ตำรับยาจีนที่ใช้บ่อยในประเทศไทย ฉบับสมบูรณ์

32 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก กยุ้ จอื ทงั (桂枝汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 伤寒论 ซางหานลนุ่ (Treatise on Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจง้ จ่งิ ) »2 สว่ นประกอบ 桂枝 Ramulus Cinnamomi กยุ้ จอื 9 กรมั 白芍 Radix Paeoniae Alba 9 กรมั 甘草 (炙) Radix Glycyrrhizae Praeparata ไป๋เสา 6 กรมั 生姜 Rhizoma Zingiberis Recens กนั เฉ่า (จ้อื ) 9 กรมั 大枣 Fructus Ziziphi Jujubae เซงิ เจยี ง 4 ผล ตา้ เจ่า วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ด่มื หลงั รบั ประทานยาแลว้ ใหร้ บั ประทานขา้ วตม้ หรอื นาํ้ อุ่น หลงั จากนน้ั ห่มผา้ เพอ่ื ให้ เหงอ่ื ออกเลก็ นอ้ ย เพอ่ื ใหไ้ ขห้ ายเรว็ ข้นึ 1,3 การออกฤทธ์ิ กระทงุ้ ไขห้ วดั ผ่อนคลายกลา้ มเน้ือผวิ หนงั ปรบั สมดุลขององิ๋ ช่กี บั เวย่ ช์ 1่ี ,3 สรรพคณุ รกั ษาไขห้ วดั จากการกระทบลมเยน็ และภมู คิ ุม้ กนั ทผ่ี วิ ภายนอกบกพร่อง โดยมอี าการปวดศีรษะ ตวั รอ้ น เหงอ่ื ออก กลวั ลม คลน่ื ไส้ คดั จมกู ล้นิ มฝี ้าขาวบาง ชพี จรลอย ชา้ 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพมิ่ หรอื ลดขนาดยาไดต้ ามความเหมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยโรคหวดั ไขห้ วดั ระบาดจากการกระทบลมเย็นภายนอกและภูมคิ ุม้ กนั ตาํ่ ผิวหนงั คนั เป็นลมพษิ ผ่นื จากความช้ืน ปวด 1,3 เสน้ ประสาท ปวดกลา้ มเน้ือ

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 33 ตาํ รบั ยา กยุ้ จอื ทงั (桂枝汤) กยุ้ จอื (桂枝) 2 เซนตเิ มตร ตา้ เจ่า (大枣)2 เซนตเิ มตร เซงิ เจยี ง (生姜) 3 เซนตเิ มตร ไป๋เสา (白芍) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (จ้อื ) [甘草 (炙)]

