tripitaka_40

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 115อธบิ ายวา \"พราก\" จากการฝกอนิ ทรยี  และวจสี จั จะอันเปน ฝา ยปรมัตถสัจจะ. บทวา น โส เปนตน ความวา บุคคลนั้น คอื ผูเ ห็นปานน้ันยอ มไมค วรนงุ หม ผากาสาวะ. บทวา วนฺตกสาวสฺส ความวา พึงเปน ผูม กี ิเลสดจุ น้าํ ฝาดอนัคายแลว คือมีกเิ ลสดุจนํา้ ฝาดอันทงิ้ แลว ไดแก มีกเิ ลสดจุ น้ําฟาดอนั ละแลว ดว ยมรรค ๔. บทวา สเี ลสุ ไดแก ในปาริสุทธศิ ลี ๔. บทวา สสุ มาหิโต ไดแ ก ผตู ้ังม่นั ดี คอื ดํารงอยดู ว ยด.ี บทวา อุเปโต ความวา ประกอบดว ยการฝกอินทรียแ ละวจสี จั จะมปี ระการดังกลา วแลว. บทวา ส เว เปนตน ความวา บุคคลนั้น คือเห็นปานนนั้ยอมควร [นุงหม] ผากาสาวะนัน้ . ในกาลจบคาถา ภิกษผุ อู ยูในตางทิศน้นั ไดเปนพระโสดาบนั .ชนแมเ หลาอ่นื มจี ํานวนมาก บรรลอุ ริยผลทงั้ หลายมโี สดาปต ตผิ ลเปน ตน.เทศนาไดส ําเรจ็ ประโยชนแกมหาชน ดงั น้ีแล. เร่ืองพระเทวทัต จบ.

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 116 ๘. เรอ่ื งสญชยั [๘] ขอ ความเบ้ืองตน พระศาสดา เมอื่ ประทับอยใู นพระเวฬุวนั ทรงปรารภความไมม าของสญชัย (ปริพาชก ) ซ่ึงสองพระอคั รสาวกกราบทลู แลว ตรสัพระธรรมเทศนานวี้ า \"อสาเร สารมติโน\" เปน ตน . อนุปพุ พกี ถาในเร่ืองสญชยั นั้น ดงั ตอ ไปน้:ี -พระศาสดาไดร บั พยากรณจากพระพุทธเจา ๒๓ พระองค ความพิสดารวา ในทีส่ ดุ ๔ อสงไขย ยิ่งดวยแสนกลั ปแ ตก ัลปนีไ้ ป พระศาสดาของเราทัง้ หลาย เปน กุมารของพราหมณน ามวาสเุ มธะในอมรวดีนคร ถึงความสําเรจ็ ศลิ ปะทุกอยางแลว โดยกาลลว งไปแหงมารดาและบดิ า ทรงบรจิ าคทรัพยน ับไดหลายโกฏิ บวชเปน ฤษีอยูในหิมวันตประเทศ ทาํ ฌานและอภญิ ญาใหเกิดแลว ไปโดยอากาศเห็นคนถางทางอยูเ พอื่ ประโยชนเ สด็จ (ออก) จากสทุ ศั นวหิ าร เขาไปสูอมร-วดนี คร แหงพระทศพลทรงพระนามวา ทปี งกร แมตนเองก็ถอื เอาประเทศแหง หนึง่ , เมื่อประเทศนั้น ยังไมท ันเสรจ็ , นอนทอดตนใหเปนสะพาน ลาดหนังเสือเหลืองบนเปอกตม เพอ่ื พระศาสดาผเู สดจ็ มาแลวดวยประสงคว า \"ขอพระศาสดาพรอ มดวยพระสงฆสาวก ไมตอ งทรงเหยยี บเปอกตม จงทรงเหยยี บเราเสดจ็ ไปเถดิ \" แตพ อพระศาสดาทอดพระเนตรเห็น ก็ทรงพยากรณว า \"ผูนี้เปนพทุ ธงั กูร๑ จักเปนพระพทุ ธ-๑. หนอ เนื้อ, เช้อื สาย แหงพระพุทธเจา .

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 117เจา ทรงพระนามวาโคดม ในท่สี ุด ๔ อสงไขย ยิง่ ดว ยแสนกัลปใ นอนาคต,\" ในสมัยตอ มาแหงพระศาสดาพระองคน้นั กไ็ ดร ับพยากรณในสํานักพระพทุ ธเจา ๒๓ พระองค ซึ่งเสด็จอบุ ตั ิขึ้นสองโลกใหสวา งเหลา น้ี คือ พระโกณฑญั ญะ ๑ พระสุมังคละ ๑ พระสุมนะ ๑ พระ-เรวตะ ๑ พระโสภิตะ ๑ พระอโนมทัสสี ๑ พระปทมุ ะ ๑ พระ-นารทะ ๑ พระปทุมุตตระ ๑ พระสเุ มธะ ๑ พระสชุ าตะ ๑ พระปย-ทัสสี ๑ พระอัตถทสั สี ๑ พระธรรมทัสสี ๑ พระสทิ ธัตถะ ๑ พระ-ตสิ สะ ๑ พระปสุ สะ ๑ พระวปิ สสี ๑ พระสิขี ๑ พระเวสสภะ ๑พระกกุสนั ธะ ๑ พระโกนาคมนะ ๑ พระกสั สปะ ๑,\" ทรงบําเพญ็บารมคี รบ ๓๐ คือบารมี ๑๐ อุปบารมี ๑๐ ปรมตั ถบารมี ๑๐ (คร้ัง)ดํารงอยใู นอตั ภาพเปนพระเวสสันดร ใหมหาทาน อันทําแผนดนิ ใหไ หว๗ ครง้ั ทรงบริจาคพระโอรสและพระชายา. ในทส่ี ดุ พระชนมายุ, ก็ทรงอบุ ัติในดุสิตบุรี ดาํ รงอยูในดุสิตบรุ ีน้ัน ตลอดพระชนมายุ, เมอื่ เทวดาในหม่ืนจักรวาลประชุมกนั อาราธนาวา \"ขาแตพ ระมหาวรี ะ กาลน้ี เปนกาลของพระ- องค, ขอพระองค จงเสดจ็ อุบัติในพระครรภพ ระ- มารดา ตรัสรูอมตบท ยังโลกนี้กับทัง้ เทวโลกให ขา มอย.ู \"ทรงเลอื กฐานะใหญ ๆ ทีค่ วรเลือก๑ ๕ เสด็จจุตจิ ากดุสติ บุรนี น้ั แลวทรงถือปฏิสนธิในศากยราชสกลุ อันพระประยูรญาติบําเรออยูดวยมหา-สมบตั ิในศากยสกุลนั้น ทรงถงึ ความเจรญิ วยั โดยลําดบั เสวยสิริราช-๑. ฐานใหญทคี่ วรเลอื ก ๕ คือ ๑. กาล ๒. ประเทศ ๓. ทวปี ๔. ตระกลู ๕. มารดา.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 118สมบัติในปราสาทท้ังสามอันสมควรแกฤดทู ง้ั สามดุจสิริสมบัติในเทวโลก. ทรงเหน็ เทวทตู แลวเสด็จบรรพชา ในสมยั ทเี่ สดจ็ ไปเพื่อประพาสพระอุทยาน ทรงเหน็ เทวทูต ๓กลาวคือคนแก คนเจ็บ และคนตาย โดยลาํ ดับ ทรงเกดิ ความสังเวชเสด็จกลบั แลว . ในวันที่ ๔ ทรงเหน็ บรรพชิต ยังความพอพระทัยในการบรรพชาใหเกิดขึ้นวา \"การบรรพชาดี, เสดจ็ ไปสูอุทยาน ยังวันใหส ิน้ ไปในพระอทุ ยานนน้ั ประทับนง่ั รมิ ขอบสระโบกขรณีอนั เปน มงคลอนั วสิ สุกรรมเทพบุตรผจู ําแลงเพศเปนชา งกลั บกมาตบแตง ถวาย ทรงสดบัขา วประสตู ิของราหุลกมุ าร ทรงทราบถงึ ความสเิ นหาในพระโอรสมกี ําลงัทรงพระดําริวา \"เราจักตัดเครอื่ งผูกนี้ จนผูกมดั (เรา ) ไมไ ดทีเดยี ว,\" เวลาเยน็ เสดจ็ เขา ไปยง่ิ พระนคร ทรงสดบั คาถานี้ ทีพ่ ระธดิ าของพระเจาอา พระนามวา กสิ าโคตมี ภาษติ วา \"พระราชกมุ ารผูเชนน้ี เปนพระราชโอรสแหง พระชนนีพระชนก และเปน พระสวามีของพระนาง ใด ๆ พระชนนพี ระชนกและพระนางน้ัน ๆ ดบั ( เย็นใจ ) แนแลว \" ทรงพระดาํ รวิ า \"เราอันพระนางกิสาโคตมีน้ี (สวด ) ใหไดยนินิพพตุ บทแลว ,\" จงึ เปล้ืองแกว มุกดาหารจากพระศอ สงไปประทานแกพระนางแลว เสดจ็ เขาไปสทู อ่ี ยูของพระองค ประทับน่ังบนพระแทนบรรทมอนั มสี ิริ ทอดพระเนตรเห็นประการอนั แปลกของหมูห ญงิ ฟอนที่เขาถงึ ความหลับแลว มพี ระทัยเบือ่ หนา ย จึงปลกุ นายฉนั นะใหล กุ ข้นึ ให

