สื่อการสอนวิชาการจัดการ

ก คานา เอกสารประกอบการเรียน วิชา หลักการจัดการ รหัสวิชา 3200-1002 เรียบเรียง ข้ึนตามหลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง พุทธศักราช 2557 ของสานักงาน คณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร เอกสารนไี้ ดม้ กี ารพัฒนาและปรับปรงุ มา อย่างต่อเนื่อง เพื่อให้การเรียนการสอนบรรลุจุดมุ่งหมาย และผู้เรียนสามารถนาไปใช้ในการ เรยี นการสอน การประกอบอาชพี และประยกุ ต์ใช้ในชวี ิตประจาวนั ได้เป็นอยา่ งดี เอกสารฉบับนี้ ประกอบด้วยสาระสาคัญเก่ียวกับ ความรู้เบ้ืองต้นเก่ียวกับ การจัดการ แนวความคิดทฤษฎีและกระบวนการจัดการ การวางแผน การจัดองค์การ การบริหารทรัพยากรมนษุ ย์ การอานวยการ การควบคมุ การนาเทคโนโลยีใหม่ ๆ มาใชใ้ น การจดั การ และการประยกุ ตห์ ลักการจดั การไปใช้ในงานอาชพี ตา่ ง ๆ ผู้เรียบเรียงหวงั เป็นอย่างยิ่งว่าเอกสารประกอบการเรียนฉบบั น้ี จะเกิดประโยชน์ตอ่ ผู้เรียน และผู้สนใจโดยท่ัวไป ผู้เรียบเรียงขอขอบพระคุณผู้ท่ีมีส่วนร่วมทุกท่านท่ีให้คาแนะนา ให้ข้อคิดเห็น ข้อเสนอแนะ และเจ้าของเอกสาร ตารา และแหล่งเรียนรู้ต่าง ๆ ที่ใช้ศึกษา ค้นคว้าและอ้างอิง ขอขอบพระคุณคณะกรรมการตรวจผลงานวิชาการทุกท่านที่ได้ให้ คาแนะนาในการแกไ้ ข ตรวจสอบผลงาน จนกระท่ังทาใหเ้ อกสารฉบบั น้ีสมบรู ณ์ พรอ้ มทงั้ ขอให้ ผู้เรยี นและผูส้ นใจใชเ้ อกสารบรรลุผลสาเรจ็ ตามวตั ถุประสงคท์ ต่ี อ้ งการ ปานทิพย์ จนั ทรเรอื งฤทธ์ิ หลักการจัดการ 3200-1002

ข สารบัญ เรื่อง หนา้ คานา...................................................................................................................................... ก คานยิ ม....................................................................................................................................ข สารบัญ .................................................................................................................................. ค สารบัญภาพ........................................................................................................................... ฎ สารบญั ตาราง ........................................................................................................................ฒ ลักษณะรายวิชา.................................................................................................................... ณ คาชแ้ี จง ................................................................................................................................. ด คาแนะนาสาหรบั ผเู้ รียน ........................................................................................................ ต หน่วยท่ี 1 ความรูเ้ บ้ืองตน้ เก่ยี วกบั การจดั การ ผังความคิด ..........................................................................................................1 สาระสาคัญ ..........................................................................................................1 สาระการเรียนรู้ ...................................................................................................1 จุดประสงค์การเรียนรู้..........................................................................................2 ความหมายของการจัดการ ..................................................................................3 ลักษณะของการจดั การ .......................................................................................4 ความสาคัญของการจดั การ..................................................................................5 ทรพั ยากรในการจัดการ.......................................................................................6 หนา้ ทข่ี องการจดั การ...........................................................................................8 ระดับการจดั การของผู้บริหาร..............................................................................8 ทกั ษะการบริหารในการจดั การ ........................................................................ 10 คณุ ลกั ษณะความเป็นเลศิ ในการจดั การ............................................................ 12 สรุปสาระสาคญั ................................................................................................ 14 กิจกรรมประจาหนว่ ย ....................................................................................... 15 แนวตอบประจาหน่วย ...................................................................................... 19 ผงั ความคดิ ....................................................................................................... 21 หน่วยที่ 2 แนวความคิดทฤษฎแี ละกระบวนการ สาระสาคญั ....................................................................................................... 22 สาระการเรยี นรู้ ................................................................................................ 22 จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้....................................................................................... 25 แนวความคดิ ของการจดั การ............................................................................. 26 ทฤษฎขี องการจดั การ ....................................................................................... 26 ทฤษฏกี ารจัดการในสมยั ตา่ ง ๆ ........................................................................ 29 หลักการจัดการ 3200-1002

ค สารบญั (ต่อ) เร่อื ง หนา้ ทฤษฎกี ารจัดการรว่ มสมัย................................................................................ 35 วิวฒั นาการของกระบวนการจัดการ ................................................................. 55 สรุปสาระสาคญั ................................................................................................ 55 กจิ กรรมประจาหนว่ ย ....................................................................................... 57 แนวตอบประจาหนว่ ย ...................................................................................... 59 หน่วยที่ 3 การวางแผน ผงั ความคดิ ....................................................................................................... 73 สาระสาคัญ....................................................................................................... 74 สาระการเรียนรู้ ................................................................................................ 75 จดุ ประสงค์การเรียนรู้....................................................................................... 76 ความหมายของการวางแผน............................................................................. 76 ความสาคญั ของการวางแผน ............................................................................ 77 องค์ประกอบของการวางแผน .......................................................................... 77 ประโยชน์ของการวางแผน................................................................................ 78 ประเภทของการวางแผน.................................................................................. 79 เคร่ืองมอื สาหรบั การวางแผน............................................................................ 80 ลักษณะของการวางแผน .................................................................................. 82 ชนดิ ของแผน .................................................................................................... 85 กระบวนการวางแผน........................................................................................ 90 การวางแผนกลยทุ ธ์ ......................................................................................... 99 ลักษณะของแผนท่ดี ี ......................................................................................... 99 อปุ สรรคของการวางแผน................................................................................102 ขอ้ จากดั ของการวางแผน................................................................................100 บคุ คลทีเ่ ก่ียวขอ้ งกบั การวางแผน....................................................................103 ส่วนประกอบของโครงการ .............................................................................104 ขอ้ แนะนาสาหรับการวางแผนท่มี ีประสิทธภิ าพ .............................................104 สรุปสาระสาคญั ..............................................................................................105 กจิ กรรมประจาหน่วย .....................................................................................106 แนวตอบประจาหน่วย ....................................................................................108 หลักการจัดการ 3200-1002

ง สารบญั (ต่อ) เรือ่ ง หน้า หนว่ ยท่ี 4 การจัดองคก์ าร ผงั ความคิด .....................................................................................................109 สาระสาคญั .....................................................................................................110 สาระการเรียนรู้ ..............................................................................................111 จุดประสงค์การเรยี นรู้.....................................................................................112 ความหมายขององคก์ าร .................................................................................113 ประเภทขององคก์ าร ......................................................................................119 ความหมายของการจัดองค์การ ......................................................................122 ความสาคัญหรอื ประโยชน์ของการจดั องค์การ ...............................................125 บทบาทของการจัดองค์การ ............................................................................127 หลกั การจัดองคก์ าร........................................................................................127 ขน้ั ตอนการจัดองคก์ าร...................................................................................128 แผนภมู ิองคก์ าร ...........................................................................................129 โครงสร้างขององคก์ าร....................................................................................130 การจดั แผนกงาน ............................................................................................131 การมอบหมายงาน.......................................................................................... 133 การรวมอานาจและการกระจายอานาจ.......................................................... 135 สรปุ สาระสาคญั ..............................................................................................137 กิจกรรมประจาหนว่ ย .....................................................................................139 แนวตอบประจาหนว่ ย ....................................................................................140 หน่วยท่ี 5 การบริหารทรัพยากรมนษุ ย์ ผงั ความคิด .....................................................................................................142 สาระสาคัญ ..................................................................................................... 143 สาระการเรียนรู้ ..............................................................................................144 จดุ ประสงค์การเรียนรู้.....................................................................................147 ความหมายของการบรหิ ารทรพั ยากรมนุษย์...................................................150 วตั ถุประสงคข์ องการบริหารทรัพยากรมนษุ ย์.................................................157 การวางแผนทรัพยากรมนษุ ย์..........................................................................162 ความสาคัญของการวางแผนทรพั ยากรมนษุ ย์ ................................................168 ประโยชน์ของการวางแผนทรพั ยากรมนษุ ย์ ...................................................172 กระบวนการในการบริหารทรัพยากรมนุษย์ ...................................................175 หลักการจัดการ 3200-1002

จ สารบัญ (ต่อ) เรือ่ ง หนา้ การสรรหาบคุ คลเข้าทางาน............................................................................179 การคดั เลือกบคุ คลเข้าทางาน .........................................................................181 การบรรจุ ........................................................................................................ 185 การฝกึ อบรมพัฒนาบุคลากร ..........................................................................187 การเปลย่ี นแปลงโยกย้ายตาแหนง่ ..................................................................189 ค่าจา้ งและเงนิ เดือน........................................................................................191 การธารงรักษาพนกั งาน..................................................................................195 การประเมนิ ผลการปฏิบัตงิ าน........................................................................196 การแรงงานสัมพันธ์ ........................................................................................199 การประกันสงั คม............................................................................................201 สรปุ สาระสาคญั ..............................................................................................203 กจิ กรรมประจาหนว่ ย .....................................................................................205 แนวตอบประจาหนว่ ย ....................................................................................206 หนว่ ยที่ 6 การอานวยการ ผงั ความคดิ .....................................................................................................208 สาระสาคัญ ..................................................................................................... 209 สาระการเรียนรู้ ..............................................................................................210 จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้.....................................................................................212 ความหมายและความสาคัญของการอานวยการ............................................. 213 การวินจิ ฉัยสง่ั การ หรอื การตัดสนิ ใจ...............................................................217 การสัง่ การ.......................................................................................................220 การจูงใจ .........................................................................................................221 การทางานเป็นทีม ..........................................................................................225 การเปน็ ผ้นู า....................................................................................................232 การตดิ ต่อสือ่ สาร ............................................................................................240 การประสานงาน ............................................................................................. 245 สรปุ สาระสาคญั ..............................................................................................255 การติดตอ่ สื่อสาร ............................................................................................256 การประสานงาน ............................................................................................. 258 สรุปสาระสาคญั ..............................................................................................260 หลักการจัดการ 3200-1002

ฉ สารบญั (ต่อ) เร่ือง หนา้ กิจกรรมประจาหน่วย .....................................................................................262 แนวตอบประจาหนว่ ย ....................................................................................263 หน่วยที่ 7 การควบคุม ผงั ความคดิ .....................................................................................................266 สาระสาคญั .....................................................................................................267 สาระการเรยี นรู้ ..............................................................................................268 จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้.....................................................................................270 ความหมายของการควบคมุ ............................................................................274 วัตถุประสงค์ของการควบคุม ..........................................................................278 กระบวนการในการควบคุม............................................................................. 280 ความสาคัญของการควบคุม............................................................................ 285 ประเภทของการควบคมุ .................................................................................286 คณุ ลกั ษณะของการควบคมุ ที่ดี.......................................................................288 ประโยชนข์ องการควบคุม...............................................................................289 เครอื่ งมือในการควบคุม ..................................................................................290 ปัจจัยทม่ี อี ิทธพิ ลตอ่ การควบคุม .....................................................................291 การควบคมุ ในระดบั โลก .................................................................................292 สรปุ สาระสาคญั ..............................................................................................293 กิจกรรมประจาหนว่ ย .....................................................................................294 แนวตอบประจาหนว่ ย ....................................................................................294 หน่วยที่ 8 การนาเทคโนโลยีและเทคนิคใหม่ ๆ มาใชใ้ นการจัดการ ผังความคิด .....................................................................................................295 สาระสาคัญ ..................................................................................................... 266 สาระการเรียนรู้ ..............................................................................................297 จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้.....................................................................................299 ความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศ ............................................................300 ความสาคัญและประโยชนข์ องเทคโนโลยสี ารสนเทศ .....................................301 องค์ประกอบของระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ ................................................303 คณุ ลกั ษณะท่ดี ีของระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ .............................................305 การนาระบบสารสนเทศมาใชใ้ นการจดั การ....................................................308 การนาอนิ เทอร์เนต็ มาประยกุ ต์ใช้งาน ............................................................310 หลักการจัดการ 3200-1002

ช สารบญั (ต่อ) เรือ่ ง หน้า เทคโนโลยกี ารผลิต .........................................................................................313 เทคโนโลยกี ารบริการ......................................................................................315 กจิ กรรม 5 ส...................................................................................................318 ระบบขอ้ เสนอแนะ .........................................................................................320 สรุปสาระสาคญั ..............................................................................................322 กิจกรรมประจาหนว่ ย .....................................................................................323 แนวตอบประจาหน่วย ....................................................................................324 หน่วยที่ 9 การประยกุ ต์หลกั การจดั การไปใช้ในงานอาชพี ต่าง ๆ ผงั ความคดิ .....................................................................................................326 สาระสาคัญ ..................................................................................................... 327 สาระการเรียนรู้ ..............................................................................................328 จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้.....................................................................................330 ความหมายของการประยุกตห์ ลักการจดั การ .................................................335 การนาปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาประยุกต์ใช้ในการประกอบอาชีพ ...........336 การใช้หลักธรรมาภบิ าลในการบริหารจดั การ.................................................338 กรณศี กึ ษาในองคก์ ารธรุ กจิ ............................................................................340 ตัวอยา่ งการนาหลักการจดั การไปใชใ้ นองค์การธุรกจิ .....................................342 สรุปสาระสาคญั ..............................................................................................344 กจิ กรรมประจาหนว่ ย .....................................................................................345 แนวตอบประจาหนว่ ย ....................................................................................352 บรรณานกุ รม.............................................................................................................352 หลักการจดั การ 3200-1002

ซ สารบญั ภาพ ภาพท่ี หนา้ 1.1 ทรพั ยากรในการจดั การ................................................................................................8 1.2 ระดบั การจัดการของผบู้ รหิ าร ................................................................................... 11 1.3 แสดงทักษะของผู้บรหิ ารตามระดับช้ันของการจัดการ.............................................. 11 1.4 ผู้นาระดับกล่มุ สาธติ เทคนิคการปฏบิ ัติงาน ............................................................... 12 1.5 ผูน้ ากลุม่ ท่มี มี นุษยสัมพันธ์ทด่ี ี ................................................................................... 13 1.6 ผ้บู ริหารเสนอแนวความคิดเชงิ กลยทุ ธ์...................................................................... 14 1.7 การประสบความสาเรจ็ ของธุรกจิ .............................................................................. 15 2.1 กิจกรรมความรบั ผิดชอบต่อสังคม ของบรษิ ทั SCG Network Management Co.,Ltd................................................ 59 2.2 แบบจาลองภูเขาน้าแขง็ (The Iceberg Model)...................................................... 62 2.3 ความสัมพันธร์ ะหวา่ งสมรรถนะและผลการปฏิบัตงิ านท่ตี ้องการ.............................. 63 2.4 กระบวนการจัดการของ Henry Fayol..................................................................... 67 2.5 กระบวนการจดั การของ Harold D. Koontz........................................................... 68 2.6 กระบวนการจดั การของ Ernest ............................................................................... 69 2.7 กระบวนการจัดการของ Luther Gulick และ Lyndall.......................................... 70 2.8 กระบวนการจดั การของ Schermerharn, J.R.......................................................... 71 3.1 แสดงลาดับข้ันตอนการวางแผน................................................................................ 96 3.2 แผนภาพขั้นตอนการวางแผนเพอื่ การทางานตามวัตถุประสงค์...............................100 3.3 ระดับกลยุทธ์ทางธุรกิจ............................................................................................103 3.4 แสดงความสัมพนั ธ์ของแผนและชดุ โครงสรา้ งขององคก์ าร.....................................112 4.1 แผนภูมิแสดงสายงานท่ีปรึกษา ...............................................................................132 4.2 ภาพขั้นแสดงลาดบั ข้นั รายละเอียดของงาน ............................................................134 4.3 จัดบคุ คลหรอื กล่มุ บุคคลให้ตรงกบั รายละเอียดของงาน..........................................134 4.4 ภาพแสดงความสัมพนั ธห์ รอื จดั การประสานงานระหว่างกนั ใหช้ ดั เจน ในรปู ของโครงสรา้ งขององคก์ าร .............................................................................135 4.5 แผนภมู อิ งคก์ ารแนวดงิ่ (Vertical Organization Charts).....................................136 4.6 แผนภมู อิ งคก์ ารแนวราบ (Horizontal Organization Charts).............................137 4.7 แผนภูมอิ งคก์ ารแบบวงกลม (Circular Organization Charts).............................137 4.8 โครงสรา้ งองค์การแบบงานหลัก (Line Organization Charts).............................138 4.9 โครงสรา้ งองค์การแบบงานหลกั และงานที่ปรึกษา (Line and Staff Organization)............................................................................139 หลักการจัดการ 3200-1002

