tripitaka_79

พระอภิธรรมปฎก ธาตุกถา-บคุ คลบญั ญัติ เลม ๓ - หนา ที่ 59 ในปญหาท่ี ๕ พึงทราบวนิ ิจฉยั ในชาติชรามรณะ เชนกบั ชีวิติน-ทรีย. เพราะนพิ พาน สขุ มุ รปู สญั ญา กับฌาน นบั สงเคราะหโ ดยเปนขนั ธสงเคราะหไ มไ ด แตน ับสงเคราะหเ ขาโดยเปนอายตนะและธาตไุ ด ฉะนนั้พระผูมพี ระภาคเจาทรงหมายเอาธรรมนั้น นับสงเคราะหดวยขนั ธ ๒ คือรปูขนั ธและสัญญาขันธ. ในปญ หาที่ ๖ พึงทราบวนิ ิจฉยั ในหมวด ๓ แหงโสกะเปน ตนนบัสงเคราะหก บั เวทนาขนั ธ พงึ ทราบในอุปายาสะเปน ตน เชน กบั สังขารขนั ธ.พงึ ทราบในเวทนาอีกเชนกบั เวทนาขนั ธ. พงึ ทราบในสัญญาเชนกบั สัญญาขนั ธ พงึ ทราบวนิ ิจฉยั ในเจตนาเปนตน เชนกบั สงั ขารขนั ธ. แม ในปญ หาที่ ๗ เปน ตน กพ็ งึ ทราบธรรมทีนบั สงเคราะหไ ด และไมได โดยอุบายนี้ แล. จบอรรถกถาอสงั คหิตปทนิทเทส ๔. สงั คหิเตนสังคหิตปทนิทเทส [๑๘๗] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไดดว ย สมุทยสัจ มัคคสัจโดยขนั ธสังคหะ อายตนสงั คหะ. ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ ดดวยธรรมเหลา นน้ั โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลา นนั้สงเคราะหไ ดดว ยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ธรรมเหลานน้ั สงเคราะหไดด วยขันธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑. [๑๘๘] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไดด วย อติ ถินทรยี  ปรุ ิสนิ ทรยี สขุ นิ ทรีย ทกุ ขินทรยี  โสมนัสสนิ ทรยิ  โทมนสั สนิ ทรยี  อเุ ปกขนิ -

พระอภิธรรมปฎ ก ธาตุกถา-บคุ คลบัญญัติ เลม ๓ - หนา ท่ี 60ทรยี  สัทธินทรยี  วริ ิยินทรีย สตินทรยี  สมาธินทรีย ปญ ญินทรยี อนญั ญตญั ญัสสามตี นิ ทรีย อญั ญนิ ทรีย อญั ญาตาวนิ ทรยี  อวิชชาสงั ขารเพราะอวิชชาเปนปจ จยั ผสั สะเพราะสฬายตนะเปนปจ จยัตัณหาเพราะเวทนาเปนปจ จัย อปุ าทานเพราะตัณหาเปน ปจจัย กรรม-ภพเพราะอุปาทานเปนปจ จัย โสกะ ปรเิ ทวะ ทุกข โทมนสั อุปายาสสตปิ ฏ ฐาน สัมมปั ปธาน อัปปมัญญา อนิ ทรีย ๕ พละ ๕ โพชฌงค๗ อรยิ มรรคมอี งค ๘ ผัสสะ เจตน อธิโมกข มนสิการ เหตุธรรมเหตุสเหตุกธรรม เหตเุ หตุสมั ปยุตตธรรม อาสวรรม สญั โญชนธรรมคันถธรรม โอฆธรรม โยคธรรม นวี รณธรรม ปรามาสธรรมอุปาทานธรรม กิเลสธรรม กิเลสสงั กเิ ลสกิ ธรรม กิเลสสงั กลิ ิฏฐ-ธรรม กเิ ลสกิเลสสมั ปยุตตธรรม โดยขันธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ ดด วยธรรมเหลา นน้ั โดยขันธสงั คหะอายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา นน้ั สงเคราะหไ คด ว ยขนั ธ อายตนะธาตุ เทาไร ? ธรรมเหลา น้นั สงเคราะหไดดว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑. จบสังคหเิ ตนสังคหติ ปทนิทเทส อรรถกถาสงั คหเิ ตนสังคหติ ปทนิทเทส บดั นี้ เพอื่ จําแนก สงั คหเิ ตน สงั คหิตบท พระผมู ีพระภาคเจา จึงเรมิ่ คําวา \"สมทุ ยสจฺเจน\" เปน อาทิ. ในนทิ เทสนนั้ บทใด นบั สงเคราะหไดด วยสามารถแหงขันธสงเคราะหเ ปนตน โดยธรรมมขี ันธเปนตน พระผมู ีพระภาคเจาทรงทําปุจฉา วิสชั นา ซง่ึ การสงเคราะหบทนน้ั น่ันแหละ ดวยขันธ

