tripitaka_21

พระสตุ ตนั ตปฎก มชั ฌิมนกิ าย มัชฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 301 พระมพี ระภาคเจา ครั้นเปด เผยพระองคอยา งสิน้ เชิงอยา งนแี้ ลว เม่ือจะยังพราหมณใหหย่งั ลงยิง่ เพอื่ ขา มความสงสยั ในพระองค จงึ ตรัสสองคาถาวา วนิ ยสฺสุ เปนตน. ในบทเหลา น้ัน บทวา สลลฺ กตฺโต ไดแก ผูถ อนลกูศรคอื ราคะเปน ตน ไดแ ลว. บทวา อนุตฺตโร ความวา โรคที่หมอภายนอกรกั ษาใหหายแลว ยังกําเริบไดในอัตตภาพน้ีไดฉันใด แตโ รคทีเ่ รารกั ษาใหหายแลวไมใชฉันนัน้ ยอ มไมเ กิดข้นึ ในภพอ่นื อีก. เพราะฉะน้ัน เราจึงเปนผูไมม ใี ครอืน่ ยง่ิ กวา . บทวา พฺรหมฺ ภูโต ไดแก เปน ผูป ระเสรฐิ ท่สี ุด. บทวาเปรียบไมได คือลวงการเปรยี บเทียบ หมายความวา เปรยี บเทียบไมได.บทวา มารเสนปปฺ มททฺ โน ความวา ทรงยํา่ ยีมารและเสนามาร ซึง่ มาแลวอยางนีว้ า กามทัง้ หลายเปน เสนาที่ ๑ ของทาน. บทวา สพฺพามติ เฺ ต ไดแ กขาศึกทงั้ ปวงกลาวคือขันธมาร กิเลสมาร อภิสังขารมาร มจั จุมารและเทวบตุ ตมาร. คําวา วสีกตฺวา ความวา ใหเ ปนไปในอํานาจของตนแลว. บทวาอกโุ ตภโย ควานวา ผไู มม ีภยั แตที่ไหน ๆ. เมอ่ื พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสดว ยประการดังนแี้ ลว เสลพราหมณเกดิความเลอ่ื มใสในพระผมู ีพระภาคเจาในทนั ทนี น้ั เปน ผมู งุ ตอบรรพชาจงึ กลา วสองคาถาวา อิม โภนโฺ ต ดงั น้เี ปน ตน. ในคาถาน้ันคําวา กณฺหาภิชาติโกไดแ ก ผเู กิดในตระกลู ตํ่ามจี ัณฑาลเปนตน . แตน ้ันแมมาณพเหลา นน้ักเ็ ปนผหู วังบรรพชา จึงกลาวคาถาวา ถาชอบใจทานผเู จรญิ อยา งน้ีเปน ตน. คร้ังน้ัน เสลพราหมณม ีจติ ยนิ ดีในมาณพเหลานนั้ และขอใหม าณพเหลานัน้ ทูลขอบรรพชา จึงกลา วคาถาวา พรฺ าหฺมณา ดังนีเ้ ปน ตน. ตอ แตน ั้น พระผูมพี ระภาคเจา เม่อื จะทรงยังมาณพเหลา น้นั ทัง้ หมดใหบรรพชาเปน เอหิภิกขบุ รรพชา จงึ ตรสั พระคาถาวา สวฺ ากขฺ าต ดังน้ีเปน ตนเพราะเสลพราหมณ เคยเปน หัวหนา ของคณะบุรุษ ๓๐๐ คนเหลานัน้ ท้ังหมด

พระสุตตันตปฎก มัชฌิมนกิ าย มชั ฌมิ ปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 302รวมกนั สรางบรเิ วณกับคนเหลาน้ัน กระทาํ บุญมที านเปนตน ในศาสนาของพระผมู ีพระภาคเจา พระนามวา ปทมุ ุตตระ ในอดตี ชาติ ไดเสวยเทวสมบัติและมนษุ ยสมบัตติ ามลาํ ดบั อยู ครัน้ ภพสุดทา ยจงึ มาบังเกิดเปนอาจารยข องมาณพเหลาน้ันอกี และกรรมของคนเหลาน้ัน แกร อบแลว เพอื่ บม วิมุตติและเปน อุปนิสสยั แหง ความเปนเอหภิ กิ ขนุ ้ัน. ในพระคาถานนั้ บทวา สนฺทิฏฐิกไดแ ก อนั บุคคลพงึ เห็นโดยประจกั ษดวยตนเอง. บทวา อกาลิก ความวาไดแ ก ผลทีจ่ ะพงึ บรรลแุ หงผลทเี่ กดิ ขนึ้ ในระหวางแหง มรรคไมใ ชใ นกาลถดั ไป.บทวา ยตถฺ อโมฆา ความวา เม่อื ไมป ระมาทอยใู นมรรคพรหมจรรยใด ศกึ ษาอยดู วยการบาํ เพญ็ สกิ ขาสามใหบ รบิ รู ณ การบรรพชากไ็ มเปลาประโยชน หมายความวา มีผลดงั น.้ี ก็พระผูมีพระภาคเจา ครัน้ ตรัสอยา งนี้แลว จงึ ตรสั วา ทานทั้งหลายจงเปนภิกษุมาเถดิ ดงั น.ี้ ภกิ ษุเหลา นั้นทงั้ หมดเปน ผทู รงบาตรและจวี ร เหาะมาทางอากาศถวายบังคมพระผมู พี ระภาคเจา แลวอันพระผมู พี ระภาคเจาทรงแนะนาํ ดีแลว ดุจพระเถระผูม พี รรษา ๑๐๐. ทานเปน กลา ววา อลตฺถ โข เสโล ดงั นี้เปนตน หมายถงึ ความท่ีภิกษุเหลา นน้ั เอุหิภกิ ขุน้ี ดว ยประการฉะน้ี. บทวา อมิ าหิ ไดแก ดวยคาถาอันเหมาะแกจิตของเกณิยปริพาชกเหลานี.้ ทา นกลา วคําวา อคคฺ ิหตุ ฺต มขุ า ยฺา ในคาถาน้นั เพราะพราหมณท้ังหลายไมม ีการบูชายญั นอกจากการบาํ เรอไฟ. หมายความวา มกี ารบชู าไฟเปน สงิ่ ประเสรฐิ มีการบูชาไฟเปน ประธาน. ทา นกลา ว สาวติ รีฉนั ทเปน ประมุขของฉนั ท เพราะเมือ่ สาธยายพระเวท ก็ตอ งรายบทน้กี อ น. พระ-ราชาทานกลา ววา เปนประธาน เพราะเปน ผปู ระเสริฐกวา มนษุ ยทง้ั หลาย.สาครทานก็กลา ววา เปน ประธาน เพราะเปนทท่ี รงไวซึ่งแมนํ้าท้ังหลายและเปนท่พี ึ่งอาศยั แหง สัตว. ทานกลาววา พระจันทรเปนประธานแหงนกั ษตั ร

พระสตุ ตันตปฎก มัชฌมิ นิกาย มชั ฌมิ ปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 303ทั้งหลาย เพราะกระทําแสงสวา ง และมีความเยอื กเย็น เพราะใหร ูไ ดว า วันน้ีเปนกฤตกิ าฤกษ วันน้เี ปน โรหิณนี ักษัตร เพราะประกอบดว ยพระจันท. ทา นกลาวพระอาทิตยวา มีความรอ นเปนประมุข เพราะเปน เลศิ ของส่งิ ทร่ี อนทัง้ หลาย.อนึง่ ทานกลา ววา พระสงฆแ ลเปนประมุขของผหู วงั บุญบูชาอยูโ ดยเฉพาะอยางย่งิ หมายถึงพระสงฆม ีพระพุทธเจา เปน ประมขุ ในสมยั น้ัน เพราะเปนผูเลิศแหงทกั ขไิ ณยบุคคลท้ังหลาย. เพราะเหตนุ ั้น ทานแสดงวา พระสงฆเปน ทางเจรญิ แหงบุญ ดังนี.้ ทานกลาวคาถาพยากรณอ ืน่ ๆ วา ทพี่ ่งึ นนั้ ใด. ความของคาถานั้นดังตอไปน้ี พระผมู พี ระภาคเจา ผมู ีจักษดุ ว ยจกั ษุ ๕ เพราะเราท้งั หลายไดม าถงึ สรณะนนั้ ๆ ในวันท่ี ๘ แตว ันน้ี ฉะนน้ั จึงฝกตนแลว ดวยการฝกที่ไมมกี ารฝก อื่นยิ่งกวา ในศาสนาของพระองค นาอัศจรรยนัก อานุภาพแหงสรณะของพระองค. ตอ แตน้นั ไดชมเชยพระผูมพี ระภาคเจา ดวยคาถาอกี๒ คาถา เมอ่ื ขอไหวเปน คร้ังทส่ี ามจึงกลา ววา ภกิ ษุ ๓๐๐ รูปเหลา น้นั เปนตน แล. จบอรรถกถาเสลสตู รที่ ๒

พระสุตตนั ตปฎก มัชฌิมนกิ าย มัชฌมิ ปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 304 ๓. อสั สลายนสตู ร [๖๑๓] ขา พเจา ไดส ดับมาแลวอยางน้:ี - สมัยหนงึ่ พระผูม พี ระภาคเจาประทับอยู ณ พระวิหารเชตวนั อารามของทานอนาถบณิ ฑกิ เศรษฐี ใกลพระนครสาวตั ถ.ี ก็สมัยนัน้ แล พราหมณผูมาจากแควนตาง ๆ ประมาณ ๕๐๐ คน พักอาศัยในพระนครสาวตั ถดี วยกรณยี กิจบางอยา ง ครงั้ นัน้ พราหมณเหลาน้ันไดคดิ กนั วา พระสมณโคดมน้ี ทรงบญั ญตั ิความบรสิ ทุ ธิเ์ กี่ยวกบั วรรณะทง้ั ๔ ใครหนอพอจะสามารถเจรจาโตตอบกับพระ-สมณโคดมในคาํ นั้นได กส็ มัยน้ันแล มาณพชอ่ื วาอสั สลายนะอาศัยอยใู นพระ-นครสาวตั ถี ยงั เปน เดก็ โกนศรี ษะมอี ายุ ๑๖ ปนับแตเกดิ มา เปน ผูรจู บไตรเพทพรอมท้งั คมั ภรี นฆิ ณั ฑแุ ละคัมภรี เ กฏภะ พรอ มท้ังประเภทอักษรมีคัมภีร-อิติหาสะเปนที่ ๕ เปนผเู ขา ใจตัวบท เขาใจไวยากรณ ชํานาญในคัมภีรโลกายตะและตาํ ราทํานายมหาปุริสลกั ษณะ ครัง้ น้นั พราหมณเ หลานั้นคิดกันวา อัส-สลายนมาณพผูน้ี อาศยั อยใู นพระนครสาวตั ถี ยังเปน เด็ก ฯลฯ ชํานาญในคมั ภรี โ ลกายตะและตําราทํานายมหาปุริสลักษณะ เขาคงสามารถจะเจรจาโตตอบกับพระสมณโคดมในคาํ นัน้ ได. [๖๑๔] ลาํ ดบั น้ันแล พราหมณเ หลา น้ันพากนั เขา ไปหาอสั สลายน-มาณพถึงทอ่ี ยู ครัน้ แลว ไดกลาวกะอสั สลายนมาณพวา พอ อสั สลายนมาณพผูเจรญิ พระสมณโคดมนี้ ทรงบัญญตั คิ วามบริสทุ ธ์เิ ก่ยี วกับวรรณะท้ัง ๔ พอ ผูเจริญจงเขา ไปเจรจาโตตอบกับพระสมณโคดมในคํานัน้ เมื่อพราหมณทง้ั หลายกลาวแลวอยา งนี้ อัสสลายนมาณพไดก ลาวกะพราหมณเหลานั้นวา ทา นผูเจรญิทัง้ หลาย ไดท ราบวา พระสมณโคคมเปนธรรมวาที ก็อนั บุคคลผูเ ปนธรรมวาที

