tripitaka_14

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 1 พระสุตตันตปฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลมท่ี ๒ ภาคที่ ๒ขอนอบนอ มแดพ ระผูมพี ระภาคอรหันตสัมมาสัมพทุ ธเจาพระองคน ั้น ๖. มหาโควนิ ทสูตร เรอ่ื งปญ จสขิ ะ คนธรรพบุตร [๒๐๙] ขา พเจา ฟงมาแลว อยา งนี้ :- สมยั หนึง่ พระผมู พี ระภาคเจาประทับทเ่ี ขาคชิ ฌกูฏใกลก รงุ ราชคฤห.ครง้ั น้ันแล ปญ จสขิ คนธรรพบ ุตร เม่ือราตรกี า วลว งแลว มีรศั มีงดงามยิ่งสอ งเขาคชิ ฌกฏู ใหส วา งไสว แลว เขาไปเฝา พระผมู พี ระภาคเจา ถงึ ทป่ี ระทับถวายอภวิ าท พระผูมพี ระภาคเจา แลวไดยนื อยู ทีส่ วนขา งหนึ่ง. ปญจสขิ คนธรรพบตุ รยืนแลวแลทส่ี ว นขา งหนึ่ง ไคก ราบทูลคาํ น้กี ะพระผูมีพระภาคเจาวา พระพุทธเจาขา คาํ ใดที่ขา พระพุทธเจา ไดฟ ง มาแลวตอหนา ไดรับมาแลว ตอหนา พวกเทวดาชนั้ ดาวดงึ ส ขาพระพุทธเจา ขอกราบทลู คาํ น้นั แดพระผมู ีพระภาคเจา . ปญ จสขิ ะเธอจงบอกแกเ ราเถดิ พระพุทธเจาขา วนักอ น หลายวนั มาแลวในวันอโุ บสถท่ี ๑๕ น้นั ในราตรีวนั เพญ็ แหง ปวารณาเทพช้ันดาวดงึ สท ัง้ ส้ินเปนผูนัง่ ประชุมพรอมกัน ที่สุธรรมาสภาและทิพยบรษิ ัทใหญเปนผนู ง่ั ลอ มรอบ และมหาราชทงั้ ๔ องค ตา งเปนผูนั่งประจาํ ทิศท้งั ๔

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 2คอื ในทศิ ตะวันออก มหาราชธตรัฐ อนั พวกเทวดาแวดลอมแลว น่งั หันหนาไปทางทศิ ตะวนั ตก ในทศิ ใต มหาราชวริ ฬุ หก อันพวกเทวดาแวดลอมแลวนงั่ หนั หนาไปทศิ เหนือ ในทิศตะวันตก มหาราชวริ ูปกขะ อนั พวกเทวดาแวดลอ มแลว น่งั หนั หนา ไปทิศตะวันออก ในทศิ เหนือ มหาราชเวสวณั อันเทวดาแวดลอ มแลว นง่ั หนั หนาไปทศิ ใต พระพุทธเจา ขา กแ็ หละในเวลาที่เทวดาชัน้ ดาวดงึ สท ง้ั หมดดวยกนั เปน ผูน่งั ประชุมกนั ทส่ี ธุ รรมาสภา ทิพยบรษิ ัทใหญเปน ผูน งั่ แลวลอมรอบ และมหาราชทัง้ ๔ องคก เ็ ปน ผูน ่งั ประจําทิศทัง้ ๔แลว อาสนะน้ีเปน ของพวกทาน เหลานั้น และอาสนะหลงั เปน ของพวกเราพระพุทธเจาขา พวกเทพเหลาใด ประพฤติพรหมจรรยใ นพระผูมพี ระภาคเจาเขา ถงึ ช้ันดาวดงึ สเมื่อไมน าน เทพเหลานัน้ ยอมรงุ เรอื งย่ิงเทพเหลาอืน่ ทง้ัดว ยรศั มีทีเดยี ว ท้งั ดว ยยศ เพราะเหตุน้นั จึงเลากนั มาวา พวกเทพช้ันดาวดึงสจงึ ช่ืนใจ บันเทิง เกดิ ปต ิโสมนสั วา โอหนอ ผเู จริญ กายทิพยยอมบริบรู ณกายอสูรยอมเสอื่ ม คาถาอนโุ มทนา พระพทุ ธเจา ขา คร้งั น้ัน แล ทาวสกั กะจอมทวยเทพ ทรงทราบความเลือ่ มใส ของพวกเทพช้ันดาวดึงสแลว กท็ รงอนุโมทนาดว ยคาถาเหลานี้ วา [๒๑๐] โอหนอผูเ จริญ พวกเทพช้นั ดาวดงึ ส พรอมกบั พระอินทร ยอ มบันเทิงไหวพ ระ ตถาคตและความทเ่ี ปนธรรมเปน ธรรมดี. เห็นอยซู งึ่ พวกเทพใหมเ ทยี ว ผูมีรศั มี มยี ศ ประพฤตพิ รหมจรรยใ นพระสุคต และมาในทนี่ .้ี

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 3 พวกเทพเหลาน้ันรุง เรอื งลว งเทพเหลา อนื่ โดยรัศมี โดยยศ โดยอายุ เปน สาวกของพระผมู ปี ญ ญา เหมือนแผนดนิ บรรลุคณุ วเิ ศษแลว ในสวรรคชนั้ น.้ี พวกเทพชัน้ ดาวดงึ สพ รอมท้งั พระ- อนิ ทรเหน็ ขอ นีแ้ ลวจึงตา งยนิ ดี ไหวอยูซ่ึง พระตถาคต และความที่ธรรมเปน ธรรมด.ี [๒๑๑] พระพุทธเจาขา เพราะเหตนุ นั้ จึงกลาวกนั มาวา พวกเทพชั้นดาวดงึ สจงึ ชน่ื ใจ บันเทิง เกดิ ปติโสมนัสโดยประมาณย่ิงวา โอหนอผูเจริญกายทิพยย อ มบริบูรณ กายอสูรยอมเสอ่ื ม. ครง้ั นน้ั ทา วสักกะจอมเทพ ทรงทราบความเลือ่ มใสพรอ มของทวยเทพชัน้ ดาวดึงสแลว ก็ทรงเรียกทวยเทพชั้นดาวดึงสว า ทา นผูนิรทกุ ข พวกทานอยากจะฟงพระคุณตามความเปน จรงิแปดอยา งของพระผูมพี ระภาคเจา นนั้ หรือไม. พวกขาพเจาอยากจะฟง พระคุณตามความเปน จริงแปดอยา งของพระผูมพี ระภาคเจา นัน้ . ทีน้นั ทาวสักกะจอม-เทพจงึ ตรสั พระคณุ ตามความเปน จรงิ แปดอยา งของพระผูมีพระภาคเจา แกพวกเทพชั้นดาวดงึ สว า ทา นผูเจริญท้ังหลาย พวกเทพช้นั ดาวดงึ สจ ะสาํ คัญขอ ความนัน้ เปนไฉน วา ดว ยพระคุณ ๘ ประการ [๑] กพ็ ระผมู ีพระภาคเจาพระองคนี้ ทรงปฏบิ ัติเพ่อื ความเกอื้ กลู แกชนจาํ นวนมาก เพ่อื ความสขุ แกช นจาํ นวนมาก เพื่ออนเุ คราะหแกช าวโลกเพื่อประโยชน เพ่ือความเกือ้ กูล เพื่อความสขุ แกเ ทวดาและมนุษยทัง้ หลายเราไมพิจารณาเห็นศาสดาท่ีปฏิบัติ เพือ่ ความเก้อื กลู แกช นจํานวนมาก เพื่อ

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 4ความสุขแกชนจํานวนมาก เพ่ืออนเุ คราะหแ กช าวโลก เพ่ือประโยชน เพือ่ ความเกอื้ กลู เพ่ือความสุขแกเทวดาและมนษุ ยทั้งหลาย ผูประกอบพรอมดว ยองคแมน้ี ไมว าจะเปน สวนอดีต และไมว า ในปจ จุบันน้ี นอกจากพระผมู ีพระภาคเจาพระองคนัน้ . [๒] พระธรรมของพระผูมีพระภาคเจา พระองคน นั้ พระองคต รสั ไวดแี ลว เปนธรรมที่พึงเห็นเอง ไมประกอบดว ยกาล เรยี กใหม าดไู ด นอ มมา.ในตน พวกผูรูพงึ ทราบเฉพาะตน. เราไมพ ิจารณาเห็นศาสดาผแู สดงธรรมที่นอมเอามาใชไ ดอยา งน้ี ผปู ระกอบพรอมดวยองคแ มน ี้ ไมว า จะเปนสวนอดีตและไมว าในปจจบุ ันน้ี นอกจากพระผมู ีพระภาคเจาพระองคน นั้ . [๓] พระผมู ีพระภาคเจา พระองคน้นั ทรงบญั ญตั ไิ วแ ลวอยา งดีวา นี้เปนกศุ ล นีเ้ ปน อกศุ ล นี้เปน โทษ นีไ้ มม ีโทษ น้ีพงึ เสพ น้ไี มพ งึ เสพ น้ีเลวนปี้ ระณีต น้ดี าํ ขาว มสี ว นคลายกนั . เราไมพ จิ ารณาเห็นศาสดาที่บัญญตั ิธรรมที่เปน กุศลอกุศล มโี ทษ ไมมีโทษ พงึ เสพ พงึ ไมเ สพ เลวประณีตดํา ขาว มสี ว นคลา ยกนั อยา งนี้ ผูประกอบพรอมดวยองคแมน ี้ ไมวาจะเปนสว นอดีต และไมว าในปจ จบุ ันน้ี นอกจากพระผูม พี ระภาคเจาพระองคน ั้น. [๔] พระผมู ีพระภาคเจาพระองคนน้ั ทรงบัญญตั ิขอปฏบิ ตั สิ าํ หรบัไปถึงพระนพิ พานแกส าวกทั้งหลาย ท้งั พระนพิ พาน ทั้งขอปฏบิ ัติ กก็ ลมกลนืกันไวเ ปน อยา งดแี ลว น้ําจากแมน้าํ คงคา กบั นาํ้ จากแมนา้ํ ยมนุ า ยอมกลม-กลืนกนั เขา กันไดอ ยา งเรียบรอย แมฉ ันใด พระผมู พี ระภาคเจา พระองคน ัน้ก็ทรงบญั ญตั ิขอ ปฏิบตั ิสาํ หรับไปถงึ พระนิพพาน แกพระสาวกท้งั หลาย ท้ังพระนพิ พาน ทั้งขอ ปฏิบตั กิ ก็ ลมกลืนกัน เปน อยา งดีแลว ฉนั นั้นนน่ั เทยี ว.เราไมพจิ ารณาเหน็ ศาสดาเปนผบู ัญญตั ิขอ ปฏิบตั สิ าํ หรบั ไปถงึ พระนิพพานได

