ตำรับยาจีนที่ใช้บ่อยในประเทศไทย ฉบับสมบูรณ์

332 ตาํ รบั ยาควบคมุ การไหลเวยี นของเลอื ด 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ชวนซฺยง (川芎) เถาเหรนิ (桃仁) หงฮวฺ า (红花) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร หนิวซี (牛膝) ไฉหู (柴胡) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เจยี๋ เกงิ (桔梗) จ่อื เขอ (枳壳) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เซงิ ต้ี (生地) กนั เฉ่า (甘草)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 333 คาํ อธบิ ายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั สมนุ ไพร ตวั ยาหลกั หวาน อ่นุ บาํ รุงเลอื ด ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดี 当归 ตงั กยุ ตวั ยาหลกั 川芎 ชวนซฺยง อมเผด็ ข้นึ ลดบวม ระงบั ปวด (โกฐหวั บวั ) ตวั ยาหลกั 赤芍 เช่อเสา เผด็ อ่นุ ช่วยการไหลเวยี นของช่แี ละเลอื ด ตวั ยาหลกั 桃仁 เถาเหรนิ ขบั ลมในเลอื ด ระงบั ปวด (เมลด็ ทอ้ ) ตวั ยาหลกั ขม เยน็ ระบายความรอ้ น ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง 红花 หงฮวฺ า (ดอกคาํ ฝอย) เลก็ นอ้ ย บรรเทาอาการผดผน่ื แดงบนผวิ หนงั 牛膝 หนวิ ซี อาเจยี นเป็นเลอื ด เลอื ดกาํ เดาไหล (พนั งูนอ้ ย) ประจาํ เดอื นไมม่ า เป็นเถาดานหรอื กอ้ นในทอ้ ง ขม สุขมุ ช่วยใหเ้ลอื ดในระบบตบั และหวั ใจ อมหวาน หมนุ เวยี นดี กระจายเลอื ดคงั่ รกั ษาประจาํ เดอื นไมม่ า บรรเทาปวด ประจาํ เดอื น หลอ่ ลน่ื ลาํ ไส้ ระบาย อ่อน ๆ เผด็ อ่นุ ช่วยใหเ้ลอื ดหมนุ เวยี น ทะลวง จงิ ลวั่ ช่วยใหป้ ระจาํ เดอื นปกติ บรรเทาอาการปวดประจาํ เดอื น ระงบั ปวด ลดบวม ขมอมหวาน สุขมุ ช่วยนาํ ความรอ้ นทเ่ี กดิ จากการ เปร้ยี ว อกั เสบและเลอื ดทอ่ี ยู่ส่วนบนของ ร่างกายใหร้ ะบายลงลา่ ง เพอ่ื หยดุ เลอื ดทร่ี อ้ นแลว้ กระจายออกนอก ระบบ

334 ตาํ รบั ยาควบคมุ การไหลเวยี นของเลอื ด สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 柴胡 ไฉหู ตวั ยาเสรมิ ขม อมเผด็ เยน็ ขบั กระจายลดไข ้ ผอ่ นคลายตบั 桔梗 เจยี๋ เกงิ ตวั ยาเสรมิ ขมอมเผด็ เลก็ นอ้ ย และช่วยใหห้ ยางช่ขี ้นึ สู่สว่ นบน 枳壳 จอ่ื เขอ ตวั ยาเสรมิ 生地 เซงิ ต้ี ตวั ยาเสรมิ ขม คลายเครยี ด (โกฐข้แี มว) อมเผด็ 甘草 กนั เฉ่า ตวั ยานาํ พา หวาน สุขมุ กระจายช่ที ป่ี อด ขบั เสมหะ บรรเทา (ชะเอมเทศ) อมขม อาการไอมเี สมหะมาก แน่นหนา้ อก อมหวาน อดึ อดั คอบวมเจบ็ ฝีในปอด อาเจยี น เยน็ ช่วยใหช้ ่บี รเิ วณทรวงอกไหลเวยี นดี เลก็ นอ้ ย และช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี น เยน็ ระบายความรอ้ น ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง บาํ รุงเลอื ดและอนิ ช่ขี องตบั และไต เสรมิ สารนาํ้ สุขมุ บาํ รุงช่ี เสรมิ มา้ มและกระเพาะ- อาหาร ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตวั ยาหลกั ไดแ้ ก่ ตงั กุย ชวนซฺยง เช่อเสา เถาเหริน และหงฮฺวา มี สรรพคุณสลายการคงั่ ของเลอื ด ทาํ ใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดี หนวิ ซชี ่วยทะลทุ ะลวงหลอดเลอื ด สลายเลอื ดคงั่ ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นลงสูส่ ่วนลา่ ง ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ ไฉหูช่วยผ่อนคลายตบั ปรบั ช่ี เจยี๋ เกงิ และจ่อื เขอ ช่วยการไหลเวยี นของช่บี ริเวณทรวงอก เซงิ ต้ชี ่วยระบายความรอ้ นทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง เมอ่ื ใชค้ ู่กบั ตงั กุย จะบาํ รุงเลอื ด ช่วยหลอ่ ลน่ื บรรเทาความแหง้ ทาํ ใหส้ ลายเลอื ดคงั่ โดยไมท่ าํ ลายอนิ ของเลอื ด กนั เฉ่าเป็น ตวั ยานาํ พา ช่วยปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ ยาลูกกลอน4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตวั ยาสลายการคงั่ ของเลอื ดหลายชนิด จึงไม่ควรใชก้ บั ผูป้ ่วยท่ีไม่มี อาการเลอื ดคงั่ และหา้ มใชก้ บั สตรมี คี รรภ1์ ,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 335 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ิช่วยใหก้ ารไหลเวียนของเลอื ดในหนูขาวดีข้ึน ป้องกนั การขาดออกซเิ จนและยบั ยง้ั การหดตวั ของกลา้ มเน้ือหวั ใจหนูถบี จกั ร4 ปกป้องกลา้ มเน้ือหวั ใจหนู ขาวจากการขาดเลอื ด5 ตา้ นการเกิดภาวะหลอดเลอื ดแดงแขง็ ในกระต่าย6 กระตนุ้ ใหไ้ ขกระดูกหนูถบี จกั รสรา้ งเมด็ เลอื ดเพม่ิ ข้นึ 7 ช่วยปรบั สมดุลของระบบภมู คิ ุม้ กนั ในหนูถบี จกั ร4 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณตา้ นการแขง็ ตวั ของเลอื ดและขยายหลอดเลอื ด บรรเทาอาการหดเกร็งของกลา้ มเน้ือหวั ใจ1,3,4 ทาํ ใหพ้ ฒั นาการของภาวะหลอดเลอื ดแดงแขง็ ชา้ ลง8 ช่วยให้ 9,10 ผูป้ ่วยปวดเคน้ หวั ใจทม่ี ภี าวะเลอื ดคงั่ มกี ารไหลเวยี นของเลอื ดดขี ้นึ และมอี าการและคุณภาพชวี ติ ดขี ้นึ ช่วยการไหลเวียนของเลือดและขจดั เลือดคงั่ ในหูชนั้ ในและกา้ นสมองของผูป้ ่ วยท่ีหูหนวกอย่าง เฉียบพลนั 11 รกั ษาภาวะเกิดพงั ผดื ท่ตี บั ท่เี กิดจากการติดเช้ือไวรสั ตบั อกั เสบชนิดบ1ี 2 นอกจากน้ียงั มี สรรพคณุ สงบจติ ใจ และช่วยใหม้ ดลูกหดตวั 1,3,4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาเซวย่ี ฝู่จูว๋ ที งั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2551. 4. Peng K, Wang XD, Yuan XQ. Xue Fu Zhu Yu Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Tang D, Liu Z, Zhang H, Sun M, Sui Y. Protective effects of xuefu zhuyu decoction on myocardium ischemia reperfusion injury in rats. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2010; 35(22): 3077-9. 6. Li Y, Zhao A, Zeng H, Lin G, Jiang H. Effects of Xuefu Zhuyu decoction on serum asymmetric dimethylarginine in atherosclerosis rabbits. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2009; 34(12): 1530-4. 7. Gao D, Lin JM, Zheng LP. Experimental study on effect of Xuefu Zhuyu Decoction on bone marrow hematopoietic stem cells of mice. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 2007; 27(6): 527-30. 8. Li Y, Chen K, Shi Z. Effect of xuefu zhuyu pill on blood stasis syndrome and risk factor of atherosclerosis. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 1998; 18(2): 71-3. 9. Chu FY, Wang J, Yao KW, Li ZZ. Effect of Xuefu Zhuyu Capsule (血府逐瘀胶囊) on the symptoms and signs and health-related quality of life in the unstable angina patients with blood-stasis syndrome after percutaneous coronary intervention: A Randomized controlled trial. Chin J Integr Med 2010; 16(5): 399-405. 10. Xue M, Chen KJ, Ma XJ, Liu JG, Jiang YR, Miao Y, Yin HJ. Effects of Xuefu Zhuyu Oral Liquid on hemorheology in patients with blood-stasis syndrome due to coronary disease and their relationship with human platelet antigen-3 polymorphism]. Zhong Xi Yi Jie He Xue Bao 2008; 6(11): 1129-35.

336 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด 11. Zhu TM, Sun H, Jin RJ. Effect of TCM formula for promoting blood circulation to remove blood stasis on brainstem auditory evoked potential and Transcranial Doppler parameters in patients with sudden deafness. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 2006; 26(8): 740-2. 12. Ru QJ, Tang ZM, Zhang ZE, Zhu Q. Clinical observation on effect of xuefu zhuyu decoction in treating patients with liver fibrosis caused by chronic hepatitis B]. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 2004; 24(11): 983-5.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 337 ป่ ูหยางหวนอทู่ งั (补阳还五汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 医林改错 อหี ลนิ ก่ายชฺวอ่ (Correction on the Errors of Medical Works)1 « ค.ศ. 1830 Wang Qingren (王清任 หวางชงิ เร่นิ ) »2 ประกอบดว้ ย Radix Astragali Membranacei เซงิ หวงฉี 120 กรมั Radix Angelicae Sinensis ตงั กยุ เหวย่ ์ 6 กรมั 生黄芪 Rhizoma Ligustici Chuanxiong ชวนซฺยง 3 กรมั 当归尾 Radix Paeoniae Rubra เช่อเสา 6 กรมั 川芎 Semen Persicae เถาเหรนิ 3 กรมั 赤芍 Flos Carthami หงฮวฺ า 3 กรมั 桃仁 Lumbricus ต้หี ลง 3 กรมั 红花 地龙 วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ 1,3 บาํ รุงช่ี ช่วยใหก้ ารไหลเวยี นของเลอื ดดขี ้นึ ทะลวงเสน้ ลมปราณ สรรพคณุ รกั ษาอมั พฤกษ์ อมั พาต ปากเบ้ยี ว ตาเข พูดอูอ้ ้ไี มช่ ดั นาํ้ ลายไหลท่มี มุ ปาก ขาลบี เดนิ ไม่ได้ ปสั สาวะบอ่ ยหรอื กลน้ั ปสั สาวะไมไ่ ด้ ล้นิ มฝี ้าขาว ชพี จรเช่อื งชา้ 1,3 ตาํ รบั ยาน้สี ามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยทเ่ี ลอื ดคงั่ และช่พี ร่อง เน่ืองจาก สาเหตตุ ่าง ๆ เช่น หลอดเลอื ดสมองอดุ ตนั หรอื แตกเฉียบพลนั หรอื เป็นโปลโิ อในวยั เดก็ เป็นตน้ 1,3