ฌ สารบัญภาพ (ต่อ) ภาพที่ หนา้ 4.10 โครงสรา้ งองค์การแบบหน้าทีง่ านเฉพาะ (Functionalized Organization Structure)........................................................140 4.11 การจดั โครงสร้างขององคก์ ารแบบคณะกรรมการ (Committee Organization) ................................................................................142 4.12 โครงสรา้ งองค์การแบบแมทรกิ ซ์ (Matrix Organization)......................................143 4.13 ปัจจัย 5 อยา่ งทีเ่ กย่ี วข้องกับการมอบหมายงาน .....................................................148 4.14 หลักในการมอบหมายงาน.......................................................................................149 5.1 แสดงความสัมพันธข์ องการบริหารทรัพยากรมนษุ ย์................................................171 5.2 ความสาคัญของการวางแผนทรัพยากรมนษุ ย์.........................................................174 5.3 แสดงส่วนประกอบที่เปลีย่ นแปลงตลอดเวลาของกาลงั คนในหนว่ ยงาน ในองคก์ าร...............................................................................................................176 5.4 การฝึกอบรมให้พนกั งานในองค์กร..........................................................................178 5.5 แสดงการสรรหาบุคคลเข้าทางานในด้านตา่ ง ๆ .....................................................179 5.6 กระบวนการสรรหาบคุ คลเข้าทางาน ......................................................................184 5.7 แสดงกระบวนการคดั เลอื กพนกั งาน........................................................................189 5.8 แสดงรายละเอียดหน้าท่ีงานทสี่ าคัญของการจดั บุคคลเข้าทางาน...........................209 6.1 แผนภมู แิ สดงทฤษฎีการจงู ใจในการปฏบิ ตั งิ านของมาสโลว์....................................247 6.2 แผนภูมิแสดงการเปรยี บเทยี บทฤษฎีของ Maslow กับ Alderfer..........................253 6.3 แผนภูมิแสดงตวั แบบทฤษฎีความคาดหวัง และเสน้ ทางสู่เป้าหมาย .......................256 6.4 แผนภมู ผิ ้นู าเผดจ็ การ ..............................................................................................267 6.5 แผนภูมิผู้นาประชาธิปไตย.......................................................................................268 6.6 แผนภูมิผนู้ าเสรนี ิยม................................................................................................269 6.7 แผนผงั การติดตอ่ สื่อสารภายในองค์การ ตามแนวดิ่ง..............................................279 6.8 การติดต่อสื่อสารแบบทางเดียว...............................................................................280 6.9 การตดิ ต่อสื่อสารแบบสองทาง ................................................................................281 6.10 สายใยแบบวงกลม...................................................................................................281 6.11 สายใยแบบลกู โซ่ .....................................................................................................282 6.12 สายใยแบบใหม้ ศี นู ย์กลาง........................................................................................282 6.13 สายใยแบบทุกชอ่ งทาง............................................................................................283 7.1 กระบวนการในการควบคุม .....................................................................................306 7.2 ตัวอย่างแผนภูมิ PERT ............................................................................................316 หลักการจัดการ 3200-1002

ญ สารบญั ภาพ (ต่อ) ภาพท่ี หน้า 7.3 ตารางแกนท์ชารท์ (Gantt Chart)..........................................................................318 7.4 ขัน้ ตอนการแกป้ ัญหาตามหลักของ QCC................................................................321 7.5 ปจั จยั ท่ีมีอทิ ธพิ ลต่อประสทิ ธิภาพและประสทิ ธผิ ลของการควบคมุ ........................323 8.1 องค์ประกอบของเทคโนโลยีสารสนเทศ ..................................................................340 8.2 กระบวนการในการจัดทาสารสนเทศ ......................................................................344 8.3 อุปกรณ์ฮาร์ดแวร์คอมพวิ เตอร์................................................................................346 8.4 โปรแกรมชดุ สาเร็จรูปเรียกวา่ “ซอฟทแ์ วร”์ ...........................................................347 8.5 ฐานขอ้ มูล................................................................................................................348 8.6 ชนดิ ของระบบสารสนเทศทใี่ ช้คอมพิวเตอรเ์ ปน็ พ้นื ฐานในการจัดการระบบ...........351 8.7 การประชุมทางไกลผา่ นจอภาพ ..............................................................................352 8.8 การใชค้ อมพิวเตอร์เขา้ มาควบคมุ การผลติ ..............................................................356 8.9 การนาคอมพวิ เตอรม์ าให้บริการยืมหนงั สอื จากห้องสมุด........................................357 8.10 ปัจจยั พ้นื ฐานทสี่ ่งเสรมิ ด้านคณุ ภาพ........................................................................359 8.11 กิจกรรม 5 ส. ภายในสานักงาน ..............................................................................360 9.1 การควบคุมเวลาปฏิบตั งิ านของพนักงานโดยการสแกนลายนิว้ มือ ..........................388 9.2 การนาคอมพิวเตอรร์ ุน่ ใหมๆ่ มาใช้ในการปฏิบัตงิ าน...............................................389 หลักการจัดการ 3200-1002

ฎ สารบญั ตาราง ตารางที่ หนา้ 3.1 แสดงความแตกต่างของแผนระดับต่าง ๆ ...........................................................104 6.1 แสดงการเปรยี บเทยี บทฤษฎกี ารจงู ใจของมาสโลว์ เฮอร์ซเบอรก์ และแมคเกรเกอร์ .................................................................................................251 7.1 แสดงการเปรียบเทียบของการควบคุมญปี่ ุ่น สหรฐั อเมรกิ า และจีน....................325 8.1 การบริหารกิจกรรม 5 ส........................................................................................359 หลักการจัดการ 3200-1002

ฏ ช่อื วิชา ลักษณะรายวิชา รหสั วิชา หลักสูตร หลักการจดั การ หนว่ ยกิต 3200-1002 จานวนชว่ั โมง ระดบั ประกาศนียบัตรวชิ าชีพชั้นสูง (ปวส.) 4 (3) 72 ชว่ั โมง/ภาคเรยี น จดุ ประสงค์รายวิชา เพอื่ ให้ 1. มีความร้คู วามเข้าใจเกี่ยวกับหลกั การจัดการ 2. เขา้ ใจแนวคดิ ความเปน็ มาในการจดั การ 3. มคี วามร้คู วามเขา้ ใจหน้าทแี่ ละกระบวนการในการจัดการ 4. มคี วามรู้ความเขา้ ใจเกี่ยวกบั แรงงานสัมพนั ธ์ ประกนั สงั คม และการจดั การโดยนา เทคโนโลยีสมยั ใหม่มาใช้ไดอ้ ย่างเหมาะสม 5. นาความรใู้ นการจดั การไปประยกุ ต์ใช้ในงานอาชีพสาขาต่าง ๆ ได้ สมรรถนะรายวชิ า 1. มคี วามรู้ความเขา้ ใจเกี่ยวกับหลักการ กระบวนการของการจดั การ 2. สามารถจดั ทาโครงการและปฏิบัตงิ านได้ตามเป้าหมาย 3. เห็นคุณค่า ความสาคญั ของหลักการจัดการ สามารถปฏบิ ัตงิ านโดยใช้หลกั วชิ าการอยา่ ง เหมาะสมและมเี หตผุ ล คาอธบิ ายรายวิชา ศึกษาและปฏิบิตั เิ กย่ี วกบั หน้าท่กี ารจัดการ หลกั การจดั การสมยั ใหิม่ การเปลยี่ นแปลงพัฒนา องค์การ การนาเทคโนโลยีสารสนเทศมาใช้ในการจัดการ จริยธรรมในการจัดการ กรณีศึกษาการ จดั การ การประยกุ ต์หลกั การจดั การในงานอาชพี ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง หลักการจดั การ 3200-1002

ฐ คาชีแ้ จง เอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้ใช้สาหรับจัดการเรียนรู้ให้กับผู้เรียน วิชาหลักการจัดการ รหัสวิชา 3200-1002 หลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพช้ันสูง (ปวส.) พุทธศักราช 2557 หมวด ทักษะวิชาชีพ กลุ่มทักษะวิชาชีพพ้ืนฐาน วิทยาลัยอาชีวศึกษานครศรีธรรมราช สังกัดสานักงาน คณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ ประกอบด้วย 1. สาระสาคญั กาหนดไวเ้ พอื่ ใหผ้ ู้เรยี นทราบขอบเขตของเนอื้ หาในหน่วยการเรยี นรู้ 2. สาระการเรยี นรู้ เปน็ ประเด็นสาคัญของเรอ่ื งท่ีจะใหผ้ ู้เรียนไดเ้ รยี นรู้ 3. จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ เป็นส่งิ ทผ่ี ู้เรียนจะตอ้ งเรยี นร้โู ดยแบง่ เปน็ 2 สว่ น คอื จดุ ประสงค์ท่วั ไป และจดุ ประสงค์เชงิ พฤตกิ รรม 4. ผงั ความคิด เป็นประเด็นสาคญั ของการเรยี นรู้และผเู้ รียนควรจดจา เพือ่ นาไป วิเคราะหร์ ายละเอียดในการเรียนรู้ 5. เนอ้ื หา เป็นรายละเอียดของเนือ้ หาโดยบรรยายใหเ้ กดิ ความชดั เจนตาม ความเหมาะสมของหลักสตู ร 6. สรุปการเรยี นรู้ เปน็ การสรุปประเด็นสาคัญทผี่ ู้เรยี นตอ้ งจดจาไว้ เพอื่ นาความร้ไู ปใช้ใหเ้ กิดประโยชน์ 7. กจิ กรรมทา้ ยหนว่ ยการเรยี นรู้ เป็นสงิ่ ท่ีผเู้ รยี นสามารถตอบคาถามได้ หลงั จาก ได้ศกึ ษารายละเอียดของเน้ือหาในหน่วยการเรยี นรู้ 8. แบบทดสอบประจาหน่วยการเรยี นรู้ จัดทาขึน้ เพ่อื ให้ผสู้ อนใชป้ ระเมนิ ความรูข้ องผเู้ รยี นหลงั จากการเรียนรูใ้ นหน่วยการเรยี นรู้แล้ว 9. แนวตอบประจาหน่วย เพอ่ื ให้ผู้เรยี นใชเ้ ป็นแนวทางในการตอบคาถามให้ชดั เจน และมคี วามเขา้ ใจมากข้นึ 10. บรรณานุกรม แหลง่ ทมี่ าและการศกึ ษาค้นคว้าในการจัดทาเอกสาร ประกอบการเรยี น หลักการจดั การ 3200-1002

ฑ คาแนะนาสาหรบั ผเู้ รียน เอกสารประกอบการเรียน วชิ า หลักการจดั การ รหัสวชิ า 3200-1002 ระดบั ประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง พ.ศ. 2557 (ปวส.) ใช้เวลาเรียนทั้งส้ิน 72 ชั่วโมง โดย ผเู้ รียนตอ้ งปฏิบตั ิตามข้ันตอนดังต่อไปนี้ 1. ผู้เรยี นอ่านคาช้แี จงและคาแนะนาสาหรบั ผู้เรียนก่อนเรมิ่ เรียน 2. ผู้เรียนอา่ นจุดประสงคท์ ว่ั ไปและจดุ ประสงคเ์ ชิงพฤตกิ รรมให้เขา้ ใจ 3. ผู้เรยี นศกึ ษาผงั ความคิดประจาหน่วยเพอ่ื หาสาระการเรียนรใู้ หเ้ ข้าใจ 4. ผเู้ รียนอา่ นรายละเอียดในสาระการเรียนรู้ เนื้อหาในเอกสารประจา ทุกหน่วยการเรียนรู้ 5. ผู้เรียนทากิจกรรมท่ี 1 และศึกษาคาตอบจากแนวตอบกจิ กรรม 6. ผเู้ รียนทากจิ กรรมที่ 2 โดยผ้สู อนเป็นผแู้ บง่ กลุม่ ใหผ้ ู้เรยี นทากิจกรรม รว่ มกนั และอ่านแนวตอบกิจกรรม 7. ผ้เู รยี นทาแบบทดสอบประจาหนว่ ยการเรยี นรู้ และตรวจคาตอบจาก แบบเฉลยคาตอบ หลักการจัดการ 3200-1002

15 หลักการจัดการ 3200-1002

2 ความรู้เบื้องต้นเกยี่ วกบั การจดั การ ความหมายของการจดั การ คุณลกั ษณะความเป็ นเลศิ ในการจดั การ ลกั ษณะของการจดั การ ทกั ษะการบริหารในการจัดการ ความสาคญั ของการจัดการ ระดบั การจดั การของผู้บริหาร ทรัพยากรในการจดั การ หน้าทขี่ องการจัดการ หลักการจัดการ 3200-1002

3 หน่วยที่ 1 ความรเู้ บ้ืองต้นเกี่ยวกับการจดั การ สาระสาคญั ในปัจจุบนั การจัดการมีความสาคัญสาหรับองค์การต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นองคก์ ารธุรกิจหรือ หน่วยงานราชการ เพ่ือนามาใช้ในการบริหารให้องค์การหรือหน่วยงานประสบความสาเร็จ ดังน้ัน ก่อนที่จะนาความรู้จากศาสตร์ในสาขาใดสาขาหน่ึงไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจาวัน เราจะต้องทราบถึง สาระสาคัญซ่ึงเปน็ แก่นความรู้หรือท่ีมาของศาสตร์น้ัน เราจะตอ้ งทราบว่ามีหลักการขั้นพ้นื ฐานมีอะไรบ้าง ที่จะช่วยให้สามารถนาความรู้นั้นไปใช้ไดอ้ ย่างถูกต้อง ในปจั จุบนั องค์การธรุ กิจ มีหลากหลายรูปแบบ การดาเนินธุรกิจจึงจาเป็นต้องใช้กระบวนการทางการจัดการมาใช้ในการดาเนินงานหรือการปฏิบัติงาน เพ่ือให้ธุรกิจประสบผลสาเร็จตามเป้าหมายและวัตถุประสงค์ของธุรกิจ พร้อมกันน้ันยังต้องศึกษาเก่ียวกับ ระดับของผบู้ ริหารและทักษะการจดั การของผบู้ ริหารในองคก์ ารอกี ดว้ ย สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของการจัดการ 2. ลกั ษณะของการจดั การ 3. ความสาคญั ของการจัดการ 4. ทรพั ยากรในการจัดการ 5. หนา้ ทข่ี องการจดั การ 6. ระดบั การจดั การของผูบ้ รหิ าร 7. ทกั ษะการบริหารในการจัดการ 8. คุณลกั ษณะความเป็นเลิศในการจัดการ หลักการจดั การ 3200-1002

4 จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ จดุ ประสงค์ทั่วไป เพ่ือให้มีความรู้ความเข้าใจเก่ียวกับความหมาย ลักษณะ และความสาคัญของการจัดการ ประโยชน์ ปัจจัยการจัดการระดับของผู้บริหาร และทักษะสาคัญในการจัดการ และลักษณะความ เป็นเลิศในการจัดการ เพื่อนามาใช้ในการประกอบธรุ กจิ ได้ จุดประสงคเ์ ชงิ พฤตกิ รรม เม่อื ศึกษาหนว่ ยท่ี 1 จบแล้ว ผเู้ รยี นสามารถ 1. บอกความหมายของการจัดการได้ 2อธิบายลกั ษณะของการจัดการในดา้ นศาสตรแ์ ละศลิ ปไ์ ด้ 3.บอกความสาคญั ของการจัดการได้ 4.บอกทรพั ยากรในการจัดการได้ 5.บอกหน้าทข่ี องการจดั การได้ 6.อธิบายระดับการจดั การของผ้บู ริหารทุกระดับได้ 7.อธบิ ายทกั ษะที่สาคัญที่ต้องใชใ้ นการจัดการได้ 8.บอกลักษณะความเป็นเลศิ ในดา้ นการจดั การได้ หลักการจดั การ 3200-1002

