tripitaka_40

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 172 นายจุนทะเสวยผลกรรมทนั ตาเหน็ เมอ่ื ความเรา รอนนน้ั ปรากฏแกนายจุนทสูกริกน้นั แลว, อาการอันเหมาะสมดว ยกรรมก็เกดิ ข้ึน. เขารองเสียงเหมอื นหมู คลานไปในทามกลางเรอื นนั่นเอง, ไปสทู ่ใี นทิศตะวนั ออกบา ง สทู ใี่ นทศิ ตะวันตกบา ง. ลาํ ดบั น้นั พวกคนในเรือนของเขา จับเขาไวใ หม น่ั แลวปด ปาก.ธรรมดาผลแหง กรรม อนั ใคร ๆ ไมสามารถจะหา มได. เขาเทย่ี วรองไปขา งโนนบาง ขางนี้บาง. คนใน ๗ หลังคาเรอื นโดยรอบ ยอ มไมไ ดหลับนอน. อนง่ึ คนในเรอื นทั้งหมด เมอื่ ไมสามารถจะหา มการออกไปภายนอกของเขาผูถกู มรณภัยคุกคามแลว ได จงึ ปด ประตูเรือนลอมรกั ษาอยูภายนอกเรือน โดยประการท่เี ขาอยูภ ายใน ไมส ามารถจะเที่ยวไปขา งนอกได. เสวยผลกรรมในสัมปรายภพ แมนายจนุ ทสูกรกิ เท่ยี วรองไปขา งโนนบาง ขางน้ีบา ง ภายในเรือนนน่ั เอง ดวยความเรา รอนในนรก. เขาเท่ยี วไปอยา งนน้ั ตลอด๗ วัน, ในวนั ท่ี ๘ ทํากาละแลว ไปเกิดในอเวจีมหานรก. อเวจีมหานรกปราชญพ งึ พรรณนาตามเทวทูตสูตร. พวกภิกษุเขา ใจวา เขาฆาสกุ รทาํ การมงคล พวกภิกษเุ ดนิ ไปทางประตเู รอื นของเขา ไดย ินเสยี งน้นั แลว เปนผมู ีความสําคัญวา \"เสยี งสุกร\" ไปสวู หิ าร นง่ั ในสํานกั พระศาสดาแลวกราบทลู อยา งนีว้ า \"ขาแตพระองคผ เู จริญ เม่ือสุกรท้ังหลาย อันนาย

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 173จุนทสูกรกิ ปดประตูเรือนฆา อยู, วันนี้เปนวันที่ ๗, มงคลกริ ยิ าไร ๆชะรอยจักมใี นเรือน (ของเขา), ขาแตพระองคผเู จรญิ เมตตาจิต หรือความกรุณาแมอ ยา งหน่ึงของเขา ผูฆ า สกุ รทัง้ หลายชอื่ ถึงเทานี้ ยอมไมมี,ก็สตั วผรู ายกาจหยาบชา เชน น้ี ขา พระองคทง้ั หลายไมเ คยเห็นเลย.\" พระศาสดา ตรสั วา \"ภกิ ษทุ ้งั หลาย เขาฆาสุกรตลอด ๗ วนั นี้หามไิ ด. อนั ผลท่เี หมาะสมดวยกรรมเกิดขนึ้ แลว แกเ ขา, ความเรารอ นในอเวจีมหานรกปรากฏแกเ ขาท้ังเปน ทีเดียว, ดว ยความเรา รอ นน้ันเขารองเหมือนหนูเทยี่ วไปภายในนิเวศนอยู ตลอด ๗ วัน วนั น้ที ํากาละแลว (ไป) เกิดในอเวจี,\" เมอ่ื พวกภิกษกุ ราบทูลวา \"ขาแตพ ระองคผเู จรญิ เขาเศรา โศกอยางน้ีในโลกนแี้ ลว ยงั จะไปเกดิ ในฐานะเปน ที่เศรา โศกเชน กันอีกหรอื ?\" ตรัสวา \"อยางน้นั ภิกษทุ ้งั หลาย ชื่อวาผปู ระมาทแลว เปนคฤหสั ถกต็ าม บรรพชิตก็ตาม ยอมเศราโศกในโลกทง้ั สองเปน แท\" ดังนแี้ ลว ตรัสพระคาถาน้ีวา ๑๑. อธิ โสจติ เปจฺจ โสจติ ปาปการี อภุ ยตฺถ โสจติ โส โสจติ โส วหิ ฺ ติ ทิสวฺ า กมมฺ กิลิฏมตฺตโน \"ผทู ําบาปเปนปกติ ยอมเศราโศกในโลกน้ี ละไปแลวยอ มเศราโศก ยอมเศรา โศกในโลกท้งั สอง เขาเหน็ กรรมเศรา หมองของตนแลว ยอมเศรา โศก, เขายอมเดือดรอ น.\" แกอ รรถ บรรดาบทเหลานัน้ บทวา ปาปการี เปน ตน ความวา บคุ คล

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 174ผทู ําบาปกรรมมปี ระการตาง ๆ ยอ มเศราโศกในโลกนี้ ในสมัยใกลตายโดยสวนเดียวแท ดว ยคดิ วา \"กรรมดีเรามิไดทําไวหนอ, กรรมช่วั เราทําไวแลว ,\" นี้เปน ความเศรา โศกเพราะกรรมของเขา; กเ็ ม่อื เขาเสวยผลอยู ช่อื วา ละไปแลว ยอ มเศราโศก, นเี้ ปน ความเศรา โศกเพราะวบิ ากในโลกหนา ของเขา; เขายอมเศราโศกในโลกทั้งสองอยา งนแี้ ล, ดวยเหตุนน้ั แล แมนายจนุ ทสกู รกิ น้นั ชื่อวายอมเศราโศกทง้ั เปน ทเี ดียว. บาทพระคาถาวา ทิสวฺ า กมมฺ กลิ ฏิ มตตฺ โน ความวา เขาเห็นกรรมเศรา หมองของตนแลว ยอ มเศราโศกบนเพอ มปี ระการตาง ๆ อยูช่ือวา ยอ มเดือดรอ น คอื ยอ มลาํ บาก. ในกาลจบคาถา ภิกษุเปน อนั มากไดเปน พระโสดาบันเปน ตน แลว.เทศนามปี ระโยชนแ กมหาชนแลว ดงั น้แี ล. เรอื่ งนายจนุ ทสูกริก จบ.

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 175 ๑๑. เรอ่ื งธัมมกิ อบุ าสก [๑๑] ขอ ความเบือ้ งตน พระศาสดา เมื่อประทับอยูในพระเชตวนั ทรงปรารภธัมมิก-อบุ าสก ตรสั พระธรรมเทศนานี้วา \"อิธ โมทติ เปจฺจ โมทติ \"เปน ตน. อุบาสกและครอบครวั บําเพ็ญกศุ ลเปน นิตย ไดย นิ วา ในเมอื งสาวัตถี ไดม อี บุ าสกผูป ฏิบัตธิ รรมประมาณ๕๐๐ คน. บรรดาอบุ าสกเหลานน้ั คนหนึ่ง ๆ มอี ุบาสกเปนบริวารคนละ ๕๐๐. อุบาสกที่เปน หวั หนา แหงอุบาสกเหลาน้ันมีบตุ ร ๗ คนธดิ า ๗ คน. บรรดาบุตรและธดิ าเหลานนั้ คนหนึ่ง ๆ ไดม ีสลากยาคูสลากภัต ปกขิกภัต สงั ฆภตั อุโปสถกิ ภตั อาคนั ตกุ ภัตวัสสาวาสิกภัต อยา งละที.่ ชนแมเ หลาน้ัน ไดเปน ผชู ื่อวา อนุชาต-บุตรดวยกันท้ังหมดทีเดยี ว. (เปน อนั วา ) สลากยาคเู ปนตน ๑ ท่ี คอืของบุตร ๑๔ คน ของภรรยาหน่ึง ของอบุ าสกหน่ึง ยอมเปน ไปดวยประการฉะน.้ี เขาพรอ มทงั้ บุตรและภรรยา ไดเปน ผมู ีศีล มกี ัลยาณ-ธรรม มคี วามยนิ ดใี นอนั จาํ แนกทาน ดวยประการฉะน.้ี ตอ มาในกาลอื่น โรคเกิดขึน้ แกเขา. อายุสงั ขารเสอ่ื มรอบแลว. อุบาสกปวยนอนฟง ธรรม เขาใครจะสดับธรรมจงึ สง (คน) ไปสสู าํ นักพระศาสดา ดว ยกราบทูลวา \"ขอพระองคไดโ ปรดสง ภกิ ษุ ๘ รปู หรือ ๑๖ รปู ประทาน