338 ตาํ รบั ยาควบคมุ การไหลเวยี นของเลอื ด ตาํ รบั ยา ปู่หยางหวนอทู่ งั (补阳还五汤) เซงิ หวงฉี (生黄芪) 2 เซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 339 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ตงั กยุ เหวย่ ์ (当归尾) ชวนซฺยง (川芎) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เช่อเสา (赤芍) เถาเหรนิ (桃仁) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร หงฮวฺ า (红花) ต้หี ลง (地龙)

340 ตาํ รบั ยาควบคมุ การไหลเวยี นของเลอื ด คาํ อธบิ ายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั หวาน สมนุ ไพร ตวั ยาเสรมิ หวาน อ่นุ บาํ รุงช่ขี องปอดและมา้ ม เสรมิ 生黄芪 เซงิ หวงฉี ตวั ยาช่วย อมเผด็ ตวั ยาช่วย เผด็ เลก็ นอ้ ย ภมู คิ ุม้ กนั ระงบั เหงอ่ื 当归尾 ตงั กยุ เหวย่ ์ ขม (โกฐเชยี ง) ตวั ยาช่วย อ่นุ ช่วยใหก้ ารไหลเวยี นของเลอื ดไม่ 川芎 ชวนซฺยง ขม (โกฐหวั บวั ) ตวั ยาช่วย อมหวาน ตดิ ขดั 赤芍 เช่อเสา ตวั ยาช่วย เผด็ อ่นุ ช่วยการไหลเวยี นของช่แี ละเลอื ด 桃仁 เถาเหรนิ (เมลด็ ทอ้ ) เคม็ ขบั ลมในเลอื ด ระงบั ปวด 红花 หงฮวฺ า เยน็ ระบายความรอ้ น ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ (ดอกคาํ ฝอย) เลก็ นอ้ ย ลง อาเจยี นเป็นเลอื ด เลอื ด 地龙 ต้หี ลง (ไสเ้ดอื นดนิ ) กาํ เดาไหล ประจาํ เดอื นไมม่ า เป็นเถาดานหรอื กอ้ นในทอ้ ง สุขมุ ช่วยใหเ้ลอื ดในระบบตบั และ หวั ใจหมนุ เวยี นดี กระจายเลอื ดคงั่ รกั ษาประจาํ เดอื นไมม่ า บรรเทา อาการปวดประจาํ เดอื น หลอ่ ลน่ื ลาํ ไส้ ระบายอ่อน ๆ อ่นุ ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดี ทะลวง เสน้ ลมปราณ ขจดั เลอื ดคงั่ บรรเทาอาการปวด เยน็ ระบายความรอ้ น บรรเทาอาการ ลมช่วยใหเ้สน้ ลมปราณหมนุ เวยี น ดี แกไ้ ขต้ วั รอ้ นจดั ทท่ี าํ ใหค้ ลมุ้ คลงั่ ชกั กระตกุ หรอื เป็นลมหมด สติ ขจดั ช่พี ร่องตดิ ขดั ทาํ ใหเ้ป็น อมั พาต อมั พฤกษ์ ปากเบ้ยี ว ตาเหล่

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 341 ตาํ รบั ยาน้ีใชร้ กั ษาผูป้ ่วยอมั พฤกษจ์ ากโรคหลอดเลอื ดสมองโดยเฉพาะ โดยมอี าการหลกั คอื ช่พี ร่องและมเี ลอื ดคงั่ ดงั นน้ั จงึ เนน้ ใชเ้ซงิ หวงฉีเป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณบาํ รุงเหวยี นช่ี เพอ่ื เพม่ิ พลงั ช่ี ใหส้ มบูรณ์ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดี สลายเลอื ดคงั่ โดยไม่กระทบเจ้งิ ช่ี ตงั กุยเหว่ยเ์ ป็นตวั ยาเสริม ช่วย สลายเลอื ดคงั่ ทาํ ใหก้ ารไหลเวยี นของเลอื ดสะดวกและไมก่ ระทบอนิ ของเลอื ด ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ชวนซฺยง เช่อเสา เถาเหรนิ และหงฮฺวา ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดขี ้นึ สลายเลอื ดคงั่ ต้หี ลงทะลวงเสน้ ลมปราณ เมอ่ื ใชย้ าเหลา่ น้ีร่วมกนั จะช่วยใหช้ ่สี มบูรณ์ ขบั เคลอ่ื นเลอื ดไดด้ ี ทะลวงเสน้ ปราณ สลายการคงั่ ของเลอื ด1,3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ตาํ รบั ยาน้ีเหมาะสาํ หรบั ผูป้ ่วยท่ีรูส้ ึกตวั แลว้ อุณหภูมขิ องร่างกายเป็นปกติ และไม่มอี าการ เลอื ดออกอกี หา้ มใชก้ บั ผูป้ ่วยท่มี คี วามดนั โลหติ สูงเน่ืองจากลมในตบั เคลอ่ื นไหวผดิ ปกติ มเี สมหะอุด กนั้ ระบบเสน้ ลมปราณ อนิ พร่อง เลอื ดรอ้ น1,3 ตาํ รบั ยาน้ีใชเ้ ซงิ หวงฉีในปริมาณสูง โดยทวั่ ไปจะเร่มิ จาก 30-60 กรมั แลว้ ค่อย ๆ เพม่ิ จนถงึ 120 กรมั และเมอ่ื อาการหายดแี ลว้ ตอ้ งรบั ประทานยาต่ออกี ระยะหน่งึ เพอ่ื ป้องกนั การกลบั มาเป็นใหม1่ ,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วทิ ยา: ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์บิ รรเทาอาการกลา้ มเน้ือแขนขาไมม่ แี รงในหนูตะเภา ช่วยบรรเทาอาการเลอื ดคงั่ ในสมองหนูขาว ยบั ยง้ั การรวมกลุ่มของเกลด็ เลอื ด ชะลอการจบั ตวั ของเลอื ด 4 ปกป้ องระบบประสาทของหนู gerbil 5 และหนู ลดไขมนั ในเลอื ดของกระต่าย ทช่ี กั นาํ ใหส้ มองขาดเลอื ด ขาวทช่ี กั นาํ ใหไ้ ขสนั หลงั ขาดเลอื ด6 กระตนุ้ การเจรญิ และพฒั นาการของเซลลป์ ระสาทในหลอดทดลอง7 กระตนุ้ ใหเ้สน้ ประสาทเพม่ิ จาํ นวนในหนูขาวทช่ี กั นาํ ใหส้ มองขาดเลอื ด8 เพม่ิ การไหลเวยี นของเลอื ดในหนู ขาวทม่ี ภี าวะช่พี ร่องและเลอื ดคงั่ ทงั้ ทเ่ี ป็นและไมเ่ ป็นโรคหลอดเลอื ดหวั ใจ9,10 ปกป้องกลา้ มเน้ือหวั ใจหนู ขาวจากการขาดเลอื ด11 สมานแผลในหนูขาวทเ่ี ป็นแผลเร้อื รงั 12 และตา้ นอกั เสบในหนูถบี จกั ร13 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณช่วยขยายหลอดเลอื ดในสมอง ทาํ ใหก้ ารไหลเวยี น ของเลอื ดดขี ้นึ บรรเทาอาการเลอื ดคงั่ และการหล่อเล้ยี งของเลอื ดไม่เพยี งพอ เพ่มิ การละลายของไฟบริน (fibrin) ยบั ยงั้ การรวมกลมุ่ ของเกลด็ เลอื ด ชะลอการแขง็ ตวั ของเลอื ด4 ช่วยใหภ้ าพคลน่ื ไฟฟ้าหวั ใจและ อาการปวดเคน้ หนา้ อกในผูป้ ่วยหลอดเลอื ดหวั ใจดขี ้นึ 14 ช่วยฟ้ืนฟูการทาํ งานของระบบประสาทของ ผูป้ ่วยในระยะพกั ฟ้ืนจากภาวะสมองขาดเลอื ด ทาํ ใหค้ ุณภาพชวี ติ ดขี ้นึ 15 เมอ่ื ใชต้ าํ รบั ยาน้ีร่วมกบั ยาแผน