34 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 桂枝 กยุ้ จอื (ก่งิ อบเชยจนี ) ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ ขบั เหงอ่ื ผอ่ นคลายกลา้ มเน้ือ 白芍 ไป๋เสา อมหวาน ใหค้ วามอบอ่นุ และเสรมิ หยาง 大枣 ตา้ เจ่า ช่วยใหช้ ่มี กี ารหมนุ เวยี นดขี ้นึ (พทุ ราจนี ) 生姜 เซงิ เจยี ง ตวั ยาเสรมิ ขม เปร้ยี ว เยน็ เสรมิ อนิ เลอื ด ปรบั ประจาํ เดอื น (ขงิ สด) อมหวาน เลก็ นอ้ ย และปรบั สมดุลช่ขี องตบั ระงบั 甘草 (炙) ปวด เกบ็ กกั อนิ ช่ี ระงบั เหงอ่ื กนั เฉ่า (จ้อื ) (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) ตวั ยาช่วย หวาน อ่นุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงสว่ นกลาง สรา้ งเลอื ด สงบจติ ใจ ปรบั สมดุลของยา ตวั ยาช่วย เผด็ อ่นุ ขบั เหงอ่ื ออกจากผวิ กาย ให้ ความอบอ่นุ แก่กระเพาะอาหาร แกค้ ลน่ื ไส้ ช่วยใหป้ อดอบอ่นุ ระงบั ไอ ตวั ยาช่วย หวาน อ่นุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงส่วนกลาง ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยกยุ้ จอื มรี สเผด็ อมหวานและมคี ุณสมบตั อิ ่นุ เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณ กระจายความเยน็ กาํ จดั ของเสยี ทอ่ี ยู่ตามกลา้ มเน้ือและผวิ หนงั ออกโดยผ่านการขบั เหงอ่ื ไป๋เสาเป็นตวั ยาเสริม รสเปร้ียวขม คุณสมบตั ิเย็นเลก็ นอ้ ย ช่วยเสริมอินของเลอื ด เมอ่ื ใชร้ ่วมกบั กุย้ จือสามารถขบั เหงอ่ื และเหน่ียวรงั้ ปรบั สมดุลขององิ๋ ช่แี ละเว่ยช์ ่ี ช่วยใหก้ ารขบั เหงอ่ื ไม่ทาํ ลายอนิ และการหา้ มเหงอ่ื ไม่ รบกวนการกาํ จดั ของเสยี ออกภายนอก ตวั ยาทง้ั สองน้ีมที งั้ ฤทธ์ติ รงกนั ขา้ มและเสรมิ ฤทธ์กิ นั ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ เซงิ เจยี งรสเผด็ อ่นุ ช่วยเสรมิ ฤทธ์ขิ องกยุ้ จอื ในการกาํ จดั ของเสยี ทอ่ี ยู่ตามกลา้ มเน้ือ และใหค้ วาม อบอุ่นแก่กระเพาะอาหาร บรรเทาอาการคลน่ื ไส้ ตา้ เจ่ารสหวาน สุขุม ช่วยเสริมช่ีบาํ รุงส่วนกลาง และ เสรมิ อนิ บาํ รุงเลอื ด เมอ่ื ใชร้ ่วมกบั เซงิ เจยี งสามารถปรบั สมดุลขององิ๋ ช่แี ละเวย่ ช์ ่ี กนั เฉ่า (จ้อื ) เป็นตวั ยา นาํ พา ช่วยเสรมิ ช่ี บาํ รุงส่วนกลาง และช่วยปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 35 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ หา้ มใชต้ าํ รบั ยากยุ้ จอื ทงั กบั ผูป้ ่วยโรคหวดั ทเ่ี กดิ จากการกระทบลมเยน็ ภายนอกทม่ี อี าการแกร่ง หรอื ผูป้ ่วยทถ่ี กู ลมรอ้ นกระทบภายนอก โดยมอี าการกลวั ลม มเี หงอ่ื ออกเอง และมอี าการคอแหง้ ชพี จร 1,3 เตน้ เรว็ ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง ตาํ รบั ยากยุ้ จอื ทงั มรี ายงานการศึกษาวจิ ยั ดา้ นต่าง ๆ ดงั น้ี การศึกษาทางเภสชั วทิ ยา: สารสกดั นาํ้ มฤี ทธ์ขิ บั เหงอ่ื ลดไข้ ตา้ นอกั เสบในหนูถบี จกั รและหนู ขาว ระงบั ปวด ระงบั ไอ ขบั เสมหะ ทาํ ใหจ้ ติ สงบ และเสรมิ ภูมติ า้ นทานในหนูถบี จกั ร4 สารออกฤทธ์ลิ ดไข้ ตา้ นอกั เสบ ไดแ้ ก่ สาร 2-methoxycinnamaldehyde5, 3-phenyl-2-propene-1-ol6 และ cinnamaldehyde7 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยากยุ้ จอื ทงั มสี รรพคุณขบั เหงอ่ื ลดไข้ ขบั เสมหะ ลดอาการเกร็ง 1,3,4 ของกลา้ มเน้ือ แกป้ วด ช่วยทาํ ใหร้ ะบบการย่อยและการดูดซมึ อาหารดขี ้นึ การศึกษาความปลอดภยั : การศึกษาพษิ เฉียบพลนั ในหนูถบี จกั ร โดยฉีดสารสกดั เขา้ ช่องทอ้ ง พบว่าขนาดของสารสกดั เทยี บเท่าผงยาท่ที าํ ใหห้ นูถบี จกั รตายรอ้ ยละ 50 (LD50) มคี ่าเท่ากบั 28.13 กรมั /กิโลกรมั และเมอ่ื ฉีดสารสกดั นาํ้ เขา้ หลอดเลอื ดดาํ ท่หี ูกระต่ายในขนาดเทยี บเท่าผงยา 15 กรมั / กโิ ลกรมั ไมพ่ บอาการพษิ 4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of traditional Chinese medicine: A practical English-Chinese library of traditional Chinese medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English glossary of common terms in traditional Chinese medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ,์ สุณี จรี ะจติ สมั พนั ธ,์ ธรี พงศ์ ตง้ั อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยากยุ้ จอื ทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพร จนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวง สาธารณสุข, 2549. 4. Yuan ZY, Qu YH. Guizhi Tang. In: Xia M (ed.). Modern study of the medical formulae in traditional Chinese medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Guo JY, Yang YX, Zhao BS, Liu HB, Li LF, Ma YY, Guo SY, Huo HR, Jiang TL. Effect of 2-methoxycinnamaldehyde on activity of COX and PGE2 release in cerebral microvascular endothelial cells stimulated by IL-1. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2006; 31(13): 1087-90.

