tripitaka_61

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 274เพราะเหตุนัน้ ขา พระพุทธเจา จึงคดิ วา จะบวชประ-พฤติธรรม. [๒๒๖๕] พระราชาทง้ั หลายผกู ลา หาญ ยอมหักคายทําลายพระนคร แหงราชศัตรใู หยอ ยยบั ไดและกาํ จดั มหาชนไดดว ยพลชา ง พลมา พลรถ และพลเดินเทา แตไ มสามารถจะหักรานเสนาแหง มจั จุราชได เพราะเหตุนน้ั ขา พระพทุ ธเจาจงึ คิดวา จะบวชประพฤตธิ รรม. [๒๒๖๖] คชสารทัง้ หลายทีต่ กมนั มีมันเหลวแตกออกจากกระพอง ยอมยาํ่ ยนี ครทัง้ หลายและเขน -ฆา ประชาชนได แตไมสามารถจะย่าํ ยีเสนาแหง มจั จ-ุราชได เพราะเหตุนั้น ขา พระพุทธเจาจงึ คิดวา จะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๖๗] นายขมังธนทู งั้ หลาย แมม มี อื อันไดฝกฝนมาดแี ลว เปน ผูม ปี ญญา สามารถยิง่ ข้ึนใหถูกไดในที่ไกล ยงิ ไดแมน ยําไมผดิ พลาด ก็ไมส ามารถจะยงิ่ ตอ ตา นมฤตยูได เพราะเหตุน้ัน ขา พระพุทธเจาจงึ คิดวา จะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๖๘] สระทงั้ หลาย และมหาปฐพี กับทั้งภเู ขาราวไพร ยอมเสือ่ มส้นิ ไป สังขารทงั้ ปวงนนั้ จะตง้ั อยูนานสกั เทาไร กย็ อมเสื่อมสิน้ ไป เพราะสงั ขารทงั้ ปวงนนั้ ครน้ั ถึงกาลกาํ หนดแลว ยอมจะแตกทําลาย

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ที่ 275ไป เพราะเหตุนนั้ ขา พระพุทธเจาจึงคิดวา จะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๖๙] แทจริงชีวติ ของสัตวท งั้ มวล ทง้ั ท่เี ปนสตรแี ละบรุ ุษในโลกนี้ เปน ของหว่นั ไหวเหมือนแผนผาของนกั เลงสรุ า และตน ไมเกิดใกลฝง เปนของหวนั่ ไหว ไมยัง่ ยนื ฉะนั้น เพราะเหตุนั้น ขาพระ-พทุ ธเจาจึงคดิ วา จะบวชประพฤตธิ รรม. [๒๒๗๐] ผลไมท สี่ ุกแลว ยอมหลนลวง ฉนั ใดสัตวท ั้งหลาย ทง้ั หนมุ แก ท้งั ปานกลาง ท้ังหญงิ ท้ังชาย ยอมเปนผมู ีสรรี ะทาํ ลายหลน ไป ฉันนัน้ เพราะเหตนุ ้นั ขา พระพุทธเจา จงึ คิดวา จะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๗๑] พระจนั ทรอนั เปนดาราแหง ดวงดาวเปนฉนั ใด วัยน้หี าเปน ฉันนัน้ ไม เพราะสวนใดลวงไปแลว สวนนน้ั เปนอนั ลว งไปแลวในบัดนี้ อนึง่ความยนิ ดีในกามคณุ ของคนแกช ราแลว ยอ มไมมี ความสขุ จะมมี าแตไหน เพราะเหตนุ ้ัน ขา พระพทุ ธเจาจึงคดิ วา จะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๗๒] ยักษก็ดี ปศาจกด็ ี หรือเปรตกด็ ีโกรธเคอื งแลว ยอ มเขา สงิ มนษุ ยได แตไมสามารถจะ

