ประมวลพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

๔ ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว 369

• ควรพจิ ารณาและกอ่ สรา้ งโครงการอา่ งเกบ็ นำ�้ คลองเตราะหกั ๑ บา้ นเตราะหัก ตำ�บลน้ำ�บอ่ อ�ำ เภอปะนาเระ จงั หวัดปัตตานี เพอ่ื เก็บกกั น้ำ�ไวส้ ง่ ชว่ ยการท�ำ นาปีในช่วงที่ขาดฝน และ ใช้สำ�หรบั การอุปโภค-บรโิ ภค ของราษฎรบ้านเตราะหกั บ้านแฆแฆ ต�ำ บลนำ้�บ่อ และพจิ ารณาส่งน�้ำ สว่ นทเี่ หลือไป เก็บในสระ หรือบ่อเกบ็ นำ้�ต่างๆ เพื่อกระจายความชว่ ยเหลอื พ้นื ท่บี ้านเคียน และบรเิ วณใกลเ้ คียงตามความเหมาะสม ในเร่ืองนพ้ี ระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยูห่ ัว ทรงมพี ระราชดำ�รสั ตอนหน่ึงอธิบายถึงวธิ กี าร และประโยชนข์ องการนำ�น�้ำ ไป เก็บกกั ในสระ หรอื บ่อเก็บน้ำ�ขนาดเล็กต่างๆ เพอื่ เปน็ แหลง่ นำ้� ส�ำ รองของราษฎรเพอื่ ไว้ใชใ้ นฤดแู ลง้ • ควรพิจารณาวางโครงการ และก่อสร้างระบบแยกน้ำ� ๓ รส ออกจากกนั ได้แก่ การก่อสรา้ งระบบปอ้ งกันนำ้�เปร้ยี วจาก พรุทท่ี �ำ ให้พ้ืนท่เี พาะปลกู เปน็ ดนิ กรด ระบบปอ้ งกันน�ำ้ เคม็ บกุ รกุ และระบบสง่ น�้ำ จดื ช่วยเหลือการเพาะปลูก และการ อปุ โภค-บรโิ ภคของราษฎรบ้านเนินธัมมัง ตำ�บลแมเ่ จา้ อยู่หวั อำ�เภอเชียรใหญ่ จงั หวดั นครศรีธรรมราช การสนองพระราชด�ำ ริ ๑. โครงการผันน้ำ�สุไหงปาดีอันเน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ จงั หวัดปัตตานี ๒. โครงการเลี้ยงปลากะพงขาวบ้านปาตาตีมออันเนื่องมา จากพระราชด�ำ ริ จงั หวดั ปตั ตานี ๓. โครงการอา่ งเกบ็ น�ำ้ คลองเตราะหกั อนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ อ�ำ เภอปะนาเระ จังหวดั ปัตตานี ๔. โครงการพัฒนาพื้นทีบ้านเนินธัมมังอันเน่ืองมาจาก พระราชด�ำ ริ จงั หวดั นครศรธี รรมราช ๑. ๗ ตลุ าคม ๒๕๓๖ เสดจ็ ฯ บรเิ วณพ้ืนทีโ่ ครงการพฒั นาล่มุ นำ้�คลองนำ�้ จืด- คลองแฆแฆอนั เน่ืองมาจากพระราชด�ำ ริ จังหวัดปตั ตานี 370 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว

๒ วนั ที่ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๓๖ บรเิ วณพ้ืนท่แี ปลงสาธติ การแกไ้ ขปญั หาดนิ เปรยี้ วภายใน ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกลุ ทองอนั เน่ืองมาจากพระราชด�ำ ริ อ�ำ เภอเมือง จังหวดั นราธวิ าส พระราชดำ�ริ ควรพิจารณาแยกน้ำ�จืดจากคลองสุไหงปาดีไปใช้ในการ ปรบั ปรุงคณุ ภาพดนิ รวมท้งั ชว่ ยเหลอื การเพาะปลูกของ ราษฎรในบริเวณดังกล่าวด้วย ประโยชน์อืน่ ๆ ทจี่ ะไดจ้ ากการ แยกน�้ำ จดื ในคลองสไุ หงปาดีกค็ อื จะมนี ้ำ�จืดส่วนท่ีเหลือไว้ ระบายลงในแมน่ �ำ้ บางนราเปน็ การชว่ ยใหน้ �ำ้ ในแมน่ �ำ้ บางนรา มคี ณุ ภาพที่ดขี นึ้ นอกจากนี้แล้วยงั จะชว่ ยลดปริมาณน�ำ้ จืดท่ีไหลลงพรุโต๊ะแดงแล้วกลายเป็นนำ้�เปร้ียวท่ีต้อง ระบายทิง้ ปรมิ าณน�ำ้ เปรยี้ วที่ไหลออกจากพรโุ ตะ๊ แดงจะ น้อยลง ทำ�ให้สามารถลดขนาดระบบระบายน้ำ�เปรี้ยวที่ พิจารณากอ่ สร้างและปรบั ปรงุ ลงได้อกี ดว้ ย ๑-๓. ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๓๖ เสด็จฯ บริเวณพื้นที่แปลงสาธิตการแกไ้ ขปญั หาดินเปร้ียว ภายในศนู ย์ศึกษาการพัฒนาพกิ ลุ ทองอันเนอ่ื งมาจากพระราชดำ�ริ ๑ ตำ�บลกะลวุ อเหนอื อ�ำ เภอเมอื ง จังหวัดนราธวิ าส ๓ ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว 371

๑ ๒ ๓ 372 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ควรพิจารณาปรับปรุงระบบระบายน้ำ�เปร้ียวของโครงการ • การศึกษาหน้าตัดดินทางวิศวกรรมภายในศูนย์ศึกษาการ ดงั กลา่ ว เพอื่ แยกน้ำ�เปรย้ี วและน้ำ�จืดออกจากกัน โดย พฒั นาพกิ ลุ ทองฯ ระบายน้ำ�เปรี้ยวออกทิ้งทะเลทางประตูระบายน้ำ�ปลาย คลองพรบุ าเจาะ สว่ นน้ำ�จดื จากคลองบาเจาะและคลองอนื่ ๆ ให้ขุดเจาะท�ำ หน้าทตี่ ดั ดิน เพอ่ื ไว้ใช้ศึกษาหนา้ ตดั ดดินใน ใหร้ ะบายผา่ นคลองลูโบะบูโละ คลองบาเระออกทางประตู พืน้ ทพ่ี รุ อนั จะเปน็ ขอ้ มูลท่สี ำ�คญั ในด้านวิศวกรรมส�ำ หรบั ระบายน�ำ้ ไม้แกน่ การดำ�เนินการดังกล่าว นอกจากจะช่วย งานกอ่ สรา้ งต่างๆ ในพ้ืนท่ีพรุ แก้ปัญหานำ้�เปร้ียวจากพรุบาเจาะท่ีเป็นผลกระทบต่อการ เลี้ยงปลากะพงของราษฎรแลว้ ยงั สามารถชว่ ยแกป้ ัญหา • การท�ำ แบบจำ�ลอง คลองลอยส่งน�้ำ ในพนื้ ที่พรุ นำ้�เปรย้ี วท่วมขงั พนื้ ที่นาของราษฎรหมู่ท่ี ๓, ๔ และ ๕ ใหจ้ ดั ท�ำ แบบจ�ำ ลองคลองลอยสง่ น�ำ้ ในพน้ื ทพ่ี รุ ภายในศนู ย์ ต�ำ บลบาเระใต้ อ�ำ เภอบาเจาะ จงั หวดั นราธวิ าส ซง่ึ ไมส่ ามารถ ท�ำ การเพาะปลกู ได้ ให้กลบั มนี �้ำ จดื ใชใ้ นการทำ�นาได้ ศกึ ษาการพัฒนาพกิ ลุ ทองฯ ซง่ึ สามารถใชง้ านไดจ้ รงิ ๆ โดยใช้ ตอกเสาเข็มลอยไมล่ กึ มาก แล้วมแี ผ่นซีเมนต์ ๔ ขา • ควรพจิ ารณาและเรง่ ท�ำ การขดุ คลองเชอ่ื ม (ตามแนวรอ่ งน�ำ้ (Tetrapod) ผูกเปน็ ทุ่นอยดู่ ้านบนเปน็ ฐานสามารถยืดหยุ่น เดิม) ระหวา่ งคลองบางตาหยาดกบั คลองกะจูดพร้อมกบั ได้ท�ำ เป็นตัวอยา่ งไว้ เพอื่ ศกึ ษาและติดตามดูวา่ เขม็ ดังกล่าวนี้ พิจารณาปรับปรุงคลองบางตาหยาดตามความเหมาะสม จะจมลงไปหรอื ไม่ เพ่อื ให้ระบบการไหลเวียนของนำ�้ สามารถต่อเชอ่ื มกันตลอด ถงึ ล�ำ น้ำ�สายอ่นื ๆ ด้วย จะเป็นการชว่ ยให้นำ้�มีคุณภาพท่ี • การนำ�เทคนิคในการพัฒนาพ้ืนท่ีดินเปร้ียวไปถ่ายทอดใน เหมาะสมส�ำ หรับราษฎรในคลองต่างๆ ดงั กล่าวสามารถ พื้นทพ่ี รุแฆแฆ ประกอบอาชพี ทางการเล้ียงปลาน�้ำ กรอ่ ยไดผ้ ลดี ใหน้ �ำ ผลการศกึ ษาจากภายในศูนย์ฯ เกย่ี วกบั การปรับปรงุ ดินไปด�ำ เนนิ การปรบั ปรงุ ดินในพื้นท่ีพรุแฆแฆ เพือ่ ท�ำ การ ปลูกขา้ ว และทรงแนะนำ�เกี่ยวกบั พันธ์ุขา้ วท่ีปลูกวา่ ควร