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 176แกข า พระองคเถดิ .\" พระศาสดา ทรงสง ภกิ ษทุ ้งั หลายไป. ภกิ ษเุ หลา น้นั ไปแลว น่ังบนอาสนะทีต่ บแตง ไว ลอ มเตียงของเขา อนั เขากลาววา \" ทา นผเู จรญิการเหน็ พระผเู ปน เจา ท้ังหลาย จักเปนของอันกระผมไดโ ดยยาก, กระผมเปนผูทุพพลภาพ, ขอพระผเู ปน เจา ทั้งหลาย จงสาธยายพระสูตร ๆ หนง่ึโปรดกระผมเถดิ .\" จึงถามวา \"ทานประสงคจ ะฟง สูตรไหน ? อุบาสก\" เมือ่ เขาเรยี นวา \"สติปฏ ฐานสูตร๑ ทพ่ี ระพทุ ธเจา ทุกพระองคไ มท รงละแลว ,\"จงึ เร่ิมสวดพระสูตรวา \"เอกายโน อย ภิกฺขเว มคโฺ ค สตตฺ านวสิ ทุ ฺธิยา\" เปนตน ( ภกิ ษทุ ง้ั หลาย ทางนีเ้ ปน ทางไปอยางเอก เพ่ือความหมดจดแหงสตั วทง้ั หลาย). เทวดานาํ รถมารบั อบุ าสกไปเทวโลก ขณะน้ัน รถ ๖ คนั ประดับดวยอลงั การทุกอยา ง เทยี มดวยมาสนิ ธพพนั ตวั ใหญป ระมาณได ๑๕๐ โยชน มาจากเทวโลก ๖ ชัน้ .เทวดายืนอยูบ นรถเหลาน้ันตา งก็เช้ือเชิญวา \" ขาพเจา จักนําไปยงั เทวโลกของขาพเจา ; ขาพเจา จักนําไปยงั เทวโลกของขา พเจา , ทานผูเ จรญิ ขอจงเกิดในทนี่ ้ี เพอื่ ความยินดีในเทวโลกของขา พเจา เหมือนคนทําลายภาชนะดนิ แลวถือเอาภาชนะทองคํา.\" อบุ าสก ไมปรารถนาจะใหเ ปน อนั ตรายแกก ารฟง ธรรม จึงกลา ววา \"ทา นทงั้ หลาย จงรอกอ น จงรอกอน.\"๑. ท.ี มหา. ๑๐/๓๒๕. ม. ม. ๑๒/๑๐๓.

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 177 พวกภิกษุและบตุ รธดิ าอุบาสกเขาใจผิด ภิกษุ ตางหยุดนิ่ง ดวยเขา ใจวา \"อบุ าสกพูดกบั พวกเรา.\" ลําดับน้นั บุตรและธิดาของเขา คิดวา \"บดิ าของพวกเราแตกอ น เปนผูไมอิ่มดว ยการฟง ธรรม, แตบดั นี้ ใหน ิมนตภกิ ษุมาใหท าํสาธยายแลว หา มเสยี เองเทยี ว, ชือ่ วา สตั วผ ไู มกลวั ตอมรณะไมมี \"ดงั นแ้ี ลว ไดรองไห. พวกภิกษุ ปรึกษากนั วา \" บดั น้ีไมเปนโอกาสแลว\" จงึ ลกุ จากอาสนะหลกี ไป. อบุ าสกยังเวลานิดหนอยใหล ว งไปแลว กลบั ไดส ตถิ ามลกู ๆ วา \"เพราะเหตไุ ร พวกเจา จงึ ครา่ํ ครวญกันเลา ?\" พวกบตุ รจงึ บอกวา \" พอ พอใหน มิ นตภิกษมุ าแลว ฟง ธรรมอยูหามเสียเองเทยี ว, เม่อื เปน เชน น้นั พวกผมจงึ คิดวา ' ชื่อวาสตั วผไู มก ลัวตอมรณะไมมี ' ดงั น้ี จึงครํา่ ครวญ.\" อุ. ก็พระผูเปนเจา ทง้ั หลาย ไปไหนเสีย ? บุตร. พอ พระผเู ปนเจาท้งั หลาย ทา นพูดกันวา ' ไมเปนโอกาส ' ลุกจากอาสนะหลีกไปแลว. อ.ุ พอมไิ ดพูดกบั พระผเู ปนเจา. บตุ ร. ถา เชนนนั้ พอ พูดกบั ใคร ? เทวดาประดับรถ ๖ คนั นาํ มาจากเทวโลก ๖ ชนั้ พกั อยใู นอากาศ ตางเปลงเสยี งวา ' ขอทานจงยนิ ดีในเทวโลกของขาพเจา ขอทา นจงยนิ ดีในเทวโลกของขาพเจา,' พอ พูดกับเทวดาเหลานน้ั [ตา งหาก]. บตุ ร. พอ รถทไ่ี หน ? พวกผมไมเหน็ .

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 178 อ.ุ ก็ดอกไมท ่ีรอ ยเปน พวงเพอ่ื พอ มไี หม ? บตุ ร. มี พอ. อุ. เทวโลกชน้ั ไหน ? ควรเปน ทีร่ น่ื รมย. บุตร. ภพดุสติ อนั เปน ที่ประทบั อยูของพระโพธสิ ตั วท กุ พระองคของพระพทุ ธมารดา และของพระพทุ ธบิดา เปน ท่ีรืน่ รมยซ ิ พอ. อ.ุ ถากระนนั้ พวกเจา จงเสย่ี งวา ขอพวงดอกไม จงคลองท่ีรถมาจากภพดุสติ ,' ดังน้แี ลว เหวีย่ งพวงดอกไมไ ปเถอะ. บุตรเหลา นัน้ ไดเหวี่ยงไปแลว . พวงดอกไมนน้ั ไดคลอ งท่แี อกรถหอ ยลงในอากาศ. มหาชนเห็นแตพ วงดอกไมน น้ั หาเห็นรถไม. อุบาสกพดู วา \" เจาทงั้ หลายเหน็ พวงดอกไมนัน่ ไหม ?\" เมื่อบตุ รตอบวา\" เหน็ จะ .\" จงึ กลาววา \"พวงดอกไมนัน่ หอ ยทีร่ ถซึง่ มาจากดุสิต,เราจะไปสูภพดุสติ , พวกเจาอยาวิตกไปเลย, พวกเจา มคี วามปรารถนาจะเกดิ ในสํานักเรา กจ็ งทําบุญท้ังหลาย ตามทาํ นองทีเ่ ราทาํ แลวเถิด\" ดังน้ีแลว ทาํ กาละ ดํารงอยูบ นรถที่มาจากภพดสุ ติ . อัตภาพของเขาสงูประมาณ ๓ คาวุต ประดบั ดวยอลงั การหนกั ได ๖๐ เลม เกวียน เกดิ ในทันใดนั่นเอง, นางอัปสรพนั หน่งึ แวดลอ มแลว. วมิ านแกว ประมาณ๒๕ โยชนปรากฏแลว. พระศาสดา ตรสั ถามภิกษุแมเ หลา นน้ั ผมู าถงึ วิหารแลว โดยลาํ ดับวา \"ภกิ ษทุ ั้งหลาย อบุ าสกไดฟ ง ธรรมเทศนาแลวหรอื ?\" ภ. ฟงแลว พระเจา ขา แตอ ุบาสก ไดห า มเสียในระหวา งน่ันแลวา 'ขอทานจงรอกอ น,' ลําดับนั้น บุตรและธดิ าของอุบาสกนั้นคร่ําครวญกนั แลว, พวกขา พระองคป รกึ ษากนั วา \"บัดน้ีไมเปนโอกาส,'