36 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก 6. Guo JY, Huo HR, Zhao BS, Liu HB, Li LF, Guo SY, Jiang TL. Effect of 3-Phenyl-2-Propene-1-ol on PGE2 release from rat cerebral microvascular endothelial cells stimulated by IL-1beta. Am J Chin Med 2006; 34(4): 685-93. 7. Guo JY, Huo HR, Zhao BS, Liu HB, Li LF, Ma YY, Guo SY, Jiang TL. Cinnamaldehyde reduces IL-1beta-induced cyclooxygenase-2 activity in rat cerebral microvascular endothelial cells. Eur J Pharmacol 2006; 537(1-3): 174-80.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 37 จว่ิ เวย่ เ์ ชียงหวั ทงั (九味羌活汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 此事难知 ฉ่ือซอ่ื หนานจอื (Prescription by Zhang Yuansu, quoted from the book Medical Problems)1 « ค.ศ. 1186 Zhang Yuansu (张元素 จางเหวยี นซู)่ »2 สว่ นประกอบ Rhizoma seu Radix Notopterygii เชยี งหวั 6 กรมั Radix Ledebouriellae ฝางเฟิง 6 กรมั 羌活 Rhizoma Atractylodis ชงั จู๋ 6 กรมั 防风 Herba Asari ซซ่ี นิ * 2 กรมั 苍术 Rhizoma Ligustici Chuanxiong ชวนซฺยง 3 กรมั 细辛 Radix Angelicae Dahuricae ไป๋จ่อื 3 กรมั 川芎 Radix Rehmanniae เซงิ ต้หี วง 3 กรมั 白芷 Radix Scutellariae หวงฉิน 3 กรมั 生地黄 Radix Glycyrrhizae กนั เฉ่า 3 กรมั 黄芩 甘草 วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ขบั เหงอ่ื ขจดั ความช้นื และระบายความรอ้ นภายใน1,3 สรรพคณุ รกั ษากลุม่ อาการมคี วามรอ้ นภายในและถูกลมเยน็ ช้ืนกระทบภายนอก โดยมอี าการกลวั หนาว มไี ข้ ตวั รอ้ น ไมม่ เี หงอ่ื ปวดศีรษะและปวดตงึ ทา้ ยทอย ปวดเมอ่ื ยตามตวั ปากขมและกระหายนาํ้ ล้นิ มี ฝ้าขาวลน่ื ชพี จรลอย1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยทม่ี ลี มเยน็ ช้นื ปรากฏภายนอกและ มคี วามรอ้ นอยู่ภายใน เช่น ไขห้ วดั ใหญ่ ปวดเอว ปวดเสน้ ประสาทกระดูกรองนงั่ ขอ้ อกั เสบจากลมช้นื 1,3 * ซซ่ี นิ เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ เลก็ นอ้ ย ตอ้ งควบคมุ ขนาดใชต้ ามทก่ี าํ หนดเท่านนั้

38 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก ตาํ รบั ยา จว่ิ เวย่ เ์ ชียงหวั ทงั (九味羌活汤) เชยี งหวั (羌活)2 เซนตเิ มตร ฝางเฟิง (防风2)เซนตเิ มตร ซซ่ี นิ (细辛)2 เซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 39 ชงั จู๋ (苍2 เ术ซนต)เิ มตร ไป๋จ่อื (白芷2 เซ)นตเิ มตร ชวนซฺยง (川芎2)เซนตเิ มตร เซงิ ต้หี วง (生地2 เซ黄นตเิ ม)ตร หวงฉิน (黄芩)2 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (甘草) 2 เซนตเิ มตร คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 羌活 เชยี งหวั ตวั ยาหลกั เผด็ อมขม อ่นุ บรรเทาอาการหวดั จากการ กระทบลมเยน็ และความช้นื บรรเทาอาการปวดศีรษะ ปวดเมอ่ื ยตามส่วนบนของ ร่างกาย

40 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 防风 ฝางเฟิง ตวั ยาเสรมิ เผด็ อมหวาน อ่นุ ช่วยกระทงุ้ ไขห้ วดั จากการ 苍术 ชงั จู๋ ตวั ยาเสรมิ (โกฐเขมา) ตวั ยาช่วย เผด็ เลก็ นอ้ ย กระทบลมภายนอกและ 细辛 ซซ่ี นิ ตวั ยาช่วย อมขม ตวั ยาช่วย เผด็ ความช้นื ระงบั ปวดและคลาย 川芎 ชวนซฺยง (โกฐหวั บวั ) ตวั ยาช่วย เผด็ อาการเกรง็ ของกลา้ มเน้อื 白芷 ไป๋จอ่ื ตวั ยาช่วย (โกฐสอ) เผด็ อ่นุ ขจดั ลมช้นื เสรมิ บาํ รุงมา้ ม 生地黄 เซงิ ต้หี วง หวาน ใหแ้ ขง็ แรง ขบั ความช้นื (โกฐข้แี มว) อมขม 黄芩 หวงฉิน ขม อ่นุ ขบั ลมสลายความเยน็ เปิด ทวาร ระงบั ปวด ใหค้ วาม อบอ่นุ แก่ปอด ขบั ของเหลว อ่นุ ช่วยการไหลเวยี นของช่แี ละ เลอื ด ขบั ลมในเลอื ด ระงบั ปวด อ่นุ บรรเทาอาการหวดั จากการ กระทบลมเยน็ ภายนอก บรรเทาอาการปวดศีรษะ ปวดฟนั ลดอาการคดั จมกู จากไขห้ วดั หรอื โรคโพรงจมกู อกั เสบ เยน็ ระบายความรอ้ นในเลอื ด บาํ รุงเลอื ดและอนิ ช่ขี องตบั และไต เสรมิ สารนาํ้ เยน็ ระบายความรอ้ นในระบบช่ี และเลอื ด ขบั พษิ รอ้ น ลดไข้ และหา้ มเลอื ด