5 หน่วยท่ี 1 ความรู้เบ้อื งตน้ เกยี่ วกับการจดั การ ความหมายของการจดั การ การจัดการ แปลมาจากคาภาษาต่างประเทศว่า Management นิยมใช้กับหน่วยงานธุรกิจ หรือหน่วยงานเอกชนซึ่งเป็นหน่วยงานที่ผู้บริหารจะเป็นผู้กาหนดหรือวางแนวทางการปฏิบั ติงาน ภายในองค์การด้วยตนเอง สาหรับการบริหาร แปลมาจากคาว่า Administration การบริหารนิยมใช้ ในทางราชการ ซึ่งเน้นเก่ียวกับนโยบายที่กาหนดโดยฝ่ายบริหารระดับสูง และผู้ปฏิบัติงานในระดับ รองลงไปจะต้องปฏิบัติงานเพ่ือสนองนโยบายท่ีกาหนดไว้แล้ว และมีความหมายกวา้ งกวา่ การจัดการ ท่ีนิยมใช้ในดา้ นธรุ กจิ และเปน็ เรอ่ื งของการนาไปปฏิบตั ิ แตอ่ ยา่ งไรกต็ ามปัจจบุ ันคาท้ัง 2 คานี้ อาจ ใชแ้ ทนกันได้ แตใ่ นเอกสารเลม่ นข้ี อใชค้ าว่า “การจดั การ (Management)” ในปัจจุบันนักวิชาการหลายท่านได้ให้ความหมายของการจัดการไว้ต่าง ๆ กันตามทัศนคติ และแนวการศึกษาของแต่ละทา่ น อาทิ เช่น เฮอร์เบิร์ต เอ. ไซมอน (Herbert A. Simon อ้างถึงใน ศิริอร ขันธหัตถ์. 2544 : 2) ได้ ให้ความหมายว่า การบริหาร หมายถึง กิจกรรมทีบ่ ุคคลตั้งแต่ 2 คนข้ึนไป รว่ มกนั ดาเนนิ การ เพื่อให้ บรรลุวตั ถุประสงค์ร่วมกัน คูนตซ์และไวท์วิช (Koontz and Weihrich. 1988 : 4 อา้ งถึงใน สัมพนั ธ์ ภู่ไพบลู ย์. 2540 : 16) กล่าวว่า การจัดการ คือ กระบวนการที่กาหนด และบารุงรักษาสภาพแวดล้อมของบุคคล กลุ่ม บคุ คล เพ่ือใหบ้ รรลเุ ปา้ หมายอยา่ งมปี ระสิทธิภาพ สมาน รังสิโยกฤษฎ์ (2537 : 1 อ้างถึงใน สัมพันธ์ ภู่ไพบูลย์. 2540 : 16) กล่าวว่า การบริหาร หมายถึง การดาเนินงานให้บรรลุเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์ท่ีกาหนดไว้ โดยอาศัยปจั จัย ต่าง ๆ ไดแ้ ก่ เงิน วสั ดุสิ่งของ และวธิ ปี ฏิบตั ิงานเป็นอปุ กรณ์ในการดาเนินงาน ธีรวุฒิ บุญยโสภณ และวีระพงษ์ เฉลิมจิระรัตน์ (2534 : 12 อ้างถึงใน สัมพันธ์ ภู่ไพบูลย์. 2540 : 16) กล่าวว่า การบริหารหรือการจัดการ คือ กระบวนการอย่างหนึ่งภายในองค์การ ซ่ึงมีลาดับการทางานเป็นขั้นตอน มีกลุ่มบุคคลเป็นกลไกสาคัญในการบริหารงาน มีเงินทุน เครอื่ งจกั ร และวัสดุครภุ ณั ฑ์ตา่ ง ๆ เปน็ องค์ประกอบด้วย หลักการจดั การ 3200-1002

6 จากความหมายท่ีกล่าวมาแล้ว สรุปได้ว่า การจัดการ คือ กระบวนการในการวางแผน การจัดองค์การ การจัดคนเข้าทางานหรือการจัดการบุคคล การสั่งการหรือการอานวยการและการควบคุม โดยการนา ทรัพยากรที่มีอยู่มาจดั การ เพอื่ ก่อใหเ้ กดิ ประโยชน์สูงสุดแกอ่ งคก์ ารได้ เมื่อได้รวบรวมความคิดเห็นของนักวิชาการแล้ว ได้ช้ีให้เห็นถึงลักษณะของการจัดการ ในทางเดียวกันว่าจะต้องอาศัยบุคคลอื่นมาช่วยในการจัดการ โดยใช้กลไกตามกระบวนการจดั การ และเสริมให้สอดคล้องกับสภาพในยุคปัจจุบัน นักวิชาการได้เน้นถึงความสาคัญของความก้าวหน้า และความพึงพอใจของสมาชิก การจัดการเป็นศิลปะในการใช้บุคคลอื่นร่วมกับปัจจัยในการจัดการ เพือ่ ให้กิจกรรมดาเนินไปไดต้ ามวัตถุประสงค์ และสนองตอบความคาดหวังและจัดโอกาสให้บุคคลเหล่านัน้ มีความเจริญก้าวหน้าในหน้าที่การงาน ความหมายเดิมของการจัดการจะเน้นเฉพาะการใช้บุคลากรให้ เป็นไปตามวัตถุประสงค์ขององค์การ แต่ในปัจจุบันให้ความสาคัญต่อความต้องการ ความก้าวหน้า และการทาให้สมาชิกรู้สึกเป็นเจ้าของรวมพลังร่วมแรงร่วมใจในการช่วยเหลือกิจกรรมเพื่อพัฒน า องคก์ ารใหเ้ จริญยิ่งขน้ึ ลกั ษณะของการจดั การ ในปัจจุบันการจัดการ มีบทบาทและมีความสาคัญในสังคมมากข้ึน การจัดการมีลักษณะ แตกต่างไปจากวิชาชพี อื่น ลักษณะสาคญั ของการจัดการมดี งั นี้ 1. การจัดการเปน็ ศาสตรอ์ ย่างหนึ่ง อยู่ในรปู ของสังคมศาสตร์ (Social Science) เป็นเรื่อง ท่ีเก่ียวกับมนุษย์ เนื่องจากมนุษย์มีชีวิต จิตใจ และความตอ้ งการซึ่งแปรเปลี่ยนไปตามอารมณ์ สถานการณ์ และสิ่งแวดล้อมตลอดเวลา ถึงแม้จะไม่มีหลักเกณฑ์ตายตัวเหมือนศาสตร์บริสุทธิ์ (Pure Science) เช่น วิชาฟิสิกส์ วิชาเคมี แต่การจัดการยังเป็นระบบวิชาความรู้ ประกอบด้วย หลักการ กระบวนการ วิธีการ แนวความคิดและลักษณะสาคัญของการจัดการเป็นศิลป์อย่างหนึ่ง สามารถนาวิชาการจัดการ ไปใช้กบั บุคคลอนื่ ใหเ้ กิดประโยชน์ และสามารถประยุกต์ความรดู้ า้ นการจดั การใหเ้ กดิ พลงั ตอ่ องค์การ ได้ 2. วิชาการจัดการ สามารถศึกษา เรียนรู้ ถ่ายทอดวิชาอย่างเป็นระบบ มีเปิดสอน วิชาการจัดการในระดับอุดมศึกษาอย่างเป็นทางการ และในโอกาสสาคัญได้มีการมอบปริญญา ดษุ ฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ บริหารธุรกิจสาขาวิชาการจัดการ ถวายแด่องค์พระประมุขของประเทศ ซึ่ง แสดงใหเ้ ห็นว่าวชิ าการจดั การมคี วามสาคัญ และครอบคลมุ ไปถงึ วชิ าอ่ืนอยา่ งกว้างขวาง 3. การจัดการเป็นกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับกลุ่มบุคคล เช่น ลูกค้า ผู้ถือหุ้น ผู้ร่วมงาน ประชาชนโดยท่ัวไป ชมุ ชน สงั คม และกลมุ่ วชิ าชพี ตา่ ง ๆ เช่น นักบัญชี วิศวกร ความสาเร็จของ การจัดการ ต้องอาศัยความร่วมมอื ของกลุม่ บคุ คลและกลุ่มวชิ าชพี ตา่ ง ๆ เหลา่ น้ัน 4. งานในหน้าที่ด้านการจัดการ มีลักษณะงานโดยทั่วไปท่ีคล้ายคลึงกันมีอานาจหน้าที่ ความรับผิดชอบเหมือนกันแทบทุกองค์การ อาจแตกต่างกันบ้างในเชิงปริมาณตามขนาด และ ขอบเขตขององคก์ าร ตามสภาพในปัจจุบัน มีสมาคมต่าง ๆ ท่ีเกี่ยวข้องกับการจัดการท้ังในและต่างประเทศ เช่น สมาคมการจัดการธุรกิจของประเทศไทย (Thailand Management Association) สมาคมนัก หลักการจดั การ 3200-1002

7 บริหารของอเมริกา (American Management Association) สมาคมมาตรฐานของญี่ปุ่น (Japanese Standard Association) สมาคมเหล่านี้มีบทบาทโดยส่งเสริมและร่วมกิจกรรมด้าน วิชาการให้แก่สมาชิก และได้ดาเนินการกาหนดจรรยาบรรณ เพื่อเป็นแนวทางให้สมาชิกได้ปฏิบัติ เท่านั้น แต่มิได้กาหนดโทษหากมกี ารฝ่าฝนื จรรยาบรรณ ซง่ึ แตกต่างจากวิชาชีพแพทย์ และวิชาชีพวิศวกรรม นอกจากสมาคมได้กาหนด จรรยาบรรณ และระเบยี บขอ้ บงั คบั ซ่ึงรฐั ไดอ้ อกกฎหมายกาหนดบทลงโทษในการประกอบอาชพี ท้ังสอง วิชาชีพ วิชาการจัดการควรจะต้องมีแนวความคิดในการสร้างหลักเกณฑ์มากขึ้น และอาศัยเวลาอีก ระยะหน่งึ ในการพฒั นาวิชาชพี และมาตรฐานต่าง ๆ ให้สมบูรณ์ยิ่งขน้ึ ความสาคัญของการจัดการ การจดั การเกิดคมู่ ากบั การดารงชวี ิตของมนษุ ย์เป็นเวลาช้านาน การจดั การมคี วามสาคญั ตอ่ มนุษย์ต่อองคก์ ารและประเทศในหลายดา้ น ดงั น้ี 1. การจัดการถูกพัฒนาคู่กับการดาเนินชีวิตของมนุษย์ และช่วยให้มนุษย์ดารงชีพอยู่ อยา่ งผาสกุ 2. จานวนประชากรของแต่ละประเทศเพิ่มข้ึนอย่างรวดเร็ว เป็นผลทาให้องค์การต่าง ๆ ตอ้ งใหค้ วามสาคัญ และขยายงานด้านการจดั การใหก้ วา้ งขวางยงิ่ ข้ึน 3. การจัดการเป็นเคร่ืองบ่งช้ีให้ทราบถึงความเจริญก้าวหน้าของสังคม ความเจริญ ก้าวหน้าทางวิทยาการในด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะด้านอุตสาหกรรม ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลง และ พฒั นากา้ วหน้าอย่างรวดเร็ว 4. การจัดการเป็นกรรมวิธีที่สาคัญ ท่ีจะนาสังคมและโลกไปสู่ความเจริญก้าวหน้าแบบ ไรพ้ รมแดนในยคุ เทคโนโลยสี ารสนเทศ 5. การจัดการ มีลักษณะเป็นการทางานร่วมกันของกลุ่มบุคคลในสังกัด ฉะน้ัน ความสาเร็จของการจัดการขึ้นกับปัจจัย สภาพแวดล้อมทางสังคม เทคโนโลยี วัฒนธรรม และการเมือง 6. ชีวิตประจาวันของมนุษย์ไม่ว่าจะอยู่ในครอบครัวหรือสานักงาน ย่อมมีส่วนเกี่ยวข้องกับ การจัดการอยู่เสมอ ดังนั้นการจัดการเป็นเรื่องที่น่าสนใจมีอิทธิพล และจาเป็นต่อการ ดารงชีวติ อยา่ งฉลาด 7. ชว่ ยใหผ้ ้บู ริหารสามารถประเมิน ศกึ ษา วเิ คราะห์ ตรวจสอบ คาดคะเน เหตกุ ารณ์ต่าง ๆ ได้ 8. ช่วยให้ผู้บริหารสามารถพัฒนาสินค้าให้สอดคล้องกับรสนิยมและความต้องการของ ผบู้ รโิ ภค 9. ช่วยประสานการทางานของฝ่ายต่าง ๆ ในองค์กรธุรกิจให้สามารถดาเนินไปอย่างราบร่ืนมี ประสิทธภิ าพและประสิทธผิ ล หลักการจดั การ 3200-1002

8 10. ช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานสามารถปฏิบัติงานได้โดยสะดวกเพราะมีการวางแผนปฏิบัติงานไว้ ล่วงหน้า ทรัพยากรในการจัดการ การจัดการจะสามารถดาเนินงานไปสู่เป้าหมายได้ จาเป็นต้องมีปัจจัยพื้นฐานหรือ ทรัพยากรในการจัดการ หรือสิ่งจาเป็นในการจัดการ มีอยู่ 7 ประการหรือเรียกส้ัน ๆ ว่า “7 M’s” ซ่ึง ประกอบดว้ ย 1. บุคลากร (Man) เป็นทรัพยากรที่มีความสาคัญมากที่สุด เพราะบุคคลเป็นปัจจัย สาคัญในการจดั การปัจจยั อื่น เพ่ือนาสคู่ วามสาเร็จ คือ เปา้ หมายขององค์การ 2. เงิน (Money) เป็นปัจจัยหลัก หรือเป็นปัจจัยกลางที่จะบันดาลให้เกิดการจัดซื้อ สง่ิ ของวสั ดุ ทด่ี นิ และคา่ ใช้จ่ายในการดาเนนิ การขององค์การในรูปแบบตา่ ง ๆ 3. วสั ดุ (Material) เป็นปัจจัยที่จะต้องนาปอ้ นเข้าสู่กระบวนการผลิต เพื่อให้ได้มาซึ่ง คณุ ภาพของผลิตภัณฑ์ 4. วธิ ีการ (Method) เปน็ วิธกี ารปฏิบัตงิ าน เป็นขัน้ ตอนในการทางาน เพื่อเปล่ียนสภาพ ของวัสดุ ใหเ้ ป็นผลติ ภณั ฑห์ รอื การบริการ 5. เคร่ืองจักรกล (Machine) เปน็ เครื่องมือ อปุ กรณ์ ใช้สาหรับผลิตสินค้าหรือการบริการ สนองความต้องการของลกู ค้า 6. การตลาด (Marketing) เป็นการจัดจาหน่ายสินค้าหรือบริการ เพ่ือผลกาไร และ ความอยรู่ อดขององค์การ 7. ขวญั และกาลังใจ (Morale) เปน็ ปจั จัยท่ีมีความสาคัญอย่างหน่ึงในปจั จุบัน เน่ืองจากใน การทางานภายในองค์การ พนักงานหรือผู้ปฏิบัติงานภายในองคก์ ารจะปฏิบตั ิงานไดม้ าก น้อยเพียงใดน้ัน ก็ข้ึนอยู่กับขวัญและกาลังใจในการทางาน ซ่ึงเป็นส่วนหน่ึงที่ทาให้มี การรักองคก์ ารมากย่งิ ขน้ึ หลักการจดั การ 3200-1002