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 119นํามา กณั ฐกะมา เสดจ็ ขึน้ มา กณั ฐกะ มีนายฉันทะเปนสหาย อันเทวดาในหมนื่ จักรวาลหอ มลอ มแลว เสดจ็ ออกมหาภิเนษกรมณ ทรงบรรพชาทร่ี มิ ฝงแมน ้าํ อโนมานท,ี เสด็จถงึ กรุงราชคฤหโดยลําดบั เสด็จเท่ียวบิณฑบาตในกรงุ ราชคฤหนนั้ ประทับนง่ั ท่ีเง้อื มเขาปณฑวะ อันพระเจาแผน ดนิ มคธทรงเช้อื เชญิ ดวยราชสมบัติ ทรงปฏเิ สธคําเช้ือเชญิ น้ัน ทรงรับปฏญิ ญาจากทาวเธอเพอื่ ประโยชนแ กก ารไดบ รรลุพระสพั พัญุตญาณแลว จะเสด็จมาสแู ควนของพระองคเสดจ็ เขาไปหาอาฬารดาบสเเละอทุ ก-ดาบส ไมท รงพอพระทยั คณุ วิเศษท่ีทรงไดบรรลใุ นสาํ นักของสองดาบสน้ัน ทรงต้ังความเพยี รใหญถงึ ๖ ป. ทรงบรรลุสัพพญั ุตญาณแลวทรงแสดงธรรม ในวันวิสาขบรุ ณมี เชา ตรูเ สวยขา วปายาสซงึ่ นางสุชาดาถวายแลวทรงลอยถาดทองคําในแมนาํ้ เนรญั ชรา ใหสว นกลางวันลว งไปดว ยสมาบตั ิตา ง ๆ ในราวปา มหาวนั ริมฝงแมน ํ้าเนรญั ชรา, เวลาเย็นทรงรบั หญาท่ีนายโสตถยิ ะถวาย มีพระคุณอนั พระยากาฬนาคราชชมเชยแลว เสดจ็ สูควงไมโ พธิ ทาํ ปฏญิ ญาวา \"เราจกั ไมท าํ ลายบลั ลงั กน ี้ ตลอดเวลาที่จิตของเราจกั ยงั ไมหลุดพนจากอาสวะทั้งหลาย ดวยการไมเขา ไปถือมน่ั ,\"ประทับน่ังผนิ พระพักตรไ ปทางทศิ บูรพา, เม่อื พระอาทติ ยย ังไมทนั อัสดงคต,ทรงกําจัดมารและพลมารได, ทรงบรรลุปุพเพนิวาสญาณ๑ในปฐมยามบรรลุจตุ ปู ปาตญาณ๒ ในมชั ฌมิ ยาม หย่งั พระญาณลงในปจ จยาการ ในท่ีสดุ ปจ ฉมิ ยาม, ในเวลาอรุณขน้ึ ทรงแทงตลอดสพั พญั ตุ ญาณ ซง่ึ ประดับ๑. รจู ักระลึกชาตไิ ด. ๒. รูจักกําหนดจุตแิ ละเกิด.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 120ดว ยคุณทุกอยาง มีทสพลญาณและจตเุ วสารชั ชญาณเปน อาทิ ทรงยังกามใหผ านไปทีค่ วงไมโ พธิถึง ๗ สปั ดาห, ในสปั ดาหท ี่ ๘ ประทับน่ังทโี่ คนไมอ ชปาลนโิ ครธ ทรงถงึ ความเปนผขู วนขวายนอย ดวยพิจารณาเหน็ วาธรรมเปน สภาพลกึ ซงึ้ อนั ทาวสหมั บดพี รหม ผมู มี หาพรหมหมืน่ หนง่ึเปนบรวิ ารเชอ้ื เชิญใหท รงแสดงธรรม ทรงพิจารณาดสู ตั วโลกดว ยพทุ ธจักษแุ ลว ทรงรับคาํ เชญิ ของพรหม ทรงใครค รวญวา \" เราพงึแสดงธรรมแกใครหนอแล เปนคนแรก,\" ทรงทราบวา อาฬารดาบสและอุทกดาบสทํากาละแลว ทรงหวนระลึกถงึ อุปการะมากของภกิ ษุปญ จ-วัคคยี  เสดจ็ ลุกจากอาสนะไปยังกาสบี ุรี ในระหวา งบรรดา ไดส นทนากบั อปุ กาชวี ก ในวันอาสาฬหบรุ ณมีเสดจ็ ถงึ ท่ีอยขู องภิกษปุ ญจวคั คีย ในปา อสิ ิปตนมฤคทายวนั ทรงยงั ภกิ ษปุ ญ จวัคคียเ หลา นน้ั ซึ่งเรียกรอง(พระองค) ดว ยถอ ยคาํ อันไมสมควรใหสํานึกตวั แลว เม่อื จะยังพรหม๑๘ โกฏิ มีพระอญั ญาโกณฑัญญะเปน ประมขุ ใหดมื่ นา้ํ อมตะ จงึ ทรงแสดงพระธรรมจักร ทรงมธี รรมจักรบวรอันใหเ ปน ไปแลว, ในดถิ ที ี่ ๕แหงปกษ ทรงยงั ภิกษุเหลา นน้ั ทงั้ หมด ใหตั้งอยูในพระอรหตั , วนั เดียวกันน้ัน ทรงเหน็ อปุ นสิ ยั สมบตั ขิ องสกลุ บุตรแลว ตรสั เรียกเขาซงึ่ เบอ่ืหนา ย ละเรอื นออกมาในตอนกลางคนื วา \" มาน่เี ถิด ยสะ \" ทําเขาใหบรรลโุ สดาปตตผิ ลในตอนกลางคนื นน้ั เอง ในวันรุง ขึ้นใหไดบ รรลุพระ-อรหตั ทรงยังสหายของยสะนั้น แมพวกอืน่ อกี ๕๔ คน ใหบ รรพชาดวยเอหิภกิ ขุอุปสมั ปทาแลว ใหไดบรรลุพระอรหตั .

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 121 พระศาสดาทรงสง สาวกไปประกาศพระศาสนา เมอื่ พระอรหันตเกิดขึ้นในโลก ๖๑ พระองค ดว ยประการอยางนี้แลว, พระศาสดาเสดจ็ อยจู ําพรรษาปวารณาแลว ทรงสงภกิ ษุ ๖๐ รูปไปในทศิ ทัง้ หลายดว ยพระพุทธดํารัสวา \"ภิกษุท้งั หลาย พวกเธอจงเท่ยี วจาริกไปเถดิ \" ดังนเ้ี ปน ตน . สว นพระองคเ สด็จไปอุรเุ วลาประเทศ ในระหวา งทาง ไดทรงแนะนาํ ภทั ทวคั คิยกมุ าร ๓๐ คน ณ ราวปากปั ปาสกิ -วัน๑, บรรดาภัททวัคคยิ กุมาร ๓๐ คนนัน้ อยางตํา่ กวาเขาท้งั หมด ไดเปนโสดาบนั , สูงกวาเขาทั้งหมด ไดเปน พระอนาคาม.ี พระองคทรงใหภ ัททวัคคียท ัง้ หมดแมน ้นั บรรพชาดวยเอหิภกิ ขภุ าวะอยางเดียวกันแลวทรงสงไปในทิศทงั้ หลาย, สวนพระองคเ สด็จไปอุรุเวลาประเทศ ทรงแสดงปาฏหิ าริยส ามพันหา รอยอยางแนะนําชฎลิ ๓ พีน่ อง ซ่งึ มีชฎิลพันคนเปน บริวาร มีอุรุเวลกัสสปะเปนตน ใหบรรพชาดวยเอหภิ ิกขภุ าวะเชนเดยี วกันแลว ใหประชมุ กนั ที่คยาสสี ประเทศ ใหต้งั อยูในพระอรหตัดวยอาทิตตปริยายเทศนา แวดลอ มดวยพระอรหันตพ ันองคน ้ันเสดจ็ ไปสูอทุ ยานลัฏฐวิ ัน ใกลแดนพระนครราชคฤห ดว ยทรงพระดําริวา \"จักเปลอ้ื งปฏิญญา ที่ถวายไวแกพ ระเจา พมิ พสิ าร\" ตรสั พระธรรมกถาอันไพเราะแดพ ระราชา ผูทรงสดับขา ววา \"ทราบวา พระศาสดาเสด็จมาแลว\" เสด็จมาเฝา พรอ มดวยพราหมณและคฤหบดี ๑๒ นหตุ ๒ยงั พระราชากบั พราหมณแ ละคฤหบดี ๑๑ นหตุ ใหต้ังอยูในพระโสดา-ปตติผล อกี นหตุ หนง่ึ ใหต ั้งอยใู นสรณะ ๓, วนั รงุ ขนึ้ มีพระคณุ อันทาว๑. ไรฝ า ย. ๒. ๑ นหตุ = ๑๐,๐๐๐ คน.