พระสุตตนั ตปฎ ก มชั ฌมิ นกิ าย มัชฌิมปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 305ยอมเปน ผอู นั ใคร ๆ จะพึงเจรจาโตตอบไดโ ดยยาก ขาพเจา ไมส ามารถจะเจรจาโตตอบกบั พระสมณโคดมในคาํ นัน้ ได แมคร้ังท่ี ๒ พราหมณเ หลาน้ันไดก ลาวกะอัสสลายนมาณพวา พออัสสลายนะผเู จรญิ พระสมณโคดมน้ี ทรงบัญญตั ิความบรสิ ุทธเิ์ กยี่ วกบั วรรณะทง้ั ๔ พอผเู จรญิ จงเขาไปเจรจาโตตอบกบั พระ-สมณโคคมในคาํ นัน้ แมค ร้ังที่ ๒ อัสสลายนมาณพไดกลา วกะพราหมณเ หลานน้ัวา ทา นผเู จริญทัง้ หลาย ไดทราบวา พระสมณโคดมเปนธรรมวาที กอ็ นับคุ คลผเู ปนธรรมวาที ยอมเปน ผอู ันใคร ๆ จะพึงเจรจาโตตอบไดโ ดยยากขา พเจาไมสามารถจะเจรจาโตตอบกับพระสมณโคดมในคํานัน้ ได แมครัง้ ท่ี ๓พราหมณเหลานน้ั กไ็ ดก ลา วกะอัสสลายนมาณพวา พอ อสั สลายนะผูเจริญ พระ-สมณโคดมนี้ ทรงบัญญตั ิความบรสิ ทุ ธิท์ ัว่ ไปแกวรรณะทง้ั ๔ พอ ผูเ จรญิ จงเขา ไปเจรจาโตต อบกับพระสมณโคดมในคําน้นั ก็พออัสสลายนะผูเ จริญไดประพฤติวิธบี รรพชาของปรพิ าชกมาแลว พออัสสลายนะอยา กลัวแพซ่ึงยังไมทนั รบเลย เมื่อพราหมณเ หลา นน้ั กลาวอยา งนแ้ี ลว อัสสลายนมาณพไดกลาวกะพราหมณเ หลาน้นั วา ขา แตทานผเู จรญิ ท้ังหลาย ขาพเจา ยอมไมไดแ นไดทราบวา พระสมณโคดมเปน ธรรมวาที ก็อันบคุ คลผเู ปน ธรรมวาทียอ มเปนผูอันใคร ๆ จะพึงเจรจาโตตอบไดโดยยาก ขา พเจาไมสามารถจะเจรจาโตตอบกบั พระสมณโคดมในคําน้ันได กแ็ ตวา ขา พเจา จักไปตามคาํ ของทา นทง้ั หลาย [๖๑๕] ลําดบั นนั้ อัสสลายนมาณพพรอมดว ยคณะพราหมณห มใู หญพากันเขาไปเฝาพระผูม ีพระภาคเจาถงึ ท่ีประทบั ไดป ราศรัยกบั พระผมู ีพระ-ภาคเจา ครน้ั ผานการปราศรัยพอใหร ะลกึ ถงึ กนั ไปแลว จึงนั่ง ณ ท่คี วรสวนขา งหนึ่ง ครนั้ แลวอัสสลายนมาณพไดท ลู ถามพระผูมพี ระภาคเจาวา ขา แตท านพระโคคม พราหมณท้ังหลายกลาวอยา งนว้ี า พราหมณเทา นั้นเปนวรรณะประเสรฐิ วรรณะอนื่ เลว พราหมณเ ทาน้ันเปนวรรณะขาว วรรณะอน่ื ดํา

พระสตุ ตนั ตปฎ ก มัชฌมิ นิกาย มชั ฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 306พราหมณเทานน้ั ยอ มบริสทุ ธ์ิ คนทม่ี ิใชพราหมณไ มบ รสิ ุทธิ์ พราหมณเทา นน้ัเปน บุตรพรหม เปนโอรสพรหม เกิดแตปากของพรหม เกดิ แตพรหม อนัพรหมนิรมติ เปน ทายาทของพรหมในเรอื่ งน้ที านพระโคดมจะตรัสวา อยา งไร. [๖๑๖] พระผูมีพระภาคเจาตรสั ตอบวา อสั สลายนะ ก็นางพราหมณีของพราหมณท ง้ั หลาย มรี ะดูบาง มคี รรภบาง คลอดบตุ รบา ง ใหบุตรดม่ืนาํ้ นมบาง ปรากฏอยู กพ็ ราหมณเหลาน้นั เปน ผเู กดิ จากชองคลอดเหมอื นกนั ยังกลาวอยางนี้วาพราหมณเทานัน้ เปนวรรณะประเสริฐ วรรณะอ่นื เลว...อนัพรหมนิรมิตเปน ทายาทของพรหม. อ. ทา นพระโคดมตรัสอยา งนี้ก็จริง แตในเร่อื งนี้ พราหมณท้ังหลายกย็ งั เขา ใจอยูอยา งนี้วา พราหมณเทา นั้นเปน วรรณะประเสรฐิ ฯลฯ เปนทายาทของพรหม. [๖๑๗] พ. ดูกอนอสั สลายนะ ทานจะสาํ คญั ความขอนน้ั เปน ไฉนทา นไดฟง มาแลวหรอื วา ในแควนโยนก แควนกัมโพช และในปจ จันตชน-บทอนื่ ๆ มีวรรณะอยู ๒ วรรณะเทานัน้ คอื เจาและทาส เปน เจา แลวกลับเปน ทาส เปน ทาสแลวกลบั เปนเจา. อ. ขาแตท านผูเ จริญ ขาพเจาไดฟ ง มาแลวอยา งนน้ั วา ในแควนโยนกแควนกมั โพช และในปจ จนั ตชนบทอ่ืน ๆ มวี รรณะอยู ๒ วรรณะเทานน้ัคือ เจาและทาส เปนเจา แลว กลับเปนทาส เปน ทาสแลวกลบั เปน เจา . พ. ดูกอนอสั สลายนะ ในเร่ืองน้ี อะไรเปนกาํ ลัง อะไรเปนความยนิ ดีของพราหมณท ้งั หลายผกู ลาวอยางนวี้ า พราหมณเทานั้นเปน วรรณะประเสริฐฯลฯ เปนทายาทของพรหม.

พระสุตตนั ตปฎก มชั ฌิมนกิ าย มชั ฌมิ ปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 307 อ. ทานพระโคคมตรัสอยา งน้นั ก็จริง แตใ นเร่ืองนี้ พราหมณท ง้ัหลายก็ยงั เขาใจอยูอยางนว้ี า พราหมณเทานน้ั เปนวรรณะประเสริฐ ฯลฯ เปนทายาทของพรหม. [๖๑๘] พ. ดูกอนอัสสลายนะ ทา นจะสาํ คญั ความขอ น้นั เปนไฉนกษตั รยิ  เทานนั้ หรือ เปน ผมู ปี รกตฆิ า สัตว ลกั ทรพั ย ประพฤตผิ ิดในกามพดู เท็จ พูดสอ เสยี ด พดู คําหยาบ พูดเพอ เจอ โลภมาก มจี ิตพยาบาท มีความเห็นผิด เมื่อคายไป พึงเขา ถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก พราหมณไ มเปน อยา งนัน้ แพศยเ ทานน้ั หรือ.. .ศูทรเทานัน้ หรือ เปนผูมีปรกติฆา สัตวลักทรพั ย ประพฤติผดิ ในกาม พดู เทจ็ พูดสอเสียด พดู คําหยาบ พูดเพอเจอโลภมาก มจี ติ พยาบาท มีความเหน็ ผิดเมื่อตายไป พงึ เขา ถงึ อบาย ทุคติ วนิ ิบาตนรก พราหมณไ มเ ปนอยา งนัน้ . อ. ไมใ ชเชน นัน้ ทานพระโคดม ขาแตทานพระโคดม แมกษัตรยิ ผูม ีปรกติฆา สตั ว...มีความเหน็ ผดิ เมอ่ื ตายไป กพ็ ึงเขาถงึ อบาย ทุคติวนิ บิ าต นรก ขาแตท านพระโคดม แมพ ราหมณ . . . แมแพศย. . . แมศ ทู ร . .ขาแตพ ระโคคมผเู จรญิ . ความจรงิ แมวรรณะ ๔ ผมู ปี รกตฆิ า สัตว. . .มีความเห็นผิด เมอื่ ตายไป กพ็ งึ เขาถึงอบาย ทคุ ติ วินบิ าต นรกทั้งหมด. พ. ดกู อนอสั สลายนะ ในเรื่องน้ี อะไรเปน กําลัง อะไรเปน ความยินดีของพราหมณท ง้ั หลายผกู ลา วอยา งน้วี า พราหมณเทาน้นั เปนวรรณะประเสริฐ ฯลฯ เปน ทายาทของพรหม. อ. ทานพระโคดมตรัสอยางนัน้ กจ็ รงิ แตในเร่อื งน้ี พราหมณทัง้หลายกย็ ังเขาใจอยางน้ีวา พราหมณเทานนั้ เปนวรรณะประเสรฐิ ฯลฯ เปน ทายาทของพรหม.

พระสุตตันตปฎก มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 308 [๖๑๙] พ. ดูกอนอสั สลายนะ ทานจะสําคญั ความขอ นน้ั เปน ไฉนพราหมณเทา น้นั หรอื หนอ ผูงดเวน จากการฆาสัตว จากการลกั ทรัพย จากการประพฤตผิ ิดในกาม จากการพดู เท็จ จากการพูดสอ เสียด จากการพูดคําหยาบ จากการพดู เพอ เจอ ไมโลภมาก ไมมีจติ พยาบาท มีความเห็นชอบเมอ่ื ตายไป พึงเขา ถึงสุคตโิ ลกสวรรค กษตั รยิ ไมพ งึ เปน เชน นั้น แพศยไมพงึเปนเชน น้ัน ศูทรไมพึงเปน เชน นั้น. อ. ไมใ ชเชน นัน้ ทานพระโคคม ขาแตทานพระโคดม แมกษัตริยผูงดเวน จากการฆา สตั ว. ..มีค่ วามเห็นชอบ เม่ือตายไป กพ็ ึงเขาถึงสคุ ตโิ ลกสวรรค ขาแตทา นพระโคคม แมพ ราหมณ. . . แมแพศย. . . แมศ ูทร. . .ขาแตพระโคดมผูเจริญ ความจรงิ แมว รรณะ ๔ ผงู ดเวน จากการฆาสตั ว. . .มีความเหน็ ชอบ เม่อื ตายไป ก็พงึ เขา ถึงสุคติ โลกสวรรคทัง้ หมด. พ. อสั สลายนะ ในเรื่องนี้ อะไรเปนกาํ ลัง อะไรเปนความยินดขี องพราหมณผ กู ลาวอยา งนว้ี า พราหมณเ ทา นั้นเปน วรรณะประเสรฐิ ฯลฯ เปนทายาทของพรหม. อ. ทา นพระโคดมตรสั อยา งนีก้ ็จรงิ แตในเรือ่ งน้ี พราหมณก ็ยังเขา ใจอยา งนว้ี า พราหมณเ ทาน้ันเปนวรรณะประเสริฐ ฯลฯ เปน ทายาทของพรหม. [๖๒๐] พ. ดกู อ นอสั สลายนะ ทานจะสาํ คัญความขอ นัน้ เปนไฉนในประเทศน้นั พราหมณเทา นน้ั หรอื หนอ ยอมสามารถเจรญิ เมตตาจิตอนัไมมเี วร ไมม ีความเบียดเบยี น [สว น] กษตั รยิ ไมส ามารถ แพศยไ มสามารถ.ศูทรไมสามารถ.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก มชั ฌิมนิกาย มชั ฌมิ ปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 309 อ. ไมใ ชเ ชน น้นั ทา นพระโคดม ขาแตทา นพระโคดม ในประเทศนน้ั แมก ษัตรยิ ก ส็ ามารถเจริญเมตตาจิตอันไมมีเวร ไมม ีความเบยี ดเบียนขาแตทานพระโคดม แมพราหมณ . . . แมแ พศย. . . แมศ ทู ร . . . ขาแตทา นพระโคดมผเู จรญิ ความจรงิ ในประเทศนั้น แมว รรณะ ๔ ก็สามารถเจรญิเมตตาจติ อันไมม ีเวร ไมม ีความเบยี ดเบียนไดท งั้ หมด. พ. ดูกอนอสั สลายนะ ในเร่อื งน้ี อะไรเปนกาํ ลงั อะไรเปนความยินดีของพราหมณทั้งหลายผกู ลา วอยางนว้ี า พราหมณเทาน้นั เปนวรรณะอนัประเสรฐิ ฯลฯ เปนทายาทของพรหม. อ. ทานพระโคดมตรสั อยา งนน้ั ก็จริง แตในเรอ่ื งน้ี พราหมณทัง้ หลายกย็ ังเขา ใจอยางนี้ พราหมณเทา น้นั เปน วรรณะประเสริฐ ฯลฯ เปนทายาทของพรหม. [๖๒๑] พ. ดูกอนอสั สลายนะ ทานจะสําคัญความขอ นัน้ เปน ไฉนพราหมณเ ทาน้ันหรอื หนอ ยอ มสามารถถอื เอาเคร่ืองสีตวั สําหรบั อาบนา้ํ แลวลอยละอองและธุลไี ด กษัตรยิ ไมส ามารถ แพศยไมส ามารถ ศูทรไมสามารถ. อ. ไมใชเชนนน้ั ทานพระโคดม ขาแตท า นพระโคดม แมกษตั รยิ กย็ อ มสามารถถือเอาเครื่องสตี ัวสําหรับอาบนาํ้ แลวลอยละอองและธลุ ีได ขา แตพระโคดมผเู จรญิ แมพ ราหมณ . . . แมแ พศย . . แมศ ทู ร . . ขา แตพระ-โคดมผูเจรญิ ความจริง แมว รรณะ ๔ ก็ยอ มสามารถถอื เอาเคร่อื งสตี วั สําหรบัอาบน้ํา แลว ลอยละอองและธุลไี ดท ้งั หมด. พ. ดกู อ นอัสสลายนะ ในเรือ่ งนี้ อะไรเปนกาํ ลงั อะไรเปนความยนิ ดขี องพราหมณทงั้ หลายผกู ลาวอยา งนว้ี า พราหมณเ ทา นนั้ เปนวรรณะประเสริฐ ฯลฯ เปน ทายาทของพรหม.