๕ ๔ • การศึกษาโรงงานสกัดน้ำ�มันปาล์มดิบกับขนาดพ้ืนท่ี ๖๗ เป็นพนั ธุพ์ ้ืนเมือง เนอ่ื งจากทรงทราบจากชาวบา้ นว่าชอบ เพาะปลูกปาลม์ นำ้�มัน รบั ประทานขา้ วพันธุ์พ้ืนเมืองมากกวา่ พนั ธุล์ กู ผสม และ ให้ศึกษาขนาดของโรงงานสกัดน้ำ�มันปาล์มดิบขนาดเล็กท่ี การสนองพระราชด�ำ ริ ขา้ วพันธุ์พน้ื เมืองก็เป็นพันธท์ุ ี่ทนทานตอ่ ดนิ เปรยี้ วดว้ ย เหมาะสมกับพ้นื ทีเ่ พาะปลกู ใชแ้ รงงานคน ไม่ตอ้ งมอี ปุ กรณ์ ๑. โครงการพฒั นาพน้ื ทล่ี มุ่ น�ำ้ บางนราอนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ • การตดิ ตามศกึ ษาการเปลย่ี นแปลงความเปน็ กรดของดนิ กรด จงั หวัดนราธวิ าส กำ�มะถัน ใดๆอยู่ในพื้นท่ี เพ่ือจะสกัดนำ้�มนั ดิบได้ทนั ที ไม่ต้องขนส่ง ๒. โครงการพรบุ าเจาะอนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ จงั หวดั นราธวิ าส แปลงศกึ ษาการเปล่ยี นแปลงความเปน็ กรดของดินกำ�มะถัน หรอื จากน้นั จงึ ขนน้ำ�มนั ดิบไปโรงงานแปรรปู อกี ทอดหน่ึง ซึง่ ๓. โครงการระบายน�ำ้ คลองไม้แกน่ อนั เน่อื งมาจากพระราชด�ำ ริ โครงการแกล้งดนิ ซงึ่ มพี ระราชด�ำ ริมาต้ังแต่ปี ๒๕๒๘ ให้ จะขนส่งไดส้ ะดวกกว่า และน�ำ้ มันดบิ สามารถเกบ็ ได้นานกว่า เร่งดินให้เป็นกรดจัดจนไม่สามารถปลูกพืชเศรษฐกิจได้แล้ว ผลปาล์มทั้งทะลาย จังหวดั นราธิวาส จึงดำ�เนนิ การปรบั ปรุงดินใหส้ ามารถปลูกพืชได้ จากนัน้ ให้ ๔. ศูนย์ศึกษาการพฒั นาพิกลุ ทองอันเนือ่ งมาจากพระราชดำ�ริ ทดลองท้ิงพ้ืนที่น้ันไว้ไม่มีการใช้ประโยชน์เพื่อติดตามดูว่า • การศกึ ษาการเล้ียงปลาน้�ำ กร่อยในศูนย์ จังหวัดนราธิวาส ความเปน็ กรดจะเพิม่ อีกหรือไม่ จากการดำ�เนนิ การศึกษาพบวา่ เมื่อทงิ้ ดินไว้ ๘ เดือน ดนิ นั้นกลบั เปน็ กรดรนุ แรงอกี ดงั เดมิ ใหศ้ นู ย์พกิ ุลทองฯ ตง้ั โครงการเลยี้ งปลาน�ำ้ กรอ่ ยเพ่ือเป็น จึงได้มีพระราชดำ�ริให้ศึกษาการเปล่ยี นแปลงน้ีไปอีกนานๆ เพือ่ ตดิ ตามดวู ่าความเปน็ กรดของดินจะอย่ตู วั ได้เทา่ ไร การทดลอง ภายในศนู ยฯ์ ให้ศกึ ษาวิธกี ารเล้ยี ง และการ ๑-๕. ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๓๖ เสดจ็ ฯ บรเิ วณพ้ืนที่โครงการพฒั นาพื้นทลี่ มุ่ น�้ำ บางนรา อันเน่อื งมาจากพระราชดำ�ริ จังหวัดนราธวิ าส แก้ไขปัญหาอันจะเป็นตัวอย่างที่ดี และมีประโยชน์มาก ๖. โครงการพฒั นาพน้ื ทล่ี มุ่ น�ำ้ บางนราอนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ จงั หวดั นราธวิ าส ๗. ศูนยศ์ ึกษาการพฒั นาพกิ ุลทองอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำ�ริ จังหวัดนราธวิ าส ประมวลพระราชด�ำ รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หัว 373

๑ 374 ประมวลพระราชดำ�ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั

วนั ที่ ๑๙ ตลุ าคม ๒๕๓๖ ๒ ๓ ประมวลพระราชดำ�ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัว บรเิ วณพืน้ ทโี่ ครงการผันนำ้�จดื ช่วยเหลือพ้นื ท่ีบ้านยูโย คลองระบายนำ้�โคกไผ่และคลองลาน แล้วทง้ิ ลงด้านท้าย อำ�เภอตากใบ จงั หวดั นราธวิ าส ประตูระบายน�้ำ ปูยตู อ่ ไป การสนองพระราชด�ำ ริ พระราชด�ำ ริ โครงการพฒั นาพน้ื ทล่ี มุ่ น�ำ้ ปากพนงั อนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ • ควรเร่งพจิ ารณาวางโครงการและกอ่ สร้างระบบส่งน้ำ�โดย จังหวัดนครศรธี รรมราช ขดุ คลองสง่ นำ�้ พรอ้ มก่อสรา้ งอาคารประกอบ เพื่อรบั น�้ำ จาก ๔ ด้านหน้าของอาคารบังคบั น�ำ้ สไุ หงปาดี ๒ ไปชะล้างดนิ เปร้ียว และช่วยพ้ืนที่เพาะปลูกในเขตโครงการของราษฎรบ้านยูโย ๑-๓. ๑๙ ตลุ าคม ๒๕๓๖ เสด็จฯ โครงการผนั นำ�้ จดื ช่วยเหลอื พ้ืนท่บี า้ นยูโย และบรเิ วณใกลเ้ คยี ง อ�ำ เภอตากใบ จงั หวัดนราธิวาส • ควรพจิ ารณาก่อสร้างบอ่ ปรบั ปรงุ คณุ ภาพน้ำ�ท่บี รเิ วณต้น ๔. โครงการพัฒนาพน้ื ท่ีลุ่มนำ้�ปากพนังอันเนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ คลองทงุ่ หวา้ (ใกลอ้ าคารบงั คบั น�ำ้ บางเตย ๒) คลองตาโอน จงั หวัดนครศรธี รรมราช (ใกล้อาคารบังคับน้ำ�บางเตย ๓) และคลองปลักปลา (ใกล้อาคารบังคับน้ำ�บางเตย ๔) เพ่ือใหน้ ้ำ�ที่ยังมีสภาพ เปรี้ยวไหลผา่ นกระชังหินฝนุ่ ชว่ ยปรบั ปรุงคณุ ภาพน�้ำ กอ่ น ที่จะส่งไปใช้ชะล้างดินเปรี้ยว และใช้เพื่อช่วยเหลือการ เพาะปลูกในพ้นื ที่โครงการต่อไป • ควรพจิ ารณาด�ำ เนนิ การขดุ บอ่ เกบ็ น�ำ้ จดื (บอ่ ตน้ื ) ขนาดใหญ่ ที่บรเิ วณอาคารบังคับน�้ำ บางเตย ๕ โดยใหม้ ีระดบั เกบ็ กกั เสมอหรอื สูงกว่าระดับดินเดิมเล็กนอ้ ย เพอื่ ใชเ้ ป็นแหลง่ เก็บกักนำ้�จืดสำ�หรับระบายออกช่วยเหลือพ้ืนท่ีเพาะปลูก ของราษฎรในเขตโครงการ และช่วยรักษาระดบั นำ�้ ใตด้ นิ ไม่ให้ลดต�่ำ ลง ซง่ึ จะทำ�ให้ดนิ เกดิ สภาพเป็นกรดจดั • ควรพิจารณาดำ�เนินการขุดร่องชักนำ้�ตามแนวด้านทิศใต้ ของคันกั้นน้ำ�เปรี้ยว เพื่อดักน้ำ�ในช่วงที่เปรี้ยวจัดไปลง 375

๒๕๓๕ ภาคเหนอื วันที่ ๒๐ กมุ ภาพันธ์ ๒๕๓๕ ๑ บรเิ วณพน้ื ทแ่ี ปลงทดลองปลกู หญา้ แฝกเพอ่ื อนรุ กั ษด์ นิ และน�ำ้ สถานีพฒั นาท่ีดนิ เขต ๖ ตำ�บลดอนแก้ว อำ�เภอแม่รมิ จังหวัดเชียงใหม่ พระราชด�ำ ริ การปลูกหญ้าแฝกเป็นแนวอนุรักษ์ดินและน้ำ�ในภูมิประเทศ ทมี่ ีลกั ษณะลาดเท ควรพิจารณาปลูกตามแนวเสน้ ระดบั ความสงู ของพน้ื ท่ี ในระยะปลายฤดูแลง้ โดยอาจเสริมนำ้� เพอื่ หลอ่ เล้ยี งใหห้ ญา้ แฝกสามารถตงั้ ตวั ไดเ้ สยี ก่อน จวบจน เขา้ ฤดูฝนจึงสามารถปลอ่ ยตามธรรมชาตไิ ด้ โดยไมต่ อ้ ง ตัดแต่งหนา้ ดินใหเ้ ป็นลักษณะขนั้ บนั ได เพราะจะกลบั เปน็ การทำ�ลายหนา้ ดนิ ใหเ้ สียหายย่ิงข้นึ เมอ่ื หญา้ แฝกเตบิ โต หนาแน่น รากจะชอนไปในดินในแนวดิ่งค่อนข้างลึก ผลประโยชน์ ที่จะได้รับพร้อมกันคอื ในกรณีที่น้ำ�ไหลเซาะ หน้าดินพังทลายลงมาตามความเอียงของพ้ืนท่ีเม่ือปะทะกบั แนวหญา้ แฝก แนวหญา้ จะชะลอสายน�ำ้ พรอ้ มกบั ตะกอนดนิ ไว้ อันเป็นผลใหบ้ งั คับน้ำ�ซมึ ลงใตด้ ินบางส่วน ท�ำ ใหเ้ ก็บรักษา ความชมุ่ ชน้ื ไวบ้ นผวิ ดนิ สว่ นหนง่ึ และไวใ้ ตผ้ วิ ดนิ อกี สว่ นหนง่ึ 306 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ ัว

๒ ๓ นอกจากนั้นแผงรากของหญ้าแฝกซึ่งมีลักษณะคล้ายเข็มพืด ไดแ้ ทบทกุ ชนดิ เนอื่ งจากหญา้ แฝกเป็นพชื ท่สี นับสนนุ พืช ก็จะทำ�หน้าที่ช่วยสกัดก้ันการเล่ือนของช้ันดินจากเบ้ืองสูง เศรษฐกิจอ่ืนดว้ ยวธิ ดี งั กลา่ ว แต่จะไม่แยง่ อาหารกับน้ำ�จากพชื ลงข้างลา่ งได้บ้าง โดยเฉพาะทางเบ้ืองลา่ งร่องน้ำ� แนวหญา้ แฝก เศรษฐกิจเหมอื นกับพืชอนรุ ักษ์ดินและน�ำ้ บางชนดิ เพราะ ดังกล่าวกจ็ ะเป็นปราการดกั ตะกอนดนิ มิใหท้ ลายลงไปทำ�ให้ สามารถหยงั่ รากลงไปลึกมากๆ จนยงั ชีพได้ดว้ ยตนเองแม้ ร่องน้ำ�ต้นื เขนิ กบั มสี ารไนเตรทเจอื ปนเกนิ กว่าปกติ ประการ ในสภาพภูมอิ ากาศแห้งแลง้ ฉะนน้ั หญา้ แฝกจงึ นบั เปน็ พชื สำ�คญั บรเิ วณหนา้ แนวรั้วหญา้ แฝก ซึ่งเดิมมีความลาดเท อนุรักษ์ดินและน้ำ�ท่ีทดลองปลูกโดยไม่หวังผลสูงจนเกินไป ดนิ กจ็ ะค่อยๆ ทับถมปรบั ระดับจนค่อนขา้ งราบ และอดุ มสมบรู ณ์ แตน่ ่าจะได้ผลตามวัตถปุ ระสงคท์ ุกประการ ดว้ ยแรธ่ าตุ สามารถใหป้ ระโยชน์ในการปลกู พชื เศรษฐกจิ เคยี ง การสนองพระราชดำ�ริ โครงการพัฒนาและรณรงค์การใช้หญ้าแฝกอันเน่ืองมาจาก พระราชดำ�ริ จังหวัดเชียงใหม่ ๕๗ ๔ ๖๘ ๑-๓. ๒๐ กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บรเิ วณพน้ื ทแ่ี ปลงทดลองปลูกหญ้าแฝก สถานีพัฒนาที่ดินเขต ๖ อำ�เภอแม่ริม จังหวดั เชียงใหม่ ๔-๘. โครงการพัฒนาและรณรงค์การใช้หญ้าแฝกอนั เน่อื งมาจากพระราชดำ�ริ ๔ จังหวัดเชียงใหม่ ประมวลพระราชด�ำ รใิ นพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว 307