พระอภธิ รรมปฎ ก ธาตกุ ถา-บุคคลบญั ญัติ เลม ๓ - หนาที่ 61เปนตนอกี . บทน้ันแมบ ทหน่ึง มิไดประกอบในบททง้ั หลายทีท่ า นถอื เอาสว นทั้งสน้ิ ต้ังไว ในขนั ธ อายตนะและธาต.ุ เพราะวา บทอนื่ ช่ือวาสงเคราะหและดวยสามารถแหง ขนั ธเปนตน โดยบทแหง ขนั ธเ ปน ตนทั้งสน้ิ มิไดม.ีบทใด รวมบทท่ีสงเคราะหไ ดแกต น มอี ยู บทนัน้ พงึ ถึงการนบั สงเคราะหด ว ยสามารถแหง ขนั ธเ ปน ตน นั่นแหละอีก ฉะนนั้ บททั้งหลายเชน นน้ั พระผูมีพระภาคเจา มิไดท รงถือเอาในวาระน.ี้ สวนบทเหลา ใด ยอมสอ งถงึ เอกเทศแหงสังขารขันธอ ันไมป นดวยบทอื่น หรอื ยอ มสอ งถึงเวทนาขนั ธ หรอื สุขมุ รูปหรอื เอกเทศแหง สัจจะอนั ไมป นดวยบทอื่น บทเหลา นนั้ พระองคท รงถอื เอาในวาระน้.ี พงึ ทราบอทุ านแหง บทเหลานัน้ ดังนี้\"เทวฺ สจจฺ า ปณณฺ รสินฺทฺรยิ า เอกาทส ปฏจิ ฺจปทาหอุทธฺ  ปน เอกาทส โคจฉฺ กปทเมตฺถ ตึสวิธา\".แปลวา สจั จะ ๒ (คือ สมทุ ยสจั จะ มัคคสจั จะ) อนิ ทรยี  ๑๕(คือ เวน ปสาทินทรีย ๕ ชวี ติ นิ ทรยี  ๑ มนินทรีย ๑) ปฏจิ จสมปุ บาท ๑๑ บท(คือ เวน วญิ ญาณ นามรูป สฬายตนะ เวทนา อปุ ปตตภิ วะ ชาติ ชรา มรณะ)บททต่ี อจากปฏิจจสมุปบาทอีก ๑๑ บท (คอื สติปฏฐาน สมั มปั ปธานอัปปมญั ญา ปญจนิ ทรยี  พละ โพชฌงค มคั คังคะ ผสั สะ เจตนา อธิโมกขมนสิการ) บทในโคจฉกะ ๓๐ บท (รวม ๖๙ บท).กใ็ นนิทเทสแหง บทน้ี มี ๒ ปญ หาเทานัน้ . ในปญหาเหลา น้นั บทใดท่พี ระผูมพี ระภาคเจาทรงยกข้ึนเพอื่ ปจุ ฉา บทนน้ั นนั่ แหละ นบั สงเคราะหไดดวยสามารถแหง ขันธเปน ตน ดว ยธรรมเหลา ใด ทรงหมายเอาธรรมเหลานน้ัจึงตรสั คาํ วา \"เอเกน ขนฺเธน\" เปนตนไวในทท่ี ้ังปวง. ในปญหานั้น พงึทราบนัย ดงั นวี้ า ก็สงั ขารทง้ั หลายยกเวน ตณั หาแลว นบั สงเคราะหไดด วย

พระอภิธรรมปฎ ก ธาตุกถา-บุคคลบัญญัติ เลม ๓ - หนา ท่ี 62ขนั ธส งเคราะหเปน ตน ไดดว ยสมุทัยสัจจะ. ตัณหาน่ันแหละ กย็ งั สงเคราะหเ ขากนั ไดก บั ดวยธรรมเหลานัน้ ไดอกี . ตัณหานน้ั จึงชอ่ื วา นบั สงเคราะหไ ดดวยขันธสงเคราะหเ ปนตน ดว ยสงั ขารท้ังหลายนัน่ แหละอีก. ในบททัง้ ปวงก็นัยน้นี น่ัแหละ. แตในปุจฉาแหง อรปู ธรรมทั้งหลายในทน่ี ้ี ช่อื วา มีขนั ธหนงึ่ คอื สังขารขันธ หรอื เวทนาขันธ. ในปุจฉาแหงธรรม ชอื่ วา มขี นั ธห น่งึ คือ รูปขนั ธ.ในปจุ ฉาแหง บทปริเทวะ ช่อื วามอี ายตนะหนึง่ คือสทั ทายตนะ ชอ่ื วามธี าตุหนง่ึคอื สทั ทธาตุน่นั แหละ บณั ฑติ พงึ ทราบเนอ้ื ความในบทท่ีเหลือดวยสามารถแหงธมั มายตนะและธัมมธาตุ ฉะน้แี ล. จบอรรถกถาสังคหเิ ตนสังคหติ ปทนิทเทส ๕. อสงั คหิเตนอสงั คหิตปทนิทเทส [๑๘๙] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไ ดด วยรปู ขนั ธ โดยขนั ธสังคหะอายตนสงั คหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดดว ยธรรมเหลา นั้นโดยขนั ธสงั คหะ. อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาน้ัน สงเคราะหไมไดด ว ยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ธรรมเหลานนั้ สงเคราะหไมไ ดดวยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๗. [๑๙๐] ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไมไ ดด วยเวทนาขนั ธ สัญญาขนั ธสังขารขันธ โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไมไ ดด วยธรรมเหลาน้นั โดยขนั ธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตสุ งั คหะธรรมเหลานนั้ สงเคราะหไมไดดวยขนั ธ ๒ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗.

พระอภธิ รรมปฎก ธาตกุ ถา-บคุ คลบัญญตั ิ เลม ๓ - หนาที่ 63 [๑๙๑] ธรรุมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดดว ยวิญญาณขนั ธ มนายตนะจักขุวิญญาณธาตุ ฯลฯ มโนธาตุ มโนวิญญาณธาตุ มนินทรีย โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหด วยธรรมเหลา น้ัน โดยขันธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา นน้ัสงเคราะหไ มไ ดดวยขันธ ๔ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๑. [๑๙๒] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไ ดดวย จักขายตนะ ฯลฯโผฏฐัพพายตนะ จักขธุ าตุ ฯลฯ โผฏฐัพพธาตุ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไดดวยธรรมเหลานัน้ โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา นนั้ สงเคราะหไ มไดดวยขนั ธ ๔ อายตนะ ๒ ธาตุ ๘. [๑๙๓] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดดว ยธัมมายตนะ ธมั มธาตุอติ ถนิ ทรีย ปรุ ิสนิ ทรยี  ชีวิตนิ ทรยี  โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไดด วยธรรมเหลาน้ัน โดยขันธสงั คหะอายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา นัน้ สงเคราะหไ มไดด ว ยขันธ ๑อายตนะ ๑ ธาตุ ๗. [๑๙๔] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดดวยสมุทยสจั มรรคสัจนิโรธสัจ โดยขนั ธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไมไ ดดว ยธรรมเหลานัน้ โดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ ังคหะธรรมเหลานน้ั สงเคราะหไมไดด วยขนั ธ ๒ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑๗. [๑๙๕] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไ ดดวยจกั ขุนทรีย ฯลฯกายนิ ทรยี  โดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลาใดสงเคราะหไมไดด ว ยธรรมเหลานนั้ โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสงั คหะธรรมเหลา น้ัน สงเคราะหไ มไดด ว ยขันธ ๔ อายตนะ ๒ ธาตุ ๘.

