tripitaka_61

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 456ใหพราหมณ ปุโรหิต เปนลาํ ดบั ที่ ๕ ใหตนเปนท่ี ๖มโหสถไมใ หเลย. [๒๓๗๔] ก็พระราชชนนขี องพระองค เปนผูบํารุงเลี้ยง ทรงอนุเคราะหตลอดราตรีนาน เม่ือฉพั ภิพราหมณ ประทุษรา ยในพระองค พระราชมารดาเปนผูฉลาด ทรงเห็นประโยชน ทํารูปเปรียบอนื่ ปลดเปลอื้ งพระองคจากการถูกปลงพระชนม พระองคจะพระราชทานพระชนนผี มู นี ํ้าพระทัยคงท่ี ประทานพระชนมชพี ใหท รงพระเจริญ ณ ระหวางพระทรวงทรงพระครรภน ัน้ แกผเี สื้อน้าํ ดวยโทษอะไร. [๒๓๗๕] พระราชมารดา ทรงเปนเหมือนหญิงสาว ทรงเครอ่ื งประดับ ซง่ึ ในสมควรจะประดับ ตรสัสรวลเสเฮฮา กะพวกรกั ษาประตู และพวกฝกหดั มาจนเกนิ เวลาอันควร อนง่ึ พระราชมารดา ยอมสง่ั ทูตทัง้ หลายถงึ อริราชศัตรูเอง ขาพเจา จะใหพ ระราชมารดาแกผ เี สอื้ นาํ้ ดว ยโทษอันน้นั . [๒๓๗๖] พระนางนนั ทาเทวี ผปู ระเสริฐกวาหมูสนมนารี มีพระเสาวนยี น า รกั ยิง่ นัก ทรงประพฤติตาม ทรงมศี ลี าจารวัตร ดุจเงา มีปกตไิ ปตาม ไมทรงพิโรธงา ย ๆ ทรงมีบญุ บารมี เฉลียวฉลาด ทรงเหน็ ประโยชน พระองคจะพระราชทานพระราชเทวีแกผเี ส้ือนํา้ ดวยโทษอะไร.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 457 [๒๓๗๗] พระนางนันทานน้ั รวู า ขา พเจา ถึงพรอ มดว ยความยินดี ในการเลน อันกระทาํ ความพินาศก็ขอทรัพย ที่ขา พเจา ใหแกบุตรธดิ าของตนและชายาอื่น ๆ ขา พเจามีความกาํ หนดั มากก็ใหท รัพยทงั้ ประ-ณีตและทรามเปน อันมาก ครั้นสละสง่ิ ทีส่ ละไดย ากแลว ภายหลงั ก็เศรา โศกเสยี ใจ ขา พเจา จะใหนางอุพพรแี กผ ีเสื้อน้ํา ดว ยโทษนน้ั . [๒๓๗๘] พระกนษิ ฐภาดา ทรงบํารุงชาวชนบทท้งั หลาย ใหเ จรญิ รงุ เรอื ง เชญิ พระองคผ ปู ระทับอยูณ ประเทศอ่นื มาสพู ระนครนี้ ทรงอันเคราะหพระองคครอบงาํ พระราชาทง้ั หลาย เอาทรพั ยเปน อนั มาก มาแตร าชสมบตั ิอืน่ เปน ผปู ระเสรฐิ กวา นายขมงั ธนู ทงั้หลาย ทรงกลา หาญกวา ผูมคี วามคดิ หลักแหลมทัง้หลาย พระองคจะพระราชทานพระกนษิ ฐภาดา แกผีเสื้อนํา้ ดว ยโทษอะไร. [๒๓๗๙] กนษิ ฐภาดาของขา พเจาดูหมน่ิ ขาพเจาวา ชาวชนบททัง้ หลายเจรญิ ก็เพราะเขา ขาพเจากลบัมาไดก็เพราะเขา อนุเคราะหข าพเจา ครอบงําพระราชาท้งั หลาย นาํ ทรัพยเปน อนั มากมาแตร าชสมบัติอนื่เปน เลศิ กวา นายขมังธนูทั้งหลาย กลา หาญกวา ผมู ีความคดิ หลกั แหลมท้งั หลาย สาํ คญั ขา พเจานเ้ี ปน พระราชาเดก็ ๆ ไดความสุขก็เพราะเขา อน่งึ เมอ่ื กอ นเขามา