วนั ท่ี ๒๔ กมุ ภาพันธ์ ๒๕๓๕ บรเิ วณพนื้ ทแ่ี ปลงทดลองปลกู หญ้าแฝกภายในศูนย์ศึกษา การพฒั นาหว้ ยฮ่องไครอ้ ันเนอื่ งมาจากพระราชดำ�ริ อำ�เภอดอยสะเกด็ จังหวัดเชียงใหม่ พระราชด�ำ ริ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชนนี ได้ทรงพระกรุณา โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เจ้าหน้าท่ีโครงการพัฒนาดอยตุง เร่งขยายพันธ์ุหญา้ แฝกเพ่ือปลกู ในพนื้ ท่ีดอยตุง สำ�หรับ อนุรักษ์ดินและน�้ำ การสนองพระราชดำ�ริ โครงการพัฒนาดอยตุง (พื้นที่ทรงงาน) อันเนื่องมาจาก พระราชดำ�ริ จังหวัดเชียงราย ๒๓ ๑, ๔. ๒๔ กมุ ภาพันธ์ ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บริเวณพ้ืนท่ีแปลงทดลองปลูกหญา้ แฝก ภายในศนู ยศ์ กึ ษาการพัฒนาห้วยฮ่องไครอ้ ันเนอ่ื งมาจากพระราชดำ�ริ อ�ำ เภอดอยสะเกด็ จงั หวดั เชยี งใหม่ ๒-๓. โครงการพัฒนาดอยตุง (พน้ื ท่ีทรงงาน) อันเนือ่ งมาจากพระราชด�ำ ริ ๑ จังหวัดเชยี งราย 308 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั

๔ ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว 309

๒๔ กุมภาพนั ธ์ ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บริเวณพ้นื ท่แี ปลงทดลองปลกู หญา้ แฝกภายในศูนยศ์ ึกษาการพฒั นาห้วยฮอ่ งไครอ้ นั เน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ อำ�เภอดอยสะเก็ด จงั หวดั เชียงใหม่ 310 ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว

๒ วนั ท่ี ๑๑ มีนาคม ๒๕๓๕ บริเวณพ้ืนที่ก่อสร้างอา่ งเก็บน�ำ้ แมอ่ าวนอ้ ย อ�ำ เภอป่าซาง จงั หวัดลำ�พนู พระราชดำ�ริ • ควรพจิ ารณาวางโครงการและกอ่ สรา้ งอา่ งเกบ็ น�ำ้ แมอ่ าวนอ้ ย เพ่ือช่วยราษฎรในเขตพน้ื ทจ่ี ดั สรรของ สปก. และบรเิ วณ ใกลเ้ คียงไดม้ ีน�้ำ ใช้เพื่อเพาะปลกู และอุปโภคบริโภค สำ�หรบั ราษฎรในอ่างเก็บนำ้� ที่จะถูกน้ำ�ท่วม สปก.ควรหาพนื้ ท่ี จดั สรรท่มี คี วามเหมาะสมให้ใหม่ เพอื่ ไม่ให้ราษฎรได้ รบั ความเดอื ดรอ้ น และจะไดเ้ ปน็ โครงการตวั อยา่ งส�ำ หรบั การพฒั นาพื้นที่ในบริเวณนีต้ ่อไป • ส�ำ หรับการพฒั นาพื้นทล่ี ุม่ น้ำ�แมอ่ าวน้อย ใหด้ �ำ เนินการ ในลักษณะโครงการร่วมโดยใช้แผนท่ีเดยี วกนั หน่วยงาน ๑-๒. ๑๑ มนี าคม ๒๕๓๕ เสด็จฯ บรเิ วณพื้นทีก่ ่อสร้างอ่างเก็บน้ำ�แมอ่ าวนอ้ ย ๑ อำ�เภอป่าซาง จังหวัดลำ�พูน ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั 311

ดำ�เนินการประกอบดว้ ย กรมป่าไม้ สปก. กรมชลประทาน ๒ กรมพัฒนาท่ีดิน และมสี ำ�นักงาน กปร. เป็นหน่วยงาน กลางในการประสานงานโดยใหม้ แี นวทางดำ�เนินงานดงั นี้ • กรมปา่ ไม้ พจิ ารณาดำ�เนินการเก่ียวกบั การจำ�แนกประเภท ปา่ เส่ือมโทรมบรเิ วณท่รี าบ ดินยังมคี ณุ ภาพดี เพ่อื จดั สรร ใหร้ าษฎรท่ีไม่มที ีท่ �ำ กนิ ไดเ้ ขา้ อยเู่ ป็นการถาวร เป็นการ ช่วยแกป้ ญั หาการบุกรกุ ทำ�ลายป่า ส่วนพ้ืนทด่ี อย พ้ืนที่ เนนิ สูง หรือภเู ขาตา่ งๆ รวมทัง้ พ้นื ท่ดี นิ คณุ ภาพไมด่ ี และ เสยี สภาพป่าใหด้ ำ�เนินการปลูกปา่ ทดแทน • สปก. พจิ ารณาด�ำ เนนิ การเกย่ี วกบั การจดั ระเบยี บชมุ ชน และ จัดแบ่งพ้ืนท่ที �ำ กนิ และทีอ่ ย่อู าศยั ให้แกร่ าษฎรท่ียากจน • กรมชลประทานพจิ ารณาด�ำ เนนิ การเกย่ี วกบั งานพฒั นาแหลง่ น�ำ้ ตา่ งๆในลมุ่ น�ำ้ แมอ่ าว เพอ่ื ชว่ ยใหร้ าษฎรในเขตโครงการมนี �ำ้ ใชเ้ พาะปลกู และอปุ โภคบรโิ ภคไดต้ ลอดปี โดยพจิ ารณากอ่ สรา้ ง แหล่งนำ้�กระจายทว่ั พนื้ ท่ีลุม่ น้ำ�แมอ่ าว ไดแ้ ก่ อา่ งเก็บนำ้� ฝายทดน�้ำ สระเกบ็ นำ้� ฝายเก็บนำ้�ตามล�ำ น�ำ้ สายตา่ งๆ รวมทง้ั การปรับปรงุ ขดุ ลอกหนองบึงทมี่ ที ั้งหมดในเขตโครงการ • กรมพัฒนาท่ีดนิ พจิ ารณาดำ�เนนิ การเกย่ี วกับการจ�ำ แนก และวางแผนการใชป้ ระโยชนท์ ่ีดนิ การปรบั ปรงุ ฟื้นฟูสภาพดิน การแกป้ ญั หาการชะล้างพงั ทลายของหน้าดิน การสนองพระราชด�ำ ริ โครงการพัฒนาพ้ืนท่ีลุ่มนำ้�แม่ อาวอนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ อ�ำ เภอปา่ ซาง จงั หวดั ลำ�พูน ๑ ๑. โครงการพฒั นาพน้ื ทล่ี มุ่ น�ำ้ แมอ่ าวอนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ จงั หวดั ล�ำ พนู ๒-๓. ๑๑ มนี าคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บริเวณพ้ืนที่จะก่อสรา้ งอ่างเกบ็ น�้ำ แมอ่ าวนอ้ ย อ�ำ เภอป่าซาง จังหวดั ลำ�พูน 312 ประมวลพระราชด�ำ รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั

๓ ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว 313

๑ 314 ประมวลพระราชดำ�ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั

๒ ๓๔ บรเิ วณพืน้ ท่ีบา้ นน้ำ�ยอ้ ย ตำ�บลนครเจดยี ์ อำ�เภอปา่ ซาง หลอ่ เลยี้ งแปลงเพาะปลูกในอตั ราประมาณบอ่ ละ ๑๐๐ - ชลประทานสมบูรณ์ซ่งึ จะสามารถทำ�กินได้เพียงพอกับอัตภาพ จังหวดั ลำ�พูน ๒๐๐ ไร่ เพื่อประทงั ความเดือดร้อนของราษฎร ส่วนร่องน้ำ�ต่างๆ โครงการนีก้ ็จะเปน็ ตวั อย่างทด่ี ีในการพัฒนาพืน้ ทีต่ ่อไป ในเขตโครงการน้ี นา่ จะสร้างฝายต้นนำ้�ล�ำ ธารเพื่อเกบ็ กกั น้ำ� พระราชด�ำ ริ เปน็ ช่วงๆ ตลอดแนวจนถึงหนองเหยี ง ซ่งึ เป็นแหลง่ น�ำ้ ตาม การสนองพระราชดำ�ริ พนื้ ท่ีบริเวณนีซ้ งึ่ เป็นป่าเส่ือมโทรม มีสภาพแห้งแล้งมาก ท้งั ๆ ธรรมชาติ และใหพ้ ัฒนาหว้ ยแมอ่ าวใหญค่ วบคู่กันไปด้วย ซึง่ เมอื่ ทีด่ นิ ยงั มคี ุณภาพดอี ยู่ จงึ สมควรพิจารณาวางโครงการพฒั นาพ้ืนท่ี พฒั นาโครงการน้ีได้สมบรู ณ์แลว้ จกั ได้วางแนวปลูกหญ้าแฝก โครงการพัฒนาพ้ืนที่ลุ่มนำ้�แม่อาวน้อยอันเน่ืองมาจาก โดยเรง่ ดว่ น เปน็ ลกั ษณะโครงการรว่ มกนั ระหวา่ งหนว่ ยราชการ พระราชด�ำ ริ อำ�เภอปา่ ซาง จังหวดั ล�ำ พนู ทเ่ี กีย่ วข้อง เชน่ กรมชลประทาน กรมป่าไม้ กรมพัฒนาทด่ี ิน ส�ำ นกั งานปฏิรปู ท่ีดินเพือ่ การเกษตรกรรม และอำ�เภอป่าซาง เพ่อื ป้องกันการชะลา้ งและการกัดเซาะหน้าดนิ ในดา้ นการ เปน็ ต้น โดยมสี ำ�นักงานคณะกรรมการพิเศษเพอื่ ประสานงาน พัฒนาป่าไม้ ควรดำ�เนินการจำ�แนกทีด่ นิ ด้วยการเดนิ ส�ำ รวจ โครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ (ส�ำ นักงาน กปร.) เปน็ ประกอบกับการพิจารณาจากแผนที่และภาพถ่ายทางอากาศ แกนกลางประสาน ส�ำ หรบั พฒั นาแหลง่ น�ำ้ นน้ั กรมชลประทาน จะได้สามารถจัดที่ดินได้เหมาะสมตามหลักการ กล่าวคือ ควรรบี กอ่ สรา้ งอ่างเกบ็ น้ำ�แม่อาวนอ้ ย เพอ่ื ใหท้ นั เกบ็ กบั น�้ำ ใน สงวนพ้ืนทีต่ ามบรเิ วณเนนิ เขา กับท�ำ นบุ ำ�รงุ ให้ป่าไม้ค่อยๆ ฤดูฝน ตลอดจนพจิ ารณาก่อสร้างอ่างเกบ็ น�้ำ อกี แห่งหนึ่งตอนบน ฟ้นื คนื สภาพทีละน้อย เมอ่ื โครงการนี้เสร็จสมบูรณอ์ าจมีพื้นท่ี เพ่อื ผันน�ำ้ มาเสริมท่ีอา่ งเกบ็ น้ำ�แม่อาวน้อย นอกจากนัน้ ต้อง รบั น้ำ�ถงึ ๒๐๐๐ ไร่ ราษฎรกจ็ ะสามารถเขา้ ทำ�กนิ ในพน้ื ที่ได้ รีบขดุ บอ่ เกบ็ น้ำ�กระจายตามจดุ ที่เหมาะสม เพื่อสำ�รองน�ำ้ ไว้ อย่างถาวร ไมต่ อ้ งอพยพไปบกุ รกุ เขตป่าสงวนในตอนบน ๕ ๖ อีกต่อไป ราษฎรที่อาศัยในเขตอ่างเก็บน้ำ�และถูกน้ำ�ท่วม ๑-๔. ๑๑ มีนาคม ๒๕๓๕ เสด็จฯ บรเิ วณพื้นท่ีจะกอ่ สรา้ งอา่ งเกบ็ นำ้�แม่อาวน้อย ทางโครงการฯ ก็ตอ้ งจดั สรรให้เขา้ อยู่อาศยั ในพื้นทที่ ม่ี ีระบบ อ�ำ เภอปา่ ซาง จงั หวดั ลำ�พนู ๕-๖. โครงการพฒั นาพน้ื ทล่ี มุ่ น�ำ้ แมอ่ าวอนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ จงั หวดั ล�ำ พนู ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั 315