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌิมนกิ าย มัชฌมิ ปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 310 อ. ทา นพระโคดมตรสั อยา งน้นั กจ็ ริง แตในเรื่องนี้ พราหมณทง้ั หลายกย็ ังเขา ใจอยางน้ีวา พราหมณเทา น้ันเปนวรรณะประเสรฐิ ฯลฯ เปนทายาทของพรหม. [๖๒๒] พ. ดูกอ นอสั สลายนะ ทา นจะสําคญั ความขอน้ันเปน ไฉนพระราชาในโลกนี้ เปนกษตั ริยผไู ดร ับมูรธาภิเษกแลว จะพ่งึ ทรงเกณฑบ ุรุษผูมีชาติตา ง ๆ กัน ๑๐๐ คนใหมาประชมุ กนั แลว ตรัสวา มาเถดิ ทานทัง้ หลายในจาํ นวนบรุ ษุ เหลานนั้ บุรุษเหลาใดเกดิ แตสกลุ กษตั ริย แตส กลุ พราหมณแตสกลุ เจา บุรษุ เหลา นัน้ จงถือไมส ัก ไมสาละ ไมส น ไมจนั ทร หรอื ไมทบั ทมิ เอามาทําเปน ไมส ไี ฟ แลวจงสใี หไฟลุกโพลง อน่ึง มาเถดิ ทานท้ังหลายในจํานวนบุรษุ เหลา นั้น บุรุษเหลาใดเกิดแตส กลุ จณั ฑาล แตส กุลพราน แตสกุลจกั สาน แตส กุลชา งรถ แตสกุลคนเก็บขยะ บรุ ุษเหลานน้ั จงถือเอาไมรางสุนขั ไมรางสกุ ร ไมร างยอมผา หรอื ไมล ะหุงเอามาทําเปนไมสีไฟ แลวจงสีใหไฟลกุ โพลง ดูกอนอัสสลายนะ ทา นจะสาํ คญั ความขอนนั้ เปน ไฉนไฟท่ีบุรษุ ท้ังหลายผูเกิดแตส กุลกษัตรยิ  แตส กลุ พราหมณ แตส กุลเจา ถอื เอาไมสกั ไมสาละ ไมส น ไมจ นั ทน หรอื ไมท บั ทิม เอามาทาํ เปนไมส ีไฟแลวสใี หไ ฟลุกโพลงขน้ึ เทานัน้ หรือหนอ พึงเปนไฟมเี ปลว มสี ี มแี สงสวางและอาจทํากจิ ทตี่ องทาํ ดว ยไฟนน้ั ได สว นไฟทีบ่ ุรุษทง้ั หลายผเู กดิ แตสกุลจณั ฑาลแตส กลุ พราน แตสกุลจักสาน แตสกุลชางรถ แตสกุลคนกวาดถนน ถอื เอาไมร างสุนัข ไมรางสุกร ไมร างยอ มผา หรอื ไมละหุง เอามาทาํ เปนไมส ไี ฟแลว สีไฟใหลุกโพลงขนึ้ นั้น พึงเปน ไฟไมมเี ปลว ไมมีสี ไมมแี สงสวา ง และไมอาจทาํ กจิ ทต่ี องทําดวยไฟนัน้ . อ. ไมใ ชเ ชนน้ัน ทานพระโคคม ขาแตพ ระโคคมผเู จรญิ แมไฟท่ีบรุ ษุ ท้งั หลายผูเ กิดแตสกุลกษัตริย. .. แลว สีใหไฟลุกโพลงขนึ้ กพ็ ึงเปน ไฟ

พระสุตตนั ตปฎ ก มชั ฌิมนิกาย มชั ฌมิ ปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 311มเี ปลว มสี ี มีแสงสวา ง และอาจทาํ กจิ ท่ตี อ งทําดว ยไฟนั้นได แมไ ฟทบี่ รุ ุษท้งั หลายผเู กดิ แตสกุลจัณฑาล ... แลวสใี หไ ฟลุกโพลงข้ึน ก็พึงเปนไฟมีเปลวมีสี มแี สงสวาง และอาจทาํ กิจท่ีตอ งทาํ ดว ยไฟน้ันได ขาแตพ ระโคดมผเู จริญความจริง แมไฟทุกอยางก็พึงเปนไฟมเี ปลว มสี ี มีแสงสวาง และอาจทาํ กิจทีต่ อ งทําดว ยไฟนน้ั ไดหมด. พ. ดกู อนอัสสลายนะ ในเร่อื งน้ี อะไรเปน กําลัง อะไรเปน ความยินดขี องพราหมณท ั้งหลายผกู ลาวอยา งนว้ี า พราหมณเ ทา นั้นเปน วรรณะประเสริฐ... เปนทายาทของพรหม. อ. ทา นพระโคดมตรัสอยางนัน้ กจ็ รงิ แตใ นเรือ่ งน้ี พราหมณท ั้งหลายกย็ งั เขาใจอยูอ ยางน้ีวา พราหมณเ ทา นนั้ เปนวรรณะประเสรฐิ ฯลฯ เปนทายาทของพรหม. [๖๒๓] พ. ดกู อ นอัสสลายนะ ทานจะสําคัญความขอน้นั เปน ไฉนขตั ตยิ กุมารในโลกนี้ พึงสาํ เรจ็ การอยูรว มกับนางพราหมณี เพราะอาศยั การอยูรว มของคนท้ังสองนนั้ พงึ เกดิ บุตรแตน างพราหมณกี บั ขัตตยิ กมุ ารนั้น เหมือนมารดากด็ ี เหมอื นบิดากด็ ี ก็ควรกลาวไดวา เปน กษตั รยิ บ าง เปนพราหมณบางหรือ. อ. ขา แตพระโคดมผูเจรญิ บุตรผเู กิดแตนางพราหมณีกับขันตยิ กมุ ารนนั้ เหมือนมารดาก็ดี เหมอื นบิดากด็ ี ก็ควรกลาวไดวา เปน กษตั รยิ บา งเปนพราหมณบ าง. [๖๒๔] พ. ดกู อ นอัสสลายนะ ทานจะสาํ คัญความขอ นน้ั เปนไฉนพราหมณก ุมารในโลกน้ี พงึ สาํ เรจ็ การอยรู ว มกบั นางกษัตริย เพราะอาศยั การอยรู ว มของคนท้ังสองนนั้ พึงเกดิ บุตร บุตรผูเ กดิ แตนางกษัตรยิ กับพราหมณ

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌิมนิกาย มัชฌมิ ปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 312กุมารน้ันเหมอื นมารดากด็ ี เหมอื นบดิ ากด็ ี ก็ควรกลาวไดว า เปน กษตั รยิ บ า งเปน พราหมณบ างหรือ. ขา แตพระโคดมผเู จรญิ บตุ รผเู กดิ แตน างกษตั รยิ ก บั พราหมณกุมารนี้กค็ วรกลา วไดว า เปนกษัตรยิ บา ง เปนพราหมณบ า ง. [๖๒๕] พ. ดกู อ นอสั สลายนะ ทา นจะสําคญั ความขอ นั้น เปน ไฉนในโลกนี้ เขาพึงผสมแมมากบั พอ พา เพราะอาศยั การผสมแมมากับพอฬานั้นพึงเกดิ ลกู มา แมลกู มาทเ่ี กดิ แตแมมากบั พอฬานัน้ เหมอื นแมก ด็ ี เหมือนพอกด็ ี กค็ วรกลา วไดว า เปน มา บา ง เปนฬาบา งหรือ. อ. ขาแตพ ระโคคมผเู จริญ แมลูกผสมนั้นกย็ อ มเปนมา อสั ดร ขาแตพระโคดมผูเ จรญิ เร่อื งของสัตวนี้ ขาพเจาเหน็ วา ตา งกัน แตใ นนยั ตน ในเรือ่ งของมนุษยเหลาโนน ขาพเจาเหน็ วา ไมตา งอะไรกัน. [๖๒๖] พ. ดกู อนอสั สลายนะ ทา นจะสําคญั ความขอ นั้น เปนไฉนในโลกน้ี พงึ มีมาณพสองคน เปน พี่นอ งรวมทองเดียวกนั คนหน่ึงเปนคนศึกษาเลา เรียน อนั อาจารยแ นะนาํ คนหนึง่ ไมไ ดศ กึ ษาเลา เรียน อนั อาจารยไมไ ดแ นะนํา ในสองคนน้ี พราหมณท ้ังหลายพงึ เชอื้ เชิญคนไหนใหบ รโิ ภคกอ นในการเล้ียงของผมู ีศรทั ธากด็ ี ในการเลยี้ งเพอื่ เปนบรรณาการก็ดี ในการเลี้ยงเพอื่ บูชายญั กด็ ี ในการเลย้ี งเพอื่ ตอ นรบั แขกก็ดี. อ. ขา แตพ ระโคดมผเู จรญิ ในสองคนนี้ พราหมณท ้งั หลายพึงเชอ้ื -เชิญมาณพผูศ กึ ษาเลา เรียน ผูท่อี าจารยแนะนาํ ใหบ รโิ ภคกอน ในการเล้ียงของผูมีศรทั ธาก็ดี ในการเล้ยี งเพอื่ เปนบรรณาการก็ดี ใหก ารเล้ยี งเพอื่ บชู ายัญก็ดี ในการเลี้ยงเพอื่ ตอนรับแขกกด็ ี ขาแตพระโคคมผเู จรญิ ของท่ีใหในบคุ คลผไู มไดศ กึ ษาเลา เรยี น ผูทีอ่ าจารยม ไิ ดแนะนํา จกั มผี ลมากไดอ ยางไรเลา.

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 313 [๖๒๗] พ. ดกู อนอัสสลายนะ ทานจะสําคญั ความขอ นนั้ เปนไฉนในโลกนี้ พึงมีมาณพสองคน เปน พ่ีนองรวมทองเดยี วกัน คนหน่ึงเปนคนศกึ ษาเลาเรียน อันอาจารยแนะนาํ แตเปนคนทศุ ีล มธี รรมอันลามก คนหนึง่ไมไ ดศ ึกษาเลา เรียน อนั อาจารยมไิ ดแนะนาํ แตเ ปน คนมศี ีล มีกัลยาณธรรมในสองคนน้ี พราหมณท ้งั หลายพึงเชื้อเชิญคนไหนใหบ ริโภคกอ น ในการเล้ยี งของผูมศี รัทธาก็ด.ี .. ในการเลี้ยงเพ่ือตอ นรบั แขกกด็ .ี อ. ขา แตพระโคดมผูเจรญิ ในสองคนน้ี พราหมณท งั้ หลายพงึเชื้อเชญิ มาณพผไู ดไดศกึ ษาเลาเรียน ผูท่ีอาจารยไมไดแนะนาํ แตเปน คนมีศลีมีกัลยาณธรรม ใหบรโิ ภคกอ น ในการเล้ียงของผมู ศี รทั ธากด็ .ี . ในการเล้ียงเพื่อตอ นรับแขกก็ดี ขาแตพระโคดมผูเจริญ ของท่ีใหในบคุ คลผูทศุ ลีมธี รรมอันลามกจกั มีผลมากอะไรเลา . พ. ดกู อ นอสั สลายนะ เม่ือกอ นทา นไดไปยงั ชาติ ครน้ั ไปยังชาติแลวไดไ ปในมนต ครัน้ ไปในมนตแลว กลับเวน มนตนนั้ เสยี แลว กลับมายงัความบริสุทธเ์ิ ก่ียวกับวรรณะทัง้ ๔ ที่เราบัญญตั ไิ ว. เมื่อพระผมู พี ระภาคเจา ตรัสอยา งนีแ้ ลว อัสสลายนมาณพนงิ่ เฉยเกอเขนิ คอตก กม หนา ซบเซา หมดปฏิภาณ. [๖๒๘] ครง้ั น้นั แล พระผมู พี ระภาคเจา ทรงทราบวา อัสสลายนมาณพนิ่งเฉย เกอ เขิน คอตก กมหนา ซบเซา หมดปฏิภาณ จงึ ไดตรัสกะอสั สลายนมาณพวา ดกู อ นอัสสลายนะ เร่ืองเคยมมี าแลว พราหมณฤาษี ๗ตน มาประชมุ กนั ท่ีกระทอ มอนั มงุ บังดว ยใบไมไ นราวปา เกดิ มที ิฐิอนั ลามกเห็นปานนี้วา พราหมณเ ทาน้นั เปนวรรณะประเสรฐิ ฯลฯ เปน ทายาทของพรหม ดูกอนอสั สลายนะ อสติ เทวละฤาษไี ดสดับขา ววา พราหมณฤาษี ๗ตน มาประชมุ กันที่กระทอ มอันมุงบงั ดว ยใบไม เกิดทฐิ ิอนั ลามกเหน็ ปานนี้วา