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 122สักกเทวราชทรงแปลงเพศเปนมาณพชมเชยแลว เสดจ็ เขาไปสพู ระนครราชคฤห ทรงทําภัตกิจในพระราชนเิ วศน ทรงรับเวฬวุ นาราม๑ ประ-ทับอยใู นเวฬุวนารามนน้ั นัน่ แล. พระสารีบตุ รและพระโมคคลั ลานะ เขาไปเฝา พระองคใ นเวฬุวนารามน้นั . อนปุ พุ พีกถาในเรอ่ื งพระสารีบตุ รและพระโมคคัลลานะน้ัน ดงั ตอไปนี้ :- ประวตั พิ ระสารีบตุ รและโมคคลั ลานะ ความพิสดารวา เมื่อพระพุทธเจายังไมทรงอบุ ัติแลว นัน่ แล. ไดม ีบานพราหมณ ๒ ตําบล คอื อปุ ตสิ สคาม ๑ โกลติ คาม ๑ ในท่ีไมไกลแตก รงุ ราชคฤห. ในสองบา นนัน้ ในวนั ที่นางพราหมณชี ่ือสารีในอปุ ลสิ สคามต้งั ครรภนนั่ แล. แมนางพราหมณชี อื่ โมคคลั ลใี นโกสิตคามกต็ งั้ ครรภ. ไดย นิ วา ตระกูลทัง้ สองนน้ั ไดเ ปน สหายเก่ยี วพนัสบื เนอื่ งกันมาถงึ ๗ ชว่ั ตระกูลทเี ดียว. พราหมณผ ูสามไี ดใหพิธีบริหารครรภแ กพราหมณีทัง้ สองน้ัน ในวันเดยี วกันเหมือนกนั . โดยกาลลวงไป ๑๐ เดอื น นางพราหมณที ้งั สองน้นั กค็ ลอดบุตร. ในวนั ขนานชื่อ พวกญาติตั้งชื่อบุตรของสารีพราหมณวี า \"อปุ ติสสะ\"เพราะเปน บตุ รของตระกูลนายบาน ในตําบลอปุ ตสิ สคาม, ตั้งชอ่ืบุตรของโมคคลั ลีพราหมณวี า \"โกลิตะ\" เพราะเปน บตุ รของตระกลูนายบานในตําบลโกลติ คามนอกน้.ี เด็กทง้ั สองนน้ั ถึงความเจริญแลวไดถ งึ ความสาํ เร็จแหงศิลปะทุกอยาง. ในเวลาไปสแู มน้าํ หรอื สวนเพื่อประโยชนจ ะเลน อปุ ตสิ สมาณพมีเสลี่ยงทองคํา ๕๐๐ เปนเครื่องแห๑. เปนมูลเหตแุ หงการถวายวดั ในพระพุทธศาสนา ในการตอ ๆ มา.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 123แหน, ไกลิตมาณพมีรถเทียมดวยมาอาชาไนย ๕๐๐ เปนเคร่อื งแหแ หน,ชนทั้งสองมมี าณพเปน บริวารคนละ ๕๐๐. ก็ในกรงุ ราชคฤหม มี หรสพบนยอดเขาทุก ๆ ป. หมูญาตไิ ดย กเตียงซอนกนั เพื่อกุมารทง้ั สองนั้นในทีเดยี วกันน่ันเอง. แมก มุ ารทัง้ สองก็นั่งดมู หรสพรวมกนั ยอมหวั เราะในฐานะควรหัวเราะ ยอมถงึ ความสังเวชในฐานะที่ควรสงั เวชยอมตกรางวลั ในฐานะทีค่ วรตกรางวลั . วันหนง่ึ เม่อื กุมารทงั้ สองเหลาน้นั ดูมหรสพโดยทํานองนี้ ความหัวเราะในฐานะท่ีควรหวั เราะ หรือความสังเวชในฐานะทีค่ วรสงั เวช หรอื ตกรางวลั ในฐานะท่คี วรตกรางวัล มไิ ดมแี ลวเหมือนในวนั กอน ๆ เพราะญาณถึงความแกร อบแลว. ก็ชนทง้ั สองคิดกันอยางนว้ี า \"จะมอี ะไรเลา ? ท่นี า ดูในการน,ี้ ชนท้งั หมดแมน ี้เมอื่ ยงั ไมถงึ ๑๐ ป, กจ็ กั ถึงความเปน สภาพหาบัญญัติมไิ ด, ก็เราทงั้ สองควรแสวงหาธรรมเคร่ืองพนอยางเอก\" ดังนีแ้ ลว ถือเอาเปน อารมณนัง่ อยแู ลว . ลาํ ดับน้ัน โกลิตะพูดกะอุปตสิ สะวา \"อุปตสิ สะผสู หายไฉน ? ทานจงึ ไมหัวเราะร่นื เริงเหมือนในวนั อืน่ ๆ, วันน้ี ทา นมใี จไมเบกิ บาน ทานกําหนดอะไรไดห รือ ?\" อปุ ติสสะนั้นกลา ววา \"โกลติ ะผูสหาย เรานั่งคิดถงึ เหตนุ ้วี า 'ในการดคู นเหลา น้ี หาสาระมิได, การดูน้ีไมม ีประโยชน, เราควรแสวงหาโมกขธรรมเพื่อตน,' ก็ทา นเลา เพราะเหตุไร ? จงึ ไมเบกิ บาน.\" แมโ กลติ ะน้ัน ก็บอกอยางนนั้ เหมอื นกัน.ลาํ ดบั นน้ั อปุ ตสิ สะ ทราบความทโ่ี กลิตะน้ันมีอัธยาศยั เชน เดยี วกันกบั ตนจึงกลาววา \"สหายเอย เราทงั้ สองคดิ กันดีแลว , กเ็ ราควรแสวงหาโมกขธรรม, ธรรมดาผูแสวงหา ตอ งไดบ รรพชาชนิดหนึ่งจึงควร, เราทัง้ สองจะบรรพชาในสํานักใครเลา ?\"

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 124 สองสหายทาํ กติกากนั ก็โดยสมยั น้ันแล สญชัยปรพิ าชก อาศัยอยูใ นกรุงราชคฤห กบัปรพิ าชกบริษทั หมใู หญ. สารีบุตรและโมคคลั ลานะทั้งสองนนั้ ตกลงกันวา \"เราจกั บวชในสํานกั ทานสญชยั นน้ั ,\" ตางสงมาณพ ๕๐๐ ไปดวยคาํ วา \"ทานท้ังหลายจงเอาเสลย่ี งและรถไปเถิด .\" พรอมดวยมาณพ ๕๐๐ บวชแลว ในสํานักของสญชัย. จําเดิมแตเขาท้ังสองบวชแลวสญชัยก็ไดถงึ ความเลศิ ดว ยลาภและยศอยา งเหลอื เฟอ. ทงั้ สองเรียนจบลัทธิสมัยของสญชัยโดยสองสามวนั เทา นัน้ จึงถามวา \"ทานอาจารยลทั ธิทท่ี านรู มีเพยี งเทา นี้ หรอื มแี มยิ่งกวา น้ี ?\" เมื่อสญชยั ตอบวา\"มีเพียงเทานแ้ี หละ, เธอท้ังสองรจู บหมดแลว.\" เขาทั้งสองจงึ คิดกันวา\"เมอื่ เปนอยางน้ี การอยูประพฤติพรหมจรรย ในสาํ นกั ของทา นผนู กี้ ็ไมมีประโยชน เราท้ังสองออกมาเพอ่ื แสวงหาโมกขธรรม, โมกขธรรมน้นัเราไมส ามารถใหเกิดขนึ้ ไดในสํานกั ของทานผูน ี้, อนั ชมพทู วีปใหญน ัก,เราเท่ียวไปยังคามนคิ ม ชนบท และราชธานี คงจกั ไดอาจารยผ แู สดงโมกขธรรมสกั คนเปน แน .\" ตัง้ แตน้นั ใครพดู ในท่ีใด ๆ วา \"สมณ-พราหมณผ บู ัณฑติ มีอย\"ู เขาท้ังสองยอ มไปทาํ สากจั ฉาในท่นี ้ัน ๆปญหาที่เขาทงั้ สองถามไป อาจารยเหลาอ่นื หาอาจตอบไดไม, แตเขาท้งั สองยอ มแกปญหาของอาจารยเหลา น้นั ได. เขาสอบสวนท่วั ชมพูทวปีอยา งนน้ั แลว กลับมายงั ทอ่ี ยูของตน จึงทาํ กติกากนั วา \"โกลิตะผูส หายในเราสองคน ผใู ดไดบ รรลุอมตธรรมกอ น ผนู ั้นจงบอก (แกกัน).\" เมอื่ เขาทง้ั สองทาํ กติกากนั อยา งนัน้ อยู พระศาสดาเสดจ็ ถึงกรงุ ราช-คฤห โดยลําดับดังท่ีกลา วแลว ทรงรบั เวฬวุ นั แลว ประทับอยใู น