๑ 316 ประมวลพระราชดำ�ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั

๓ วันที่ ๑๔ มีนาคม ๒๕๓๕ บรเิ วณพน้ื ทโ่ี ครงการหลวงแมล่ านอ้ ย บา้ นดง ต�ำ บลหว้ ยหอ้ ม อำ�เภอแมล่ าน้อย จงั หวดั แม่ฮอ่ งสอน พระราชดำ�ริ ผิวดินบนไหล่เขาเกือบทุกแห่งถูกน้ำ�เซาะทำ�ลายในอัตรา คอ่ นข้างสูง การปลกู แฝกจงึ สำ�คญั มาก แต่หญ้าแฝกยังมีปรมิ าณ ไมเ่ พยี งพอ จึงตอ้ งรีบขยายพันธุ์โดยเร่งด่วน ทงั้ นีต้ อ้ งแนะน�ำ ให้ราษฎรรบี ปลกู กอ่ นฤดฝู น โดยท�ำ นบุ �ำ รุงดว้ ยการเสริมนำ�้ เป็นพเิ ศษ ตอ่ เม่ือฤดูฝนย่างเข้ามาหญ้าแฝกก็จะตั้งตัวได้พอดี มฉิ ะนัน้ หากเริ่มปลกู ตอนตน้ ฝน ก็อาจถูกฝนชะเสยี หายได้ เน่ืองจากรากยงั ไม่หยั่งลกึ เพียงพอ การสนองพระราชดำ�ริ โครงการพัฒนาและรณรงค์การใช้หญ้าแฝกอันเนื่องมาจาก พระราชดำ�ริ ๒ ๑-๒. ๑๔ มีนาคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ โครงการหลวงแม่ลาน้อย จงั หวดั แม่ฮ่องสอน ๓. โครงการพัฒนาและรณรงค์การใชห้ ญา้ แฝกอันเน่ืองมาจากพระราชด�ำ ริ ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั 317

๑ วนั ที่ ๑๖ มนี าคม ๒๕๓๕ ๒ บรเิ วณพื้นท่ีบา้ นปา่ ไผ่ อ�ำ เภอล้ี จังหวัดล�ำ พูน ประโยชนจ์ ากการเสยี สละทท่ี �ำ กนิ ซง่ึ จะถกู น�ำ้ ทว่ ม ทง้ั นร้ี าษฎร การสนองพระราชดำ�ริ โครงการอ่างเก็บนำ้�ห้วยป่าไผ่อันเน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ พระราชด�ำ ริ ในหมบู่ า้ นอน่ื ๆ กพ็ รอ้ มจะปฏบิ ตั ติ ามในท�ำ นองเดยี วกบั ราษฎร อำ�เภอล้ี จงั หวดั ล�ำ พนู สมควรสร้างอ่างเก็บนำ้�หว้ ยปา่ ไผ่ ณ บรเิ วณท่ีกำ�หนดตามที่ บ้านปา่ ไผเ่ ชน่ กนั การท่ีกลุ่มราษฎรร่วมมือกบั ทางราชการ ราษฎรบ้านป่าไผ่ได้กราบบังคมทูลพระกรุณาขอพระราชทาน ไวต้ ่อไป พ้นื ท่บี ริเวณสองฝง่ั แมน่ ำ้�ลี้ ซ่งึ หา่ งจากลำ�น้ำ�ข้นึ ไป ช่วยชดเชยค่าเสียหายในกรณีท่ีจะสร้างอ่างเก็บนำ้�ดังกล่าว ไม่มากนักเป็นพ้ืนท่ีแห้งแล้งขาดนำ้�ในการเพาะปลูกพืช มีลำ�หว้ ยสาขาซึ่งมที �ำ เลสรา้ งอา่ งเกบ็ น�้ำ ขนาดต่างๆ ไดเ้ ชน่ จะเปน็ ตัวอยา่ งทีด่ ีแก่ราษฎรต�ำ บลอืน่ ๆ ซงึ่ ประสบปญั หาที่ เดียวกบั ทห่ี ว้ ยปา่ ไผ่ ให้กรมชลประทานพิจารณาวางโครงการ โดยประสานงานกบั ก�ำ นนั ผู้ใหญบ่ า้ น ในการสรา้ งอ่างเกบ็ น�ำ้ ทำ�กนิ ขาดแคลนน�ำ้ ปฏบิ ตั ิตาม เพราะราษฎรเองจะเป็นฝ่าย ตามล�ำ น�ำ้ สาขาตา่ งๆ ทง้ั ด้านทศิ ตะวันออกและทศิ ตะวันตก ของแม่น้ำ�ล้ี ในเขตต�ำ บลใกล้เคยี งของอำ�เภอล้ี จงั หวัดล�ำ พนู ได้รับประโยชน์ และทางราชการก็มีความสะดวกในการ ล�ำ นำ้�ท่คี วรพิจารณาดำ�เนนิ การ ไดแ้ กพ่ ้ืนทที่ างทิศตะวันออก ของแมน่ �้ำ ลี้ พนื้ ทท่ี างทิศตะวนั ตกของแมน่ �้ำ ล้ี และห้วยอ่นื ๆ ด�ำ เนินงานพฒั นาแหลง่ นำ้� อา่ งเก็บนำ้�หว้ ยป่าไผน่ ี้เมื่อสรา้ ง ๓ ๔ ทม่ี คี วามเหมาะสม ส�ำ หรบั ราษฎรทง้ั ต�ำ บลปา่ ไผ่ นบั วา่ มคี วาม แล้วเสร็จจะสามารถช่วยเหลือพืน้ ทเ่ี พาะปลูกไมย้ ืนตน้ และ ๑-๒, ๕. ๑๖ มนี าคม ๒๕๓๕ เสด็จฯ บรเิ วณท่จี ะกอ่ สร้างอา่ งเก็บน้ำ�ห้วยป่าไผ่ สามัคคกี ลมเกลียวกนั ดี ดังจะเหน็ ได้จากการทก่ี ลุ่มราษฎร อำ�เภอล้ี จังหวัดลำ�พนู ซึ่งจะได้รับประโยชน์จากการก่อสร้างอ่างเก็บนำ้�ห้วยป่าไผ่ พืชผักไดป้ ระมาณ ๑,๕๐๐ ไร่ ๓-๔. โครงการอ่างเกบ็ นำ้�หว้ ยป่าไผอ่ นั เน่ืองมาจากพระราชด�ำ ริ จงั หวัดลำ�พนู ได้ให้สัญญาว่าจะร่วมกันชดเชยค่าเสียหายให้กับผู้ที่เสีย 318 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั

๕ ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว 319

๑๒ ๓ ๕ วันที่ ๑๙ มีนาคม ๒๕๓๕ บรเิ วณพ้ืนทศี่ นู ย์บริการและพฒั นาที่สงู ปางตองตามพระราชดำ�ริ ตำ�บลหมอกจำ�แป อำ�เภอเมอื งแม่ฮอ่ งสอน จงั หวดั แมฮ่ ่องสอน พระราชด�ำ ริ ให้กรมชลประทานพจิ ารณาก่อสรา้ งอ่างเก็บน้ำ� เพอื่ ใชส้ นับสนุนพืน้ ทด่ี ังกลา่ ว อีกทง้ั ให้พจิ ารณา หาแหลง่ น�้ำ จากลำ�ห้วยหรอื บ่อน�ำ้ ที่อย่บู รเิ วณใกลเ้ คียง โดยใหผ้ นั นำ้�มาลงยงั บรเิ วณอ่างเก็บน�้ำ แหง่ น้ี เพ่อื ทจ่ี ะใหม้ ีปริมาณน�ำ้ มากข้นึ เพียงพอท่ีจะใชป้ ระโยชน์ไดอ้ ยา่ งทว่ั ถึง การสนองพระราชด�ำ ริ โครงการกอ่ สรา้ งฝายนำ้�ปายในศนู ย์บรกิ ารและพัฒนาทสี่ งู ปางตองตามพระราชดำ�ริ อำ�เภอเมืองแมฮ่ ่องสอน จงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน ๑, ๔-๕. ๑๙ มนี าคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บรเิ วณพืน้ ที่ศูนยบ์ รกิ ารและพฒั นาทส่ี ูงปา่ ตองตามพระราชด�ำ ริ จังหวดั แม่ฮ่องสอน ๔ ๒-๓. ๑๙ มนี าคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บริเวณพื้นที่สรา้ งฝายนำ้�ปาย อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั แม่ฮ่องสอน 320 ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั

บริเวณพ้นื ที่ศนู ยพ์ ฒั นาปางตองตามพระราชดำ�ร ิ ตำ�บลหมอกจ�ำ แป อำ�เภอเมืองแม่ฮ่องสอน จังหวัดแมฮ่ อ่ งสอน พระราชดำ�ริ ใหท้ ดลองปลูกในบรเิ วณพ้ืนดนิ ที่ถูกกดั เซาะ ในลักษณะปลูก ขวางร่องนำ้�ไว้และให้พิจารณาถึงความลาดชันของพ้ืนท่ีที่จะ ปลูก โดยให้มีปรมิ าณหญา้ แฝกมากนอ้ ยตามแนวเสน้ ระดบั ความสูงดว้ ย อกี ทัง้ ให้รีบดำ�เนนิ การปลกู กอ่ นฤดูฝนจะมาถงึ ๑ เดอื น ในระหวา่ งนค้ี วรเรง่ การใหน้ �ำ้ แกห่ ญา้ แฝกซง่ึ ยงั เลก็ อยู่ เพื่อใหร้ ากหญา้ แฝกฝังลึกลงในดนิ ก่อน เมือ่ ฤดฝู นมาถงึ แลว้ หญา้ แฝกทป่ี ลกู ไวร้ ะหวา่ งแนวไมผ้ ลทป่ี ลกู บนพน้ื ทล่ี าดดงั กลา่ ว กจ็ ะแขง็ แรง สามารถทจ่ี ะใชป้ อ้ งกนั การชะลา้ งของหนา้ ดนิ ของ ฝนทีต่ กลงมาได้ นอกจากนอ้ี ินทรยี วตั ถรุ วมถงึ ใบไม้ ใบหญ้า ตา่ งๆ ทถ่ี กู พดั มากบั น�ำ้ กจ็ ะถกู กกั และกรองไวโ้ ดยแนวหญา้ แฝก เมือ่ น�้ำ ถกู ดูดซมึ ลงไปในดิน อินทรยี วัตถเุ หลา่ น้ีก็สามารถใชเ้ ปน็ ๖ ปุ๋ยให้กบั ต้นไม้ท่ีปลกู ระหวา่ งแนวหญา้ แฝกได้ การสนองพระราชดำ�ริ โครงการปลูกหญ้าแฝกในพื้นที่โครงการศูนย์บริการและ พฒั นาทส่ี งู ปางตองตามพระราชดำ�ริ อำ�เภอเมอื งแม่ฮ่องสอน จงั หวัดแมฮ่ อ่ งสอน ๖. ๑๙ มนี าคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯบรเิ วณพน้ื ที่สรา้ งฝายน้ำ�ปาย อำ�เภอเมอื งแม่ฮ่องสอน จงั หวัดแม่ฮอ่ งสอน ๗-๙. โครงการศูนย์บรกิ ารและพฒั นาท่ีสงู ปางตองตามพระราชดำ�ริ ๗ ๘ ๙ จังหวดั แม่ฮ่องสอน ประมวลพระราชด�ำ รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว 321

วนั ท่ี ๒๐ มีนาคม ๒๕๓๕ บรเิ วณพ้ืนที่โครงการพฒั นาลุม่ นำ้�ปายตามพระราชดำ�ริ ตำ�บลผาป่อง อำ�เภอเมืองแมฮ่ อ่ งสอน จังหวดั แมฮ่ อ่ งสอน พระราชดำ�ริ • สมควรสร้างฝายน้ำ�ปาย โดยฝายท่ีสรา้ งนั้นสามาถทดน�ำ้ ให้มรี ะดับสงู ซ่งึ เม่ือตดิ ตงั้ เคร่อื งสูบนำ้�พลงั น้ำ�ทที่ ้ายฝาย แล้วจะสามารถสูบนำ้�ขึ้นไปยังบ่อพักนำ้�ระดับสูงที่ยอดเขา บริเวณสวนสาธารณะได้อยา่ งมีประสิทธิภาพตามที่ตอ้ งการ ระบบนำ�้ ของพ้นื ท่บี ริเวณสวนสาธารณะก็จะมีความสมบูรณ์ ๒ ใช้ปลูกป่า พืชผล และเพื่อกิจกรรมต่างๆ ได้ผลยิ่งขึ้น หลักการในการปลูกป่าว่า ต้องปลูกแนวหญา้ แฝกเสียกอ่ น ส่วนทางด้านฝั่งขวาของแมน่ �ำ้ ปายไดแ้ ก่ พนื้ ท่ีศูนยพ์ ฒั นา เพื่ออนุรักษ์หน้าดินและเก็บกักใบไม้แห้งไว้บนพื้นดิน ทา่ โปง่ แดง กส็ ามารถสูบน�้ำ ไปยงั บ่อพักน�ำ้ ณ บริเวณทสี่ งู เมื่อถูกฝนชะลงระดับล่าง เพื่อใช้เป็นปุ๋ยบำ�รุงดินแบบ เพื่อใช้ประโยชน์การปลูกป่าด้านทิศเหนืออ่างเก็บน้ำ�ของ วฏั จักรและถ้าค่อยๆ ปล่อยน�้ำ จากระดบั บนใหไ้ หลเอบิ อาบ ศูนย์ฯ ได้ อนง่ึ เนอ่ื งจากอตั ราน้ำ�ไหลในแม่นำ้�ปายมมี าก ในระบบป่าเปียก ในลักษณะที่ทดลองได้ผลมาแล้วที่ สามารถติดตั้งเครื่องกังหันนำ้�ขนาดเล็กเพื่อผลิตไฟฟ้า ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ตามพระราชดำ�ริ ไดเ้ กือบตลอดปี สมควรพิจารณาดำ�เนินการเพอ่ื จะไดใ้ ช้ ประกอบกับการปลูกแนวหญ้าแฝกขวางแนวป้องกันไฟป่า ไฟฟา้ ที่ผลติ ได้มาช่วยสูบน�ำ้ ขึ้นไปยงั บรเิ วณตา่ งๆ ได้ด้วย เพอ่ื เก็บรักษาความช้ืนไว้ ก็จะช่วยป้องกนั ไฟป่าท่จี ะลาม • ป่าไม้บริเวณนี้แม้จะเป็นป่าที่มีต้นไม้ผลัดใบเป็นหลัก เขา้ มาท�ำ ลายปา่ ไม้บริเวณน้ีโดยสิ้นเชิง แต่เม่อื สามารถจ่ายน้ำ�จากชลประทานได้ท่ัวถึงแลว้ ระยะ การสนองพระราชดำ�ริ จากผลดั ใบกจ็ ะส้นั ลง นอกจากนั้นพนั ธุ์ไม้ที่ไมผ่ ลัดใบท่ีข้นึ โครงการศูนยพ์ ัฒนาลุ่มน้ำ�ปายอนั เน่ืองมาจากพระราชด�ำ ริ แซมอยู่ ก็จะเริ่มมีสภาพเขียวชอุ่มขึ้น ประการสำ�คัญ บา้ นท่าโปง่ แดง ตำ�บลผาบ่อง อำ�เภอเมอื งแม่ฮอ่ งสอน ควรพิจารณาปลูกต้นไม้ไม่ผลัดใบซึ่งเป็นไม้ประจำ�ท้องถ่ินเสริม จงั หวดั แม่ฮอ่ งสอน ๑ ไม่ว่าจะเปน็ ต้นไมป้ ระเภทใหผ้ ล ใช้เป็นอาหารสัตว์ เช่น นก ๑-๕. ๒๐ มีนาคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บริเวณพน้ื ทีโ่ ครงการพฒั นาลมุ่ น้ำ�ปาย หรอื ไมป้ ระเภทดงึ ดดู ความชน้ื เชน่ กลว้ ย และนา่ จะเผยแพร่ อันเนือ่ งมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั แม่ฮอ่ งสอน 322 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ๖-๘. โครงการศูนยบ์ ริการและพฒั นาลุ่มน้ำ�ปายอันเน่อื งมาจากพระราชดำ�ริ จงั หวัดแมฮ่ อ่ งสอน

๓ ๕ บรเิ วณพืน้ ทส่ี ร้างอ่างเกบ็ น�้ำ หว้ ยนากระจง บ้านห้วยเด่อื ต�ำ บลผาป่อง อ�ำ เภอเมืองแมฮ่ อ่ งสอน ๖๔ พระราชด�ำ ริ สมควรพิจารณาสรา้ งอ่างเก็บน้ำ�บา้ นนากระจง ณ บริเวณท่ี กรมชลประทานไดเ้ ลอื กทส่ี รา้ งไวแ้ ลว้ โดยเรง่ ดว่ น ซง่ึ เปน็ ท�ำ เล ท่มี ีความเหมาะสมดี และจะสามารถชว่ ยเหลือพ้นื ทเ่ี พาะปลูก บ้านหว้ ยเดอ่ื ให้มนี ้ำ�ใชเ้ พาะปลกู และเกษตรกรรมตา่ งๆ ได้ ตลอดท้งั ปี การสนองพระราชดำ�ริ โครงการอ่างเก็บน้ำ�ห้วยนากระจงอันเน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ ๗ ๘ ต�ำ บลผาป่อง อ�ำ เภอเมอื งแมฮ่ ่องสอน จังหวัดแม่ฮอ่ งสอน ประมวลพระราชด�ำ รใิ นพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัว 323

๒๕๓๕ ภาคกลาง วันที่ ๘ มิถนุ ายน ๒๕๓๕ ๑ บริเวณพื้นที่โครงการศึกษาวิธีการฟื้นฟูที่ดินเสื่อมโทรมเขาชะงุ้ม อันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ ตำ�บลเขาชะงุ้ม อำ�เภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี พระราชด�ำ ริ • หลักการพัฒนาที่ดินโดยวิธีส่งเสริมการปลูกหญ้าแฝกเพื่ออนุรักษ์ดิน และนำ้� น่าจะเป็นวิธที ่ีได้ผลเรว็ ทสี่ ุด และจะช่วยบรรเทาปัญหาดนิ เสือ่ ม คณุ ภาพ เมอ่ื เราสามารถฟ้นื ฟูทดี่ ินเสอ่ื มโทรมให้กลับทำ�การเกษตรกรรม คือ ปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์ไดด้ งั เดิม ก็เทา่ กับเปน็ การเพิ่มท่ีทำ�กนิ ใหส้ มดลุ กบั จ�ำ นวนเกษตรกรทเ่ี พม่ิ ขน้ึ ทกุ ที ตลอดจนจะช่วยชะลอการบุกรุกท�ำ ลาย ปา่ ตน้ น�้ำ ลำ�ธาร เพ่อื บกุ เบิกเปน็ ท่ที �ำ กนิ ต่อไป • พน้ื ทว่ี า่ งซง่ึ เปน็ ดนิ ลกู รงั หรอื หนา้ ดนิ ตน้ื ตง้ั แตล่ าดเชงิ เขาชายปา่ ทม่ี ใี นเขต โครงการหรอื ตามบรเิ วณทวั่ ไป ควรปลกู หญ้าแฝกตามแนวชัน้ ความสูง ทกุ ระยะความสูงต่างกนั ๒ เมตร ส�ำ หรบั พน้ื ทท่ี ค่ี อ่ นขา้ งชนั และทกุ ระยะ ความสงู ๑-๑.๕ เมตร ส�ำ หรับพน้ื ที่ไม่ลาดชันมากนกั นอกจากนัน้ ตาม ขอบอ่างเก็บนำ้�เหนอื ระดับน�ำ้ เก็บกักข้นึ ไปด้วย เพอ่ื ป้องกันหรอื กรอง หนา้ ดนิ ไม่ใหถ้ ูกชะพาลงอา่ งเก็บน�ำ้ นอกจากนั้นการปลกู แฝกตามร่องน้ำ�ตา่ งๆ กจ็ ะช่วยลดการกัดเซาะหนา้ ดินในรอ่ งน้ำ�ได้ดี ควรปลกู ตามแนวช้นั ความสูง โดยเรม่ิ จากขอบร่องน้ำ�มีแนวขน้ึ ไปทางดา้ นทศิ เหนอื แล้ววกกลับข้ึนไป 324 ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หัว

