tripitaka_61

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 551 ขาแตพ ระมหาราชเจา พระองคจ งทรงเปน ผมู ีพระทยั ดี ตอคนทัง้ ปวง จงทรงพทิ ักษรกั ษาคนทง้ั ปวงจงทรงบรรเทาเสยี ซ่ึงคนไมม รี าศี จงมคี นมรี าศีเปนท่ีพาํ นักเถดิ . ขา แตพระองค ผเู ปน ใหญแ หงชนชาวกาสี บุรษุผมู ีราศี สมบูรณดวยความเพียร มีอธั ยาศยั ใหญยอมตัดโคนและยอดของศัตรูท้งั หลายได. ขา แตพ ระองค ผเู ปนใหญข องประชาชน ความจรงิ แมท าวสกั กะกไ็ มท รงประมาทในความหมั่นเพียรทาวเธอทรงกระทาํ ความเพยี รในกัลยาณธรรม ตง้ัพระทัยม่ัน ในความขยันหมั่นเพยี ร. คนธรรพ พรหม เทวดา เปนผูเ ปนอยูอาศัยพระราชาเชนนั้น เมือ่ พระราชาทรงอุตสาหะ ไมทรงประมาท เทวดาทงั้ หลายยอ มคุมครองปองกนั . ขา แตพ ระบิดา พระองคจงทรงเปนผไู มป ระมาทไมท รงพระพโิ รธ แลวตรสั ส่งั ใหทาํ กิจทง้ั หลาย จงทรงพยายามในกิจทัง้ หลาย เพราะคนเกยี จครา น ยอมไมพบความสขุ . ขอความท่ีขา พระองคก ลาวแกแ ลว ในปญ หาของพระองคนั้น ขอน้ีเปนอนสุ าสนี สามารถยงั ผูเปนมิตรใหถึงความสขุ และยงั คนผูเปน ศตั รูใหถ ึงความทุกขไ ด.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 552 บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา ปเมเนว วติ ถ ความวา ขา แตเ สดจ็ พอธรรมดาพระราชา ควรหา มมุสาวาทเสียแตต อนตน. อธิบายวา แวน แควนของพระราชาผูตรัสมสุ า ยอ มไมมีโอชา. สง่ิ สักวา รตั นะเจ็ด ยอมเขา ไปภายใตสถานทีก่ ระทําโอชาในแผนดิน. แตน นั้ ในอาหาร ในนํา้ มัน นํา้ ผึ้งนา้ํ ออ ยเปน ตน หรือในโอสถทง้ั หลาย ยอ มหาโอชามิได. ประชาชนบริโภคอาหารขาดโอชา ยอ มเกดิ เจบ็ ปวยไขมาก. รายไดท ั้งทางบกทางนํา้ ยอ มไมเกดิ ขึน้ ในแวน แควน เม่ือรายไดไมเ กิด พระราชาก็ตองถึงความยากลาํ บาก.พระองคยอ มไมทรงสามารถสงเคราะหเ สวกามาตยไ ด. เหลา เสวกามาตย มไิ ดรบั สงเคราะห ตางกจ็ ะไมม องดพู ระราชา ดว ยจติ เคารพยําเกรง. ขาแตเ สด็จพอขน้ึ ชอื่ วามสุ าวาทน้ี ขาดโอชาอยา งน.้ี ฉะน้ัน จงึ ไมค วรกลา วมุสาวาทน้นัแมเ พราะเหตแุ หง ชวี ิต. แตค วรกาํ หนดถือเอาสภุ าษติ ขอที่วา ความสตั ยด ีกวารสท้ังหลาย ดงั นี้เทา นัน้ . อนง่ึ ขึ้นชอื่ วา มุสาวาทเปน เคร่อื งกําจดั คณุ ความดีมคี วามวบิ ตั ิเปนท่ีสดุ กระทําใหม ีอเวจีเปน เบื้องหนา ในวารจิตที่สอง. อน่งึในเนอื้ ความนี้ ควรแสดงเจติยชาดก มอี าทิวา ธรรมแลอันบุคคลกําจดั แลวยอ มกาํ จัดเขา ดงั น้.ี บทวา โกธ ความวา ขาแตเสดจ็ พอ ธรรมดาพระราชาควรหามแมความโกรธอันมคี วามขดั เคอื งเปน ลกั ษณะกอ นเหมอื นกัน. ขา แตเสดจ็ พอเพราะวา ความโกรธของคนเหลาอ่นื ยอ มไมถึงจดุ เดอื ดรวดเรว็ แตของพระราชายอ มถงึ . ธรรมดาพระราชาทั้งหลาย มีวาจาเปนอาวุธ กรวิ้ แลวยอมยังคนอ่ืนใหพนิ าศได แมด ว ยอาการเพียงทรงชาํ เลอื งดู เพราะฉะน้ันพระราชาอยา มคี วามโกรธเกินกวา คนอื่น ๆ ควรเพรยี บพรอมดว ยขนั ติคณุเมตตาคณุ และความเอ้ือเอน็ ดู แลดูพสกนกิ รเหมือนโอรสทีร่ กั ของตน. ขา แต