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 179จงึ ลกุ จากอาสนะออกมา. ศ. ภกิ ษทุ งั้ หลาย อุบาสกนัน้ หาไดก ลา วกับพวกเธอไม, ก็เทวดาประดบั รถ ๖ คัน นํามาจากเทวโลก ๖ ช้นั เธอเชิญอบุ าสกน้ันแลว ,เธอไมปรารถนาจะทําอันตรายแกการแสดงธรรม จึงกลา วกบั เทวดาเหลาน้นั . ภ. อยา งน้นั หรือ ? พระเจา ขา. ศ. อยา งนั้น ภิกษทุ ง้ั หลาย. ภ. บดั นีเ้ ขาเกิดแลว ณ ทีไ่ หน ? ศ. ในภพดสุ ติ ภิกษทุ ง้ั หลาย. ภ. ขาแตพ ระองคผ ูเจรญิ อุบาสกน้ัน เที่ยวช่นื ชมในทามกลางญาติในโลกนี้แลว เกดิ ในฐานะเปน ที่ชื่นชมนั่นแลอีกหรอื ? พระศาสดา ตรสั วา \"อยา งน้ัน ภิกษุท้งั หลาย เพราะคนผูไ มประมาทแลวทงั้ หลาย เปนคฤหัสถก ต็ าม เปนบรรพชิตก็ตาม ยอ มบันเทิงในทที่ ้งั ปวงทเี ดียว\" ดังนแ้ี ลว ตรสั พระคาถาน้วี า ๑๒. อิธ โมทติ เปจจฺ โมทติ กตปุ ฺโ อภุ ยตฺถ โมทติ โส โมทติ โส ปโมทติ ทสิ วฺ า กมฺมวิสทุ ธฺ มิ ตตฺ โน. \"ผทู าํ บุญไวแลว ยอ มบันเทิงในโลกนี้ ละไป แลว ก็ยอมบนั เทิง ยอมบนั เทิงในโลกท้งั สอง เขา เหน็ ความหมดจดแหงกรรมของตน ยอ มบนั เทิง, เขายอมรน่ื เริง.\"

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 180 แกอ รรถ บรรดาบทเหลานนั้ บทวา กตปุ โฺ  เปนตน ความวา บุคคลผูทํากศุ ลมีประการตา ง ๆ ยอ มบนั เทงิ ดว ยความบันเทิงเพราะกรรมในโลกน้ีวา \"กรรมชว่ั เราไมไ ดทําลาย, กรรมดเี ราทําแลวหนอ,\" ละไปแลว ยอมบันเทงิ ดว ยความบนั เทิงเพราะวิบาก, ชื่อวา ยอ มบนั เทิงในโลกทั้งสองอยา งนี้. บทวา กมฺมวสิ ุทฺธึ เปนตน ความวา แมธมั มิกอุบาสกเห็นกรรมอันหมดจด ลือ ความถงึ พรอ มแหงบุญกรรมของตนแลวกอนแตจ ะทาํกาลกิรยิ า ยอ มบนั เทิงแมในโลกนี,้ ทาํ กาละแลว บัดนกี้ ็ยอ มบนั เทงิคือยอมบันเทงิ ยงิ่ แท แมใ นโลกหนา. ในกาลจบคาถาชนเปน อนั มาก ไดเ ปนพระอริยบุคคลพระโสดาบันเปน ตน . พระธรรมเทศนาไดม ีประโยชนแกม หาชน ดังนแี้ ล. เรอ่ื งธมั มิกอบุ าสก จบ.

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 181 ๑๒. เรอ่ื งพระเทวทตั [๑๒] ขอความเบ้อื งตน พระศาสดา เมือ่ ประทบั อยูใ นพระเชตวัน ทรงปรารภพระเทวทตัตรสั พระธรรมเทศนานีว้ า \"อิธ ตปปฺ ติ เปจจฺ ตปปฺ ติ\" เปน ตน เจาศากยะ ๖ พระองคท รงผนวช เรื่องพระเทวทัต พระศาสดาตรัสชาดกทงั้ หมด ที่ทรงปรารภพระเทวทตั ใหพิสดารแลว ตงั้ แตเวลาผนวชถึงถกู แผนดนิ สบู . กค็ วามยอในเร่ืองพระเทวทัตนี้ ดงั ตอไปน้ี :- เม่อื พระศาสดา ทรงอาศัยนคิ มชอ่ื อนุปะยะแหงมัลลกษัตริย ประทับอย.ู ท่อี นปุ ย อัมพวนั นนั่ แล, ในวนั รับพระลกั ษณะแหงพระตถาคตน้ันเทยี วตระกูลพระญาติแปดหมนื่ มอบพระโอรสแปดหมื่นให ดว ยคาํ วา \"สิทธตั ถ-กมุ าร จงเปนพระราชาก็ตาม เปนพระพุทธเจา กต็ าม, จักมีกษตั ริยเปนบรวิ ารเท่ยี วไป,\" เม่อื พระโอรสเหลานนั้ ผนวชแลวโดยมาก, เหลาพระญาติเหน็ ศากยะ ๖ พระองคนี้ คอื ภัททยิ ราชา อนรุ ทุ ธะ อานันทะภคุ กมิ พลิ ะ เทวทัต ยังมไิ ดผนวชจงึ สนทนากันวา \"พวกเรายงั ใหล ูก ๆของตนบวชได, ศากยะทัง้ ๖ นี้ ชะรอยจะไมใชพ ระญาตกิ ระมัง ?เพราะฉะน้นั จงึ มิไดทรงผนวช.\" คร้ังนั้น เจามหานามศากยะ เขาไปหาเจาอนรุ ทุ ธะ ตรัสวา \"พอผอู อกบวชจากตระกูลของเรายงั ไมม,ี นอ งจกั บวช หรอื วา พจ่ี กั บวช,\"ก็เจา อนรุ ทุ ธกุมารนั้น เปนกษตั รยิ ผสู ขุ มุ าล มีโภคะสมบรู ณ แมคาํ วา

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 182\"ไมม \"ี พระองคก ็ไมเคยทรงสดบั . จรงิ อยู วันหนง่ึ เมือ่ กษตั ริย ๖ พระองคน้ัน ทรงเลน กฬี าลกู ขลุบอย,ู เจา อนรุ ุทธะทรงปราชัยดว ยขนมแลว สง(คน) ไปเพือ่ ตอ งการขนม. คราวนนั้ พระมารดาของทานทรงจดั ขนมสงไป. กษตั รยิ ท ้งั หกเสวยแลว ทรงเลนกนั อกี . เจาอนุรุทธะน้ันแล เปนฝายแพร ํ่าไป. สวนพระมารดา เม่ือพระองคสง คนไป ๆ กส็ งขนมไปถงึ ๓ คร้ัง ในวาระท่ี ๔ สงไปวา \"ขนมไมม.ี \" พระกุมารทรงสาํ คัญวา \"ขนมแมน ี้ จักเปน ขนมประหลาดชนดิ หนงึ่ \" เพราะไมเ คยทรงไดยนิ คําวา \"ไมม \"ี จงึ สงคนไปวา \" จงนําขนมไมมีน่นั แลมาเถอะ .\" ฝา ยพระมารดาของทาน เมื่อเขาทลู วา \" ขา แตพระแมเจา ไดยินวา พระองคจ งประทานขนมไมม ี,\" จึงทรงพระดําริวา \"ลูกของเราไมเ คยไดย นิ บทวา 'ไมม,ี ' แตเ ราจักใหรคู วามน่นั ดวยอุบายน้ี\" จงึ ทรงปด ถาดทองคําเปลาดวยถาดทองคําอ่นื แลว สง ไป. เหลาเทวดาทีร่ ักษาพระนครคิดวา \" เจา อนุรุทธศากยะไดถวายภัตอนั เปนสวนตวั แดพ ระปจ เจกพทุ ธเจานามวา อุปริฏฐะ ในคราวทต่ี นเปนนายอนั นภาระ ทรงทําความปรารถนาไวว า ' ขอขาพเจาจงอยาไดสดับคาํ วา 'ไมมี,' อยา รสู ถานท่ีเกดิ แหงโภชนะ,' ถา วาเจา อนรุ ทุ ธะนี้ จกัทรงเหน็ ถาดเปลาไซร, พวกเราก็จกั ไมไดเขาไปสูเทวสมาคม, ทงั้ ศรี ษะของพวกเรากจ็ ะพงึ แตก ๗ เส่ียง.\" ทีน้นั จงึ ไดท ําถาดนัน้ ใหเ ตม็ ดวยขนมทพิ ย เมือ่ ถาดน้ันพอเขาวางลงทีส่ นามเลนขลุบแลว เปด ข้นึ , กลิน่ขนมกต็ ้ังตลบไปทว่ั ท้งั พระนคร. ช้นิ ขนม แตพอกษัตรยิ ท ั้งหกหยิบเขา ไปในพระโอฐเทาน้นั ก็แผซานไปทัว่ ประสาทรับรสทง้ั เจด็ พัน. พระกมุ ารนั้นทรงพระดาํ รวิ า \"เราคงจะไมเปนท่รี ักของพระมารดา,