9 บุคลากร เงนิ วัสดุ ขวัญและกาลังใจ วธิ ีการ การตลาด เครื่องจกั รกล ภาพที่ 1.1 ทรพั ยากรในการจดั การ ทมี่ า: ดัดแปลงจาก มนัส บญุ วงศ์ และคณะ. 2538 : 4. นอกจากน้ีผู้เขียนคาดว่าในปัจจุบัน การจัดการสิ่งต่าง ๆ ให้ดาเนินการและบรรลุ วตั ถุประสงคไ์ ดต้ ามความต้องการหรอื เปา้ หมายขององค์การนน้ั อาจจะเพม่ิ ทรัพยากรการบริหารหรอื ปจั จยั การบริหารทค่ี วบคุมไม่ไดอ้ ีก 2 ประการ (ปราณี กองทิพย์ และมงั กร บุญกงิ่ , 2538 : 11) คือ 1. เวลา (Time) หมายถงึ ช่วงระยะเวลาในการปฏิบัติงาน ให้สาเร็จตามวตั ถุประสงค์ หรอื เป้าหมายขององค์การท่ไี ด้กาหนดไว้ 2. เทคโนโลยใี หม่ ๆ (Technology) หมายถึง อุปกรณเ์ คร่อื งมือตา่ ง ๆ ทัง้ ในด้านสานกั งาน และเครื่องมือสื่อสาร ในการบริหารจัดการองค์การธรุ กิจในปจั จุบันจะต้องอาศัยเทคโนโลยีใหม่ ๆ ใน ด้านการปฏบิ ัตงิ านเสมอ หนา้ ท่ีของการจดั การ การจัดการประกอบด้วยหน้าท่ีต่าง ๆ หลายประการที่จะทาให้การดาเนินงานในองค์การประสบ ผลสาเร็จหน้าทใ่ี นดา้ นการจดั การ มดี งั ตอ่ ไปน้ี 1. การวางแผน (Planning) เป็นการเตรียมการขั้นแรกที่จะปฏิบัติงาน พร้อมทั้งกาหนดขั้นตอนใน การปฏิบัติงานโดยมีการคาดคะเนเหตุการณ์ในอนาคตเพื่อใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติงาน เพื่อให้ องคก์ ารประสบผลสาเร็จตามความมงุ่ หมาย หลักการจดั การ 3200-1002

10 2. การจัดองค์การ (Organizing) การดาเนินงานขั้นนี้เป็นการจัดระบบระเบียบในองค์การให้ประสาน สอดคล้อง เพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ท่ีกาหนดไว้ โดยมีการจัดแบ่งงานออกเป็นส่วน ๆ งานที่มีลักษณะ ใกลเ้ คยี งกัน จะอยใู่ นกล่มุ งานเดียวกัน 3. การจัดบุคคลเข้าทางาน (Staffing) กระบวนการข้ันน้ีถือได้ว่าเป็นการเลือกสรรบุคคล เพื่อให้ ได้บุคคลท่ีมีความรู้ความสามารถเหมาะสมกับตาแหน่งงานท่ีกาหนดไว้ โดยสามารถปฏิบัติงานตาม ลักษณะงานทรี่ ะบไุ ว้ของตาแหนง่ งาน 4. การอานวยการ (Directing) เป็นการดาเนินการเพ่ือให้ภารกิจขององค์การบรรลุวัตถุประสงค์ท่ี กาหนดไว้ โดยอาศัยความเปน็ ผนู้ าหรือผู้บริหารในองค์การใช้อานาจในการส่ังการหรือจงู ใจให้สมาชิก ในองคก์ ารปฏบิ ัตงิ านเพอื่ ผลสาเร็จตามวตั ถปุ ระสงค์ขององค์การ 5. การควบคุม (Controlling) เป็นแนวทางการตรวจสอบ การแนะแนวการควบคุมงานน้ันจะต้องกาหนด ระบบการรายงานผลการปฏิบัติงาน การพัฒนาและการปรับปรุงมาตรฐานการปฏิบัติงาน การวัดผลงาน ดาเนินการแกไ้ ขขอ้ บกพร่อง ระดับการจัดการของผู้บรหิ าร ในการบริหารงานของกิจการ จะต้องอาศัยผู้บริหารภายในองค์การเป็นผู้ดูแลการดาเนินงาน ภายในองค์การ เพ่ือให้งานดาเนินการได้อย่างต่อเน่ือง ดังนั้นจึงต้องมีการแบ่งการบริหารและการจัดการ ให้มีบุคคลในองค์การ ช่วยกันประสานงานความร่วมมือในส่วนงานต่าง ๆ เพ่ือให้สอดคล้องกัน จึง ตอ้ งแบ่งระดบั ชั้นของผบู้ รหิ ารแบ่งออกเปน็ 3 ระดับ ดังน้ี 1. ผู้บริหารระดับต้น (First – line Managers) หมายถึงผู้บริหารระดับปฏิบัติการ หรือ หัวหน้างาน (Operational Manager or Supervisor) ซึ่งเป็นผู้บริหารที่จะต้อง ปฏบิ ัติงานใกล้ชดิ พนักงานมากท่ีสุด จะมีอานาจหน้าท่ีและความรับผิดชอบโดยตรงกับพนักงาน ผู้ปฏิบตั ิงาน เป็นผู้รับผิดชอบต่อการประสานงาน การควบคุมการปฏิบตั ิงาน และการสอนงาน พร้อมท้ัง ต้องคอยแก้ไขปัญหาอปุ สรรคต่าง ๆ ท่ีอาจจะเกดิ ข้นึ ในขณะปฏิบัติงาน เพอื่ ให้งานของ องค์การดาเนินการไดต้ ามเป้าหมายที่กาหนดไว้ ซ่ึงเป็นเป้าหมายระยะสน้ั ผบู้ รหิ ารระดับนีป้ กติจะ ไม่ทางานด้านปฏิบัติ ผู้บริหารระดับน้ีส่วนใหญ่จะมีตาแหน่งต่าง ๆ ในองค์การ เช่น ผู้จัดการ สานักงาน ผู้จัดการหนว่ ย หัวหน้างาน หรือหวั หน้าผคู้ วบคุม เปน็ ตน้ 2. ผู้บริหารระดับกลาง (Middle Manager) ผู้บริหารระดับนี้เป็นบุคคลสาคัญ ใน องค์การที่จะต้องนาวิสัยทัศน์ ภารกิจ และกลยุทธข์ องผู้บริหารในระดับสูงมาผลักดนั ให้เกิดการ นาไปใช้ในด้านการปฏิบตั ิงานที่เป็นรูปธรรม เป็นผู้รับผิดชอบในด้านการบริหารงาน ควบคุมการ ปฏิบัติงานของผู้บริหารระดับต้น และทาหน้าท่ีประสานงานระหวา่ งผู้บริหารระดับสูงกับผบู้ ริหาร ระดบั ตน้ เพอ่ื ใหด้ าเนินงานเปน็ ไปตามนโยบายและแผนงานทไ่ี ดก้ าหนดให้ ผู้บรหิ ารระดับกลาง หลักการจดั การ 3200-1002

11 ภาพท่ี 1.2 ระดับการจดั การของผบู้ ริหาร ทมี่ า: อษุ ณีย์ จติ ตะปาโล และนุตประวีณ์ เลศิ กาญจนวตั .ิ ม.ป.ป. : 43. ในองค์การมักจะมีตาแหน่งต่าง ๆ เช่น ผู้อานวยการ ผู้จัดการโรงงาน ผู้จัดการ ฝา่ ย ผู้จัดการแผนก เปน็ ต้น 3. ผู้บริหารระดับสูง (Top Manager) ผู้บริหารระดับน้ีเป็นผู้บริหารระดับบนสุดของ องค์การ ซ่ึงเป็นผู้บริหารที่มีอานาจ หน้าที่ และความรับผิดชอบครอบคลุมทั้งองค์การ เป็นผู้มี อิทธิพลต่ออนาคต ความอยู่รอด ความก้าวหน้า หรือการยกเลิกปิดองค์การ เป็นผู้บริหารท่ีต้อง รบั ผิดชอบในการกาหนดนโยบายต่าง ๆ ขององคก์ าร กาหนดเป้าหมายระยะยาว โดยมวี สิ ยั ทัศน์ (Vision) ภารกิจ (Mission) กลยุทธ์ (Strategy) และนโยบาย (Policy) เพื่อเป็นกรอบและแนวทางในการ ดาเนินงานของสมาชกิ ในระดบั ตา่ ง ๆ ขององค์การ มกั จะทาหน้าที่ในการประสานงาน การสั่งการ ท้ังหมดขององค์การ ผู้บริหารระดับสูงส่วนใหญ่จะดารงตาแหน่งต่าง ๆ เช่น ประธานกรรมการ ปลัดกระทรวง กรรมการผจู้ ดั การ อธิบดี ผจู้ ดั การใหญ่ ผูจ้ ัดการท่วั ไป หรอื ผู้อานวยการ เปน็ ตน้ ทักษะการบรหิ ารในการจดั การ ทักษะการบริหารข้ันพ้ืนฐานของผู้บริหารในองค์การทุกคนมีความเห็นตรงกัน เก่ียวกับ ทักษะของผู้บริหารท่ีควรจะมีในการปฏิบัติงานภายในองค์การและทาให้ผู้ใต้บังคับบัญชายอมรับ ผูบ้ ริหารมีทกั ษะขน้ั พ้ืนฐานท่ีผู้บรหิ าร พงึ มี 3 ประการคือ หลกั การจัดการ 3200-1002

12 ผู้บริหารระดบั ต้น ผู้บริหารระดับกลาง ผู้บริหารระดบั สงู ความคิด ความคดิ ความคิด มนุษย์ มนุษย์ มนุษย์ เทคนิค เทคนิค เทคนิค ภาพท่ี 1.3 แสดงทักษะของผบู้ ริหารตามระดับช้นั ของการจัดการ ทม่ี า: ดดั แปลงจาก Robert L. Katz. 1955 : 33 – 42. จากภาพจะเห็นว่าผู้บริหารระดับสูงจะต้องใช้ทักษะด้านความคิดมากกว่าผู้บริหาร ระดับกลางและระดับต้น เพราะผู้บริหารระดับสูงจะต้องใช้ทักษะด้านความคิดในการบริหาร มากกว่าผู้บริหารระดับอื่น ๆ ส่วนผู้บริหารระดับกลางจะเป็นผู้ที่นาเอาแนวความคิดของผู้บริหาร ระดับสูงมาผลักดันให้นาไปสู่ภาคปฏิบัติ ส่วนผู้บริหารระดับต้นจะต้องนาแนวทางนโยบายจาก ผู้บริหารกลางไปสู่การปฏิบัติจริง จึงต้องมีทักษะด้านเทคนิคหรือด้านปฏิบัติมากกว่าผู้บริหาร ระดบั อ่นื ๆ ดงั นี้ 1.ทักษะทางด้านเทคนคิ (Technical Skills) เป็นทักษะเบ้ืองตน้ ซึ่งเป็นทักษะที่ เกี่ยวกับความรู้ ความสามารถและความชานาญการปฏิบัติงานในสายงานหรือสาขาวิชาชีพที่ ตนเองให้สาเร็จตามที่ได้รับมอบหมาย เช่น การบัญชี การก่อสร้าง การรักษาพยาบาล การ ซ่อมแซมของทางชา่ งต่าง ๆ เช่น ช่างเทคนิค ช่างไฟฟ้า เป็นตน้ ทักษะด้านนี้เป็นทักษะที่สาคัญ สาหรับผู้บริหารระดับต้นท่ีจะช่วยแก้ปัญหาและการให้คาแนะนาในการปฏิบัติงานแก่ผู้ใต้บังคับบัญชา ส่วนใหญ่ผู้บริหารระดับต้นที่ร่วมปฏิบัติงานกับลูกน้องผู้ปฏิบัติการในองค์การจะใช้ทักษะด้านนี้มาก เชน่ ผู้ควบคมุ งาน กับพนักงานกอ่ สร้างหรือหวั หน้างานกบั พนักงานในสายการผลิต หัวหน้างาน กับเจ้าหนา้ ทบ่ี ัญชี เป็นตน้ หลกั การจัดการ 3200-1002

13 ภาพท่ี 1.4 ผู้นาระดบั กลมุ่ สาธติ เทคนิคการปฏิบัตงิ าน ท่ีมา: โครงการชลประทานสมทุ รสงคราม. ม.ป.ป. 1. ทกั ษะทางดา้ นมนษุ ย์ (Human Relations Skills) เป็นทกั ษะของผบู้ ริหารทเ่ี กี่ยวกับความสามารถ ในการมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกับผู้อ่ืนท้ังภายในและภายนอกองค์การอย่างสร้างสรรค์และมีประสิทธิภาพ เป็นทักษะที่ผู้บริหารในทุกระดับจะต้องมีและนามาใช้ในการทางานร่วมกับผู้อ่ืน ในองค์การ เช่น ลูกน้อง เพ่ือนร่วมงาน หัวหน้างาน และบุคคลภายนอก ทุกคนในองค์การจะต้องมีการพัฒนา ทักษะด้านนี้ให้เหมาะสมกับการทางานร่วมกับบุคคลต่าง ๆ ซึ่งเป็นทักษะข้ันพ้ืนฐาน ในการทางาน รว่ มกันภายในองค์การเดียวกนั โดยเฉพาะในยุคปัจจบุ ันทม่ี กี ารทางานเปน็ ทีมสาหรบั ทุกองคก์ าร ภาพท่ี 1.5 ผูน้ ากลมุ่ ที่มมี นุษยสัมพันธ์ที่ดี ทมี่ า: สนุ ีย์ แสงสวุ รรณ. 2552. หลักการจดั การ 3200-1002

14 ทักษะทางด้านความคดิ (Conceptual Skills) เปน็ ทักษะที่สาคญั ซงึ่ ผ้บู รหิ ารระดับสูงในองคก์ าร จะต้องใช้ในการกาหนดปัญหา การรวบรวม การจัดระบบข้อมูล การวิเคราะห์ และ การประมวลผล ข้อมูลเป็นสารสนเทศ การสรุปความรู้และความเข้าใจในความสัมพันธ์ของกิจกรรมต่าง ๆ ท้ังภายใน องค์การและภายนอกองค์การ ซึ่งจะมีผลสาเร็จต่อความสาเร็จหรือความล้มเหลวขององค์การ ผู้บริหารจะต้องใช้ความสามารถในการแสวงหาโอกาส การตัดสินใจ และการวางแผน ในอนาคต สาหรับธุรกิจ ซึ่งเปน็ การดาเนินงานในระยะยาวขององค์การที่จะต้องดาเนินงานอย่างมีประสิทธิภาพ ทักษะดา้ นความคดิ เปน็ ทักษะสาคญั สาหรบั ผบู้ รหิ ารสมัยใหม่ทจ่ี ะต้องมแี นวความคดิ อยา่ งเป็นระบบ โดย มีการกาหนดปญั หาและแนวทางแกไ้ ขอยา่ งถูกตอ้ งตรงกบั ความตอ้ งการของ 2. ปญั หาน้นั โดยผู้บรหิ ารในระดับสงู จะมแี นวความคิดเชงิ กลยทุ ธ์มากท่สี ุด สามารถนาไปใช้ อย่างมปี ระสิทธภิ าพและประสทิ ธผิ ล ภาพท่ี 1.6 ผู้บริหารเสนอแนวความคิดเชงิ กลยทุ ธ์ ท่มี า: สนุ ีย์ แสงสวุ รรณ. 2550. คุณลักษณะความเปน็ เลศิ ในการจดั การ ในการบริหารธุรกิจในยุคปัจจุบัน มีความจาเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องอาศัยกระบวนการ ทางด้านการจัดการ โดยการหาวิธีการต่าง ๆ และหาแนวคิดใหม่ ๆ เสมอ โดยสามารถสรุปคุณลักษณะที่ สาคญั ทางดา้ นการจัดการ ไวด้ ังน้ี 1.มุ่งเน้นการปฏิบัติ บริษัทดีเด่นได้มุ่งเน้นปฏิบัติอย่างจริงจังใน 3 เรื่องด้วยกัน คือการ ทาองคก์ ารใหค้ ล่องตวั การทดลองปฏิบตั แิ ละการทาระดับให้งา่ ย หลักการจดั การ 3200-1002