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 276เขา สงิ มัจจรุ าชไดเ ลย เพราะเหตนุ น้ั ขา พระพทุ ธเจาจึงคิดวา จะบวชประพฤตธิ รรม. [๒๒๗๓] มนุษยท ั้งหลายยอ มกระทาํ การบวง-สรวงยกั ษ ปศ าจ หรอื เปรตท้งั หลายผโู กรธเคืองแลว ได แตไมส ามารถจะบวงสรวงมัจจรุ าชไดเลยเพราะเหตุนน้ั ขา พระพทุ ธเจาจงึ คดิ วา จะบวชประ-พฤตธิ รรม. [๒๒๗๔] พระราชาท้ังหลายทรงทราบโทษผิดแลว ยอ มลงอาชญาผกู ระทําความผดิ ผูป ระทุษรา ยตอราชสมบตั ิ และผูเบยี ดเบยี นประชาชน ตามสมควรแตไ มสามารถลงอาชญามจั จรุ าชไดเ ลย เพราะเหตนุ น้ัขาพระพุทธเจาจงึ คิดวา จะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๗๕] ชนทัง้ หลายผูก ระทาํ ความผิด ฐานประทุษรา ยตอ พระราชาก็ดี ผูประทษุ รา ยตอราชสมบัติก็ดี ผูเ บียดเบยี นประชาชนกด็ ี ยอมจะขอพระราชทานอภยั โทษได แตหาทาํ มจั จุราชใหผอนปรนกรณุ าปรานีไดไ ม เพราะเหตนุ ้นั ขาพระพุทธเจาจึงคดิ วา จะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๗๖] มจั จุราชมไิ ดม คี วามเกรงใจเลยวา ผูนี้เปน กษัตรยิ  ผนู ้เี ปนพราหมณ ผนู มี้ ง่ั คงั่ ผนู ม้ี กี ําลงั

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 277ผูน้ีมเี ดชานภุ าพ ยอ มย่าํ ยีทวั่ ไปหมด เพราะเหตนุ น้ัขา พระพทุ ธเจา จึงคิดวา จะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๗๗] ราชสหี ก ด็ ี เสือโครง กด็ ี เสอื เหลอื งก็ดี ยอมขมข่เี ค้ียวกินสตั วทดี่ ้ินรนอยูได แตไ มสามารถจะเคยี้ วกินมัจจุราชได เพราะเหตุน้ัน ขา พระพุทธเจาจึงคดิ วา จะบวชประพฤตธิ รรม. [๒๒๗๘] นกั เลน กลทง้ั หลาย เมอ่ื ทาํ มายากล ณทา มกลางสนาม ยอ มลวงนยั นต าประชาชนในทีน่ ้นั ๆใหห ลงเชอื่ ได แตไ มส ามารถจะลวงมัจจุราชใหหลง-เชอ่ื ไดเลย เพราะเหตุนั้น ขาพระพุทธเจา จึงคดิ วาจะบวชประพฤตธิ รรม. [๒๒๗๙] อสรพิษ ท่ีมพี ิษรา ย โกรธขึ้นมาแลวยอ มขบกัดมนุษยใ หถงึ ตายได แตไมส ามารถจะขบกดัมจั จุราชใหต ายได เพราะเหตนุ นั้ ขา พระพุทธเจาจงึ คิดวา จะบวชประพฤตธิ รรม. [๒๒๘๐] อสรพิษโกรธขึน้ แลว ขบกดั ผใู ด หมอทง้ั หลาย ยอ มถอนพษิ รายนนั้ ได แตจ ะถอนพิษของผูถูกมัจจุราชประทุษรา ยหาไดไม เพราะเหตนุ ้นั ขาพระพทุ ธเจาจึงคิดวา จะบวชประพฤตธิ รรม. [๒๒๘๑] แพทยผูมชี ่ือเสียงเหลานคี้ ือ แพทย-ธรรมมนตรี แพทยเวตตรณุ ะ แพทยโภชะอาจจะ

