tripitaka_72

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๙ ภาค ๑ - หนาท่ี 451 หลดุ พนแลว พระอริยสาวกนัน้ ยอมทราบชัดวา ชาติสิ้นแลวพรหมจรรยไ ดอยูจบแลว กจิ อืน่ ที่ ควรทําไดท ําเสร็จแลว กิจอ่ืนอกี เพือ่ ความเปน อยางนี้ มิไดม ีอกี ตอไป ดังนี้. กแ็ ลเมื่อพระผมู ีพระภาคเจา กําลังตรัสไวยากรณน อี้ ยู จติ ของภิกษุ๑,๐๐๐ รูปน้นั กห็ ลดุ พนจากอาสวะท้ังหลายเพราะไมถ ือมัน่ แล. เพราะไดฟงอาทติ ตปรยิ ายเทศนาอยา งนี้ พระนทกี ัสสปเถระจึงไดบรรลพุ ระอรหตั พรอมดว ยปฏสิ ัมภิทา ๔ เกดิ ความโสมนัสใจ เมอื่ จะประกาศถงึ เร่อื งราวที่ตนเคยไดประพฤติมาแลว ในกาลกอน จึงกลาวคาํ เรมิ่ ตน วาปทุมุตฺตรสฺส ภควโต ดังน้ี . บรรดาบทเหลา นน้ั บท อคคฺ ผล คอื ผลอันสงู สุด หรอื ผลทีต่ นเก็บเอาในคร้ังแรกแหงตน มะมว งท่ีตนเองไดป ลกู ไว. คําทีเ่ หลือ มเี นือ้ ความพอท่จี ะกําหนดรไู ดโ ดยงายทีเดียวแล. จบอรรถกถานทีกสั สปเถราปทาน คยากัสสปเถราปทานที่ ๓ (๕๕๓) วา ดวยบุพจรยิ าของพระคยากัสสปเถระ [๑๔๓ ] คร้งั เมือ่ ขา พเจา เปน ดาบส ครอง หนงั เสือเหลอื ง ประกอบดวยเครื่องหาบ หาบ เครอื่ งหาบไปเท่ยี วหาผลไม ไดนาํ เอาผลพุทรา มายงั อาศรม.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๙ ภาค ๑ - หนาท่ี 452 ในสมยั นน้ั พระผูม ีพระภาคพระชิน- เจา เพียงพระองคเดยี ว ทรงแผพระรัศมีตลอด กาลทั้งสนิ้ เสด็จมายงั อาศรมของขาพเจา . ขาพเจายังจติ ตนเองใหเลอื่ มใสแลว ถวาย บงั คมพระองค ผูม วี ัตรอนั งาม ประคองอญั ชลี ประนมดวยหตั ถท้งั สองแลว ถวายผลพทุ ราแด พระพุทธเจา. ในกปั ที่ ๓๑ แตกัปนี้ ขา พเจาไดถ วาย ผลไมไดไว ในคราวน้นั แตนั้น ขา พเจา ไมร ูจกั ทคุ ติเลย นเี้ ปน ผลแหงการถวายผลพุทรา. ขาพเจา ไดเ ผากเิ ลสท้งั หลายสน้ิ แลว ฯลฯ เปน ผูไ มมีอาสวะอยู. ขาพเจา เปน ผูมาดีแลว แล ฯลฯ คําสอน ของพระพทุ ธเจา ขาพเจาไดกระทําเสร็จแลว. ปฏิสัมภิทา ๔ ฯลฯ คาํ สอนของพระ- พทุ ธเจา ขา พเจาไดกระทําเสรจ็ แลว. ทราบวา ทา นพระคยากัสสปเถระไดก ลา วคาถาเหลานน้ั ดว ยประการฉะนี้แล. จบคยากัสสปเถราปทาน