พระอภิธรรมปฎก ธาตกุ ถา-บุคคลบัญญตั ิ เลม ๓ - หนาท่ี 64 [๑๙๖] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไดด วยสุขนิ ทรยี  ทกุ ขินทรยี โสมนสั สนิ ทรีย โทมนัสสนิ ทรยี  อเุ ปกขินทรีย สัทธินทรีย วิริยินทรียสตินทรยี  สมาธินทรีย ปญญนิ ทรยี  อนัญญตญั ญสั สามตี ินทรยี อัญญนิ ทรีย อญั ญาตาวนิ ทรีย อวชิ ชา สงั ขารเพราะอวชิ ชาเปนปจจยัโดยขันธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดดวยธรรมเหลานั้น โดยขันธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา น้ันสงเคราะหไมไ ดดวยขนั ธ ๒ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗. [๑๙๗] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไ ดด วยวญิ ญาณเพราะสังขารเปนปจ จัย โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลาใดสงเคราะหไ มไ ดด วยธรรมเหลา นนั้ โดยขันธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลานัน้ สงเคราะหไมไดดว ยขนั ธ ๔ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๑. [๑๙๘] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไ ดด ว ยนามรปู เพราะวิญญาณเปน ปจ จัย โดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไมไ ดด วยธรรมเหลานัน้ โดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลาน้ัน สงเคราะหไ มไ ดดว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๗. [๑๙๙] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไ ดด วยสฬายตนะเพราะนาม-รปู เปน ปจจัย โดยขันธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไ มไดดวยธรรมเหลาน้นั โดยขนั ธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะธรรมเหลานั้น สงเคราะหไ มไ ดด ว ยขนั ธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑. [๒๐๐] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดดว ยผัสสะเพราะสฬายตนะเปน ปจ จยั เวทนาเพราะผสั สะเปน ปจจัย ตณั หาเพราะเวทนาเปนปจ จัย อุปาทานเพราะตัณหาเปนปจจัย กรรมภพ โดยขนั ธสังคหะ

พระอภิธรรมปฎก ธาตุกถา-บุคคลบัญญัติ เลม ๓ - หนา ที่ 65อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไดดวยธรรมเหลานนั้โดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา นั้น สงเคราะหไ มไดดวยขนั ธ ๒ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗. [๒๐๑] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดด ว ยอรปู ภพ เนวสญั ญา-นาสัญญาภพ จตุโวการภพ อทิ ธิบาท โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไดดว ยธรรมเหลา นัน้ โดยขันธสงั คหะอายตนสังคหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา นน้ั สงเคราะหไ มไ ดด ว ยขนั ธ ๑อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐. [๒๐๒] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไ ดดวยอสญั ญาภพ เอกโว-การภพ ชาติ ชรา มรณะ โดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตุสงั คหะธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไ ดดว ยธรรมเหลาน้นั โดยขันธสงั คหะ อายตน-สงั คหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลา นั้น สงเคราะหไ มไดดว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ธาตุ ๗. [๒๐๓] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไ ดดวยปรเิ ทวะ โคยขนั ธ-สงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดดว ยธรรมเหลา น้นั โดยขนั ธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา นนั้สงเคราะหไมไ ดด ว ยขันธ ๔ อายตนะ ๒ ธาตุ ๘. [๒๐๔] ธรรมเหลาใด สุเคราะหไ มไดดว ยโสกะ ทุกข โทมนสัอปุ ายาส สติปฏ ฐาน สมั มปั ปธาน ฌาน อปั ปมัญญา อินทรยี  ๕พละ ๕ โพชฌงค ๗ อรยิ มรรคมีองค ๘ ผัสสะ เวทนา สญั ญาเจตนา อธโิ มกข มนสกิ าร โดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ ังคหะธรรมเหลาใดสงเคราะหไมไดดวยธรรมเหลา นนั้ โดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลา นน้ั สงเคราะหไมไดด วยขนั ธ ๒ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗.

