tripitaka_61

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 183 พระนางเทวี ตรัสคาถาอีกความวา พระอรยิ เจาเหลา ใด พน วเิ ศษแลวบริโภคปจจัย อันหาโทษมไิ ด ดับรอบแลว เท่ยี วไปในโลกน้ี หมอ มฉัน ไมอาจจะหา มโอรสผดู าํ เนนิ ไปตามมรรคาของพระ- อรยิ เจา เหลา น้ันได. บรรดาบทเหลา น้นั บทวา วปิ ฺปมุตฺตา ความวา หลดุ พน แลวจากกิเลสท้งั หลาย มรี าคะเปนตน. บทวา ปรินิพฺพุตา ความวา ผูด บั แลวดว ยกเิ ลสปรนิ พิ พานธาต.ุ บทวา ตมริยมคฺค ความวา ขาแตพ ระองคผ ูทรงพระคณุ อันประเสรฐิ หมอมฉนั ไมอาจจะหามพระโอรสของหมอมฉนัผเู จริญรอยมรรคาอนั เปนของแหง พระอรยิ เจาทงั้ หลาย มพี ระพุทธเจา เปน ตนเหลานั้นได. พระราชาทรงสดบั พระเสาวนยี  ของพระนางเทวแี ลว ตรสั คาถาสุดทา ยความวา ชนเหลา ใดมปี ญ ญา เปน พหสู ตู ตรึกตรองเหต-ุ การณถ ถ่ี วนมาก พระนางสุธรรมาเทวนี ้ี เปนผมู ี ความขวนขวายนอย ปราศจากความโศกเศรา ไดสดับ คาํ สุภาษติ ของชนเหลา ใด ชนเหลานนั้ ควรจะสมาคม คบหาทเี ดียว. บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา พหุานจนิ ฺตโิ น ความวา เปน ผคู ิดเหตุการณต าง ๆ เปน อันมาก. บทวา เยสาย ตัดบทเปน เยส อย . แทจ ริงพระนางสธุ รรมาราชเทวีนนั้ ไดท รงสดบั คําสภุ าษิตของโสมนสั สกมุ ารนน่ั เองจึงเกิดเปน ผูมคี วามขวนขวายนอ ย แมพ ระราชาก็ตรัสหมายถึงพระราชโอรสน้นั เหมอื นกนั .

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 184 พระมหาสัตวเจา ถวายบงั คมพระราชมารดาบิดาแลว กราบทูลวาถา หากวา โทษผดิ ของขา พระพุทธเจา มีอยูไ ซร ขอพระชนกชนนี ไดโปรดทรงพระกรณุ าอดโทษดว ยเถดิ แลวประคองอัญชลีตอ มหาชน บายพระพักตรต อหิมวันตประเทศเสด็จดําเนนิ ไป เมื่อมหาชนสงเสดจ็ กลับแลว เทพยดาทงั้ หลายพากันมาดวยเพศมนุษย พาขา มขุนเขา ๗ ลูก นาํ ไปสปู าหมิ พานตทรงบรรพชาเพศเปนดาบส อยใู นบรรณศาลา อนั วสิ สุกรรมเทพบตุ รนิรมิตไวให. เทพ-ยดาทง้ั หลายตางอภบิ าลบาํ รงุ พระมหาสัตวเจา ดว ยเพศมนษุ ยผอู ภิบาลบํารุงในราชสกุล จนกระทงั่ จวบกาลพระมหาสัตวเจามีพระชนมายไุ ด ๑๖ ป. ฝา ยมหาชนพากนั โบยตชี ฎลิ โกงจนถึงส้นิ ชีวิต. พระมหาสัตวเ จา ยังฌานและอภิญญาใหเกดิ แลว ไดเ ปนผมู ีพรหมโลกเปนทไ่ี ปในเบอื้ งหนา. พระบรมศาสดา คร้นั ทรงนําพระธรรมเทศนาน้ีมาแสดงแลว ตรสั วาภิกษุทงั้ หลาย แมในชาตกิ อ น พระเทวทตั น้ี กพ็ ยายามฆา เราตถาคตอยางน้ีเหมอื นกนั ดังน้ีแลว ทรงประชุมชาดกวา ชฎลิ โกหกในครงั้ นนั้ ไดมาเปนพระเทวทัต พระมารดา ไดม าเปน พระนางสิริมหามายา พระมหา-รกั ขิตดาบส ไดม าเปน พระสารีบตุ ร สวนโสมนสั สกมุ าร ไดม าเปนเราผตู ถาคต ฉะน้ีแล. จบอรรถกถาโสมนสั สชาดก