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 41 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยา อมหวาน 甘草 กนั เฉ่า นาํ พา สุขมุ เสรมิ ช่บี าํ รุงสว่ นกลาง ระบาย (ชะเอมเทศ) ความรอ้ น ขบั พษิ ระงบั ไอ ขบั เสมหะ บรรเทาอาการปวด ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดให้ เขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยเชียงหวั เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณขบั เหง่อื ขจดั ลมช้ืน ช่วยใหก้ าร ไหลเวยี นของช่ดี ขี ้นึ บรรเทาอาการเหน็บชา ระงบั ปวด ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ ฝางเฟิงและชงั จู๋ สรรพคุณขบั เหงอ่ื ขจดั ความช้ืน ช่วยเสริมฤทธ์ิขบั เหง่อื ของตวั ยาเชียงหวั ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ซ่ีซนิ ชวนซฺยง และ ไป๋จ่อื มสี รรพคุณขบั ลมเยน็ ช่วยใหช้ ่แี ละเลอื ดไหลเวยี นดขี ้นึ บรรเทาอาการปวดศีรษะ ปวดเมอ่ื ยตาม ร่างกาย เซงิ ต้หี วงช่วยระบายความรอ้ นของเลอื ดในร่างกายและควบคุมฤทธ์ขิ องยาไมใ่ หอ้ ่นุ แหง้ เกินไป ส่วนหวงฉินช่วยระบายความรอ้ นของช่ี กนั เฉ่าเป็นตวั ยานาํ พา ช่วยปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3,4 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ ยาเมด็ ยาชงพรอ้ มดม่ื 5 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ หา้ มใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยทอ่ี นิ และช่พี ร่อง1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วทิ ยา: ยาตม้ มฤี ทธ์ลิ ดไขใ้ นกระต่าย ระงบั ปวดและตา้ นอกั เสบในหนูถบี จกั ร และหนูขาว5 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณรกั ษาอาการปวดตามเสน้ ประสาทบรเิ วณสะโพกท่ี ทอดไปถงึ ขา (Sciatica rheumatic arthritis) ปวดเมอ่ื ยตามร่างกาย บรรเทาอาการหวดั ขบั เหงอ่ื ลดไข้ ปวดศีรษะเน่ืองจากถกู ลมเยน็ ช้นื มากระทบ และบรรเทาอาการลมพษิ แบบเฉียบพลนั 5 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982.

42 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ,์ เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , ธรี วฒั น์ ตง้ั อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาจว่ิ เวย่ เ์ ชยี งหวั ทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จีน เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ ทางเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2552. 4. Zhou YF. Science of Prescriptions. 1st ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai University of Traditional Chinese Medicine, 2002. 5. Fan SP, Wang X. Jiuwei Qianghuo Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 43 เสย่ี วชิงหลงทงั (小青龙汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 伤寒论 ซางหานลนุ่ (Treatise on Fibrile Diseases)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจง้ จ่งิ ) »2 สว่ นประกอบ หมาหวง (ชวฺ เ่ี จยี๋ ) 9 กรมั 麻黄(去节) Herba Ephedrae กยุ้ จอื 6 กรมั (with joints removed) กนั เจยี ง 3 กรมั ซซ่ี นิ 3 กรมั 桂枝 Ramulus Cinnamomi ไป๋เสา 9 กรมั 干姜 Rhizoma Zingiberis อู่เวย่ จ์ ่อื 3 กรมั 细辛 Herba Asari ปนั้ เซย่ี 9 กรมั 白芍 Radix Paeoniae Alba กนั เฉ่า (จ้อื ) 6 กรมั 五味子 Fructus Schisandrae Chinensis 半夏 Rhizoma Pinelliae 甘草 (炙) Radix Glycyrrhizae Praeparata ตาํ รบั ยา เสย่ี วชิงหลงทงั (小青龙汤)

44 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร หมาหวง (ชฺวเ่ี จยี๋ ) [麻黄(去节)] กยุ้ จอื (桂枝) กนั เจยี ง (干姜) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ซซ่ี นิ (细辛) ไป๋เสา (白芍) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร อู่เวย่ จ์ ่อื (五味子) ปนั้ เซย่ี (半夏2) เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (จ้อื ) [甘草(炙)]

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 45 วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ กระทงุ้ ไขห้ วดั ขบั ความเยน็ แกไ้ อระงบั หอบ เสรมิ ความอบอุ่นใหป้ อด และสลายของเหลว ในปอด1,3 สรรพคณุ รกั ษาไขห้ วดั จากการกระทบความเย็นภายนอก นาํ้ และของเหลวตกคา้ งภายใน มอี าการกลวั หนาว ตวั รอ้ น ไม่มเี หงอ่ื ไอหอบ เสมหะมากและใส คอไม่แหง้ หรือคอแหง้ แต่ไม่อยากด่มื นาํ้ อาเจยี น แต่ไมม่ อี ะไรออก สะอกึ ทอ้ งเดนิ ปสั สาวะขดั ล้นิ มฝี ้าขาวและลน่ื ชพี จรลอย ตงึ แน่น1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยโรคหวดั ไขห้ วดั ใหญ่ หายใจ ขดั จากหลอดลมอกั เสบ มอี าการหอบหดื 1,3 คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 麻黄 (去节) ตวั ยาหลกั เผด็ อมขม อ่นุ กระทงุ้ ไขห้ วดั ขบั เหงอ่ื กระจาย หมาหวง (ชฺวเ่ี จยี๋ ) ช่ขี องปอด ขบั ปสั สาวะ ลดบวม 桂枝 กยุ้ จอื (ก่งิ อบเชยจนี ) ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ ขบั เหงอ่ื ผ่อนคลายกลา้ มเน้อื 干姜 กนั เจยี ง อมหวาน ใหค้ วามอบอ่นุ และเสรมิ หยาง (ขงิ แหง้ ) ช่วยใหช้ ่มี กี ารหมนุ เวยี นดขี ้นึ 细辛 ซซ่ี นิ ตวั ยาเสรมิ เผด็ รอ้ น ใหค้ วามรอ้ น อบอุ่นส่วนกลาง สลายความเยน็ ดงึ หยางใหก้ ลบั เพอ่ื ใหช้ พี จรและลมปราณทาํ งาน ดขี ้นึ ใหค้ วามอบอุ่นท่ปี อด สลายความเยน็ ตวั ยาเสรมิ เผด็ อ่นุ ขบั ลมสลายความเยน็ เปิดทวาร แกป้ วด ใหค้ วามอบอ่นุ แก่ปอด ขบั ของเหลว