342 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ปจั จบุ นั ตามมาตรฐานการรกั ษา พบวา่ สามารถลดความถแ่ี ละความรุนแรงของการชกั ในผูป้ ่วยโรคลมชกั ทเ่ี กดิ จากความผดิ ปกตขิ องหลอดเลอื ดในสมอง16 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตงั้ อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาปู่หยางหวนอู่ทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทย์ ไทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2551. 4. Peng K, Yuan XQ, Zhao XX. Bu Yang Huan Wu Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Zhao YN, Wu XG, Li JM, Chen CX, Rao YZ, Li SX. Effect of BuYangHuanWu recipe on cerebral microcirculation in gerbils with ischemia-reperfusion. Sichuan Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban 2010; 41(1): 53-6. 6. Wang L, Jiang DM. Neuroprotective effect of Buyang Huanwu Decoction on spinal ischemia/reperfusion injury in rats. J Ethnopharmacol 2009; 124(2): 219-23. 7. Sun J, Bi Y, Guo L, Qi X, Zhang J, Li G, Tian G, Ren F, Li Z. Buyang Huanwu Decoction promotes growth and differentiation of neural progenitor cells: using a serum pharmacological method. J Ethnopharmacol 2007; 113(2): 199-203. 8. Tan XH, Qu HD, Peng K, Chen YY, Tong L, Shen JG, Zhu CW. Effects of Buyanghuanwu decoction on nerve proliferation in rats with sequelae of ischemic stroke. Nan Fang Yi Ke Da Xue Xue Bao 2006; 26(2): 189-92. 9. Wang WR, Lin R, Zhang H, Lin QQ, Yang LN, Zhang KF, Ren F. The effects of Buyang Huanwu Decoction on hemorheological disorders and energy metabolism in rats with coronary heart disease. Ethnopharmacol 2011; 137(1) :214-20. 10. Ren J, Lin C, Liu J, Xu L, Wang M. Experimental study on Qi deficiency and blood stasis induced by muti-factor stimulation in rats. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2011; 36(1): 72-6. 11. Yang G, Fang Z, Liu Y, Zhang H, Shi X, Ji Q, Lin Q, Lin R. Protective Effects of Chinese Traditional Medicine Buyang Huanwu Decoction on Myocardial Injury. Evid Based Complement Alternat Med 2009. 12. Xu JN, Que HF, Tang HJ. Effects and action mechanisms of Buyang Huanwu Decoction in wound healing of chronic skin ulcers of rats. Zhong Xi Yi Jie He Xue Bao 2009; 7(12): 1145-9. 13. Duan JY. Anti-inflammatory and immunologic actions of buyang huanwu tang. Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 1989; 9(3): 164-6, 134. 14. Zhang H, Liang MJ, Ma ZX. Clinical study on effects of buyang huanwu decoction on coronary heart disease. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 1995; 15(4): 213-5. 15. Cai GX, Liu BY. Effect of ultra-micronized Buyang Huanwu decoction on neurological function, quality of life, and serum vascular endothelial growth factor in patients convalescent from cerebral infarction. Zhongguo Wei Zhong Bing Ji Jiu Yi Xue 2010; 22(10): 591-4. 16. Hijikata Y, Yasuhara A, Yoshida Y, Sento S. Traditional Chinese medicine treatment of epilepsy. J. Altern Complement Med 2006, 12(7): 673-7.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 343 เวนิ จงิ ทงั (温经汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 金匮要略 จนิ คุ่ยเอ้ยี วเลย่ี (Synopsis of Prescriptions of the Golden Chamber)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจง้ จง่ิ ) »2 สว่ นประกอบ Fructus Evodiae หวูจูยหฺ วี 9 กรมั Ramulus Cinnamomi กยุ้ จอื 6 กรมั 吴茱萸 Radix Angelicae Sinensis ตงั กยุ 9 กรมั 桂枝 Rhizoma Ligustici Chuanxiong ชวนซฺยง 6 กรมั 当归 Radix Paeoniae เสาเย่า 9 กรมั 川芎 Colla Corii Asini อาเจยี ว 6 กรมั 芍药 Radix Ophiopogonis ไมต่ ง 9 กรมั 阿胶 Cortex Moutan Radicis ตนั ผี 6 กรมั 麦冬 Radix Ginseng เหรนิ เซนิ 6 กรมั 丹皮 Rhizoma Pinelliae ปน้ั เซย่ี 9 กรมั 人参 Rhizoma Zingiberis Recens เซงิ เจยี ง 6 กรมั 半夏 Radix Glycyrrhizae กนั เฉ่า 6 กรมั 生姜 甘草 วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ใหค้ วามอบอ่นุ แก่เสน้ ลมปราณ ขบั กระจายความเยน็ บาํ รุงเลอื ด ขจดั เลอื ดคงั่ 1,3

344 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ตาํ รบั ยา เวนิ จงิ ทงั (温经汤) หวูจูยหฺ วี (吴茱2 เ萸ซนต)เิ มตร กยุ้ จอื (桂2枝เซนต)เิ มตร ตงั กยุ (当归) 3 เซนตเิ มตร ชวนซฺยง (川芎2 เ)ซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 345 เสาเย่า (芍药2 เซน)ตเิ มตร 2 (เซ阿นตเิ 胶มตร) ไมต่ ง (麦冬2 เซ)นตเิ มตร เหรนิ เซนิ (人参2 เซ)นตเิ มตร อาเจยี ว ตนั ผี (丹2 เ皮ซนต)เิ มตร ปนั้ เซย่ี (半夏2 )เซนตเิ มตร 2 (เซ生นตเิ 姜มตร) กนั เฉ่า (甘草) 2 เซนตเิ มตร เซงิ เจยี ง

346 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด สรรพคณุ รกั ษากลุ่มอาการเย็นพร่องเกาะกุมเสน้ ลมปราณชงเร่ิน (冲任) หรือมีเลือดคงั่ ทาํ ให้ ประจาํ เดอื นมาไมป่ กติ มาเรว็ หรอื มาชา้ หรอื มานานเกินไป หรอื มไี ขใ้ นช่วงหวั คาํ่ รอ้ นทฝ่ี ่ามอื ปากและ รมิ ฝีปากแหง้ หรอื เยน็ ปวดทอ้ งนอ้ ย มบี ตุ รยาก1,3 ตาํ รบั ยาน้สี ามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยทป่ี ระจาํ เดอื นมาผดิ ปกติ โดยมี สาเหตจุ ากการทาํ งานของมดลูกผดิ ปกติ มใิ ช่เกิดจากความผดิ ปกตขิ องมดลูก อุง้ เชิงกรานอกั เสบเร้อื รงั และเน้ืองอกทม่ี ดลูก1,3 คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 吴茱萸 หวูจูยหฺ วี ตวั ยาหลกั เผด็ อมขม รอ้ น สลายความเยน็ ของเสน้ (มพี ษิ ลมปราณตบั ระงบั ปวด ให้ 桂枝 กยุ้ จอื ตวั ยาหลกั เผด็ ความอบอ่นุ แก่ส่วนกลางของ (ก่งิ อบเชยจนี ) อมหวาน เลก็ นอ้ ย)* ร่างกาย ระงบั อาเจยี น เสรมิ 当归 ตงั กยุ หยาง ระงบั ทอ้ งร่วง ตวั ยาเสรมิ เผด็ ขม อ่นุ ขบั เหงอ่ื ผ่อนคลายกลา้ มเน้ือ 川芎 ชวนซฺยง อมหวาน ใหค้ วามอบอ่นุ และเสรมิ หยาง (โกฐหวั บวั ) อ่นุ ช่วยใหช้ ่มี กี ารไหลเวยี นดขี ้นึ ตวั ยาเสรมิ เผด็ บาํ รุงเลอื ด ทาํ ใหก้ ารไหลเวยี น อ่นุ ของเลอื ดดขี ้นึ สลายเลอื ดคงั่ สรา้ งเลอื ดใหม่ ช่วยการไหลเวยี นของช่แี ละ เลอื ด ขบั ลมในเลอื ด ระงบั ปวด * หวูจยู หฺ วี เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ เลก็ นอ้ ย ตอ้ งฆ่าฤทธ์ยิ าก่อนใช้

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 347 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 芍药 เสาเย่า ตวั ยาเสรมิ ขมเปร้ยี ว เยน็ เสรมิ อนิ ของเลอื ด ปรบั ประจาํ - เดอื น ปรบั สมดุลช่ขี องตบั ระงบั อมหวาน เลก็ นอ้ ย ปวด เกบ็ กกั อนิ ช่ี ระงบั เหงอ่ื บาํ รุงเลอื ด หา้ มเลอื ด เสรมิ 阿胶 อาเจยี ว ตวั ยาเสรมิ หวาน สุขมุ บาํ รุงอนิ บาํ รุงปอดใหช้ ่มุ ช้นื (กาวหนงั ลา) เสรมิ สารนาํ้ ในกระเพาะอาหาร ตวั ยาเสรมิ ขมอม เยน็ เสรมิ อนิ ใหค้ วามช่มุ ช้นื แก่ 麦冬 ไมต่ ง หวาน เลก็ นอ้ ย ปอด ช่วยใหจ้ ติ ใจแจ่มใส เลก็ นอ้ ย บรรเทาอาการหงดุ หงดิ เยน็ ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ระบายความ- 丹皮 ตนั ผี ตวั ยาเสรมิ ขม เลก็ นอ้ ย รอ้ น ขบั ความรอ้ นในเลอื ด (เปลอื กรากโบตนั๋ ) ตวั ยาช่วย อมเผด็ เสรมิ พลงั ช่ี บาํ รุงหวั ใจและ 人参 เหรนิ เซนิ หวาน อ่นุ มา้ ม เสรมิ ปอด สรา้ งสารนาํ้ (โสมคน) ตวั ยาช่วย อมขม เลก็ นอ้ ย ช่วยใหจ้ ติ ใจสงบ เลก็ นอ้ ย สลายความช้นื ละลายเสมหะ 半夏 ปนั้ เซย่ี เผด็ อ่นุ กดช่ลี งลา่ ง บรรเทาอาการ (มพี ษิ )** คลน่ื ไสอ้ าเจยี น สลายเสมหะท่ี 生姜 เซงิ เจยี ง ตวั ยาช่วย เผด็ เกาะตวั เป็นกอ้ น (ขงิ แก่สด) อ่นุ ขบั เหงอ่ื ใหค้ วามอบอ่นุ แก่ กระเพาะอาหาร บรรเทาอาการ 甘草 กนั เฉ่า ตวั ยาช่วย อมหวาน สุขมุ คลน่ื ไส้ ช่วยใหป้ อดอบอ่นุ (ชะเอมเทศ) และนาํ พา ระงบั ไอ เสรมิ ช่ี บาํ รุงส่วนกลาง ขบั พษิ ระงบั ไอ ขบั เสมหะ ปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั ** ปนั้ เซย่ี เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ ตอ้ งฆ่าฤทธ์ยิ าก่อนใช้