15 2.มีความใกล้ชิดลูกค้า บริษัทดีเด่นได้ใกล้ชิดกับลูกค้าด้วยการใช้กลยุทธ์ด้านบริการ คุณภาพ และความเชอ่ื ถือ รวมท้งั ค้นหาช่องว่างและการฟงั ความคิดเห็นของลกู ค้า 3.มคี วามอิสระในการทางานและความร้สู ึกเป็นเจา้ ของกิจการ บริษทั ได้ใหค้ วามอสิ ระในการ ทางานแกพ่ นกั งานดว้ ยการกระจายอานาจดาเนนิ งานในขอบเขตที่กว้างขวางขน้ึ 4 .เพมิ่ ผลผลิตโดยอาศัยพนักงาน บริษัทดีเด่นไดถ้ ือวา่ พนักงานเป็นทรัพยากรที่มีค่าท่ีสุดของ องค์การด้วยการปฏิบัตใิ ห้พนกั งานเห็นอย่างจรงิ จัง 5. สมั ผัสกบั งานอย่างใกลช้ ิดและความเชื่อมน่ั ในคุณค่าของพนักงานเป็นแรงผลกั ดนั 6. ทาแตธ่ รุ กิจท่ีมีความเชยี่ วชาญและเก่ียวเนื่องกนั หรือรูปแบบทใ่ี กลเ้ คยี งกนั 7. รูปแบบโครงสร้างง่าย ๆ หรือธรรมดา และพนักงานอานวยการมีจากัด บริษัทท่ีดีเด่นได้ จัดองค์การของหนว่ ยงานในระดบั บนดว้ ยการใช้รูปแบบโครงสร้างท่มี คี วามเรียบง่าย 8. เขม้ งวดและผอ่ นปรนในเวลาเดียวกนั เพ่อื ความยดื หยนุ่ ในการบรหิ ารงานใหป้ ระสบผลสาเรจ็ ภาพท่ี 1.7 การประสบความสาเร็จของธรุ กจิ ท่ีมา: เอ็นจอยแจมดอทเน็ท. 2552. หลักการจัดการ 3200-1002

16 สรุปสาระสาคัญ ความรู้พ้ืนฐานเก่ียวกับการจัดการ มีความสาคัญมากต่อผู้บริหารองค์การเพราะ การจัดการ เป็นส่งิ ที่ควบค่ไู ปกับองคก์ ารเสมอ ซึง่ การจัดการเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ แต่ ถ้าพิจารณาการจัดการในแง่ของผลที่จะได้จากการปฏิบัติแล้ว งานทางด้านการจัดการเป็น เร่ืองของศิลปะมากกว่า น่ันคือ เป็นเรื่องราวของการรู้จักนาเอาความรู้ต่าง ๆ ที่ถือว่าเป็น ศาสตร์ที่มีกฎเกณฑ์แน่นอนมาปรับใช้ให้เหมาะกับสภาพแวดล้อมท่ีเป็นอยู่จริง เพ่ือให้ไดผ้ ล ท่ีได้มาในทางปฏิบัติ ถูกต้องตามท่ีต้องการมากที่สุด อย่างไรก็ตามศาสตร์และศิลป์ไม่อาจ แยกจากกันโดยเดด็ ขาด ในทางตรงกนั ข้ามกลับต้องสอดคลอ้ งกัน ผู้บริหารจะต้องมีความรับผิดชอบในการปฏิบัติหน้าที่หลักท่ีสาคัญคือ การจัดการ เก่ียวกับภายในองค์การเพื่ออานวยให้ทรัพยากรท่ีเป็นตัวคนและวัตถุประสงค์ ประสาน เข้า ด้วยกัน และทางานร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพและอย่างมีระบบระเบียบ ในขณะเดียวกันก็ จะต้องจัดการเก่ียวกับภายนอกองค์การ เพ่ือนาองค์การให้สามารถดาเนินการไปได้ โดยมีการปรับตัวอย่างเหมาะสมกับสภาพแวดล้อมภายนอกที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ทั้งน้ีเพ่ือจะหาประโยชน์หรือขอ้ ดี หลีกเล่ียงข้อจากดั หรอื ขอ้ เสยี ท่เี ปน็ เงือ่ นไขภายนอก และ เพ่อื ใหอ้ งค์การไดม้ คี วามสัมพนั ธ์ทีม่ ตี ่อกลมุ่ อ่นื ๆ ท่เี กี่ยวข้องกับองค์การ จะเห็นได้วา่ ผบู้ รหิ าร จะต้องรับผิดชอบในการจัดการต่อความสาเร็จหรือความล้มเหลว เป็นผู้รับภาระปฏิบัติงาน ดว้ ยการปฏิบตั ิหน้าที่หลักสาคัญ คือ จัดการวางแผน ดาเนินการจัดการองค์การ การจัดการ งานบุคคล การส่ังการหรือการอานวยการ และการควบคุม ซึ่งอย่างน้อยผู้บริหารหรือผู้จัดการ ทุกคนควรจะมีทักษะ 3 ประการ คือ ทักษะทางด้านเทคนิค ทักษะทางด้านมนุษย์ และ ทักษะทางดา้ นความคิด ดังน้ัน เพื่อให้การจัดการมีประสิทธิภาพ และสมรรถภาพสูงสุด ผู้บริหารควรมี กรอบแห่งการคิดพิจารณาท่ีครอบคลุมทุกส่ิงทุกอย่างได้อย่างท่ัวถึง รัดกุม รอบคอบ พร้อมท้ังมี การพิจารณาทุกส่วนในลักษณะท่ีมีความสัมพันธ์ต่อเน่ือง เพ่ือประสิทธิภาพการดาเนินการ สอดคลอ้ ง และสามารถบรรลเุ ป้าหมายขององคก์ ารได้ หลักการจัดการ 3200-1002

17 กิจกรรมประจาหน่วย คาช้แี จง จงอธิบายคาถามต่อไปน้ี กจิ กรรมท่ี 1 1. คาว่าการบรหิ าร (Administration) กบั คาวา่ การจดั การ (Management) เหมอื นกนั หรือแตกต่างกนั อย่างไร 2. ทรัพยากรทางการจัดการมีกี่ชนิด และท่านคิดว่าทรัพยากรทางการจัดการ ชนิดใด สาคัญทีส่ ดุ จงใหเ้ หตผุ ลประกอบ 3. ผู้บริหารหรือผู้จัดการมีความจาเป็นต้องใช้ทักษะทางการจัดการ (Skills of of Management) ด้านใดบ้าง เพ่ือทาให้การปฏิบัติงานบรรลุวัตถุประสงค์และเป้าหมายของ องค์การได้ 4. ผู้บริหารหรือผู้จัดการมีบทบาทอย่างไรบ้าง จงอธิบายพร้อมกับยกตัวอย่างประกอบ มาให้เข้าใจชัดเจน 5. มีปัจจัยอะไรบ้าง ที่ทาให้ผู้บริหารหรือผู้จัดการประสบความสาเร็จในการ บรหิ ารหรือเปน็ ผจู้ ัดการมีอาชีพได้ กิจกรรมที่ 2 1. ให้ผู้เรียนเปรียบเทียบ “การบริหาร” กับ “การจัดการ” วา่ เหมือนหรือแตกต่างกัน อยา่ งไร โดยสง่ ตัวแทนมาแสดงความคิดเหน็ ให้เพอ่ื น ๆ ฟงั หนา้ ช้ันเรยี น และผูส้ อนสรปุ ทบทวน 2. ให้ผู้เรียนแบ่งกลุ่ม ๆ ละ 4 – 5 คน นาเสนอการเปรียบเทียบการบริหาร จดั การของธรุ กจิ ในทอ้ งถ่นิ สองกิจการ เพ่อื นาเสนอหนา้ ชั้นเรียน หลักการจดั การ 3200-1002

18 กจิ กรรมเสนอแนะ 3 3 คาช้แี จง เตมิ คาทสี่ ัมพันธ์กันในตารางต่อไปนี้ 2 1 1 2 แนวนอน แนวตง้ั 1. กระบวนการในการวางแผน การจดั องค์การ 1. ทรพั ยากรทมี่ คี วามสาคญั มากที่สุด การจดั คนเขา้ ทางานหรือการจัดการบคุ คล 2. วิธีการปฏบิ ตั ิงาน เปน็ ขั้นตอน การส่ังการหรือการอานวยการและการควบคมุ ในการทางาน 2. ผบู้ ริหารระดับบนสุดขององค์การ 3. แนวทางการตรวจสอบ การแนะแนว 3. Mission การควบคมุ งาน หลักการจัดการ 3200-1002

19 แบบทดสอบประจาหน่วยท่ี 1 เร่อื ง ความรูเ้ บื้องตน้ เกี่ยวกับการจัดการ คาชแ้ี จง จงเลอื กคาตอบที่ถูกท่สี ุดเพียงคาตอบเดียว 1. การจัดการมีคณุ ลกั ษณะอยา่ งไร ก. มลี ักษณะเปน็ กระบวนการ ข. มบี คุ คลต้งั แตส่ องคนขึ้นไป ค. มลี ักษณะเป็นศาสตรแ์ ละศลิ ป์ ง. ถูกทุกข้อ 2. การจดั การท่เี ปน็ ศาสตรแ์ ละศิลปค์ ือขอ้ ใด ก. อาศยั ทกั ษะในการจดั การ ข. เปน็ เรอ่ื งเก่ียวกับความสามารถสว่ นบคุ ล ค. การจดั การได้มกี ารศึกษาอย่างเป็นระบบและมกี ารคดิ คน้ หลกั การตา่ ง ๆ ง. การจดั การจะสาเร็จหรอื ไมเ่ พียงไรขึน้ อยู่กับความสามารถและทักษะในการจดั การ 3. ข้อใดไมใ่ ช่ความสาคญั ของการจดั การ ก. การจดั การเป็นส่งิ ทีต่ ้องทาคนเดียว ข. การจัดการสามารถช่วยผูบ้ ริหารในการบริหารงาน ค. การจดั การสามารถชว่ ยพัฒนาผู้ปฏิบัตงิ านให้ทางานไดส้ ะดวก ง. การจดั การเปน็ กรรมวิธีในการนาสังคมไปสคู่ วามเจรญิ กา้ วหน้าในยุคโลกาภิวฒั น์ 4. “การบรหิ าร” นิยมใช้เกย่ี วกบั ข้อใด ก. ด้านการเงนิ ข. ดา้ นการตลาด ค. คณะผบู้ ริหารประเทศ ง. ด้านการพัฒนาทรพั ยากรมนษุ ย์ 5. ความสาคัญของการจัดการในข้อใดกล่าว ได้ถูกต้อง ก. เปน็ แนวคดิ สาคญั ของการจัดการ ข. เป็นการจัดการให้บรรลวุ ัตถปุ ระสงค์ ค. การจดั การเป็นกิจกรรมทเี่ กย่ี วข้องกบั ตวั บุคคล ง. การจดั การถกู พฒั นาคู่กับการดาเนนิ ชีวิตของมนุษย์ หลกั การจัดการ 3200-1002

20 6. ข้อใดเป็นส่งิ สาคัญที่สุดของการจัดการ 3200-1002 ก. ทาให้เกดิ การจ้างงาน ข. ไดร้ บั ความนิยมชมชอบจากประชาชน ค. เกิดการใชท้ รพั ยากรอยา่ งค้มุ คา่ ง. องค์กรบรรลุวตั ถปุ ระสงคใ์ นการจดั ต้ัง 7. ทักษะของผู้บริหารระดับต้นที่สาคญั มากทีส่ ดุ คอื ขอ้ ใด ก. ทกั ษะดา้ นการคดิ ข. ทักษะดา้ นมนษุ ยสัมพันธ์ ค. ทักษะด้านเทคนิค ง. เท่ากนั ทกุ ด้าน 8. ผู้บรหิ ารระดับสูง ควรมลี กั ษณะด้านใด มากทีส่ ดุ ก. ดา้ นเทคนิค/ดา้ นปฏบิ ัติ ข. ด้านมนุษยสัมพนั ธ์ ค. ด้านความคิด ง. ด้านเทคโนโลยี 9. ข้อใดไม่ใชห่ นา้ ที่ทางการจัดการ ก. การวางแผน ข. การควบคุม ค. การประชาสัมพันธ์ ง. การจดั การบุคคล 10. ผบู้ รหิ ารในระดบั ใดทาหนา้ ทใ่ี นการนานโยบายไปสกู่ ารปฏบิ ตั ติ ่อพนักงาน ก. ผูบ้ ริหารระดับตน้ ข. ผู้บรหิ ารระดับลา่ ง ค. ผบู้ รหิ ารระดับกลาง ง. ผบู้ รหิ ารระดับสงู 11. หนา้ ท่ใี นการจัดการทต่ี อ้ งทาก่อนหนา้ ทีอ่ ่นื คือขอ้ ใด ก. การวางแผน ข. การจัดองค์การ ค. การจัดหาคนเขา้ ทางาน ง. การอานวยการ หลักการจดั การ

21 12. การดาเนินงานเพ่ือให้ภารกิจขององค์การบรรลุวัตถุประสงค์ท่ีกาหนดไว้โดยอาศัยความเป็น ผ้นู าเก่ยี วข้องกับกระบวนการจัดการขอ้ ใด ก. การวางแผน ข. การจา้ งบุคคลเข้าทางาน ค. การอานวยการ ง. การจดั องค์การ 13. ทา่ นคิดว่าทรัพยากรทางการจดั การขอ้ ใด สาคญั ทีส่ ดุ ก. บคุ ลากร ข. เงนิ และวสั ดุ ค. การประเมินผล ง.เครอ่ื งจกั รกล 14. คาใดมีความหมายวา่ “การจัดการ” ก. Motivation ข. Planning ค. Management ง. Directing 15. ลกั ษณะของการจัดการข้อใดผดิ ก. การจดั การเป็นศาสตรอ์ ย่างหน่ึงอยใู่ นรูปของสังคมศาสตร์ ข. วชิ าการจัดการ สามารถศกึ ษา เรยี นรู้ถา่ ยทอดวชิ าอยา่ งเปน็ ระบบ ค. การจัดการเป็นกิจกรรมทไ่ี มเ่ กย่ี วขอ้ ง กับกลมุ่ บุคคล ง. งานในหนา้ ที่ดา้ นการจดั การมีลักษณะคลา้ ยคลงึ กันแทบทกุ องค์การ 16. ผู้บรหิ ารในระดบั ใดที่เปน็ ผู้รับผิดชอบ ในการกาหนดนโยบายต่าง ๆ ของกิจการ และทาหนา้ ทปี่ ระสานงาน ก. ผบู้ ริหารระดบั ต้น ข. ผู้บรหิ ารระดบั กลาง ค. ผู้บรหิ ารระดับสูง ง. พนักงานทไ่ี ม่ใช่ฝา่ ยจัดการ 17. ขอ้ ใดไมใ่ ช่ทกั ษะข้นั พนื้ ฐานของผ้บู รหิ ารในดา้ นการจดั การ ก. ดา้ นเทคนคิ ข. ดา้ นความคดิ ค. ดา้ นมนุษยสัมพันธ์ ง. ด้านการติดต่อสอื่ สาร หลักการจดั การ 3200-1002

22 18. ผูบ้ รหิ ารขององค์การ เป็นผู้บรหิ ารระดับใด ก. ผู้บรหิ ารระดบั ต้น ข. ผูบ้ ริหารระดับกลาง ค. ผู้บริหารระดบั สูง ง. ผ้บู รหิ ารระดับเขต 19. ผูบ้ ริหารระดบั ใดมีหน้าทผ่ี ลักดนั วสิ ยั ทศั น์ ภารกิจ และกลยทุ ธ์ ในการนาไปใช้ ขององคก์ าร ก. ระดบั ต้น ข. ระดับกลาง ค. ระดับสูง ง. ผปู้ ฏบิ ัติ 20. ในการบรหิ ารธรุ กิจใหป้ ระสบผลสาเรจ็ จะต้องใชท้ ักษะดา้ นใดของผูบ้ ริหาร ระดับสงู ก. ด้านเทคนคิ ข. ด้านความคิด ค. ด้านปฏบิ ัติ ง. ด้านมนษุ ยสัมพันธ์ หลักการจัดการ 3200-1002