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 185 ๑๐. จมั เปยยชาดก วาดวยบําเพ็ญตบะเพื่อเกดิ เปน มนุษย [๒๑๘๐] ทานเปน ใคร งามผองใส ดุจสายฟาและอุปมาเหมือนดาวประจํารุง เราไมรูจักทานวาเปนเทวดา หรือคนธรรพ หรือเปนหญงิ มนุษย. [๒๑๘๑] (นางสุมนาทลู วา ) ขา แตพระมหา-ราชา หมอ มฉนั หาใชเทพธดิ า หญิงคนธรรพหรอื หญงิ มนุษยไม ขา แตพระองคผูเ จริญ หมอมฉนัเปน นางนาคกัญญา อาศัยเหตุอยา งหน่ึง จึงไดม าในพระนครนี.้ [๒๑๘๒] (พระราชาตรสั ถามวา) ดกู อ นนางนาคกัญญา ทา นมีอาการเหมอื นคนมีจิตฟนเฟอ น มีอินทรยี อ ันเศราหมอง ดวงเนตรของทา นไหลนองไปดวยหยาดนา้ํ ตา อะไรของทานหาย หรอื วาทา นปรารถนาอะไร จงึ ไดมาในเมืองนี้ เชิญทา นบอกมาเถดิ . [๒๑๘๓] (นางสมุ นาทลู ตอบวา) ขา แตพ ระองคผูเปน จอมประชาชน มหาชนชาวโลกเรยี กรองสัตวใ ดวา อุรคชาติผูมีเดชสูง ในมนุษยโลก เขาเรียกสตั วนั้นวา \" นาค \" บรุ ุษคนน้ีจับนาคน้นั มา เพ่ือตองการเล้ียงชพี นาคน้นั แหละเปน สามขี องหมอมฉนั

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 186ขอพระองคไ ดท รงพระกรณุ าโปรดปลอยนาคนน้ั เสยีจากที่คุมขังเถิด เพคะ . [๒๑๘๔] (พระราชาตรสั ถามวา ) ดูกอนนางนาคกัญญา นาคราชนป้ี ระกอบดว ยกําลงั อนั แรงกลาไฉนจึงมาถงึ เงอื้ มมือ ของชายวณพิ กไดเ ลา เราใครจะรถู งึ การทน่ี าคราชถูกกระทําจนถกู จบั มาได ขอทา นจงบอกความขอ น้นั แกเราเถิด. [๒๑๘๕] (นางสมุ นาทูลตอบวา ) แทจรงิ นาค-ราชนน้ั ประกอบดว ยกาํ ลงั อันแรงกลา พึงทาํ แมนครใหเ ปน ภสั มธุลีไปได แตเพราะนาคราชน้นัเคารพนบนอบธรรม ฉะนั้น จึงไดบ ากบัน่ มั่นบําเพญ็ตบะ. [๒๑๘๖] (นางสุมนาทูลวา) ขาแตอ งคร าชันยนาคราชนม้ี ปี กติรักษาจาตุททสีอโุ บสถ และปณ ณรสีอโุ บสถ นอนอยูใกลท างสีแ่ พรง บรุ ษุ หมองูจับนาคราชนนั้ มา ดวยตอ งการหาเล้ียงชพี นาคราชนี้เปนสามขี องหมอ มฉัน ขอพระองคไ ดทรงพระกรณุ าโปรดปลอ ยนาคราชนัน้ จากท่ีคุมขังเถดิ . [๒๑๘๗] (นางสุมนาทลู วา) สนมนารีถงึหมน่ื หกพันนาง ลวนสวมใสก ุณฑลแกวมณี บนั ดาลหวงวารที ําเปนหอ งไสยาสน แมส นมนารเี หลานน้ั ก็ยดึ ถอื เอานาคราชนัน้ เปนท่พี ่ึง.

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 187 ขอพระองคไ ดทรงพระกรุณาโปรดปลอยนาคราชนน้ั โดยธรรม ปราศจากกรรมอันสาหัส ดวยบา นสว ยรอ ยบาน ทองรอยแทง และโครอยตัว ขอนาคราชผูแสวงบญุ จงเหยยี ดกายไดตรงเที่ยวไป จงพน จากทค่ี ุมขังเถดิ . [๒๑๘๘] (พระราชาตรัสวา) เราจะปลอยนาคราชนีไ้ ปโดยธรรม ปราศจากกรรมอันสาหัส ดว ยบา นสว ยรอ ยบาน ทองคาํ รอยแทง โครอยตัว นาคราชผูแสวงบญุ จงเหยยี ดกายตรงเท่ียวไป จงพนจากท่คี ุมขงั . ดูกอนลทุ ทกพราหมณ เราจักใหทอง ๑๐๐ แทงกุณฑลแกว มณีราคามาก บัลลังกส่เี หลยี่ ม สีดงั ดอกผกั ตบ ภรรยารปู งามสองคน และโคอสุ ภุ ะ ๑๐๐ ตัวแกทาน ขอนาคราชผูแสวงบญุ จงเหยยี ดกายตรงเท่ียวไป จงพน จากที่คมุ ขงั เถิด. [๒๑๘๙] (ลทุ ทกพราหมณ กราบทลู วา) ขา แตพระองคผ ูเปนจอมประชาชน แมจ ะมิทรงพระราชทานส่งิ ใดเลย เพยี งแตพ ระองคตรสั สั่งใหป ลอ ยเทา น้นัขา พระพุทธเจา ก็จะปลอยนาคราชน้นั จากที่คุมขังทนั ที ขอนาคราชผูแสวงบญุ จงเหยยี ดกายตรงเท่ียวไป. [๒๑๙๐] จัมเปยยนาคราช หลุดพน จากทีค่ ุมขังแลว จึงกราบทูลพระราชาวา ขาแตพระเจา กาสิกราช