พระอภิธรรมปฎ ก ธาตุกถา-บุคคลบัญญัติ เลม ๓ - หนาที่ 66 [๒๐๕] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไดดว ยจิต โดยขันธสงั คหะอายตนสงั คหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไ ดด วยธรรมเหลา นั้นโดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลานน้ั สงเคราะหไ มไดด ว ยขนั ธ ๔ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๑. [๒๐๖] ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไมไดด ว ยกุศลธรรม อกศุ ลธรรมสุขเวทนาสัมปยุตตธรรม ทกุ ขเวทนาสมั ปยตุ ตธรรม อทกุ ขมสขุ -เวทนาสมั ปยตุ ตธรรม วิปากธรรม วิปากธัมมธรรม อนปุ าทินนานุปาทานยิ ธรรม สังกลิ ิฏฐสังกิเลสกิ ธรรม อสงั กิลิฏฐาสงั กิเลสกิ ธรรมสวติ ักกสวิจารธรรม อวิตักกวิจารมตั ตธรรม ปติสหคตธรรม สุข-สหคตธรรม อเุ ปกขาสหคตธรรม ทัสสนปหาตัพพธรรม ภาวนา-ปหาตพั พธรรม ทัสสนปหาตัพพเหตุกธรรม ภาวนาปทาตพั พเหตุก-ธรรม อาจยคามีธรรม อปจยคามธี รรม เสกขธรรม อเสกขธรรมมหคั คตธรรม อัปปมาณธรรม ปรติ ตารมั มณธรรม มหคั คตารัมม-ณธรรม อัปปมาณารมั มณธรรม หนี ธรรม ปณีตธรรม มจิ ฉัตต-นยิ ตธรรม สัมมัตตนิยตธรรม มัคคารัมมณธรรม มัคคเหตุกรรมมคั คาธิปตธิ รรม อตีตารัมมณธรรม อนาคตารัมมณธรรม ปจ จุปน-นารัมมณธรรม อชั ฌัตตารมั มณธรรม พทิทธารัมมณธรรม อัช-ฌัตตพหิทธารมั มณธรรม โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไดด วยธรรมเหลา นั้น โดยขันธสังคหะ อายตน-สังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลาน้ัน สงเคราะหไมไ ดด ว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ธาตุ ๑๐.

พระอภิธรรมปฎก ธาตุกถา-บุคคลบญั ญตั ิ เลม ๓ - หนาที่ 67 [๒๐๗] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดด ว ยสนิทสั สนสัปปฏฆิ -ธรรม อนทิ ัสสนสปั ปฏฆิ ธรรม โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดด ว ยธรรมเหลาน้ัน โดยขนั ธสงั คหะอายตนสังคหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา นน้ั สงเคราะหไมไ ดดวยขันธ ๔อายตนะ ๒ ธาตุ ๘. [๒๐๘] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไดด ว ยเหตุธรรม เหตสุ เหตุ-กธรรม เหตุเหตุสัมปยุตตธรรม โดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไ ดด ว ยธรรมเหลา นัน้ โดยขนั ธสงั คหะอายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา นัน้ สงเคราะหไมไ ดดวยขันธ ๒อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗. [๒๐๙] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดด ว ยสเหตุกธรรม เหต-ุสัมปยตุ ตธรรม สเหตกุ นเหตธุ รรม เหตุสมั ปยตุ ตนเหตธุ รรม นเหตุ-สเหตกุ ธรรม โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาใดสงเคราะหไมไ ดดวยธรรมเหลา น้นั โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ ังคหะธรรมเหลา นั้น สงเคราะหไ มไดด ว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐. [๒๑๐] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไดด ว ยอัปปจจยธรรม อสงั -ขตธรรม โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไมไดด ว ยธรรมเหลา นนั้ โดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา น้นั สงเคราะหไ มไ ดด ว ยขนั ธ ๒ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗. [๒๑๑] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไ ดดว ยสนิทัสสนธรรม สัป-ปฏฆิ ธรรม โดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลาใดสงเคราะหไมไ ดด วยธรรมเหลา นั้น โดยขันธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะธรรมเหลา น้นั สงเคราะหไมไดด ว ยขันธ ๔ อายตนะ ๒ ธาตุ ๘.

พระอภิธรรมปฎก ธาตุกถา-บคุ คลบัญญตั ิ เลม ๓ - หนาท่ี 68 [๒๑๒] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดด วยรูปธ รรม โดยขนั ธ-สงั คหะ. อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดดว ยธรรมเหลาน้นั โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลา น้นัสงเคราะหไ มไ ดดว ยขันธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๗. [๒๑๓] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไดดวยอรปู ธรรม โลกตุ ตร-ธรรม โดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไ ดด ว ยธรรมเหลาน้ัน โดยขันธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลานัน้ สงเคราะหไ มไดด วยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐. [๒๑๔] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไ ดดวยอาสวธรรม อาสว-สาสวธรรม อาสวอาสวสัมปยุตตธรรม โดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไดดวยธรรมเหลา นั้น โดยขันธสังคหะอายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา นนั้ สงเคราะหไมไดด ว ยขันธ ๒อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗. [๒๑๕] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดดว ยอนาสวธรรม อาสว-สมั ปยตุ ตธรรม อาสวสัมปยตุ ตโนอาสวธรรม อาสววิปปยุตตอนาสว-ธรรม โดยขันธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไ ดดว ยธรรมเหลานน้ั โดยขันธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาน้นั สงเคราะหไมไดดวยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๐. [๒๑๖] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดด วยสัญโญชนธรรม คันถ-ธรรม โอฆธรรม โยคธรรม นีวรณธรรม ปรามาสธรรม ปรามาส-ปรามฏั ฐธรรม โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไ มไดด ว ยธรรมเหลา น้ัน โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ งั คหะธรรมเหลา น้นั สงเคราะหไ มไ ดด ว ยขันธ ๒ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๗.