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๙ ภาค ๑ - หนา ที่ 453 ๕๕๓. อรรถกถาคยากัสสปเถราปทาน พึงทราบเรื่องราวในอปทานท่ี ๓ ดงั ตอ ไปนี้:- อปทานของทานพระคยากัสสปเถระ อันมีคาํ เริ่มตนวา อชนิ มมฺ -วตโฺ ถห ดงั น.ี้ แมพ ระเถระรปู นี้ กไ็ ดเ คยบาํ เพ็ญกศุ ลมาแลวในพระพทุ ธเจาพระ-องคก อน ๆ ไดส ง่ั สมบุญอันเปนอุปนสิ ัยแหงพระนิพพานไวเปน อนั มากในภพนนั้ ๆ ในกปั ท่ี ๓๑ แตก ัปนี้ไป ในกาลแหงพระผูม พี ระภาคเจา พระนามวาสิขี ทา นไดบ ังเกิดในเรือนอันมสี กลุ บรรลุนิติภาวะแลวเพราะความท่ีตนเองมีอธั ยาศัยท่ีจะออกจากทุกข จึงละเพศฆราวาสออกบวชเปน พระดาบส สรางอา-ศรมอยูใ นปา มมี ูลผลาผลในปาเปน อาหาร. กโ็ ดยสมยั นน้ั พระผูมีพระภาคเจาพระองคเ ดียวไมมผี ตู ดิ ตามเปน ทส่ี อง ไดเสดจ็ ไปใกลอาศรมของพระดาบสนน้ั แลว . ดาบสนน้ั พอไดเ หน็ พระผมู ีพระภาคเจา กม็ ใี จเล่อื มใส เขาไปใกลแ ลว ถวายบงั คมยืนอยู ณ ท่ีอันสมควรดานหน่งึ คอยดูเวลาอยูจึงนอ มเอาผลพุทธราอนั เปน ทนี่ าจับใจเขา ไปถวายแดพ ระศาสดา. ดวยบญุ กรรมอนันั้น เขาจึงไดท องเท่ยี วไปในเทวโลกและมนุษยโลก ในพุทธุปบาทกาลน้ีไดเกิดในตระกลู พราหมณ เจริญวัยแลว เพราะความทค่ี นมีอัธยาศยั ที่จะออกจากทุกข จงึ ละเพศฆราวาส บวชเปนพระดาบสอยรู วมกบั พระดาบส ๒๐๐ องคณ ใกลแ มน้าํ คยา. เพราะอยูใกลแมนํ้าคยา และเพราะมีโคตรวากัสสปจงึ ไดม สี มญั ญาวา คยากัสสป. ทานไดฟ ง โอวาทคืออาทติ ตปริยายเทศนา โดย

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย อปทาน เลม ๙ ภาค ๑ - หนา ท่ี 454นัยท่ีพระผมู ีพระภาคเจาไดป ระทานเอหภิ ิกขุอปุ สัมปทาใหพรอมกบั บริษัท ดังท่ไี ดก ลา วไวแ ลว ในอปทานของพระนทีกัสสป จึงไดด ํารงอยูในพระอรหัต-ผล ครน้ั ทา นไดบรรลพุ ระอรหัตแลว เกดิ มีความโสมนสั ใจเมอ่ื จะประ-กาศถงึ เร่ืองราวทีต่ นเคยไดประพฤตมิ าแลว ในกาลกอน จงึ กลา วคาํ เริ่มตนวาอชินจมมฺ วตฺโถห ดังน้ี. บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา อชนิ จมมฺ วตฺโถความวา เพราะบวชเปน ดาบส จงึ นงุ หมดวยหนังเสือ. บทวา ขารภิ ารธโรความวา ในเวลาเปน ดาบส ตอ งบรรจุหาบบรขิ ารสําหรบั ดาบสหาบไป. คือเอาบรขิ ารของดาบสบรรจุลงจนเต็มหาบ. บทวา โกล อหาสิ อสสฺ มความวา เอาผลพทุ ราวางจนเต็มเกลื่อนอาศรมแลว ก็นงั่ ในอาศรม. บทวาอโคปยึ ความวา เราไดแสวงหาผลพุทราแลว เก็บรักษาไวในอาศรม. คาํ ที่เหลือทง้ั หมด มเี นือ้ ความงายทัง้ น้ันแล. จบอรรถกถาคยากัสสปเถราปทาน กิมลิ เถราปทานท่ี ๔ (๕๕๔) วาดว ยบพุ จริยาของพระกมิ ลิ เถระ [๑๔๔] เมอื่ พระพทุ ธเจา พระนามวา กกุสนั ธะ ปรนิ ิพพานแลว ขาพเจา ไดเกบ็ เอา ดอกเข็มมาทําเปนมณฑปบรรจพุ ระธาตุ ของพระ- ผูม พี ระภาคเจา ผูท รงมีวส.ี

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย อปทาน เลม ๙ ภาค ๑ - หนา ท่ี 455 ครน้ั จุติแลว ไปสภู พดาวดึงส ไดวมิ าน สงู ใหญเ ปนพเิ ศษรงุ โรจนลวงวิมานของเทวดา เหลาอื่น น้เี ปนผลแหง กรรมอนั เปนบุญ. จะเปนกลางวัน หรอื กลางคืนกด็ ี ขา พ- เจา จะเดนิ อยู หรอื ยนื อยูก็ดี ดอกเข็มจะตอง มาครอบคลมุ อยูเบือ้ งบน นเี้ ปน ผลแหงกรรมอนั เปน บุญ. ในกปั นีน้ ีแ่ หละ ขา พเจา ไดบูชาอยา งย่ิง ซงึ่ พระพทุ ธเจา พระองคใด ดวยกรรมน้นั ขาพเจา ไมรูจักทคุ ตเิ ลย นีเ้ ปน ผลแหง การบชู าพระพทุ ธ- เจา. กิเลสทั้งหลาย ขา พเจาไดเผาสนิ้ แลว ฯลฯ ขา พเจา เปนผไู มม ีอาสวะอยู. ขาพเจา ไดม าดีแลวแล ฯลฯ คําสอน ของพระพุทธเจา ขาพเจาไดท าํ เสรจ็ แลว. ทราบวา ทา นพระกมิ ิลเถระ ไดกลา วคาถาเหลานน้ั ไวด วยประการฉะน้แี ล. จนกมิ ลิ เถราปทาน