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 278กาํ จดั พิษพระยานาคได แตแ พทยเหลา นน้ั ตองทาํ กาลกิรยิ านอนตาย เพราะเหตุน้นั ขาพระพทุ ธเจาจงึ คดิ วาจะบวชประพฤติธรรม. [๒๒๘๒] วิชาธรทัง้ หลาย เมื่อรายอาคมชอ่ืโฆรมนต ยอมหายตวั ไปไดดว ยโอสถทงั้ หลาย แตจะหายตวั ไมใหม ัจจุราชเห็นไมไดเลย เพราะเหตุน้นั ขาพระพทุ ธเจา จึงคิดวา จะบวชประพฤตธิ รรม. [๒๒๘๓] ธรรมแลยอ มรักษาผูประพฤตธิ รรมธรรมท่ีบคุ คลประพฤติดีแลว ยอมนาํ สขุ มาให นเ้ี ปนอานิสงส ในธรรมทีป่ ระพฤติดแี ลว ผมู ปี กตปิ ระพฤติธรรม ยอ มไมไ ปสูทคุ ต.ิ [๒๒๘๔] สภาพทัง้ สองคอื ธรรม และอธรรมมวี ิบากไมเ สมอกัน อธรรมยอ มนาํ ไปสนู รก ธรรมยอ มยงั สัตวใ หถึงสคุ ติ. จบอโยฆรชาดกท่ี ๑๔ จบวีสตินบิ าตชาดก

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 279 อรรถกถาอโยฆรชาดก พระศาสดาเมอ่ื เสด็จประทับอยู ณ พระเชตวนั มหาวหิ าร ทรงปรารภการออกมหาภิเนษกรมณน ่นั เอง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ มคี ําเร่มิ ตนวา ยเม-กรตตฺ ึ ปม ดงั น.้ี แทจรงิ แมในครัง้ น้ัน พระผูมีพระภาคเจากต็ รสั วา ใชแ ตใ นชาตินี้เทา นัน้ ก็หามไิ ด แมใ นชาติกอน ตถาคตก็เคยออกมหาภเิ นษกรมณเ หมือนกันแลว ทรงนาํ อดตี นทิ านมาตรัสดงั น้ี เม่ือพระเจาพรหมทตั เสวยราชสมบัติ ณ พระนครพาราณสี พระ-อคั รมเหสขี องทา วเธอทรงพระครรภ ไดรบั การบริหารพระครรภเปน อยา งดีจนพระครรภแ กแลว ประสูติพระราชโอรส ในระหวา งเวลาปจ จสุ มยั ใกลร ุงในภพกอนมสี ตรีผหู นึ่งรวมสามเี ดียวกนั กบั พระนางเทวนี ้ัน ตง้ั ความปรารถนาไววา ขอใหเ ราไดก นิ ลกู ของทา นทีค่ ลอดแลว ๆ. ไดย ินวา สตรีผูน ้นั ตนเองเปนหญงิ หมนั ทาํ ความปรารถนาเชนนน้ั เพราะความโกรธสตรีท่มี บี ุตรแลว ไดมาบังเกดิ ในกําเนดิ นางยักษิณี สตรีที่มีบุตรน้ันไดมาเปนพระอัครมเหสีของพระเจา พรหมทตั จนคลอดพระโอรสองคนี้ คราวนน้ั นางยักษณิ ไี ดโ อกาสจึงแปลงกายมา เมอ่ื พระเทวที อดพระเนตรดูอยูน้ันแล ตรงเขา จบั ทารกน้นัแลว หนไี ป. พระนางเทวที รงรอ งข้ึนดว ยเสยี งอนั ดงั วา นางยักษิณจี ับโอรสของเราหนไี ปแลว. ฝายนางยกั ษิณี ก็กัดกินทารกทาํ เสียงมุรุ มุรุ เหมอื นกนิเงา บัว แสดงทา ยกมือช้หี นาคุกคามพระเทวี แลวกห็ ลกี หนีไป พระราชาทรงสดับพระเสาวนยี ข องพระเทวแี ลวทรงดาํ ริวา ไฉนนางยักษิณีจึงบงั อาจการทําไดแตท รงน่งิ เฉยเสีย. ในกาลท่พี ระเทวีทรงประสตู พิ ระโอรสอกี ทา วเธอไดท รง