พระสุตตันตปฎก ทฆี นกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 5อยางน้ี ผปู ระกอบพรอมดวยองคแมน้ี ไมวา จะเปนสวนอดตี และไมว าในปจ จุบนั น้ี นอกจากพระผูมพี ระภาคเจาพระองคนนั้ . [๕] พระผมู พี ระภาคเจาพระองคนัน้ ทรงไดพ ระสหายแหงขอปฏิบตั ิของพระผูยงั ตอ งศกึ ษาอกี เทยี ว และพระผสู ้ินอาสวะ อยูจบวตั รแลว พระผมู ีพระภาคเจา ไมทรงตดิ ดว ยขอ ปฏิบตั ิและวัตรนน้ั ทรงตามประกอบความเปนผูเดยี ว เปนทม่ี าแหงความยนิ ดอี ยู. เราไมพ จิ ารณาเหน็ ศาสดาท่ีตามประกอบความเปนผยู ินดีในความเปนผูเดียวอยางน้ี ผูถงึ พรอมดว ยองคแ มน ี้ ไมว า จะเปน สว นอดตี และไมว าในปจจบุ ันนี้ นอกจากพระผูม พี ระภาคเจาพระองคน้นั [๖] ลาภสําเร็จอยางยิง่ ชือ่ เสยี งกส็ ําเรจ็ อยา งยงิ่ แดพ ระผูม พี ระภาค-เจา พระองคนัน้ ปานกบั พวกกษตั รยิ ทรงพระศิริโฉม สงา นา รกั อยู ก็พระผมู พี ระภาคเจา พระองคนั้นแล ทรงปราศจากความเมา เสวยพระอาหารเราไมพ ิจารณาเหน็ ศาสดาท่ปี ราศจากความเมาบรโิ ภคอาหารอยอู ยางนี้ ผถู ึงพรอมดว ยองคแมน้ี ไมวา จะเปนสวนอดีต และไมว า ในปจ จุบนั นี้ นอกจากพระผูมีพระภาคเจาพระองคน ้นั . [๗] พระผมู ีพระภาคเจาพระองคน ้นั ทรงเปนผมู ปี กติตรสั อยา งไรกท็ รงมปี กตทิ ําอยางนนั้ ทรงมปี กตทิ าํ อยา งไร กท็ รงมีปกติตรัสอยางน้ัน ดว ยประการฉะน้ี ก็เปนอันวาทรงเปน ผูมปี กติตรสั อยา งไร กท็ รงมีปกตทิ ําอยางนน้ัทรงมปี กตทิ าํ อยา งไร กท็ รงมีปกติตรัสอยางนน้ั . เราไมพ ิจารณาเหน็ ศาสดาท่ปี ฏิบัติธรรมสมควรแกธ รรมอยา งนี้ ผูประกอบพรอมดวยองคแมนี้ ไมวา จะเปนสว นอดตี และไมวา ในปจ จบุ ัน ยกเวน แตพระผมู ีพระภาคเจาพระองคน้นั . [๘] พระผูมีพระภาคเจา พระองคน ั้น ทรงขามความสงสยั ไดแลวปราศจากความเคลอื บแคลง สนิ้ สดุ ความดาํ ริ เก่ยี วกับอชั ฌาสัย เกย่ี วกับขอปฏบิ ัตอิ นั เปน สว นเบ้อื งตน แหง พรหมจรรย. เราไมพจิ ารณาเหน็ ศาสดา ที่ขาม

พระสตุ ตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 6ความสงสัยได ปราศจากความเคลอื บแคลง สิน้ สุดความดาํ ริ เกี่ยวกับอชั ฌาสยัเกย่ี วกบั ขอปฏบิ ตั ิอันเปน สวนเบื้องตน แหงพรหมจรรยอ ยางนี้ ผูประกอบพรอ มดว ยองคแ มน ี้ ไมวาจะเปน สว นอดตี ไมวาในปจ จบุ ันน้ี ยกเวน แตพระผูมีพระภาคเจาพระองคนัน้ พระพทุ ธเจาขา ทา วสกั กะจอมเทพไดต รสัถงึ พระคณุ ตามทเี่ ปนจรงิ ๘ ประการ ของพระผูมีพระภาคเจาเหลานี้แลแกทวยเทพชน้ั ดาวดึงส. [๒๑๒] เพราะเหตนุ ัน้ พระเจา ขา จึงเลา กนั มาวา ทวยเทพชั้นดาวดึงสจ งึ ชื่นใจ บันเทิง เกิดปต โิ สมนัสเปนอยา งยง่ิ ฟงพระคณุ ตามท่ีเปนจริงทง้ั แปดประการของพระผูมพี ระภาคเจา. คร้ังนัน้ เทพบางพวก กลาวอยา งน้วี า นา อัศจรรยจรงิ ๆ หนอ ทา นผูนิรทกุ ขทัง้ หลาย พระสัมมา-สัมพุทธเจา ๔ พระองค พงึ ทรงเกิดขึน้ ในโลก และพึงทรงแสดงพระธรรมเชนเดียวกับพระผมู ีพระภาคเจา ขอ นนั้ พงึ เปนไปเพื่อความเกือ้ กลู แกช นจาํ นวนมาก เพอื่ ความสุขแกช นจํานวนมาก เพื่อความอนุเคราะหแกชาวโลก เพอ่ืประโยชน เพ่อื ความเกอ้ื กลู เพ่ือความสขุ แกเทวดา และมนษุ ยทั้งหลาย.เทพบางพวกกก็ ลาวอยางนี้วา ทา นผนู ิรทุกขท ั้งหลาย พระสมั มาสมั พุทธเจา๔ พระองค ยกไวกอ น นา อัศจรรยจรงิ หนอ เพ่อื นท้ังหลาย พระสัมมา-สมั พทุ ธเจา ๓ พระองคพ งึ ทรงเกิดขึ้นในโลก และพงึ ทรงแสดงธรรม เชนเดียวกับพระผูมีพระภาคเจา ขอนัน้ พงึ เปนไปเพื่อความเกอื้ กลู แกช นจํานวนมากเพอื่ ความสขุ แกช นจาํ นวนมาก เพอื่ ความอนุเคราะหแกชาวโลก เพอื่ ประโยชนเพือ่ ความเก้ือกลู เพอื่ ความสขุ แกเทวดา และมนษุ ยท ้งั หลาย. เทพบางพวกกลา วอยางนี้วา เพือ่ นท้งั หลาย พระสัมมาสมั พทุ ธเจา ๓ พระองค ยกไวกอ น นา อัศจรรยจริงหนอ เพื่อนท้ังหลาย พระสมั มาสมั พทุ ธเจา ๒ พระองคพึงทรงเกดิ ข้ึนในโลก และพงึ ทรงแสดงธรรม เชนเดียวกับ พระผมู ีพระภาคเจา

พระสุตตันตปฎ ก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 7ขอนน้ั พึงเปนไปเพ่ือความเกอ้ื กูลแกช นจํานวนมาก เพื่อความสุขแกช นจาํ นวนมาก เพอื่ ความอนุเคราะหแ กช าวโลก เพอื่ ประโยชน เพอ่ื ความเกอื้ กลู เพ่ือความสุขแกเ ทวดา และมนุษยทง้ั หลาย. เม่ือพวกเขากลา วอยา งนีแ้ ลว ทาวสกั กะจอมเทพจงึ ไดตรัสคําน้ี กะพวกเทพชัน้ ดาวดงึ สวา เพื่อนทั้งหลายขอนัน้ เปนไปไมไดจริง ๆ ไมใ ชโ อกาสท่ีในโลกธาตุหนึง่ พระอรหันตสมั มา-สัมพุทธเจา ๒ พระองค พงึ เกดิ ขนึ้ ไมกอนไมหลังกนั ฐานะนีม้ ีไมได โอหนอเพ่อื นท้ังหลาย ขอใหพ ระผมู พี ระภาคเจา พระองคนั้นแหละ ทรงมพี ระอาพาธนอย ทรงมพี ระโรคนอ ย พงึ ทรงดาํ รงยนื นาน สนิ้ กาลนานเถิด ขอนนั้จะพึงเปน ไปเพือ่ ความเกือ้ กูลแกชนจาํ นวนมาก เพ่อื ความสขุ แกชนจาํ นวนมากเพอ่ื ความอนุเคราะหแกชาวโลก เพ่อื ประโยชน เพอื่ ความเกอ้ื กูล เพือ่ความสุขแกเทวดา และมนุษยท ้ังหลาย. ครัง้ นน้ั พวกเทพช้ันดาวดึงสท่ีมานง่ัประชุมพรอมกันที่สุธรรมาสภา เพื่อประโยชนอนั ใด แมมหาราชทงั้ ๔ พระ-องค กพ็ ากนั คดิ ประโยชนน ้ันปรกึ ษากนั ถึงประโยชนน ัน้ ตรัส แตคําทีก่ ลาวถึงประโยชนน ั้น มหาราชท้ัง ๔ พระองค กต็ รสั พร่ําสอนเฉพาะแตเรือ่ งประโยชนน ั้น ในเพราะประโยชนน นั้ จงึ ประทบั บนอาสนะของตน ๆ ไมย อมแยกยา ย [๒๑๓] ทา วเธอเหลานน้ั กลาวแตค ําที่กลา ว แลว รับคาํ พร่ําสอน เปน ผมู ีจิตผองใส แลว ไดป ระทบั บนอาสนะของตน. บุพนมิ ติ แหงการปรากฏขึน้ ของพรหม [๒๑๔] คร้ันนั้นแล ทางทศิ เหนอื เกิดแสงสวา งอันอฬุ ารอยางเจดิ จาเปนแสงที่ปรากฏขน้ึ ชนดิ ที่กา วลวงเทวานุภาพของทวยเทพทเี ดยี ว. คร้ังนั้น

พระสุตตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 8ทา วสักกะจอมเทพ ทรงเรยี กพวกเทพชน้ั ดาวดึงสมาตรสั วา เพื่อนทงั้ หลายนมิ ติ รท้งั หลายยอ มปรากฏ แสงสวางอนั อุฬารเกดิ ขึ้นอยางแจม จา รัศมยี อมปรากฏขน้ึ มาโดยประการใด พรหมก็จกั ปรากฏขึ้นโดยประการนั้น เพราะเกดิแสงสวางอยา งเจดิ จา รัศมีก็ปรากฏข้นึ มาน้ี เปน บพุ นมิ ติ แหง การปรากฏของพรหม. [๒๑๕] นมิ ติ ทงั้ หลาย ยอมปรากฏโดยประการ ใด พรหมก็จกั ปรากฏโดยประการนัน้ เพราะการท่โี อภาสอันไพบลู ยม าก ปรากฏ น้เี ปนบุพนิมิตของพรหม. [๒๑๖] ครง้ั น้นั พระพุทธเจาขา พวกเทพช้ันดาวดึงสนงั่ บนอาสนะของตน ๆ แลว พดู วา พวกเราจกั รูแสงน้ัน สง่ิ ใดจกั เปน วบิ าก เราทาํ ใหแจงส่งิ น้ัน แลว จึงจักไป. แมม หาราชทัง้ ๔ พระองค กป็ ระทับน่ังบนอาสนะของตน ๆ แลว กต็ รสั วา พวกเราจักรแู สงนนั้ สงิ่ ใดจักเปน วบิ าก เราทาํ ใหแจง สิง่ นน้ั แลว จึงจกั ไป. เมื่อฟง คํานีแ้ ลว พวกเทพช้นั ดาวดงึ ส ทําใจใหแ นว แน สงบอยูด ว ยคดิ วา เราจกั รแู สงนัน้ ผลจักเปน อยา งไร เราทําใหแจงผลนน้ั แลว จึงจักไป. ตอนทส่ี นังกมุ ารพรหมจะปรากฏกายแกพ วกเทพชน้ั ดาวดึงส ทานจาํ แลงอัตภาพชนดิ หยาบแลว จึงปรากฏ. ก็แหละผิวพรรณโดยปกติของพรหม ไมพึงปรากฏในสายตาของพวกเทพช้นั ดาวดงึ สได ตอนทส่ี นังกุมารพรหมจะปรากฏกายแกพ วกเทวดาช้ันดาวดึงส ทา นรงุ เรืองย่งิ กวา หมเู ทพเหลาอื่นท้งั โดยรัศมี ทัง้ โดยยศ. ตอนท่ีสนังกุมารพรหมปรากฏกายแกพวกเทวดาชนั้ ดาวดึงส ทา นรงุ เรอื งยงิ่ กวาหมเู ทพเหลาอน่ืทัง้ โดยรัศมี ทง้ั โดยยศ แมถ า จะเปรยี บก็เหมือนรา งทอง ยอ มรุงเรืองยิ่งกวา รางท่ีเปน ของมนุษย ฉะนั้นแล. ตอนท่ีสนังกุมารพรหมปรากฏกายแก