348 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตวั ยาหลกั ไดแ้ ก่ หวูจูยหฺ วี และกุย้ จอื มสี รรพคุณช่วยใหค้ วามอบอ่นุ แก่เสน้ ลมปราณ สลายความเย็น และช่วยใหเ้ ลอื ดไหลเวยี นดขี ้นึ ตวั ยาเสริม ไดแ้ ก่ ตงั กุย ชวนซฺยง และเสาเย่า มสี รรพคุณปรบั การไหลเวยี นของเลอื ด สลายเลอื ดคงั่ เสริมเลอื ด และปรบั ประจาํ เดือน อาเจยี ว ไมต่ ง และตนั ผี มสี รรพคุณบาํ รุงเลอื ดและอนิ ของตบั ตวั ยาเหลา่ น้ีร่วมกนั ขจดั เลอื ดคงั่ เพอ่ื ให้ เลอื ดใหมไ่ หลเวยี นดี และไมม่ ผี ลขา้ งเคยี ง ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ เหรนิ เซนิ และกนั เฉ่า มสี รรพคุณบาํ รุงมา้ ม ซง่ึ เป็นแหลง่ สรา้ งช่แี ละเลอื ด ช่วยตงั กยุ และอาเจยี วเพม่ิ อนิ และบาํ รุงเลอื ด ปน้ั เซย่ี มสี รรพคุณปรบั ช่ขี อง กระเพาะอาหารใหล้ งเบ้อื งล่าง สลายการคงั่ และช่วยปรบั ประจาํ เดอื น เซงิ เจยี งช่วยใหค้ วามอบอุ่นแก่ กระเพาะอาหาร ทาํ ใหร้ ะบบการทาํ งานของกระเพาะอาหารดขี ้นึ กนั เฉ่าเป็นตวั ยานาํ พา ช่วยปรบั ประสาน ตวั ยาทง้ั หมดในตาํ รบั ยาใหเ้ขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ ยาลูกกลอนนาํ้ ผ้งึ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ หา้ มใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยทม่ี กี อ้ นในทอ้ งทม่ี สี าเหตจุ ากเลอื ดคงั่ จากภาวะแกร่ง5 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วทิ ยา: ยาตม้ มฤี ทธ์กิ ระตนุ้ การทาํ งานของสมองส่วนล่างและต่อมใตส้ มอง ในหนูขาว4 เพม่ิ การหลงั่ ฮอรโ์ มนท่กี ระตุน้ การตกไข่ (Luteinizing hormone)6 และมฤี ทธ์ิบาํ รุงเลอื ด ในหนูถบี จกั ร4 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณรกั ษาอาการประจาํ เดอื นมาไมป่ กตหิ รอื ภาวะขาด ประจาํ เดอื น ปวดประจาํ เดอื น ช่วยใหก้ ารทาํ งานของมดลูกดขี ้นึ ลดอาการเกรง็ บรรเทาอาการเลอื ดออก ทม่ี ดลูก มดลูกอกั เสบ4 ปรบั ระบบฮอรโ์ มนไมใ่ หร้ บกวนการตกไข่ในหญงิ ทม่ี ภี าวะรงั ไขม่ ถี งุ นาํ้ หลายใบ7 การศึกษาในหญิงวยั ระยะกาํ ลงั หมดประจาํ เดือนถึงเพ่ิงหมดประจาํ เดือนท่ีมอี าการหนาวสะทา้ นท่ีขา พบวา่ ตาํ รบั ยาน้มี ฤี ทธ์ลิ ดการไหลเวยี นของเลอื ดทม่ี ากเกนิ ไปทแ่ี ขน ทาํ ใหเ้ลอื ดไหลเวยี นไดด้ ตี ลอดทวั่ ทงั้ ร่างกาย8 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 349 3. เย็นจติ ร เตชะดาํ รงสนิ , จรสั ตง้ั อร่ามวงศ์, สมชาย จิรพนิ ิจวงศ.์ ตาํ รบั ยาเวนิ จงิ ทงั . [เอกสารแปลเพ่อื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มูลยา สมนุ ไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จีน เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ ทางเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2550. 4. Peng K, Yuan XQ. Wenjing Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Bensky D, Barolet R. Chinese herbal medicine: Formulas & strategies. 1st ed. Seattle: Eastland Press, 1990. 6. Miyake A, Lee JW, Tasaka K, Ohtsuka S, Aono T. Wenjing-tang, a traditional Chinese herbal medicine increases luteinizing hormone release in vitro. Am J Chin Med 1986; 14(3-4): 157-60. 7. Ushiroyama T, Hosotani T, Mori K, Yamashita Y, Ikeda A, Ueki M. Effects of switching to wen-jing-tang (unkei-to) from preceding herbal preparations selected by eight-principle pattern identification on endocrinological status and ovulatory induction in women with polycystic ovary syndrome. Am J Chin Med 2006; 34(2): 177-87. 8. Ushiroyama T, Sakuma K, Nosaka S. Comparison of effects of vitamin E and wen-jing-tang (unkei-to), an herbal medicine, on peripheral blood flow in post-menopausal women with chilly sensation in the lower extremities: a randomized prospective study. Am J Chin Med 2006; 34(6): 969-79.

350 ตาํ รบั ยาควบคมุ การไหลเวยี นของเลอื ด เซิงฮวฺ ่าทงั (生化汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 傅青主女科 ฟู่ชงิ จู่นฺหวเ่ี คอ (Fu Qingzhu’s Obstetrics and Gynecology)1 « ค.ศ. 1826 Fu Qingzhu (傅青主 ฟู่ชงิ จู่) »2 ประกอบดว้ ย 全当归 Radix Angelicae Sinensis เฉฺวยี นตงั กยุ 24 กรมั 川芎 Rhizoma Ligustici Chuanxiong ชวนซฺยง 9 กรมั 桃仁 Semen Persicae (skin removed) เถาเหรนิ 6 กรมั (去皮尖) (ชฺวผ่ี เี จยี น) 干姜 (炮黑) Rhizoma Zingiberis (well baked) กนั เจยี ง (เผา้ เฮย)์ 2 กรมั 甘草 (炙) Radix Glycyrrhizae Praeparata กนั เฉ่า (จ้อื ) 2 กรมั วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื อาจเตมิ เหลา้ เหลอื ง 1 ชอ้ นโตะ๊ เมอ่ื ตม้ ใกลจ้ ะแลว้ เสรจ็ 1,3 การออกฤทธ์ิ สลายการคงั่ ของเลอื ด ทาํ ใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดี ใหค้ วามอบอ่นุ แก่เสน้ ลมปราณ ระงบั อาการปวด1,3 สรรพคณุ ใชส้ าํ หรบั ขบั นาํ้ คาวปลาในสตรหี ลงั คลอด ซง่ึ มอี าการปวดทอ้ งนอ้ ย เมอ่ื กดจะเจบ็ มากข้นึ ตาํ แหน่ง ทเ่ี จบ็ มกี อ้ น รอบขอบล้นิ มสี มี ว่ งคลาํ้ ชพี จรจมและฝืด1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรือลดขนาดยาใหเ้หมาะสาํ หรบั ขบั นาํ้ คาวปลาตกคา้ งในสตรีหลงั คลอด 1,3 ผูป้ ่วยทม่ี กี อ้ นเน้ือในมดลูก มเี ลอื ดคงั่ ตรงองุ้ เชงิ กราน โดยมสี าเหตจุ ากความเยน็ อดุ กน้ั

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 351 ตาํ รบั ยา เซิงฮวฺ า่ ทงั (生化汤) 5 เซนตเิ มตร ชวนซฺยง (川2芎เซน)ตเิ มตร เฉฺวยี นตงั กยุ (全当归) 2 เซนตเิ มตร กนั เจยี ง (เผา้ เฮย)์ 2 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (จ้อื ) 2 เซนตเิ มตร [干姜 (炮黑)] [甘草(炙)] เถาเหรนิ (桃仁)

352 ตาํ รบั ยาควบคมุ การไหลเวยี นของเลอื ด คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ หวาน 全当归 เฉฺวยี นตงั กยุ ตวั ยาหลกั อมเผด็ อ่นุ บาํ รุงเลอื ด ทาํ ใหก้ ารไหลเวยี น (ตงั กยุ ทง้ั ราก) เผด็ ของเลอื ดดี สลายเลอื ดคงั่ สรา้ ง ขม เลอื ดใหม่ อมหวาน 川芎 ชวนซฺยง ตวั ยาเสรมิ อ่นุ ช่วยการไหลเวยี นขบั เคลอ่ื นช่ี เผด็ (โกฐหวั บวั ) ทาํ ใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดี ระงบั ปวด หวาน 桃仁 (去皮尖) ตวั ยาเสรมิ สุขมุ ช่วยการทะลทุ ะลวง ช่วยสลาย เถาเหรนิ (ชวฺ ผ่ี เี จยี น) เลอื ดคงั่ ทาํ ใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดี (เมลด็ ทอ้ เอาเปลอื กออก) 干姜 (炮黑) ตวั ยาช่วย อ่นุ ช่วยขบั ความเยน็ ใหค้ วามอบอ่นุ ในเสน้ ลมปราณ ระงบั อาการปวด กนั เจยี ง (เผา้ เฮย)์ (ขงิ ป้ิงจนดาํ ) 甘草 (炙) กนั เฉ่า (จ้อื ) ตวั ยานาํ พา อ่นุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงสว่ นกลางของ ร่างกาย บรรเทาอาการปวด ปรบั (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ี ถา้ เติมเหลา้ เหลอื งซ่งึ มคี ุณสมบตั ิอุ่น รสหวานเผด็ จะเพ่มิ การไหลเวยี นของเลอื ด ขบั ความเยน็ สลายลม1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ ยาลูกกลอน4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ หา้ มใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยท่มี เี ลอื ดคงั่ หลงั คลอด ท่เี กิดจากมคี วามรอ้ นสูงในระบบเลอื ด และ ควรระมดั ระวงั การใชใ้ นผูป้ ่วยทค่ี ลอดลูกโดยการผา่ ตดั 1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ชิ ่วยเพม่ิ การบบี ตวั ของมดลูกในหนูถบี จกั รและหนู ขาว4 กระตนุ้ การบบี ตวั ของมดลูกกระต่ายในระยะใกลค้ ลอด โดยไมม่ ผี ลต่อปากมดลูก5 ปรบั สมรรถภาพ

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 353 การทาํ งานของมดลูกหนูถบี จกั ร และตา้ นอกั เสบในหนูถบี จกั ร4 จากการศึกษาในหนูขาวทเ่ี ลอื ดคงั่ อย่าง เฉียบพลนั พบว่า ตาํ รบั ยาน้ีช่วยการไหลเวยี นของเลอื ดในบรเิ วณมดลูก ลดความหนืดของเลอื ด และลด การเกดิ ลม่ิ เลอื ดในหลอดเลอื ด6 การศึกษาทางคลินิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณขบั นาํ้ คาวปลาในสตรีหลงั คลอด บรรเทาอาการ ปวดทอ้ งนอ้ ยแบบกดแลว้ เจบ็ ปรบั สภาพการทาํ งานของมดลูก ช่วยใหก้ ารไหลเวยี นของเลอื ดดขี ้นึ ดูดซมึ 1,3,4 เลอื ดทอ่ี อกนอกเสน้ เลอื ดกลบั เขา้ สูร่ ะบบ และกระตนุ้ การหลงั่ นาํ้ นม เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาเซงิ ฮวา่ ทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2551. 4. Peng K. Sheng Hua Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Hong M, Yu L, Ma C, Zhu Q. Effect of extract from shenghua decoction on myoelectric activity of rabbit uterine muscle in the latest period of pregnancy. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2003; 28(12): 1162-4. 6. Qian X, Yu H. Effects of shenghua decoction on hemorheology, thrombosis and microcirculation. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2011; 36(4): 514-8.