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 125เวฬวุ นั . ในกาลน้ัน พระอสั สชเิ ถระ ในจาํ นวนพระปญ จวคั คียระหวางพระอรหนั ต ๖๑ องค ทพ่ี ระศาสดาทรงสง ไปเพอ่ื ประกาศคุณพระ-รัตนตรัย ดว ยพระดาํ รัสวา \"ภิกษทุ ง้ั หลาย พวกเธอจงจาริกไปเพ่อืประโยชนเก้อื กลู แกช นเปนอนั มากเถดิ ,\" กลับมายังกรุงราชคฤหแ ลว ในวันรงุ ขนึ้ ทา นถอื บาตรและจวี รไปสกู รุงราชคฤหเ พอ่ื บิณฑบาตแตเ ชาตรู. สมัยนั้น อุปตสิ สปรพิ าชก ทาํ ภัตกจิ แตเชาตรูแลว ไปยังอารามของปรพิ าชก พบพระเถระ จงึ คิดวา \"อันนกั บวชเห็นปานน้เี รายังไมเคยพบเลย, ภกิ ษุรปู น้ี (คง) จะเปน ผหู นึ่งบรรดาผทู ีเ่ ปนพระอรหันตหรอื ผูบรรลพุ ระอรหตั มรรคในโลก. ไฉนหนอเราพึงเขา ไปหาภกิ ษนุ ้แี ลวถามวา \"ทา นผูม อี ายุ ทานบวชอุทิศเฉพาะใคร ? ใครเปน ศาสดาของทา น ? หรือวา ทา นชอบใจธรรมของใคร ?\" ทนี ั้น ความปรวิ ิตกนไ้ี ดมีแกเ ขาวา \"กาลน้มี ใิ ชกาลควรถามปญหากะภิกษนุ ้ีแล, ภกิ ษนุ ี้กาํ ลงั เขา ไปสลู ะแวกบานเท่ียวบิณฑบาต, ถากระไร เราเมื่อแสวงหาโมกขธรรมทคี่ นผูตอ งการรแู ลว ควรติดตามภิกษรุ ปู น้ไี ปขา งหลัง ๆ.\" เขาเห็นพระเถระไดบณิ ฑบาตแลว ไปสูโอกาสแหง ใดแหง หนงึ่ และทราบความทีพ่ ระเถระน้นั ประสงคจะนั่ง จงึไดจ ัดต่ังของปรพิ าชกสําหรับตนถวาย. แมในเวลาท่ีทา นฉันเสรจ็ แลวกไ็ ดถวายถวายนา้ํ ในกณุ โฑของตนแดพระ.เถระ. ครัน้ ทําอาจาริยวัตรอยางน้ันแลว จึงทาํ ปฏิสันถารอยา งจบั ใจกับพระเถระซ่ึงฉนั เสร็จแลว เรียนถามอยา งนวี้ า \"ทานผมู ีอายุ อินทรยี ข องทา นผอ งใสนกั , ผิวพรรณบริสุทธ์ิผดุ ผอง, ทา นผมู อี ายุ ทานบวชอุทศิ เฉพาะใคร ? ใครเปนศาสดาของทา น ? หรอื ทานชอบใจธรรมของใคร ?\"

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 126 พระอัสสชิแสดงหัวใจพระศาสนา พระเถระคิดวา \"ธรรมดาปริพาชกเหลาน้ี ยอมเปน ปฏิปกษตอพระศาสนา, เราจักแสดงความลึกซง้ึ ในพระศาสนาแกปรพิ าชกนี,้ \" เมอื่จะแสดงความที่ตนบวชใหม จงึ กลา ววา \"ผมู อี ายุ เราแลเปนผูใหมบวชแลว ไมนาน เพิ่งมาสธู รรมวนิ ยั น้,ี เราจกั ไมสามารถแสดงธรรมโดยพสิ ดารกอน.\" ปรพิ าชกเรียนวา \"ขาพเจา ช่อื อุปตสิ สะ, ขอพระผูเปน เจากลาวตามสามารถเถิด จะนอยหรอื มากก็ตาม ขอ น้นั เปน ภาระของขาพเจา เพื่อแทงตลอดดวย ๑๐๐ นยั ๑,๐๐๐ นัย\" ดังนี้แลวเรยี นวา \" จะมากหรือนอยก็ตาม ขอพระผเู ปนเจา จง กลา วเถดิ , จงบอกแกข าพเจา แตใ จความเทานนั้ , ขาพเจาตองการใจความ จะตองทําพยัญชนะ ใหม ากไปทาํ ไม.\"เมื่อเขาเรยี นอยางนัน้ แลว , พระเถระจึงกลา วคาถาวา \"ธรรมเหลา ใด มเี หตเุ ปน แดนเกดิ พระ- ตถาคตตรัสเหตแุ หงธรรมเหลาน้นั และเหตุ แหงความดบั แหง ธรรมเหลาน้ัน พระมหาสมณะ มปี กติตรสั อยางน.ี้ \"

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 127 สองสหายสาํ เร็จพระโสดาบัน ปรพิ าชก ฟง เพียง ๒ บทตนเทา นน้ั กด็ ํารงอยูในโสดาปต ติผลอนั ถงึ พรอมดวยนัยพนั หนึ่ง, พระเถระยงั ๒ บทนอกนีใ้ หจ บลง ในเวลาเขาเปนพระโสดาบนั . เขาเปนพระโสดาบนั แลว เมือ่ คณุ วเิ ศษชัน้ สงู ยงั ไมเปนไปอยู. กค็ าดวา \"เหตุในส่งิ น้จี ักมี\" จึงเรียนกะพระ-เถระวา \"ทา นขอรับ ทา นไมตอ งขยายธรรมเทศนาย่งิ ขึ้นไป เพียงเทา น้ีก็พอ พระศาสดาของพวกเราประทบั อยูท่ไี หน ?\" พระเถระตอบวา\" ประทับอยใู นพระเวฬวุ ัน ผมู ีอาย.ุ \" เขาเรยี นวา \"ขา แตทานผเู จรญิถากระน้ัน ขอทานโปรดลว งหนาไปกอ นเถดิ ขาพเจา มีเพ่ือนอกี คนหนึง่ และขา พเจา ท้ังสองไดท ํากตกิ ากะกันและกันไวว า 'ผใู ดบรรลอุ มตะกอน ผนู น้ั จงบอกกัน' ขา พเจาเปล้ืองปฏญิ ญานัน้ แลว จกั พาสหายไปสาํ นักพระศาสดา ตามท่ีทานไปแลว น่ันแล\" ดังนแี้ ลว หมอบลงแทบเทา ทง้ั สองของพระเถระดวยเบญจางค๑ประดิษฐ ทําประทกั ษิณ ๓ รอบสง พระเถระไปแลว ไดบา ยหนา ไปสูอ ารามของปรพิ าชกแลว . โกลิต-ปริพาชกเหน็ เขามาแตไ กล คิดวา \"วนั นสี้ ีหนา สหายของเราไมเหมือนในวันอน่ื ๆ เขาคงไดบรรลุอมตะ โดยแนแ ท\" จงึ ถามถึงการบรรลุอมตะ. แมอปุ ติสสปริพาชกนนั้ กร็ ับวา \"เออ ผูมอี ายุ อมตะเราไดบรรลุแลว\" ไดภ าษติ คาถานัน้ นั่นแลแกโ กลิตปริพาชกน้นั . ในกาลจบคาถา โกลิตะดํารงอยูในโสดาปต ตผิ ลแลว จึงกลาววา \"สหาย ขา ววา พระศาสดาของพวกเราประทับอยทู ี่ไหน ?\"๑. เบญจางคประดษิ ฐ ไดแก การต้ังไวเฉพาะซึ่งอวัยวะ ๕ คือ หนาผาก ๑ ฝา มอื ทง้ั สองและเขาท้ังสองจดลงทีพ่ ้ืน.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 128 อุ. ขาววา ประทบั อยใู นพระเวฬวุ ัน สหาย ขา วน้ี ทา นอสั สชเิ ถระ พระอาจารยของเราบอกไวแลว. ก. สหาย ถา กระนน้ั เราไปเฝาพระศาสดาเถิด. สองสหายชวนสญชัยไปเฝา พระศาสดา ก็ธรรมดาพระสารีบุตรเถระนี้ ยอมเปนผบู ูชาอาจารยแ มในกาลทกุเมอ่ื เทียว เพราะฉะนัน้ จึงกลาวกะสหายอยา งนีว้ า \"สหาย เราจักบอกอมตะที่เราท้งั สองบรรลุ แกส ญชัยปริพาชกผอู าจารยข องเราบา ง. ทานรูอยกู ็จักแทงตลอด, เมื่อไมแทงตลอด, เชือ่ พวกเราแลวจักไปยงั สาํ นักพระศาสดา, สดบั เทศนาของพุทธบคุ คลทงั้ หลายแลว จักทําการแทงตลอดซึง่ มรรคและผล.\" ลําดบั นั้น ทั้งสองคนก็ไดไ ปสสู าํ นักของทา นสญชยั . สญชยั พอเหน็เขาจงึ ถามวา \"พอ ทัง้ สอง พวกพอ ไดใ ครท่แี สดงทางอมตะแลว หรอื ?\"สหายท้งั สองจงึ เรียนวา \"ไดแลวขอรบั ทา นอาจารย พระพทุ ธเจา เสดจ็อบุ ตั ิข้ึนแลว ในโลก, พระธรรมกอ็ ุบตั ิขึ้นแลว , พระสงฆก อ็ บุ ตั ิขึน้ แลว ,ทา นอาจารยประพฤตธิ รรมเปลา ไรสาระ เชิญทานมาเถิด เราทง้ั หลายจกั ไปยังสาํ นกั พระศาสดา.\" ส. ทานทั้งสองไปเถิด, ขาพเจา ไมส ามารถ. สห. เพราะเหตไุ ร ? ส. เราเทยี วเปนอาจารยข องมหาชนแลว . การอยูเปน อนั เตวาสิกของเรานนั้ เชน กบั เกดิ ความไหวแหง นา้ํ ในตุม, เราไมสามารถอยูเ ปนอนั เตวาสกิ ได.

