tripitaka_61

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 365 ยกั ษมองดูพระราชกุมาร ซึ่งกอ ไฟเสร็จแลว เดนิ มาหา เกิดขนพองสยองเกลาวา บุรุษนี้เปนดจุ ราชสีห ไมกลัวความตายเลย ตลอดกาลมปี ระมาณเทา นี้ เราไมเ คยพบเหน็ คนที่ไมก ลัวตายอยางนเ้ี ลย จึงนั่งชําเลอื งดูพระกุมารบอ ย ๆ พระราชกุมารเหน็ กิรยิ าของยักษแลว จึงตรัสคาถา ความวา เมอื่ ครูนี้ ทา นทาํ การขเู ข็ญวา จะกินเราในวนั นี้ ทาํ ไมจึงหวาดระแวงเกรงเรา มองดอู ยูบ อย ๆ เราได ทําตามคาํ ของทานเสร็จแลว เม่ือพอใจจะกนิ ก็เชิญ กนิ ได. บรรดาบทเหลานน้ั บทวา มุหุ แปลวา บอ ย ๆ . บทวา ตถาตถา ตุยหฺ มห ความวา ทา นพอใจปรารถนาจะบรโิ ภคเคยี้ วกนิ เราโดยวธิ ใี ดเราการทาํ ตามคาํ ของทา นโดยวิธีนั้นแลว คราวน้ีจักใหเราทําอยา งไร เพราะฉะน้ัน เชญิ ทา นกินเราเสยี วนั นเ้ี ถดิ . ยกั ษฟ ง คาํ ของพระกมุ ารแลว กลาวคาถา ความวา ผูท ต่ี ้ังอยใู นธรรม มวี าจาสัตย รูค วามประสงค ของผูขอเชน ทา น ใครจะนาํ มากินเปนภักษาหารได ผใู ดกนิ ผมู วี าจาสัตยเชนทา น ศีรษะของผนู น้ั จะพึง แตกออกเปน เจ็ดเส่ยี ง. พระราชกมุ ารไดสดบั ดงั น้นั จงึ พดู วา ถา ทา นไมป ระสงคจะกินเราเหตุไรจึงบอกใหเ ราหกั ฟนมากอไฟ เมอื่ ยักษบอกวา เพือ่ ตอ งการลองดวู าทานจะหนีหรอื ไม จึงตรัสวา ทา นจักเขา ใจเราในบดั นี้ไดอ ยา งไร ครั้งเราบังเกิดในกําเนิดสัตวเ ดียรัจฉาน ยงั ไมยอมใหทาวสักกเทวราชดหู มิ่นตนได จงึ ตรัสคาถา ความวา

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 366 แทจริง สสบัณฑิตนัน้ สําคัญทาวสกั กเทวราชนี้ วา เปน พราหมณ จึงไดใหอยู เพ่อื ใหสรีระของตน เปนทาน ดวยเหตุนน้ั แล จนั ทิมเทพบุตร จงึ มรี ปู กระ- ตายปรากฏ สมประสงคข องโลกอยูจนทกุ วนั นี.้ คาถานั้น มีอธิบายวา สสบณั ฑติ นั้น สาํ คัญสักกพราหมณ แมนี้วา ผนู เี้ ปน พราหมณ จงึ พูดวา วนั นเ้ี ชิญทานเคย้ี วกนิ สรีระของเราในทน่ี ี้แหง เดียวเถิด แลว ใหอาศยั คอื ใหอยูพักเพื่อใหสรีระของตนเปนทานอยางน้ีและแลวไดใหสรีระเพือ่ เปน อาหารแกส กั กพราหมณน นั้ ทาวสักกเทวราชจงึ บีบเอารสอนั เกิดแตบรรพต มาเขียนเปน ภาพกระตายไวใ นมณฑลพระจันทรนับแตน ัน้ มา เพราะภาพกระตายน้ันเอง จันทมิ เทพบุตรนั้น ชาวโลกจึงรกู นัทวั่ วา กระตา ย กระตา ย ดงั นี้ จันทมิ เทพบตุ รมรี ูปกระตา ยปรากฏ แจมกระจา งอยา งน้ี สมประสงค คือยังความพอใจของโลกใหเจริญ รงุ โรจนอ ยูจนทุกวันนี้ และเรอื่ งนี้ กเ็ ปนเร่ืองอัศจรรย อยตู ลอดกปั . ยกั ษไดฟ งดงั น้ัน เม่อื จะปลอยพระราชกมุ าร