354 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด กงไว่ยวฺ ่นิ ฟาง (宫外孕方) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 山西医学院 ซานซอี เี สฺวยี เวย่ี น (Shanxi Medical College)1 สว่ นประกอบ สูตร 1 丹参 Radix Salviae Miltirorrhizae ตนั เซนิ 15 กรมั 9 กรมั 赤芍 Radix Paeoniae Rubrae เช่อเสา 9 กรมั 9 กรมั 桃仁 Semen Persicae เถาเหรนิ 9 กรมั 乳香 Resina Olibani หรูเซยี ง 6 กรมั 6 กรมั 没药 Myrrha มอ่ เย่า สูตร 2 ส่วนประกอบเหมอื นสูตร 1 โดยเพม่ิ ตวั ยาอกี 2 ชนิด ดงั น้ี 三棱 Rhizoma Sparganii ซานเหลงิ 莪术 Rhizoma Zedoariae เออ๋ รจ์ ู๋ วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,2 การออกฤทธ์ิ ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดขี ้นึ ขจดั เลอื ดคงั่ สลายกอ้ น ระงบั ปวด1,2 สรรพคณุ รกั ษาสตรีตงั้ ครรภน์ อกมดลูกท่ีมีอาการปวดทอ้ งนอ้ ยเฉียบพลนั หลงั ขาดประจาํ เดือน มี เลอื ดออกทางช่องคลอด สเี ลอื ดคลาํ้ หรอื มเี ยอ่ื เมอื กปนออกมา กดเจบ็ มากทช่ี ่องทอ้ งนอ้ ย1,2

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 355 ตาํ รบั ยา กงไวย่ วฺ ่นิ ฟาง (宫外孕方) สูตร 1 ตาํ รบั ยา กงไวย่ วฺ ่นิ ฟาง (宫外孕方) สูตร 2

356 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ตนั เซนิ (丹参) 2 เซนตเิ มตร เช่อเสา (赤芍2)เซนตเิ มตร เถาเหรนิ (桃2仁เซน)ตเิ มตร หรูเซยี ง (乳香2 เซน)ตเิ มตร มอ่ เย่า (没2 เซ药นตเิ)มตร 2 เซนตเิ มตร ซานเหลงิ (三棱) เออ๋ รจ์ ู๋ (莪术)2 เซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 357 คาํ อธิบายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั ขม สมนุ ไพร เยน็ ช่วยใหเ้ ลอื ดไหลเวยี น สลาย 丹参 ตนั เซนิ ตวั ยาหลกั ขม เลก็ นอ้ ย เลอื ดคงั่ ระงบั ปวด แน่นหนา้ อก 赤芍 เช่อเสา ตวั ยาเสรมิ ขม อมหวาน เสน้ เลอื ดหวั ใจตบี ช่วยให้ 桃仁 เถาเหรนิ ตวั ยาช่วย (เมลด็ ทอ้ ) ตวั ยาช่วย เผด็ ประจาํ เดอื นปกติ ลดความรอ้ น ตวั ยาช่วย อมขม 乳香 หรูเซยี ง ตวั ยาช่วย ขม ในเลอื ด สงบประสาท 没药 มอ่ เย่า อมเผด็ (มดยอบ) ขม เยน็ ระบายความรอ้ นในเลอื ด 三棱 ซานเหลงิ ขม เผด็ เลก็ นอ้ ย บรรเทาอาการผดผน่ื แดงบน 莪术 เออ๋ รจ์ ู๋ ผวิ หนงั อาเจยี นเป็นเลอื ด เลอื ดกาํ เดาไหล ประจาํ เดอื นไม่ มา เป็นเถาดานหรอื กอ้ นในทอ้ ง สุขมุ ช่วยใหเ้ลอื ดในระบบตบั และ หวั ใจไหลเวยี นดขี ้นึ กระจาย เลอื ดคงั่ รกั ษาอาการประจาํ - เดอื นไมม่ า บรรเทาอาการปวด ประจาํ เดอื น หลอ่ ลน่ื ลาํ ไส้ ระบายอ่อน ๆ อ่นุ ช่วยใหร้ ะบบไหลเวยี นของชแ่ี ละ เลอื ดดขี ้นึ ระงบั ปวด ลดบวม สุขมุ ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดขี ้นึ ระงบั ปวด ลดบวม สมานแผล สุขมุ ขบั เคลอ่ื นการไหลเวยี นของช่ี ขจดั เลอื ดคงั่ สลายของเสยี ท่ี ตกคา้ ง ระงบั ปวด อ่นุ ขบั เคลอ่ื นการไหลเวยี นของช่ี ขจดั เลอื ดคงั่ สลายของเสยี ท่ี ตกคา้ ง ระงบั ปวด

358 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตวั ยาหลกั ไดแ้ ก่ ตนั เซนิ และเช่อเสา รสขม เยน็ เลก็ นอ้ ย ออกฤทธ์ิใน ระดบั เลอื ด ช่วยใหก้ ารไหลเวยี นของเลอื ดดขี ้นึ ขจดั เลอื ดคงั่ ลดความรอ้ นในเลอื ด ระงบั ปวด เถาเหรนิ เป็นตวั ยาเสรมิ รสขมอมหวาน สุขมุ สลายลม่ิ เลอื ด ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดขี ้นึ ใชไ้ ดผ้ ลดกี รณีปวดทอ้ ง หลงั การคลอดทเ่ี กิดจากมเี ลอื ดคงั่ อดุ ตนั ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ หรูเซยี งและม่อเย่า มกี ลน่ิ หอม มฤี ทธ์ทิ ะลุ ทะลวง สามารถสลายเลอื ดคงั่ และช่วยใหก้ ารไหลเวยี นของช่ีและเลอื ดดีข้นึ ทาํ ใหอ้ าการปวดค่อย ๆ บรรเทาลง ตวั ยาทงั้ สองน้ีมสี รรพคุณกระจายการคงั่ ของเลอื ด และระงบั ปวดโดยเฉพาะ ซานเหลงิ รส ขม ไมม่ กี ลน่ิ หอม ออกฤทธ์ิดใี นการทะลุทะลวงเลอื ดท่คี งั่ ทาํ ใหเ้สน้ ลมปราณโล่ง ขณะท่เี ออ๋ รจ์ ูร๋ สขม เผด็ อุ่น มกี ลน่ิ หอม มสี รรพคุณสลายช่ีท่ตี ิดขดั ในเลอื ดและส่งิ ตกคา้ ง เมอ่ื ใชต้ วั ยาทงั้ สองร่วมกนั จะ เสรมิ ฤทธ์ทิ ะลทุ ะลวงและสลายสง่ิ ตกคา้ งใหด้ ขี ้นึ 1,2 หมายเหต:ุ การเลอื กใชส้ ูตรตาํ รบั ยาน้ีจะข้นึ อยู่กบั สุขภาพและอาการของผูป้ ่วย โดยยาตม้ สูตร 1 ใชก้ บั ผูป้ ่วยทเ่ี ร่มิ เป็นระยะแรก หรอื เลอื ดในช่องทอ้ งยงั ไหลเวยี นและไมม่ อี าการหอ้ เลอื ด ส่วนยาตม้ สูตร 2 ใชก้ บั ผูป้ ่วยทเ่ี ลอื ดในช่องทอ้ งจบั กนั เป็นกอ้ น3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ ยาเมด็ 3 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ไม่ควรใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั สตรีตงั้ ครรภน์ อกมดลูก และมเี ลอื ดออกมาก หรือช็อคหมดสติ การ ช่วยเหลอื ฉุกเฉินและผ่าตดั จะเหมาะสมกวา่ 1,2 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วทิ ยา: ยาตม้ สูตร 1 และสูตร 2 มฤี ทธ์ลิ ดอาการบวมนาํ้ ในหนูถบี จกั ร โดย ยาตม้ สูตร 2 มฤี ทธ์ิแรงกว่า สูตร 1 เมอ่ื แยกศึกษาตวั ยาเด่ียว พบว่าเช่อเสา เถาเหริน และ เออ๋ รจ์ ูม๋ ี ฤทธ์ยิ บั ยง้ั อาการบวมนาํ้ แต่ซานเหลงิ และตนั เซนิ มฤี ทธ์ไิ มช่ ดั เจน ยาตม้ สูตร 1 และสูตร 2 มฤี ทธ์ขิ ยาย หลอดเลอื ด ช่วยสลายลม่ิ เลอื ด และลดอาการบวมในกระต่าย และตา้ นเช้ือแบคทเี รยี หลายชนิดไดด้ ใี น หลอดทดลอง โดยตวั ยาท่มี ฤี ทธ์ิตา้ นเช้ือแบคทเี รียคือ เช่อเสาและตนั เซนิ ยาตม้ สูตร 2 มฤี ทธ์ิระงบั อาการปวดทอ้ งไดด้ ใี นหนูถบี จกั ร กระตนุ้ การทาํ งานของเซลลก์ ลนื กิน (phagocyte) ในกระต่ายและหนู ถบี จกั ร เพ่ิมการซึมผ่านของผนงั หลอดเลอื ดใหด้ ีข้ึน และกระตุน้ การทาํ งานของระบบการสลายการ แขง็ ตวั ของเลอื ด3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 359 การศึกษาทางคลนิ ิก: จากการศึกษาในสตรีตงั้ ครรภน์ อกมดลูก เมอ่ื ใหผ้ ูป้ ่วยทเ่ี ลอื ดในช่อง ทอ้ งยงั ไหลเวยี นไมจ่ บั ตวั เป็นกอ้ น จาํ นวน 20 ราย ใชย้ าสูตร 1 พบว่าทกุ รายหายเป็นปกติ และเมอ่ื ให้ ผูป้ ่วยท่มี เี ลอื ดในช่องทอ้ งจบั ตวั เป็นกอ้ น จาํ นวน 593 ราย ใชย้ าสูตร 2 พบว่า 53 ราย อาการดขี ้นึ 540 ราย อาการหายเป็นปกต3ิ เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. จรสั ตงั้ อร่ามวงศ,์ วราภรณ์ ตง้ั อร่ามวงศ,์ เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ . ตาํ รบั ยากงไว่วน่ิ ฟาง. [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยา สมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 3. Peng K. Gongwaiyun Fang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

360 ตาํ รบั ยาควบคมุ การไหลเวยี นของเลอื ด เสย่ี วจอี๋ นิ๋ จอ่ื (小蓟饮子) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 济生方 จ้เี ซงิ ฟาง (Prescriptions for Succouring the Sick)1 « ค.ศ. 1253 Yan Yonghe (严用和 เอยี๋ นย่งเหอ) »2 ประกอบดว้ ย Herba Cephalanoploris เสย่ี วจี๋ 15 กรมั Nodus Nelumbinis Rhizomatis โอวเจยี๋ 9 กรมั 小蓟 Pollen Typhae (parched) ผู่หวง (เฉ่า) 9 กรมั 藕节 Radix Rehmanniae เซงิ ต้หี วง 30 กรมั Fructus Gardeniae จอื จ่อื 9 กรมั 蒲黄 (炒) Caulis Akebiae มทู่ ง 9 กรมั Herba Lophatheri ตนั้ จูเ๋ ยย่ี 9 กรมั 生地黄 Talcum Pulveratum หวฺ าสอื 12 กรมั 栀子 Radix Angelicae Sinensis ตงั กยุ (จว่ิ ส)่ี 9 กรมั 木通 (washed with wine) 淡竹叶 Radix Glycyrrhizae Praeparata กนั เฉ่า (จ้อื ) 6 กรมั 滑石 当归 (酒洗) 甘草 (炙) วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ 1,3 ช่วยใหเ้ลอื ดเยน็ ลง หา้ มเลอื ด ขบั น่วิ ขบั ปสั สาวะ สรรพคณุ รกั ษาอาการปสั สาวะมเี ลอื ดปนเน่ืองจากมคี วามรอ้ นสะสมภายในร่างกาย ปสั สาวะบ่อยมสี เี ขม้ ล้นิ แดง มฝี ้าขาวบาง ชพี จรเรว็ 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพ่มิ หรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยท่มี เี ลอื ดออกในทางปสั สาวะ อย่างเฉียบพลนั ท่เี กิดจากมคี วามรอ้ นอุดกนั้ มกี ารติดเช้ือของทางเดินปสั สาวะ เป็นน่ิว ไตอกั เสบชนิด เฉียบพลนั และวณั โรคลงไต1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 361 ตาํ รบั ยา เสย่ี วจอี๋ นิ๋ จอ่ื (小蓟饮子) 2 เซนตเิ มตร โอวเจยี๋ (藕节) 2 เซนตเิ มตร เสย่ี วจี๋ (小蓟)