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 129 สห. อยา ทาํ อยางนน้ั เลย ทา นอาจารย. ส. ชา งเถอะ พอ พอพากนั ไปเถอะ, เราจักไมส ามารถ. สห. ทา นอาจารย จาํ เดมิ แตก าลแหงพระพุทธเจา เสดจ็ อบุ ัตขิ ึน้ในโลก มหาชนมีของหอมระเบียบดอกไมเ ปนตนในมอื ไปบชู าพระองคเทา นนั้ , แมก ระผมทง้ั สองก็จักไปในทีน่ นั้ เหมอื นกัน, ทา นอาจารยจะทาํอยางไร ? ส. พอ ท้งั สอง ในโลกน้ี มคี นเขลาหากหรอื มคี นฉลาดมาเลา ? สห. คนเขลามากขอรับ ทา นอาจารย อันคนฉลาดมเี พียงเล็กนอ ย. ส. พอทั้งสอง ถา กระนน้ั พวกคนฉลาด ๆ จกั ไปสสู าํ นักพระสมณโคดม, พวกคนเขลา ๆ จักมาสูสํานักเรา พอไปกนั เถดิ เราจกั ไมไ ป. สหายทง้ั สองนน้ั จงึ กลาววา \"ทา นอาจารย ทา นจกั ปรากฏเอง\"ดงั นแ้ี ลว หลีกไป. เม่ือสหายทงั้ สองนนั้ ไปอยู. บรษิ ทั ของสญชยั แตกกนั แลว. ขณะนั้นอารามไดวางลง. สญชยั นั้นเห็นอารามวางแลว ก็อาเจยี นออกเปนเปน โลหิตอนุ . ในปรพิ าชก ๕๐๐ คน ซง่ึ ไปกับสหายท้ังสองน้ัน บริษทั ของสญชัย ๒๕๐ คนกลับแลว. สหายทงั้ สองไดไปสูพระเวฬวุ ัน พรอมดวยปรพิ าชก ๒๕๐ คน ผเู ปน อันเตวาสิกของตน. ศิษยส ําเร็จอรหัตผลกอ นอาจารย พระศาสดา ประทบั นัง่ แสดงธรรมในทา มกลางบรษิ ทั ๔ ทอดพระเนตรเห็นปรพิ าชกเหลา นน้ั แตไ กลทีเดยี ว ตรัสเรยี กภกิ ษุทง้ั หลาย

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 130ดว ยพระดํารัสวา \" ภกิ ษทุ งั้ หลาย สองสหายนั่นกาํ ลังมา คือโกลิตะและอุปตสิ สะ ทั้งสองน่ันจกั เปน คูสาวกท่ดี เี ลิศของเรา.\" สองสหายนนั้ถวายบงั คมพระศาสดาแลว นั่ง ณ สวนขา งหน่งึ . เขาทง้ั สองไดก ราบทลูคํานี้กะพระผมู พี ระภาคเจาวา \"ขา พระองคพ งึ ไดบรรพชา พึงไดอปุ สมบทในสํานกั ของพระผูม พี ระภาคเจาเถดิ พระเจา ขา .\" พระผมู พี ระภาคเจาตรัสวา \"ทานทงั้ หลายจงเปนภิกษุมาเถิด, ธรรมเรากลาวดีแลว จงประพฤติพรหมจรรย เพ่อื ทาํ ทสี่ ดุ แหงทุกขโ ดยชอบเถิด.\" คนทงั้ หมดไดเ ปน ผูทรงบาตรจวี รอนั สําเรจ็ ดว ยฤทธ์ิ ราวกะวา พระเถระ ๑๐๐ พรรษา. ครั้งนน้ั พระศาสดา ทรงขยายพระธรรมเทศนาดวยอํานาจจริยาแกบรษิ ัทของทัง้ สองสหายน้นั เวน พระอคั รสาวกทง้ั สองเสยี , ชนท่ีเหลือ บรรลพุ ระอรหัตแลว. กก็ จิ ดว ยมรรคเบอื้ งส่งิ ของพระอัครสาวกท้งั สองมิไดสาํ เรจ็ แลว . ถามวา \"เพราะเหตไุ ร.\" แกวา \"เพราะสาวกบารมญี าณเปนของใหญ.\" ตอ มาในวนั ท่ี ๒ แตวันบวชแลว ทานพระมหาโมคคลั ลานะเขาไปอาศยั หมูบานกัลลวาละ๑ ในแควนมคธอย,ู เมื่อถนี มิทธะครอบงํา,อันพระศาสดาทรงใหสงั เวชแลว บรรเทาถนี มทิ ธะได กําลังฟง พระธาตุ-กรรมฐาน ที่พระตถาคตประทานแลว ไดย งั กิจในมรรค ๓ เบอื้ งบนใหส ําเรจ็ บรรลทุ ี่สดุ สาวกบารมีญาณแลว. ฝา ยพระสารีบุตร ลว งไดกึง่ เดอื นแตว ันบวช เขา ไปอาศยั กรงุราชคฤหน ้ันแหละ อยูใ นถํ้าสูกรขาตา กบั ดวยพระศาสดา, เม่ือพระ-๑. มหาโมคคัลลานสตู ร. องั . สัตตกะ. ๒๓/๗๗ วา กลฺลวาลมตุ ฺตคามก .