พระสตุ ตนั ตปฎก มัชฌมิ นิกาย มัชฌิมปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 314พราหมณเทา น้ันเปน วรรณะประเสริฐ ฯลฯ เปนทายาทของพรหม ดงั นี้ลาํ ดบั น้ันแล อสิตเทวละฤาษีปลงผมและหนวด นุงผา สีแดงออ น สวมรองเทาสองชนั้ ถือไมเ ทา เล่ียมทอง ไปปรากฏในบริเวณบรรณศาลาของพราหมณฤาษี ๗ ตน ดกู อ นอัสสลายนะ ครั้งนนั้ แล อสติ เทวละฤาษีเดนิ ไปมาอยูในบรเิ วณของพราหมณฤ าษี ๗ ตน กลา วอยา งนี้วา เออทานพราหมณฤาษีเหลาน้ไี ปไหนกันหมดหนอ เออทา นพราหมณฤาษเี หลา น้ไี ปไหนกันหมดหนอดกู อนอสั สลายนะ ลาํ ดบั น้นั แล พราหมณฤ าษี ๗ ตน ไดกลา วกะอสิตเทวละฤาษีวา ใครหนอนี่เหมือนเดก็ ชาวบา นเดินไปมาอยูท่บี รเิ วณบรรณศาลาของพราหมณฤาษี ๗ ตน กลาวอยางน้วี า เออทานพราหมณฤ าษเี หลาน้ไี ปไหนกนั หมด เออทา นพราหมณเ หลาน้ีไปไหนกนั หมด เอาละเราทั้งหลายจักสาปแชงมนั ดูกอ นอลั สลายนะ ลําดบั น้ัน พราหมณฤ าษี ๗ ตน พากนั สาปแชงอสิตเทวละฤาษีวา มันจงเปนเถาเปน จณุ ไป จงเปนเถาเปนจุณไป จะเปนเถา เปน จณุ ไป ดูกอนอสั สลายนะ พราหมณฤาษี ๗ ตน พากันสาปแชงอสติเทวละฤาษดี วยประการใด ๆ อสิตเทวละฤาษีกลับเปนผมู รี ูปงามกวา เปน ผนู าดกู วา และเปนผนู า เลื่อมใสกวา ดว ยประการน้นั ๆ ดูกอ นอสั สลายนะ ครง้ัน้ันแล พราหมณฤ าษี ๗ ตน ไดม ีความคดิ กนั วา ตบะของเราทั้งหลายเปนโมฆะหนอ พรหมจรรยข องเราทั้งหลายไมม ผี ล ดวยวา เมอ่ื กอ นเราทั้งหลายสาปแชงผูใดวา เจาจงเปน เถาเปนจณุ ไป ผูน ้ันบางคนก็เปนเถาไป แตผูน้เี ราท้ังหลายสาปแชง ดว ยประการใด ๆ เขากลับเปนผูม รี ูปงามกวา เปน ผนู าดกู วาและเปน ผูนา เลือ่ มใสกวา ดวยประการนั้น ๆ อสติ เทวละฤาษกี ลาววา ตบะของทานผเู จริญทง้ั หลายเปนโมฆะกห็ ามิได และพรหมจรรยข องทา นผูเจรญิท้ังหลายไมมผี ลก็หามิได เชิญทา นผูเจริญทง้ั หลายจงละความคดิ ประทุษรา ยในเราเสยี เถดิ .

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌิมนิกาย มชั ฌิมปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 315 ฤา. เราท้งั หลายยอ มละความคิดประทษุ รา ย ทานเปน ใครหนอ. เท. ทา นผเู จรญิ ท้ังหลายไดยินช่ืออสิตเทวละฤาษหี รือไม. ฤา. ทา นผเู จริญ เราท้ังหลายไดยินชอ่ื อยา งนน้ั . เท. ดกู อนทานผเู จริญทั้งหลาย เราน่แี หละอสติ เทวละฤาษนี น้ั . ดกู อนอัสสลายนะ ลําดับนนั้ แล พราหมณฤ าษี ๗ ตน พากันเขาไปหาอสติ เทวละฤาษเี พื่อจะไหว อสติ เทวละฤาษีไดก ลาวกะพราหมณฤาษี ๗ ตนวา ดกู อนทานผูเจริญทัง้ หลาย ขาพเจาไดส ดับขา วน้มี าวา พราหมณฤาษี ๗ตน มาประชุมในกระทอ มอันมุงบังดว ยใบไมใ นราวปา เกดิ ทฐิ ิอันลามกเหน็ปานนีว้ า พราหมณเ ทา นั้นเปน วรรณะประเสริฐ วรรณะอนื่ เลว พราหมณเทาน้ันเปนวรรณะขาว วรรณอนื่ ดํา พราหมณเทา นน้ั บริสุทธิ์ ผมู ใิ ชพ ราหมณไมบ ริสทุ ธ์ิ พราหมณเทาน้ันเปนบุตรของพรหม เปน โอรสของพรหม เกิดแตปากพรหม เกิดแตพรหม อันพรหมนิรมติ เปน ทายาทของพรหม ดังน้ีจริงหรอื พราหมณฤ าษี ๗ ตน ตอบวา จรงิ อยางน้ันทา นผเู จรญิ . เท. กท็ า นผเู จริญทง้ั หลายรหู รอื วา มารดาบงั เกิดเกลาไดแตง งานกบัพราหมณเทานั้น ไมไ ดแตงงานกะชายผมู ีใชพราหมณเ ลย. ฤา. ขอ นีไ้ มท ราบเลย ทา นผเู จริญ เท. ก็ทา นผเู จรญิ ทั้งหลายรหู รอื วา มารดาของมารดาบังเกดิ เกลาตลอด ๗ ชัว่ ยายายของมารดา ไดแ ตง งานกับ พราหมณเทานั้น ไมไ ดแ ตงงานกะชายผูมีใชพ ราหมณเ ลย. ฤา. ขอนีไ้ มทราบเลย ทานผูเจริญ. เท. กท็ านผเู จริญทงั้ หลายรูหรือวา บิดาบังเกิดเกลาไดแตงงานกับนางพราหมณเี ทานน้ั ไมไดแ ตงงานกะหญงิ ผูมิใชน างพราหมณีเลย. ฤา. ขอน้ีไมทราบเลย ทา นผเู จริญ.

พระสุตตนั ตปฎก มชั ฌิมนกิ าย มัชฌมิ ปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 316 เท. กท็ านผูเ จริญทั้งหลายรหู รือวา บิดาของบดิ าบังเกดิ เกลา ตลอด๗ ชัว่ ปตู าของบดิ า ไดแ ตงงานกะนางพราหมณีเทานั้น ไมไ ดแ ตง งานกะหญิงผูมิใชน างพราหมณีเลย. ฤา. ขอน้ไี มทราบเลย ทานผเู จรญิ . เท. กท็ า นผเู จรญิ ทั้งหลายรหู รอื วา การตง้ั ครรภจะมีไดด วยอาการอยางไร ฤา. ดูกอนทา นผเู จริญ ขาพเจาทั้งหลายรวู า การตั้งครรภจ ะมีไดดว ยอาการอยา งไร คอื ในโลกนี้ มารดาและบดิ าอยูรวมกัน ๑ มารดามีระดู ๑ สัตวผ จู ะเกดิ ในครรภป รากฏ ๑ การต้งั ครรภย อ มมไี ดเพราะความประชมุพรอมแหงเหตุ ๓ ประการอยางน้ี. เท. ก็ทา นผูเจรญิ ท้งั หลายออนวอนไดหรอื วา ไดโ ปรดเถิด ขอสตั วที่เกิดในครรภจงเปนกษตั ริย จงเปนพราหมณ จงเปนแพศย หรือวา จงเปนศทู ร. ฤา. ดกู อนทา นผเู จริญ ขาพเจาทั้งหลายออนวอนอยางนั้นไมไ ดเลย. เท. เมอื่ เปน อยา งน้นั ทานผเู จริญท้ังหลายจะรไู ดห รือวา ทา นทั้งหลายเปนพวกไหน. ฤา. ดกู อ นทานผเู จริญ เมอ่ื เปน อยางนัน้ ขาพเจาทงั้ หลายไมรเู ลยวาขา พเจา ทัง้ หลายเปน พวกไหน. ดกู อ นอัสสลายนะ กพ็ ราหมณฤ าษี ๗ ตนน้ัน อนั อสิตเทวละฤาษีซักไซไ ลเลียง ไตถามในวาทะปรารภชาติของตนยอ มตอบไมไ ด กบ็ ดั น้ี ทานอนั เราซักไซไ ลเ ลยี ง ไตถามในวาทะปรารภชาตขิ องตน จะตอบไดอ ยา งไรทา นเปนศษิ ยม อี าจารย ยงั รูไมจบ เปนแตถอื ทพั พ.ี

พระสตุ ตนั ตปฎก มัชฌิมนิกาย มชั ฌิมปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 317 [๖๒๙] เมอ่ื พระผูม พี ระภาคเจา ตรสั อยางน้แี ลว อัสสลายนมาณพไดกราบทูลพระผมู พี ระภาคเจา วา ขา แตพระโคดมผูเ จริญ ภาษติ ของพระองคแจมแจง นัก ฯลฯ ขอทา นพระโคดมโปรดทรงจําขา พระองค วาเปนอบุ าสกผูถึงสรณะตลอดชีวิตจาํ เดิมแตว นั นี้เปน ตนไป. จบ อสั สลายนสูตรท่ี ๓.

พระสุตตนั ตปฎ ก มัชฌมิ นกิ าย มัชฌมิ ปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 318 อรรถกถาอสั สลายนสตู ร อสั สลายนสตู ร มีคาํ เรม่ิ ตนวา ขา พเจา ไดสดับมาแลวอยางน้ี :- ในพระสตู รนนั้ คําวา นานาเวรชฺชกาม ไดแ ก ผทู ีม่ าจากแควนตาง ๆ มอี งั คะและมคธ เปน ตน โดยประการตาง ๆ กนั อีกอยา งหนึ่งความวา ผูเกดิ แลวเจรญิ แลว ในแควน เหลานั้นกม็ .ี บทวา เกนจเิ ทวคอื ดว ยกจิ ท่มี ิไดก าํ หนดมกี ารบูชายญั เปน ตน . บทวา จาตุวณณฺ ึ คอื ท่วั ไปแกวรรณะ 4. กเ็ ราทั้งหลายกลาววา พราหมณท้งั หลายยอ มสาธยายมนตเ พ่ือชําระลา งใหบริสทุ ธบ์ิ าง เพอื่ ความบรสิ ุทธ์แิ หง ภาวนาบา ง จงึ สําคญั วา พระ-สมณโคดมกระทาํ แมส ง่ิ ท่ไี มส มควร จึงคิดกนั อยา งนนั้ . บทวา วุตฺตสโิ ร คือปลงผม. บทวา ธมมฺ วาที ความวา พูดวามภาวะของตน. บทวา ทปุ ปฺ ภ-ิมนตฺ ยิ า ความวา อันผูกลาวไมเ ปนธรรมเชนเราจะพงึ โตต อบไดโดยยาก.ทานแสดงวา ไมอ าจทาํ ใหผกู ลาวเปน ธรรมแพไ ด. บทวา ปรพิ พฺ าชก ไดแกวธิ บี รรพชา. พราหมณเหลานั้น สําคัญอยูวา ผทู เ่ี รยี นพระเวทสามแลวบวชในภายหลงั คนอนื่ ท้งั หมด ยอ มบวชดว ยมนตใด คร้ันบวชแลว ยอ มบรหิ ารมนตเ หลาใด ยอมประพฤตอิ าจาระใด ส่ิงนนั้ ทง้ั หมดเปนอนั ทานผูเจรญิ เรียนแลวศึกษาแลว เพราะเหตุนัน้ แหละ ทานจะไมแ พ ทานจักมีแตชนะอยา งเดียวดังนี้ จงึ กลาวอยางนนั้ . คาํ วา ทิสสฺ นเฺ ต โข ปน ดังน้ี เปน ตน ทานกลาวเพ่อื ทาํ ลายลัทธิของพราหมณเ หลานั้น. ในบทเหลา นนั้ บทวา พรฺ าหฺมณิโย ไดแ ก ใครๆกเ็ ห็นนางพราหมณที นี่ าํ นาจากตระกลู เพือ่ ใหบ ตุ รของพราหมณ (แตงงาน) ดวยการอาวาหะ และวิวาหมงคล แตนางนน้ั โดยสมยั อ่ืนมีฤดู หมายความวา เกิด