362 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ผูห่ วง (蒲2黄เซนต)เิ มตร 2 เซนตเิ มตร เซงิ ต้หี วง (生地黄) จอื จอ่ื (栀子) 2 เซนตเิ มตร มทู่ ง (木通) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ตน้ั จูเ๋ ยย่ี (淡竹叶) หวฺ าสอื (滑石) 5 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (จ้อื ) 2 เซนตเิ มตร [甘草(炙)] ตงั กยุ (当归)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 363 คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 小蓟 เสย่ี วจี๋ ตวั ยาหลกั ขม อมหวาน เยน็ หา้ มเลอื ด ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง ฝาด อมหวาน สลายเลอื ดคงั่ ขบั พษิ ขบั ฝีหนอง อมหวาน 藕节 โอวเจยี๋ ตวั ยาเสรมิ สุขมุ ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง หา้ มเลอื ด (ขอ้ เหงา้ บวั หลวง) ตวั ยาเสรมิ หวาน 蒲黄 (炒) ตวั ยาช่วย อมขม สลายเลอื ดคงั่ ผูห่ วง (เฉ่า) ขม สุขมุ หา้ มเลอื ด สลายเลอื ดคงั่ ขบั 生地黄 เซงิ ต้หี วง (โกฐข้แี มว) ขม ปสั สาวะ จดื อม เยน็ ระบายความรอ้ น ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง หวานเผด็ บาํ รุงเลอื ดและอนิ ช่ขี องตบั และไต จดื อมหวาน เสรมิ สารนาํ้ หวาน 栀子 จอื จ่อื ตวั ยาช่วย อมเผด็ เยน็ ระบายความรอ้ น เสรมิ ความช้นื (ลูกพดุ ) หวาน ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง บรรเทาอาการ อกั เสบ ขบั พษิ 木通 มทู่ ง ตวั ยาช่วย เยน็ ขบั ปสั สาวะ ขบั น่ิว ช่วยใหเ้ลอื ด ไหลเวยี นดี ขบั นาํ้ นม 淡竹叶 ตน้ั จูเ๋ ยย่ี ตวั ยาช่วย เยน็ ลดไข้ บรรเทาอาการรอ้ นในคอแหง้ (หญา้ ขยุ ไมไ้ ผ,่ กระหายนาํ้ ขบั พษิ ไขอ้ อกทาง ใบไผข่ ม) ปสั สาวะ 滑石 หวฺ าสอื ตวั ยาช่วย เยน็ ขบั น่ิว ขบั ปสั สาวะ ขบั ความรอ้ น (หนิ ลน่ื ) ขบั ความช้นื ขบั ฝีหนอง 当归 (酒洗) ตวั ยาช่วย อ่นุ บาํ รุงเลอื ด ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี นดี ตงั กยุ (จว่ิ ส)่ี ลดบวม ระงบั ปวด 甘草 (炙) ตวั ยานาํ พา อ่นุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงส่วนกลางของร่างกาย กนั เฉ่า (จ้อื ) บรรเทาอาการปวด ปรบั ประสาน (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) ตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั

364 ตาํ รบั ยาควบคมุ การไหลเวยี นของเลอื ด ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยเส่ยี วจีเ๋ ป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณหา้ มเลอื ดและทาํ ใหเ้ลอื ดเย็นลง ตวั ยา เสริม ไดแ้ ก่ โอวเจยี๋ และผู่หวง (เฉ่า) มสี รรพคุณทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง หา้ มเลอื ด และสลายเลอื ดคงั่ ตวั ยา ช่วย ไดแ้ ก่ เซงิ ต้ีหวงและจือจ่ือช่วยหา้ มเลอื ด ทาํ ใหเ้ ลอื ดเย็นลงและระบายความรอ้ น มู่ทง ตนั้ จู-๋ เย่ีย และ หฺวาสอื มสี รรพคุณขบั น่ิว ขบั และระบายความรอ้ นออกทางปสั สาวะ ส่วนตงั กุย (จ่วิ ส)่ี มฤี ทธ์ิ เสริมเลอื ดและปรบั ประสานเลอื ดไม่ใหร้ บั ผลกระทบมากเกินไปจากการใชต้ วั ยาทม่ี คี ุณสมบตั เิ ย็นหลาย ชนิด และควบคุมระบบเลอื ดใหเ้ ป็นปกติ กนั เฉ่า (จ้อื ) เป็นตวั ยานาํ พา มสี รรพคุณบรรเทาอาการปวด และปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ เน่ืองจากตาํ รบั ยาน้ีมคี ุณสมบตั ิเย็นและขบั ระบายมาก จึงหา้ มใชก้ บั ผูป้ ่วยปสั สาวะมเี ลอื ดปน ชนดิ เร้อื รงั ทเ่ี กดิ จากช่พี ร่อง ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคณุ หา้ มเลอื ด ขบั ปสั สาวะ รกั ษาโรคตดิ เช้อื ในทางเดนิ - ปสั สาวะ ไตอกั เสบชนดิ เฉียบพลนั และระบายความรอ้ น1,3,4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. สวา่ ง กอแสงเรอื ง. ตาํ รบั ยาเสย่ี วจอี๋ นิ๋ จอ่ื . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย- จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2551. 4. Peng K. Xiao Ji Yin Zi. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. . 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 365 ไหฺวฮวฺ าสา่ น (槐花散) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 本事方 เป่ินซอ่ื ฟาง (Effective Prescriptions for Universal Relief)1 « ค.ศ. 1949 Xu Shuwei (许叔微 สฺวซ่ี ู่เวย)์ »2 สว่ นประกอบ Flos Sophorae (parched) ไหฺวฮวฺ า (เฉ่า) 12 กรมั Cacumen Biotae เช่อไป่ เยย่ี 12 กรมั 槐花 (炒) Spica Schizonepetae 6 กรมั Fructus Aurantii จงิ เจ้ยี ซุ่ย 6 กรมั 侧柏叶 (parched with bran) จอ่ื เขอ (ฟูเฉ่า) 荆芥穗 枳壳 (麸炒) วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ขจดั ความรอ้ นในลาํ ไส้ หา้ มเลอื ด กระจายลม ทาํ ใหช้ ่ลี งเบ้อื งลา่ ง1,3 สรรพคณุ รกั ษากลุ่มอาการท่เี กิดจากพษิ ลมรอ้ นและความช้ืนสะสมในลาํ ไสใ้ หญ่ส่วนปลายเป็นเวลานาน ทาํ ใหม้ อี าการถา่ ยอจุ จาระมเี ลอื ดปน เป็นสมี ว่ งคลาํ้ หรอื สแี ดงสด เลอื ดอาจออกก่อนหรอื หลงั ถา่ ยอจุ จาระ หรอื ปนมากบั อจุ จาระกไ็ ด้ และรกั ษาอาการถ่ายอจุ จาระมเี ลอื ดออกสแี ดงสดทเ่ี กดิ จากรดิ สดี วงทวาร1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพ่มิ หรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยท่ถี ่ายอุจจาระท่มี เี ลอื ดปนมี สาเหตจุ ากลาํ ไสใ้ หญ่สว่ นปลายอกั เสบ หรอื มตี ่งิ เน้ือทล่ี าํ ไสต้ รง หรอื รดิ สดี วงทวาร1,3

366 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ตาํ รบั ยา ไหฺวฮวฺ าสา่ น (槐花散) ไหฺวฮวฺ า (เฉ่า) 2 เซนตเิ มตร เช่อไป่เยย่ี (侧2 เซ柏นตเิ叶มตร) [槐花(炒)] จงิ เจ้ยี ซยุ่ (荆芥穗2)เซนตเิ มตร จ่อื เขอ (ฟูเฉ่า) 2 เซนตเิ มตร [枳壳(麸炒)]

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 367 คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 槐花 (炒) ตวั ยาหลกั ขม เยน็ ขบั ความรอ้ น ลดความรอ้ นใน ไหฺวฮวฺ า (เฉ่า) เลก็ นอ้ ย เลอื ด หา้ มเลอื ด บรรเทาอาการ เลอื ดกาํ เดาไหล อาเจยี นเป็น เลอื ด ถ่ายอจุ จาระมเี ลอื ดปน รดิ สดี วงทวาร ตาแดง ตาเจบ็ เน่ืองจากความ-รอ้ นทต่ี บั ข้นึ สู่ เบ้อื งบน 侧柏叶 เช่อไป่เยย่ี ตวั ยาเสรมิ ขมฝาด เยน็ ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง หา้ มเลอื ด เลก็ นอ้ ย บรรเทาอาการเลอื ดกาํ เดาไหล อาเจยี นเป็นเลอื ด ถ่ายอจุ จาระ หรอื ปสั สาวะมเี ลอื ดปน ตก- เลอื ดในสตรี ระงบั ไอ ขบั เสมหะ 荆芥穗 จงิ เจ้ยี ซยุ่ ตวั ยาช่วย เผด็ อ่นุ บรรเทาหวดั จากการกระทบลม 枳壳 (麸炒) ตวั ยานาํ พา ขม เลก็ นอ้ ย ภายนอก ขบั เหงอ่ื กระทงุ้ พษิ จ่อื เขอ (ฟูเฉ่า) อมเผด็ เยน็ ช่วยใหก้ ารไหลเวยี นของช่ี (สม้ ซ่าผดั ราํ ขา้ วสาล)ี บรเิ วณทรวงอกดขี ้นึ บรรเทา เลก็ นอ้ ย อาการแน่นทรวงอก สลายของ เสยี ทต่ี กคา้ ง ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยไหฺวฮฺวา (เฉ่า) เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณขจดั ความรอ้ น ขบั พษิ ลด ความรอ้ นในเลือด หา้ มเลอื ด ใชไ้ ดผ้ ลดีกบั การขจดั ความรอ้ นช้ืนในลาํ ไสใ้ หญ่ บรรเทาอาการถ่าย อจุ จาระมเี ลอื ดปน เช่อไป่เย่ยี เป็นตวั ยาเสรมิ ช่วยเสริมฤทธ์ิของไหฺวฮฺวา (เฉ่า) ใหเ้ขา้ สู่ระดบั เลอื ดได้ เพอ่ื ลดความรอ้ นในเลอื ด ลดความช้นื ช่วยใหแ้ หง้ และรสฝาดของเช่อไป่เยย่ี ยงั ช่วยเสรมิ ฤทธ์หิ า้ มเลอื ด ของไหวฺ ฮวฺ า (เฉ่า) จงิ เจ้ยี ซยุ่ เป็นตวั ยาช่วย มฤี ทธ์กิ ระจายลมและหา้ มเลอื ด ช่วยขจดั ความรอ้ นในระดบั

368 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ช่ี ยกระดบั ช่ีท่บี ริสุทธ์ิข้นึ ขา้ งบน และสลายลมในระดบั เลอื ด จ่อื เขอ (ฟูเฉ่า) เป็นตวั ยานาํ พา ช่วยขยาย ลาํ ไสท้ าํ ใหช้ ่ลี งเบ้อื งลา่ ง1,3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาผง ยาตม้ 1,3 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ไมค่ วรใชต้ าํ รบั ยาน้ีตดิ ต่อกนั เป็นเวลานาน และหา้ มใชใ้ นกรณีทถ่ี ่ายเป็นเลอื ดโดยไมไ่ ดม้ สี าเหตุ จากรอ้ นช้นื 1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณหา้ มเลอื ด บรรเทาอาการอกั เสบ และฆ่าเช้อื 1,3 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , จรสั ตง้ั อร่ามวงศ,์ สมชาย จริ ะพนิ ิจวงศ.์ ตาํ รบั ยาไหฺวฮวฺ าส่าน. [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยา สมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2552.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 369 เจยี วอา้ ยทงั (胶艾汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 金匮要略 จนิ คุ่ยเอ้ยี วเลย่ี (Synopsis of Prescriptions of the Golden Chamber)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจง้ จ่งิ ) »2 สว่ นประกอบ Colla Corii Asini อาเจยี ว 6 กรมั Folium Artemisiae Argyi อา้ ยเยย่ี 9 กรมั 阿胶 Radix Angelicae Sinensis ตงั กยุ 9 กรมั 艾叶 Radix Paeoniae เสาเย่า 12 กรมั 当归 Radix Rehmanniae กนั ต้หี วง 12 กรมั 芍药 Rhizoma Ligustici Chuanxiong ชวนซฺยง 12 กรมั 干地黄 Radix Glycyrrhizae กนั เฉ่า 6 กรมั 川芎 甘草 วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ด่มื โดยชงละลายอาเจยี วในนาํ้ ยาท่ตี ม้ ได้ แบ่งด่มื 2 ครง้ั ด่มื ขณะอ่นุ ๆ1,3 การออกฤทธ์ิ 1,3 บาํ รุงเลอื ด หา้ มเลอื ด ปรบั ประจาํ เดอื น กลอ่ มครรภ์

370 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด ตาํ รบั ยา เจยี วอา้ ยทงั (胶艾汤) สรรพคณุ รกั ษากลมุ่ อาการทเ่ี สน้ ลมปราณชงมา่ ย (冲脉) และเร่นิ มา่ ย (任脉) เกิดภาวะพร่อง โดยทาํ ให้ มอี าการประจาํ เดือนออกมาก กะปริดกะปรอย มเี ลอื ดออกไม่หยุด หรือแทง้ บุตร แทง้ บุตรแลว้ ยงั มี 1,3 เลอื ดออก มอี าการปวดทอ้ ง ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรือลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยท่มี อี าการแทง้ คุกคาม หรอื แทง้ บตุ รซาํ้ ซาก ประจาํ เดอื นออกมากจากภาวะการทาํ งานของมดลูกผดิ ปกติ หลงั คลอดมดลูกไมเ่ ขา้ อู่ และมี เลอื ดออกไมห่ ยุดเน่ืองจากเสน้ ลมปราณชงมา่ ยและเยน่ิ มา่ ยเสอ่ื มหรอื พร่อง1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 371 อาเจยี ว (阿胶2 เ)ซนตเิ มตร 3 เซนตเิ มตร อา้ ยเยย่ี (2艾เซน叶ตเิ ม)ตร ตงั กยุ (当归) กนั ต้หี วง (干地2 เซ黄นต)เิ มตร เสาเย่า (芍2药เซน)ตเิ มตร ชวนซฺยง (川芎2)เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (甘草) 2 เซนตเิ มตร

372 ตาํ รบั ยาควบคุมการไหลเวยี นของเลอื ด คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 阿胶 อาเจยี ว (กาวหนงั ลา) ตวั ยาหลกั หวาน สุขมุ บาํ รุงเลอื ด หา้ มเลอื ด เสรมิ บาํ รุง 艾叶 อา้ ยเยย่ี อนิ บาํ รุงปอดใหช้ ่มุ ช้นื 当归 ตงั กยุ ตวั ยาหลกั ขม อ่นุ ใหค้ วามอบอ่นุ ระบบเสน้ ลมปราณ 芍药 เสาเย่า อมเผด็ หา้ มเลอื ด ปรบั ประจาํ เดอื นให้ 干地黄 กนั ต้หี วง (โกฐข้แี มว) ปกติ บาํ รุงครรภ์ ป้องกนั การแทง้ 川芎 ชวนซฺยง ตวั ยาเสรมิ หวาน อ่นุ บาํ รุงเลอื ด ช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี น (โกฐหวั บวั ) 甘草 กนั เฉ่า และตวั ยาช่วย อมเผด็ ดขี ้นึ ลดบวม ระงบั ปวด (ชะเอมเทศ) ตวั ยาเสรมิ ขมเปร้ยี ว เยน็ ปรบั สมานช่กี บั เลอื ด บรรเทา และตวั ยาช่วย อมหวาน เลก็ นอ้ ย อาการปวดทอ้ งของโรคบดิ ปวดทอ้ งหลงั ถา่ ยอจุ จาระ ตวั ยาเสรมิ หวาน เยน็ ระบายความรอ้ นในเลอื ด บาํ รุง และตวั ยาช่วย อมขม เลอื ดและอนิ ช่ขี องตบั และไต เสรมิ สารนาํ้ ตวั ยาเสรมิ เผด็ อ่นุ ช่วยการไหลเวยี นของช่แี ละเลอื ด และตวั ยาช่วย ขบั ลมในเลอื ด ระงบั ปวด ตวั ยานาํ พา อมหวาน สุขมุ บาํ รุงช่ี เสรมิ มา้ มและกระเพาะ- อาหาร ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ปี ระกอบดว้ ยตวั ยาหลกั ไดแ้ ก่ อาเจยี วมสี รรพคุณบาํ รุงเลอื ดและหา้ มเลอื ด อา้ ยเยย่ี มสี รรพคณุ อ่นุ เสน้ ลมปราณและหา้ มเลอื ด เมอ่ื ใชต้ วั ยาทงั้ สองร่วมกนั จะช่วยปรบั ระดู กลอ่ มครรภ์ และ หา้ มเลอื ด ตวั ยาเสรมิ และตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ตงั กยุ เสาเย่า กนั ต้หี วง และชวนซฺยง มสี รรพคุณบาํ รุงเลอื ด ปรบั ระดู และช่วยการไหลเวยี นของเลอื ด ป้องกนั การคงั่ ของเลอื ด กนั เฉ่าเป็นตวั ยานาํ พา ช่วยปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ ขา้ กนั นอกจากน้ีเมอ่ื ใชก้ นั เฉ่าร่วมกบั อาเจียวจะช่วยหา้ มเลอื ด และเม่อื ใช้ ร่วมกบั เสาเย่าจะช่วยลดการหดเกรง็ และบรรเทาปวด1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 373 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ หา้ มใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยทม่ี ภี าวะรอ้ นแกร่งทเ่ี ป็นสาเหตทุ าํ ใหป้ ระจาํ เดอื นมามากผดิ ปกติ หรอื มากะปรดิ กะปรอย1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: การศึกษาในหนูถบี จกั รพบว่า ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ิคลา้ ยฮอรโ์ มน เอสโตรเจน5 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณหา้ มเลอื ดไดผ้ ลดี ทง้ั ยงั ปรบั การทาํ งานของมดลูก 1,3,4 และกระตนุ้ การสรา้ งเมด็ เลอื ดแดง เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , สมชาย จริ พนิ จิ วงศ.์ ตาํ รบั ยาเจยี วอา้ ยทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Peng K. Jiao Ai Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Zhao P, Niu J, Wang J, Yu J, Hao Q, Li Y. Research on phytoestrogenic effects and their mechanisms of Jiaoai tang and Shenqi Jiaoai tang. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2009; 34(19): 2503-7.

374 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการลม ชวนซฺยงฉาเถยี วสา่ น (川芎茶调散) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 太平惠民和剂局方 ไท่ผงิ หยุ้ หมนิ เหอจ้จี หฺ วฟี าง (Prescription of Peaceful Benevolent Dispensary)1 « ค.ศ. 1151 Chen Shiwen (陈诗文 เฉินซอื เหวนิ ) »2 ประกอบดว้ ย Rhizoma Ligustici Chuanxiong ชวนซฺยง 120 กรมั Rhizoma seu Radix Notopterygii 60 กรมั 川芎 Radix Angelicae Dahuricae เชยี งหวั 60 กรมั 羌活 Herba Asari 30 กรมั 白芷 Herba Menthae (added after) ไป๋จอ่ื 240 กรมั 细辛 薄荷叶 Herba Schizonepetae ซซ่ี นิ 120 กรมั (stem removed) (后下) Radix Ledebouriellae ป๋อเหอเยย่ี 45 กรมั Radix Glycyrrhizae (โฮ่วเซย่ี ) 60 กรมั 荆芥 จงิ เจ้ยี (ชฺวเ่ี กงิ ) (去梗) ฝางเฟิง 防风 กนั เฉ่า 甘草 วธิ ีใช้ นาํ ยาทงั้ หมดมาบดเป็นผง รบั ประทานครงั้ ละ 6 กรมั วนั ละ 2 ครง้ั ใชน้ าํ้ ชาเจอื จางเป็นนาํ้ กระสาย ยา หรอื ตม้ เอานาํ้ ดม่ื โดยปรบั ลดนาํ้ หนกั ยาลงจากตาํ รบั ยาขา้ งตน้ 10 เท่า1,3 การออกฤทธ์ิ กระจายลม ระงบั ปวด1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 375 ตาํ รบั ยา ชวนซฺยงฉาเถยี วสา่ น (川芎茶调散) ชวนซฺยง (川芎2 เ)ซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เชยี งหวั (羌活) 2 เซนตเิ มตร ไป๋จ่อื (白芷) 2 เซนตเิ มตร ซซ่ี นิ (细辛)