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 131ศาสดาทรงแสดงเวทนาปรคิ คหสูตร๑ แกท ฆี นขปริพาชกผหู ลานของตน,สง ญาณไปตามกระแสแหง พระสตู ร กไ็ ดบ รรลุทสี่ ดุ สาวกบารมญี าณเหมือนผูทีบ่ ริโภคภตั ทเ่ี ขาคดใหผูอ ่ืน. มคี าํ ถามวา \"ก็ทา นพระสารบี ุตร เปน ผูมปี ญญามาก มใิ ชห รือ ?เมอ่ื เปนเชน น้ัน เพราะเหตุไร จงึ บรรลุสาวกบารมีญาณชากวา พระมหา-โมคคลั ลานะ.\" แกว า \"เพราะมีบริกรรมมาก.\" เหมอื นอยา งวา พวกคนเข็ญใจประสงคจ ะไปในทไ่ี หน ๆ กอ็ อกไปไดรวดเร็ว, สว นพระราชาตอ งไดตระเตรยี มมาก มีการตระเตรยี มชางพระราชพาหนะเปน ตน จงึ สมควรฉันใด, อุปไมยนี้ พึงทราบฉนั น้นั . พวกภกิ ษุติเตยี นพระศาสดา ก็ในเวลาบายวนั นนั้ เอง พระศาสดา ทรงประชมุ พระสาวกท่ีพระเวฬุวัน ประทานตาํ แหนง พระอัครสาวกแกพระเถระทั้งสองแลวทรงแสดงพระปาติโมกข. พวกภิกษุ ติเตียนกลา ววา \"พระศาสดา ประทาน [ตาํ แหนง ]แกภ กิ ษุทั้งหลาย โดยเห็นแกห นา, อันพระองคเมือ่ จะประทานตาํ แหนงอัครสาวก ควรประทานแกพระปญจวคั คยี ผ ูบ วชกอน. เม่ือไมเหลยี วแลถงึ พระปญจวัคคียเ หลา น่นั กค็ วรประทานแกภิกษุ ๕๕ รูป มีพระยส-เถระเปนประมขุ , เมอื่ ไมเ หลียวแลถึงภิกษเุ หลานัน่ กค็ วรประทานแกพระพวกภทั รวัคคีย. เมือ่ ไมเหลยี วแลถงึ พระพวกภทั รวคั คยี เหลา น่ัน ก็๑. ม. ม. ๑๓/๒๖๒ เปน ทีฆนขสูตร.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 132ควรประทานแกภ กิ ษุ ๓ พ่นี อ ง มพี ระอรุ เุ วลกัสสปะเปนตน, แตพ ระ-ศาสดา ทรงละเลยภิกษเุ หลานัน้ มปี ระมาณถงึ เพยี งน้ี เม่ือจะประทานตําแหนง อัครสาวก กท็ รงเลอื กหนา ประทานแกผบู วชภายหลังเขาท้ังหมด.\" บรุ พกรรมของพระอัญญาโกณฑญั ญะ พระศาสดา ตรสั ถามวา \"ภกิ ษุท้งั หลาย พวกเธอพดู อะไรกนั ?\" เม่อื ภิกษทุ ้ังหลายทูลวา \"เรื่องชอื่ น\"ี้ จงึ ตรสั วา \"ภิกษุทงั้ หลาย เราหาเลือกหนา ให (ตาํ แหนง) แกพวกภิกษไุ ม, แตเราใหตาํ แหนงท่แี ตละคน ๆ ปรารถนาแลว ๆ น่นั แล แกภ กิ ษเุ หลาน้,ี ก็อัญญาโกณฑญั ญะ เมื่อถวายทานเนอื่ งดวยขา วกลา อันเลิศ ๙ ครั้ง ในคราวขาวกลา คราวหน่ึง ก็หาไดป รารถนาตําแหนงอัครสาวกถวายไม แตไดปรารถนาเพ่อื แทงตลอดพระอรหตั อนั เปน ธรรมเลิศกอ นสาวกท้ังหมดแลวถวาย.\" ภกิ ษุทงั้ หลาย ทูลถามวา \"เมอ่ื ไร ? พระเจาขา .\"พระศาสดาทรงยอ นถามวา \"พวกเธอจกั ฟงหรือ ? ภิกษทุ ้ังหลาย.\"ภกิ ษเุ หลานั้นทลู รบั วา \"ฟง พระเจา ขา.\"  พระศาสดา ตรสั วา \"ภิกษทุ ง้ั หลาย แตกัลปนไ้ี ปอีก ๙๑ กลั ปพระผมู ีพระภาคเจาพระนามวาวิปส สี๑ เสด็จอบุ ัติขึ้นแลว ในโลก. ในกาลนั้น กุฎม พี ๒ พนี่ อ ง คอื มหากาล จลุ กาล ใหห วา นนาขา วสาลีไวม าก.ตอ มาวันหนง่ึ จุลกาลไปนาขา วสาลี ฉีกขา วสาลีกําลังทองตนหน่งึ แลวชมิ ดู. ไดมรี สอรอ ยมาก. เขาปรารถนาจะถวายสาลีคพั ภทานแดพระสงฆ๑. ขุ. พุ. ๓๓/ ๕๑๕.

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 133มีพระพุทธเจาเปนประมขุ จงึ เขาไปหาพี่ชายแลวพดู วา \"พ่ี ฉันจะฉกีขาวกําลงั ทอ ง ตม ใหเปนของควรแกพระพุทธเจาท้งั หลายแลว ถวายทาน.\" พี่ชายกลา ววา \"เจา พดู อะไร ? อนั การฉีกขาวสาลีกาํ ลังทอ งทําทานไมเ คยมแี ลวในอดีต จกั ไมมใี นอนาคต, เจาอยา ทาํ ขาวกลา ใหเสียหายเลย.\" เขาออ นวอนแลว ๆ เลา ๆ. ครัง้ นั้นพช่ี ายจงึ พดู กะเขาวา\"ถากระน้ัน เจาตอ งปนนาเปน ๒ สวน อยาแตะตอ งสวนของเรา จงทําสว นทเี่ จา ปรารถนาในนาอันเปนสวนของตน.\" เขารับวา \"ดแี ลว \"แบงนากนั แลว ไดข อแรงมือกะมนษุ ยเปน อนั มากฉกี ขาวสาลีทอ ง ใหเคยี่ วเปน นํ้านมจนขนปรงุ ดว ยเนยใส น้าํ ผ้งึ และนาํ้ ตาลกรวด ถวายทานแกภิกษุสงฆม พี ระพุทธเจาเปนประมุข ในกาลเสรจ็ ภัตกจิ กราบทูลวา\"ขา แตพระองคผ เู จรญิ ทานอนั เลิศของขา พระองคน ้ี จงเปน ไปเพ่ือความแทงตลอดธรรมอันเลศิ กอนกวาสาวกทงั้ ปวง. พระศาสดาตรัสวา\"จงเปน อยางนนั้ เถดิ \" แลว ไดท รงทาํ อนโุ มทนา. เขาไปนาตรวจดูอยูเห็นนาแนน หนาดว ยรวงขาวสาลี เหมือนเขามัดไวเปน ชอ ๆ ในนาทงั้ ส้นิไดปต๑ิ ๕ อยา งแลว คดิ วา \"เปนลาภของเราหนอ\" ถึงหนา ขาวเมาไดถวายทานเลิศดว ยขา วเมา, ไดถ วายทานอนั เนอื่ งดวยขา วกลา อยางเลศิพรอมกับชาวบา นท้งั หลาย, หนาเก่ยี วไดถวายทานอันเลศิ ในการเกย่ี ว,คราวทําขะเน็ด ไดถวายทานอนั เลิศในการขะเน็ด ในคราวมดั ฟอนเปน ตน ก็ไดถ วายทานอนั เลิศในการมดั ฟอน อนั เลศิ ในลอม...อนั เลิศในฉาง . . . ไดถวายทานอนั เลศิ รวม ๙ ครั้ง ในหนา ขา วคราวหน่งึ๑. ปติ ๕ คือ ขุททกาปต ิ ปต อิ ยางนอย, ขณกิ าปต ิ ปติช่ัวขณะ, โอกกนั ตกิ าปต ิ ปต เิ ปนพกั ๆ. อุพเพงคาปต ิ ปตอิ ยา งโลดโผน, ผรณาปต ิ ปต อิ ยางซาบซาน

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 134ดวยประการอยา งนี้. ทแี่ หง ขา วอนั เขาถอื เอาแลว ๆ ไดเ ตม็ ดังเดมิทุก ๆ ครัง้ ไป. ขา วกลา ไดงอกงามสมบูรณข้นึ เปน อยางย่งิ , ชื่อวา ธรรมนี้ยอ มรักษาซึ่งผูร ักษาตน. (สมดังทพ่ี ระผูมพี ระภาคตรัสไววา) \" ธรรมแล ยอมรกั ษาผูม ปี กติประพฤติธรรม๑ ธรรมท่ีประพฤตดิ แี ลว ยอมนาํ สุขมาให นี้เปน อานสิ งสใ นธรรมท่เี ขาประพฤตดิ ี ผปู ระพฤติ ธรรมเปน ปกติ ยอ มไมไ ปสูท ุคติ. อัญญาโกณฑัญญะ ปรารถนาเพือ่ แทงตลอดธรรมอันเลศิ กอน[ เขา] จงึ ไดถวายทานอันเลศิ ๙ ครง้ั ในกาลแหง พระสัมมาสมั พทุ ธเจาพระนามวา วิปสสี ดวยประการอยา งนแี้ ล. อนึ่ง แมในกาลแหง พระพุทธเจาพระนามวา ปทุมุตตระ๒ ในหง-สาวดนี คร ในทสี่ ุดแสนกลั ปแ ตนไ้ี ป เขาถวายมหาทานตลอด ๗ วนั แลวหมอบลงแทบบาทมลู ของพระผูม ีพระภาคเจาพระองคน้นั ตั้งปรารถนาเพ่อื แทงตลอดธรรมอนั เลิศกอ น [ เขา ] เหมือนกัน. เราไดใหผ ลท่ีอญั ญาโกณฑัญญะน้ปี รารถนาแลวทเี ดียว ดว ยประการฉะน้ี. เราหาไดเลอื กหนาใหไม. \" บุรพกรรมของชน ๕๕ คนมยี สกลุ บุตรเปน ตน ภิกษุทั้งหลายทลู ถามวา \"ชน ๕๕ คน มียสกลุ บุตรเปนประมุขทํากรรมอะไรไว พระเจา ขา .\"๑. ข.ุ ชา. ๗๒/๒๙๐ ขุ. เถร. ๒๑/๓๑๔. ๒.ข.ุ พ.ุ ๓๓/๔๖๗.

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 135 พระศาสดา ตรัสวา \"แมชน ๕๕ นน้ั ปรารถนาพระอรหัตในสาํ นักพระพุทธเจาพระองคห นึ่ง ทํากรรมท่เี ปน บญุ ไวมากแลวภายหลงัเมื่อพระพุทธเจายงั ไมอ ุบัตขิ นึ้ , เปนสหายกนั ทําบุญรว มเปน พวกกันเทีย่ วจัดแจงศพคนไรท ่พี ่ึง๑. วนั หนึ่ง พวกเขาพบหญิงตายท้ังกลม๒ตกลงวา \"จักเผา\" จงึ นาํ ไปปาชา ในชนเหลา นน้ั พักไวใ นปาชา ๕ คนดว ยสัง่ วา \"พวกทา นจงเผา\" ท่เี หลือเขา ไปบา น. นายยส๓เอาหลาวแทงศพน้นั พลิกกลับไปกลบั มาเผาอยู ไดอสุภสัญญาแลว. เขาแสดงแกสหาย ๓ คนแมน อกน้วี า \"ทา นผูเจริญ พวกทานจงดูศพน้ี มีหนงั ลอกแลว ในทน่ี น้ั ๆ ดุจรปู ใดดา ง ไมสะอาด เหม็น นาเกลยี ด.\" ทัง้ ๔ คนนั้นก็ไดอ สุภสัญญาในศพนัน้ . เขา ๕ คนไปบา นบอกแกส หายทเ่ี หลอื .สว นนายยสไปเรือนแลวไดบอกแกมารดาบดิ าและภรรยา. คนทัง้ หมดนนั้กเ็ จริญอสุภสญั ญาแลว นเี้ ปนบรุ พกรรมของคน ๕๕ คน มยี สกุลบตุ รเปนประมุขนนั้ . เพราะฉะน้นั แล ความสําคญั ในเรือนอันเกลื่อนดวยสตรีเปน ดุจปา ชา จงึ เกิดแกนายยส. แลดว ยอุปนสิ ัยสมบตั ินน้ั การบรรลุคณุวิเศษจงึ เกดิ ขึ้นแกพวกเขาท้ังหมด. คนเหลานน้ั ไดรบั ผลทต่ี นปรารถนาแลวเหมือนกัน ดวยประการอยา งน.้ี หาใชเราเลอื กหนาใหไม.\" บรุ พกรรมของภัทรวัคคยี  ๓๐ คน ภกิ ษุทง้ั หลายทลู ถามวา \"ก็พระภัทรวคั คียผูเพอื่ นกนั ไดทํากรรมอะไรไวเลา ? พระเจาขา.\"๑. อนาถสรรี านิ ปฏิชคฺคนตฺ ร. ๒. สคพภฺ  อติ ถฺ ึ กตกาล . ๓. ยสทารโก.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 136 พระองคตรสั วา \"ภกิ ษทุ ง้ั หลาย แมพวกภทั รวัคคียน ่นั กป็ รารถนาพระอรหัต ในสาํ นักพระพุทธเจา ในปางกอนแลว ทาํ บุญ. ภายหลงัเมื่อพระพทุ ธเจายังไมเสด็จอุบตั ิขึ้น, เปนนักเลง ๓๐ คน ฟง ตุณฑิโลวาทแลว ไดรักษาศลี ๕ ตลอดหกหมน่ื ป. แมภัทรวัคคยี เ หลาน้ี กไ็ ดผลทีต่ นปรารถนาแลว ๆ เหมือนกัน ดวยประการอยางน้.ี หาใชเ ราเลอื กหนาใหภิกษุท้ังหลายไม.\" บรุ พกรรมของชฎิล ๓ พ่นี อง ภกิ ษทุ ้งั หลายทูลถามวา \"ขาแตพระองคผ ูเจรญิ กก็ สั สปะ ๓พนี่ อ ง มีอรุ ุเวลกสั สปะเปนตน ทํากรรมอะไรไวเ ลา ?\" พระองคต รัสวา \"เขาปรารถนาพระอรหตั เหมือนกนั ทําบญุแลว. กใ็ น ๙๒ กลั ปแตน ีไ้ ป พระพุทธเจา ๒ พระองคค ือ พระติสสะ๑พระผุสสะ๒ เสดจ็ อุบัตแิ ลว พระราชาพระนามวา มหนิ ทไ ดเปนพระบิดาของพระพุทธเจา ทรงพระนามวาผุสสะ ก็เมอื่ พระองคท รงบรรลุพระสมั โพธิแลว. พระโอรสองคเ ลก็ ของพระราชาไดเปนพระอคั รสาวกบุตรปโุ รหติ ไดเ ปนพระสาวกที่ ๒. พระราชาไดเสดจ็ ไปยงั สาํ นกั พระ-ศาสดา ทรงตรวจดชู นเหลานั้นวา \"ราชโอรสองคใหญข องเราเปนพระพทุ ธเจา. ราชโอรสองคเล็กเปนอคั รสาวก, บตุ รปโุ รหิตเปน พระ-สาวกที่ ๒\" ทรงเปลง พระอทุ าน ๓ ครัง้ วา \"พระพทุ ธเจา ของขาพเจา ,พระธรรมของขา พเจา . พระสงฆของขา พเจา , ขา พเจา ขอนอบนอมแด๑. ข.ุ พ.ุ ๓๓/๕๐๗. ๒. ขุ. พ.ุ ๓๓/๕๑๑ ก็ในท่ีน้นั ปรากฏวา ปุสสะ. และพระบดิ าของพระองค พระนามวา ชยเสนะ.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 137พระผูมีพระภาคเจา ผูพระอรหันตตรสั รชู อบเองพระองคนั้น\" ดังน้ีแลว หมอบลงแทบบาทมูลของพระศาสดา ทรงรับปฏิญญาวา \"ขาแตพ ระองคผูเจรญิ บดั นี้เปน ดุจเวลาท่หี มอมฉันน่งั หลับ ในที่สดุ อายุประมาณเกาหมนื่ ป, ขอพระองคอ ยา เสดจ็ ไปสปู ระตเู รือนของชนเหลา อืน่จงทรงรับปจ จยั ๔ ของหมอมฉนั ตลอดเวลา ทหี่ มอมฉนั ยงั มีชวี ิตอย\"ูดงั นแ้ี ลว ทรงทําพทุ ธอปุ ฏ ฐากเปนประจํา, อนึ่ง พระราชาทรงมีพระ-ราชโอรสอื่นอกี ๓ พระองค. บรรดาพระราชโอรส ๓ พระองคเหลา น้ันพระองคใหญม นี กั รบเปน บรวิ าร ๕๐๐ พระองคก ลางมี ๓๐๐, พระองคเล็กมี ๒๐๐. พระราชโอรส ๓ พระองคเ หลานัน้ ทูลขอโอกาสกะพระบดิ าวา \"แมหมอมฉนั ท้งั หลายจักนมิ นตพระเจา พ่ีเสวย,\" แมท ลูออนวอนอยบู อย ๆ ก็ไมไ ด, เมอ่ื ปจจนั ตชนบทกําเริบแลว, ถกู สง ไปเพอื่ ประโยชนระงับปจจนั ตชนบทนั้น ปราบปจจนั ตชนบทใหราบคาบแลว มาสสู าํ นกั พระราชบิดา. ครง้ั นัน้ พระบดิ าทรงสวมกอดพระโอรสท้งั สามเหลาน้ันแลว จมุ พติ ทศ่ี ีรษะ ตรัสวา \"พอท้ังหลาย บดิ าใหพ รแกพ วกเจา.\" พระโอรสทัง้ สามน้ันทลู วา \"ดลี ะ พระเจาขา ,\" ทาํ พระพรใหเ ปน อนั ถอื เอาแลว , โดยกาลลว งไปสองสามวัน พระบิดาตรสั อีกวา\"พอทงั้ หลาย พวกเจาจงรบั พรเสยี เถิด,\" กราบทลู วา \"พระเจา ขาความประสงคดวยสง่ิ ไร ๆ อน่ื ของหมอมฉันไมม ี. ตงั้ แตบ ดั น้ี หมอ มฉนัจกั นมิ นตพระเจาพ่ีเสวย, ขอพระราชทานพรน้ีแกหมอ มฉันเถิด.\" ร. ใหไมไ ด พอ . อ. เม่อื ไมพ ระราชทานเสมอไป กพ็ ระราชทานเพยี ง ๗ ป. ร. ใหไ มไ ด พอ.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 138 อ. ถากระนั้น กพ็ ระราชทานเพียง ๖ ป ๕ ป ๔ ป ๓ ป ๒ ป๑ ป ๗ เดือน ๖ เดือน ๕ เดอื น ๔ เดือน ๓ เดือน. ร. ใหไ มไ ด พอ. อ. ชา งเถดิ พระเจา ขา . ขอทรงพระราชทานสัก ๓ เดอื น แกขา พระองคท้ังหลาย คนละเดือน ๆ. ร. ดลี ะ พอ , ถากระนั้น เจาจงนิมนตใหเสวยได ๓ เดือน กข็ นุ คลังของพระราชบุตรท้งั สามน้นั คนเดยี วกนั , สมุหบัญชกี ค็ นเดียวกนั , ทา นทง้ั สามพระองคนน้ั มบี รุ ษุ ๑๒ นหุตเปน บรวิ าร.พระราชโอรสทงั้ สามรบั ส่ังใหเ รยี กบริวารเหลานนั้ มาแลว ตรัสวา \"เราทัง้ สามจักรบั ศลี ๑๐ นุง หมผากาสายะ ๒ ผนื อยรู ว มดวยพระศาสดาตลอดไตรมาสนี,้ พวกทา นพึงรับคาใชจ า ยมปี ระมาณเทานี้ ยังของเคยี้ วของบริโภคทุกอยางใหเปนไปทัว่ ถึงแกภกิ ษเุ กา หม่นื รูป และนกั รบของเราพันหนง่ึ , เพราะแตนี้ไป พวกเราจกั ไมพ ดู อะไร ๆ.\" พระราชโอรสทัง้ สามนน้ั พาบรุ ษุ บรวิ ารพนั หน่ึงสมาทานศีล ๑๐นุง หม ผากาสายะ อยูแตใ นวิหาร. ขนุ คลงั และสมหุ บัญชี ไดร วมกนัเบกิ เสบยี งตามวาระ ๆ จากเรือนคลงั ท้ังหลาย ของพระพน่ี อ งทั้งสามถวายทานอยู. กินอาหารท่ีเขาอทุ ศิ ภกิ ษสุ งฆตายไปเปน เปรต ก็บตุ รของพวกกรรมกร รอ งไหตองการขา วยาคแู ละภัตเปน ตน.กรรมกรเหลาน้นั เม่อื ภิกษุสงฆย งั ไมทนั มา กใ็ หวตั ถมุ ขี าวยาคแู ละกดัเปน ตนแกบ ตุ รเหลา น้ัน. ในเวลาท่ีภิกษสุ งฆฉนั เสร็จแลว ไมเคยมขี องอะไรเหลอื เลย.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 139 ในกาลตอ มา พวกกรรมกรเหลา น้ัน พูดอา งวา \"เราจะใหแ กพวกเด็ก\" ดังน้แี ลว รับไปกนิ เสียเอง, เห็นอาหารแมท ี่ชอบใจกไ็ มสามารถจะอดกลัน้ ได. กพ็ วกเขาไคมปี ระมาณแปดหม่ืนส่พี นั คน. พวกเขากนิ อาหารทถ่ี วายสงฆแ ลว เพราะกายแตกไดเ กดิ ในเปรตวสิ ยั แลว . ฝา ยพระราชโอรส ๓ พี่นอง พรอมดวยบรุ ุษพน หนึ่ง ทํากาละแลวเกดิ ในเทวโลก ทองเทย่ี วจากเทวโลกสูเทวโลก ยงั กาลใหส ้ินไป๙๒ กัลป. พระราชโอรส ๓ พ่นี องนนั้ ปรารถนาพระอรหตั ทํากัลยากรรมในกาลน้ัน ดวยประการอยา งน้ี. ชฎลิ ๓ พ่นี อ งนนั้ ไดรับผลทต่ี นปรารถนาแลว เหมือนกนั เราจะไดเลือกหนาใหห ามไิ ด. สว นสมหุ บ ญั ชขี องพระราชโอรส ๓ พระองคน ้ัน ในกาลนัน้ ไดเปนพระเจา พิมพสิ าร. ขุนคลงั ไดเ ปนวิสาขอบุ าสก. กรรมกรของทานทง้ั ๓ นั้น เกดิ แลวในพวกเปรต ในกาลนั้น ทอ งเที่ยวอยดู วยสามารถแหงสคุ ตแิ ละทคุ ติ ในกลั ปน้ี เกิดในเปตโลกนั้นแล สน้ิ ๔ พุทธนั ดร. พวกเปรตถามเวลาไดอาหารกะพระพุทธเจา ๓ พระองค เปรตเหลาน้นั เขา เฝา พระผูมีพระภาคเจา พระนามวา กกุสันธะผูทรงพระชนมายไุ ดส ห่ี ม่นื ป เสด็จอบุ ัตขิ ้ึนกอ นพระพทุ ธเจาทุกพระองคใ นกัลปน ี้ ทูลวา \"ขอพระองคโปรดบอกกาลเปน ทไี่ ดอาหารแกขา พระองคทงั้ หลาย.\" พระผมู พี ระภาคเจา ตรสั วา \"พวกทานจกั ยงั ไมไ ดในกาลของเรากอน, แตภ ายหลงั แหง เรา เมอ่ื มหาปฐพงี อกสูงขึ้นประมาณได ๑ โยชนพระพุทธเจา พระนามวา โกนาคมนะ จกั อบุ ัตขิ ึ้น. พวกเจาพงึ ทูลถามพระ-