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 9พวกเทพชน้ั ดาวดงึ ส ในบรษิ ัทนนั้ ไมมเี ทพองคใ ด อภิวาทลกุ ข้นึ รบั หรอืเชือ้ เชญิ ดว ยอาสนะเลย. นิ่งกนั หมดเทียว ประณมมือน่ังบนบลั ลังก คราวนี้สนงั กุมารพรหมจักตองการบลั ลงั ก ของเทพองคใด ก็จักน่ังบนบลั ลังกข องเทพองคน้ัน. กส็ นงั กมุ ารพรหม น่งั บนบลั ลังกข องเทพองคใดแล เทพองคนนั้ก็ยอมไดร ับความยนิ ดีอนั ยงิ่ ใหญ เทพองคน นั้ ยอ มไดร ับความดใี จอนั ยิ่งใหญสนงั กมุ ารพรหม นั่งบนบลั ลังกข องเทพองคใ ด เทพองคน ัน้ กย็ อมไดร ับความยนิ ดอี นั ย่งิ ใหญ เทพองคน้นั ยอ มไดรบั ความดีใจอนั ยงิ่ ใหญ ถา จะเปรยี บก็เหมือนพระราชาผเู ปน กษัตรยิ  ไดรบั มุรธาภเิ ษก ไดร ับอภิเษกมาไมนานพระราชานนั้ ยอมจะทรงไดรบั ความยนิ ดอี นั ยิ่งใหญ พระราชาน้ันยอมจะทรงไดรบั ซ่ึงความดีพระทัยอนั ย่งิ ใหญ ฉะน้นั . คาถาอนุโมทนาของสนังกุมารพรหม ครั้งน้นั สนงั กมุ ารพรหมทราบ ความเล่อื มใสพรอ มของทวยเทพชนั้ดาวดงึ สแ ลว ก็หายไป อนุโมทนาดว ยคาถาเหลา นี้วา [๒๑๗] โอหนอ ทานผูเจรญิ พวกเทพช้ัน ดาวดึงส พรอมกบั พระอินทร ยอ มบนั เทิง ไหวอยซู ่งึ พระตถาคต และความที่พระ ธรรมเปนธรรมดี . เห็นอยซู ่งึ พวกเทพรุนใหมเทยี ว ผมู ี รัศมี มยี ศ ประพฤติพรหมจรรยใ นพระ สคุ ตแลวมาในที่นี.้ พวกเทพเหลา นน้ั รงุ เรอื งย่ิงกวา พวก เทพเหลา อน่ื โดยรศั มี โดยยศ โดยอายุ

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 10 เปนสาวกของพระผมู ปี ญ ญาเหมือนแผน- ดิน บรรลคุ ุณวเิ ศษแลวในสวรรคช นั้ น.้ี พวกเทพชนั้ ดาวดงึ ส พรอมทัง้ พระ อนิ ทร เห็นขอน้ีแลว จึงตางยนิ ดีไหวอ ยซู ่งึ พระตถาคต และความท่ธี รรมเปนธรรมดี. เสียงของสนังกมุ ารพรหม [๒๑๘] สนังกมุ ารพรหม ไดภ าษิตขอ ความน้แี ลว . เมือ่ สนงั กุมารพรหมกําลงั กลาวขอความนอ้ี ยู ยอมมนี ํา้ เสียงท่ปี ระกอบพรอมดว ยองค ๘ คอืเสยี งแจม ใส ๑ เสยี งเขาใจ (งา ย) ๑ เสียงไพเราะ ๑ เสยี งนา ฟง ๑ เสยี งหยดยอย ๑เสียงไมแตกพรา ๑ เสยี งลกึ ๑ เสียงกังวาน๑. สนงั กมุ ารพรหม ยอ มทําใหบริษัทเขา ใจแจม แจงดว ยเสยี ง และเสียงของทา นไมเปลง กอ งไปภายนอกบริษัทเลย กผ็ ูใดแลมีเสียงที่ประกอบพรอมดวยองคแปดอยางนี้ ผนู น้ั ทา นเรียกวาผูม เี สียงเหมือนพรหม. ครง้ั นนั้ แล พวกเทวดาชั้นดาวดงึ ส ไดก ลาวคํานี้กับสนงั กุมารพรหมวา สาธมุ หาพรหม พวกขาพเจา พจิ ารณาขอนีน้ ่นั แล จงึโมทนา ยงั มพี ระคณุ ตามความเปน จริง ๘ ประการ ของพระผูมีพระภาคเจาทท่ี าวสักกะจอมทวยเทพไดทรงภาษติ ไวแ ลว และพวกขาพเจาก็ไดพจิ ารณาถงึ พระคุณเหลา นนั้ แลว จงึ โมทนา. คร้งั นนั้ แล สนังกุมารพรหมจงึ ไดท ูลคาํ นี้กบั ทา วสกั กะจอมทวยเทพวา ดลี ะ จอมทวยเทพ แมหมอมฉนั ก็พงึ ฟงพระคุณตามทเี่ ปน จรงิ ๘ ประการ ของพระผูม พี ระภาคเจา พระองคน น้ั . ทาวสกั กะจอมทวยเทพฟงเฉพาะคําของสนงั กมุ ารพรหมนนั่ แลวา อยา งนั้นทานมหาพรหม แลวจึงตรัสพระคณุ ตามที่เปนจรงิ แปดประการของพระผูมีพระ-ภาคเจาวา ทา นมหาพรหมผูเ จริญ จะสําคญั ความขอ นนั้ เปนไฉน คือ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 11 พระคุณ ๘ ของพระผมู พี ระภาคเจา [๑] ก็พระผูมีพระภาคเจาพระองคน ี้ ทรงปฏบิ ตั ิ เพอื่ ความเก้อื กลูแกชนจาํ นวนมาก เพื่อความสุขแกช นจาํ นวนมาก เพื่อความอนเุ คราะหแกชาวโลก เพื่อประโยชน เพือ่ ความเกอื้ กลู เพ่อื ความสขุ แกเทวดาและมนษุ ยทงั้ หลาย มาสักเพียงไร. เราไมพจิ ารณาเห็นศาสดาทีป่ ฏิบัติเพือ่ ความเกอ้ื กูลแกชนจาํ นวนมาก เพอื่ ความสุขแกช นจํานวนมาก เพ่อื ความอนเุ คราะหแ กชาวโลก เพ่ือประโยชน เพื่อความเกอ้ื กูล เพ่ือความสุขแกเทวดาและมนุษยทง้ั หลายอยางน้ี ผูประกอบพรอ มดวยองคแมนี้ ไมว าจะเปนสวนอดตี และไมวาในปจ จุบันนเ้ี ลย นอกจากพระผูม ีพระภาคเจาพระองคน้นั . [๒] พระธรรมของพระผมู พี ระภาคเจา พระองคนั้น พระองคตรัสไวด ีแลว เปน ธรรมทีพ่ งึ เหน็ เอง ไมป ระกอบดวยกาล เรียกใหม าพสิ จู นดูได นอมเอามาใชไ ด พวกผูรพู งึ ทราบเฉพาะตน. เราไมพจิ ารณาเหน็ ศาสดาที่แสดงธรรมทน่ี อมเอามาใชไดอ ยา งนี้ ผปู ระกอบพรอ มดวยองคแ มน ้ี ไมวา จะเปนสว นอดีตและไมวาในปจจุบนั นเี้ ลย นอกจากพระผมู ีพระภาคเจาพระองคน ้นั . [๓] พระผูมีพระภาคเจา พระองคน้นั ทรงบัญญัติไวแลว เปนอยา งดีวา นี้เปนกุศล นี้เปน อกุศล. นีม้ ีโทษ. นไี้ มม โี ทษ. น้ีพงึ เสพ. นี้ไมพ ึงเสพ.นี้เลว. นีป้ ระณีต. น้ดี าํ ขาว มสี ว นคลา ยกัน. เราไมพ ิจารณาเห็นศาสดาที่บัญญตั ธิ รรมทเ่ี ปนกุศลอกุศล มโี ทษ ไมมโี ทษ พงึ เสพ ไมพ งึ เสพ เลวประณีต ดาํ ขาว มีสวนคลายกันอยางนี้ ผูป ระกอบพรอ มดว ยองคแ มน้ีไมว า จะเปนสวนอดตี หรือปจ จุบนั น้ี นอกจากพระผมู ีพระภาคเจาพระองคนนั้ [๔] พระผูมีพระภาคเจาพระองคน ัน้ ทรงบญั ญัติขอปฏิบัติสาํ หรับนาํ ไปถึงพระนิพพานแกพ ระสาวกทั้งหลาย ทงั้ พระนพิ พาน ทัง้ ขอปฏิบัติ ก็

พระสุตตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 12กลมกลืนกนั เปนอยางดีแลว. น้ําจากแมน ้ําคงคากบั นา้ํ จากแมนา้ํ ยมุนา ยอมกลมกลืนกนั เขา กนั ไดอ ยางเรียบรอ ย ช่ือแมฉ ันใด พระผูมีพระภาคเจา พระองคนนั้ กท็ รงบัญญตั ขิ อปฏิบตั สิ ําหรบั ไปใหถึงพระนพิ พานแกพระสาวกทั้งหลาย ทงั้ พระนิพพานท้งั ขอปฏิบัตกิ ก็ ลมกลืนกัน เปน อยา งดีแลว ฉันน้ันนน่ั เทยี ว. เราไมพ จิ ารณาเห็นศาสดาผูท ี่บญั ญตั ิขอปฏิบัติสาํ หรับไปใหถงึ พระนพิ พานไดอ ยางนี้ ผูป ระกอบพรอ มดวยองคแมน ี้ ไมวา จะเปนสวนอดตี และไมว าปจจุบนั นีเ้ ลย นอกจากพระผมู ีพระภาคเจาพระองคน ัน้ . [๕] พระผมู ีพระภาคเจาพระองคน น้ั ทรงไดพระสหายแหง ขอปฏบิ ัติของพระผูยังตองศกึ ษาอีกเทียว และพระผสู ิ้นอาสวะ ผูจบวัตรแลว พระผูมีพระภาคเจา ไมท รงติดดว ยขอปฏิบัติ และวตั รนน้ั ทรงตามประกอบความเปนผเู ดียว เปน ทมี่ าแหงความยนิ ดอี ย.ู เราไมพิจารณาเหน็ ศาสดาท่ที รงประกอบความเปนผยู ินดีในความเปนผูเดยี วอยา งน้ี ผูถงึ ความพรอมดวยองคแมน้ี ไมวาจะเปนสว นอดตี และไมวา ปจ จบุ ันนเี้ ลย นอกจากพระผูมพี ระภาคเจาพระองคนัน้ . [๖] ลาภสําเรจ็ อยา งยง่ิ ชอื่ เสียงก็สาํ เร็จอยา งยงิ่ แดพระผมู ีพระภาคเจา พระองคน ้นั ปานกบั พวกกษตั รยิ ท่ีทรงพระสริ ิโฉมสงา นา รกั อยู ก็พระผูม พี ระภาคเจาพระองคนน้ั แล ทรงปราศจากความเมา เสวยพระอาหาร.เราไมพ จิ ารณาเหน็ ศาสดาทปี่ ราศจากความเมา บรโิ ภคอาหารอยูอ ยางนี้ ผถู งึพรอ มดวยองคแมน ้ี ไมว าจะเปนสวนอดตี และไมวา ปจจบุ ันน้เี ลย นอกจากพระตถาคตเจา พระองคนัน้ . [๗] พระผมู พี ระภาคเจาพระองคน ัน้ ทรงเปน ผมู ีปกตติ รสั อยางไรก็ทรงมีปกตทิ ําอยา งนนั้ ทรงมปี กติทําอยา งไร ก็ทรงมีปกติตรสั อยา งนั้นดว ยประการฉะน้ี ก็เปน อนั วา ทรงเปนผูมีปกติตรสั อยา งไร ก็ทรงมีปกตทิ าํ