23 หลักการจัดการ 3200-1002

24 แนวคิด ทฤษฏี กระบวนกา หลกั วิทยาศาสตร์ ทฤษฎีองคก์ าร POCCC หลกั มนษุ ยสมั พนั ธ์ ทฤษฎีการจดั การในสมยั ตา่ ง POSDC หลกั การเชิงระบบ ๆ POSDCIR ทฤษฎีการจดั การรว่ มสมยั POSDCORB POLC หลกั การจัดการ 3200-1002

25 หนว่ ยท่ี 2 แนวความคดิ และทฤษฎีเก่ียวกับเกย่ี วกบั การ จัดการ สาระสาคญั การจัดการเป็นแนวความคิด และทฤษฎี ท่ีนักวิชาการหลายท่านได้พยายามศึกษาค้นคว้า นามาสรุปเป็นหลักการเพ่ือนาไปใช้ในการบริหารจัดการให้การดาเนินงานในองค์ก ารธุรกิจประสบ ความสาเร็จตามเป้าหมายและวัตถุประสงค์ขององค์การธุรกิจ แนวคิดด้านการจัดการมีการพัฒนา ปรับปรุงให้เหมาะสมกับสถานการณ์ ซ่ึงแล้วแต่นักวิชาการทั้งหลายแต่ละท่านจะเรียกกัน เช่น การ จัดการสมัยดั้งเดิม การจัดการแบบมนุษยสัมพันธ์ การจัดการตามศาสตร์การจัดการ การจัดการตาม สถานการณ์ และการจัดการรว่ มสมัยในรูปแบบตา่ ง ๆ กระบวนการในด้านการจัดการมีนักวิชาการหลายท่านไดใ้ ห้ไวเ้ พ่ือใช้เป็นแนวทางในการ บริหารองคก์ ารใหป้ ระสบความสาเรจ็ บรรลเุ ปา้ หมายและวตั ถุประสงค์ตามท่อี งค์การคาดหวงั ไว้ สาระการเรียนรู้ 1. แนวความคิดของการจัดการ 2. ทฤษฎีของการจดั การ 3. การจดั การสมยั ดง้ั เดมิ 4. การจดั การตามหลกั การจัดการท่วั ไป 5. การจดั การแบบมนษุ ยสัมพันธ์ 6. การจดั การตามศาสตร์การจดั การ 7. การจัดการตามสถานการณ์ 8. การจดั การร่วมสมัย 9. ววิ ัฒนาการของกระบวนการจดั การ หลักการจดั การ 3200-1002

26 จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ จดุ ประสงคท์ ่วั ไป เพอ่ื ใหม้ คี วามรู้เกี่ยวกับแนวความคดิ ทฤษฎีองค์การและทฤษฎกี ารจดั การในสมัย ตา่ ง ๆ และสามารถนาไปประยกุ ต์ใชใ้ นดา้ นการบริหารจัดการธรุ กิจตา่ ง ๆ ได้ จดุ ประสงคเ์ ชงิ พฤติกรรม เมือ่ ศกึ ษาหน่วยท่ี 2 จบแล้ว ผเู้ รียนสามารถ 1. อธิบายเก่ยี วกบั แนวความคิดของการจดั การได้ 2. อธบิ ายเกยี่ วกบั ทฤษฎอี งคก์ ารสมัยตา่ ง ๆ ได้ 3. อธิบายทฤษฎกี ารจดั การสมยั ดั้งเดิมได้ 4. อธิบายทฤษฎกี ารจดั การตามหลกั การจัดการท่วั ไปได้ 5. อธบิ ายทฤษฎีการจัดการแบบมนษุ ยสมั พันธ์ได้ 6. อธบิ ายทฤษฎกี ารจัดการตามศาสตร์การจดั การได้ 7. อธบิ ายการจัดการตามสถานการณ์ได้ 8. อธบิ ายการจดั การรว่ มสมัยแตล่ ะรปู แบบได้ 9. อธบิ ายวิวัฒนาการของกระบวนการจดั การได้ หลักการจัดการ 3200-1002

27 หนว่ ยที่ 2 แนวความคดิ และทฤษฎเี กย่ี วกบั เก่ยี วกบั การจดั การ แนวความคดิ ของการจดั การ แนวความคิด หมายถึง การสรุปและจัดระเบียบเร่ืองราว จากรายละเอียดต่าง ๆ เพ่ือ วางเป็นหลกั การ เพอ่ื ใช้เปน็ แนวทางในการบรหิ ารงานใหป้ ระสบความสาเรจ็ แนวคิดและทฤษฎีทางการจัดการ เปรียบเสมือนแผนที่หรือเข็มทิศท่ีนักบริหารหรือ ผู้จัดการใชเ้ ปน็ แนวทางเพ่ือให้บรรลุเป้าหมายไดใ้ นชว่ งระยะเวลาอันสั้น แนวความคิดต่าง ๆ ท่ีสาคัญ พอสรปุ ได้ดงั นี้ 1. แนวความคิดที่ใช้หลักวิทยาศาสตร์ เป็นแนวความคิดในระยะ ค.ศ.1800 - 1940 เน้นถึง เป้าหมายขององค์การเป็นสาคัญ ดังนั้นจึงเน้นไปที่โครงสร้าง กฎระเบียบ หลักเกณฑ์ต่าง ๆ โดยนา หลักวทิ ยาศาสตรม์ าประยกุ ตใ์ ชใ้ นการบริหารจัดการสาหรับองค์กรธรุ กิจ 2. แนวความคิดที่ใช้หลักมนุษยสัมพันธ์ และพฤติกรรมของบุคคลในองค์การ เป็น แนวความคิดในช่วงระยะ ค.ศ.1940-1960 เกิดความคิดท่ีพยายามใช้หลักจิตวิทยามาประยุกต์ เกย่ี วกบั การจัดองค์การในการบรหิ ารจัดการดาเนินงานของธุรกจิ 3. แนวความคิดที่เน้นเร่ืองระบบ นับจากปี ค.ศ.1960 เป็นต้นมา แนวความคิดในเร่ือง องค์การได้พัฒนาไปในเชิงระบบมององค์การในภาพรวม โดยท่ีมีการเปล่ียนแปลงเพื่อหาแนวทาง การบรหิ ารใหเ้ หมาะสมกบั สภาพเศรษฐกิจ สงั คม และการเมอื งเสมอ ทฤษฎีของการจัดการ ตนิ ปรชั ญพฤทธ์ิ (2553 : 1) กลา่ วว่า ทฤษฎี (Theory) หมายถงึ ชดุ ตา่ ง ๆ ของถ้อยแถลง ที่มีลักษณะเป็นจริงโดยท่ัว ๆ ไป และเกี่ยวเนื่องซึ่งกันและกัน โดยการรวบรวมสิ่งท่ีเลือกสรรแล้วมา ประมวลกนั ไวอ้ ยา่ งเป็นระบบ เพ่อื นาไปอา้ งอิงเปน็ หลักการ แนวคิดเกี่ยวกับทฤษฎีองค์การ (Organization Theory) มีการเก็บรวบรวมข้อมูลอย่าง มีรูปแบบจนกลายเป็นทฤษฎี นับจากอดีตจนถึงปัจจุบันสามารถจาแนกแนวความคิดและทฤษฎี องค์การที่สาคญั และควรนามาศึกษาไดแ้ ก่ 1. ทฤษฎีองค์การสมยั ดง้ั เดมิ (Classical Theory of Organization) ทฤษฎีองค์การสมัยด้ังเดิมได้เริ่มคิดค้น และก่อตั้งข้ึนเม่ือปลายศตวรรษที่ 19 จากการ เปลี่ยนแปลงทางสังคมในปลายศตวรรษท่ี 19 นี้ แนวความคิดเก่ียวกับองค์การก็เปล่ียนแปลงตามไป ด้วย เพ่ือให้สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ซึ่งสภาพแวดล้อมของสังคมยุคน้ัน เป็นสังคม อุตสาหกรรม ทฤษฎีองค์การสมัยดั้งเดิม จึงมีโครงสร้างที่แน่นอน มีการกาหนดกฎเกณฑ์และเวลา อย่างมีระเบียบแบบแผน มุ่งให้ผล หลักการจดั การ 3200-1002

28 ผลิตมีประสิทธิผล และประสิทธิภาพ (Effective and Effcient Productity) จาก ลักษณะดังกล่าว ทฤษฎีองค์การสมัยดั้งเดิม จึงมีลักษณะที่มุ่งเน้นเฉพาะความเป็นทางการความมี รูปแบบหรือรูปนัยของ องค์การเท่านั้น ท้ังนี้เพ่ือจะได้ผลผลิตสูง และรวดเร็ว ของมนุษย์เสมือน เคร่ืองจักรกล (Mechanistic) กล่าว อีกนัยหนึ่ง ทฤษฎีองค์การสมัยมนุษย์ในเชิงจิตวิทยา สังคมวทิ ยา และมนุษย์วิทยา ทุกอย่างจะเป็นไปตามกฎเกณฑ์ ตามกรอบและโครงสร้างที่กาหนดไว้อย่างแน่นอน ปราศจากความยืดหย่นุ (Flexibility) ทฤษฎีองค์การสมัยด้ังเดิมน้ี พยายามที่จะสร้างองค์การข้ึนมาเพ่ือตอบสนอง ความต้องการเบื้องต้นทางด้าน เศรษฐกิจขององค์การและสังคม นอกจากนั้นการที่มุ่งให้ โครงสร้าง องค์การทางสังคมมีกรอบ มีรูปแบบก็เพื่อความสะดวกในการบริหาร และปกครอง ดังได้กล่าวแล้ว องค์การสมัยดงั้ เดิมมุ่นเน้นผลผลิตสงู ตามเปา้ หมายทก่ี าหนดไวน้ ่นั เอง หลักการของทฤษฎีองค์การสมัยดั้งเดิม มุ่งเน้นองค์การท่ีมีรูปแบบ (Formal Organization) ซ่ึงต้ังอยู่บนพนื้ ฐานหลกั 4 ประการ ท่ไี ด้กล่าวไวแ้ ล้วในตอนองคก์ ารท่มี ีรูปแบบ ได้แก่ การแบ่งระดบั ชน้ั สายการบังคบั บัญชา การแบ่งงาน ช่วงการควบคมุ และเอกภาพในการบริหารงาน กลุ่มนักวชิ าการ ที่มีบทบาทมากในทฤษฎอี งค์การสมัยดั้งเดิมคือ Frederick Taylor ผู้เป็นเจ้าตารับการบริหารแบบวิทยาศาสตร์ (Scientific Management) Max Weber เจ้าตารับ ระบบราชการ (Bureaucracy) Lyndall Urwick และ Luther Gulick ผมู้ ชี ่อื เสยี งเรื่องทฤษฎอี งคก์ าร และกระบวนการบรหิ ารงาน เป็นตน้ 2. ทฤษฎีองค์การสมัยใหม่ (Neo-Classical Theory of Organization) ทฤษฎอี งค์การสมัยใหม่เป็น ทฤษฎที ่ีพัฒนามาจากทฤษฎีองค์การสมัยด้งั เดิม โดยพฒั นา มาพร้อมกับวิชาการด้านสังคมวิทยา จิตวิทยา การพัฒนาท่ีสาคัญเกิดขึ้นระหว่าง ค.ศ.1910 และ 1920 ในระยะนก้ี ารศกึ ษาด้านปจั จยั มนษุ ยเ์ รม่ิ ไดน้ ามาพิจารณา โดยมองเหน็ ความสาคัญและ คุณค่าของมนุษย์ (Organistic) โดยเฉพาะการทดลองที่ Hawthorne ที่ดาเนินการ ต้ังแต่ ค.ศ. 1924 – 1932 ได้ช้ีให้เห็นถึงความสาคัญในการศึกษาทางพฤติกรรมศาสตร์ และในช่วงน้ี เองแนวความคิดด้านมนุษยสัมพันธ์ (Human Relations Movement) ได้รับพิจารณาในองค์การและ ขบวนการมนุษยสัมพันธ์นี้ได้มีการเคล่ือนไหวพัฒนาในประเทศสหรัฐอเมริกาอย่างเต็มท่ีในระหว่าง ค.ศ. 1940 – 1950 ความสนใจในการศกึ ษากลุม่ นอกแบบ หรือกลมุ่ อยา่ งไมเ่ ป็นทางการ (Informal Group) ท่ีแฝงเข้ามาในองค์การท่ีมีรูปแบบมีมากขึ้น ทฤษฎีองค์การสมยั ใหม่มุ่งให้ความสนใจด้านความต้องการ (Needs) ของสมาชกิ ในองคก์ ารเพม่ิ ขน้ึ สรุป ได้ว่าทฤษฎีองค์การสมัยใหม่ ให้ความสาคัญในด้านความรู้สึกของบุคคล ยอมรับถึงอิทธิพลทางสังคมที่มีผลกระทบต่อการปฏิบัติงาน อาทิเช่น กลุ่มคนงานและการมีส่วนร่วมใน การตัดสินใจซ่ึงมีความเช่ือว่าขบวนการมนุษย สัมพันธ์ จะให้ประโยชน์ในการผ่อนคลาย ความตายตวั ในโครงสรา้ งขององค์การสมยั ดัง้ เดิมลง บุคคลท่ีมีชื่อเสียงในทฤษฎีองค์การสมัยใหม่ คือ Hugo Munsterberg เป็นผู้เร่ิมต้น วิชาจิตวิทยาอุตสาหกรรม เขียนหนังสือชื่อ Psychology and Industrial Efficiency, Elton Mayo, Roethlisberger และ Dickson ไดท้ าการศกึ ษาทีฮ่ อธอร์น (Howthorne Study) เปน็ ผบู้ กุ เบิกขบวนการ หลักการจดั การ 3200-1002

29 มนุษยสัมพันธ์ (Human Relations Movement) นอกจากน้ันได้รับการสนับสนุนจากนักทฤษฎี มนุษย์สัมพนั ธอ์ ีก เช่น MeGregor และ Maslow เป็นตน้ 3. ทฤษฎีองค์การสมัยปัจจบุ นั (Modern Theory of Organization) ทฤษฎีองค์การสมัยปัจจุบันได้รับการพัฒนามาในช่วง ค.ศ. 1950 หรือ ก่อนหน้านั้น เล็กน้อย แนวการพัฒนาทฤษฎีองค์การสมัยใหม่ยังคงใช้ฐานแนวความคิด และหลักการของทฤษฎี องค์การสมัยดั้งเดิมและสมัยใหม่มาปรับปรุงพัฒนา โดยพยายามรวมหลักการทางวิทยาการหลาย สาขาเข้ามาผสมผสาน ท่ีเรียกกันว่า สหวิทยาการ (Multidisciplinary Approach) เป็นการรวมกัน ของหลักการทางเศรษฐศาสตร์ พฤติกรรมศาสตร์และสังคมศาสตร์เข้าด้วยกันที่เรียกว่าเศรษฐศาสตร์ สังคม (Socioeconomic) นักทฤษฎอี งค์การสมัยปัจจุบัน มีความคิดว่าทฤษฎสี มัยด้ังเดิมนั้น พิจารณาองค์การ ในลักษณะแคบไป โดยมีความเช่ือว่าองค์การอยู่ท่ามกลางส่ิงแวดล้อมที่หลากหลาย ฉะน้ันควรเน้น การวเิ คราะห์ และสังเคราะห์ส่ิงต่าง ๆ เข้าด้วยกัน การศึกษาองค์การที่ดที ่ีสุดควรจะเปน็ วิธีการศึกษา วิเคราะหอ์ งคก์ ารในเชิง ระบบ (System Analysis) ซงึ่ ประกอบด้วยตัวแปรตา่ ง ๆ มากมายทงั้ ภายใน และภายนอกองค์การ ล้วนแล้วแต่มีผลกระทบต่อโครงสร้าง และการจัดองค์การท้ังส้ิน แนวความคิด เชงิ ระบบนีป้ ระกอบด้วยสว่ นต่าง ๆ ท่เี ปน็ พ้ืนฐาน 5 สว่ น ไดแ้ ก่ 3.1 ส่ิงนาเขา้ (Input) 3.2 กระบวนการ (Process) 3.3 สงิ่ สง่ ออก (Output) 3.4 ขอ้ มลู ปอ้ นกลบั (Feedback) 3.5 สภาพแวดลอ้ ม (Environment) ดังนัน้ องค์การในแนวความคดิ นจ้ี งึ ต้องมกี ารปรบั ตัวตลอดเวลา เพราะตวั แปรต่าง ๆ มีลกั ษณะเปล่ียนแปลงอยู่เสมอ บุคคลทีม่ ชี อื่ เสยี งในทฤษฎีองคก์ ารสมัยปัจจุบนั มหี ลายคน อาทเิ ชน่ Alfred Korzybskj, Mary Parker Follet, Chester I Barnard, Norbert Winer และ Ludwig Von Bertalanfty เป็นตน้ ยังมีทฤษฎีองค์การสมัยปัจจุบัน ที่ควรกล่าวถึงอีก คือ ทฤษฎีองค์การตาม สถานการณ์และกรณี (Contingency Theory) เริ่มมีบทบาทประมาณปลายปี ค.ศ.1960 เป็นทฤษฎี ท่ีพัฒนามาจากความคิดอิสระ ที่ว่าองค์การที่เหมาะสมที่สุดควรจะเป็นองค์การที่มีโครงสร้างและ ระบบที่สอด คล้องกับสภาพแวดลอ้ ม และสภาพความเป็นจริงขององค์การ ต้ังอย่บู นพ้นื ฐานการศึกษา สภาพแวดลอ้ มทแี่ ตกต่างกนั ของมนษุ ย์ (Humanistic Environment) ทฤษฎอี งค์การตามสถานการณ์ และกรณีน้มี ีอสิ ระมาก โดยมีธรรมชาติ (Natural) เป็นตัวแปรและเป็นปัจจยั สาคัญ ใน การกาหนดรูปแบบ กฎเกณฑ์และระเบยี บแบบแผนมีลักษณะเป็นเหตุเป็นผลและสอดคล้องกับสภาพ ความเป็น จริง สภาพแวดล้อม เป้าหมายขององค์การโดยส่วนรวมและเป้าหมายของสมาชกิ ทุกคนใน องค์การ โดยมีข้อสมมติฐานว่า องค์การท่ีเหมาะสมท่ีสุดคือ องค์การท่ีมีโครงสร้างและรูปแบบท่ี หลักการจดั การ 3200-1002