พระสุตตนั ตปฎก มชั ฌิมนกิ าย มัชฌมิ ปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 319ประจําเดอื น. บทวา คพฺภนิ โิ ย ไดแ ก เกิดทอ งขึน้ . บทวา วิชายมานาไดแก ตลอดลกู ชายหญงิ . บทวา ปายมานา คอื ใหเด็กดืม่ นํา้ นม. คําวาโยนิชาวสมานา ความวา เกิดทางชอ งคลอดของนางพราหมณี. คาํ วาเอวมาห สุ แปลวา กลาวอยูอยางน.ี้ ถามวา กลาวอยา งไร. ตอบวา กลา ววาพรฺ าหมฺ โณว เสฏโ  วณโฺ ณ ฯเปฯ พฺรหมฺ ทายาทา ดงั นี้ . ก็ถาวาคาํ ของตนเหลา นั้นพงึ เปนคาํ จรงิ ทองนางพราหมณีกพ็ ึงเปนอกของมหาพรหม.ชอ งคลอดของนางพราหมณกี ็พึงเปนปากของมหาพรหม ดว ยเหตเุ พียงเทานี้เราทั้งหลายอยา ไดกลา ววา อยูในอกของมหาพรหมออกจากของพรหม ฉะนั้นจงึ กลาวคําตดั เรื่องชาติออกไดเ ต็มปาก. คําวา เปนเจาแลว กลับเปนทาสเปนทาสแลวกลับเปนเจา ความวา พราหมณกบั ภรยิ าประกอบการคา ขายไปยังแควน โยนก หรอื แควน กัมโพช กระทาํ กาละ เมอื่ บตุ รผเู จรญิ วัยในเรอื นเขาไมมี นางพราหมณกี ส็ าํ เร็จสังวาสกับทาสหรือกรรมกร เกดิ เด็กคนหนึ่งบุรษุ นน้ั เปนทาส. เดก็ ท่ีเกดิ ของบุรษุ นน้ั กเ็ ปน เจาของมรดก ชื่อวา บริสทุ ธิ์ฝายมารดา ไมบ รสิ ุทธิฝ์ า ยบิดา. บุรุษนั้นประกอบการคาขายอยู ไปยังมชั ฌมิประเทศพาลูกสาวของพราหมณไป ไดลกู ชายในทอ งของนางนนั้ . ถึงลกู ชายน้ันก็ยอ มบรสิ ทุ ธิ์ฝายมารดาตามเดิม ไมบ ริสุทธิฝ์ า ยบดิ า ดว ยอาการอยางนี้ความปนคละโดยชาติ ยอ มมีในลัทธิของพราหมณน ้ันแหละ เพอ่ื แสดงความดังกลาวมาน้ี จึงกลาวคาํ น้นั ไว. คําวา กึ พล โก อสฺสาโส ทา นแสดงวา ในที่ใดพวกทา นเปน ทาส ทุกคนกเ็ ปน ทาส ถาเปน เจาทุกคนก็เปน เจา ในทน่ี ้อี ะไรเปน กาํ ลงั อะไรเปน ความยินดขี องทานทั้งหลายผูก ลา วอยางนวี้ าพราหมณเทานัน้ เปนวรรณะประเสริฐ. คําวา ขตฺตโิ ย จ นุโข เปนตน เปนคําตัดฝา ยขาวทง้ิ เสยี .

พระสุตตนั ตปฎ ก มชั ฌมิ นิกาย มัชฌมิ ปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 320 บดั น้ี เมื่อจะแสดงความบริสุทธิอ์ นั มวี รรณะ ๔ จงึ กลาวคาํ วา อิธราชา ดงั น้ีเปนตน . บทวา สาปานโทณยิ า ไดแก รางน้ําขาวแมแ หงสนุ ขั .บทวา อคคฺ กิ รณยี  ไดแ กหนาท่ีของไฟเปน ตน วา บรรเทาความหนาว ขจัดความมืด หงุ ตม ขาว. ชอื่ วาผูทํากจิ ดวยไฟในกจิ ทกุ อยา งนี้ ช่ือวา อสั สลายนะในบทน้.ี บัดน้ี ในขอ ที่พราหมณก ลาววา ความบริสุทธิ์เกีย่ วกบั วรรณะ ๔ความบรสิ ทุ ธเิ์ กย่ี วกับวรรณะ ๔ น้ีไมมีความช้ีชัดลงไปวา วรรณะ ๔ เพราะยังมีวรรณะผสมเปนที่ ๕ ฉะน้นั เพอ่ื จะแสดงความผดิ พลาดในคาํ ของพราหมณเหลาน้นั โดยยอ พระผมู พี ระภาคเจาจึงตรสั วา ขัตติยกุมารในโลกนด้ี ังนีเ้ ปน ตน .บรรดาคาํ เหลา นั้น คําวา อมุตฺร จ ปน สาน . ความวา พระผูมีพระภาคเจาตรัสวา ก็แลเราไมเ ห็นการกระทาํ อนั ตางกนั อะไร ๆ ของมาณพเหลา น้ี ในนยักอ นโนน . แตแมพราหมณเ หลา นนั้ ยงั มีการกระทําตา งกันเทยี ว. ก็ผทู เี่ กดิ จากนางพราหมณกี ับขตั ติยกมุ าร กช็ ่อื วา ลกู ผสมกษัตริย. นอกนช้ี ่อื วา ลกู ผสมพราหมณ. เหลาน้เี ปนมาณพผมู ีชาติต่าํ . พระผูมีพระภาคเจา ครน้ั ทรงแสดงโทษในวาทะของพราหมณเ หลานนั้ วา ความบรสิ ทุ ธิ์เกยี่ วกับวรรณะ ๔ เพราะยงั มวี รรณะที่ ๕ อยอู ยางนีแ้ ลว บดั นี้ เมือ่ จะหยัง่ ลงในความบริสุทธิ์ เกยี่ วกบัวรรณะ ๔ อกี จึงตรัสคาํ วา ต กึ มฺ สิ เปนตน . ในบทเหลา นน้ั บทวา สทฺเธ ไดแกภตั รเพอื่ ผตู าย. บทวา ถาลปิ าเกไดแ ก ภัตรเพ่อื บรรณาการ. บทวา ยฺเ ไดแ กภ ตั ร เพอ่ื บชู ายญั . บทวาปาหุเน ไดแ กภตั รทเ่ี ขาทําเพ่ือแขก. บทวา กึ หิ คอื ยอ มแสดงวา อนั ไหนจะมีผลมากหรือจะไมม ผี ลมาก. บทวา ภตู ปุพฺพ ความวา อสั สลายนะในกาลกอ นเราตํา่ กวา โดยชาติ ทา นแมประเสริฐกวา ก็ไมอ าจแกป ญหาในวาทะปรารภชาติที่เราถามแลว ได บดั น้ที า นเปน ผูต ่าํ กวา เรา ถามปญ หาวาทะปรารภชาติของตนแหงพระพทุ ธเจาทงั้ หลาย จะแกไดหรอื การคดิ ในปญหานั้น กพ็ ึงกระทาํ ไมได

พระสตุ ตนั ตปฎก มัชฌิมนกิ าย มัชฌมิ ปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 321เมื่อจะคํ้าชูมาณพนั้น จึงปรารภการเทศนานดี้ ว ยประการฉะน.้ี ในบทเหลา นั้นบทวา อสิโต แปลวา ดํา. คาํ วา เทวโล เปน ชอื่ ของดาบสนั้น. โดยสมัยน้ันกค็ อื พระผูมีพระภาคเจา น้ีแหละ. บทวา อาคลโิ ย ไดแ ก รองเทาสองชัน้ .บทวา ปตตฺ ณิ ฺฑิเล ไดแกบรเิ วณบรรณศาลา. คาํ วา โก นุ โข ไดแกณ ที่ไหนหนอแล. คําวา คามณฑฺ รโู ป วยิ ไดแก เหมือนเด็กชายชาวบาน.คําวา โส ขฺวาห โภ โหมิ ความวา พระผูมพี ระภาคเจาตรัสวา เราเปนอสเิ ทวละ. ไดยินวา ในกาลน้นั พระมหาสตั วเ ปน ผูฝ ก มา ที่ยังมิไดฝก เท่ียวไป.คําวา อภิวาเทตุ อปุ กกฺ มสึ ุ คอื กระทาํ ความพยายามจะไหว. และตอ แตนน้ั แมดาบสผมู อี ายุ ๑๐๐ ป ก็ไมไหว พราหมณก ุมารผูเ กดิ ในวนั น้นั เปนผฝู กแลว ฝกดแี ลว. คําวา ชนมิ าตา ความวา หญงิ ใดใหท านเกิดมา หญงิ นั้นก็เปนแมผูเกิดกลาของทา น. บทวา ชนิมาตุ คือ แหงมารดาบงั เกดิ เกลา . บทวาชนิปตา คือผใู ดเปนบดิ าบังเกิดเกลา . ปาฐะวา โย ชนิปต า ดังนี้กม็ .ี บทวา อสิเตน ความวา ฤาษอี สิตเทวละผไู ดอ ภญิ ญา ๕ ถามปญ หาปรารภคนธรรพนี้ แลวแกไ มไ ด. บทวา เยส ไดแ ก ฤาษี ๗ ตน เหลาใด. คําวาปุณโฺ ณ ทพพฺ คิ าโห ความวา มาณพคนหนง่ึ ขอปุณณะจบั ทพั พคี ว่ั ใบไมใหฤ าษี ๗ ตนเหลา นนั้ . ปณุ ณะนน้ั รศู ลิ ปะในการจบั ทัพพี แตป ณุ ณะไมไ ดเปน อาจารยข องฤาษีเหลานนั้ ทานไมรูแมเ พียงศิลปะ คอื การจบั ทพั พีที่ปุณณะนั้นรูแลว. คาํ ที่เหลอื ในที่ทั้งปวงงา ยทง้ั น้นั แล. ก็อัสสลายนพราหมณน้ี เปน ผมู ีศรัทธา มคี วามเลอ่ื มใส ไดส รางเจดยี ไวใ นนเิ วศนของตน. ผทู เ่ี กิดในวงศของอัสสลายนพราหมณ สรา งนเิ วศนแลว กส็ รางเจดียไวในภายในนเิ วศนจ นคราบเทา ถึงวนั น้.ี จบอรรถกถาอสั สลายนสูตรที่ ๓

พระสตุ ตันตปฎก มชั ฌมิ นกิ าย มัชฌิมปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 322 ๔. โฆฏมขุ สูตร [๖๓๐] ขาพเจาไดส ดับมาแลว อยา งน้ี :- สมยั หน่ึง ทา นพระอเุ ทนอยู ณ เขมยิ อมั พวนั ใกลเ มืองพาราณสีก็สมัยน้นั แล พราหมณชื่อวา โฆฏมขุ ะไดไ ปถึงเมืองพาราณสดี ว ยกรณียกจิบางอยาง. ครง้ั น้นั แล โฆฏมขุ พราหมณเ ดินเทย่ี วไปมาเปน การพกั ผอน ไดเ ขาไปยังเขมิยอมั พวนั . กส็ มยั นน้ั ทา นพระอุเทนเดนิ จงกรมอยใู นท่แี จง. โฆฏ-มุขพราหมณเ ขาไปหาทานพระอเุ ทนถึงที่อยู ไดป ราศรัยกบั ทานพระอเุ ทนครนั้ ผา นการปราศรยั พอใหระลกึ ถงึ กันไปแลว ไดเ ดินตามทา นพระอุเทนผูกําลงั เดนิ จงกรมอยู ไดกลาวอยางนีว้ า ดกู อ นสมณะผูเจรญิ การบวชอันชอบธรรมยอมไมม ี ในเร่อื งนี้ ขาพเจา มีความเหน็ อยางน้ี เพราะบณั ฑิตท้งั หลายเชน ทานไมเ หน็ ขอนนั้ หรือไมเ ห็นธรรมในเร่ืองน้.ี [๖๓๑] เม่อื โฆฏนุขพราหมณกลาวอยางนีแ้ ลว ทานพระอุเทนลงจากที่จงกรม เขาไปยังวหิ าร แลวนง่ั บนอาสนะทจี่ ดั ไว แมโฆฏมขุ พราหมณก ล็ งจากทีจ่ งกรม เขาไปยังวิหาร แลว ยืนอยู ณ ท่คี วรสวนขา งหนึง่ คร้ันแลวทา นพระอุเทนไดก ลาวกะโฆฏมขุ พราหมณวา พราหมณ อาสนะมอี ยู ถาทา นปรารถนาก็เชิญนั่งเถิด. โฆ. กข็ าพเจารอการเชอ้ื เชญิ ของทา นพระอุเทนนแี้ ล จึงยงั ไมน ัง่เพราะวาคนเชนขาพเจา อนั ใครไมเช้ือเชญิ กอนแลว จะพงึ สาํ คญั การที่จะพึงนง่ั บนอาสนะอยางไร. ลาํ ดับนัน้ แล โฆฏมุขพราหมณถ อื เอาอาสนะตา่ํ แหงหนง่ึ แลวน่งั ณทค่ี วรสวนขางหน่งึ คร้ันแลวไดกลาวกะทานพระอุเทนวา สมณะผูเจริญ การ