พระอภธิ รรมปฎ ก ธาตกุ ถา-บคุ คลบัญญตั ิ เลม ๓ - หนา ที่ 69 [๒๑๗] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไ ดด วยอปรามัฏฐธรรม ปรา-มาสสัมปยตุ ตธรรม ปรามาสวิปปยุตตอปรามัฏฐธรรม สารมั มณธรรมโดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไดดวยธรรมเหลานั้น โดยขนั ธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลา นั้นสงเคราะหไ มไดด วยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐. [๒๑๘] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไ ดดวยอนารมั มณธรรม โน-จิตตกรรม จิตตวปิ ปยุตตธรรม จติ ตวิสงั สัฏฐธรรม จติ ตสมฏุ ฐานธรรมจติ ตสหภธู รรม จติ ตานุปรวิ ัตตธิ รรม พาหริ ธรรม อปุ าทาธรรม โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดด วยธรรมเหลา นัน้ โดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลานน้ัสงเคราะหไ มไ ดดว ยขันธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๗. [๒๑๙] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไ ดด วยจิตตธรรม โดยขันธ-สังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสงั คหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไดด วยธรรมเหลาน้ัน โดยขันธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา นนั้สงเคราะหไมไ ดด ว ยขนั ธ ๔ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๑. [๒๒๐] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไดด วยเจตสกิ ธรรม จติ ต-สมั ปยุตตธรรม จิตตสังสัฏฐธรรม จิตตสังสัฏฐสมฏุ ฐานธรรม จิตต-สังสัฏฐสมฏุ ฐานสหภธู รรม จติ ตสงั สฏั ฐสมฏุ ฐานานปุ รวิ ัตตธิ รรมโดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดดว ยธรรมเหลา นน้ั โดยขนั ธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลานัน้ สงเคราะหไ มไ ดดว ยขันธ ๒ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗. [๒๒๑] ธรรมเหลาใด สงเคราะหไมไดด วยอชั ฌตั ตกิ ธรรม โดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ ังคหะ ธรรมเหลาใด สงเคราะหไ มไดดว ย

พระอภิธรรมปฎก ธาตุกถา-บคุ คลบัญญัติ เลม ๓ - หนา ท่ี 70ธรรมเหลา นนั้ โดยขนั ธสงั คหะ อายตนสงั คหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหลา นน้ัสงเคราะหไมไดด วยขนั ธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑. [๒๒๒] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไ ดดว ยอปุ าทานธรรม กิเลส-ธรรม กเิ ลสสังกิเลสิกธรรม กเิ ลสสงั กิลฏิ ฐรรม กิเลสกิเลสสัมป-ยุตตธรรม โดยขนั ธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลา ใดสงเคราะหไ มไ ดดวยธรรมเหลานนั้ โดยขนั ธสังคหะ อายตนสงั คหะ ธาตุ-สงั คหะ ธรรมเหลานั้น สงเคราะหไมไดดวยขนั ธ ๒ อายตนะ ๑๑ ธาตุ ๑๗. [๒๒๓] ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไมไ ดด ว ยอสงั กเิ ลสิกธรรมสังกิลฏิ ฐธรรม กิเลสสัมปยุตตตธรรม สังกิลิฏฐโนกิเลสธรรม กเิ ลส-สมั ปยตุ ตโนกิเลสธรรม กเิ ลสวิปปยตุ ตอสังกเิ ลสกิ ธรรม ทสั สน-ปหาตัพพธรรม ภาวนาปหาตพั พธรรม ทัสสนปหาตัพพเหตกุ ธรรมภาวนาปหาตพั พเหตกุ ธรรม สวติ ักกธรรม สวิจารธรรม สัปปต กิ -ธรรม ปต สิ หคตธรรม สขุ สหคตธรรม อุเปกขาสหคตธรรรม น-กามาวจรธรรม รปู าวจรธรรม อรูปาวจรธรรม อปรยิ าปนนธรรมนิยยานกิ ธรรม นยิ ตธรรม อนตุ ตรธรรม สรณธรรม โดยขนั ธสังคหะอายตนสงัคหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลา ใด สงเคราะหไ มไดด ว ยธรรมเหลา น้นัโดยขันธสงั คหะ อายตนสังคหะ ธาตสุ งั คหะ ธรรมเหลานน้ั สงเคราะหไ มไดดวยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ธรรมเหลานน้ั สงเคราะหไมไดดว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐.

พระอภธิ รรมปฎก ธาตกุ ถา-บคุ คลบญั ญตั ิ เลม ๓ - หนา ท่ี 71 ขอ ธรรมในอสังคหิเตนอสังคหิตบท รปู ธมั มายตนะ ธัมมธาตุ อิตถนิ ทรยี  ปรุ สิ ินทรยี  ชวี ติ นิ ทรยี นามรูป ภพ ๒ ชาติ ชรา มรณะ รปู อนารมั มณธรรม โนจติ ตะจิตตวปิ ปยุตตะ วิสงั สฏั ฐะ สมุฏฐานะ สหภู อนุปรวิ ตั ติ พาหิระอุปาทา. รวม ๒๒ นยั น้ีเปน นยั ท่ใี หรไู ดง าย จบอสงั คหิเตนอสงั คหิตปทนทิ เทส อรรถกถาอสังคหิเตนอสงั คหติ ปทนทิ เทส บัดน้ี เพอื่ จาํ แนก อสงคั หิเตน อสงั คหิตบท พระผมู พี ระภาคเจาจึงทรงเริ่มคําวา \"รปู กขฺ นฺเธน\" เปนอาท.ิ ในนทิ เทสแหงบทน้นั บทใดนับสงเคราะหไมไดดว ยสามารถแหง ขนั ธเ ปน ตน ดวยบทอนั สงเคราะหไมไ ดโดยขนั ธเปน ตน พระผมู พี ระภาคเจา ทรงทาํ ปจุ ฉาวิสชั นา ซง่ึ การสงเคราะหบทนัน้ น่นั แหละ ดวยขนั ธเปนตนอกี . บท (อสงั คหเิ ตน อสังคหติ ะ) นน้ัยอมไมป ระกอบในบทท้งั หลาย มที ุกขสัจจะเปนตน อันเปนไปดว ยขนั ธ ๕และในบททั้งหลายอนั มีอนทิ สั สนาปปฏฆิ ะเปนตน อันเปนไปดว ยสขุ ุมรูป กบัดว ยวิญญาณ. เพราะพระนพิ พานไมพ งึ สงเคราะหเขาเปน ขันธไดโดยบทเชนนั้น. สวนบทท่เี หลือ ช่อื วา เปนธรรมท่ีสงเคราะหเ ขา ไมไดโดยขันธเ ปน ตนยอมไมมี ฉะน้ัน บททั้งหลายอนั มรี ปู เชน นัน้ พระผูมพี ระภาคเจา ไมท รงถอื เอาในวาระนี.้ กแ็ ต บทเหลา ใด ไมแสดงวิญญาณในขนั ธ ๕ โดยรวมกับ

พระอภิธรรมปฎก ธาตกุ ถา-บคุ คลบญั ญัติ เลม ๓ - หนา ท่ี 72สขุ มุ รูป บทเหลา นัน้ พระองคท รงถอื เอาในท่นี ้ี . บัณฑิตพงึ ทราบอุทานแหงบทเหลา นั้น ดงั นี.้\"สพฺเพ ขนธฺ า ตถายตน- ธาตโุ ย สจจฺ โต ตโยอินฺทรฺ ิยานปิ  สพพฺ านิ เตวสี ติ ปฏจิ ฺจโต.ปรโต โสฬส ปทา เตจตฺตาฬีสกตฺตเิ กโคจฉฺ เก สตฺตติ เทวฺ จ สตตฺ จฬู นตฺ เร ปทา.มหนฺตเร ปทา วตุ ฺตา อฏ ารส ตโต ปรอฏ ารเสว าตพพฺ า เสสา อิธ น ภาสติ า\".แปลวา ขันธทั้งหมด อายตนะทงั้ หมด ธาตทุ ้ังหมด สจั จะ ๓ (คือสมุทยสจั จะ นิโรธสัจจะ มคั คสจั จะ) อนิ ทรยี ทงั้ หมด ปฏจิ จสมปุ บาท ๒๓(เวน อปุ ปตติภวะ กามภวะ รูปภวะ สัญญภี วะ ปญ จโวการภวะ) ตอจากปฏิจจสมุปบาทอีก ๑๖ บท (คือ สติปฏ ฐานเปน ตน จนถงึ มนสิการเปน ท่สี ุด)ในตกิ ะ ๔๓ บท ในโคจฉกะ ๗๒ บท ในจฬู ันตรทกุ ะ ๗ บท ในมหันตรทกุ ะ๑๘ บท ขา งหนานีอ้ กี ๑๘ บท (คอื ปฏ ฐทิ กุ ะ) รวมทง้ั หมด ๒๕๗ บทบททเ่ี หลือ พระผูมพี ระภาคเจาไมทรงแสดงไวใ นนิทเทสนี้.ก็ในนิทเทสน้ี ปญหาแมท้ังหมดมี ๓๔ พรอ มกบั บททท่ี รงรวบรวมไวดวยสามารถแหงคําวสิ ชั นาทาํ นองเดยี วกนั . ในนทิ เทสแหง บทเหลานนั้ บทใดพระผมู พี ระภาคเจา ทรงยกขน้ึ แสดงเพอื่ ปจุ ฉา บทนน้ั น่ันแหละสงเคราะหไมไดดวยธรรมเหลา ใดมีขนั ธเ ปน ตน ทรงหมายเอาธรรมเหลานัน้ จงึ ตรสั วา\"เอเกน ขนเฺ ธน\" เปน อาทิ. ในขอน้ี พงึ ทราบนยั ดังน้ีวา ขันธ ๔นพิ พาน ๑ นับสงเคราะหไมไ ดดวยรูปขันธ โดยขนั ธส งเคราะห ยกเวนวิญญาณแลว ธรรมที่เหลอื นบั สงเคราะหไ ดโดยการสงเคราะหเปนอายตนะและ

พระอภิธรรมปฎ ก ธาตุกถา-บคุ คลบัญญตั ิ เลม ๓ - หนาที่ 73ธาตุ เพราะฉะนนั้ วิญญาณน่นั แหละ. ชือ่ วาสงเคราะหเ ขา ไมได แมโ ดยการสงเคราะหท งั้ ๓ มีขนั ธสงเคราะหเ ปน ตน . ขันธ ๔ ก็นบั สงเคราะหไ มไ ดดว ยนิพพาน กบั ดวยวิญญาณ โดยการสงเคราะหเ ขา เปน ขนั ธเปน ตน . ธรรมแมเหลาน้ันทัง้ หมด สงเคราะหไ มไ ดดวยวิญญาณน่ันแหละ โดยขันธส งเคราะหเปนตนอกี ฉะนัน้ ธรรมเหลาน้ัน จงึ ชือ่ วา นบั สงเคราะหไ มไ ด ดว ยขันธ ๑อายตนะ ๑ ธาตุ ๗. อกี นยั หนง่ึ วญิ ญาณใดนน้ั นน่ั แหละ นับสงเคราะหไ มไดดวยรูปขันธ โดยการสงเคราะหทัง้ ๓ มีขนั ธส งเคราะหเปนตน รปู ธรรมเหลา น้ันเทยี ว กส็ งเคราะหไ มไดดวยวญิ ญาณธรรม แมเ หลาน้นั โดยการสงเคราะหท้งั ๓. และรูปธรรมเหลานั้น กน็ บั สงเคราะหไมไ ดดวยวิญญาณโดยการสงเคราะหท้งั ๓ อีก. ดวยวา วญิ ญาณ เมอ่ื วา โดยขนั ธ เปน วญิ ญาณ-ขนั ธ ๑ เม่ือวา โดยอายตนะ เปน มนายตนะ ๑ เมอ่ื วาโดยธาตุ เปน วญิ ญาณธาตุ ๗ เพราะฉะนน้ั พระผมู พี ระภาคเจา จึงตรสั วา \"เอเกน ขนเฺ ธน\"เปน อาทิ. โดยอุบายน้ี ในบททง้ั ปวง บทใด พระผูมีพระภาคเจา ทรงยกขนึ้แสดงเพอ่ื ปุจฉา บทน้ันนนั่ แหละ นับสงเคราะหไมได โดยธรรมเหลา ใดดวยสามารถแหงขันธเ ปน ตน บณั ฑติ พงึ ทราบขนั ธเปนตน ท่ีสงเคราะหไ มไ ดด ว ยสามารถแหง ธรรมเหลา น้ัน . ในนิทเทสนนั้ ปญ หาที่ ๒ พึงทราบดว ยสามารถแหงรปู และวิญญาณกอน เพราะวา เวทนาเปน ตน นบั สงเคราะหไ มด วยรปู และวิญญาณน่ันแหละ โดยการสงเคราะหเปน ขันธเปนตน . ดวยวา ขนั ธท ้งั ๒เหลาน้ัน เปนอายตนะ ๑๑ เปน ธาตุ ๑๗.

พระอภิธรรมปฎก ธาตุกถา-บุคคลบญั ญตั ิ เลม ๓ - หนาท่ี 74 ในปญ หาที่ ๓ วญิ ญาณ นับสงเคราะหไ มได ดว ยขันธ ๔ มีรปู ขนั ธเปนตน ฉะนนั้ บณั ฑิตพงึ ทราบ ธรรมท้ังหลายมขี ันธเ ปน ตน ดว ยสามารถแหงธรรมเหลา นัน้ . ในปญ หาท่ี ๔ พงึ ทราบธรรมท้งั หลายมีขนั ธเปนตน ในปญหาท้งัปวงโดยนยั นีว้ า จกั ขวายตนะ นบั สงเคราะหไมได โดยขนั ธ ๔ มเี วทนาเปน ตน . ในปริโยสานธรรมท่พี ระผูมีพระภาคเจาทรงแสดงไวในอทุ านคาถานนั่แหละวา \"รูป ธมฺมายตน \" เปน อาทิ เปน การแสดงยอไวโดยอาการอื่นฉะนแ้ี ล. จบอรรถกถาอสังคหเิ ตนอสังคหิตปทนิทเทส ๖. สมั ปโยควิปปโยคปทนทิ เทส [๒๒๔] รูปขนั ธ ประกอบไดดว ยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ?ไมมีขันธ อายตนะ ธาตุทีป่ ระกอบได. ประกอบไมไ ดดวยขันธ อายตนะธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไ ดด ว ยขันธ ๔ อายตนะ ๑ ธาตุ ๗ และประกอบไมไ ดดว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง๑. [๒๒๕] เวทนาขันธ สัญญาขนั ธ สงั ขารขนั ธ ประกอบไดด วยขันธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๗ และประกอบไดดว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประกอบไมไ ดดวยขันธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ประกอบไมไ ดดวย๑. บางอยา ง หมายความวา ธรรมทน่ี บั เนือ่ งอยูในธมั มายตนะและธมั มธาตุ ไดเฉพาะบางอยาง คือไมไ ดท ้งั หมด.

พระอภิธรรมปฎก ธาตุกถา-บุคคลบญั ญัติ เลม ๓ - หนาที่ 75ขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐ และประกอบไมไ ดด ว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยาง. [๒๒๖] วญิ ญาณขันธ ประกอบไดดว ยขันธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยาง. ประกอบไมไ ดด ว ยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไ ดดวยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐ และประกอบไมไ ดด ว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยา ง. [๒๒๗] จกั ขวายตนะ ฯลฯ โผฏฐพั พายตนะ ประกอบไดดวยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ไมม ีขนั ธ อายตนะ ธาตุ ท่ีประกอบได.ประกอบไมไ ดด วยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไดด ว ยขนั ธ ๔อายตนะ ๑ ธาตุ ๗ และประกอบไมไ ดดวยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. [๒๒๘] มนายตนะ ประกอบไดด ว ยขันธ อายตนะ ธาตุบางอยาง. ประกอบไมไ ดดว ยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ประกอบไมไดดว ยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐ และประกอบไมไดด วยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยา ง. [๒๒๙] จักขุธาตุ ฯลฯ โผฏฐัพพธาตุ ประกอบไดดว ยขนั ธอายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ไมม ีขนั ธ อายตนะ ธาตุ ที่ประกอบได. ประกอบไมไดด ว ยขันธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ประกอบไมไ ดดว ยขนั ธ ๔ อายตนะ ๑ธาตุ ๗ และประกอบไมไดด ว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๓๐] จักขุวญิ ญาณธาตุ ฯลฯ มโนธาตุ มโนวิญญาณธาตุประกอบไดด วยขันธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประกอบไมไดดว ยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไดดว ยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไ ดดวยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง.

พระอภธิ รรมปฎ ก ธาตุกถา-บุคคลบญั ญตั ิ เลม ๓ - หนาท่ี 76 [๒๓๑] สมทุ ยสัจ มคั คสัจ ประกอบไดดวยขันธ ๓ อายตนะ ๑ธาตุ ๑ และประกอบไดด ว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. ประกอบไมไดด ว ยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไดด วยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไ ดด วยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. [๒๓๒] นิโรธสจั จกั ขุนทรยี  ฯลฯ กายนิ ทรีย อิตถินทรียปรุ ิสนิ ทรยี  ประกอบไดด วยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ไมมีขนั ธ อายตนะธาตุ ท่ปี ระกอบได. ประกอบไมไดด วยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไ ดดวยขันธ ๔ อายตนะ ๑ ธาตุ ๗ และประกอบไมไดดวยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยาง. [๒๓๓] มนนิ ทรยี  ประกอบไดดวยขันธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประกอบไมไดด วยขันธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ประกอบไมไ ดดว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐ และประกอบไมไ ดดวยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยา ง. [๒๓๔] สุขนิ ทรีย ทกุ ขินทรีย โสมนัสสนิ ทรยี  โสมนสั -สินทรีย ประกอบไดดวยขนั ธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ และประกอบไดดว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. ประกอบไมไดด วยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ?ประกอบไมไดดว ยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไดดว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๓๕] อุเปกขินทรีย ประกอบไดด วยขนั ธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๖และประกอบไดดวยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. ประกอบไมไ ดดวยขันธอายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไ ดด ว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๑และประกอบไมไดด ว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง.

พระอภธิ รรมปฎก ธาตุกถา-บคุ คลบญั ญตั ิ เลม ๓ - หนาท่ี 77 [๒๓๖] สัทธินทรีย วริ ยิ นิ ทรีย สตินทรยี  สมาธนิ ทรยี ปญญนิ ทรีย อนัญญตัญญสั สามตี นิ ทรีย อัญญินทรยี  อญั ญาตา-วนิ ทรีย สังขารเพราะอวิชชาเปนปจ จัย ประกอบไดด ว ยขนั ธ ๓ อายตนะ๑ ธาตุ ๑ และประกอบไดดว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประ-กอบไมไ ดด ว ยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไ ดด ว ยขนั ธ ๑อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไ ดด วยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. [๒๓๗] วญิ ญาณเพราะสังขารเปนปจ จัย ประกอบไดด วยขันธ ๓อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประกอบไมไ ดดว ยขนั ธ อายตนะ ธาตุเทาไร ? ประกอบไมไ ดดว ยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐ และประกอบไมไ ดดวยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๓๘] ผสั สะเพราะสฬายตนะเปนปจ จยั ประกอบไดด ว ยขันธ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๗ และประกอบไดดวยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประกอบไมไดดวยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไ ดด ว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๐ และประกอบไมไดดวยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยาง. [๒๓๙] เวทนาเพราะผสั สะเปนปจจยั ประกอบไดดวยขนั ธ ๓อายตนะ ๑ ธาตุ ๗ และประกอบไดดว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. ประ-กอบไมไ ดด ว ยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไดด วยขันธ ๑ อายตนะ๑๐ ธาตุ ๑๐ และประกอบไมไดด ว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. [๒๔๐] ตัณหาเพราะเวทนาเปนปจจัย อุปทานเพราะตัณหาเปนปจ จัย กมั มภพเพราะอปุ าทานเปนปจจยั ประกอบไดดวยขันธ ๓อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ และประกอบไดด ว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง.

พระอภธิ รรมปฎ ก ธาตุกถา-บคุ คลบัญญตั ิ เลม ๓ - หนา ที่ 78ประกอบไมไดด วยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ประกอบไมไดด ว ยขนั ธ ๑อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไดดว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๔๑] รปู ภพ ประกอบไดด ว ยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ไมม ีขนั ธ อายตนะ ธาตุ ที่ประกอบได. ประกอบไมไ ดดวยขันธ อายตนะ ธาตุเทา ไร ไมมีขนั ธ อายตนะ อะไร ๆ ที่ประกอบไมได ประกอบไมไ ดด วยธาตุ ๓. [๒๘๒] อรูปภพ เนวสญั ญานาสญั ญาภพ จตโุ วการภพ ประ-กอบไดด วยขันธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ไมมีขันธ อายตนะ ธาตุ ทปี่ ระกอบได. ประกอบไมไดดวยขันธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ประกอบไมไ ดดว ยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไดดว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยาง. [๒๔๓] อสญั ญาภพ เอกโวการภพ ปริเทวะ ประกอบไดดว ยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ไมมีขนั ธ อายตนะ ธาตุ ทป่ี ระกอบได. ประกอบไมไ ดด วยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ประกอบไมไ ดดวยขนั ธ ๔ อายตนะ ๑ธาตุ ๗ และประกอบไมไ ดด ว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๔๔] โสกะ ทุกข โทมนสั ประกอบไดด ว ยขันธ ๓ อายตนะ๑ ธาตุ ๑ และประกอบไดด วยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประกอบไมไ ดดวยขนั ธ อายตนะ ธาตุ เทาไร ? ประกอบไมไ ดดว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไ ดด วยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๔๕] อปุ ายาส สตปิ ฏ ฐาน สมั มัปปธาน ประกอบไดดวยขันธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ และประกอบไดด ว ยขันธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑

พระอภธิ รรมปฎก ธาตกุ ถา-บคุ คลบัญญัติ เลม ๓ - หนา ท่ี 79บางอยาง. ประกอบไมไ ดด วยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไดดวยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไดด ว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑บางอยา ง. [๒๔๖] อิทธบิ าท ประกอบไดดว ยขันธ ๒ และประกอบไดด วยขันธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประกอบไมไดดวยขนั ธ อายตนะ ธาตุเทา ไร ? ประกอบไมไดดวยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไดดว ยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๘๗] ฌาน ประกอบไดด วยขนั ธ ๒ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ และประ-กอบไดด ว ยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประกอบไมไ ดด วยขนั ธอายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไ ดด วยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๖และประกอบไมไ ดด วยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๔๘] อัปปมญั ญา อินทรีย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗ อริย-มรรคมอี งค ๘ ประกอบไดดวยขันธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ และประกอบไดดวยขนั ธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. ประกอบไมไดด วยขันธ อายตนะธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไดดวยขันธ ๑ อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๖ และประกอบไมไ ดดวย อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑ บางอยาง. [๒๔๙] ผสั สะ เจตนา มนสิการ ประกอบไดดว ยขันธ ๑ อายตนะ๑ ธาตุ ๗ และประกอบไดด วยขันธ ๑ อายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. ประ-กอบไมไดด วยขันธ อายตนะ ธาตุ เทา ไร ? ประกอบไมไดด วยขนั ธ ๑อายตนะ ๑๐ ธาตุ ๑๑ และประกอบไมไดด วยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยา ง. [๒๕๐] เวทนา สัญญา ประกอบไดด วยขนั ธ ๓ อายตนะ ๑ ธาตุ๗ และประกอบไดด วยอายตนะ ๑ ธาตุ ๑ บางอยาง. ประกอบไมไดดวยขันธ