30 สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมของสังคมนั้น ๆ ซ่ึงรวมถึงสภาพภูมิศาสตร์ วัฒนธรรม ค่านิยม ความเช่ือ การสนับสนนุ และความตอ้ งการของสมาชิกในองค์การนัน้ ด้วย บคุ คลทีก่ าหนดชอื่ ทฤษฎอี งคก์ ารตามสถานการณแ์ ละกรณคี อื Fiedler นอกจากน้นั ก็ มี Woodward, Lawrence และ Lorsch ได้ทาการวิจัยศึกษาเรอ่ื งน้ี ทฤษฎกี ารจัดการในสมยั ตา่ ง ๆ ได้มีนักวิชาการหลายคนที่ได้ศึกษาและค้นคว้าทฤษฎีการจัดการเพ่ือนามา เป็น หลกั การในการบริหารงานในองค์การต่าง ๆ ซึ่งนับได้ว่าเป็นเร่ืองสาคัญที่นกั บริหารทงั้ หลายจะตอ้ ง ทาการศึกษาแนวความคิดเกี่ยวกับทฤษฎีการจัดการโดยแบ่งวิธีการศึกษาแนวความคิด ตา่ ง ๆ ของการจัดการมหี ลายแนวความคิด ดังนี้ 1. แนวความคิดการจัดการสมยั ด้ังเดมิ 1.1 การจดั การทมี่ หี ลกั เกณฑ์ (Scientific Management) แนวความคิดการบริหารท่ีมีหลักเกณฑ์ ถือกาเนิดขึ้นคร้ังแรกในสมัยการปฏิวัติ อตุ สาหกรรม โดย Frederick W. Taylor “บิดาแห่งการจัดการที่มีหลักเกณฑ์” ซ่ึงเปน็ ผู้ค้นคิดสาคัญ ในการวางหลักการ และทฤษฎีการจัดการท่ีถูกต้องข้ึนเป็นครั้งแรก จากการศึกษาวิธีการปฏิบัติงาน ด้านการผลิตในระดับโรงงานเป็นคร้ังแรกน้ัน Taylor ได้ประกาศใช้หลักการ (Principles) ต่าง ๆ ที่ เขาใช้ในการปฏิบัติงาน หรือท่ีเรียกว่า การจัดการท่ีมีหลักเกณฑ์ (Scientific Management) ตาม แนวความคิดของ Taylor เขาไม่เห็นด้วยกับวิธีการทางานของผู้บริหารในสมัยนั้น ที่ใช้วิธีการทางาน อย่างไม่มีหลักเกณฑ์ Taylor เชื่อว่าเป็นไปได้ที่จะกาหนดปริมาณงานที่แต่ละคนทาได้ในระยะเวลาท่ี กาหนด โดยไม่เป็นการบีบบังคับต่อผู้ทางานน้ัน และการศึกษาเกี่ยวกับเวลาดังกล่าว จะเป็นไปโดย ถูกตอ้ งและมหี ลักเกณฑ์มากที่สดุ ในการน้ี Taylor ได้ใชว้ ธิ กี ารดังนี้ 1) การศกึ ษาเกีย่ วกบั เวลาท่ีใชใ้ นการทางานช้ินหน่งึ ๆ 2) การศึกษาเก่ียวกับการเคล่ือนไหว (Motion) ในการทางานเพื่อจะปรับปรุง วิธีการทางาน 3) การแยกงานออกเป็นข้ันตอนต่างกัน เพ่ือให้คนงานทางานได้อย่างเต็ม ความสามารถ จากการศึกษาเพ่ือกาหนดวิธีการทางาน โดยการวิเคราะห์เวลาและการเคลื่อนไหว (Time and motion study) ของ Taylor นั้น สาระสาคัญของแนวความคิดก็คือ การเปล่ียนจาก ความไม่มีประสิทธภิ าพ อนั สืบเนื่องมาจากวธิ ีการปฏิบัติแบบไม่มีหลักเกณฑ์ มาเปน็ ความมีประสิทธิภาพ โดยมีวิธกี ารจัดการที่มีหลักเกณฑ์ (Scientific Methods) ที่กาหนดขึ้น โดยตวั ผู้บริหารตอ้ งเพิ่มความ รับผิดชอบท่ีควรจะต้องมีมากขึ้นกว่าเดิม Taylor ได้ช้ีให้เห็นในด้านการวางแผน ได้แนะนาให้มีการ แยกทางด้านการวางแผนออกจากการกระทาหรืองานด้านปฏิบัติ และในด้านการควบคุมก็เรียกร้องให้มี การจัดการองค์การ และการควบคุมใหม่ เพ่ือจดั ตาแหน่งหน้าทข่ี องหวั หน้าพนกั งานให้เหมาะสม หลักการจดั การ 3200-1002

31 การจัดการที่มีหลักเกณฑ์ท่ีพัฒนาข้ึนมาโดย Taylor นี้ มีหลักการขั้นพ้ืนฐานที่ สาคัญ 4 ประการ คือ 1) ต้องมีการคิดคน้ และกาหนด “วิธีการทีด่ ีท่สี ดุ ” ในการทางานแต่ละอย่าง gเพ่ือให้ งานเสรจ็ ลลุ ว่ งด้วยดตี ามวัตถุประสงคม์ าตรฐานของงาน ซ่ึงวิธีการทีด่ ีทส่ี ุด (One Bast Way) ต้องผ่านการพิสูจน์มาแล้ว และมีการจ่ายผลตอบแทนในงานส่วนท่ีเกิน มาตรฐานเพ่อื เปน็ การจงู ใจด้วย 2) ต้องมีการคัดเลือกและพัฒนาคน โดยต้องมีการจัดคนให้เหมาะสมกับงานที่ ทา พร้อมท้งั อบรมคนงานใหร้ ้จู ักวิธีการทางานท่ถี ูกวธิ ดี ว้ ย 3) ตอ้ งพิจารณาวธิ ที างานอยา่ งรอบคอบ เพ่อื ไม่ใหค้ นงานคิดคน้ วธิ กี ารทางาน ใหม่ ๆ โดยไร้เหตุผล และให้คนงานมีโอกาสรับรายได้สูงขน้ึ จากการเพิ่มผลผลิต 4) การประสานงานร่วมมือกันระหว่างผู้บริหารและคนงาน โดยฝ่ายบริหาร จะต้องเข้าไปประสานงานอยา่ งใกล้ชดิ กบั คนงานทีป่ ฏิบัติงาน จากหลักการต่าง ๆ ของ Taylor ข้างต้น แสดงให้เห็นว่าเป็นวิธีการที่มี หลักเกณฑ์ตามหลักวิทยาศาสตร์ ทั้งในเรื่องการศึกษางาน การกาหนดมาตรฐานงานที่ต้องมีการ พิสูจน์และทดลองให้เห็นชดั เจนตามขอบเขตงานที่ตอ้ งทา และมีจดุ สาคัญอีกประการหนึ่งคือตอ้ งรู้จัก วธิ ีการหาทางเพิม่ ผลผลิตให้ได้มากที่สุด โดยวิธีการใช้กาลังความพยายามน้อยที่สุด ดว้ ยวิธีการขจัด การสูญเสียและความด้อยประสิทธภิ าพในระดับการปฏิบตั ิการใหห้ มดสนิ้ ไป เฮนรี แอล แกนต์ (Henry L. Gantt) ค.ศ.1861-1919 Gantt ทางานกับ Talor เขามุ่งม่ันที่จะค้นหาวิธีการเพิ่มประสิทธิภาพในการ ทางาน ผา่ นกระบวนการปรบั ปรุงวิธีการทางานของคนงาน ผลงานท่สี ร้างชื่อเสยี งให้กับเขา คอื ระบบ แผนภูมิเพ่ือการวางแผนและควบคุม (Chart System of Planning and Control) ซ่ึงยังเป็นที่นิยม ใช้กันมาสืบจนทุกวันนี้ นิยมเรียกกันส้ัน ๆ ว่า “แกนต์ ชาร์ต” (Gantt Chart) ซ่ึงแสดงความสัมพันธ์ ระหว่างตารางเวลาการทางานที่สมบูรณ์กับจานวนเวลาที่ ผ่านพ้นไป โดยแผนภูมินี้จะทาให้การ ประสานงานได้ผลดีหลีกเลี่ยงการล่าช้า ตลอดจนเป็นหลักประกันความแน่นอนว่างานต้องเสร็จทัน ตามกาหนดเวลา Gantt มีความเช่ือตามแนวคิดการจัดการเชิงวิทยาศาสตร์อย่างแรงกล้า เขามุ่งมั่น ท่ีจะพัฒนาแนวคิดเก่ียวกับระบบผลประโยชน์ต่างตอบแทนท้ังสองฝ่าย คือ ฝ่ายนายจ้างและลูกจ้าง ให้ได้ประโยชน์จากการเพ่ิมประสิทธิภาพในการทางานแบบคู่ขนาน เขาเรียกแนวคิดในอุดมคติน้ีว่า “การประสานงานร่วมกันเป็นหน่ึงเดยี ว” (Harmonious Cooperation) เขาเชือ่ ว่าปญั หาตา่ ง ๆ ที่เกิดขึ้น ในองค์การมีพื้นฐานมาจาก “คน” อันเป็นปัจจัยที่สาคัญที่สุดแทบท้ังส้ิน (Koontz และ Weihrich, 1988) ผลงานอีกชิ้นหนึ่งที่สร้างชื่อเสียงให้กับ Gantt คือระบบจูงใจโดยใช้โบนัส (Incentive bonus system) คือค่าตอบแทนท่ีจ่ายให้กับคนงาน โดยถือเกณฑ์จากยอดกาไรของกิจการ เป็นการจูงใจ คนงานเพื่อให้มีกาลังใจทางานเพ่ือให้เกิดกาไร ย่ิงกิจการมีกาไรมาก คนงานยิ่งได้โบนัสมากให้แก่ หลักการจดั การ 3200-1002

32 คนงานที่สามารถเพิ่มผลผลิตตามจานวนที่กาหนดไว้ รวมท้ังโบนัสท่ีจ่ายให้แก่ผู้บริหาร ท่ีได้รับการ อบรมและสามารถจูงใจให้คนงานเหลา่ นัน้ เพ่ิมผลผลิตตามจานวนทีก่ าหนด 1.2 การจัดการตามหลกั การจัดการทั่วไป (General Principles of Management) 1.2.1 ทฤษฎีการจัดการของ Henri Fayol Fayol ท่มี ีความเช่อื วา่ เปน็ ไปได้ที่เราจะหาทางศกึ ษาถึงศาสตร์ทีเ่ กยี่ วข้อง กับการจัดการ (Management Sciences) ซ่ึงสามารถใช้ได้กับการบริหารทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็นการ บรหิ ารงานอตุ สาหกรรมหรอื งานรฐั บาล Fayol ได้สรปุ สาระสาคญั ตามแนวความคิดของตนไว้ดังนี้ คือ 1) เกี่ยวกับหน้าท่ีการจัดการ (Management Functions) Fayol ได้ อธิบายถึงกระบวนการจดั การงานว่า ประกอบดว้ ยหนา้ ท่ี (functions) ทางการจัดการ 5 ประการ คือ 1.1) การวางแผน (Planning) หมายถึง ภาระหน้าท่ีของผู้บริหาร ท่ีจะต้องทาการคาดการณ์ล่วงหน้าถึงเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่จะมีผลกระทบต่อธุรกิจ และกาหนดขึ้นเป็น แผนการปฏบิ ัติงานหรือวิถที างที่จะปฏิบัตเิ อาไว้ เพอื่ สาหรับเปน็ แนวทางของการทางานในอนาคต 1.2) การจัดการองค์การ (Organizing) หมายถึง ภาระหน้าท่ีท่ีผู้บริหาร จาต้องให้มีโครงสร้างของงานต่าง ๆ และอานาจหน้าที่ ทั้งน้ีเพ่ือให้เครื่องจักร สิ่งของ และตัวคน อยู่ ในสว่ นประกอบที่เหมาะสม ในอันทีจ่ ะชว่ ยให้งานขององคก์ ารบรรลุผลสาเร็จได้ 1.3) การบังคับบัญชาส่ังการ (Commanding) หมายถึง หน้าท่ีใน การส่ังงานต่าง ๆ ของผู้ใต้บังคับบัญชา ซ่ึงกระทาให้สาเร็จผลด้วยดี โดยที่ผู้บริหารจะต้องกระทาตน เปน็ ตัวอย่างท่ีดี จะต้องเข้าใจคนงานของตน 1.4) การประสานงาน (Coordinating) หมายถึง ภาระหน้าท่ีที่จะต้อง เชื่อมโยงของทุกคนใหเ้ ขา้ กนั ได้ และกากับใหไ้ ปสจู่ ุดมุ่งหมายเดียวกัน 1.5) การควบคุม (Controlling) หมายถึง การที่จะต้องกากับให้ สามารถประกนั ได้ว่า กจิ กรรมต่าง ๆ ท่ีทาไปน้นั สามารถเข้ากนั ได้กับแผนที่ไดว้ างไวล้ ่วงหนา้ ทั้ง 5 หน้าท่ีท่ี Fayol ได้วิเคราะห์ไว้น้ี ถือได้ว่าเป็นวิถีทางท่ีจะให้ ผู้บริหารทกุ คนสามารถบรหิ ารงานของตนให้บรรลุผลสาเร็จตามเป้าหมายได้ 2) คณุ สมบัติ ความสามารถ รา่ งกาย จิตใจ ไหวพรบิ การศึกษาเทคนิค ในการทางาน และประสบการณ์ต่าง ๆ คุณสมบัติทางด้านเทคนิควิธีการทางานมีความสาคัญที่สุด สาหรับระดับคนงานธรรมดา แต่ความสามารถทางด้านการจัดการ จะเพ่ิมความสาคัญตามลาดับ จนถึงผบู้ รหิ ารระดบั สงู สุด วิชาการบริหารงาน เป็นส่ิงที่สามารถเรียนรู้กันได้ และควรจัดให้มีการ อบรมควบคู่ไปกับความรู้ทางด้านเทคนิค เพื่อให้การบริหารงานสามารถดาเนินการปฏิบัติได้ตาม กระบวนการทถ่ี ูกต้อง 3) หลักการจัดการ (Management Principles) อองรี ฟาโยล ได้วาง หลักท่ัวไปในการจดั การ ซงึ่ ใช้เป็นแนวทางปฏบิ ัตสิ าหรบั ผู้บรหิ าร หลกั การดังกลา่ วมี 14 ข้อ ดังนี้ 3.1) หลั กการของการแบ่ งงานกั นท า (Division of Work or Specialization) คือ การแบ่งแยกงานกันทาตามความถนัด โดยไม่คานึงถึงว่าจะเป็นงานด้านบริหาร หลักการจดั การ 3200-1002