๓ ๒๔ ตามชนั้ ความสูงอีกส่วนหนง่ึ ซ่งึ เมอ่ื มนี �ำ้ ไหลมาตามรอ่ ง กจ็ ะชว่ ยกระจายน�ำ้ แผอ่ อกไปทางกวา้ งของตลง่ิ ทง้ั สองฝ่ังได้ อีกทง้ั ในฤดูแลง้ หญา้ คาจะเป็นเช้ือเพลงิ ของไฟปา่ ไดด้ ี จงึ ขอใหม้ กี ารสง่ เสรมิ การปลกู หญา้ แฝก สำ�หรับเป็นฉนวนในแนวป้องกันไฟป่าหรือไฟทุ่ง ซึ่งจะสามารถตัดตอนและสกัดกั้นไฟมิให้ลุกลาม ติดต่อกันได้ เมอื่ ทดลองไดผ้ ลแล้วก็ควรเผยแพรค่ วามรู้น้ีใหก้ วา้ งขวางออกไป นอกจากนี้ในการปลกู พชื ไร่ เช่น ขา้ วโพด หรือพชื เศรษฐกิจอนื่ ๆ สมควรปลกู หญา้ แฝกเป็นแนวระหว่างแถวตามความเหมาะสม ตาม แนวลาดเอยี งของพืน้ ท่ี เพอ่ื ปอ้ งกันหนา้ ดนิ ถกู น้ำ�ฝนกัดเซาะและชว่ ยเพ่ิมความช่มุ ชื้นใหก้ บั พ้นื ทีเ่ พาะปลูกด้วย ซง่ึ จะเหน็ ไดว้ ่าในระยะเวลาตงั้ แต่ปี ๒๕๒๙ เป็นตน้ มา ผลของการดำ�เนนิ งานของโครงการศึกษาวธิ ีการ ฟื้นฟทู ี่ดนิ เส่อื มโทรมเขาชะงมุ้ ตามแนวพระราชด�ำ รินี้ ได้เกดิ ผลอย่างเป็นรปู ธรรมอยา่ งเปน็ ท่ีน่าพอใจ การสนองพระราชด�ำ ริ โครงการศึกษาวิธีการฟื้นฟูที่ดินเสื่อมโทรมเขาชะงุ้มอันเนื่องมาจากพระราชด�ำ ริ จงั หวัดราชบุรี ๑-๓. ๘ มิถุนายน ๒๕๓๕ เสด็จฯ บริเวณโครงการศกึ ษาวิธกี ารฟน้ื ฟูที่ดนิ เสือ่ มโทรมเขาชะงมุ้ อันเน่อื งมาจากพระราชดำ�ริ จงั หวัดราชบุรี ๔. โครงการศึกษาวิธกี ารฟืน้ ฟทู ีด่ นิ เสื่อมโทรมเขาชะงุม้ อนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำ�ริ จังหวัดราชบรุ ี ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว 325

๑ วนั ท่ี ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๓๕ ระหว่างแนวแฝกแต่ละแนวอย่างเสมอกัน และส่วนหน่งึ จะซมึ ลงไปในดิน เป็นผลใหโ้ ครงสร้างดนิ เรม่ิ มคี วามนุ่ม สามารถ บรเิ วณพ้ืนทปี่ ลกู หญา้ แฝกภายในศูนย์ศึกษาการพัฒนา เก็บรกั ษาปยุ๋ ธรรมชาติไวบ้ นผิวดิน และความชมุ่ ช้ืนไว้ใตด้ ิน หว้ ยทรายอันเนอื่ งมาจากพระราชด�ำ ริ ตำ�บลชะอ�ำ และสามารถปลูกพืชไร่ พืชผัก หรือหญ้าได้ผล ส่วนราก อ�ำ เภอชะอำ� จงั หวัดเพชรบรุ ี หญา้ แฝกซง่ึ มลี กั ษณะเหยยี ดตรงและเจาะลงลกึ ไปในดนิ จะท�ำ หน้าท่ีเป็นปราการหรอื เขอ่ื นใต้ดนิ ซง่ึ สามารถเกบ็ กกั ปริมาณ พระราชด�ำ ริ น้ำ�และแร่ธาตทุ ม่ี ีคุณค่าไว้ไดบ้ างสว่ น นอกจากนัน้ หญ้าแฝก พืน้ ทบ่ี รเิ วณน้ี ถูกกระแสนำ้�กบั กระแสลมพดั ความอุดมสมบูรณ์ ยงั มีคณุ สมบัติที่ดียิง่ อกี อยา่ งหนึง่ คอื สามารถรบั พิษจากแร่ธาตุ ออกจากผิวดินจนหมดสิน้ จนใชท้ ำ�การเพาะปลูกไมไ่ ด้ จงึ จำ�เป็น บางชนิดในใต้ดนิ เก็บไว้ในล�ำ ต้น ไม่ให้แพร่กระจายไปสพู่ ืน้ ที่ ตอ้ งเรง่ รดั การปลกู หญ้าแฝกซ่ึงเปน็ พชื ที่ทนน้ำ� ในขณะเดยี วกนั ในระดับตำ่�ลงไป โดยเฉพาะมิใหล้ งไปในแหลง่ น�ำ้ ธรรมชาติ ก็ทนแล้งดว้ ย ตามแนวเสน้ ระดบั ความสูงให้ลดหลน่ั ไปและ นอกจากน้ีเมื่อหญ้าแฝกท่ีรับพิษจากแร่ธาตุนั้นสลายตัวไป ต้องปลูกขวางรอ่ งน้ำ�ทเ่ี กดิ จากการเซาะของกระแสน�ำ้ เพื่อ ก็จะกลายเป็นปยุ๋ ตามธรรมชาติใหแ้ ก่ตน้ ไม้ต่อไป เม่ือราษฎร บังคับให้กระแสนำ้�ที่เคยไหลตามร่องดังกล่าวแผ่ซ่านไปทั่ว ในพื้นทส่ี ามารถปลูกพชื เศรษฐกจิ เพือ่ ยงั ชีพไดแ้ ล้ว ต่อไปก็ อาณาบรเิ วณ รอ่ งนำ้�กจ็ ะคอ่ ยตนื้ เขนิ ข้นึ จนในทสี่ ุดจะมีระดับ จะเร่ิมเข้าใจประโยชน์ของการปลูกแฝกเพื่ออนุรักษ์ดินและน้ำ� เสมอกนั หมด เม่อื ทำ�การปลกู แฝกเพือ่ ชะลอความรุนแรงของ ซ่งึ ทางราชการเป็นฝา่ ยรเิ ร่ิมสง่ เสรมิ และพัฒนาทีด่ ิน ก็จะชว่ ย กระแสน้ำ� ก็เทา่ กบั เป็นการบังคับให้น�้ำ ซมึ ซาบไปทว่ั พืน้ ท่ี ๑-๒. ๒๒ มถิ นุ ายน ๒๕๓๕ เสด็จฯ บริเวณพน้ื ที่ปลกู หญ้าแฝกภายในศนู ยศ์ ึกษา การพฒั นาหว้ ยทรายอนั เนื่องมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั เพชรบรุ ี ๒ 326 ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั

๒ ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว 327

๒ ขยายการปลกู แฝกออกไปเร่อื ยๆ จะเปน็ ผลให้เพ่ิมพ้นื ทส่ี ีเขยี ว ฟ้นื ฟสู ภาพท่ีดนิ อย่างรวดเร็ว อนั จะท�ำ ให้ฝนตกโดยเฉลีย่ ในพื้นที่ เพม่ิ ขนึ้ และทำ�ใหป้ ริมาณน้ำ�ส�ำ รองในอ่างเก็บน้ำ�เพิ่มขน้ึ กว่า ปัจจุบนั นอกจากนย้ี ังสามารถผนั นำ้�จากอา่ งเก็บน้ำ�หว้ ยตะแปด มาเสริม อันทำ�ให้ทำ�เกษตรกรรมได้อย่างครบวงจร การสนองพระราชดำ�ริ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ ต�ำ บลชะอำ� อ�ำ เภอชะอำ� จังหวดั เพชรบุรี ๖ ๕๔ ๑-๓. ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ พน้ื ทป่ี ลกู หญา้ แฝกภายในศนู ยศ์ กึ ษาการพฒั นา ห้วยทรายอนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ อำ�เภอชะอำ� จังหวัดเพชรบุรี ๔-๖. ศูนย์ศึกษาการพฒั นาหว้ ยทรายอันเน่อื งมาจากพระราชด�ำ ริ จังหวัดเพชรบรุ ี ๑ (หญา้ แฝก) ๓ 328 ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู ัว

วันท่ี ๒๔ กรกฎาคม ๒๕๓๕ พระราชดำ�ริ เขตจังหวัดเพชรบุรีให้กรมชลประทานจัดหาน้ำ�จากอ่างเก็บน้ำ� บรเิ วณพน้ื ท่อี า่ งเก็บน้ำ�ห้วยตะแปดภายในศนู ยศ์ กึ ษาการพฒั นาห้วยทรายอนั เน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั เพชรบรุ ี ทม่ี ีศกั ยภาพดีกวา่ มาลงอา่ งเก็บน้ำ�หว้ ยตะแปด การสนองพระราชดำ�ริ โครงการเครือข่ายอ่างเก็บนำ้�อันเน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั เพชรบุรี ๒ ๓ ๑. ๒๔ กรกฎาคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บริเวณพ้นื ทีอ่ า่ งเกบ็ น้ำ�ห้วยตะแปดภายใน ศูนยศ์ ึกษาการพฒั นาห้วยทรายอันเนอื่ งมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั เพชรบุรี ๒. โครงการอา่ งเกบ็ น�ำ้ หว้ ยตะแปดภายในศนู ยศ์ กึ ษาการพฒั นาหว้ ยทรายอันเน่อื ง มาจากพระราชดำ�ริ จังหวัดเพชรบุรี ๑ ๓. ภาพถ่ายทางอากาศพ้นื ที่ จงั หวดั เพชรบุรี ประมวลพระราชด�ำ รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว 329

๒๕๓๕ ภาคใต้ วันที่ ๓๐ กนั ยายน ๒๕๓๕ บริเวณพน้ื ที่ปากคลองระบายนำ้�พรแุ ฆแฆ อ�ำ เภอสายบุรี จงั หวัดปัตตานี พระราชด�ำ ริ ๑ ให้กรมชลประทาน พจิ ารณาวางโครงการระบายน้ำ�และ เก็บกักน้ำ�ในบริเวณพื้นที่ลุ่มต่ำ�ของพรุแฆแฆ โดยการ ขุดลอกระบายน้ำ� พร้อมกบั สรา้ งอาคารเพอ่ื ระบายน�ำ้ ออก จากพรุในฤดฝู น ซงึ่ จะระบายน�้ำ ท่วมขังออกจากบริเวณพรุ ทำ�ใหร้ าษฎรมโี อกาสใช้พื้นทท่ี ำ�การเกษตรได้ ส่วนในฤดแู ล้ง สามารถรบั นำ้�จากคลองน้�ำ จดื เข้าคลองระบาย เพื่อจา่ ยให้ ราษฎรมีนำ้�ทำ�การเกษตรและอุปโภคบริโภคได้อย่างบริบูรณ์ นอกจากนั้นการที่มีน้ำ�ในคลองระบายตลอดปีจะช่วยให้น้ำ� ใต้ดินมีระดบั สูงข้นึ ท�ำ ใหพ้ ืน้ ดินเกดิ ความชุม่ ช้ืน และยัง สามารถใช้คลองระบายนำ้�เป็นแหลง่ ท�ำ การประมงไดอ้ ีกด้วย การสนองพระราชด�ำ ริ โครงการระบายนำ้�พรุแฆแฆอันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั ปัตตานี 330 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว

๒ ๓๔ ๕๖ ๑-๒, ๔. ๓๐ กันยายน ๒๕๓๕ เสด็จฯ บรเิ วณพื้นทป่ี ากคลองระบายนำ้�พรุแฆแฆ จังหวัดปัตตานี ๑ ๓, ๕-๖. โครงการพรุแฆแฆอันเน่อื งมาจากพระราชดำ�ริ อำ�เภอสายบรุ ี จงั หวดั ปตั ตานี ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู วั 331

๑ 332 ประมวลพระราชดำ�ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั

๒ บรเิ วณพ้นื ท่บี า้ นบางเกา่ ทะเล ตำ�บลบางเก่า อำ�เภอสายบุรี จังหวัดปตั ตานี พระราชด�ำ ริ ให้กรมชลประทานประสานกับกรมประมง คอยดูแลรักษา คลองอย่างใกล้ชดิ ตลอดทกุ ฤดกู าล และให้ท�ำ การพิจารณา สรา้ งอาคารระบายนำ้�-รบั น�้ำ เดิม เพ่อื ให้น�ำ้ ทะเลเชอ่ื มกับ คลองบางเก่าโดยตรง ท�ำ ห่างกนั เปน็ ระยะ เพือ่ ปรับสภาพน�้ำ ในคลองบางเก่า ใหเ้ หมาะสมโดยเรว็ การสนองพระราชด�ำ ริ โครงการขุดลอกคลองบางเก่าอันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั ปัตตานี ๑-๒. ๓๐ กนั ยายน ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บรเิ วณพน้ื ทบ่ี า้ นบางเกา่ ทะเล จงั หวดั ปตั ตานี ๓ ๓. ๓๐ กนั ยายน ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บรเิ วณพน้ื ทป่ี ากคลองระบายน�ำ้ พรแุ ฆแฆ อำ�เภอสายบุรี จังหวดั ปัตตานี ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัว 333

วันท่ี ๙ ตุลาคม ๒๕๓๕ บริเวณพนื้ ทส่ี ถานีสบู น้ำ�บา้ นโคกกูแว ต�ำ บลพร่อน อ�ำ เภอตากใบ จงั หวัดนราธวิ าส พระราชดำ�ริ นำ้�ที่ไหลออกจากพรโุ ตะ๊ แดงลงมาตามคลองตา่ งๆ จะไหลลง แม่น�้ำ บางนรา และคลองมูโนะ ซง่ึ ในตน้ ฤดูฝนและฤดแู ลง้ น�้ำ ที่ไหลจากพรเุ ป็นน�้ำ เปร้ียว ท�ำ ใหน้ �้ำ ในคลองมูโนะและใน แมน่ ำ�้ บางนรามีคุณภาพไมด่ ี เมื่อไดก้ ่อสร้างระบบควบคมุ และ ระบายน�้ำ เปรยี้ วประกอบด้วยคลองต่างๆ อาคารบังคบั นำ้� ต้ังแต่บรเิ วณบ้านปลกั ปลาถงึ บ้านโคกกูแว คลองโคกกระทอ่ ม คลองโคกอฐิ คลองโคกไผ่ และคลองลาน เพื่อป้องกันและ ระบายน้ำ�เปรี้ยวนำ�ไปลงคลองปูยูท่ีท้ายประตูระบายปลาย คลองมูโนะแลว้ โครงการดังกลา่ ว จะท�ำ หน้าทน่ี ำ�น�ำ้ ทงั้ หมด ไปลงคลองปยู ทู างดา้ นทา้ ยประตรู ะบายน�ำ้ ซง่ึ ปจั จบุ นั สามารถ ปอ้ งกนั น้ำ�เปรยี้ วมิใหไ้ หลลงคลองมูโนะไดเ้ ปน็ อยา่ งดี ท�ำ ให้ ๑ นำ้�มีคณุ ภาพดีใช้เพ่อื การเกษตรไดต้ ลอดปี และควรพิจารณา ก่อสร้างระบบส่งน้ำ�ไปช่วยพ้ืนท่ีเพาะปลูกของราษฎรหมู่บ้าน ตา่ งๆ ในเขตต�ำ บลพร่อน อำ�เภอตากใบ จงั หวดั นราธวิ าส ต่อจากโครงการบ้านโคกกแู วเพิม่ เติมทสี่ ร้างไว้แลว้ การสนองพระราชด�ำ ริ ๑. โครงการพฒั นาพืน้ ท่บี า้ นโคกอิฐ-โคกโน อนั เน่ืองมาจาก พระราชดำ�ริ อ�ำ เภอตากใบ จงั หวัดนราธิวาส ๒. โครงการคลองสง่ นำ้�มูโนะและคลองระบายนำ้�บ้านโคกกแู ว อนั เนื่องมาจากพระราชดำ�ริ อำ�เภอตากใบ จงั หวัดนราธิวาส ๓. โครงการชลประทานมูโนะอันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ ๒ ๓ จังหวัดนราธวิ าส ๑. ๙ ตุลาคม ๒๕๓๕ เสด็จฯ บริเวณพื้นที่สถานีสูบน้ำ�บ้านโคกกูแว จังหวัดนราธิวาส ๒-๓. โครงการพัฒนาพ้ืนทีบ่ ้านโคกอิฐ โคกในอนั เนือ่ งมาจากพระราชด�ำ ริ จงั หวัดนราธิวาส 334 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั

๑๔ ตลุ าคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ ประตรู ะบายน�ำ้ บางนรา (ตอนบน) ต�ำ บลตะลวุ อเหนอื อ�ำ เภอเมอื งนราธวิ าส จงั หวดั นราธวิ าส ประมวลพระราชดำ�ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัว 335

๑ 336 ประมวลพระราชดำ�ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั

วนั ท่ี ๑๑ ตลุ าคม ๒๕๓๕ ๒ บรเิ วณพนื้ ทโ่ี ครงการพฒั นาลมุ่ แม่น้ำ�บางนราอนั เนือ่ ง • ควรพิจารณาวางโครงการและก่อสร้างเข่ือนทดน้ำ�ใน การสนองพระราชดำ�ริ มาจากพระราชด�ำ ริ จงั หวดั นราธวิ าส แมน่ ำ้�ปากพนัง เพอื่ ปอ้ งกันน�้ำ เค็มบกุ รกุ และเก็บกักนำ้�จดื ๑. โครงการพฒั นาลมุ่ แมน่ �ำ้ บางนราอนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ พระราชด�ำ ริ ไวใ้ ห้ราษฎรใช้อุปโภคบริโภคและท�ำ การเกษตร รวมท้งั • ควรทำ�การวิจัยโครงการสูบน้ำ�ด้วยพลังงานลมที่สถานีสูบน้ำ� เป็นแหล่งน้ำ�ดิบสำ�หรับทำ�การผลิตน้ำ�ประปาของอำ�เภอ จังหวัดนราธิวาส ปากพนงั พรอ้ มทัง้ กอ่ สร้างระบบระบายน�้ำ เพอ่ื ระบายน�้ำ ๒. โครงการชลประทานมูโนะอันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ ตอหลัง เพื่อชว่ ยลดค่ากระแสไฟฟา้ น�้ำ ในคลองน้ำ�แบง่ ออกจากพืน้ ทน่ี ้ำ�ท่วมให้ลงทะเลโดยเรว็ ทสี่ ุด ยังมคี วามเปน็ กรดคอ่ นข้างสูง จังหวดั นราธิวาส • ควรพิจารณาใช้หินฝุ่นผสมในน้ำ�เพื่อเจือจางสภาพความ ๓. โครงการพฒั นาพน้ื ทล่ี มุ่ น�ำ้ ปากพนงั อนั เนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ เป็นกรดให้ลดลงจนถึงระดับท่ีสามารถนำ�นำ้�ไปใช้ในการ เพาะปลูกก่อนส่งเข้าระบบส่งน้ำ�ของโครงการโคกกูแว จังหวดั นครศรีธรรมราช อนั เน่อื งมาจากพระราชดำ�ริ ในฤดูแลง้ ได้ • ควรก่อสร้างและปรับปรุงระบบรับนำ้�เปรี้ยวที่ไหลออก ๑. ๑๑ ตุลาคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ ทางเรอื ทอดพระเนตรล�ำ นำ้�บางนรา จากพรุใหไ้ ปลงระบบระบายน้ำ�ของโครงการมูโนะ เพอื่ จงั หวัดนราธิวาส ระบายนำ้�เปรย้ี วท้ังหมดไปลงคลองปูยูทางด้านท้ายประตู ๒. ๑๑ ตลุ าคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ โครงการพฒั นาลมุ่ น�ำ้ บางนราอนั เนอ่ื งมาจากพระ ระบายน้�ำ ปยู ู ราชด�ำ ริ จงั หวดั นราธวิ าส • วางโครงการกอ่ สรา้ งระบบระบายนำ�้ เปรย้ี วจากพรกุ าบแดง ๓. โครงการพฒั นาล่มุ แม่นำ้�บางนราอันเน่ืองมาจากพระราชด�ำ ริ จังหวัดนราธิวาส ไปลงทะเล และส่งเสริมการปลกู ป่าในบรเิ วณพรุ เพ่ือรักษา ๔-๕. โครงการพัฒนาพื้นทลี่ ุ่มน้ำ�ปากพนังอนั เน่ืองมาจากพระราชดำ�ริ พน้ื ท่ขี อบพรไุ ม่ให้ถกู ทำ�ลาย ๔ ๕ จงั หวดั นครศรธี รรมราช ๓ ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว 337

วนั ที่ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๓๕ บริเวณพน้ื ทป่ี ระตูระบายน�้ำ บางนรา (ตอนบน) ภายในโครงการพัฒนาลุ่มน้ำ�บางนรา อันเน่อื งมาจากพระราชดำ�ริ ต�ำ บลกะลวุ อเหนอื อำ�เภอเมืองนราธิวาส จงั หวดั นราธวิ าส พระราชด�ำ ริ ควรผันน้ำ�เปรี้ยวจากพรุโต๊ะแดงออกทางคลองลาน ตำ�บลพร่อน อำ�เภอตากใบ จงั หวดั นราธิวาส ใหไ้ หลลงสู่ทะเล เพ่ือไม่ใหน้ �ำ้ เสยี ไหลลงคลองบางเตย และแมน่ ำ้� บางนรา การสนองพระราชดำ�ริ โครงการพฒั นาลุม่ น้ำ�บางนราอันเนือ่ งมาจากพระราชด�ำ ริ อ�ำ เภอเมืองนราธิวาส จงั หวัดนราธวิ าส ๒๓ ๑, ๔. ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๓๕ เสดจ็ ฯ บรเิ วณพน้ื ทป่ี ระตรู ะบายน�ำ้ บางนรา (ตอนบน) ภายในโครงการพฒั นาลมุ่ น�ำ้ บางนรา อันเนื่องมาจากพระราชด�ำ ริ จังหวัดนราธิวาส ๑ ๒, ๓. โครงการพัฒนาลมุ่ นำ้�บางนราอันเนื่องมาจากพระราชด�ำ ริ จังหวดั นราธิวาส 338 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั

๔ ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว 339

๒๕๓๕ ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ วันที่ ๓ มิถุนายน ๒๕๓๕ บรเิ วณพระตำ�หนักภูพานราชนิเวศน์ จังหวัดสกลนคร พระราชด�ำ ริ ให้พจิ ารณาวางโครงการพัฒนาลมุ่ นำ้�กำ่�ฯ จงั หวัดสกลนคร-นครพนม เพื่อ แก้ไขปัญหาความเดือดร้อนของราษฎรบริเวณสองฝ่ังของลำ�น้ำ�กำ่�ท่ีมัก จะประสบปัญหานำ้�ทว่ มพน้ื ท่ที �ำ การเกษตรในชว่ งฤดฝู น และขาดแคลนนำ้� ใชส้ �ำ หรับทำ�การเกษตรในช่วงฤดูแลง้ การสนองพระราชด�ำ ริ โครงการพัฒนาพนื้ ทลี่ ่มุ น้ำ�ก่ำ�อนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำ�ริ จังหวัดนครพนม ๑. ๓ มถิ ุนายน ๒๕๓๕ เสด็จฯ บรเิ วณพระต�ำ หนกั ภพู านราชนิเวศน์ จงั หวัดสกลนคร ๑ ๒. ภาพร่างฝีพระหตั ถโ์ ครงการพัฒนาพ้นื ทลี่ มุ่ น้�ำ กำ�่ อันเนอ่ื งมาจากพระราชด�ำ ริ ๓-๕. โครงการพัฒนาพน้ื ที่ลุ่มนำ้�กำ่�อันเนอื่ งมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั สกลนคร และนครพนม 340 ประมวลพระราชดำ�ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว

๓ วนั ท่ี ๑๘ พฤศจิกายน ๒๕๓๕ บริเวณพ้ืนที่อ่างเก็บน้ำ�ห้วยเดียกอันเน่ืองมาจาก พระราชดำ�ริ โครงการชลประทานสกลนคร ตำ�บลห้วยยาง ๒ อ�ำ เภอเมืองสกลนคร จงั หวดั สกลนคร พระราชดำ�ริ ใหพ้ ิจารณากอ่ สร้างโครงการพัฒนาลุ่มนำ้�ก�่ำ จงั หวัด สกลนคร และจงั หวดั นครพนม เพอ่ื ช่วยระบายน�้ำ ออก จากบรเิ วณพน้ื ที่นำ้�ท่วมริมสองฝั่งลำ�น�ำ้ ก่ำ�ในชว่ งฤดฝู น ๔ และเก็บกักนำ้�ไว้ในลำ�น้ำ�กำ่�เพื่อให้ราษฎรได้ใช้อุปโภค บริโภคและท�ำ การเกษตรได้ การสนองพระราชดำ�ริ โครงการพัฒนาพ้นื ที่ลมุ่ น้ำ�ก่ำ�อันเนื่องมาจากพระราชด�ำ ริ ๕ จังหวดั สกลนคร และนครพนม ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัว 341

342 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั

ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยูห่ ัว 343

วนั ท่ี ๒๐ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๕ บรเิ วณพ้นื ที่ริมฝงั่ ขวาห้วยนำ้�พงุ หมู่ที่ ๕ บา้ นหนองแข้ ต�ำ บลตองโขบ อำ�เภอโคกศรีสพุ รรณ จงั หวัดสกลนคร พระราชด�ำ ริ ให้พิจารณาปรับปรงุ หนองน้ำ�ธรรมชาติต่างๆ รวมท้ังกลมุ่ หนองน�ำ้ ขนาดเล็กต่างๆ ใหส้ ามารถเกบ็ กักนำ้�ได้มากย่ิงขึน้ พร้อมทงั้ ขุดคลองเช่อื มต่อถงึ กนั การสนองพระราชด�ำ ริ โครงการปรบั ปรงุ หนองน้ำ�ธรรมชาติ อ�ำ เภอโคกสสี ุพรรณ จังหวดั สกลนคร บริเวณพ้ืนท่ีด้านฝัง่ ทศิ ตะวนั ออก (ฝ่ังขวา) ของหว้ ยนำ้�พุง หมู่ที่ ๕ บา้ นหนองแข้ ต�ำ บลตองโขบ อ�ำ เภอศรสี ุพรรณ จังหวัดสกลนคร พระราชด�ำ ริ ให้พิจารณาวางโครงการก่อสร้างอาคารบังคับนำ้�ในลำ�ห้วย น�ำ้ พุง เพอ่ื ยกระดับน�ำ้ ในห้วยน�้ำ พุงให้สงู ขนึ้ จนสามารถ อัดน�ำ้ ใหร้ ะบบสง่ น้ำ�ได้ และใหพ้ จิ ารณาใช้คลองส่งนำ้�ของ สหกรณ์การเกษตรเมืองสกลนครจำ�กดั การสนองพระราชด�ำ ริ โครงการเข่ือนนำ้�พุง จงั หวัดสกลนคร ๑-๕. ๒๐ พฤศจิกายน ๒๕๓๕ เสด็จฯ บริเวณพื้นที่ริมฝั่งขวาห้วยน้ำ�พุง ๑ ๒ จังหวัดสกลนคร ๖-๘. โครงการเขื่อนน้ำ�พุง จังหวัดสกลนคร 344 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั

๕ ๖ ๓ ๔๗ ๘ ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั 345

วนั ที่ ๒๓ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๕ บริเวณพน้ื ทปี่ ระตรู ะบายนำ้�ลุ่มนำ�้ ก�ำ่ บา้ นบงึ ศาลา ตำ�บลนาตงวัฒนา อำ�เภอโพนนาแก้ว จงั หวดั สกลนคร พระราชด�ำ ริ • ให้พิจารณาวางโครงการและก่อสร้างโครงการพัฒนา ลุ่มน�ำ้ ก่ำ�จงั หวัดสกลนคร-จงั หวดั นครพนม เพือ่ ชว่ ยแก้ไข ปัญหาความเดือดร้อนของราษฎรที่อาศัยอยู่ในบริเวณ สองฝงั่ ลำ�น้ำ�กำ่� เกีย่ วกบั เรอื่ งน้ำ�ท่วมพืน้ ท่เี พาะปลกู ใน ชว่ งฤดูฝนและขาดแคลนนำ�้ ทำ�การเกษตร • ใหก้ รมประมง กรมชลประทาน และเจ้าหน้าทที่ ่มี สี ว่ น เกี่ยวขอ้ งของจังหวดั ร่วมมือและประสานงานกนั พจิ ารณา ด�ำ เนินการวางโครงการพฒั นาลุ่มน้ำ�กำ่� พร้อมการกอ่ สรา้ ง ๑ ๔ อาคารบงั คบั น�ำ้ ในล�ำ น�ำ้ ก�ำ่ รวมทง้ั พจิ ารณากอ่ สรา้ งระบบ การสนองพระราชดำ�ริ ระบายน้ำ�ทั้งสองฝั่งลำ�น้ำ�ก่ำ�ตามความเหมาะสม เพื่อ โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มนำ้�กำ่�อันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ จังหวดั สกลนคร ระบายน้ำ�ออกจากพื้นที่ที่เคยถูกน้ำ�ท่วมในฤดูฝน และ ๑-๓. โครงการพฒั นาพืน้ ทลี่ ุ่มน้ำ�ก่ำ�อนั เน่อื งมาจากพระราชดำ�ริ จังหวัดสกลนคร ๓ เก็บกกั น�้ำ ไวใ้ นลำ�น�ำ้ เพอื่ ใช้ทำ�การเกษตรในฤดูแลง้ ๔-๕. ๒๓ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๕ เสด็จฯ บริเวณพืน้ ทป่ี ระตรู ะบายนำ้�ลุ่มนำ้�ก�ำ่ ๒ อันเนื่องมาจากพระราชดำ�ริ จงั หวัดสกลนคร 346 ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว

๕ ประมวลพระราชดำ�รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว 347

๑ วันท่ี ๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๕ ๒ การสนองพระราชดำ�ริ ๑. โครงการเกษตรทฤษฎีใหม่ (น�้ำ ฝน) อันเน่ืองมาจาก บรเิ วณพื้นท่บี ้านกุดสิม ตำ�บลคุ้มเกา่ อำ�เภอเขาวง • ใหก้ รมชลประทาน และเจา้ หน้าทท่ี ีเ่ ก่ยี วข้องของจงั หวดั จงั หวัดกาฬสินธุ์ กาฬสินธ์ุ พจิ ารณาวางโครงการก่อสรา้ งอา่ งเก็บน้ำ�ใน พระราชด�ำ ริ อำ�เภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ท�ำ เลท่ีเหมาะสม สำ�หรบั จ่ายน�้ำ ให้พ้ืนทีท่ ำ�นาขา้ วในยาม ๒. โครงการอา่ งเก็บน�ำ้ ล�ำ พะยังตอนบนอันเน่ืองมาจาก พระราชด�ำ ริ ท่ีฝนท้งิ ช่วงหรือในฤดูแลง้ • ใหก้ อ่ สร้างอา่ งเกบ็ นำ้�ล�ำ พะยัง และขยายระบบส่งนำ้� พระราชด�ำ ริ จงั หวัดกาฬสนิ ธ์ุ ของอ่างเก็บน้ำ�ลำ�พะยังพร้อมทั้งให้พิจารณาขุดสระนำ้� ประจ�ำ ไรน่ าตามแนวทฤษฎีใหม่ • ให้พิจารณาวางโครงการและก่อสร้างอ่างเก็บนำ้�ลำ�พะยัง ตอนบน (ห้วยวังคำ�) อำ�เภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธ์ุ พรอ้ มทั้งก่อสรา้ งอาคารบังคับนำ้�ในลำ�พะยัง ทบ่ี า้ นกุด ตอแก่น เพอ่ื เปน็ แหล่งกกั เกบ็ น�้ำ ช่วยเหลือราษฎรใหม้ ี น้ำ�ใช้สำ�หรับการเกษตรและอุปโภค-บริโภคได้ตลอดปี นอกจากน้ียังช่วยบรรเทาปัญหาอุทกภัยในพื้นท่ีลำ�พะยัง ตอนล่างอกี ดว้ ย • ใหพ้ จิ ารณาจดั หาน�ำ้ เพอ่ื สนบั สนนุ การเพาะปลกู ของราษฎร โดยการดำ�เนนิ งานขดุ สระเก็บกกั น�ำ้ ตามทฤษฎีใหม่ ใน บริเวณพนื้ ท่ที ่ีราษฎรน้อมเกล้าฯ ถวายจำ�นวน ๑๓ ไร่ ๓ งาน อ�ำ เภอเขาวง จังหวัดกาฬสนิ ธ์ุ 348 ประมวลพระราชด�ำ ริในพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว