tripitaka_61

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 547รับฟองนกไวคนละฟอง ตรัสสัง่ วา นกเหลาน้จี ักเปน ลูกของเรา พวกทานชวยประคับประคองใหด ี เวลาลูกนกออกมาจากกระเปาะฟองจงบอกเรา. อํามาตยท ั้งสามตางรักษาฟองนกเหลา นน้ั เปนอันดี ในจาํ นวนฟองไขเหลานนั้ ฟองนกฮูกแตกออกกอน อาํ มาตยจ งึ เรียกนายพรานคนหนง่ึ มาถามวาแกรไู หมวาตัวเมยี หรือตัวผู ? เม่อื นายพรานนนั้ พจิ ารณาดูแนแลว บอกวาตัวผูจึงเขาไปเฝาพระราชากราบทูลวา ขอเดชะ โอรสของพระองคเ กิดแลว พระพทุ ธเจาขา . พระราชาทรงปลาบปล้ืม พระราชทานทรพั ยแ กอ าํ มาตยน้นั เปน อนั มากตรสั กําชับสง ไปวา เจา จงประคับประคองลกู เราใหดี จงตั้งช่ือวา \" เวสสนั ดร \"อํามาตยน น้ั ไดกระทาํ ตามพระบรมราชโองการ ลวงมาอกี สองสามวัน ฟองนกสาลกิ าก็แตกออก อํามาตยคนน้นั จึงใหน ายพรานพิสจู นด ู รูวา เปนตวั เมียจึงไปยังราชสาํ นักกราบทูลวา ขอเดชะ ราชธดิ าของพระองคเ กดิ แลว พระ-พทุ ธเจา ขา พระราชาทรงดีพระทัย พระราชทานทรัพยแกอ าํ มาตยแ มคนน้ันมากมาย แลวตรัสกาํ ชบั สง ไปวา เจา จงประคบั ประคองธดิ าของเราใหดี และจงตงั้ ชอื่ วา \" กุณฑลินี \" แมอํามาตยน้นั กก็ ระทําตามกระแสพระราชดํารัสลว งมาอีกสองสามวัน ฟองนกแขกเตาก็แตก แมอ าํ มาตยน ัน้ กใ็ หน ายพรานพสิ จู นด ู เมื่อเขาบอกวา ตัวผู จึงไปยังราชสาํ นกั กราบทลู วา ขอเดชะโอรสของพระองคเกดิ แลว พระพทุ ธเจาขา . พระราชาทรงดีพระทัย พระราช-ทานทรัพยแ กอาํ มาตยแ มนน้ั เปนอันมาก แลว ตรสั กาํ ชับสง ไปวา เจา จงจดั การทาํ มงคลแกลูกของเราดว ยบรวิ ารเปน อนั มาก แลว ตั้งชื่อเขาวา \" ชัมพุกะ \"อาํ มาตยน้ันก็กระทาํ ตามพระราชดํารสั แมน กท้งั สาม ก็เจริญมาในเรอื นของอํามาตยท ง้ั สามคนดวยการบริหารอยางราชกมุ าร. พระราชามกั ตรสั เรยี กวาบุตรของเรา ธดิ าของเรา ดังน้เี นือง ๆ ครงั้ นั้นพวกอํามาตย ของพระองคพากนั ยิม้ เยาะกันวา ทานท้ังหลายจงดู การกระทําของ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ที่ 548พระราชา เทย่ี วตรัสเรียกกระทงั่ สตั วเ ดยี รจั ฉานวา บตุ รของเรา ธิดาของเราพระราชาทรงสดบั ดงั นน้ั จึงทรงดําริวา อํามาตยพวกนีย้ งั ไมรปู ญญาสัมปทาแหงลูกทั้งสามของเราจกั ตอ งทําใหปรากฏแกเ ขา จึงตรัสใชอ าํ มาตยคนหนึ่งไปหาเจาเวสสนั ดรใหแ จงวา พระบิดาของทา นอยากจะตรสั ถามปญ หา จะเสด็จมาถามไดเมื่อไร ? อํามาตยไปไหวเ จา เวสสนั ดรแลว แจง พระกระแสรับสง่ั ใหทราบ. เจาเวสสนั ดรจงึ เชญิ อํามาตยผูเลี้ยงดูตนมาถามวา เขาบอกวา พระราชบดิ าของฉันใครจ ะตรสั ถามปญหากะฉัน เมือ่ พระองคเสด็จมาที่นี่ ควรทเี่ ราจะทาํ สกั การะ จะใหพระองคเสด็จมาเม่ือไรเลา พอ ? อาํ มาตยตอบวา จากนี้ไปอีกเจ็ดวนั จึงเชิญเสด็จ. เจาเวสสันดรไดฟ ง ดงั น้ัน จึงสง ขาวกราบทลู วา พระราชบิดาของฉันเสดจ็ มาไดในวันทีเ่ จด็ นบั แตน ไ้ี ป. อํามาตยน ้นั กลบั มาทูลแดพ ระราชา. ถงึ วนัทเ่ี จ็ด พระราชาตรสั สั่งใหเทย่ี วตีกลองประกาศ ในพระนครแลวเสดจ็ ไปยงั ท่อี ยูของบตุ ร เจา เวสสนั ดรสงั่ ใหทํามหาสักการะแดพ ระราชา โดยที่แมท าสและกรรมกรก็ใหท าํ สกั การะดว ย พระราชาเสวยในเรอื นของนกเวสสนั ดรทรงรับการตอนรับสมพระเกียรติ แลว เสด็จกลับไปพระราชนเิ วศน ตรัสส่ังใหท าํมหามณฑปทพี่ ระลานหลวง ใหเ ทย่ี วตกี ลองประกาศในพระนครแลว ประทับนัง่ในมณฑปอลงกต แวดลอมไปดวยมหาชน ทรงสง พระราชสาสนไ ปยงั สํานักของอาํ มาตยวา จงนาํ เจาเวสสันดรมาเถดิ . อํามาตยใ หเ จาเวสสันดรจับบนตง่ัทองนํามาถวาย นกเวสสันดรจับบนพระเพลาพระราชบิดา เลนหัวกบั พระราชบดิ า แลวบนิ ไปจับบนตง่ั ทองนนั้ ตามเดมิ . ลาํ ดับนั้น พระราชา เม่อื จะตรัสถามราชธรรมกะเจาเวสสนั ดร ในทามกลางมหาชน จึงตรสั ปฐมคาถา ความวา

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 549 เราขอถามเจา เวสสนั ดร นกเอย ขอความเจรญิ จงมีแกเจา กจิ อะไรทบี่ ุคคลผปู ระสงคเ สวยราชสมบัติ กระทําแลว เปนกจิ ประเสรฐิ . พงึ ทราบวนิ ิจฉัยในคาถาน้ันดงั ตอ ไปนี้ พระราชาทรงทกั ทายเจาเวส-สันดรน้ันวา นกเอย. บทวา กสึ ุ ความวา กิจอะไรทผี่ ูใ ครครองราชยกระทําแลว เปนของดี คอื สงู สุด พอเอย เจา จงบอกราชธรรมทัง้ มวลแกขาเถิด. นัยวา พระราชานัน้ ดํารัสถามเจาเวสสนั ดรนั้นอยา งน้.ี นกเวสสันดร ไดฟงพระราชดํารัสแลว ยังไมทูลแกปญ หา เม่ือจะทลู ทว งพระราชาดว ยความประมาท จึงกลาวคาถาท่ีสอง ความวา นานนกั หนอ พระเจา กังสราช พระราชบดิ าเรา ผูท รงสงเคราะหช าวเมืองพาราณสี เปน ผูประมาท ไดต รสั ถามเราผูบตุ ร ซึ่งหาความประมาทมไิ ด. บรรดาบทเหลานัน้ บทวา ตาตา ไดแ ก พระราชบิดา. บทวาก โส น้ี เปนช่อื ของพระราชาน้ัน. บทวา พาราณสิคฺคโท ความวาทรงประพฤติสงเคราะหช าวเมืองพาราณสี ดวยสังคหวตั ถุ ๔ ประการ. บทวาปมตฺโต ความวา เสดจ็ อยูในสํานกั แหง บัณฑติ เห็นปานน้ี ชอื่ วาเปนผปู ระมาทแลว เพราะมไิ ดต รสั ถามปญ หา. บทวา อปฺปมตฺต ความวา พอกพูนเล้ียงเราผชู ื่อวา ไมประมาทแลว เพราะประกอบดว ยคุณความดมี ศี ีลเปน ตน .บทวา ปตา ไดแ ก พระราชบิดาผูพอกเล้ยี ง. บทวา อโจทยิ ความวานกเวสสันดรกลา ววา พระราชบดิ าถกู พวกอาํ มาตยลอเลียนวา ตรัสเรียกสัตว

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 550เดยี รัจฉานวาเปน บตุ ร ทรงถงึ ความประมาทแลว เพ่งิ โจทย คือตรัสถามปญหาในวันนี้ สน้ิ กาลนานนกั . เจา เวสสนั ดรทูลทว งดว ยคาถาอยา งนแ้ี ลว ทลู วา ขอเดชะ พระชนกมหาราช ขึ้นชอ่ื วา พระราชาควรดํารงอยใู นธรรม ๓ ประการ เสวยราช-สมบัติโดยธรรม เม่อื จะแสดงราชธรรม จงึ กลาวคาถา ความวา ขาแตบ รมกษัตริย ธรรมดาพระราชาควรหา ม มสุ าวาท ความโกรธและความรา เริงกอ นทเี ดยี ว แต น้นั พงึ ตรัสส่งั ใหก ระทาํ กจิ ท้งั หลาย คําทีข่ า พระพุทธเจา กลาวมานั้น นกั ปราชญท ้งั หลายกลาววา เปน กิจของ พระราชา. ขาแตพ ระบิดา เม่อื กอ นพระองคทรงรักใคร และเกลียดชงั แลว พึงทรงทาํ กรรมใด กรรมนั้นทีพ่ ระ- องคทรงทําแลว พงึ ยงั พระองคใ หเ ดือดรอน โดยไม ตอ งสงสัย แตนน้ั พระองคไ มควรทรงกระทํากรรม นน้ั อกี . ขา แตพ ระองคผทู รงบาํ รงุ รฐั เมือ่ กษัตริยป ระ- มาทแลว โภคสมบตั ิทุกอยา ง ในแวนแควน ยอ มพนิ าศ ขอ นั้นนกั ปราชญกลา ววาเปนความทกุ ขข องพระราชา. ขาแตพระบดิ า เทพธดิ าชอ่ื สริ ิ และชือ่ ลกั ขี ถกู สจุ ปิ รวิ ารเศรษฐถี าม ไดตอบวา ขา พเจา ยอ มยนิ ดี ในบรุ ุษผมู คี วามขยนั หมั่นเพยี ร ไมมีความรษิ ยา. ขาแตพระมหาราชเจา กาลกรรณีผทู ําลายจักร ยอมยินดีในบุรุษผูริษยา ผมู ใี จชวั่ ผปู ระทษุ รายการงาน.