33 หรือด้านเทคนิค ท้ังนี้เป็นไปตามหลักของการใช้ประโยชน์ของแรงงานให้มีประสิทธิภาพสูงสุดตามหลัก เศรษฐศาสตร์ โดยใช้กาลงั เท่าเดมิ แต่ได้ผลผลติ 3.2) อานาจหน้าทีแ่ ละความรบั ผดิ ชอบ (Authority & Responsibility) ในทรรศนะของฟาโยล อานาจหน้าท่ีและความรับผิดชอบเป็นสิ่งท่ีแยกจากกัน มิได้ ผู้ซึ่งมีอานาจหน้าท่ีจะออกคาสั่งได้นั้น ต้องมีความรับผิดชอบต่อผลงานท่ีตนทาไปน้ันด้วย ใน ปัจจุบันนี้เรายึดถือหลักที่ว่า อานาจหน้าท่ีควรจะมีเท่ากับความรับผิดชอบ น่ันคือ เมื่อผู้ใดได้รับ มอบหมายให้ต้องรับผิดชอบต่องานอันใด ผู้นั้นก็ควรจะได้มีอานาจหน้าท่ีเพียงพอที่จะใช้ปฏิบัติงาน อนั นัน้ ใหส้ าเรจ็ ลลุ ่วงด้วยดี 3.3) การมีผู้บังคับบัญชาเพียงคนเดียว (Unity of Command) ในการกระทาใด ๆ ผู้ใตบ้ ังคับบัญชาควรได้รับคาสั่งจากผู้บงั คับบญั ชาคนเดยี วเท่านั้น ท้ังนี้เพื่อปอ้ งกันมิ ให้เกิดความสับสนในคาส่ังด้วยการปฏิบัติตามหลักข้อน้ี ย่อมจะช่วยให้สามารถขจัดสาเหตุแห่งการ เกิดข้อขัดแย้งระหวา่ งแผนกงานและระหวา่ งบุคคลในองค์การให้หมดไปได้ การมีผู้บังคับบัญชา 2 คน ในเวลาเดียวกนั เป็นการทาลายอานาจหน้าที่และระเบียบวนิ ัยภายในองคก์ าร 3.4) การมีจุดมุ่งหมายร่วมกัน (UnityofDirection) ตามหลักข้อน้ี กิจกรรม ของกลุ่มจะต้องดาเนินไปในทิศทางเดียวกันท่ีสอดคล้องกัน และเป็นไปตามแผนงานเพียงอันเดียว ร่วมกัน ฟาโยลเช่ือว่า การที่จะให้เป็นไปตามหลักการดังกล่าวนี้ได้ ย่อมขึ้นอยู่กับการท่ีจะต้องจัด โครงสร้างขององค์การ ให้มีแผนกต่าง ๆ ท่ีเหมาะสมไว้ตั้งแต่ต้น หลักข้อน้ีจึงเก่ียวข้องกับโครงสร้างของ องค์การเปน็ สาคัญ ซึ่งแตกต่างกบั หลักการมผี บู้ ังคับบญั ชาคนเดยี ว (Unity of Command) 3.5) การจัดสายการบังคับบัญชา (Scalar Chain) สายการบังคับ บัญชา คือ สายสัมพันธ์ระหว่างผู้บังคับบัญชาจากระดับสูงมายังระดับต่าสุด ด้วยสายการบังคับ บัญชาดังกล่าวจะอานวยให้การบังคับบัญชาเป็นไปตามหลักของการมีผู้บังคับบัญชาเพียงคนเดียว และช่วย ให้เกิดระเบียบในการถ่ายทอดข่าวสารข้อมูลระหว่างกันอีกด้วย ฟาโยล ให้หลักการว่าสายการบังคับ บัญชาควรจะส้ินสุด เพ่ือให้การทางานเป็นไปอย่างรวดเร็ว และมีประสิทธิภาพ ถ้าหากสายการ บังคับบัญชานี้ยิ่งยาวห่างออกไปแล้ว การพยายามบังคับให้เป็นไปตามหลักข้อนี้ย่อมจะก่อให้เกิด ปญั หาความยากลาบากในการตดิ ต่อระหว่างผู้ท่ีอยู่ในระดับเดยี วกัน เพราะการตดิ ต่อจะต้องย้อนผ่าน ข้ึนไปยงั ผู้บังคบั บัญชาท่อี ยใู่ นระดับสูงตามสายงานเสียกอ่ น ดังนัน้ หากจาเป็นต้องมีสายการบงั คบั บัญชา ยาวสมควรท่จี ะอนโุ ลมใหผ้ ูใ้ ต้บังคับบัญชาทอ่ี ยใู่ นระดับเดียวกันติดต่อรบั รู้เร่ืองราวไดโ้ ดยตรง แต่ตอ้ ง ได้รับความเหน็ ชอบจากผู้บังคบั บัญชาก่อน 3.6) ความมีระเบียบวินัย (Discipline) โดยถือว่าระเบียบวินัยในการ ทางานนน้ั เกิดจากการปฏิบัติตามข้อตกลงในการทางาน ทง้ั นโี้ ดยมุง่ ท่ีจะกอ่ ใหเ้ กิดการเคารพเชอ่ื ฟัง และ ทางานตามหน้าที่ด้วยความต้ังใจ ฟาโยล เห็นว่าวิธีที่จะรักษาระเบียบวินัยข้ึนอยู่กับคุณภาพของ ผู้บังคับบัญชาในทุกระดับขององค์การ ข้อตกลงต่าง ๆ ต้องเป็นท่ีมีความชัดเจน และยุติธรรมมากที่สุด การลงโทษต้องกระทากนั อยา่ งระมดั ระวังทสี่ ดุ 3.7) การถือประโยชน์ที่ส่วนบุคคลเป็นรองจากประโยชน์ส่ วนรวม (Subordination of Individual to General Interest) หลักข้อน้ีระบุว่า ส่วนรวมย่อมสาคัญ กว่าส่วนย่อยตา่ ง ๆ และเปา้ หมายของส่วนรวมของกลุ่มจะต้องมีความสาคัญเหนือกว่าเป้าหมายของ หลักการจดั การ 3200-1002

34 ส่วนบุคคลหรือของส่วนย่อยต่าง ๆ ผลประโยชน์ของสังคมย่อมเหนือกว่าผลประโยชน์ของกลุ่มและ บคุ คล จึงจะทาให้สงั คมน้ันเจริญได้ 3.8) การให้ผลประโยชน์ตอบแทน (Remuneration) การให้และวิธีการ จ่ายผลประโยชน์ต้องมีหลักการตอบแทนด้วยความยุติธรรม และให้ความพอใจมากที่สุดแก่ท้ังทาง ฝา่ ยลกู จา้ ง และนายจา้ ง ฟาโยล ยดึ หลกั การตอบแทนต่อหนว่ ยผลิตเป็นเกณฑ์ 3.9) การรวมอานาจไว้ส่วนกลาง (Centralization) ในการบริหาร องค์การจาเป็นต้องมีหลักการรวมอานาจไว้ที่จุดศูนย์กลาง เพื่อให้สามารถควบคุมส่วนต่าง ๆ ของ องค์การไว้ได้ การกระจายอานาจไปส่หู นว่ ยยอ่ ยกม็ คี วามจาเป็นในบางกรณี และในการทีจ่ ะเลือกอย่างใด มากน้อย แคไ่ หนขนึ้ อยูก่ บั บคุ คล สถานการณ์ เพอื่ ประโยชนร์ วมสงู สดุ ขององคก์ าร 3.10) ความมีระเบียบเรียบร้อย (Order) ความมีระเบียบเป็น พ้ืนฐานของการปฏิบัติงานอย่างม่ันคง ฟาโยล ถือว่าทุกสิ่งทุกอย่างไม่ว่าสิ่งของหรือคนต่างต้องมี ระเบียบ และรู้ว่าตนอยู่ในท่ีใดของส่วนรวม หลักนี้ก็คือหลักมูลฐานที่ใช้ในการจัดสิ่งของ และบุคลากร ในการจัดระเบียบสาหรับการทางานของบุคคลในองค์การนั้น ผู้บริหารจาต้องกาหนดลักษณะและ ขอบเขตของงานให้ถูกตอ้ งชัดเจน พร้อมกบั ระบุใหเ้ หน็ ถึงความสมั พนั ธ์ระหว่างกันปรากฏเป็นแผนภมู ิ การจัดองคก์ าร (Organization Chart) เพอ่ื ความเปน็ ระเบียบในการแบง่ งานกนั ทา 3.11) ความเสมอภาค (Equity) ผู้บริหารต้องยึดถือความเอื้ออารี ความเมตตา และความยุติธรรมเป็นหลักปฏิบัติต่อผู้อยู่ใต้บังคับบัญชา ความเสมอภาคจะจูงใจให้ พนักงานมีความจงรักภักดี และการอุทิศตนเพื่องาน หลักความเสมอภาค จะสะท้อนออกมาในรูปของ การจา่ ยค่าตอบแทนและการพจิ ารณาเลื่อนตาแหน่ง 3.12) ความมน่ั คงของการวา่ จา้ งทางาน (Stability of Staff) กล่าวว่า ทั้ง ผู้บริหารและคนงานต่างต้องใช้เวลาระยะหนึ่ง เพ่ือเรียนรู้งานจนทางานได้ดี แต่ถ้าหากเขาถูกออก จากงานน้ันกลางคันหรือเมื่อเสร็จสิ้นการอบรม ย่อมเป็นการสิ้นเปลืองท้ังเงินและเวลาโดยเปล่า ประโยชน์ การที่คนเข้าออกมากย่อมเป็นสาเหตุให้ต้องสิ้นเปลือง และเป็นผลของการบริหารงานท่ี ไม่มีประสทิ ธิภาพ 3.13) ความคิดริเร่ิม (Initiative) หมายถึง การเปดิ โอกาสให้ ผู้ใต้บังคับบัญชา ได้แสดงความคิดริเริ่ม ฟาโยล จึงเน้นว่าผู้บังคับบัญชาควรจะสนับสนุนให้ผู้น้อยมี ความคิดริเร่ิม ให้คาแนะนาและให้โอกาสในการนามาใช้ให้เกิดประโยชน์ เป็นพลังอันสาคัญท่ีจะทา ใหอ้ งค์การเข้มแข็งขน้ึ 3.14) ความสามัคคี (Esprit de Corps of Union is Strength) ความหมายเชน่ เดยี วกบั คาทก่ี ลา่ ววา่ \"สามัคคีคือพลัง\" หลกั ข้อน้ี เนน้ ถงึ ความจาเป็นที่คนตอ้ งทางาน เป็นกลุ่มท่ีเป็นอนั หน่ึงอันเดียวกัน และช้ีให้เห็นถึงความสาคัญของการตดิ ตอ่ สือ่ สาร เพ่อื ให้ได้มาซึง่ กล่มุ ทางานท่ีดี ผบู้ รหิ ารต้องสง่ เสรมิ ใหเ้ กิดความสามคั คีในองค์การ นอกจากนห้ี ลกั ความสามัคคียังมี ส่วนช่วยใหเ้ กิดการบังคบั บญั ชาทไ่ี ด้ผลดียิ่งขนึ้ อกี ด้วย สรุป การจัดการที่มีหลักเกณฑ์เกิดขึ้นเพราะว่าองค์การได้มีการนาเอา เครื่องจักรมาใช้ รวมท้ังมีการลงทุนสร้างระบบการทางานข้ึนมา ซ่ึงองค์การต้องใช้หลักการบริหาร หลักการจดั การ 3200-1002

35 เพ่ือเพ่มิ ผลผลิตโดยการใช้เคร่ืองจักรท่ีทันสมัยที่สุด ซ่ึงเป็นแนวทางท่ีมุ่งเพมิ่ ประสิทธิภาพในองค์การ โดยให้ความสาคัญต่อระบบการทางานในองคก์ าร 2. การจัดการแบบมนุษยสัมพนั ธ์ (The Human Relations Theory) ผู้นาแนวคดิ การจัดการแบบมนษุ ยสมั พันธ์ทส่ี าคญั คอื เอลตนั เมโย (George Elton Mayo) และโฟลเลทท์ (Mary Parker Follett) 2.1 ทฤษฎกี ารจัดการของเอลตนั เมโย Elton Mayo ได้ศึกษาเกี่ยวกับการจัดการแบบมนุษยสัมพันธ์ ท่ีเรียกว่า Hawthorn Study โดยมีการศึกษาท่ีบริษัท Western Electric Company ในเมือง ชิคาโก ระหว่างปี ค.ศ. 1927 - 1932 การทดลองดงั กล่าวกระทาภายใตก้ ารควบคุมของ Elton Mayo นักจิตวิทยาจาก มหาวิทยาลัยฮาวาร์ด การศึกษาดังกล่าวได้เริ่มต้นด้วยการสารวจความสัมพันธ์ระหว่าง สภาพแวดล้อมทาง กายภาพ (Physical Environment) กับประสิทธิภาพในการทางาน (Productivity) โดยทาการศึกษาเก่ียวกับสภาพแวดล้อมทางกายภาพในท่ีทางาน โดยใช้ปัจจัย ดังตอ่ ไปน้ี 1) ความเข้มของแสงสวา่ งภายในท่ที างาน 2) ระดบั อณุ หภมู ภิ ายในสถานทีท่ างาน 3) เง่ือนไขทางกายภาพในการทางานอนื่ ๆ ทเี่ กย่ี วข้อง ผลจากการใช้ปัจจัยเหล่านี้ในการศึกษาค้นคว้าก็มีผลสรุปเก่ียวกับลักษณะ ความสัมพนั ธ์ระหว่างบคุ คลในการอยรู่ ่วมกันและทางานรว่ มกันดงั นี้ 1) แรงจูงใจต่อผลตอบแทนทางเศรษฐกิจไม่ได้เป็นปัจจัยสาคัญมากนัก ข้ึนอยู่กับ อิทธิพลของกลมุ่ มากกวา่ ทีจ่ ะกาหนดประสิทธภิ าพการทางาน 2) การทางานจะทาเป็นกลุ่มมากกวา่ รายบคุ คล 3) ความชานาญในการทางาน ไม่ไดเ้ ป็นสงิ่ จาเปน็ ทีจ่ ะใหเ้ กิดประสิทธภิ าพได้ 4) กลุม่ ไมเ่ ป็นทางการจะมีผลตอ่ การบริหารและการจัดการของผู้บรหิ าร 5) บคุ คลเปน็ ผมู้ จี ติ ใจไม่ใชจ่ ะปฏิบัตไิ ดอ้ ย่างเคร่อื งจักร 2.2 ทฤษฎีการจดั การของโฟลเลทท์ โฟลเลทท์ ได้เน้นถึงปัญหาความขัดแย้งทางการบริหาร ความขัดแย้งเป็นส่ิงท่ี ส้ินเปลืองและมีอันตราย แต่โฟลเลทท์มีความเห็นว่า ถ้าสามารถแก้ไขความขัดแย้งได้ก็จะก่อให้เกิดผลดี ในทางท่ีสร้างสรรค์ จนสามารถบรรลุเป้าหมายขององค์การได้ โดยโฟลเลทท์ได้เสนอวิธีแก้ปัญหา ความขัดแยง้ ในองค์การไว้ 3 ประการคือ 1) พยายามทาใหฝ้ ่ายใดฝา่ ยหน่ึงชนะ 2) พยายามประนีประนอม 3) พยายามบูรณาการโดยการหาจดุ รว่ มของทงั้ สองฝา่ ย หลักการจดั การ 3200-1002