จึงกลาวคาถา ความวา พระจันทร พระอาทิตย พนจากปากแหงราหู แลว ยอมไพโรจนใ นวันเพญ็ ฉนั ใด ดกู อ นทา นผมู ี อานุภาพมาก ทา นก็ฉันนัน้ หลุดพนจากเรา ผูกินเน้ือ มนุษยเ ปนอาหารแลว ยังพระชนกชนนใี หปล้มื พระ- ทัย จงรุง โรจนในกบิลรัฐ อน่ึง พระประยรู ญาตขิ อง ทานจงยินดีกันท่ัวหนา . บรรดาบทเหลานน้ั บทวา ภาณมุ า ไดแกพระอาทิตย ทา นอธิบายวา พระจันทรห รอื พระอาทติ ย พน จากปากราหแู ลว ยอ มสวางไสว ในดิถี

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ที่ 367๑๕ คํ่าฉันใด ดกู อนทานผมู ีอานุภาพมาก แมทานพน ไปจากสํานักของเราแลว ก็รุงโรจนในกบิลรฐั ฉนั น้ันเถดิ . บทวา นนฺทตุ ความวา ขอพระประยรู ญาติท้ังหลาย จงทรงยนิ ดี รา เริง. ยักษก ลาววา ดกู อ นทานมหาวรี เจา เชิญทา นไปเถดิ แลวสง เสด็จพระมหาสัตวเ จา ฝา ยพระมหาสัตวเจา คร้นั ทรงทาํ ใหยักษส ิ้นพยศแลว ใหศีล๕ กาํ หนดดวู า ผนู จ้ี ะมิใชยักษกระมัง จึงทรงพระดาํ รวิ า ธรรมดายกั ษยอ มมีนยั นตาแดงและไมกระพรบิ เขาก็ไมปรากฏ เปนผูด รุ าย อาจหาญ ผนู ้ีชะรอยจะมิใชยกั ษ คงเปนมนุษยแน เขาเลากันวา พระเชษฐาแหงพระราชบดิ าของเรา ถูกนางยกั ษิณีจับไปถึงสามองค ในจํานวนนัน้ นางยักษิณกี ินเสยีสององค แตป ระคบประหงมเลยี้ งดดู ว ยรกั ใครเหมอื นบุตรองคเ ดียว ชะรอยจะเปน องคนแ้ี น เราจักนาํ ไปทลู ช้แี จง แกพ ระราชบิดาของเรา ใหท านผนู ้ีครองราชสมบัตแิ ลว จึงตรสั ชักชวนวา มาเถิด ทานผเู จริญ ทานไมใ ชยกั ษ ทา นเปนพระเชษฐาแหงพระราชบดิ าของเรา เชญิ ทานมาไปกับเรา แลว ใหยกเศวตฉัตรเสวยราชสมบตั ิ สบื สนั ตติวงศเ ถิด เมื่อยักษคา นวา เราไมใ ชม นุษย จึงตรัสวาทา นไมเ ช่ือเรา แตมผี ทู ท่ี านพอจะเชอ่ื ถอื อยบู า งหรือ ? เม่อื ยักษตอบวามีอยูคอื พระดาบสผูมจี ักษุเปนทิพย ณ ทีโ่ นน จงึ ทรงพายักษน น้ั ไปสาํ นกั พระดาบสนนั้ พระดาบสเห็นคนทง้ั สองแลว ทักขึ้นวา ทา นทง้ั สองคือลุงกบั หลาน เที่ยวทาํอะไรอยใู นปา แลวชี้แจงความทชี่ นเหลานัน้ เปนญาตกิ ันใหท ราบ ยกั ษเ ชอ่ืถอ ยคาํ ของพระดาบส จงึ กลาววา พอหลานชาย เจาจงกลับไปเถิด ลุงเกิดมาชาตเิ ดียวเปน ถงึ สองอยา ง ลงุ ไมตอ งการราชสมบตั ดิ อก ลุงจกั บวช แลวบวชเปนฤาษีอยใู นสํานักของพระดาบส. ลาํ ดบั นั้น พระอลีนสัตตรุ าชกุมารถวายบังคมลาพระเจาลงุ แลว ไดเ สดจ็ กลับไปยังพระนคร.