พระสุตตันตปฎก มชั ฌมิ นิกาย มชั ฌมิ ปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 323บวชอันชอบธรรมยอ มไมม.ี ในเรือ่ งน้ีขา พเจา มีความเห็นอยา งน้ี เพราะบัณฑิตท้ังหลายเชนทา นไมเห็นขอนัน้ หรอื ไมเ หน็ ธรรมในเรื่องนี้ ทา นพระอเุ ทนกลาววา พราหมณ ถาทา นพงึ ยอมคําทค่ี วรยอม และพึงคัดคา นคาํ ทคี่ วรคัดคานของเรา อนึง่ ทานไมพึงรเู น้อื ความแหงภาษติ ใด พงึ ซักถามเราในภาษิตนั้นใหย่งิ ไปวา ทา นอเุ ทน ภาษติ นอี้ ยางไร เนอื้ ความแหงภาษติ นเ้ี ปน ไฉนเพราะทาํ ไดอ ยา งนี้ เราทง้ั สองพงึ มกี ารเจรจาปราศรยั ในเร่อื งนกี้ ันได โฆ. ขา พเจาจกั ยอมคําทคี่ วรยอม และจักคดั คานคาํ ท่ีควรคัดคานของทานอเุ ทน. อนง่ึ ขา พเจา จักไมร ูเนอ้ื ความแหงภาษิตของทา นอเุ ทนขอใดขา พเจาจกั ซักถามทานอุเทนในภาษิตขอ น้นั ใหย งิ่ ข้นึ ไปวา ทานอุเทน ภาษิตนี้อยา งไร เน้ือความแหงภาษิตน้เี ปน ไฉน เพราะทําไดอยา งนี้ เราทง้ั สองจงเจรจาปราศรัยกนั ในเรื่องน้เี ถิด. [๖๓๒] อ.ุ พราหมณ บุคคล ๔ จาํ พวกนี้ มีปรากฏอยใู นโลก๔ จาํ พวกเปนไฉน พราหมณ บคุ คลบางคนในโลกน้ี เปน ผทู ําตนใหเ ดือนรอ นประกอบความขวนขวายในการทําตนใหเ ดือนรอน ๑ บางคนเปนผูทําผูอ ืน่ ใหเดือดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทาํ ผอู ื่นใหเดอื ดรอน ๑ บางคนเปนผูท าํ ตนใหเดือดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเ ดือดรอน ทัง้เปนผทู ําผูอืน่ ใหเดือนรอ น ประกอบความขวนขวายในการทําผูอ ื่นใหเดอื นรอ น ๑บางคนไมเปนผูทําตนใหเ ดอื ดรอน ไมประกอบความขวนขวายในการทําตนใหเ ดอื นรอ น ทั้งไมเปน ผทู าํ ผูอน่ื ใหเดอื ดรอน ไมประกอบความขวนขวายในการทาํ ผอู น่ื ใหเ ดือนรอน บุคคลผูไ มท าํ คนใหเ ดอื นรอนและไมทาํ ผูอืน่ ใหเดอื นรอ นนน้ั เปนผไู มม ีความหิว ดบั สนทิ เปน ผเู ยน็ เสวยแตความสุข มีตนเปน ดงั พรหมอยู ในปจจบุ ัน ๑ พราหมณ บรรดาบคุ คล ๔ จาํ พวกนี้ บคุ คลไหนยอมยังจิตของทานใหย นิ ดี.

พระสุตตันตปฎก มชั ฌิมนิกาย มชั ฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 324 โฆ. ทานอุเทน บคุ คลผูทําตนใหเดอื นรอน ประกอบความขวนขวายในการทําคนใหเดือนรอ นนี้ ยอมไมยงั จิตของขา พเจาใหย ินดี แมบ คุ คลผทู ําผูอ่นื ใหเดือดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทําผูอืน่ ใหเ ดือนรอ นน้ี กไ็ มยังจติ ของขา พเจาใหย นิ ด.ี ถงึ บคุ คลผูทําคนใหเ ดือนรอน ประกอบความขวนขวายในการทําคนใหเดือนรอ น ทั้งทําผูอนื่ ใหเดือนรอน ประกอบความขวนขวายในการทาํ ผอู ืน่ ใหเ ดือนรอนนี้ กไ็ มย งั จติ ของขา พเจาใหย ินดี. สวนบุคคลผไู มท ําตนใหเ ดือนรอ น ไมป ระกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเดือดรอ น ทงั้ ไมทาํ ผูอนื่ ใหเ ดอื นรอ น ไมประกอบความขวนขวายในการทาํผูอ่นื ใหเดือนรอน ผูไมทาํ ตนใหเดอื นรอ นและไมท ําผอู ื่นใหเดอื ดรอ นนนั้เปนผูไมม ีความหิว ดับสนทิ เปนผูเยน็ เสวยแตค วามสุข มตี นเปนดังพรหมอยูในปจจุบันเทียว บุคคลนีย้ อ มยงั จติ ของขา พเจาใหยินดี. อ.ุ ดกู อ นพราหมณ กเ็ พราะเหตไุ ร บุคคล ๓ จําพวกน้ี จึงไมย งั จติของทา นใหย นิ ดี. โฆ. ทานอุเทน บุคคลผูท าํ ตนใหเดือดรอน ประกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเดือดรอน เขายอ มทาํ คนผูรักสขุ เกลียดทุกขใหเ ดือนรอ น ใหเรารอ น เพราะเหตนุ ้ี บคุ คลนีจ้ ึงไมย ังจติ ของขาพเจาใหยินดี แมบ ุคคลผทู ําผอู ื่นใหเดอื นรอ น ประกอบความขวนขวายในการทําผูอน่ื ใหเ ดือนรอ น เขาก็ยอ มทาํ ผูอ น่ื ซึ่งรกั สขุ เกลยี ดทกุ ขใ หเดอื นรอน ใหเ รา รอน เพราะเหตนุ ี้ บคุ คลนจี้ งึ ไมยังจิตของขา พเจาใหย ินด.ี ถึงบุคคลผทู ําคนใหเ ดือนรอน ประกอบความขวนขวายในการทําคนใหเ ดือดรอน ทั้งทําผูอ น่ื ใหเ ดอื นรอ น ประกอบความขวนขวายในการทาํ ผูอ นื่ ใหเ ดือนรอน เขากท็ ําตนและผอู ืน่ ซงึ่ รกั สขุ เกลียดทุกขใ หเดอื นรอ น ใหเ รารอน เพราะเหตนุ ้ี บุคคลน้ีจงึ ไมย ังจติ ของขา พเจา

พระสตุ ตันตปฎก มัชฌิมนิกาย มชั ฌิมปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 325ใหย ินด.ี สวนบคุ คลผูไมท ําคนใหเ ดอื นรอ น ไมป ระกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเ ดือดรอ น ทง้ั ไมทําผอู น่ื ใหเ ดือนรอ น ไมป ระกอบความขวนขวายในการทําผูอ่ืนใหเ ดือดรอ น เขาไมท าํ คนใหเดือดรอน ไมท ําผูอ ่ืนใหเดอื นรอ นเปน ผูไมม ีความหวิ ดบั สนิท เปนผูเย็น เสวยแตความสขุ มีตนเปนดังพรหมอยใู นปจ จุบันเทยี ว เขายอ มไมท าํ ตนและผูอ น่ื ซ่งึ รกั สุขเกลยี ดทกุ ขใ หเดอื นรอนใหเ รา รอน เพราะเหตนุ ี้ บคุ คลนจ้ี ึงยงั จิตของขา พเจาใหยนิ ดี. [๖๓๓] อุ. พราหมณ บริษทั ๒ จาํ พวกน้ี ๒ จําพวกเปนไฉน คอืบรษิ ทั พวกหนึ่งในโลกน้ี กําหนดั ยนิ ดีในแกวมณแี ละกณุ ฑล ยอ มแสวงหาบตุ รและภรรยา ทาสีและทาส นาและทดี่ นิ ทองและเงนิ สว นบริษัทพวกหน่งึ ในโลกน้ี ไมกําหนัดยนิ ดใี นแกว มณีและกุณฑล ละบตุ รและภรรยาทาสแิ ละทาส นาและท่ีดิน ทองและเงิน แลวออกบวชเปนบรรพชิต.พราหมณ บคุ คลผูไ มท ําตนใหเ ดือดรอ น ไมประกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเดอื นรอ น ไมทําผอู ่ืนใหเดอื ดรอ น ไมป ระกอบความขวนขวายในการทาํ ผูอ ืน่ ใหเดือนรอ น เขาไมท ําตนใหเดือนรอน ไมท าํ ผูอื่นใหเดอื ดรอนไมม ีความหิว ดบั สนิท เปนผูเ ย็น เสวยแตความสุข มตี นเปน ดงั พรหมอยูในปจ จบุ ันเทียว ทา นเหน็ บุคคลนใี้ นบรษิ ทั ไหนมาก คอื ในบรษิ ทั ผูกาํ หนัดยินดใี นแกวมณีและกณุ ฑล แสวงหาบตุ รและภรรยา ทาสีและทาส นาและท่ดี ิน ทองและเงิน และในบริษทั ผไู มกาํ หนดั ยนิ ดีในแกว มณีและกณุ ฑลละบตุ รและภรรยา ทาสแี ละทาส นาและท่ดี ิน ทองและเงิน แลว ออกบวชเปนบรรพชิต. โฆ. ดกู อนทานอุเทน บุคคลผูไมท ําตนใหเดือนรอน ไมประกอบความขวนขวายในการทําตนใหเดอื ดรอน ไมท ําผูอ่ืนใหเดือนรอน ไมประกอบ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก มชั ฌิมนกิ าย มชั ฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 326ความขวนขวายในการทําผอู นื่ ใหเ ดือดรอ น เขาไมท ําตนใหเ ดอื ดรอ น ไมทําผูอ ื่นใหเดือดรอน ไมมคี วามหิว ดบั สนิท เปนผเู ย็น เสวยแตความสุขมตี นเปนดงั พรหมอยูใ นปจ จบุ ันเทียว ขาพเจาเหน็ บคุ คลนี้ มีมากในบริษัทผูไ มก ําหนดั ยนิ ดใี นแกวมณีและกุณฑล ละบุตรและภรรยา ทาสีและทาสนาและท่ดี ิน ทองและเงนิ แลว ออกบวชเปน บรรพชิต. อุ. ดกู อ นพราหมณ ก็ในบดั นี้นัน่ เองแล เรายอ มรคู าํ ที่ทา นกลาวแลวอยางนวี้ า ดกู อ นสมณะผูเจรญิ การบวชอันชอบธรรมยอ มไมม ี ขาพเจามคี วามเหน็ ในเรื่องนี้อยางน้ี เพราะบัณฑิตท้งั หลายเชนทานไมเห็นขอนนั้ หรือเพราะไมเ ห็นธรรมในเรือ่ งน.ี้ โฆ. ดูกอ นทา นอุเทน วาจาที่ทานกลา วแกข าพเจานน้ั เปน วาจามเี หตุสนับสนุนโดยแท การบวชอนั ชอบธรรมมีจริง ขาพเจามคี วามเหน็ ในเร่อื งนี้อยางน้ี และขอทา นอุเทนโปรดจาํ ขาพเจาไวอ ยางน้.ี อนึ่ง บุคคล ๔ จาํ พวกน้ีทานอเุ ทนกลา วแลว โดยยอ ไมจ ําแนกโดยพิสดาร ขอโอกาสเถิดทา น ขอทา นอเุ ทนชว ยอนเุ คราะหจาํ แนกบคุ คล ๔ จําพวกนี้โดยพสิ ดารแกข าพเจาเถดิ . อ.ุ ดกู อนพราหมณ ถาอยางนน้ั ทา นจงฟง จงใสใจใหด ี เราจกั กลา ว โฆฏมขุ พราหมณร ับคาํ ทานพระอเุ ทนวา อยา งน้นั ทานผูเจรญิ . [๖๓๔] ทานพระอเุ ทนไดกลาววา ดูกอนพราหมณ กบ็ ุคคลผทู าํ ตนใหเดือดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเ ดือนรอนเปนไฉนพราหมณ บุคคลบางคนในโลกนี้ เปน คนเปลอื ย ไรม ารยาท เลยี มอื เขาเชิญใหม ารับภิกษากไ็ มมา เขาเชิญใหห ยดุ กไ็ มหยุด ไมย ินดีภกิ ษาท่เี ขานาํ มาให ไมยนิ ดีภกิ ษาที่เขาทําเฉพาะ ไมย นิ ดีรบั นมิ นต ไมร บั ภิกษาจากปากหมอไมร บั ภกิ ษาจากปากกระเชา ไมร ับภกิ ษาครอมธรณปี ระตู ไมรับภิกษาครอ มทอ นไม ไมรบั ภิกษาครอมสาก ไมร ับภิกษาของคนสองคนกาํ ลังบรโิ ภคอยู