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 13อยางนน้ั ทรงมีปกตทิ าํ อยา งไร กท็ รงมีปกตติ รสั อยา งนั้น. เราไมพจิ ารณาเหน็ ศาสดาทีป่ ฏบิ ัติธรรมสมควรแกธ รรมอยางนี้ ผปู ระกอบพรอมดว ยองคแ มน้ีไมวาในสวนอดตี หรอื ในปจ จุบันนี้ ยกเวน แตพระผูม ีพระภาคเจา พระองคน ั้น [๘] พระผูมีพระภาคเจา พระองคน ัน้ ทรงขามความสงสยั ไดแลวปราศจากความเคลอื บแคลง ส้ินสุดความดํารเิ กยี่ วกบั อชั ฌาสัย เกี่ยวกับขอปฏบิ ัติ อนั เปนสวนเบอื้ งตน แหง พรหมจรรย. เราไมพจิ ารณาเห็นศาสดาทขี่ ามความสงสยั ได ปราศจากความเคลอื บแคลงส้ินสุดความดาํ ริ เกี่ยวกับอชั ฌาสัยเก่ียวกบั ขอ ปฏบิ ตั อิ ันเปน สว นเบ้อื งตนแหงพรหมจรรยอยา งน้ี ผปู ระกอบพรอมดว ยองคแ มนี้ ไมว า จะเปน สวนอดตี และไมว าปจจบุ นั นเ้ี ลย ยกเวนแตพระผมู พี ระภาคเจา พระองคน นั้ . พระพทุ ธเจาขา ทาวสกั กะจอมทวยเทพ ไดตรสั ถงึ พระคุณตามท่ีเปน จรงิ ๘ ประการ เหลา น้ีแก สนงั กุมารพรหม. [๒๑๙] เพราะเหตุนัน้ พระเจาขา จงึ เลากันมาวา สนงั กุมารพรหมจงึ ชนื่ ใจ บนั เทิง เกิดปติโสมนสั เม่อื ไดฟ งพระคุณตามทีเ่ ปน จรงิ ๘ ประการของพระผมู ีพระภาคเจา แลว ครัง้ น้ัน สนังกมุ ารพรหม นิมิตอัตภาพใหญย ิ่งเปนเพศกมุ าร ไวผม ๕ จุก ปรากฏแกท วยเทพช้ันดาวดงึ ส. สนงั กมุ ารพรหมนั้นเหาะข้นึ สฟู านัง่ โดยบลั ลงั กในอากาศ บรุ ุษมกี ําลังพงึ น่ังบนบัลลงั กท ีป่ ลู าดไวเปนอยางดี หรือโดยบลั ลังกบนภาคพื้นที่เสมอแมฉ ันใด สนงั กมุ ารพรหมก็ฉนั นัน้ เหาะข้ึนสูฟา น่งั โดยบลั ลงั กใ นอากาศแลว เรยี กพวกเทพชน้ั ดาวดงึ สวา ทานผเู จริญท้งั หลาย พวกเทพชนั้ ดาวดงึ สจะสําคัญขอ นน้ั เปนไฉนวา พระผูมพี ระภาคเจา พระองคนน้ั ทรงมีพระปญญายง่ิ ใหญมาตลอดกาลนานเพยี งไร

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 14 เรื่องพระเจา ทสิ มั บดี ทา นผูเจรญิ เคยมีพระราชาพระนามวา ทสิ ัมบดีมาแลว . พระเจาทสิ ัมบดีไดท รงมพี ราหมณท ปี่ รึกษาช่ีอโควินท. พระเจาทสิ ัมบดี ทรงมพี ระราชบตุ รพระนามวา เรณุกมุ าร. สาํ หรบั โควินทพราหมณไดมบี ุตรช่ือ โชติบาลมาณพ. ดวยประการฉะน้ี จึงไดมีเพ่ือน ๘ คน คือเรณุราชบุตร ๑ โชตบิ าลมาณพ ๑ และกษตั ริย อืน่ อีก ๖ องค. ครั้งน้นั แล โดยกาลลวงไปแหง วนัและคืน โควนิ ทพราหมณไดทาํ กาละแลว. ครน้ั โควินทพราหมณต ายแลวพระเจา ทิสัมบดี ก็ทรงครํ่าครวญวา โอห นอ ในสมยั ใด เรามอบหมายงานทุกอยางในโควินทพราหมณอ ิ่มเอบิ สะพรัง่ พรอมไปดว ยกามคณุ ทง้ั ๕ ใหเขาบําเรออยู ก็ในสมัยนน้ั แลโควนิ ทพราหมณ ตายไปเสยี แลว. เม่อื พระเจาทสิ ัมบดีตรสั อยา งน้ีแลว เรณรุ าชบตุ รกก็ ราบทลู คาํ น้ี กับพระเจา ทิสัมบดวี าขา แตเ ทวะ ขอพระองคอยาทรงครํ่าครวญในเพราะโควนิ ทพราหมณต ายเลยลูกชายของโควินทพราหมณช่ือโชตบิ าลยังมอี ยู ฉลาดกวา บดิ าเสยี ดว ย และสามารถมองเห็นอรรถกวา เสียดวย. บิดาของเขาพราํ่ สอนขอ ความแมเ หลา ใดขอความแมเหลา นนั้ เขากพ็ ร่ําสอนแกโชติบาลมาณพทัง้ นน้ั . อยางน้นั หรอืพอกมุ าร พระเจา ทสิ ัมบดตี รสั ถาม. อยางนน้ั เทวะ พระกุมารกราบทลู .คร้ังนั้นแล พระเจาทิสัมบดีจงึ ทรงเรยี กบรุ ษุ คนใดคนหน่ึงมาสั่งวา น่บี ุรษุ เธอมาน่ี เธอจงไปหาโชติบาลมาณพ แลวจงกลา วกะโชติบาลมาณพอยางนวี้ า ขอความเจรญิ จงมีแกโ ชติบาลมาณพผเู จรญิ พระเจาทิสัมบดีรับส่ังเรยี กโชตบิ าลมาณพผูเจรญิ พระเจาทิสมั บดีทรงใครจะทอดพระเนตรโชตบิ าลมาณพผเู จรญิ .บุรษุ น้นั รบั สนองพระราชโองการของพระเจาทสิ ัมบดแี ลว ก็เขาไปหาโชติบาลมาณพ ครั้นเขาไปแลวก็ไดกลา วคําน้กี ะโชติบาลมาณพวา ขอความเจริญจงมีแกท า นโชติบาลมาณพ พระเจา ทิสัมบดสี ่ังใหเรียกทา นโชติบาลมาณพ พระเจา

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 15ทสิ มั บดที รงใครจ ะทอดพระเนตรทานโชตบิ าลมาณพ. โชตบิ าลมาณพสนองตอบแกบุรุษน้ันแลว จงึ เขาไปเฝาพระเจาทิสมั บดี บนั เทงิ เปนอันดี กบั พระเจาทสิ ัมบดี ครน้ั เสรจ็ สน้ิ ถอ ยคํา ช่ืนชมพอใหเ กิดความคิดถึงกนั แลว จงึ นง่ั ในท่ีสว นหนึ่ง. พระเจา ทสิ มั บดไี ดต รสั คาํ น้กี บั โชตบิ าลมาณพ ผูน ่ังในทส่ี วนหน่ึงวาขอใหท า นโชติบาลจงพรํา่ สอนพวกเราเถิด ขอทานโชติบาลอยาทําใหพ วกเราเสอ่ื มเสยี จากคําพร่าํ สอนเลย เราจะต้ังทานในตําแหนงบิดา เราจกั อภิเษกในตาํ แหนง ทานโควินท. โชตบิ าลมาณพ รบั สนองพระราชโองการของพระเจาทสิ มั บดีวาอยางน้ัน พระพุทธเจาขา . คร้งั น้นั แล ทานผเู จริญ พระเจา ทิสมั บดีทรงอภเิ ษกโชตบิ าลมาณพในตาํ แหนง ทานโควนิ ท ต้งั ไวใ นตําแหนงบดิ าแลว . ชอื่ มหาโควินท โชตบิ าลมาณพไดร ับอภเิ ษกในตําแหนงทานโควนิ ท ไดรบั แตงตง้ัในตําแหนงบดิ าแลว บดิ าพร่าํ สอนขอ ความแมเหลา ใด แกพระเจา ทิสมั บดนี ั้นก็พร่ําสอนขอ ความแมเหลานัน้ แมข อความเหลาใด ท่บี ดิ ามไิ ดพ รํา่ สอนแดพระเจา ทสิ ัมบดี ก็มไิ ดพรํ่าสอนขอความแมเ หลา น้ัน บดิ าจัดการงานแมเ หลาใด แดพ ระเจาทิสมั บดนี น้ั ก็จัดการงานแมเหลานน้ั บิดามิไดจัดการงานเหลาใดแกพระเจาทิสัมบดกี ไ็ มจ ัดการงานเหลา นัน้ คนทงั้ หลายกลาวขวญั ถึงเขาอยางนีว้ า ทานโควินทพราหมณห นอ ทานมหาโควินทพราหมณหนอ. ดว ยปรยิ ายอยา งน้ีแล มหาโควินท ชือ่ น้จี ึงไดเ กดิ ขน้ึ แลวแกโ ชติบาลมาณพ. เรือ่ งเรณรุ าชบุตร [๒๒๐] ครงั้ น้นั แล มหาโควินทพราหมณ เขา ไปเฝากษตั ริย ๖พระองคเหลาน้นั แลว ไดท ลู คํานก้ี ับกษตั ริย ๖ พระองคเ หลา นัน้ วา ขา แต

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 16พระองค พระเจาทิสัมบดีแล ทรงพระชราแลว เปนผูเฒาแลว เปน ผูใ หญลว งกาลผา นวัยแลว ก็ใครเลา หนอจะรชู ีวติ ขอนย้ี อ มเปนไปไดทีเดียว คอื ขอทว่ี า เมอื่ พระเจาทิสมั บดเี สดจ็ สวรรคตแลว พวกขาราชการกจ็ ะพงึ อภเิ ษกเจาเรณรุ าชบุตรในราชสมบัติ มาเถดิ พระองค ขอใหพวกพระองคเ ขาเฝาเจาเรณุผูราชบุตร ทลู อยา งน้วี า พวกขาพระพทุ ธเจา แล เปน พระสหาย ท่โี ปรดปรานที่ช่นื พระทัยไมเปน ท่ีสะอดิ สะเอียนของพระองคเ รณุ ใตฝา พระบาททรงมีความสขุ อยา งไร พวกขาพระพทุ ธเจากม็ คี วามสขุ อยา งนั้น ใตฝ าพระบาททรงมีความทุกขอ ยางไร พวกขาพระพุทธเจา ก็มคี วามทกุ ขอ ยา งนน้ั พระเจาทสิ ัมบดีแล ทรงพระชราแลว เปนผูเฒา แลว เปนผใู หญ ลวงกาลผานวยัแลว กใ็ ครเลา หนอจะรูชีวิต ขอนีย้ อมเปนไปไดทเี ดียว คอื ขอ ที่วา เมอื่พระเจาทิสมั บดีเสร็จสวรรคตแลว พวกขา ราชการกจ็ ะพงึ อภิเษกพระองคเ รณูในราชสมบัติ ถา พระองคเ รณพุ งึ ทรงไดราชสมบัติ ก็จะพึงทรงแบง ราชสมบตั ิแกพ วกขาพระพทุ ธเจา . หกกษตั รยิ เ หลา นน้ั ตา งทรงรับคําของมหาโควินท-พราหมณแ ลว ทรงเขาไปเฝา เจาเรณุราชบตุ ร แลวไดก ราบทูลคาํ นี้กะเจา เรณ-ุราชบตุ รวา พวกขาพระพทุ ธเจา แล เปนพระสหายที่โปรดปรานท่ชี ืน่ พระทยัไมเ ปนที่สะอดิ สะเอยี นของพระองคเรณุ ใตฝาพระบาททรงมคี วามสขุ อยางไรพวกขา พระพทุ ธเจากม็ ีความสุขอยางน้ัน ใตฝา พระบาททรงมคี วามทุกขอยางไรพวกขา พระพทุ ธเจา กม็ คี วามทุกขอ ยางนั้น พระเจาทิสัมบดีแล ทรงพระชราแลว เปน ผเู ฒา แลว เปน ผูใหญ ลวงกาลผา นวัยแลว กใ็ ครเลา หนอจะรชู ีวติ ขอนีย้ อ มเปนไปทเี ดยี ว คือขอ ทว่ี า เม่อื พระเจาทิสมั บดเี สด็จสวรรคตแลว พวกขาราชการกจ็ ะพงึ อภเิ ษกพระองคเรณใุ นราชสมบตั ิ ถาใตฝา พระบาทพระองคเ รณุพึงทรงไดราชสมบัติ กจ็ ะทรงแบงราชสมบัติ แกพ วกขา พระพทุ ธ-เจา . คนอื่นใครเลาหนอ พงึ มีความสขุ ในแวน แควน ของหมอ มฉนั นอกจาก