376 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการลม 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ป๋อเหอเยย่ี (薄荷叶) จงิ เจ้ยี (荆芥) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ฝางเฟิง (防风) กนั เฉ่า (甘草) สรรพคณุ บรรเทาอาการไขห้ วดั จากการกระทบลมภายนอก ปวดศีรษะส่วนหนา้ หรือปวดศีรษะขา้ งเดยี ว 1,3 หรอื ปวดกลางกระหมอ่ ม มไี ขก้ ลวั หนาว คดั จมกู ตาลาย ล้นิ มฝี ้าบางขาว ชพี จรลอย ลน่ื คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 川芎 ชวนซฺยง (โกฐหวั บวั ) ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ ช่วยการไหลเวยี นของช่แี ละเลอื ด 羌活 เชยี งหวั ขบั ลมในเลอื ด ระงบั ปวด ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ บรรเทาอาการหวดั จากการ อมขม กระทบลมเย็น ปวดศีรษะ ปวดเมอ่ื ยร่างกาย

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 377 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 白芷 ไป๋จอ่ื ตวั ยาหลกั เผด็ (โกฐสอ) อ่นุ ขบั เหงอ่ื บรรเทาอาการหวดั จาก ตวั ยาหลกั เผด็ 细辛 ซซ่ี นิ ตวั ยาเสรมิ เผด็ การกระทบลมเยน็ ภายนอก 薄荷叶 (后下) ตวั ยาเสรมิ เผด็ ระงบั ปวดศีรษะ ปวดฟนั ลด ป๋อเหอเยย่ี (โฮ่วเซย่ี ) ตวั ยาเสรมิ เผด็ ตวั ยานาํ พา อมหวาน อาการคดั จมกู จากไขห้ วดั หรอื 荆芥 (去梗) อมหวาน จงิ เจ้ยี (ชวฺ เ่ี กงิ ) โรคโพรงจมกู อกั เสบ 防风 ฝางเฟิง อ่นุ ขบั ลมสลายความเยน็ เปิดทวาร 甘草 กนั เฉ่า (ชะเอมเทศ) (มพี ษิ ระงบั ปวด ใหค้ วามอบอ่นุ แก่ เลก็ นอ้ ย)* ปอด ขบั ของเหลว เยน็ ขบั กระจายลมรอ้ นทก่ี ระทบต่อ ร่างกาย ระบายความรอ้ น ช่วย ใหศ้ ีรษะโลง่ และสายตาสดใส ลาํ คอโลง่ ผอ่ นคลายตบั คลาย เครยี ด อ่นุ บรรเทาหวดั จากการกระทบลม- เลก็ นอ้ ย ภายนอก ขบั เหงอ่ื กระทงุ้ พษิ อ่นุ ช่วยกระทงุ้ ไขห้ วดั จากการกระทบ เลก็ นอ้ ย ลมภายนอก สุขมุ เสริมช่ี บาํ รุงส่วนกลางของ ร่างกาย ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ระงบั ไอ ขบั เสมหะ ปรบั ประสาน ตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตวั ยาหลกั ไดแ้ ก่ ชวนซฺยงใชร้ กั ษาอาการปวดศีรษะจากเสน้ ลมปราณ เสา้ หยางและเจยี๋ อนิ จงิ (ปวดศีรษะทงั้ สองขา้ งหรอื กลางกระหมอ่ ม) เชยี งหวั ใชร้ กั ษาอาการปวดศีรษะจาก เสน้ ลมปราณไท่หยาง (ปวดศีรษะตรงดา้ นหลงั ) ไป๋จอ่ื ใชร้ กั ษาอาการปวดศีรษะจากเสน้ ลมปราณหยางหมงิ * ซซ่ี นิ เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ เลก็ นอ้ ย ตอ้ งควบคมุ ขนาดใชต้ ามทก่ี าํ หนดเทา่ นนั้

378 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการลม (ปวดหวั ค้ิวโหนกแกม้ ) และซ่ซี นิ ใชร้ กั ษาอาการปวดศีรษะจากเสน้ ลมปราณเสา้ อิน (ปวดเวยี นลามถงึ ขากรรไกร)1,3 ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ ป๋อเหอเย่ยี จงิ เจ้ยี (ชฺวเ่ี กงิ ) และฝางเฟิง ช่วยระบายส่วนบน ขบั กระจาย อทิ ธิพลของลมภายนอก ทาํ ใหศ้ ีรษะโล่งและตาสว่าง ช่วยตวั ยาหลกั ขบั กระจายลม ระงบั ปวด และยงั ช่วยรกั ษาอาการภายนอก กนั เฉ่าเป็นตวั ยานาํ พาโดยปรบั สมดุลส่วนกลางของร่างกายและเสริมช่ี ช่วย ปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ ขา้ กนั ช่วยใหก้ ารระบายช่ีข้นึ บนไดด้ ี ไมส่ ูญเสยี พลงั ช่ี การใชน้ าํ้ ชาเจอื จางเป็นนาํ้ กระสายยา เพอ่ื ใหร้ สขมเยน็ ของชาช่วยระบายลมรอ้ นของยาท่ขี ้นึ ส่วนบนของร่างกาย ทง้ั ยงั ป้องกนั ยาขบั ลมต่าง ๆ ไมใ่ หอ้ ่นุ รอ้ นเกนิ ไป ป้องกนั การระบายส่วนบนไมใ่ หม้ ากเกนิ ไป1,3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาผง ยาเมด็ ยาชง ยาลูกกลอนนาํ้ ยาลูกกลอนสารสกดั ชาชง ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ตาํ รบั ยาน้ีใชต้ วั ยาอุ่นเผด็ กระจายอย่างมาก จงึ ไมค่ วรใชก้ บั ผูป้ ่วยที่ช่ีพร่องมาเป็นเวลานาน เลอื ดพร่อง หรอื ปวดศีรษะจากลมตบั หรอื หยางตบั สูง1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ริ ะงบั ปวดและช่วยใหจ้ ติ ใจสงบในหนูถบี จกั ร ตา้ น อกั เสบในหนูขาวและหนูถบี จกั ร ลดไขใ้ นหนูขาว4 และปกป้องการเสอ่ื มของระบบประสาททเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั สารสอ่ื ประสาท dopamine5 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณบรรเทาอาการปวดศีรษะ ปวดกระดูกสนั หลงั ทบ่ี รเิ วณ ใกลต้ น้ คอ โพรงไซนสั บรเิ วณหนา้ ผากอกั เสบเฉียบพลนั จมกู อกั เสบเฉียบพลนั และจมกู อกั เสบจากการ แพอ้ ากาศ1,3,4 การศึกษาความปลอดภยั : การศึกษาพษิ เฉียบพลนั ในหนูถบี จกั รโดยการใหต้ าํ รบั ยาน้ีทาง-ปาก ในขนาด 50 กรมั /กิโลกรมั วนั ละ 2 ครงั้ ตดิ ต่อกนั นาน 3 วนั พบว่าหนูมอี าการสงบ เคลอ่ื นไหวนอ้ ย และไม่พบอาการผดิ ปกตใิ ด ๆ และเมอ่ื ใหต้ าํ รบั ยาดงั กล่าวทางปากหนูถบี จกั รท่อี ายุนอ้ ย ในขนาด 17 กรมั /กโิ ลกรมั วนั ละครง้ั ตดิ ต่อกนั นาน 8 วนั พบว่านาํ้ หนกั ของมา้ มและการเจรญิ เตบิ โตของหนูเพม่ิ ข้นึ แต่ไมม่ ผี ลต่อหวั ใจ ตบั ไต อณั ฑะ และมดลูก และการเคลอ่ื นไหวของร่างกาย แสดงใหเ้หน็ ว่าตาํ รบั ยาน้ี มพี ษิ นอ้ ยมาก4

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 379 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาชวนซฺยงฉาเถยี วส่าน. [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทย์ ไทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2551. 4. Xu CH. Chuang Xiong Cha Tiao Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Shu D, He J, Chen J. Neuroprotective effects and mechanisms of Chuanxiong Chatiao pulvis against MPTP-induced dopaminergic neurotoxicity in mice model of Parkinson's disease. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2009; 34(19): 2494- 7.

380 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการลม เสย่ี วหวั ลวั่ ตนั (小活络丹) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 太平惠民和剂局方 ไทผ่ งิ หยุ้ หมนิ เหอจ้จี หฺ วฟี าง (Prescription of Peaceful Benevolent Dispensary)1 « ค.ศ. 1151 Chen Shiwen (陈师文 เฉินซอื เหวนิ ) »2 สว่ นประกอบ Radix Aconiti Praeparata ชวนอู (จ้อื ) 180 กรมั Radix Aconiti Kusnezoffii เฉ่าอู (จ้อื ) 180 กรมั 川乌 (制) Praeparata 草乌 (制) Rhizoma Arissaematis เทยี นหนานซงิ (จ้อื ) 180 กรมั Resina Olibani หรูเซยี ง 66 กรมั 天南星 (制) Myrrha มอ่ เย่า 66 กรมั Lumbricus ต้หี ลง 180 กรมั 乳香 没药 地龙 วธิ ีใช้ นาํ ตวั ยาทงั้ หมดมาบดใหล้ ะเอยี ด ผสมกบั นาํ้ กระสายยา เช่น นาํ้ นาํ้ ผ้งึ เป็นตน้ ปนั้ เป็นยา- ลูกกลอน หนกั เมด็ ละประมาณ 3 กรมั รบั ประทานขณะทอ้ งว่าง ครง้ั ละ 1 เมด็ วนั ละ 1-2 ครง้ั โดยใช้ 1,3 เหลา้ หรอื นาํ้ อ่นุ เป็นนาํ้ กระสายยา การออกฤทธ์ิ อ่นุ เสน้ ลมปราณ เพม่ิ การไหลเวยี นของเลอื ด ขจดั ลมช้นื ขบั เสมหะและเลอื ดคงั่ 1,3 สรรพคณุ รกั ษากลุ่มอาการของโรคท่เี สน้ ลมปราณถูกลมช้ืนอุดกน้ั โดยมอี าการชาตามแขนขาเร้ือรงั เป็น เวลานานไมห่ าย หรอื มอี าการปวดเสน้ เอน็ และกระดูกตามแขนขา โดยตาํ แหน่งทป่ี วดไมแ่ น่นอน1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 381 ตาํ รบั ยา เสย่ี วหวั ลวั่ ตนั (小活络丹) ชวนอู (จ้อื ) 2 เซนตเิ มตร เฉ่าอู (จ้อื ) 2 เซนตเิ มตร [川乌(制)] [草乌(制)] 2 เซนตเิ มตร หรูเซยี ง2(เ乳ซนต香เิ มตร) เทยี นหนานซงิ (จ้อื ) [天南星(制)]