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ที่ 368 พระบรมศาสดา เมอ่ื จะทรงประกาศเนื้อความน้ัน จึงตรัสพระคาถาความวา ลําดับนั้นแล พระราชโอรสอลีนสตั ตุ ผมู ีพระ- ปญญา ทรงประคองอญั ชลีไหวยักษโ ปริสาท ไดร ับ อนญุ าตแลว มีความสุขสวสั ดี หาโรคมิไดเสดจ็ กลับ มายงั กบิลรัฐ. พระบรมศาสดา คร้นั ตรสั พระคาถานแ้ี ลว เมื่อจะทรงแสดงกรณยี กิจอันชาวพระนคร และชาวนคิ มเปนตนกระทํา จงึ ตรัสโอกาสคาถาความวา ชาวนคิ ม ชาวชนบท ถว นหนา ท้ังพลชา ง พลรถ และพลเดินเทา ตา งพากันมาถวายบังคมพระราช โอรสนนั้ พรอ มกับกราบทลู ขึน้ วา ขา พระองคท งั้ หลาย ถวายบงั คมพระองค พระองคท รงกระทํากิจ ซึง่ ยากทีจ่ ะกระทําได. พระเจา ชยั ทสิ ทรงสดับขาววา พระราชกมุ ารกลับมาไดทรงจดั การสมโภชตอ นรบั . พระราชกุมารแวดลอ มดว ยมหาชน ไปถวายบงั คมพระราชบิดา. ลาํ ดบั นัน้ พระราชาตรสั ถามวา ลกู รกั เจาพนมาจากยักษเชน นัน้ ไดอยา งไร. พระราชกมุ ารทลู วา ขอเดชะ พระราชบดิ าเจา ผนู ี้มใิ ชยกั ษ แตเปนพระเชษฐาธริ าชของพระราชบดิ า ผนู ้ีเปนพระปต ลุ าของขา พระพทุ ธเจา แลวกราบทลู เรือ่ งราวท้ังปวงใหทรงทราบ แลวทูลวา ควรทพ่ี ระราชบิดาจะเสด็จเย่ียมพระปต ุลาของขาพระพทุ ธเจา บาง. ทันใดนัน้ พระเจา ชัยทิส จงึ ตรัสสั่งใหพนกั งานเภรีตีกลองประกาศใหท ราบทั่วกัน แลวเสด็จไปยงั สาํ นักแหงดาบสท้ังหลาย ดวยราชบรพิ ารเปนอนั มาก. พระมหาดาบสจึงทรงเลาเร่ืองนางยักษิณี

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 369นาํ พระองคไปเล้ียงดูไวไมก ินเสีย เร่อื งท่พี ระองคม ิใชย กั ษ และเรอ่ื งทีพ่ ระองคเปน พระประยูรญาติของราชสกลุ เหลานนั้ แดพ ระเจาชยั ทสิ หมดทกุ อยา งโดยพสิ ดาร พระเจา ชัยทสิ ทรงเชือ้ เชิญวา ขาแตพ ระเชษฐาธริ าชเจา ขอเชญิพระองค เสด็จเสวยราชสมบตั ิเถดิ พระมหาดาบส ถวายพระพรหา มวา อยาเลย มหาราชเจา พระเจาชยั ทสิ ตรัสเชญิ ชวนวา ถากระนน้ั ขอเชญิ พระเชษฐาธิราชเจาไปอยใู นพระอทุ ยานเถดิ กระหมอ มฉันจักบาํ รงุ ดวยปจ จัย ๔พระมหาดาบสถวายพระพรวา อาตมาภาพจะยังไมไ ปกอ น มหาบพิตร พระเจาชยั ทสิ ตรัสสง่ั ใหข ดุ คลองใหญ เหยียดยาวไประหวา งภเู ขาลูกหนึง่ ไมหางจากอาศรมบท ของเหลาพระดาบส แลว ใหห ักลา งถางพงทาํ ไรน า โปรดใหมหาชนพนั ตระกลู อพยพมาตงั้ ครอบครัว เปน ตาํ บลใหญ ตั้งไวเ ปนภิกขาจารของพระดาบสท้ังหลาย บานตาํ บลน้นั ปรากฏชือ่ วา \" จลุ ลกมั มาสทัมมนคิ ม \"สวนประเทศที่พระมหาสัตวเ จา สตุ ตโสมบณั ฑิต ทรมานพระยาโปรสิ าทพงึ ทราบวา ชือ่ มหากมั มาสทัมมนิคม. พระบรมศาสดา คร้ันทรงนําพระธรรมเทศนานม้ี าแสดงจบแลว ทรงประกาศอรยิ สัจจธรรม ในเวลาจบอริยสจั จกถา พระเถระผเู ลยี้ งดูมารดา ไดต้ังอยูใ นโสดาปต ตผิ ล แลวทรงประชุมชาดกวา พระราชมารดาบิดา ไดมาเปน ตระกูลแหง พระมหาราชเจา พระดาบสไดมาเปนพระสารีบุตร ยักษไดมาเปนพระองคลุ ิมาล พระกนษิ ฐภคินี ไดมาเปน นางอุบลวรรณาเถรีพระอคั รมเหสี ไดมาเปนราหลุ มารดา สว นอลนี สตั ตรุ าชกมุ าร ไดม าเปนเราผตู ถาคต ฉะนแี้ ล. จบอรรถกถาชยั ทสิ ชาดก