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 183พระมารดาจึงไมท รงปรงุ ชอื่ ขนมไมม นี ี้ประทานเรา ตลอดเวลาถึงเพียงนี,้ตัง้ แตน ี้ไป เราจกั ไมก นิ ขนมอื่น,\" ดังน้แี ลว เสดจ็ ไปสตู ําหนัก ทูลถามพระมารดาวา \"เจาแม หมอมฉนั เปน ท่รี ักของเจา แมห รอื ไมเปนท่รี ัก ?\" ม. พอ พอ ยอมเปน ท่รี ักย่งิ ของแม เสมอื นนยั นต าของคนมีตาขางเดียว และเหมอื นดวงใจ (ของแม ) ฉะน้ัน. อ. เม่อื เชนน้นั เหตไุ ร เจาแมจ งึ ไมทรงปรุงขนมไมม ี ประทานแกหมอ นฉนั ตลอดเวลาถึงเพยี งน้เี ลา เจา แม. พระนางรับสง่ั ถามมหาดเล็กคนสนิทวา \"ขนมอะไร ๆ มีอยใู นถาดหรอื พอ . เขาทูลวา \" ขาแตพระแมเจา ถาดเตม็ เปย มดวยขนม,ชือ่ วา ขนมเหน็ ปานนี้ กระหมอ มฉันก็ยงั ไมเ คยเห็นแลว .\" พระนางทรงพระดําริวา \"บตุ รของเราจักเปน ผมู บี ญุ มีอภินิหารไดทําไวแ ลว, เทวดาท้ังหลายจกั ใสขนมใหเตม็ ถาดสง ไปแลว . ลําดบั นั้นพระโอรสจงึ ทลู พระ-มารดาวา \"เจาแม ตง้ั แตน ไี้ ป หมอ มฉันจกั ไมเ สวยขนมอืน่ , ขอเจาแมพึงปรงุ แตข นมไมมอี ยางเดียว.\" ตง้ั แตนั้นมา แมพระนาง เมอ่ื พระกุมารน้นั ทูลวา \"หมอ มฉนั ตองการเสวยขนม\" กท็ รงครอบถาดเปลา น่ันแลดว ยถาดอน่ื สงไปประทานพระกมุ ารนัน้ . เทวดาท้ังหลายสงขนมทพิ ยถวายพระกมุ ารน้นั ตลอดเวลาท่ีทานเปน ฆราวาส.๑ เจา ท้งั สองสนทนากันถงึ เร่อื งบวชและการงาน พระกุมารนั้นเมื่อไมทรงทราบแมคาํ มีประมาณเทาน้ี จักทรงทราบถึงการบวชไดอ ยางไร ? เพราะฉะนัน้ พวกกุมารจงึ ทูลถามพระภาดาวาการบวชน้ีเปน อยางไร ?\" เมื่อเจา มหานามตรสั วา \"ผูบวช ตอ งโกนผม๑. อคารมชเฺ ฌ วสิ. ประทบั อยใู นทา มกลางเรือน.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 184และหนวด ตอ งนงุ หม ผากาสายะ ตองนอนบนเคร่ืองลาดดวยไม หรอืบนเตียงทถ่ี กั ดวยหวาย เท่ยี วบณิ ฑบาตอยู, นชี้ อ่ื วา การบวช.\" จงึ ทูลวา\" เจาพี่ หมอมฉนั เปนสุขมุ าลชาติ, หมอมฉนั จกั ไมส ามารถบวชได.\"เจามหานามตรัสวา \"พอ ถาอยา งน้ัน พอจงเรยี นการงานอยเู ปนฆราวาสเถิด, ก็ในเราทง้ั สองจะไมบวชเลยสักคนไมควร .\" ขณะน้ัน อนรุ ทุ ธกมุ ารทูลถามเจาพ่ีวา \" ช่ือวาการงานนี้อยา งไร ?\" กลุ บุตรผไู มร ูแมส ถานที่เกดิ แหง ภตั จักรจู กั การงานไดอยางไร ? เจา ศากยะท้ัง ๓ สนทนากันถึงทเี่ กดิ แหง ภัต ก็วันหนง่ึ การสนทนาเกดิ ขึ้นแกกษัตรยิ  ๓ องควา \" ชือ่ วาภตัเกิดขึน้ ทไ่ี หน ?\" กมิ พลิ กุมาร รบั สง่ั วา \"เกิดข้นึ ในฉาง .\" ครั้งนั้นภทั ทยิ กมุ าร ตรัสคา นกมิ พิลกุมารน้ันวา \" ทา นยงั ไมทราบท่ีเกิดแหงภัต, ชือ่ วาภตั ยอมเกดิ ขน้ึ ทีห่ มอ ขาว.\" อนรุ ทุ ธะตรัสแยงวา \"ถงึทา นทง้ั สองก็ยงั ไมทรงทราบ, ธรรมดาภตั ยอ มเกิดขน้ึ ในถาดทองคาํประมาณศอกกาํ .\" ไดย ินวา บรรดากษัตริย ๓ องคน น้ั วันหน่งึ กิมพิลกุมาร ทรงเห็นเขาขนขา วเปลอื กลงจากฉาง ก็เขาพระทัยวา \"ขา วเปลอื กเหลาน้ีเกิดขนึ้ แลวในฉางนั่นเอง.\" ฝา ยพระภทั ทยิ กมุ าร วนั หนึง่ ทรงเห็นเขาคดภัตออกจากหมอ ขา วก็เขาพระทัยวา \"ภัตเกิดข้ึนในหมอขาวน่ันเอง.\" สว นอนรุ ทุ ธกุมาร ยังไมเ คยทรงเหน็ คนซอมขา ว คนหุงขาว หรือ

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 185คนคดขาว, ทรงเห็นแตข าวที่เขาคดแลวตั้งไว เฉพาะพระพกั ตรเทานั้น.ทา นจึงทรงเขาพระทยั วา \"ภตั เกิดในถาด ในเวลาทต่ี องการบรโิ ภค.\"กษัตรยิ ทัง้ ๓ พระองคน้นั ยอ มไมท รงทราบแมท ี่เกิดแหงภตั ดวยประการอยา งน้.ี เพราะฉะน้นั อนุรุทธกมุ ารนี้จึงทูลถามวา \" ขึ้นชอื่ วาการงานนีเ้ ปน อยา งไร ? ครัน้ ไดทรงฟงกิจการท่ีฆราวาสจะพงึ ทาํ ประจําปมีอาทิวา \" เบอ้ื งตนตองใหไ ถนา,\" จงึ ตรัสวา \"เม่ือไร ที่สดุ แหงการงานท้งั หลายจักปรากฏ, เมอ่ื ไร หมอมฉนั จงึ จักมคี วามขวนขวายนอ ย ใชส อยโภคะไดเลา \" เมื่อเจามหานามตรัสบอกความไมมที ีส่ ดุ แหงการงานท้ังหลายแลว ทูลวา \" ถา อยางน้นั ขอเจาพ่ีนน่ั แล ทรงครองฆราวาสเถดิ หมอ มฉันหาตองการดวยฆราวาสนนั้ ไม\" ดงั นแี้ ลว เขาเฝาพระมารดา กราบทูลวา \" เจาแม ขอเจาแมอนญุ าตหมอ มฉันเถิด,หมอมฉันจกั บวช .\" เมือ่ พระนางทรงหา มถึง ๒ คร้งั ตรสั วา \" ถาพระเจาภัททิยะ พระสหายของลูก จักผนวชไซร, ลูกจงบวชพรอ มดวยทาวเธอ,\" จึงเขาไปเฝาพระเจาภทั ทิยะน้นั ทลู วา \" สหาย การบวชของหมอนฉัน เนือ่ งดว ยพระองคด งั นี้แลวไดยังพระภัททยิ ะนนั้ ใหท รงยินยอมดวยประการตาง ๆ. ในวันที่ ๗ ทรงรับปฏญิ ญา เพอ่ื ประโยชนจะผนวชกับดว ยพระองค. อบุ าลอี อกบวชพรอมดว ยศากยะท้ังหก แตนัน้ กษัตริยท งั้ หกองคนี้ คอื ภัททยิ ศากยราซ อนรุ ทุ ธะอานนท ภคุ กมิ พลิ ะ และเทวทตั เปน ๗ ท้ังอบุ าลนี ายภษู ามาลาทรงเสวยมหาสมบัติตลอด ๗ วัน ประดุจเทวดาเสวยทิพยสมบัติ, แลว

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 186เสดจ็ ออกดวยจตุรงคนิ ีเสนา ประหนง่ึ วาเสดจ็ ไปพระอทุ ยาน ถงึ แดนกษตั ริยพ ระองคอ ่ืนแลว ทรงสง กองทัพท้ังส้ินใหก ลับดว ยพระราชอาชญาเสด็จยางเขาสแู ดนกษตั รยิ พ ระองคอ ่นื . ใน ๗ คนน้ัน กษัตรยิ  ๖พระองคท รงเปลื้องอาภรณของตน ๆ ทาํ เปน หอ แลว รบั ส่ังวา \"แนะนายอุบาลี เชิญเธอกลับไปเถอะ, ทรัพยเ ทา นี้พอเลี้ยงชีวิตของเธอ\"ดงั นแ้ี ลว ประทานแกเ ขา. เขากล้งิ เกลือกราํ พนั แทบพระบาทของกษตั ริย ๖ พระองคนน้ั เมอื่ ไมอาจลว งอาชญาของกษตั รยิ เ หลา น้นั จงึลุกข้ึน ถือหอ ของน้นั กลับไป. ในกาลแหง ชนเหลานนั้ เกดิ เปน ๒ พวกปาไดเ ปน ประหนึง่ วา ถงึ ซ่ึงการรองไห, แผนดินไดเปนประหนง่ึ วาถึงซึ่งอาการหวน่ั ไหว. ฝายอุบาลีภูษามาลาไปไดหนอ ยหนึ่งก็กลับ คิดอยางนีว้ า\"พวกศากยะดุรายนัก จะพงึ ฆาเราเสยี ดว ยเขาพระทยั วา ' พระกุมารทงั้ หลายถกู เจาคนนี้ปลงพระชนมเ สยี แลว ดังนก้ี ็ได, ก็ธรรมดาวา ศากยกุมารเหลา นีท้ รงสละสมบัติเห็นปานนี้ ทงิ้ อาภรณอ ันหาคามิไดเหลานเ้ี สียดังกอนเขฬะแลว จกั ผนวช, กจ็ ะปวยกลาวไปไยถงึ เราเลา ?\" ครน้ัคิด (ดงั นี้ ) แลว จึงแกหอ ของออก เอาอาภรณเหลา นน้ั แขวนไวบนตนไมแ ลว กลา ววา \" ผมู คี วามตองการทัง้ หลายจงถอื เลาเถิด\" ดังน้ีแลว ไปสูส าํ นกั ของศากยกมุ ารเหลาน้นั อนั ศากยกมุ ารเหลาน้นั ตรสัถามวา \"เพราะเหตอุ ะไร ? เธอจึงกลบั มา\" กก็ ราบทลู ความน้ันแลว . ศากยะทัง้ หกบรรลุคณุ พเิ ศษ ลําดับน้นั ศากยกุมารเหลาน้ัน ทรงพาเขาไปสูสํานกั พระศาสดา

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 187ถวายบงั คมพระผมู ภี าคเจา แลว กราบทลู วา \"ขาแตพระองคผูเ จรญิขาพระองคท ้งั หลาย ชื่อวา เปนพวกศากยะ มคี วามถือตวั ประจํา (สนั ดาน),ผูนีเ้ ปน คนบําเรอของพวกขา พระองค ตลอดราตรนี าน, ขอพระองคโปรดใหผนู บ้ี วชกอน, ขา พระองคทง้ั หลาย จกั ทาํ สามีจกิ รรมมีการอภวิ าทเปน ตน แกเขา, ความถือตวั ของขา พระองค จกั สรา งสนิ้ ไปดวยอาการอยา งนี้,\" ดังนแ้ี ลว ใหอ บุ าลีนัน้ บวชกอน, ภายหลงั ตวั จงึ ไดทรงผนวช. บรรดาศากยภิกษุ ๖ รปู นัน้ ทานพระภัททิยะไดเปนพระอรหนั ตเตวชิ โช๑ โดยระหวางพรรษานัน้ นนั่ เอง. ทา นพระอนุรทุ ธะเปนผูม ีจกั ษุเปนทพิ ย ภายหลงั ทรงสดับมหาปุริสวติ กั กสตู ร๒ ไดบรรลุพระอรหัตแลว.ทา นพระอานนท ไดต ั้งอยใู นโสดาปตติผลแลว. พระภคุเถระและพระ-กมิ พลิ เถระ ภายหลังเจรญิ วปิ สสนาไดบ รรลุพระอรหตั . พระเทวทตั ไดบรรลุฤทธ์ิอนั เปน ของปถุ ชุ น. พระเทวทตั แสดงฤทธ์ิแกอ ชาตสตั รูราชกุมาร ในกาลตอ มา เมอ่ื พระศาสดาประทับอยูในกรงุ โกสัมพ,ี ลาภและสักการะเปนอนั มาก เกดิ ขึน้ แดพระตถาคตพรอมดวยพระสงฆสาวก.มนุษยท้งั หลายในกรงุ โกสัมพนี น้ั มมี ือถอื ผา และเภสชั เปน ตน เขา ไปสูวหิ ารแลว ถามกันวา \"พระศาสดาประทบั อยูที่ไหน ? พระสารบี ุตร-เถระอยูทไ่ี หน ? พระมหาโมคคัลลานเถระอยูท ไ่ี หน ? พระมหากัสสป-เถระอยทู ีไ่ หน ? พระภทั ทยิ เถระอยทู ่ีไหน ? พระอนรุ ทุ ธเถระอยูท่ีไหน ? พระอานนทเถระอยทู ไี่ หน ? พระภคเุ ถระอยูท ่ไี หน ? พระ-๑. วิชชา ๓ คือ ปพุ เพนวิ าสานสุ สติญาณ ๑ จตุ ูปปาตญาณ ๑ อาสวักขยญาณ ๑.๒. อัง. อัฏฐก. ๒๓/ ๓๒๓.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 188กมิ พิสเถระอยทู ี่ไหน ?\" ดังนี้แลว เที่ยวตรวจดทู นี่ ่งั แหงอสีตมิ หาสาวก.ชอื่ วาผูถามวา \" พระเทวทตั เถระน่ังหรอื ยืนท่ีไหน ?\" ดงั น้ี ยอมไมมี.พระเทวะทัตนนั้ จึงคิดวา \" เราบวชพรอมกบั ดว ยศากยะเหลา นเ้ี หมอื นกัน.แมศากยะเหลาน้ี เปนขัตติยบรรพชิต, แมเ รากเ็ ปน ขตั ติยบรรพชิต.พวกมนุษยมมี อื ถอื ลาภและสักการะแสวงหาทา นเหลา นอี้ ย,ู ผเู อย ถงึ ชอื่ของเราบางมิไดม,ี เราจะสมคบกับใครหนอแล๑ พึงยงั ใครใหเ ล่อื มใสแลวยงั ลาภและสกั การะใหเ กดิ แกเ ราได.\" ทนี ั้น ความตกลงใจนีม้ แี กเธอวา\" พระเจา พิมพิสารน้ี พรอมกับบรวิ าร ๑ นหตุ ทรงดํารงอยใู นโสดา-ปตติผลแลว ดวยการเหน็ คร้ังแรกน่ันแล, เราไมอาจจะสมคบกับพระ-ราชาน้นั ได. แมกับพระเจา โกศล เราก็ไมส ามารถจะสมคบได, สว นพระ-อชาตสัตรูกมุ าร พระโอรสของพระราชาน้ีแล๒ ยังไมร คู ณุ เเละโทษของใคร ๆ, เราจกั สมคบกบั กุมารน่นั .\" พระเทวทัตนัน้ ออกจากกรงุ โกสมั พีไปสูก รุงราชคฤห นฤมิตเพศเปนกมุ ารนอย พันอสรพษิ ๔ ตวั ท่ีมอื และเทาท้งั ส,ี่ ตัวหนึ่งที่คอ, ตัวหนึง่ ทาํ เปนเทริดบนศีรษะ, ตัวหน่งึ ทําเฉวียงบา , ลงจากอากาศดวยสงั วาลงนู ี้ นัง่ บนพระเพลาของอชาตสตั ร-ูกุมาร, เมื่อพระกุมารน้ันทรงกลวั แลว ตรสั วา \" ทา นเปนใคร ?\"จงึ ถวายพระพรวา \" อาตมะ คือเทวทัต,\" เพอ่ื จะบรรเทาความกลัวของพระกมุ าร จึงกลบั อตั ภาพนนั้ เปนภกิ ษุทรงสังฆาฏิ บาตร และจีวรยืนอยูเบ้ืองหนา ยงั พระกุมารน้นั ใหทรงเลอื่ มใส ยังลาภและสกั การะใหเกิดแลว .๑. เอกโต หุตวฺ า. ๒. หมายถงึ พระเจา พมิ พิสารผูครองมคธรฐั .

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 189 พระเทวทตั พยายามฆาพระพทุ ธเจา พระเทวทัตน้นั อนั ลาภและสกั การะครอบงําแลว ยังความคดิ อนัลามกใหเกิดขึน้ วา \"เราจกั บรหิ ารภิกษุสงฆ\" ดังนี้แลว เสอ่ื มจากฤทธิ์พรอ มดวยจติ ตปุ บาทแลว ถวายบังคมพระศาสดาซ่งึ กําลงั ทรงแสดงธรรมแกบ ริษัทพรอมดว ยพระราชา ในพระเวฬุวันวิหาร ลกุ จากอาสนะแลวประคองอญั ชลี กราบทลู วา \" พระเจาขา เวลานีพ้ ระผูม พี ระภาคเจาทรงชราแกเฒา แลว , ขอพระผมู ีพระภาคเจา จงทรงเปนผขู วนขวายนอยประกอบเนอื ง ๆ ซง่ึ ธรรมเครือ่ งอยูสบายในทฏิ ฐธรรมเถิด, หมอมฉันจกั บริหารภกิ ษสุ งฆ ขอพระองคโ ปรดมอบภกิ ษสุ งฆป ระทานแกห มอ มฉนั เถดิ \" ดังนแ้ี ลว ถกู พระศาสดาทรงรุกรานดว ยเขฬาสกิ วาทะ๑ ทรงหา มแลว, ไมพ อใจ ไดผ ูกอาฆาตนี้ในพระตถาคตเปน ครั้งแรกแลว หลกีไป. คร้งั นัน้ พระผมู พี ระภาคเจา รับสง่ั ใหทําปกาสนยี กรรมในกรงุ ๒ราชคฤหแ กเธอแลว. เธอคิดวา \"เดย๋ี วนเ้ี ราถกู พระสมณโคดมกําจัดเสียแลว, บัดน้ี เราจกั ทาํ ความพินาศแกพ ระสมณโคดมนัน้ \" ดังนีแ้ ลวจึงไปเฝา เจาอชาตสัตรูกมุ าร ทูลวา \"พระกมุ าร เมื่อกอนแลมนษุ ยทัง้ หลายมีอายุยืน, บดั นอี้ ายนุ อ ย, ก็ขอทพี่ ระองคพงึ ทวิ งคตเสยี ต้ังแตยงั เปน พระ-กุมาร นัน่ เปน ฐานะมอี ยแู ล, พระกุมาร ถา กระนั้นพระองคจ งสําเรจ็โทษพระบิดาเปนพระราชาเถิด, อาตมะสําเร็จโทษพระผมู ีพระภาคเจาแลวจักเปนพระพุทธเจา,\" ครนั้ เมอื่ พระกุมารน้นั ดาํ รงอยูในราชสมบตั ิแลวไดแตง บุรษุ ท้งั หลายเพ่ือจะฆาพระตถาคต, ครั้นเมอ่ื บุรษุ เหลา นน้ั บรรลุ๑. ดว ยวาทะวา ผบู รโิ ภคปจจยั ดจุ นํา้ ลาย. ๒. กรรมอันสงฆควรประกาศ.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 190โสดาปต ตผิ ลกลับไปแลว , จงึ ข้ึนเขาคิชฌกฏู เอง กล้งิ ศิลาดวยจงใจวา\"เราเองจักปลงพระสมณโคดมจากชวี ิต\" ไดท ํากรรมคอื ยงั พระโลหิตใหหอ ขน้ึ , เมื่อไมอาจฆา ดว ยอุบายแมน ้ี จงึ ใหป ลอยชางนาฬาคิรไี ปอีก. เมื่อชางน้นั กําลงั เดนิ มา, พระอานนทเถระยอมสละชีวิตของตนถวายพระ-ศาสดา ไดยนื ขวางหนา แลว. พระศาสดาทรงทรมานชางแลว เสด็จออกจากพระนครมาสพู ระ-วหิ าร เสวยมหาทานท่พี วกอุบาสกหลายพนั นาํ มาแลว ทรงแสดงอนุ-ปุพพีกถาโปรดชาวกรุงราชคฤหน ับได ๑๘ โกฏิ ซึ่งประชุมกันในวนั นั้นธรรมาภสิ มยั เกดิ มีแกส ัตวป ระมาณแปดหมนื่ ส่ีพนั . พระผูม พี ระภาคเจา ทรงสดับกถาพรรณนาคุณของพระเถระวา\"โอ ทา นพระอานนทม คี ณุ มาก; เมอื่ พระยาชา งชอ่ื เห็นปานนน้ั มาอย,ูไดย อมสละชวี ิตของตนยนื ขวางหนา พระศาสดา\" ดังนี้แลว ตรสั วา \"ภกิ ษุท้ังหลาย มใิ ชแ ตบ ัดนเี้ ทานนั้ ; ถงึ ในครง้ั กอน อานนทน ้ี กย็ อมสละชีวิตเพอ่ื ประโยชนแหงเราแลว เหมอื นกัน\" อันภกิ ษุทัง้ หลายทูลออ นวอนแลว จึงตรัสจลุ หังสชาดก๑ มหาหงั สชาดก๒ และกักกฎกชาดก.๓ กรรมชวั่ ของพระเทวทตั ปรากฏแกมหาชน กรรมแมข องพระเทวทัต เพราะยังพระอชาตสัตรกู มุ ารใหสาํ เรจ็โทษพระราชา (พระราชบิดา ) เสยี ก็ดี เพราะแตง นายขมังธนูกด็ ีเพราะกลิง้ ศลิ ากด็ ี มไิ ดปรากฏเหมือนเพราะปลอ ยชา งนาฬาคริ ีเลย. คราวนัน้ แล มหาชนไดโจษจนั กนั ขึน้ วา \"แมพ ระราชากพ็ ระเทวทตั น่นั เอง๑. ชา. ๒๘/๖๘. อรรถกถา. ๘/๒๑๑. ๒. ข.ุ ชา. ๒๘/๗๗. อรรถกถา. ๘/๒๔๒.๓. ขุ. ชา. ๒๗/๑๔๕. อรรถกถา. ๔/๓๓๕ เร่อื งกกั การชุ าดก.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 191เปนผูใหส าํ เร็จโทษเสีย. แมนายขมังธนูก็พระเทวทัตนัน่ เองแตง ข้นึ , แมศลิ ากพ็ ระเทวทัตเหมือนกันกล้ิงลง, และบัดนเ้ี ธอก็ไดปลอยชางนาฬาคิร,ีพระราชาทรงเทย่ี วคบคนลามกเหน็ ปานนี้.\" พระราชาทรงสดับถอ ยคาํของมหาชนแลว จงึ ใหนําสาํ รับ ๕๐๐ คนื มา มไิ ดเสดจ็ ไปยงั ทอ่ี ปุ ฏฐากของพระเทวทัตนนั้ อีก. ถงึ ชาวพระนครก็มิไดถ วายแมว ัตถุมาตรวาภิกษาแกเธอซ่งึ เขา ไปยงั สกลุ . พระเทวทัตทลู ขอวัตถุ ๕ ประการ พระเทวทัตนั้น เสอ่ื มจากลาภและสักการะแลว ประสงคจ ะเลยี้ งชีวติ ดวยการหลอกลวง จึงเขาไปเฝาพระศาสดา ทลู ขอวัตถ๑ุ ๕ ประการอนั พระผูม พี ระภาคเจา ทรงหา มวา \" อยาเลย เทวทัต ผูใดปรารถนา,ผูน น้ั กจ็ งเปน ผูอยปู าเถดิ \" ดงั นแี้ ลว ทูลวา \"ผูมีอายุ คาํ พดู ของใครจะงาม ของพระตถาคตหรอื ของขาพระองค ? กข็ าพระองคก ลาวดวยสามารถขอ ปฏบิ ัติอยางอกุ ฤษฏอยางนีว้ า ' พระเจาขา ดงั ขาพระองคข อประทานโอกาส ขอภกิ ษุทงั้ หลายจงเปน ผอู ยปู า เท่ียวบณิ ฑบาต ทรงผาบงั สกุ ลุ อยโู คนไม อยา พึงฉันปลาและเน้อื จนตลอดชวี ติ ,\" แลว กลาววา\"ผูใดใครจ ะพน จากทกุ ข, ผูน น้ั จงมากบั เรา\" ดงั น้แี ลว หลกี ไป. ภิกษุบางพวกบวชใหม มคี วามรนู อ ย ไดสดับถอ ยคาํ ของพระเทวทตั น้ันแลวชกั ชวนกันวา \"พระเทวทัตพดู ถกู พวกเราจักเทย่ี วไปกบั พระเทวทัตนน้ั \"ดงั น้แี ลว ไดสมคบกบั เธอ.๑. วิ. จลุ . ๗/๑๙๑.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 192 พระเทวทัตทาํ ลายสงฆ พระเทวทตั น้นั ยังชนผูเลอ่ื มใสในของเศราหมองใหเ ขาใจ ดวยวัตถุ ๕ ประการน้ัน พรอมดวยภิกษุ ๕๐๐ รปู ใหเ ที่ยวขอ (ปจ จยั )ในสกุลทั้งหลายมาบริโภค พยายามเพอ่ื ทําสายสงฆแลว . เธออันพระผูม ีพระภาคเจา ตรสั ถามวา \" เทวทัต ไดย ินวา เธอพยายามเพ่ือทําลายสงฆ เพื่อทาํ ลายจกั ร จริงหรือ ?\" ทลู วา \" จรงิ พระผูมีพระภาค.\"แมพระองคทรงโอวาทดวยพระพทุ ธพจนม ีอาทวิ า \" เทวทัต การทําลายสงฆม ีโทษหนกั แล\" ก็มไิ ดเชือ่ ถือพระวาจาของพระศาสดาหลีกไปแลว ,พบทานพระอานนทซ ่ึงกาํ ลงั เทย่ี วไปบิณฑบาตในกรุงราชคฤห จงึ กลา ววา\" อานนท ผูม อี ายุ ต้งั แตว นั นี้เปนตน ไป ขา พเจา จกั ทําอุโบสถ จักทาํสงั ฆกรรมเวน จากพระผูม พี ระภาคเจา เวนจากภกิ ษสุ งฆ.\" พระเถระกราบทลู ความนนั้ แดพระผมู ีพระภาคเจา. พระศาสดาทรงทราบความนนั้ แลว เกดิ ธรรมสงั เวช ทรงปรวิ ติ กวา \" เทวทัตทาํ กรรมเปน เหตุใหตนไหมในอเวจี อันเกยี่ วถึงความฉิบหายแกส ัตวโลกทงั้ เทว-โลก\" ดังนแี้ ลว ตรสั พระคาถานว้ี า \"กรรมทัง้ หลายทีไ่ มดแี ละไมเ ปนประโยชนแก ตน ทาํ ไดงา ย กรรมใดแลเปน ประโยชนด วย ดีดวย กรรมนนั้ แลทาํ ไดย ากอยางย่งิ .\"ทรงเปลง พระอุทานน้อี กี วา \"กรรมดีคนดที าํ ไดง า ย กรรมดีคนช่วั ทาํ ไดย าก กรรมช่ัวคนชัว่ ทาํ ไดง าย กรรมชว่ั พระอริยเจา

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 193 ทง้ั หลายทาํ ไดยาก.๑\" ครงั้ นน้ั แล พระเทวทตั นง่ั ณ สวนขางหนง่ึ พรอมดว ยบรษิ ัทของตน ในวันอุโบสถ กลาววา \" วตั ถุ ๕ ประการเหลา นี้ ยอมชอบใจแกผูใด, ผนู ้ันจงจบั สลาก\" เมอ่ื พวกภกิ ษุวชั ชีบตุ ร ๕๐๐ รูป ผบู วชใหม ยังไมรูจกั ธรรมวนิ ยั ทพี่ ระผมู พี ระภาคเจา ทรงทาํ ท่วั ถงึ จับสลากกนัแลว , ไดทําลายสงฆ พาภิกษเุ หลานั้นไปสูคยาสีสประเทศ. อคั รสาวกทั้งสองชักจงู ภกิ ษุกลบั เขาพวกได พระศาสดา ทรงสดบั ความท่ีพระเทวทัตนนั้ ไปแลว ณ ทน่ี น้ั จึงทรงสง พระอคั รสาวกทั้งสองไป เพือ่ ประโยชนแกก ารนาํ ภกิ ษุเหลานนั้ มา.พระอคั รสาวกทั้งสองนน้ั ไป ณ ทนี่ ั้นแลว พรา่ํ สอนอยดู ว ยอนุสาสนเี นือ่ งในอาเทศนาปาฏิหารยิ  และอนุสาสนอี ันเน่อื งในอทิ ธิปาฏิหาริย ยังภกิ ษุเหลา น้นั ใหดืม่ อมตธรรมแลว ไดพ ามาทางอากาศ. ฝา ยพระโกกาลิกะแล กลา ววา \"เทวทตั ผูมีอายุ ลกุ ขน้ึ เถดิ , พระ-สารบี ตุ รและพระโมคคลั ลานะ นําเอาภิกษุเหลา น้นั ไปหมดแลว , ผมบอกทานแลวไมใชหรือวา ' ผมู ีอายุ ทานอยาไวในพระสารีบุตรและพระ-โมคคลั ลานะ, ( เพราะ) พระสารีบุตรและพระโมคคลั ลานะมคี วามปรารถนาลามก ลอุ าํ นาจแหงความปรารถนาลามก\" ดงั นีแ้ ลว เอาเขากระแทกที่ทรวงอก (พระเทวทัต). โลหิตอ่ืนไดพ ลงุ ออกจากปากพระเทวทัตในทนี่ ัน่ เอง. ฝา ยพวกภกิ ษุเห็นทานพระสารบี ุตร มีภิกษสุ งฆแวดลอ มมาทาง๑. ว.ิ จุล. ๗/๖๙๕. ขุ. อ.ุ ๒๕/๑๖๗.

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 194อากาศแลว กราบทูลวา \"ขาแตพ ระองคผเู จริญ ทานพระสารบี ุตรในเวลาไป มตี นเปนท่ี ๒ เทานน้ั ไปแลว, บัดนม้ี ีบริวารมากมา ยอ มงามแท. \" บุรพกรรมของพระเทวทตั พระศาสดา ตรสั วา \" ภกิ ษทุ ้ังหลาย มใิ ชแตบ ดั นเ้ี ทาน้ัน. แมในกาลทเี่ ธอเกิดในกาํ เนิดดิรจั ฉาน บุตรของเรา มาสสู ํานกั ของเราก็ยอ มงามเหมือนกัน \" ดังน้แี ลว ไดตรสั ชาดกนว้ี า๑ \"ความจาํ เริญ ยอ มมแี กผ มู ศี ีลทงั้ หลาย ผู ประพฤตปิ ฏิสันถาร, ทา นจงดูเนอื้ ชอื่ ลักขณะ อัน หมูญ าตแิ วดลอมมาอย,ู อนึ่ง ทานจงดูเนอื้ ชื่อกาละน้ี ทเ่ี สอ่ื มจากญาตทิ ั้งหลายเทยี ว\"ดงั นี้เปน ตน , เมอื่ พวกภิกษุกราบทูลอีกวา \" ขา แตพระองคผูเ จรญิไดท ราบวา พระเทวทัต ใหพระอัครสาวก ๒ องคน ั่งท่ขี า งทั้งสองแลวกลา ววา ' เราจะแสดงธรรมดว ยพุทธลลี า' ทาํ กริ ยิ าตามอยางพระองคแลว \" ตรสั วา \" ภิกษทุ ัง้ หลาย ไมใชแตบดั น้เี ทา นั้น, แมค รั้งกอนเทวทตั นี้ กพ็ ยายามทาํ ตามเยีย่ งอยางของเรา แตไมส ามารถ\" ดังน้ีแลว ตรัสนทจี รกากชาดก๒วา \"เออก็ วีรกะ ทา นยอ มเห็นนก ชื่อสวิฏฐกะ ซง่ึ ขานเพราะ มีสรอ ยคอเหมอื นนกยงู ซ่ึงเปน ผวั ของฉนั ไหม ? นกสวฏิ ฐกะ ทาํ เยยี่ งนกที่เท่ียวไป๑. ข.ุ ชา. ๒๗/๔. อรรถกถา. ๑/๒๑๗. ลกั ขณชาดก.๒. ข.ุ ชา. ๒๗/๗๕. อรรถกถา. ๓/๑๙๘. เรื่อง วรี ชาดก.