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 458บาํ รงุ ขาพเจาแตเชา แตบัดน้ีเขาไมมาอยางกอน ขา พ-เจาจะใหก นิษฐภาดาแกผเี ส้ือน้าํ ดว ยโทษน้ัน. [๒๓๘๐] พระองคประสูติวันเดียวกันกบั ธนุเสข-กุมาร ทง้ั สองพระองค เปน ชาวปญจาลนคร เกิดในกรุงปญ จาละ เปน สหายมวี ัยเสมอกนั ธนเุ สขกุมารเปนผตู ิดตามพระองค โดยเสด็จจาริกไปยังชนบทรวมสขุ รว มทกุ ขก บั พระองค ขวนขวายจัดแจง ในกจิ ทกุอยางของพระองคทง้ั กลางวันกลางคนื พระองคจะพระราชทานพระสหายแกผีเส้อื นา้ํ ดว ยโทษอะไร. [๒๓๘๑] ขาแตผ เู ปน เจา ธนุเสขกุมารน้ี เปนผูห ัวเราะตอกระซิกกับขา พเจา ดวยความประพฤติมาแตก อ น แมวันนี้ เขาก็ยังซกิ ซเ้ี ฮฮาเกินเวลา ดว ยกริ ิยานั้นอีก ขาแตผ เู ปน เจา ขาพเจา จะปรกึ ษาหารือกันในทล่ี ับกับพระนางเทวบี าง ขาพเจา ไมท ันเรยี กหาก็เขา มา มใิ หข าพเจารูตวั กอน ถงึ จะไดรับอนญุ าตใหเขา เฝา ไดไ มจาํ กดั เวลาและโอกาสกต็ าม ขา พเจาจะใหส หายผูไมม คี วามละอายแกใ จ หาความเออ้ื เฟอไมได แกผ เี สอ้ื นา้ํ ดวยโทษนนั้ . [๒๓๘๒] เกวัฏปุโรหิต เปนผฉู ลาดในนิมิตทกุ อยา ง รูเสียงรองทกุ ชนดิ รจู บไตรเพท เปนผูฉ ลาดในจนั ทรุปราคาเปนตน ท่ีจะเกดิ ขน้ึ รทู ํานายความฝนรูการถอยทพั หรอื การรกุ เขา ไปตอ สู เปนผสู ามารถ

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 459รโู ทษหรือคุณในภูมิภาคและอากาศ เปนผรู อบรใู นโคจรแหง นกั ษตั ร พระองคจ ะพระราชทานเกวฏัพราหมณ แกผเี สื้อน้ําดว ยโทษอะไร. [๒๓๘๓] ขาแตผูเ ปนเจา อาจารยเกวฏั ลมื ตาทง้ั สอง เพงดูขาพเจาแมในบริษัท เพราะเหตนุ น้ัขา พเจาจึงใหอ าจารยเ กวฏั ผูร า ยกาจ ดจุ มีควิ้ อันเลกิขึน้ แกผีเสือ้ น้ําดวยโทษน้นั . [๒๓๘๔] พระองคเปน ผูอันอํามาตยแวดลอมทรงครอบครองพสนุ ธรมหิดล มสี มุทรเปน ขอบเขตดุจกุณฑลแหงสาคร พระองคม ีมหารฐั ซึง่ มีสมทุ ร ๔เปนขอบเขต ทรงชนะสงความเสรจ็ แลว พระกาํ ลังมากเปน เอกราชในปฐพี มพี ระอิสรยิ ยศ ถึงความไพบูลย พระสนมนารจี ากชนบทตางๆ ๑๖,๐๐๐นางสวมใสก ณุ ฑลแกว มณี งามดังเทพกญั ญา ดกู อน-ขตั ติยราช นกั ปราชญท ้ังหลายกลาวชีวิตอันสมบูรณดว ยองคท ัง้ ปวง อันสําเรจ็ ดว ยส่ิงท่นี า ใครทกุ อยางอนั ยนื นานอยางน้ี ของชนทงั้ หลายผถู งึ ความสุข วาเปน ท่ีรกั เม่อื เปนเชน น้ี พระองคต ามรักษามโหสถบณั ฑิตยอมทรงสละพระชนมชพี ซ่ึงแสนยากจะพงึสละได ดว ยเหตหุ รอื วา กรณีอะไร. [๒๓๘๕] ขา แตผ ูเปนเจา จําเดิมแตมโหสถมาอยกู ับขาพเจาแลว ขาพเจาไมเ ห็นมโหสถผมู ปี ญ ญาทําชวั่ แมแ ตส ักเลก็ นอ ยเลย ถาแมค วามตายจะพงึ มี