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 140องคเถิด.\" เปรตเหลาน้นั ยังกาลมีประมาณเทาน้ันใหสิ้นไปแลว เมื่อพระ-พทุ ธเจา ทรงพระนามวาโกนาคมนะน้นั เสดจ็ อบุ ัติขน้ึ แลว จึงไดท ลู ถามพระองค แมพระพทุ ธเจา พระองคน้ัน กต็ รัสวา \"พวกทา นจกั ยงั ไมไดในกายของเรา แตภายหลงั แหงเรา เมือ่ มหาปฐพีงอกสูงข้นึ ประมาณได๑ โยชน พระพุทธเจา พระนามวากสั สปะจกั อุบัตขิ น้ึ พวกเจาพงึ ทลู ถามพระองคเ ถดิ .\" เปรตเหลา นนั้ ยังกาลมปี ระมาณเทา นั้นใหส น้ิ ไปแลว, เมอื่ พระ-พทุ ธเจา พระนามวา กสั สปะน้นั เสด็จอบุ ตั ขิ ึน้ แลว , จึงทลู ถามพระองค. แมพระพทุ ธเจาพระองคน น้ั ก็ตรัสวา \"พวกเจา จักยงั ไมไดใ นกาลของเราแตภ ายหลังแหง เรา เมอื่ มหาปฐพงี อกสงู ขึ้นประมาณได ๑ โยชน พระ-พทุ ธเจา พระนามวา โคดม จกั เสดจ็ อบุ ตั ขิ ้นึ , ในกาลนน้ั ญาติของพวกเจา จกั เปน พระราชาพระนามวา พมิ พิสาร พระเจา พิมพิสารนนั้ ถวายทานแดพระศาสดาแลว จกั ใหส วนกศุ ลทานถึงแกพวกเจา พวกเจา จักได(อาหาร) ในคราวน้ัน.\" พทุ ธนั ดรหน่ึง ไดป รากฏแกเ ปรตเหลานั้นเหมือนวนั พรุงน้ี. พวกเปรตพนทกุ ขเ พราะผลทาน เปรตเหลา นัน้ เมอ่ื พระตถาคตเสด็จอบุ ตั แิ ลว , เม่ือพระเจาพมิ พิ-สารถวายทานในวันตน. เปลง เสียงรองนา กลัว แสดงตนแกพ ระราชาในสว นราตรีแลว, รุง ขึ้น ทา วเธอเสดจ็ มาสูเ วฬุวัน กราบทลู เร่ืองน้ันแดพ ระตถาคต.