46 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 白芍 ไป๋เสา ตวั ยาช่วย ขม เปร้ยี ว เยน็ เสรมิ อนิ เลอื ด ปรบั ประจาํ เดอื น 五味子 อู่เวย่ จ์ อ่ื อมหวาน เลก็ นอ้ ย และปรบั สมดลุ ช่ขี องตบั ระงบั 半夏 ปน้ั เซย่ี ปวด เกบ็ กกั อนิ ช่ี ระงบั เหงอ่ื 甘草 (炙) ตวั ยาช่วย เปร้ยี ว อ่นุ รง้ั ช่ขี องปอด บาํ รุงสารนาํ้ ใหไ้ ต กนั เฉ่า (จ้อื ) (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) อมหวาน เสรมิ สารนาํ้ ระงบั เหงอ่ื เหน่ียวรง้ั นาํ้ อสุจิ แกท้ อ้ งเสยี สงบจติ ใจ บาํ รุงประสาท ตวั ยาช่วย เผด็ อ่นุ ละลายและขบั เสมหะ สลาย (มพี ษิ )* ของเหลว แกอ้ าเจยี น กดช่ไี มใ่ ห้ ตขี ้นึ แกส้ ะอกึ ยุบและสลาย กอ้ นเสมหะในทอ้ ง ตวั ยานาํ พา หวาน อ่นุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงส่วนกลาง ระบาย ความรอ้ น ขบั พษิ แกไ้ อ ขบั เสมหะ แกป้ วด ปรบั ประสาน ตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยหมาหวง (ชฺวเ่ี จยี๋ ) และกุย้ จอื เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณกระทงุ้ ไขห้ วดั ขบั เหงอ่ื กระจายช่ขี องปอด บรรเทาอาการหอบ กนั เจยี งและซซ่ี นิ เป็นตวั ยาเสรมิ ช่วยใหค้ วามอบอ่นุ แก่ ปอดและขบั ของเหลวท่ตี กคา้ งอยู่ภายใน ตวั ยาทงั้ สองเมอ่ื ใชร้ ่วมกบั หมาหวงและกุย้ จอื สามารถเพ่มิ ฤทธ์ิ กระทงุ้ ไขห้ วดั จากการกระทบความเยน็ ภายนอกใหแ้ รงข้นึ เสาเย่าช่วยเสรมิ องิ๋ ช่แี ละเหน่ียวรงั้ อนิ ช่ี เมอ่ื ใช้ ร่วมกบั กยุ้ จอื สามารถปรบั สมดุลขององิ๋ ช่แี ละเวย่ ช์ ่ี ป้องกนั ไมใ่ หฤ้ ทธ์ขิ บั เหงอ่ื ของหมาหวงและกุย้ จอื แรง เกินไป ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ อู่เว่ยจ์ ่อื ช่วยเหน่ียวรง้ั ช่ขี องปอดและระงบั ไอ ป้องกนั ไมใ่ หฤ้ ทธ์ขิ บั กระจายของ ตวั ยาหลกั ทาํ ลายช่ีของปอด ส่วนปนั้ เซ่ยี มสี รรพคุณขบั เสมหะ สลายของเหลวตกคา้ ง ปรบั สมดุลของ กระเพาะอาหาร และระงบั อาเจยี น กนั เฉ่า (จ้ือ) เป็นตวั ยานาํ พา ช่วยเสริมช่ี บาํ รุงส่วนกลาง และช่วย ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3 * ปนั้ เซย่ี เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ ตอ้ งฆ่าฤทธ์ยิ าก่อนใช้

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 47 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ ยาชง ยานาํ้ 4 ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ไมค่ วรใชต้ าํ รบั ยาเสย่ี วชิงหลงทงั กบั ผูป้ ่วยทม่ี อี าการไอแหง้ ไมม่ เี สมหะ หรือมเี สมหะสเี หลอื ง ขน้ เหนียว คอแหง้ ปากแหง้ 1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง ตาํ รบั ยาเสย่ี วชิงหลงทงั มรี ายงานการศึกษาวจิ ยั ดา้ นต่าง ๆ ดงั น้ี การศึกษาทางเภสชั วทิ ยา: ตาํ รบั ยาเสย่ี วชงิ หลงทงั มฤี ทธ์บิ รรเทาอาการหอบในหนูตะเภา บรรเทา อาการแพอ้ ากาศในหนูขาวและหนูตะเภา4 บรรเทาอาการอกั เสบของทางเดนิ หายใจทเ่ี กดิ จากการแพใ้ นหนู ถบี จกั ร5,6 ช่วยใหก้ ารไหลเวยี นของเลอื ดดขี ้นึ ในหนูขาวและกระต่าย4 และมฤี ทธ์ติ า้ นเช้อื ไซโตเมกะโลไวรสั (cytomegalovirus) ในหลอดทดลอง7 การศึกษาทางคลินิก: ตาํ รบั ยาเสีย่ วชิงหลงทงั มสี รรพคุณรกั ษาโรคหลอดลมอกั เสบเร้ือรงั 1,3,4 หอบหดื ไขห้ วดั ใหญ่ ไตอกั เสบเฉียบพลนั แกไ้ อ ขบั เสมหะ และขบั ปสั สาวะ พบวา่ การใชต้ าํ รบั ยาน้ี ร่วมกบั ยาพน่ fluticasone ในผูป้ ่วยโรคหดื จะใหผ้ ลการรกั ษาดกี วา่ การใชเ้ดย่ี ว ๆ8 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of traditional Chinese medicine: A practical English-Chinese library of traditional Chinese medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English glossary of common terms in traditional Chinese medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. สวา่ ง กอแสงเรอื ง. ตาํ รบั ยาเสย่ี วชงิ หลงทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย- จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2549. 4. Qu YH, Yuan ZY. Xiao Qinglong Tang. In: Xia M (ed.). Modern study of the medical formulae in traditional Chinese medicine, Vol.1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press; 1997. 5. Nagai T, Arai Y, Emori M, Nunome SY, Yabe T, Takeda T, Yamada H. Anti-allergic activity of a Kampo (Japanese herbal) medicine \"Sho-seiryu-to (Xiao-Qing-Long-Tang)\" on airway inflammation in a mouse model. Int Immunopharmacol 2004; 4(10-11): 1353-65. 6. Kao ST, Wang SD, Wang JY, Yu CK, Lei HY. The effect of Chinese herbal medicine, xiao-qing-long tang (XQLT), on allergen-induced bronchial inflammation in mite-sensitized mice. Allergy 2000; 55(12): 1127-33. 7. Murayama T, Yamaguchi N, Iwamoto K, Eizuru Y. Inhibition of ganciclovir-resistant human cytomegalovirus replication by Kampo (Japanese herbal medicine). Antivir Chem Chemother 2006; 17(1): 11-6. 8. Zhang X, Wang L, Shi Q. Effect of fluticasone inhalation combined with xiaoqinglong decoction on pulmonary function and serum interleukin-16 level in asthma patients. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 2003; 23(6): 426-9.

48 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก อนิ๋ เฉียวสา่ น (银翘散) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 温病条辨 เวนิ ป้ิงเถยี วเป้ียน (Treatise on Differentiation and Treatment of Epidemic Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 1978 Wu Tang (吴瑭 หวูถงั ) »2 ประกอบดว้ ย Flos Lonicerae อนิ๋ ฮวฺ า 9 กรมั Fructus Forsythiae เหลยี นเฉียว 9 กรมั 银花 Herba Menthae ป๋อเหอ 6 กรมั 连翘 Spica Schizonepetae จงิ เจ้ยี ซ่ยุ 5 กรมั 薄荷 Semen Sojae Praeparatum ตนั้ โตว้ ฉ่ือ 5 กรมั 荆芥穗 Fructus Arctii หนิวป้ างจอ่ื 9 กรมั 淡豆豉 Radix Platycodi ขเู่ จยี๋ เกงิ 6 กรมั 牛蒡子 Radix Glycyrrhizae เซงิ กนั เฉ่า 5 กรมั 苦桔梗 Herba Lophatheri จูเ๋ ยย่ี 4 กรมั 生甘草 Rhizoma Phragmitis 竹叶 หลูเกนิ ปรมิ าณพอเหมาะ 芦根 วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ช่วยขบั กระจายความรอ้ นออกสู่ภายนอก ระบายความรอ้ น ระงบั พษิ 1,3 สรรพคณุ รกั ษาอาการที่เกิดจากร่างกายกระทบลมรอ้ นภายนอก โดยจะมไี ข ้ แต่ไมม่ เี หงอื่ หรอื เหงอื่ ออกไมส่ ะดวก กลวั ลมหนาวเลก็ นอ้ ย ปวดศีรษะ คอแหง้ เจ็บคอ ปลายล้นิ แดง ล้นิ มฝี ้ าบางขาวหรือ เหลอื ง ชพี จรลอย เรว็ 1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 49 ตาํ รบั ยา อนิ๋ เฉียวสา่ น (银翘散) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร อนิ๋ ฮวฺ า (银花) เหลยี นเฉียว (连翘)