พระสุตตันตปฎก ทฆี นกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 17พวกทาน ถา หมอมฉันจกั ไดราชสมบตั ิ หมอมฉนั จักแบง ราชสมบตั ิแกพ วกทาน เรณุราชบุตรตรัส. พระเจาเรณไุ ดรับอภิเษก ครัง้ นนั้ แล โดยการลว งไปแหง วันและคืน พระเจา ทิสัมบดีก็เสด็จสวรรคตแลว เมอื่ พระเจา ทิสมั บดีเสดจ็ สวรรคตแลว พวกขา ราชการก็อภิเษกเจาเรณุราชบุตรในราชสมบัติ. เจาเรณไุ ดรบั อภเิ ษกแลว กท็ รงเอบิ อมิ่ เพรยี บ-พรอ มไปดว ยกามคุณทง้ั ๕ ใหบาํ เรออยู. คร้นั นน้ั แล มหาโควนิ ทพราหมณ เขาไปเฝากษัตรยิ ทัง้ ๖ พระองคน นั้ แลวไดกราบทลู คําน้กี บั กษัตริย ๖ พระองคน้ันวา พระเจา ทิสมั บดสี วรรคตแลว แล. เจาเรณุกไ็ ดร ับอภเิ ษกดว ยราชสมบัติทรงเอิบอ่มิ เพยี บพรอมไปดว ยกามคุณท้ัง ๕ ใหบ าํ เรออยู กใ็ ครเลาหนอ จะรูวากามทัง้ หลายเปน ทีต่ ั้งแหงความมวั เมา เชญิ เถดิ พระองค พวกพระองคจงทรงเขาไปเฝาพระเจาเรณุ แลวกราบทลู พระเจา เรณอุ ยา งน้ีวา ขอเดชะพระเจา ทสิ มั บดีของใตฝ า ละอองธุลพี ระบาท กเ็ สด็จสวรรคตไปแลว พระองคเรณุเลากท็ รงไดร บั อภเิ ษกดว ยราชสมบตั ิแลว พระองคท รงระลึกถงึ พระราชดาํ รสั นนั้ ไดอ ยูหรอื . ทานหกกษัตริยน นั้ ทรงตอบรับคาํ ของมหาโควินทพราหมณแลวจึงพากันเขาเฝา พระเจาเรณุ แลวไดก ราบทลู คําน้ีกะพระเจาเรณุวา ขอเดชะ พระเจาทสิ มั บดี ก็เสด็จสวรรคตไปแลว . ใตฝา ละอองธลุ พี ระบาทพระองคเรณเุ ลา กท็ รงไดร ับอภิเษกดวยราชสมบตั ิแลว พระองคย งั ทรงระลกึ พระราชดํารัสนัน้ ไดอ ยหู รือ. หมอ มฉันยงั จาํ ไดอยทู า น พระเจา เรณตุ อบแลว ตรัส อีกวา ใครเลา หนอจะสามารถแบงมหาปฐพนี ี้ ท่ียาวไปทางเหนือและใตเปน เหมอื นทางเกวียนใหเปน ๗ สว นเทา ๆ กันได เปนอยางดลี ะทาน.คนอน่ื นอกจากมหาโควินทพราหมณแ ลว ใครเลาหนอจะสามารถ. ครัง้ นั้นแล

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 18พระเจา เรณุรบั ส่งั กบั บุรุษคนใดคนหน่ึงวา บรุ ษุ เธอมาน่ี เธอจงไปหามหาโควินทพราหมณ แลว กลา วกะมหาโควินทพราหมณอ ยา งนีว้ า พระเจาเรณุรบั สั่งเรียกใตเ ทา. บุรุษนั้น รบั สนองพระราชโองการของพระเจาเรณุวาขอรบั ใสเกลา พระพุทธเจาขา ดังนแ้ี ลว จงึ ไปหามหาโควินทพราหมณแลวไดกลาวคํานก้ี ะมหาโควนิ ทพราหมณว า พระคุณทา น พระเจาเวณุส่งั เรยี กใตเ ทา ขอรับกระผม. มหาโควินทพราหมณกร็ บั คําของบรุ ษุ น้นั แลว จงึ เขาเฝาพระเจา เรณุ แลวกราบทูลสนทนาสมั โมทนียกถาพอใหค ดิ ถงึ กันแลวจงึ นงั่ทสี่ วนขางหน่ึง. พระเจา เรณุ ไดท รงมพี ระราชดํารัสนีก้ บั มหาโควินทพราหมณผนู ่งั แลว ท่ีสว นขางหนึง่ น่ันแหละวา ทา นโควินทจงมาแบง มหาปฐพนี ้ีทย่ี าวไปทางเหนือและทางใตเ ปนเหมือนทางเกวยี นใหเ ปน ๗ สวนอยา งดเี ทากัน. ทานมหาโควินทพราหมณ รับสนองพระราชบญั ชาของพระเจา เรณุ แลวก็แบงชนดิ แบงอยา งดซี งึ่ มหาปฐพีน้ี ท่ยี าวไปทางเหนือและทางใตเ ปนเหมือนทางเกวยี นเปน ๗ สวนเทากนั คอื ทัง้ ทุกสวนใหเหมือนทางเกวยี น เลากันมาวาสวนตรงทา มกลางน้นั เปน ชนบทของพระเจาเรณุ. [๒๒๑] เมอื งท่โี ควินทสรา งไวแลวเหลาน้คี อื ทันตปุระแหง แควน กาลงิ ค ๑ โปตนะแหง แควน อสั สกะ ๑ มาหสิ สดี (มเหสัย) แหง แควนอวันตี ๑ โรรกุ ะแหงแควน โสจิระ (สะวีระ) ๑ มิถลิ าแหง แควนวิเทหะ ๑ สรา งเมืองจมั ปาในแควน อังคะ ๑ และ พาราณสีแหง แควนกาสี ๑. [๒๒๒] ครัง้ นนั้ แล กษัตรยิ  ๖ พระองคน ัน้ ทรงเปนผูช่นื ใจ ทรงมีความดําริเตม็ ท่แี ลว ดวยลาภตามทเ่ี ปน ของตน ทรงคดิ วา โอหนอ พวกเรา

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 19ไดสิ่งทเ่ี ราอยากได ส่งิ ทเี่ ราหวงั สงิ่ ที่เราประสงค สิ่งท่เี ราปรารถนาอยางย่ิงแลว. [๒๒๓] ในครั้งนน้ั มมี หาราชผทู รงภาระ ๗ พระองคคอื พระเจาสตั ตภู ๑ พระเจาพรหม ทัต ๑ พระเจา เวสสภู ๑ พระเจาภรตะ พระเจาเรณุ ๑ พระเจา ธตรฐั อีก ๒ พระองค ดงั นแ้ี ล. จบ ปฐมภาณวาร. เกยี รติศัพทอ ันงามของมหาโควนิ ท [๒๒๔] ครงั้ นั้นแล กษัตรยิ ท ้งั ๖ พระองคนน้ั เสดจ็ ไปหามหาโควนิ ทพราหมณแลว ไดตรสั คําน้กี ะมหาโควนิ ทพราหมณว า ทานโควนิ ทผูเจรญิ เปน พระสหายทโี่ ปรดปรานที่ชอบพระทยั ไมเ ปน ท่สี ะอดิ สะเอียนของพระเจา เรณฉุ นั ใดแล ทา นโควินทผเู จรญิ กเ็ ปนสหาย เปนท่ีรัก เปน ทีช่ น่ื ใจไมเปนท่ีรงั เกียจแมข องพวกเรา ฉนั นน้ั เหมือนกัน ขอใหท านพราหมณโควนิ ทผูเ จริญไดโปรดพรา่ํ สอนพวกเราเถิด ขอทา นพราหมณโ ควินทอยา ใหพวกเราเสือ่ มเสียจากคําพรํา่ สอน. ทานพราหมณ มหาโควินท ทลู สนองพระดาํ รสั ของกษตั ริยท้งั ๖ พระองค ผทู รงไดรบั มุรธาภิเษก เสรจ็ แลว เหลานั้นวา อยางนั้น พระพุทธเจาขา ดังน้แี ล. ครัง้ นน้ั แล ทา นพราหมณ มหาโควินทพราํ่ สอนพระราชา ๗ พระองค ผเู ปน กษตั ริยไ ดร บั มุรธาภเิ ษกดวยราชสมบัติแลวดว ยอนุสาสนี สอนพราหมณมหาศาล ๗ คน และสอนมนตแ กข า บริวาร๗๐๐ คน. คร้ังน้ันแล โดยสมัยอ่ืนอีก เกียรตศิ ัพทอันงามอยางน้ี ของพราหมณมหาโควินท กระฉอนไปวา พราหมณมหาโควนิ ทอ าจเห็นพรหม พราหมณมหาโควนิ ทอ าจสากัจฉา สนทนา ปรกึ ษากันกับพรหม. ครั้งนนั้ แล ความ

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 20ตรึกนี้ไดมีแลว แกพ ราหมณม หาโควินทว า เกยี รติศพั ทอันงามอยางน้ขี องเราแล กระฉอ นไปแลว วา พราหมณมหาโควินทอ าจเหน็ พรหม พราหมณม หาโควินท อาจสากัจฉา สนทนา ปรกึ ษา กับพรหม จึงคิดวา กเ็ ราเองยอ มไมเห็นพรหม ยังไมสากัจฉากับพรหม ยังไมส นทนากับ พรหม ยังไมป รกึ ษากบั พรหมเลย แตเรากไ็ ดฟงคาํ น้ีของพวกพราหมณผูเฒา เปนผหู ลักผใู หญเปนอาจารยของอาจารย กลา วอยวู า ผใู ดหลกี เรน ๔ เดอื นในฤดฝู น เพงกรุณาอยู ผนู ัน้ ยอ มเห็นพรหมได ยอมสากัจฉา สนทนาปรึกษากบั พรหมก็ไดเพราะเหตุนั้น ถา ไฉนเราพึงหลกี เรน ๔ เดอื น ในฤดูฝน พึงเพง กรณุ าฌาน.คร้งั น้นั แล มหาโควินทพราหมณจ ึงเขาเฝา พระเจาเรณุ แลวกราบทูลคาํ น้ีกบั พระเจา เรณวุ า ขอเดชะ ใตฝ า ละอองธุลีพระบาท เกียรตศิ ัพทอ ันงามอยางน้ีของขา พระพุทธเจาแล ฟุง ไปวา มหาโควินทพราหมณอาจเห็นพรหมก็ไดมหาโควินทพราหมณอาจจะสากัจฉา สนทนา ปรึกษากับพรหมได ขอเดชะขา พระพุทธเจา เองเห็นพรหมไมไ ดเลย จะสากัจฉากับพรหมก็ไมได จะสนทนากบั พรหมก็ไมไ ด จะปรกึ ษากบั พรหมก็ไมได แตข า พระพุทธเจาไดฟง คาํ นี้ของพวกพราหมณผ ูเ ฒา เปน ผหู ลักผใู หญ เปน อาจารยของอาจารยก ลาวอยูวา ผใู ดหลกี เรน ๔ เดอื นในฤดฝู น เพง กรุณาอยู ผูนนั้ จะเห็นพรหมไดจะสากัจฉา จะสนทนา จะปรกึ ษากบั พรหมกไ็ ด เพราะเหตุน้ัน ขา พระ-พทุ ธเจาจึงอยากจะหลีกเรน ไป ๔ เดอื นในฤดฝู น เพง กรุณาฌาน เปนผอู นัใคร ๆ ไมพ งึ เขา ไปหาเลย ยกเวน แตผูนาํ อาหารคนเดียว. พระเจาเรณุตรสั วาบัดนท้ี านโควนิ ทผูเจริญ ยอ มสาํ คัญเวลาอันสมควร. มหาโควินทเขาเฝา ๖ กษัตรยิ  คร้งั นั้นแล มหาโควนิ ทพราหมณ จงึ เขาไปเฝา กษตั ริย ๖ พระองคนน้ั แลว ไดกราบทูลคาํ น้ีกะกษตั ริย ๖ พระองคน นั้ วา พระเจา ขา เกียรตศิ ัพท

พระสุตตันตปฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 21อันงามอยางน้ี ของขา พระพุทธเจาฟงุ ไปวา มหาโควินทพราหมณ อาจเห็นพรหมกไ็ ด อาจจะสากจั ฉา จะสนทนา จะปรึกษากับพรหมก็ได ขา พระพุทธ-เจาเอง เห็นพรหมไมไดเลย จะสากจั ฉากบั พรหมกไ็ มไ ด จะสนทนากบั พรหมก็ไมได จะปรึกษากบั พรหมกไ็ มไ ด แตขาพระพทุ ธเจา ไดฟ ง คํานี้ของพวกพราหมณผูเฒาเปนผูหลกั ผูใหญ เปน อาจารย ของอาจารย พูดกันอยวู า ผูใดหลีกเรน อยู ๔ เดอื นในฤดฝู น เพงกรณุ าอยผู ูน ้ันจะเหน็ พรหมได จะสากจั ฉา จะสนทนา จะปรึกษากับพรหมกไ็ ด เพราะเหตนุ น้ั ขาพระพทุ ธเจาอยากจะหลีกเรนอยู ๔ เดอื นในฤดฝู น เพงกรุณาฌาน เปน ผอู นั ใคร ๆ ไมพึงเขาไปหาเลย ยกเวน แตค นทน่ี าํ อาหาร ไปสง คนเดียว. กษัตริยทั้ง ๖ พระองคนั้น กท็ รงอนญุ าตวา บดั นี้ ทา นโควินทผ เู จรญิ ยอ มสาํ คัญเวลาอนั สมควร. ครง้ั นัน้ แล มหาโควินทพราหมณ เขาไปหาพราหมณมหาศาลทง้ั ๗และขาบริวาร ๗๐๐ คน แลว ไดกลา วคําน้กี ะพราหมณม หาศาล ๗ คน และขาบริวาร ๗๐๐ คนวา เกียรติศพั ทอันงามอยา งน้ี ของขาพเจา ฟงุ ขจรไปวามหาโควนิ ทพราหมณ อาจเห็นพรหมก็ได มหาโควินทพราหมณอาจจะสากัจฉาจะสนทนา จะปรกึ ษากับพรหมกไ็ ด ตวั ขาพเจา เองก็ไมเห็นพรหมเลย จะสากจั ฉากับพรหมกไ็ มไ ด จะสนทนากบั พรหมก็ไมได จะปรกึ ษากับพรหมก็ไมได แตขา พเจาไดฟ ง คําน้ีของพวกพราหมณผเู ฒา เปน ผหู ลกั ผูใหญ เปน อาจารยของอาจารยพดู กนั อยวู า ผูใ ดหลีกเรน อยู ๔ เดือน ในฤดูฝน เพงกรณุ าฌานอยู ผูนนั้ จะเหน็ พรหมได จะสากจั ฉา จะสนทนา จะปรกึ ษากับพรหมก็ไดถา เชนนั้น ขอใหพวกทานจงทาํ สาธยายมนตท้งั หลายตามท่ีไดฟ งมา ตามทไ่ี ดเรยี นมาโดยพิสดาร จงสอนมนตก ันและกนั เถิด ขา พเจา อยากจะหลีกเรน ๔เดือนในฤดูฝน เพงกรณุ าฌาน เปน ผอู ันใคร ๆ ไมพ ึงเขาไปหาเลย ยกเวนแตค นสง อาหารคนเดียว. คนเหลา นน้ั กลา ววา บัดน้ี ทา นโควินทผูเ จรญิ ยอม

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 22สาํ คัญเวลาอนั สมควรเถิด. ครั้งนั้นแล มหาโควนิ ทพราหมณเขา ไปหาภริยา๔๐ นาง ผเู สมอกันแลวกไ็ ดก ลา วคาํ น้ีกะภรรยาทง้ั ๔๐ นางผูเ สมอกัน วา แนะนางผูเจริญ เกียรตศิ พั ทอันงามอยา งนี้ ของฉันแล ฟุงขจรไปแลววา มหา-โควนิ ทพราหมณ อาจเหน็ พรหมกไ็ ด อาจจะสากัจฉา จะสนทนา จะปรึกษากบั พรหมกไ็ ด ฉันเองเหน็ พรหมไมไดเ ลย จะสากัจฉากับพรหมก็ไมได จะสนทนากบั พรหมกไ็ มได จะปรกึ ษากับพรหมก็ไมได แตฉนั ไดฟ งคาํ นข้ี องพวกพราหมณผ เู ฒา เปน ผูห ลกั ผใู หญ เปน อาจารยข องอาจารย พดู กันอยูว าผูใดหลกี เรนอยู ๔ เดือน ในฤดฝู น เพงกรุณาฌานอยู ผนู ้นั จะเห็นพรหมก็ได จะสากจั ฉา จะสนทนา จะปรึกษากบั พรหมก็ได เพราะเหตนุ ัน้ ฉนัอยากหลกี เรน ๔ เดอื นในฤดฝู น จะเพงกรณุ าฌาน ใคร ๆ ไมพ งึ เขา ไปหายกเวนแตคนสง อาหารคนเดยี ว. พวกนางตอบวา บัดนี้ ทานโควินทผูเจริญยอ มสําคัญเวลาอันสมควร. ครัง้ นนั้ แล มหาโควินทพราหมณ ใหสรางสัณฐาคารใหมท างทศิตะวันออก แหง พระนครนัน่ เองแลวกห็ ลกี เรน ในฤดฝู นจนครบ ๔ เดือน เพงกรณุ าฌานแลว ไมม ีใครเขา ไปหาทานนอกจากคนสงอาหารคนเดียว. คร้งันั้นแล โดยลวงไป ๔ เดอื น ความกระสันไดม แี ลว ทีเดยี ว ความหวาดสะดงุก็ไดมีแลว แกม หาโควนิ ทพราหมณว า ก็แหละเราไดฟงคํานข้ี องพราหมณผเู ฒาเปนผูหลกั ผูใหญ เปน อาจารยข องอาจารย พูดกนั อยวู า ผูใ ดหลกี เรน อยตู ลอด๔ เดือนในฤดูฝน เพง กรณุ าฌานอยู ผูนน้ั จะเหน็ พรหมได จะสากจั ฉา จะสนทนา จะปรกึ ษากบั พรหมก็ได แตส วนเราเหน็ พรหมไมไ ดเ ลย สากจั ฉากบั พรหมก็ไมได สนทนากับพรหมก็ไมไ ด ปรกึ ษากบั พรหมกไ็ มไ ด

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 23วาดวยการปรากฏของสนงั กุมารพรหม คร้ังนั้นแล สนงั กุมารพรหมทราบความดาํ ริทางใจของมหาโควนิ ท-พราหมณด วยใจแลว กห็ ายไปในพรหมโลก ไดปรากฏตอ หนา มหาโควนิ ท-พราหมณเ หมือนบุรุษผูมกี ําลังพงึ เหยียดแขนที่คู หรือพงึ คูแขนท่ีเหยยี ด ฉะน้นั .ครง้ั นน้ั แล มหาโควนิ ทพราหมณมคี วามกลัวตวั ส่นั ขนพอง เพราะเหน็ รปูอยา งที่ไมเคยเห็นมากอน. วาดว ยปฏปิ ทาใหถ ึงพรหมโลก ครง้ั นนั้ แล พราหมณมหาโควนิ ท กลวั แลวสลดแลว เกิดขนชูชันแลว ไดกลา วกะพรหมสนังกุมารดว ยคาถาวา [๒๒๕] ทานผูน ริ ทุกข ทานเปน ใคร มรี ศั มี มยี ศ มสี ิริ พวกเราไมร ูจกั ทาน จึงขอ ถามทา น ทาํ อยา งไร พวกเราจงึ จะรูจ ัก ทา นเลา . พวกเทพท้ังปวงในพรหมโลกยอ มรูจ ัก เราวา เปน กมุ ารมานมนานแลว ทวยเทพ ทัง้ หมดก็รจู กั เรา โควินท ทานจงรูอยางน.้ี ท่ีนง่ั นํ้า นา้ํ มันทาเทา และขนมสกุ คลกุ นํา้ ผึ้ง สําหรบั พรหม ขอเชญิ ทา นดว ย ของควรคา ขอทา นจงรับของควรคาของ ขา พเจา เถิด.

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 24 โควนิ ท ทา นพูดถึงของควรคาใด เรา จะรบั เอาของควรคา (น้นั ) ของทา น เรา เปด โอกาสแลว ทานจงถามอะไร ๆ ทท่ี า น ปรารถนาเปนอยา งยงิ่ เพ่ือประโยชน เกือ้ กลู ในปจจบุ ัน และเพื่อความสขุ ใน เบอื้ งหนา. [๒๒๖] ครง้ั นน้ั แล ความคิดนไ้ี ดมีแกม หาโควินทพราหมณว า เราเปน ผทู ่ีสนงั กุมารพรหมเปดโอกาสใหแ ลว เราพึงถามอะไรหนอแล กบั สนัง-กุมารพรหม ประโยชนป จ จบุ ันหรือประโยชนเบอ้ื งหนา ครัง้ นน้ั แล ความคดิน้ไี ดมีแลว แกมหาโควินทพราหมณวา สาํ หรับประโยชนป จ จบุ นั เราเปนผูฉลาดแล แมคนเหลา อื่นก็ยอมถามประโยชนป จ จุบันกะเรา อยากระน้นั เลยเราพึงถามประโยชนท ่เี ปน ไปในภพเบอื้ งหนาเทาน้ันกะสนงั กมุ ารพรหม คร้งันั้นแล มหาโควนิ ทพราหมณ จึงไดก ลา วคาถากบั สนังกุมารพรหมวา [๒๒๗] ขาพเจาเปนผูม ีความสงสยั ขอถาม ทา นสนังกมุ ารพรหมผไู มมคี วามสงสัยใน ปญหาที่พึงรอู ื่น สตั วต ง้ั อยูใ นอะไร และ ศึกษาอยใู นอะไรจงึ จะถึงพรหมโลกทไี่ ม ตายได. ดูกอนพราหมณ สตั วละความยึดถอื อัตตาวาเปนของเรา ในสัตวท้ังหลาย ท่ี เกิดเปน มนุษย เปน ผเู ดยี วโดดเดน นอ ม ไปในกรุณาปราศจากกล่นิ เหม็น เวน จาก