พระสุตตนั ตปฎก มัชฌมิ นกิ าย มชั ฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 327ไมร ับภกิ ษาของหญิงมคี รรภ ไมร บั ภิกษาของหญงิ ผูกาํ ลังใหลกู ดูดนม ไมรบัภกิ ษาของหญงิ ผูคลอเคลียชาย ไมรับภกิ ษาทีแ่ นะนาํ ทํากันไว ไมรับภิกษาในทที่ สี่ ุนัขเฝาชะแงด ู ไมร ับภิกษาในท่ที ี่แมลงวนั ตอมเปนกลมุ ไมรับปลา ไมรบั เนื้อ ไมดม่ื สรุ า ไมดื่มเมรยั ไมด ่มื น้ําหมักดอง เขารบั ภิกษาท่ีเรือนหลังเดยี ว บริโภคคาํ เดียวบา ง รับภกิ ษาท่ีเรอื น ๒ หลัง บรโิ ภค ๒ คาํ บาง ฯลฯรบั ภกิ ษาที่เรอื น ๗ หลงั บริโภค ๗ คําบาง เล้ยี งชีวิตดว ยภกิ ษาในถาดนอ ยใบเดียวบาง ๒ บาง ฯลฯ ๗ บาง กินอาหารท่เี ก็บคา งไวว ันหน่ึงบา ง ๒ วันบา ง ฯลฯ ๗ วันบา ง เปนผปู ระกอบความขวนขวายในการบริโภคภัตที่เวยี นมาต้ังกึ่งเดือนเชน น้ีดว ยประการฉะนี้ เปน ผมู ีผกั ดองเปนภกั ษาบา ง มขี าวฟางเปนภกั ษาบา ง มีลูกเดอื ยเปน ภกั ษาบาง มกี ากขาวเปน ภกั ษาบา ง มีสาหรา ยเปน ภักษาบาง มรี ําเปนภักษาบาง มขี า วตงั เปน ภกั ษาบา ง มขี าวไหมเปนภักษาบา ง มหี ญา เปนภกั ษาบาง มโี คมยั เปนภกั ษาบาง มเี หงามนั และผลไมในปาเปน อาหาร. บริโภคผลไมหลนเลย้ี งชวี ติ บา ง เขานงุ หมผา ปานบา งผา แกมกันบา ง ผา หอศพบา ง ผา บังสุกุลบา ง ผาเปลอื กไมบา ง หนึ่งเสือบางหนงั เสือทั้งเลบ็ บาง ผา คากรองบาง ผา เปลอื กไมก รองบาง ผา ผลไมกรองบางผา กัมพลทําดวยผมคนบา ง ผา กมั พลทาํ ดว ยขนสัตวบาง ผาทาํ ดวยขนปกนกเคาบา ง เปนผูถือการถอนผมและหนวด คือ ประกอบความขวนขวายในการถอนผมและหนวดบาง เปนผถู อื การยืน คอื หามอาสนะบา ง เปน ผถู ือกระหยง คอื ประกอบความเพียรในการเดนิ กระหยง บาง เปน ผถู อื การนอนบนหนาม คอื สาํ เรจ็ การนอนบนหนามบา ง เปนผถู อื การอาบนา้ํ วนั ละ ๓คร้งั คอื ประกอบความขวนขวายในการลงน้ําบาง เปน ผูข วนขวายในการประกอบเหตเุ ครอ่ื งทาํ กายใหเ ดอื นรอน ใหเรา รอน ดวยวธิ ีเปนอนั มากเชน นี้

พระสตุ ตนั ตปฎ ก มชั ฌิมนกิ าย มัชฌิมปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 328อยู ดูกอนพราหมณ บุคคลนเ้ี รียกวา เปนผทู ําตนใหเดอื ดรอน ประกอบความขวนขวายในการทําตนใหเ ดือดรอน. [๖๓๕] ดกู อ นพราหมณ กบ็ คุ คลผูทําผูอ่นื ใหเ ดือนรอ น ประกอบความขวนขวายในการทาํ ผูอื่นใหเดอื นรอ น เปนไฉน ดกู อ นพราหมณ บคุ คลบางคนในโลกนี้ เปน คนฆาหมูขายเลยี้ งชพี เปน คนฆานกขายเลยี้ งชีพ เปนคนฆาเน้อื ขายเลยี้ งชพี เปน พราน เปนคนฆา ปลา เปน โจร เปน คนรับจา งฆา โจร เปนใหญในเรือนจํา หรือแมใ คร ๆ อน่ื ผูมกี ารงานอันหยาบชา ดูกอ นพราหมณ บุคคลน้ีเรียกวา เปน คนทาํ ผอู ื่นใหเ ดือนรอน ประกอบความขวนขวายในการทาํ ผอู ื่นใหเดอื นรอ น. [๖๓๖] พราหมณ กบ็ ุคคลผูท าํ คนใหเดือดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทําตนใหเ ดอื นรอน ทง้ั ทําผอู ืน่ ใหเดือนรอน ประกอบความขวนขวายในการทาํ ผูอ่นื ใหเดอื ดรอน เปนไฉน ดูกอนพราหมณ บคุ คลบางคนในโลกน้ี เปนพระราชามหากษัตรยิ  ไดร ับมรู ธาภเิ ษกแลว หรอื เปนพราหมณมหาศาล เขาส่ังใหสรางหองประชมุ ใหมไวด า นตะวันออกแหง นคร แลวปลงผมและหนวด นงุ หนงั เสอื ทงั้ เล็บ เอาน้าํ มนั เจอื เนยใสทากาย เกาหลังดว ยเขาสตั วเขาไปยังหองประชมุ พรอมดว ยมเหสีและพราหมณปุโรหิต เขานอนบนพื้นดินอันไมม ีเครอ่ื งลาด ซ่งึ ไลท าดว ยของเขียวสด พระราชาเล้ียงพระองคดว ยนา้ํ นมในเตาท่หี นง่ึ พระมเหสเี ลย้ี งพระองคด ว ยนาํ้ นมในเตา ที่ ๒ พราหมณปโุ รหิตเลยี้ งตวั ดว ยนาํ้ นมในเตา ที่ ๓ บชู าไฟดวยนาํ้ นมในเตาท่ี ๔ ลูกโคเล้ยี งชวี ิตดว ยน้ํานมทีเ่ หลือแหงแมโ คลูกออนตัวเดยี ว เขาสัง่ อยา งน้ีวา จงฆาโคผเู ทา นี้ลกู โคผูเทา นี้ ลูกโคเมียเทานี้ แพะเทาน้ี แกะเทานี้ เพ่ือประโยชนแกการบชู ายัญ จงตัดตน ไมเ ทาน้ี เพ่ือประโยชนแกการทาํ โรงบชู ายัญ จงถอนหญาเทานเี้ พือ่ ลาดพน้ื ชนเหลา ใดเปนทาสกด็ ี เปน คนใชก ็ดี เปน กรรมกรก็ดี

พระสตุ ตันตปฎก มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 329ของพระราชาหรือพราหมณมหาศาลน้นั ชนเหลานน้ั ถูกอาชญาคกุ คาม ถูกภัยคุกคาม รอ งไหน ํา้ ตานองหนา ทาํ การงานตามกําหนดส่งั ดกู อนพราหมณบคุ คลนเ้ี รียกวา เปน ผูทาํ ตนใหเ ดือนรอ น ประกอบความขวนขวายในการทําตนใหเ ดอื ดรอ น ทั้งทาํ ผอู ่นื ใหเ ดือดรอน ประกอบความขวนขวายในการทําผูอ ื่นใหเ ดอื ดรอ น. [๖๓๗] ดกู อนพราหมณ กบ็ คุ คลผไู มท ําคนใหเดือดรอน ไมป ระกอบความขวนขวายในการทําตนใหเดอื นรอ น ทง้ั ไมท ําผูอ นื่ ใหเ ดอื นรอน ไมประกอบความขวนขวายในการทําใหผ อู ่นื เดอื ดรอน เขาไมทําตนใหเดือดรอน ไมท ําผอู ืน่ใหเ ดอื นรอน เปนผไู มมคี วามหิว ดับสนิท เปนผเู ยน็ เสวยแตค วามสุข มตี นเปน ดังพรหมอยูใ นปจ จบุ ันเทยี ว เปนไฉน ดูกอ นพราหมณ พระตถาคตเจาเสด็จอบุ ัติขนึ้ ในโลกนี้ เปนพระอรหันต ตรัสรเู องโดยชอบ...เปนผูเบกิ บานแลวเปนผจู ําแนกธรรม พระองคท รงทาํ โลกนี้ พรอมท้ังเทวโลก มารโลก พรหมโลกใหแจง ชดั ดวยพระปญญาอนั ยิง่ ของพระองคเองแลว ทรงสอนหมสู ัตว พรอมทงั้ สมณพราหมณ เทวดาและมนษุ ยใหร ูตาม ทรงแสดงธรรมอนั งามในเบอ้ื งตน งามในทามกลาง งามในทีส่ ุด ทรงประกาศพรหมจรรย พรอมท้ังอรรถทัง้ พยัญชนะ บริสทุ ธิ์บรบิ ูรณส ้ินเชงิ คฤหบดกี ็ดี บตุ รคฤหบดกี ็ดี หรอืบุคคลผเู กิดภายหลงั ในตระกูลใดตระกูลหนึ่ง ไดฟงธรรมน้ัน คร้นั ไดฟ งธรรมนนั้ แลว ยอมไดศ รัทธาในพระตถาคตเจา เขาประกอบดวยศรัทธาน้นั ยอมเห็นตระหนกั ชัดวา ฆราวาสคับแคบ เปนทางมาแหง ธุลี (คอื กเิ ลส) บรรพชาเปนทางปลอดโปรง การที่บุคคลผูอยคู รองเรือนจะประพฤติพรหมจรรยใ หบริบูรณบ รสิ ุทธโิ์ ดยสวนเดยี วดจุ สังขท ่ขี ดั แลวไมใ ชท าํ ไดง า ย ถา กระไร เราพงึ ปลงผมและหนวด นงุ หม ผายอ มนํา้ ฝาด ออกบวชเปนบรรพชิตเถดิ สมยั