50 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก ป๋อเหอ (薄荷2)เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร จงิ เจ้ยี ซุ่ย (荆芥穗) 2 เซนตเิ มตร หนิวป้างจอ่ื (牛2蒡เซนต子เิ มต)ร ตนั้ โตว้ ฉ่ือ (淡豆豉) ขูเ่ จยี๋ เกงิ (苦桔2 เ梗ซนต)เิ มตร 2 เซนตเิ มตร เซงิ กนั เฉ่า (生甘草) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร จูเ๋ ยย่ี (竹叶) หลูเกนิ (芦根)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 51 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยท่มี อี าการอกั เสบจากการติด เช้ือในระบบทางเดินหายใจส่วนบน ต่อมทอนซลิ อกั เสบเฉียบพลนั สมองอกั เสบจากการติดเช้ือไวรสั เยอ่ื หมุ้ สมองอกั เสบ และคางทูม1,3 คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 银花 อนิ๋ ฮวฺ า ตวั ยาหลกั อมหวาน (ดอกสายนาํ้ ผ้งึ ) ตวั ยาหลกั เยน็ บรรเทาหวดั จากการกระทบ 连翘 เหลยี นเฉียว ขม ตวั ยาเสรมิ ลมรอ้ น ระบายความรอ้ น 薄荷 ป๋อเหอ เผด็ ตวั ยาเสรมิ ขบั พษิ รอ้ น 荆芥穗 จงิ เจ้ยี ซุ่ย ตวั ยาเสรมิ เผด็ 淡豆豉 ตนั้ โตว้ ฉ่ือ ตวั ยาเสรมิ เผด็ เยน็ บรรเทาหวดั จากการกระทบ 牛蒡子 หนวิ ป้างจอ่ื เผด็ อมขม เลก็ นอ้ ย ลมรอ้ นหรอื ตวั รอ้ นระยะแรกเรม่ิ โดยกระจายความรอ้ นในระบบ หวั ใจและช่วงบนของร่างกาย ขบั พษิ แกพ้ ษิ ฝีหนอง เยน็ กระจายลมรอ้ นทก่ี ระทบต่อ ร่างกาย ระบายความรอ้ น ช่วย ใหส้ มองโปร่ง สายตามองเหน็ ชดั ข้นึ ลาํ คอโลง่ ผอ่ นคลายตบั คลายเครยี ด อ่นุ บรรเทาหวดั จากการกระทบลม- เลก็ นอ้ ย เยน็ ภายนอก ขบั เหงอ่ื กระทงุ้ พษิ อ่นุ บรรเทาหวดั จากลมภายนอก เลก็ นอ้ ย ลดอาการหงดุ หงดิ เยน็ บรรเทาหวดั จากการกระทบลม รอ้ นภายนอก บรรเทาอาการ คออกั เสบ ระบายอ่อน ๆ

52 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 苦桔梗 ขูเ่ จยี๋ เกงิ ตวั ยาเสรมิ ขม สุขมุ กระจายช่ที ป่ี อด ขบั เสมหะ ระงบั 生甘草 เซงิ กนั เฉ่า (ชะเอมเทศ) อมเผด็ ไอมเี สมหะมาก แน่นหนา้ อก 竹叶 จูเ๋ ยย่ี อดึ อดั คอบวมเจบ็ ขบั ฝีหนอง (หญา้ ขยุ ไมไ้ ผ)่ 芦根 หลูเกนิ และเสมหะในปอด (หญา้ แขม) ตวั ยาเสรมิ อมหวาน สุขมุ เสริมช่ี บาํ รุงส่วนกลางของ และ ร่างกาย ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ตวั ยานาํ พา ระงบั ไอ ขบั เสมหะ ปรบั ประสาน ตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั ตวั ยาช่วย จดื อม เยน็ ลดไข้ บรรเทาอาการรอ้ นใน หวานเผด็ กระหายนาํ้ คอแหง้ ขบั พษิ ไข้ ออกทางปสั สาวะ ตวั ยาช่วย อมหวาน เยน็ มาก ลดไข้ บรรเทารอ้ นใน กระหายนาํ้ เพม่ิ ความช่มุ ช้นื ใหป้ อดและ กระเพาะอาหาร ระงบั คลน่ื ไส้ อาเจยี น ระงบั ไอมเี สมหะเหลอื ง จดั จากภาวะปอดอกั เสบ ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยอนิ๋ ฮวฺ าและเหลยี นเฉียวเป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณระบายความรอ้ น ลดพษิ ตวั ยาเสริม ไดแ้ ก่ ป๋อเหอ จิงเจ้ียซุ่ย และตน้ั โตว้ ฉ่ือ ช่วยขบั กระจายพษิ ไขอ้ อกทางผวิ กาย รกั ษาอาการ หนาว ๆ รอ้ น ๆ ไม่มเี หงอ่ื บรรเทาอาการปวดศีรษะ หนิวป้างจ่อื ขูเ่ จยี๋ เกิง และเซงิ กนั เฉ่า ช่วยลดพษิ ขบั เสมหะ ระงบั ไอ ช่วยใหล้ าํ คอโลง่ รกั ษาอาการเจบ็ คอ โดยหนิวป้างจ่อื ซง่ึ มรี สเผด็ และคุณสมบตั เิ ยน็ ยงั ช่วยขบั กระจายความรอ้ นออกทางผวิ หนงั จูเ๋ ย่ยี และหลูเกนิ เป็นตวั ยาช่วย มสี รรพคุณระบายอ่อน ๆ ระบายความรอ้ น สรา้ งสารนาํ้ ลดอาการหงดุ หงดิ บรรเทาอาการกระหายนาํ้ จูเ๋ ย่ยี ยงั ช่วยขบั ปสั สาวะ ทาํ ให้ พษิ ไขถ้ กู ขบั ออกทางปสั สาวะดว้ ย1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ ยาผง ยาเมด็ ยาลูกลอน ยาชง ยานาํ้ 4