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 195 ไดทัง้ ในน้ําและบนบก บริโภคปลาสดเปน นิตยนน้ั ถกู สาหรา ยพนั ตายแลว\"ดังน้เี ปนตน , แมวันอื่น ๆ อกี ทรงปรารภกถาเชนน้ันเหมอื นกนั ตรัสชาดกทง้ั หลายเปน ตนอยา งน้ีวา \"นกกระไนน้ี เมอ่ื จะเจาะซึ่งหมไู มท ง้ั หลาย ได เท่ียวไปแลวหนอ ที่ตน ไมมีอวัยวะเปนไมแ หงไมม ี แกน , ภายหลังมาถึงไมตะเคยี น ทีม่ ีแกนเกดิ แลว ไดทําลายขมองศรี ษะแลว.๑\"ละวา \"ไขขอ ของทา น ไหลออกแลว, กระหมอม ของทา น อันชางเหยียบแลว , ซโ่ี ครงทุกซ่ีของทา น อันชางหกั เสียแลว คราวน้ีงามหนา ละซิเพื่อน๒.\"ทรงปรารภกถาวา \"พระเทวทตั เปนผูอกตญั ,ู \" จงึ ตรัสชาดกทง้ั หลายมีอาทิอกี วา \"ขา พเจาไดท าํ กิจใหทานจนสดุ กาํ ลงั ของขาพเจา ท่ีมีอยเู ทยี ว, ขา แตพ ระยาเนอื้ ขา พเจา ขอนอบนอม ตอ ทา น, ขาพเจา นา ไดอะไร ๆ บา งซ,ิ ขอ ทเี่ จา อยูในระหวา งฟนของเรา ผมู โี ลหิตเปน ภักษา ทํา กรรมหยาบชา เปน นติ ย ยังเปนอยไู ด ก็เปนลาภ มากอยูแ ลว๓.\"ทรงปรารภความตะเกียกตะกาย เพ่ือจะฆา (พระองค) ของพระ-๑.ข.ุ ชา. ๒๗/๗๗. อรรถกถา. ๓/๒๑๕. กันทคลกชาดก. ๒. ขุ. ชา. ๒๗/๔๖. อรรถกถา.๒ ๓๘๔. วิโรจนชาดก. ๓. ขุ. ชา. ๒๗/๑๓๓. อรรถกถา. ๔/๒๕๘. ชวสกณุ ชาดก.

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 196เทวทตั น้นั อีก ตรสั ชาดกทั้งหลายเปน ตนวา \"ดูกอนไมม ะลืน่ ขอท่เี จากลิ้งมาน้ี กวางรู แลว , เราจักไปยังไมมะลืน่ ตน อ่นื เพราะวา ผลของ เจา เราไมช อบใจ๑\"เม่ือกถายงั เปนไปอยูอีกวา \"พระเทวทัตเสอ่ื มแลวจากผล ๒ ประการ คือจากลาภและสกั การะประการหนง่ึ จากสามญั ผลประการหนงึ่ ,\" พระผูม-ีพระภาคเจา ตรัสวา \" ภิกษทุ ้งั หลาย มิใชแตบ ดั น้เี ทานั้น, แมคร้งั กอนเทวทัตก็เสอื่ มแลวเหมือนกัน \" ดงั นแ้ี ลว ตรสั ชาดกทงั้ หลายเปนตนวา \"ตาทั้งสองแตกแลว, ผา กห็ ายแลว, และ เพอ่ื นบานกบ็ าดหมางกัน, ผวั และเมียสองคนนัน้ มีการงานเสียหายแลวทง้ั สองทาง คอื ทง้ั ทางนา้ํ ท้ังทางบก๒.\" พระศาสดา เมอื่ ประทับอยกู รุงราชคฤห ทรงปรารภพระเทวทตัตรสั ชาดกเปน อนั มาก ดว ยประการอยา งนน้ั แลว เสดจ็ ( ออก ) จากกรงุราชคฤหไ ปสูเมืองสาวตั ถี ประทับอยใู นพระเชตวันมหาวหิ าร. พระเทวทัตใหสาวกนาํ ไปเฝาพระศาสดา ฝา ยพระเทวทัตแล เปน ไขถ ึง ๙ เดือน, ในกาลสุดทา ย ใครจะเฝา พระศาสดา จงึ บอกพวกสาวกของตนวา \" เราใครจะเฝา พระ-ศาสดา, ทา นท้งั หลายจงแสดงพระศาสดานน้ั แกเราเถดิ ,\" เม่อื สาวกเหลา น้นั ตอบวา \" ทานในเวลาทีย่ งั สามารถ ไดป ระพฤติเปนคนมีเวร๑. ข.ุ ชา. ๒๗/๗. อรรถกถา. ๑/๒๖๑. กุรงุ คมิคชาดก.๒. ขุ. ชา. ๒๗/๔๕. อรรถกถา. ๒/๒๗๔. อุภโตภัฏฐชาดก.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 197กบั พระศาสดา, ขาพเจาท้ังหลายจกั นําทานไปในทพ่ี ระศาสดาประทับอยูไมไ ด. \" จงึ กลาววา \" ทานทง้ั หลายอยา ใหข าพเจาฉบิ หายเลย ขาพเจาทําอาฆาตในพระศาสดา, แตสาํ หรับพระศาสดาหามีความอาฆาตในขาพเจาแมป ระมาณเทา ปลายผมไม, \" จริงอยู พระผูม พี ระภาคเจา นน้ั ทรงมีพระทยั สมํ่าเสมอในบคุ คลทว่ั ไป คอื ใน นายขมงั ธนู ในพระเทวทัต ในโจรองคุลิมาล ใน ชา งธนบาล และในพระราหุล.เพราะฉะนน้ั พระเทวทัตจึงออ นวอนแลว ๆ เลา ๆ วา \"ขอทา นท้งั หลาย จงแสดงพระผมู พี ระภาคเจา แกข า พเจา .\" ทนี ้ัน สาวกเหลานน้ัจึงพาพระเทวทัตนั้นออกไปดวยเตียงนอ ย ภกิ ษุทั้งหลายไดข า วการมาของพระเทวทัตน้นั จึงกราบทลู พระศาสดาวา \"ขาแตพระองคผูเจริญขา ววา พระเทวทัตมาเพื่อประโยชนจะเฝาพระองค. \" พระศาสดาตรสั วา\"ภกิ ษุทง้ั หลาย เทวทตั นั้นจกั ไมไ ดเหน็ เราดวยอตั ภาพน้นั .\" นยั วา พวกภิกษุยอ มไมไดเห็นพระพุทธเจา อกี จําเดิมแตก าลทขี่ อวัตถุ ๕ ประการ,ขอนีย้ อมเปนธรรมดา, พวกภิกษกุ ราบทลู วา \" พระเทวทัตมาถึงทีโ่ นนและท่ีโนนแลว พระเจา ขา.\" ศ. เทวทัตจงทาํ สงิ่ ที่ตนปรารถนาเถอะ, (แตอยางไรเสยี ) เธอกจ็ กัไมไดเหน็ เรา. ภ. ขาแตพระองคผูเ จรญิ พระเทวทตั มาถึงทีป่ ระมาณโยชนหนง่ึแตท่นี ้แี ลว, (และทลู ตอ ๆ ไปอีกวา) มาถงึ ก่ึงโยชนแลว, คาพยตุหน่ึงแลว, มาถงึ ที่ใกลสระโบกขรณีแลว พระเจา ขา .