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌิมนกิ าย มชั ฌิมปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 330ตอมา เขาละกองโภคสมบตั นิ อยใหญ และเครอื ญาตินอ ยใหญ ปลงผมและหนวด นงุ หม ผายอ มนาํ้ ฝาค ออกบวชเปน บรรพชติ . [๖๓๘] เมอื เขาบวชแลว อยางนี้ เปน ผูถงึ พรอมดวยสิกขาและอาชีพเสมอดว ยภกิ ษทุ ั้งหมด เปนผลู ะการฆา สัตว เวน ขาดจากการฆา สตั ว วางทอ นไมวางศาสตรา มคี วามละอาย มีความเอ็นดู มีความกรุณาหวงั ประโยชนเ กื้อกูลแกสตั วทั้งปวงอย.ู ละการลักทรัพย เวน ขาดจากการลักทรัพย รับแตของท่ีเขาให ตอ งการแตข องท่เี ขาให ไมพ ระพฤตติ นเปน ขโมย มตี นสะอาดอย.ูละกรรมอันเปน ขา ศกึ แกพ รหมจรรย พระพฤตพิ รหมจรรย ประพฤตหิ า งไกลเวน จากเมถนุ อนั เปน กิจของชาวบาน. ละการกลาวเทจ็ เวนขาดจากการกลาวเท็จ พดู แตคาํ จรงิ ดํารงคาํ สัตย พูดเปน หลกั ฐานควรเชอ่ื ได ไมพูดลวงโลก.ละคาํ สอ เสียด เวน ขาดจากคาํ สอเสยี ด ฟงจากขา งน้ีแลว ไมไปบอกขางโนนเพ่ือใหคนหมูนีแ้ ตกราวกัน หรือฟง จากขางโนนแลว ไมม าบอกขา งน้ี เพ่ือใหคนหมูโนนแตกรา วกนั สมานคนทแ่ี ตกรา วกนั บาง สง เสรมิ คนท่ีพรอ มเพรียงกันบา ง ชอบคนผูพรอ มเพรยี งกัน ยนิ ดีในคนผูพรอ มเพรียงกนั เพลดิ เพลินในคนผูพรอ มเพรียงกัน กลา วแตคาํ ทที่ าํ ใหพรอมเพรยี งกัน . ละคําหยาบ เวนขาดจากคําหยาบ กลา วแตค ําไมม โี ทษ เพราะหูชวนใหร ัก จบั ใจ เปนคําของชาวเมือง คนสวนมากรักใครพ อใจ. ละคําเพอเจอ เวนขาดจากคําเพอเจอพูดถกู กาล พูดคําจรงิ พูดอิงอรรถ พูดอิงธรรม พดู อิงวนิ ยั พดู แตค ํามีหลักฐาน มที ่ีอา ง มที ่ีกาํ หนด ประกอบดว ยประโยชน โดยกาลอันควร. เธอเปน ผูเวนขาดจากการพรากพชื คามและภูตคาม เปน ผูฉ ันหนเดยี ว เวน การฉนัในราตรี งดการฉันในเวลาวิกาล เปน ผูเวน ขาดจากการฟอ นราํ ขับรอ งการประโคมดนตรี และดกู ารเลนอนั เปน ขาศกึ แกก ุศล เปนผูเวน ขาดจากการทัดทรง ประดับและตกแตงรางกายดว ยดอกไมของหอม และเครอื่ งประเทืองผิว

พระสตุ ตนั ตปฎก มัชฌมิ นกิ าย มชั ฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 331อนั เปน ฐานะแหงการแตงตวั เวน ขาดจากการนงั่ นอนบนท่นี ัง่ ทีน่ อนอนั สงู ใหญเวนขาดจากการรบั ทองและเงนิ เวนขาดจากการรับธญั ชาตดิ บิ เวนขาดจากการรับเนอ้ื ดิบ เวน ขาดจากการรบั หญิง และเด็กหญงิ เวน ขาดจากการรบั ทาสีและทาส เวน ขาดจากการรับแพะและแกะ เวนขาดจากการรบั ไกและสกุ รเวน ขาดจากการรบั ชา ง โค มา และลา เวนขาดจากการรบั นาและทดี่ นิ เวนขาดจากการประกอบทูตกรรมและการรับ ใช เวน ขาดจากการซ้ือและการขายเวน จากการฉอ โกงดว ยตราชงั่ การโกงดว ยของปลอมและการโกงดวยเครือ่ งตวงวดั เวนขาดจากการรบั สินบน การลอลวงและการตลบตะแลง เวนขาดจากการตัด การฆา การจองจํา ตชี ิงการปลนและกรรโชก เธอเปน ผูสันโดษดวยจวี รเปน เครื่องบรหิ ารกาย ดวยบิณฑบาตเปน เคร่อื งบริหารตอง จะไปทางทิศาภาคใด ๆ กถ็ ือเอาไปไดเอง เปรียบเหมือนนก จะบินไปทางทศิ าภาคใด ๆกม็ แี ตปก ของตวั เปนภาระบินไป ฉะนนั้ เธอประกอบดว ยศลี ขนั ธอันเปนของพระอริยะน้ี ยอมไดเสวยสุขอันไมม โี ทษเฉพาะตน. เธอเหน็ รูปดว ยจักษแุ ลวไมเ ปน ผยู ึดถือนมิ ติ ร ไมย ึดถอื อนพุ ยัญชนะยอมปฏบิ ัติเพอื่ สาํ รวมจักขนุ ทรียท่เี ม่อื ไมส าํ รวมแลว พึงเปน เหตุใหอ กศุ ลธรรมอนั ลามก คอื อภิชฌา และโทมนสั ครอบงาํ น้นั ช่ือวา รักษาจกั ขุนทรยี  ถงึ ความสาํ รวมในจกั ขุนทรีย ฟงเสียงดวยหู...สูดกลิน่ ดวยจมูก.. .ลม้ิ รสดวยลน้ิ ...ถูกตองโผฏฐพั พะดว ยกายรธู รรมารมณดวยใจแลว ไมเปน ผยู ึดถือนมิ ิตร ไมยึดถืออนุพยัญชนะ ยอ มปฏิบัตเิ พ่ือสาํ รวมมนนิ ทรีย ทเ่ี ม่อื ไมสาํ รวมแลว พงึ เปน เหตใุ หอ กศุ ลธรรมอันลามก คอื อภชิ ฌาและโทมนัสครอบงาํ น้นั ชื่อวา รักษามนนิ ทรีย ถงึ ความสํารวมในมนินทรยี  เธอประกอบดว ยอนิ ทรยี ส ังวรอนั เปน ของพระอริยะนี้ ยอมไดเ สวยสขุ อนั บรสิ ทุ ธ์ิ เฉพาะตน. เธอเปน ผูกระทาํ ความรูสกึ ตัวในการกาวไปในการถอยกลบั ยอมทาํ ความรสู ึกตวั ในการแล ในการเหลยี วยอ มทาํ ความรสู ึก

พระสุตตนั ตปฎก มชั ฌิมนกิ าย มชั ฌมิ ปณ ณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 332ในการคูเขา ในการเหยียดออก ยอ มทําความรสู กึ ตัวในการทรงผา สงั ฆาฏิบาตรและจวี ร ยอมทําความรสู ึกตัวในการฉนั ในการด่ืม ในการเค้ยี ว ในการล้ิม ยอมทําความรูสึกตวั ในการถา ยอุจาระปส สาวะ ยอ มทาํ ความรสู ึกตวั ในการเดิน ในการยืน ในการนงั่ ในการหลับ ในการต่นื ในการพดู . [๖๓๙] ภกิ ษนุ ัน้ ประกอบดว ยศลี ขันธ อนั เปนของพระอริยะดวยอนิ ทรยี ส งั วรอนั เปน ของพระอริยะ และดวยสตสิ ัมปชญั ญะอันเปนของพระอรยิ ะเชนนี้ ยอ มเสพเสนาสนะอันสงดั คอื ปา โคนไม ภเู ขา ซอกเขา ถ้ํา ปา ชาปาชฏั ที่แจง ลอมฟาง เธอกลบั จากบิณฑบาตในเวลาภายหลังภัต นั่งคบู ัลลงั กต้ังกายตรง ดํารงสติไวเฉพาะหนา เธอละอภชิ ฌาในโลก มีใจปราศจากอภิชฌาอย.ู ยอมชาํ ระจติ ใหบริสทุ ธิ์จากอภิชฌา. ละความประทุษรายคือพยาบาทไมคดิ พยาบาท มคี วามกรุณาหวังประโยชนเ ก้อื กลู แกสตั วท ้งั ปวงอย.ู ยอมชําระจติ ใหบรสิ ทุ ธจิ์ ากความประทุษรา ยคือพยาบาท ละถีนมิทธะ ปราศจากถนี มิทธะมคี วามกําหนดหมายอยทู ่แี สงสวา ง มสี ตสิ ัมปชัญญะอยู ยอ มชําระจิตใหบรสิ ทุ ธ์ิจากถีนมิทธะ. ละอุทธจั จกกุ กุจจะ เปน ผไู มฟ งุ ซา นมจี ิตสงบ ณ ภายในอยูยอมชําระจติ ใหบ รสิ ุทธจ์ิ ากอุทธจั จกกุ กุจจะ. ละวจิ ิกิจฉา ขา มพน วิจกิ จิ ฉา ไมมคี วามสงสัยในกุศลธรรมท้ังหลายอยู ยอ มชาํ ระจติ ใหบริสุทธจ์ิ ากวิจิกิจฉา. [๖๔๐] ภิกษุนนั้ ละนิวรณ ๕ ประการ อนั เปนเครื่องเศรา หมองใจทาํ ปญญาใหท รุ พล เหลาน้ีแลว สงดั จากอกุศลธรรม บรรลุปฐมฌานอันมีวิตก มวี จิ าร มีปตแิ ละสขุ เกดิ แตวิเวกอยู บรรลุทุติยฌานอนั มีความผองใสแหงจิตในภายใน เปน ธรรมเอกผุดข้นึ ไมม วี ติ ก ไมม วี จิ าร เพราะวติ กวจิ ารสงบไป มีปต แิ ละสขุ เกดิ แตส มาธิอยู เปน ผมู อี ุเบกขา มีสติสัมปชญั ญะและเสวยสขุ ดวยนามกาย เพราะปต สิ ้นิ ไป บรรลุตติยฌาน ท่ีพระอริยเจา ทงั้ หลายสรรเสรญิ วา ผูไดฌานน้ีเปนผูมีอเุ บกขา มีสติ อยูเปนสขุ บรรลจุ ตุตถฌาน

พระสตุ ตันตปฎก มชั ฌิมนิกาย มชั ฌิมปณณาสก เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 333อนั ไมม ีทกุ ข ไมม ีสขุ เพราะละสุขละทุกขแ ละดับโสมนสั โทมนสั กอน ๆ ไดมอี ุเบกขาเปน เหตใุ หส ติบรสิ ุทธิอ์ ยู. [๖๔๑] ภิกษุนัน้ เม่ือจติ เปนสมาธิ บริสุทธิ์ ผอ งแผว ไมม กี ิเลสปราศจากอปุ กเิ ลส เปนจิตออน ควรแกการงาน ตั้งมนั่ ถึงความไมห วน่ั ไหวแลว อยา งน้ี ยอ มโนม นอมจติ ไปเพอ่ื ปพุ เพนิวาสานสุ ติญาณ เธอยอ มระลึกถึงชาตกิ อ นไดเ ปน อันมากคือ ระลกึ ไดช าตหิ น่ึงบาง สองชาตบิ าง สามชาตบิ า งส่ีชาติบาง หา ชาติบา ง สิบชาติบาง ยส่ี ิบชาตบิ าง สามสิบชาตบิ า ง ส่สี บิ ชาติบา ง หา สบิ ชาตบิ า ง รอยชาติบาง พนั ชาติบา ง แสนชาตบิ าง ตลอดสังวัฏ-กัปเปน อนั มากบาง ตลอดววิ ฏั กัปเปนอนั มากบางวา ในภพโนน เราไดม ีชอื่อยางนนั้ มีโคตรอยางนน้ั มีผวิ พรรณอยา งน้นั มีอาหารอยา งนนั้ เสวยสุขเสวยทกุ ขอ ยา งนน้ั ๆ มีกําหนดอายุเพยี งเทา นั้น คร้นั จุติจากภพนนั้ แลวไดไปเกิดในภพโนน แมใ นภพน้นั เราก็ไดม ีชอื่ อยางนั้น มโี คตรอยางนนั้ มผี ิว-พรรณอยางน้ัน มีอาหารอยา งน้ัน เสวยสขุ เสวยทุกข อยางนั้น ๆ มีกาํ หนดอายุเพียงเทานัน้ ครน้ั จุตจิ ากภพนัน้ แลว ไดม าเกดิ ในภพน้ี เธอยอ มระลึกถงึชาติกอนไดเ ปน อนั มาก พรอ มท้งั อาการ พรอมท้งั อุเทศ ดวยประการฉะนี.้ [๖๔๒] ภกิ ษุน้นั เมื่อจติ เปน สมาธ.ิ . .ถงึ ความไมห วน่ั ไหวแลว อยา งน้ี ยอ มโนม นอ มจติ ไปเพ่อื รจู ตุ ิและอปุ บัติของสัตวท งั้ หลาย เธอยอมเหน็ หมูสัตวกําลังจตุ ิ กําลังอปุ บัติ เลว ประณตี มีผิวพรรณดี มีผิวพรรณทรามไดดี ตกยากดว ยทพิ ยจกั ษุอันบริสุทธ์ิ ลว งจักษุของมนุษย ยอมรูชัดซง่ึ หมูสัตวเปน ไปตามกรรมวา สตั วเ หลานีป้ ระกอบดว ยกายทจุ ริต ฯลฯ ติเตียนพระ-อริยเจา เปนมิจฉาทฐิ ิ ถือมั่นการกระทาํ ดว ยอํานาจมิจฉาทฐิ ิ เมื่อตายไป จึงตองเขาถงึ อบาย ทุคติ วนิ ิบาต นรก สว นสัตวเหลา นปี้ ระกอบดวยกายสจุ รติฯลฯ ไมต เิ ตยี นพระอรยิ เจา เปน สัมมาทฐิ ิ ถือมัน่ การกระทําดวยอํานาจสมั มา-