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 25 เมถุน ตัง้ อยใู นธรรมน้ี และศกึ ษาอยู ในธรรมนจ้ี ึงจะถงึ พรหมโลกทไี่ มตายได ขอปฏบิ ัติใหถึงพรหมโลก [๒๒๘] ขาพเจา ยอมรทู ว่ั ถงึ จากทานวา ละความยดึ ถืออัตตาเปน ของเราไดแลว . คนบางคนโนโลกน้ี สละกองโภคะนอย หรือสละกองโภคะมากสละเครอื ญาตนิ อ ย หรือสละเครอื ญาตมิ าก ปลงผม และหนวด นงุ หมผายอมฝาด บวชเปน บรรพชิต ขา พเจายอ มรทู ั่วถึงจากทา นวา ละความยดึ ถืออัตตาเปนเราไดแลว ขาพเจา ยอมรทู ว่ั ถึงจากทา นวา เปนผูเดยี วโดดเดนคนบางคนในโลนนี้ ใชท ี่นอนทน่ี ่งั เงยี บอยู หลีกเรนอยูท่ีปา โคนไม ภเู ขาซอกเขา ถ้ําเขา ปา ชา ราวปา กลางแจง ลอมฟาง ดงั วามานี้ ขา พเจาน้ันยอ มรทู ่วั ถงึ จากทานวา เปนผเู ดียวโดดเดน. ขอวา นอมไปในกรณุ าขาพเจา น้ันยอมรทู ัว่ ถึงจากทานวา คนบางคนในโลกน้ี แผไ ปตลอดทิศหนึง่มโี จสหรคตดว ยกรณุ าอยู ทศิ ท่ีสองกอ็ ยา งนั้น ทศิ ท่ีสามก็อยา งนั้น ทศิ ทส่ี ่กี ็อยางนนั้ แผไปดวยใจท่สี หรคตดว ยกรุณา ไมมีเวร ไมม ีความพยาบาทกวา งขวาง ถึงความเปนใหญ ไมม จี ํากัด ตลอดทิศท้ังเบือ้ งบน เบ้อื งลางเบอื้ งขวาง ทุกแหง ตลอดโลกทง้ั หมดอยางทวั่ ถงึ อยู ดงั ทวี่ า มาน้ี ขา พเจานน้ั ยอ มรูท ั่วถึงจากทานวา นอมไปในกรุณา. ก็แลขาพเจายอมไมร ทู ัว่ ถึงจากทา นผกู ลา วถึงกลน่ิ ท่ีเหม็น [๒๒๙] ขาแตพ รหม ในหมมู นุษยม ีกลิน่ เหม็น อะไร หมูมนษุ ยใ นโลกนี้ ไมร จู กั กลิ่น เหม็นเหลาน้ี ธรี ะ ทา นโปรดกลา ว หมู

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 26 สตั วอันอะไรรอยรัดจงึ มกี ลนิ่ เนาฟงุ ไป กลายเปน สัตวอ บาย มพี รหมโลกอันปด แลว. ความโกรธ ความเท็จ ความหลอก- ลวง ความประทษุ รายมิตร ความตระหนี่ ความถอื ตัวจดั ความรษิ ยา ความอยาก ความสงสัย ความเบียดเบียนผูอ ืน่ ความ โลภ ความประทษุ ราย ความมัวเมา และ ความหลง ผปู ระกอบในกเิ ลสเหลา นี้ เปน ผูไมปราศจากกล่นิ เหม็นเนา กลาย เปนสัตวอบาย มีพรหมโลกอนั ปด แลว. [๒๓๐] ขา พเจา ยอ มรูท ัว่ ถึงจากทานผกู ลาวถึงกล่ินเหม็นอยูโดยประ-การท่ีกลน่ิ เหมน็ เหลา นนั้ อันผอู ยคู รองเรือนจะพงึ ย่าํ ยอี ยา งงา ย ๆไมได ขา พเจาจักบวชเปน บรรพชิต. บดั นี้ ทานโควินทผ ูเจรญิ ยอ มสาํ คญั เวลาอันสมควร. มหาโควินททลู ลาบวช ครัง้ น้ันแล มหาโควินทพราหมณก็เขา ไปเฝา พระเจาเรณุ แลวกราบทูลคํานีก้ ะพระเจา เรณวุ า ขอพระองคโปรดทรงแสวงหาที่ปรึกษาคนอืน่ ผูท่ีจักพร่าํ สอนเกย่ี วกับราชสมบัติของใตฝา ละอองธุลีพระบาทได ณ บัดนี้ ขอเดชะขา พระพทุ ธเจา อยากจะออกจากเรือนบวชเปน บรรพชติ ตามท่ีขา พระพทุ ธเจาไดฟงคาํ ของพรหมกลา วถงึ กล่ินเหม็น กลิ่นเหม็นเหลาน้นั อันผูอ ยคู รองเรอื นจะพึงยาํ่ ยไี มไ ด โดยงา ยเลย ขอเดชะ ขาพระพทุ ธเจา จักออกจากเรือนบวชเปน บรรพชติ .

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 27[๒๓๑] ขา พระพทุ ธเจา ขอกราบทลู เชิญพระ เจาเรณุ ภูมบิ ดี ขอพระองคโปรดทรง ทราบดวยราชสมบัติ ขาพระพุทธเจา ไม ยินดีในความเปน ที่ปรึกษา. ถา ทา นมคี วามตอ งการยงั พรองอยู เรา จะเพ่ิมใหทา นจนเต็มท่ี ใครเบียดเบยี น ทาน เราผูเปน จอมทัพแหง แผนดินจะ ปอ งกัน ทา นเปนเหมอื นบิดา เราเปน เหมือนบุตร ทา นโควนิ ท อยาทงิ้ พวกเรา ไปเลย. ขา พระพุทธเจา ไมมีความตองการ ที่ยงั พรอง ผเู บียดเบยี นขา พระพทุ ธเจา ก็ไมมีแตเ พราะฟง คําของอมนุษย ขา พระ พุทธเจาจงึ ไมยนิ ดีในเรือน. อมนษุ ยพ วกไหน เขาไดก ลาวขอ ความ อะไรกะทา น ซง่ึ ทานไดฟ งแลว จึงทง้ิ พวกเรา ทิ้งเรอื นของเรา และทงิ้ เรา ท้งั หมด. ในกาลกอ น เมอื่ ขาพระพุทธเจา เขา ไปอยูแ ลว เปนผใู ครบูชา ไฟทีเ่ ติมใบ หญา คา โชตชิ วงแลว.

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 28 แตน ้นั พรหมองคเ กา แกจ ากพรหม โลกมาปรากฏกายแกขา พระพทุ ธเจา แลว พรหมนั้นไดแ กป ญหาของขาพระพทุ ธเจา ขาพระพทุ ธเจาฟงคาํ นน้ั แลว จงึ ไมยนิ ดี ในเรอื น. โควนิ ท ทา นกลา วคําใด เราเช่ือคํา นน้ั ของทาน ทา นฟงถอยคําของอมนุษย จะเปลี่ยนเปน อยางอื่นไดอยา งไร พวกเรา จกั คลอ ยตามทาน โควินทข อทา นจงเปน ครูของพวกเรา. มณี ไพฑรู ย ไมข นุ มัว ปราศจาก มลทนิ งดงามฉนั ใด พวกเราฟงแลวจัก ประพฤติในคําพร่ําสอนของทา นโควินท ฉนั นั้น. [๒๓๒] ถาทา นโควนิ ทผ ูเจรญิ ออกจากเรือนบวชเปนบรรพชิต แมพวกเราก็จกั ออกจากเรือน บวชเปนบรรพชติ และคติของทานก็จกั เปน คติของพวกเรา. ครัง้ น้ันแล มหาโควนิ ทพราหมณ เขา เฝา กษัตรยิ  ๖ พระองคนัน้ แลว ไดทลู คําน้กี ะกษตั ริย ๖ พระองคนน้ั วา ใตฝ า พระบาท บัดนี้ ขอพระองคโปรดแสวงหาคนอื่นผูทจ่ี กั พรํ่าสอนในเร่อื งราชสมบัตขิ องพวกพระองคมาเปน ท่ปี รกึ ษาเถดิ ขา พระพุทธเจา อยากจะออกจากเรอื นบวชเปน บรรพชติ ตามคาํ ของพรหมผูกลาวถึงกล่นิ เหม็นทีข่ าพระพทุ ธเจาไดฟ ง น้นั แล กลน่ิ เหมน็เหลา นัน้ อนั ผอู ยคู รอบครองเรือนจะพงึ ยา่ํ ยีงาย ๆ ไมได ขาพระพุทธเจาจกัออกจากเรือนบวชเปน บรรพชิต. ครง้ั นัน้ แล กษตั ริยท้งั ๖ พระองคน ้ัน

พระสตุ ตันตปฎ ก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 29หลกี ไปในท่ีสวนหนึ่งแลวปรกึ ษากันวา ขนึ้ ชอื่ วาพราหมณพ วกนีเ้ ปนคนละโมบในทรพั ย อยากระน้ันเลย พวกเราพงึ เกลี้ยกลอ มโควินทพราหมณด วยทรพั ย.กษัตริยเ หลานน้ั เขาไปหามหาโควนิ ทพราหมณแ ลวตรสั อยางน้วี า ทานผูเ จริญสมบตั ิในราชสมบตั ิทง้ั ๗ น้ี มอี ยูเ พยี งพอจริง ๆ ทา นตอ งการดวยประมาณเทา ไร ๆ จากราชสมบตั ทิ ง้ั ๗ นัน้ จงนํามาใหม ีประมาณเทา นน้ั . อยาเลยใตฝา พระบาท สมบตั แิ มน ขี้ องขา พระองคก็มีพอแลว สมบตั ิของพวกพระองคกอ็ ยา งน้ันเหมือนกัน ขาพระองคจ ักสละทุกอยา งแลวออกจากเรอื นบวชเปนบรรพชติ ตามคาํ ของพรหมผูกลา วถึงกลิ่นเหม็นทีข่ า พระองคไดฟง มานน่ั แลกล่ินเหม็นทั้งหลายเหลา นั้นอนั ผอู ยูครอบครองเรือนจะพงึ ย่ํายีอยา งงา ย ๆ ไมไดขาพระพุทธเจา จกั ออกจากเรอื นบวชเปนบรรพชติ . ครั้งน้นั แล เหลา ๖กษตั รยิ น น้ั หลกี ไปในสวนขา งหนึ่งแลว ชว ยกันคิดวา ขึ้นชือ่ วา พราหมณพวกนี้เปน คนละโมบในสตรี อยา กระนน้ั เลย พวกเราพึงเกล้ยี กลอมมหาโควนิ ทพราหมณด ว ยพวกสตรี กษตั ริยเ หลานั้นเขา ไปหามหาโควินทพราหมณแลว ตรัสอยา งนว้ี า ทานผูเ จรญิ พวกสตรีในราชสมบตั ทิ งั้ ๗ นี้มีอยูอ ยางเหลือเฟอจรงิ ๆ ทานตองการพวกสตรีจํานวนเทา ไร จากราชสมบัตทิ ้งั ๗ น้ัน จะนาํมาใหจาํ นวนเทา นั้น. พอละ ใตฝา พระบาท ภรยิ าของขาพระองคมี ๔๐ นางผเู สมอกัน ขา พระองคจ ักสละนางเหลานั้นทั้งหมดออกจากเรือนบวชเปน บรรพชิตตามคําของพรหมผกู ลา วถงึ กลิน่ เหม็นเนาที่ขาพระองคไ ดฟง มาน่นั แหละ กล่นิท่ีเหม็นเนาเหลา นนั้ อันผอู ยคู รองเรอื นจะพึงยํ่ายีอยา งงา ย ๆ ไมได ขาพระองคจักออกจากเรือนบวชเปน บรรพชิต. ถาทานโควินทผูเจรญิ จกั ออกจากเรอื นบวชเปน บรรพชติ พวกเราก็จกั ออกจากเรอื นบวชเปนบรรพชติ เหมือนกนั และอันใดเปน คติของทา น อันนั้นกจ็ ักเปน คติของพวกเรา.