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 370 ๔. ฉัททนั ตชาดก วา ดว ยพญาชางฉันทันต [๒๓๒๗] ดูกอนพระนองนาง ผมู พี ระสรรี ะอรา มงามดังทอง มผี วิ พรรณผอ งเหลอื งเรืองรอง พระ-เนตรทัง้ สองแจม ใส เหตุไรหนอ พระนอ งจงึ ดูเศรา โศกซบู ไป ดจุ ดอกไมทถ่ี ูกขย้ี ฉะนั้น [๒๓๒๘] ขาแตพ ระมหาราชเจา หมอ มฉนั แพพระครรภ โดยการแพพระครรภเปนเหตุใหห มอมฉันฝน เหน็ สงิ่ ที่หาไมไดง าย. [๒๓๒๙] กามสมบัตขิ องมนุษยเหลา ใดเหลาหนงึ่ในโลกนี้ และในสวนนันทนวนั กามสมบตั ิทงั้ หมดนัน้เปน ของเราทงั้ ส้ิน เราหาใหเธอไดท งั้ นน้ั . [๒๓๓๐] ขาแตพ ระองคผูสมมติเทพ นายพรานปา เหลาใดเหลา หนงึ่ ในแวน แควนของพระองค จงมาประชมุ พรอมกัน หมอมฉนั จะแจง เหตุ ท่แี พพ ระครรภของหมอมฉัน ใหน ายพรานปาเหลานน้ั ทราบ. [๒๓๓๑] ดูกอนเทวี นายพรานปา เหลา น้ี ลวน-แตมฝี มือ เปน คนแกลวกลา ชํานาญปา รจู ักชนิดของเนือ้ ยอมสละชีวติ เพ่อื ประโยชนข องเราได. [๒๓๓๒] ทา นทั้งหลายผูเปน เชอื้ แถวของนาย-พราน ทีม่ าพรอ มกันอยู ณ ทน่ี ้ี จงฟงเรา เราฝนเห็น

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 371ชางเผือกผอ ง งามีรศั มี ๖ ประการ ฉนั ตอ งการงาชางคนู ั้น เมือ่ ไมไ ด ชวี ติ ก็เห็นจะหาไม. [๒๓๓๓] บิดา หรือปทู วด ของขา พระองคทง้ั หลาย ก็ยงั ไมเ คยเหน็ ทั้งยังไมเคยไดย นิ วา พญา-ชางทมี่ ีงามีรัศมี ๖ ประการ พระนางเจาทรงนิมติ เห็นพญาชา งมีลักษณะเชนไร ขอไดต รัสบอกพญาชา งทมี่ ีลักษณะเชน นน้ั แกขา พระองคทง้ั หลายเถดิ พระเจาขา. [๒๓๓๔] ทิศใหญ ๔ ทิศนอ ย ๔ เบื้องบน ๑เบือ้ งลา ง ๑ ทศิ ทัง้ ๑๐ นี้ พระองคทรงนมิ ติ เหน็พญาชา ง ซง่ึ มงี ามีรศั มี ๖ ประการ อยทู ศิ ไหนพระเจา ขา ? [๒๓๓๕] จากทีน่ ้ตี รงไปทิศอุดร ขามภูเขาสูง-ใหญ ๗ ลกู เขาลูกสูงทีส่ ุด ชอ่ื สวุ รรณปสสคริ ี มีพรรณไมผ ลดิ อกออกบานสะพรง่ั มฝี ูงกนิ นรเทยี่ วสญั จรไปมาไมขาด. ทา นจงขน้ึ ไปบนภเู ขาอันเปน ทีอ่ ยแู หง หมกู ินนรแลว มองลงมาตามเชิงเขา ทันใดนน้ั จะไดเหน็ ตน ไทรใหญ สีเสมอเหมอื นสเี มฆ มยี า นไทร๘,๐๐๐หอยยอ ย. ใตตนไทรนัน้ พญาเศวตกุญชรซึง่ มงี ารัศมี ๖ประการอยูอาศยั ยากทีใ่ ครอน่ื จะขมขี่จับได ชา งประมาณ ๘,๐๐๐ มีงาเทา งอนไถ วง่ิ ไลเรว็ ปานลมพัดพากนั แวดลอ มรักษาพญาเศวตกุญชรนนั้ อย.ู