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย อปทาน เลม ๙ ภาค ๑ - หนาที่ 456 ๕๕๔. อรรถกถากมิ ลิ เถราปทาน พึงทราบเร่ืองราวในอปทานท่ี ๔ ดังตอไปนี้:- อปทานของทา นพระกิมิลเถระ มคี ําเริ่มตน วา นิพฺพเุ ต กกุสนธฺ มหฺ ิดังน.้ี แมพระเถระรูปนี้ กไ็ ดเคยบาํ เพญ็ กศุ ลมาแลว ในพระพุทธเจา พระ-องคกอ น ๆ ไดสง่ั สมบุญอนั เปน อุปนสิ ยั แหง พระนิพพานไวเ ปน อันมากในภพน้ัน ๆ ในกาลแหงพระผูมพี ระภาคเจาพระนามวา กกุสนั ธะ ทา นไดบังเกิดในเรอื นอันมีสกลุ บรรลุนิติภาวะแลว เมอื่ พระศาสดาปรนิ พิ พานแลว ไดชว ยกันเอาดอกเขม็ มาทําเปนมณฑปอุทศิ ถวายพระธาตขุ องพระองค ไดท ําการบูชาแลว. ดวยบญุ กรรมอนั นน้ั ทา นไดบังเกิดในภพดาวดึงส ไดทอ งเที่ยวไปในเทวโลกและมนุษยโลกกลับไปกลบั มา ในพุทธุปบาทกาลน้ี ไดบงั เกิดในสกั ยราชตระกลู ในกบลิ พัสดนุ คร เขาไดมชี ือ่ วา กิมลิ ะ. พอเขาเจรญิ วัยแลวอยอู ยางประมาทดว ยโภคสมบัติ. พระศาสดาประทบั อยนู อนปุ ย นิคม ทรงทราบวา ญาณของเขาแกก ลา แลว เพอ่ื จะใหเ ขาเกิดความสงั เวช จงึ ทรงเนรมิตรูปหญงิ ทีง่ ามนาร่ืนรมยใ จ อยูในวยั รุน ทรงแสดงใหป รากฏขางหนาตามลาํ ดับอกี ปรากฏเปน ไปตามความวิบตั ิดวยความชราและโรคภยั ไขเจ็บ. ไดทรงกระทําอยา งนั้นแลว . กมิ ิลกมุ ารไดเ ห็นรปู นัน้ แลว ไดเ กดิ ความสังเวชเปน ย่งิ นกัเมอื่ จะประกาศความสงั เวชของตน ทาํ ใหป รากฏแกพระผมู ีพระภาคเจา ไดรบั คาํ ส่งั สอนแลว ก็ไดบ รรลพุ ระอรหตั .

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย อปทาน เลม ๙ ภาค ๑ - หนาที่ 457 ทา นไดบ รรลุพระอรหัตแลว เกิดความโสมนสั ใจ เมอื่ จะประกาศถงึเร่ืองราวที่ตนเองเคยไดป ระพฤตมิ าแลว ในกาลกอ น จึงกลาวคาํ เร่ิมตน วานิพพฺ เุ ต กกสุ นฺธมหฺ ิ ดงั นี้. บทวา พรฺ าหมฺ ณมฺหิ วสุ มี ติ ความวา เมื่อพระผมู ีพระภาคเจา ทรงบรรลวุ สี ดวยวสี ๕ อยาง อธบิ ายวา เม่อื พราหมณคือพระผูม พี ระภาคเจา พระนามวา กกสุ ันธะ เพราะประดับและเจริญยงิ่ ดว ยหมูแหง คณุ ท้งั ปวงของพราหมณ ปรินพิ พานแลว คาํ ท่เี หลอื ทัง้ หมด มีเนื้อความงา ยทั้งน้ันแล. จบอรรถกถากมิ ลิ เถราปทาน วิชชปี ตุ ตเถราปทานที่ ๕(๕๕๕) วา ดวยบพุ จรยิ าของพระวัชชีปุตตเถระ [๑๔๕] เมอื่ พระผมู พี ระภาคเจา ผมู ีพระรัศมเี ปน พนั เปนผูต รสั รูดวยพระองคเ องผูอนั ใคร ๆ เอาชนะไมไ ด ทรงออกจากนิโรธแลว จะเสด็จไปสูท โ่ี คจร. ขา พเจา มผี ลไมอ ยูในมือ เหน็ พระ-ศาสดาเสด็จเขามา มจี ติ เล่อื มใส มีใจแชมชื่นจงึ ถวายผลไมหมดท้งั พวง. ในกัปที่ ๙๔ แตก ัปน้ี ขา พเจาไดถ วายผลไมใด ในครัง้ นั้น ดว ยกรรมน้ัน ขา พเจาไมรูจ กั ทุคตเิ ลย นี้เปนผลแหง การถวายผลไม.