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 30 [๒๓๓] ถา พวกพระองคละกามทง้ั หลาย ซ่ึง เปนแหลงทปี่ ถุ ุชนของไดแลว จงปรารภ ความเพยี รม่ันคง เปน ผูม ีขนั ตเิ ปน กําลัง ทั้งมีใจต้ังมั่นเถดิ . ทางน่นั เปน ทางตรง ทางน่ันเปน ทาง ยอดเยยี่ ม พระสทั ธรรมอันพวกสัตบรุ ษุ รักษาแลว เพอ่ื การเขา ถึงพรหมโลก. การอําลาของมหาโควินท [๒๓๔] ถา อยา งนั้น ทา นโควนิ ทผ เู จริญ โปรดจงรอ ๗ ป โดยลวงไป ๗ ป พวกเราก็จักบวชออกจากเรือนเลิกเกย่ี วขอ งกบั การเรือนเหมือนกันและอันใดเปน คติของทาน อันนนั้ กจ็ ักเปน คตขิ องพวกเรา. ใตฝ า พระบาท ๗ป นานเกินไป ขาพระองคไ มส ามารถรอพวกพระองคไ ดต ัง้ ๗ ป กใ็ ครเลาหนอจะรชู ีวติ ได ภพหนาจาํ ตอ งไป ตองตัดสินใจใหเ ด็ดขาดลงไปดวยความรูตองทํากุศล ตองประพฤติพรหมจรรย ผูเกิดมาแลว ไมต ายไมมี ก็อยางคําของพรหมผูกลาวถึงกลิน่ เหมน็ เนาทีข่ า พระองคไดฟง มาแลว น่ันแหละ กลน่ิคาวเหลา น้ันอนั ผอู ยูครองเรอื นจะพึงย่ํายอี ยางงาย ๆ ไมไ ด ขา พระองคจกั ออกจากเรือนบวชเปนบรรพชติ . ถาอยา งนน้ั ทา นโควินทผเู จริญโปรดจงรอ ๖ ป ฯลฯ โปรดจงรอ๕ ป. โปรดจงรอ ๔ ป. โปรดจงรอ ๓ ป. โปรดจงรอ ๒ ป. . โปรดจงคอย๑ ป โดยลวง ๑ ปไ ป พวกเรากจ็ ักบวชออกจากเรอื นเลกิ ยงุ เก่ยี วกับการเรือนและอนั ใดเปนคติของทาน อนั นัน้ กจ็ กั เปนคติของพวกเรา.

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 31 ใตฝาพระบาท ๑ ป นานเกินไป ขา พระองคไ มอาจคอยพวกพระองค๑ ป ก็ใครเลาจะรูช ีวติ ได ภพหนาจาํ ตอ งไป ตอ งใชค วามรูต ดั สนิ ใจใหเ ดด็ขาดลงไป ตองทํากศุ ลไว ตอ งประพฤติพรหมจรรย. ผูเ กิดมาแลว ไมตายไมมี กอ็ ยา งคําของพรหมกลาวอยูเกยี่ วกับกลิ่นเหมน็ เนา ทข่ี าพระองคไ ดฟ งมาแลวนน่ั แหละ กลนิ่ เหม็นเหลา นนั้ อนั ผูอยูค รองเรอื นจะพึงยํา่ ยอี ยางงาย ๆไมได ขาพระองคจ ักออกจากเรือนบวชเปนบรรพชิต ถาอยา งนน้ั ทานโควินทผ ูเ จรญิ โปรดจงรอ ๗ เดอื น โดยกาลลวงไป ๗ เดือน พวกเรากจ็ กั บวชออกจากเรือนเลกิ ยงุ กบั การเรือนเหมอื นกันและอนั ใดเปนคตขิ องทา น อันนัน้ กจ็ ักเปนคตขิ องพวกเรา. ใตฝา พระบาท ๗ เดือนนานเกนิ ไป ขาพระองคค อยพวกพระองค ๗เดอื นไมไ ด ใครเลาจะรูค วามเปนอยูไ ด ภพหนาจาํ ตอ งไป ตอ งใชค วามรตู ดัสินใจใหเดด็ ขาดลงไป ตอ งสรา งกศุ ลไว ตอ งประพฤติพรหมจรรย ผูเกิดมาไมต ายไมมี ก็อยางคาํ ของพรหมกลาวอยูเกี่ยวกบั กลิน่ เหมน็ เนา ทข่ี า พระองคไดฟงมาแลว น่ันแหละ กลน่ิ เหมน็ เนาเหลาน้ัน อนั ผูอยคู รองเรอื นจะพึงยาํ่ ยีอยางงา ย ๆ ไมไ ด ขาพระองคจกั ออกจากเรอื นบวชเปน บรรพชติ . ถาอยางนัน้ ทานโควนิ ทผ เู จรญิ โปรดจงคอย ๖ เดอื น. โปรดจงคอย ๕ เดอื น. โปรดจงคอย ๔ เดอื นโปรดจงคอย ๓ เดือน. โปรดจงคอย๒ เดอื น. โปรดจงคอย ๑ เดือน. โปรดจงคอยครง่ึ เดือน โดยครึ่งเดอื นลว งไป พวกเราก็จกั บวชออกจากเรือนเลิกยุงเก่ียวกบั การเรอื น และคติของทานจกั เปน คติของพวกเรา ใตฝาพระบาท คร่ึงเดือนนานเกินไป ขาพระองคคอยพวกพระองคถึงครงึ่ เดือนไมได กใ็ ครเลาจะรูชีวิตได ภพหนา จาํ ตอ งไป ตองใชความรู

พระสุตตันตปฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 32ตัดสินใจใหเ ดด็ ขาดลงไป ตองสรางกุศลไว ตองพฤตพิ รหมจรรย ผเู กดิ มาแลว ไมต ายไมมี กอ็ ยา งคําของพรหมกลา วอยู เกยี่ วกบั กลิน่ เหม็นทั้งหลาย ท่ีขาพระองคไดฟ ง มาแลวน่ันแหละ กล่ินเหม็นเหลา นั้น อนั ผอู ยูครองเรือนจะพงึ ย่ํายเี สยี งาย ๆ ไมไ ด ขา พระองคจักบวชเปนบรรพชติ . ถาอยา งนน้ั ทานโควินทผ ูเจริญโปรดจงรอ ๗ วนั กวา พวกเราจักพรา่ํ สอนลกู และพี่นองของตนในเร่ืองราชสมบตั ิ เสรจ็ กอนโดยลว งไป ๗ วันพวกเรากจ็ กั บวชเปนบรรพชิตเหมอื นกัน และอนั ใดเปนคตขิ องทาน อันนนั้จกั เปนคติของพวกเรา. ใตฝ าพระบาท ๗ วนั ไมน านดอก ขาพระบาทจกั คอยพวกพระองค๗ วัน. คร้งั น้นั แล มหาโควนิ ทพราหมณ เขาไปหาพราหมณมหาศาล ๗ คนและขาบริวาร ๗๐๐ คน แลวไดกลาวคํานีก้ ับพราหมณมหาศาล ๗ คน และขาบริวาร ๗๐๐ คนวา บัดนข้ี อใหท านจงแสวงหาอาจารยคนอ่นื ผูท จ่ี กั สอนมนตแ กพ วกทาน ทา นผเู จริญ ขา พเจา อยากจะออกจากเรือนบวชเปนบรรพชติกอ็ ยางคําของพรหมผกู ลาวเกยี่ วกับเรอ่ื งกล่ินเหมน็ ทข่ี า พเจา ไดฟ งมาแลว นน่ัแหละ กลิน่ เหมน็ เหลานน้ั อันผอู ยคู รองเรือนจะพึงยํ่ายเี สยี งา ย ๆ ไมไ ดทานผเู จรญิ ขาพเจา จักออกจากเรอื นบวชเปนบรรพชติ . ทา นโควินทผูเจริญ อยาบวชออกจากเรอื นไมเ กี่ยวของกบั เรือนเลยทา นผูเจรญิ การบวชมศี กั ดิ์นอ ย และมีลาภนอย ความเปนพราหมณม ีศักด์ิใหญ มีลาภใหญ. ทานผูเจรญิ ทั้งหลาย ทานอยาไดกลา วอยางนี้ ทานผูเจริญทง้ั หลายพวกทา นอยาไดกลา วอยางนว้ี า การบวชมีศักด์ินอย และมีลาภนอ ย ความเปน พราหมณม ีศกั ดิ์ใหญ และมลี าภใหญ คนอื่นใครเลาทม่ี ศี ักด์มิ ากกวา หรอืมลี าภมากกวา ขาพเจา บดั น้ขี า พเจา เหมือนราชาของพระราชา เหมือนพรหม

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นกิ าย มหาวรรค เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 33ของพราหมณท ้งั หลาย เหมอื นเทวดาของพวกคฤหบดีท้งั หลาย ขา พเจา จกั สละความเปนทง้ั หมดนนั้ ออกจากเรอื นบวชเปน บรรพชติ กอ็ ยางคําของพรหมกลาวอยูเ กย่ี วกบั เร่ืองกลิ่นเหมน็ เนา ที่ขา พเจาไดฟ ง มาแลว นัน่ แหล ะ กล่ินเนา เหมน็ เหลา น้ันอนั ผคู รองเรอื นอยู จะพึงยํ่ายเี สยี งาย ๆ ไมได ทา นผเู จริญทัง้ หลาย ขา พเจา จักออกจากเรอื นบวชเปนบรรพชิต. ถาทานโควนิ ทผ เู จริญจกั ออกจากเรอื น บวชเปนบรรพชติ พวกเราก็จักออกจากเรือนบวชเปนบรรพชิตเหมอื นกนั และอันใดเปน คติของทา นอันนนั้ จักเปนคตขิ องพวกเรา. ครั้งนั้นแล มหาโควินทพราหมณ เขาไปหาพวกภรยิ าผเู สมอกันแลวไดก ลาวคํานี้กับพวกภรยิ าผูเสมอกันวา แนะนางผเู จริญ ผทู อ่ี ยากไปสตู ระกลูญาตขิ องตนนน้ั กจ็ งไปสตู ระกูลของตนเถดิ หรือจะหาสามตี นอ่นื กไ็ ด ฉนัอยากออกจากเรือนบวชเปน บรรพชติ ก็อยางคาํ ของพรหมกลาวอยูเ กย่ี วกับเรื่องกลน่ิ เหมน็ เนา ท่ีฉนั ไดฟ ง มาแลว นนั่ แหละ กล่นิ เหมน็ เนาเหลา น้นั อันผูอยูครองเรือนจะพงึ ย่าํ ยีเสยี อยางงาย ๆ ไมไ ด ฉันจักออกจากเรอื นบวชเปนบรรพชติ . ทา นเทา นัน้ เปน ญาตขิ องพวกดิฉัน ผูตองการญาติ และทานเปน ภัสดา ของพวกดฉิ ันผตู องการภสั ดา ถาทา นโควนิ ทผูเจรญิ จกั ออกจากเรอื น บวชเปนบรรพชิต พวกดฉิ นั ก็จกั ออกจากเรอื น บวชเปน บรรพชิตเหมือนกนั และอนั ใดเปนคตขิ องทาน อนั นนั้ กจ็ กั เปนคตขิ องพวกดฉิ ัน. การบวชของมหาโควินท คร้ังน้นั แล โดยลว งไป ๗ วนั มหาโควินทพราหมณก ็โกนผมและหนวดนุงหม ผา ยอ มฝาด ออกจากเรือน บวชเปนบรรพชิตแลว . ก็แหละพระราชาผเู ปนกษตั รยิ ซึ่งไดรับมรุ ธาภิเษกแลว ๗ พระองค พราหมณมหาศาล