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 460แกข าพเจา เสียกอ นในเวลาหนึ่ง มโหสถก็จะพึงยงัเหลาโอรส และนัดดาทัง้ หลายของขาพเจาใหเปนสุขได เพราะมโหสถยอมมองเหน็ ประโยชนท งั้ ปวง ทงั้อนาคต ปจจุบนั และอดีตโดยไมผิด ดวยเหตุน้นัขาพเจา จงึ จะไมใ หม โหสถผมู กี ารงานอันหาความผิดได แกผ ีเส้อื นํ้า. [๒๓๘๖] ทานทง้ั หลายชาวปญ จาลนคร จงฟงราชภาษติ ของพระเจาจฬุ นีพรหมทตั นี้ พระองคทรงตามรักษามโหสถบณั ฑติ ถงึ กับสูสละพระชนมชีพซึ่งแสนยากทจี่ ะสละได คอื พระเจาปญ จาลราชทรงสละชีวติ แหงชนท้งั ๖ คอื พระราชชนนี พระอคั ร-มเหสี พระกนิษฐภาดา พระสหาย และพราหมณกบั ทงั้ พระองคเ อง แกผีเส้ือนา้ํ ปญ ญา มีประโยชนอยา งใหญห ลวง ละเอยี ดลออ มปี กติคิด ยงั ประโยชนใหส าํ เรจ็ เปนไปเพื่อประโยชนเ ก้ือกลู ในปจ จุบันและเพอ่ื ความสุขในสมั ปรายภพ ดว ยประการฉะน้ีแล. จบทกรกั ขสชาดกที่ ๗

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 461 อรรถกถาทกรกั ขสชาดก ทกรกั ขสชาดก มคี าํ เร่ิมตน วา สเจ โว วุยฺหมาน ดังน้ที ้ังหมดนั้นจกั มีแจงในมหาอมุ มังคชาดก. จบอรรถกถาทกรกั ขสชาดก ๘. ปณ ฑรกชาดก ไมค วรบอกความลับแกคนอ่นื [๒๓๘๗] ภัยเกิดจากตนเอง ยอมตามถึงบคุ คล ผูไรปญ ญา พูดพลอ ย ๆ ไมป ดบังความรู ขาดความ ระมดั ระวงั ขาดความพนิ จิ พจิ ารณา เหมอื นครฑุ ตาม ถงึ เราผปู ณฑรกนาคราชฉะนัน้ . นรชนใด ยินดีบอกมนตล ึกลบั ที่ตนควรจะรกั ษา แกค นชวั่ เพราะความหลง ภัยยอมตามถงึ นรชนน้นั ผมู มี นตอ นั แพรงพรายแลว โดยพลนั เหมอื นครุฑตาม ถงึ เรา ผูปณ ฑรกนาคราชฉะน้นั . มติ รเทียมไมค วรจะใหรเู หตุสําคัญ อนั ลึกลบั ถงึ มิตรแทแตเปน คนโง หรอื มีปญ ญาแตป ระพฤตสิ ิ่งที่ ไมเปน ประโยชน กไ็ มควรจะใหร ูความลับเหมือนกัน.

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 462 เราไดถ งึ ความคุนเคย กบั ชีเปลือย ดวยเขา ใจวาสมณะนีโ้ ลกเขานบั ถอื มตี นอนั อบรมดแี ลว ไดบ อกเปด เผยความลบั แกมัน จงึ ไดล วงเลยประโยชน รองไหอยู ดุจคนกาํ พราฉะน้นั . ดกู อนพญาครฑุ ผปู ระเสรฐิ เม่อื กอนเรามีวาจาปกปด ไมบ อกความลบั แกม นั แตก ไ็ มอาจจะระมดัระวงั ได แทจ ริงภัยไดม าถึงเราจากทางชีเปลือยนนั้เราจงึ ไดลวงเลยประโยชนร อ งไหอยู ดุจคนกาํ พราฉะนน้ั . นรชนไดส ําคญั วา ผูนมี้ ใี จดี บอกความลบั กะคนสกุลทราม นรชนนน้ั เปน คนโงเขลา ทรุดโทรมลงโดยไมต อ งสงสยั เพราะโทสาคติ ภยาคติ หรอื เพราะฉนั ทาคต.ิ ผใู ดปากบอน นบั เขาในพวกอสตั บรุ ุษ ชอบกลาวถอยคําในทป่ี ระชุมชน นักปราชญทัง้ หลายเรยี กผูนน้ั วา ผมู ปี ากชั่วรา ย คลา ยอสรพษิ ควรระมัดระวงัคนเชนนั้น เสียใหหางไกล. เราไดล ะทงิ้ ขาว น้ํา ผาแควนกาสี และจรุ ณ-จันทน สตรที ี่เจรญิ ใจ ดอกไมแ ละเครื่องชโลมทาซ่งึ เปนสว นกามารมยทั้งปวงไปหมดแลว ดูกอ นพญาครฑุ เราขอถงึ ทานเปน สรณะดวยชีวติ .