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 188ขาพระพทุ ธเจาขอถวายบงั คมพระองค ขา แตพ ระองคผูทรงผดงุ กาสกิ รฐั ใหรุง เรือง ขา พระพทุ ธเจา ขอถวายบงั คมพระองค ขาพระพทุ ธเจา ขอประคองอัญชลีแดพระองค ขอเชญิ เสดจ็ ทอดพระเนตรนเิ วศน ของขา พระพุทธเจาเถดิ พระเจา ขา. [๒๑๙๑] (พระราชาตรัสตอบวา) ดูกอ นนาคราชแทจ รงิ คนท้ังหลายเขากลาวถึงเหตทุ ม่ี นษุ ย จะพงึคนุ เคยกับอมนษุ ยว า พงึ คุนเคยกันไดยาก ถา ทา นขอรอ งเราถึงเรื่องนั้น เรากอ็ ยากจะไปดูนิเวศนข องทาน. [๒๑๙๒] (พระยานาคราชกราบทูลวา ) ขาแตพระราชา แมถ งึ วา ลมจะพดั ภเู ขาไปไดก ็ดี พระจันทรและพระอาทติ ย จะพึงเผาผลาญแผนดินกด็ ี แมนาํ้ทกุ สายพงึ ไหลทวนกระแสกด็ ี ถงึ กระน้นั ขาพระ-พทุ ธเจา ก็จะไมก ลาวคาํ เท็จเลย. ขา แตพระราชา ทอ งฟา จะทาํ ลายไป ทะเลจะเหือดแหงไป มหาปฐพีมีนามวา ภูตธรา และพสุนธราจะพึงมวนได เมรบุ รรพตอันหนาแนนดวยศิลา จะพงึ ถอนไปทงั้ ราก ถึงกระนน้ั ขาพระพุทธเจา ก็จะไมก ลา วคาํ เทจ็ เลย. [๒๑๙๓] (พระราชาตรสั วา) ดกู อ นนาคราชแทจรงิ คนท้ังหลาย เขากลาวถงึ เหตทุ มี่ นุษยจ ะพงึคุนเคยกบั อมนุษยวา พึงคุนเคยกนั ไดย าก กถ็ าเธอขอรอ งเราถงึ เรือ่ งนน้ั เราก็อยากไปดนู ิเวศนข องเธอ.

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 189 [๒๑๙๔] (พระราชาตรสั กําชบั วา) เธอเปนผมู พี ิษรา ยแรงยงิ่ มเี ดชมาก ทัง้ โกรธงา ย เธอหลุดพนจากที่คุมขังไปได ก็เพราะเหตทุ ี่เราชวยเหลอื เธอควรจะรูบญุ คณุ ท่ีเราทําไวแกเธอ. [๒๑๙๕] (นาคราชทลู วา ) ขา พระพุทธเจาถกูคุมขังอยูใ นกระโปรง เกือบจะถึงความตาย จกั ไมรจู ักอุปาการคุณท่พี ระองคท รงกระทาํ แลวเชน นัน้ กข็ อใหขา พระพุทธเจา จงหมกไหมอ ยูใ นนรก อันแสนรา ยกาจ อยา ไดรับความสําราญกายสกั หนอยหนง่ึ เลย. [๒๑๙๖] (พระราซาตรัสวา) คาํ ปฏญิ ญาของเธอนั้น จงเปนคาํ สตั ยจ ริง เธออยา ไดมคี วามโกรธอยา ผูกโกรธไว อนึง่ ขอสบุ รรณท้ังหลายจงละเวนนาคสกลุ ของทานท้งั มวล เหมือนไฟในฤดูรอนฉะน้ัน. [๒๑๙๗] (นาคราชทูลวา) ขา แตพ ระองคผ เู ปนจอมประชาชน พระองคท รงเอน็ ดนู าคสกุล เหมือนมารดาผเู อน็ ดบู ุตรคนเดยี ว ผเู ปนสดุ ท่รี กั ฉะนั้น ขา -พระพทุ ธเจา พรอมท้ังเหลา นาค จะขอกระทําเวยยาวฏิกกรรม อยางโอฬารแดพระองค. [๒๑๙๘] (พระราชาตรัสส่ังวา ) เจาพนกั งานรถจงตระเตรยี มราชรถอันงามวจิ ิตร จงเทียมอัสดรอันเกดิ ในกัมโพชกรฐั ซ่งึ ฝกหัดอยา งดแี ลว และเจาพนกั งานชาง จงผูกชางตัวประเสรฐิ ทัง้ หลาย ใหง าม