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 280จดั การอารกั ขาม่นั คง. พระเทวีกป็ ระสตู พิ ระโอรสอีกเปนคาํ รบสอง. นางยกั ษิณีก็มาเคย้ี วกนิ พระกุมารนน้ั แลว หนไี ปอกี . ในวาระที่สาม พระมหาสัตวเ จา ทรงถือปฏสิ นธิในพระครรภของพระเทวี พระราชาทรงมพี ระโองการใหมหาชนมาประชมุ กนั ตรัสถามวา ยกั ษิณีตนหน่ึงมากนิ โอรสทปี่ ระสตู จิ ากพระเทวีของเราทุกคราว ควรจะจดั การสถานใด ? ครง้ั นัน้ บรุ ษุ คนหนึง่ กราบทลู วา ขอเดชะธรรมดานางยกั ษิณี ยอ มกลัวใบตาล ควรท่ีจะผกู ใบตาลไวท ีพ่ ระหตั ถและพระบาทท้งั สองของพระเทวี อีกคนหนึ่งทูลวา ขอเดชะ ธรรมดานางยักษิณียอมกลัวเรือนเหลก็ ควรทาํ เรอื นเหล็กไว พะยะ คะ. พระราชาตรสั สง่ั วาดีละ แลวตรสั สง่ั ใหช างเหล็กท้งั หลายในแวน แควน ของพระองค มาประชมุ กนั ทรงบัญชาวา ทา นทั้งหลายจงชวยกันทาํ เรือนเหล็กใหเรา แลว โปรดใหราชบุรษุ ผดู แู ลคอยกาํ กับการ. ชางเหลก็ ทั้งหลายจึงกอ สรางพระตําหนักขึ้น ณ ภมู ภิ าคอนัรนื่ รมยภายในพระนครนนั่ เอง. สมั ภาระแหงพระตําหนกั ทุกอยาง ตั้งแตเสาเปน ตน ลวนแลว ไปดวยเหลก็ ท้ังน้นั ตาํ หนกั รปู ทรงจตุรมุขหลงั ใหญลว นแลวไปดวยเหล็ก สาํ เร็จลงโดยเวลาเกา เดือน. พระตําหนกั นน้ั งามรงุ เรอื งเทาเทยี มกับแสงประทปี อันโพลงอยูเ ปน นติ ย พระราชาทรงทราบวา พระราชเทวที รงพระครรภแกแ ลว จงึ ตรัสสง่ั ใหประดับตกแตงพระตาํ หนกั เหลก็ พาพระนางเทวีไปประทบั ยงั ตาํ หนกั นน้ั พระนางเทวีก็ประสูติพระราชโอรส สมบรู ณดว ยธญั บญุ ลักษณะ ณ พระตาํ หนกั เหล็กนน้ั . พระราชากบั พระอคั รมเหสีทรงพระราชทานนามพระราชโอรสวา \" อโยฆรกมุ าร \" พระราชาทรงมอบพระกมุ ารแกพระพเ่ี ล้ียงนางนมแลว ทรงจัดแจงอารักขาใหญย่ิง พาพระราช-เทวกี ระทําประทักษณิ เสด็จเลยี บพระนคร แลวเสด็จสูพนื้ อลงั กตปราสาท. ฝา ยนางยกั ษณิ ี ถงึ เวรตกั นํ้า นาํ น้ําไปถวายทา วเวสวณั ถงึ ความส้ินชวี ติ แลว.