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 53 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ไมค่ วรใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยกลุม่ อาการทเ่ี กดิ จากร่างกายกระทบลมเยน็ ภายนอก หากเตรยี ม เป็นยาตม้ ไมค่ วรตม้ นาน เพราะจะทาํ ใหฤ้ ทธ์ยิ าลดลง1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: ยาตม้ มฤี ทธ์ิระบายความรอ้ นลดไขใ้ นกระต่ายและหนูขาว ยาตม้ ยาชง และยาเมด็ มฤี ทธ์ิตา้ นอกั เสบในหนูขาวและหนูถบี จกั ร ระงบั ปวดในหนูถบี จกั ร ยาเมด็ มฤี ทธ์ิ ตา้ นเช้อื จลุ นิ ทรยี ใ์ นหลอดทดลองและในหนูถบี จกั ร1,3,4 สารสกดั 50% เอทานอล มฤี ทธ์ติ า้ นเช้อื ไวรสั ไขห้ วดั ใหญ่5 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณขบั เหงอ่ื ลดไข ้ ระงบั ปวด ขบั เสมหะ ระงบั ไอ 1,3,4 ตา้ นเช้อื แบคทเี รยี และเช้อื ไวรสั และช่วยลดการอกั เสบ การศึกษาความปลอดภยั : เมอ่ื ฉีดยานาํ้ อนิ๋ เฉียวส่านเขา้ หลอดเลอื ดดาํ หนูถบี จกั ร พบว่าขนาด ของยานาํ้ เทยี บเท่าผงยาทท่ี าํ ใหห้ นูถบี จกั รตายรอ้ ยละ 50 (LD50) มคี ่าเท่ากบั 4.8 กรมั /กิโลกรมั หากให้ ทางปากหนูถบี จกั ร พบวา่ ขนาดยานาํ้ เทยี บเท่าผงยา 27.5 กรมั /กโิ ลกรมั ไมท่ าํ ใหเ้กิดความผดิ ปกตใิ ด ๆ นอกจากน้ี เมอ่ื ใหย้ าเมด็ ยาชง และยาตม้ ทางปากหนูถบี จกั ร พบวา่ ขนาดยาเทยี บเท่าผงยาทท่ี าํ ใหห้ นูถบี จกั ร ตายรอ้ ยละ 50 (LD50) มคี ่าเทา่ กบั 75, 30 และ 100 กรมั /กโิ ลกรมั ตามลาํ ดบั 4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาอนิ๋ เฉียวส่าน. [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2551. 4. Qu YH, Yuan ZY. Yin Qiao San. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Wang X, Hao O, Wang W, Ying X, Wang H. Evaluation of the use of different solvents to extract the four main components of Yinqiaosan and their in vitro inhibitory effects on influenza-A virus. Kaohsiung J Med Sci 2010; 26(4): 182-91.

54 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก ซงั จฺหวอี น่ิ (桑菊饮) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 温病条辨 เวนิ ป้ิงเถยี วเป้ียน (Treatise on Differentiation and Treatment of Epidemic Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 1798 Wu Tang (吴瑭 หวูถงั ) »2 ประกอบดว้ ย Folium Mori ซงั เยย่ี 7.5 กรมั Flos Chrysanthemi จหฺ วฮี วฺ า 3 กรมั 桑叶 Semen Armeniacae Amarum ซง่ิ เหรนิ 6 กรมั 菊花 Herba Menthae ป๋อเหอ 2.5 กรมั 杏仁 Radix Platycodi เจยี๋ เกงิ 6 กรมั 薄荷 Fructus Forsythiae เหลยี นเฉียว 5 กรมั 桔梗 Rhizoma Phragmitis เหวย่ เ์ กนิ 6 กรมั 连翘 Radix Glycyrrhizae เซงิ กนั เฉ่า 2.5 กรมั 苇根 生甘草 วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ขบั กระจายความรอ้ นออกทางผวิ กาย ทะลวงปอดใหโ้ ปร่ง ระงบั ไอ1,3 สรรพคณุ รกั ษาอาการไอในระยะเร่ิมแรกท่มี สี าเหตุจากลมรอ้ น โดยมอี าการไอ ตวั รอ้ นไม่มาก กระหาย นาํ้ เลก็ นอ้ ย ล้นิ มฝี ้าขาวบาง ชพี จรลอย1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพ่ิมหรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่ วยท่ีเป็นหวดั ไขห้ วดั ระบาด หลอดลมอกั เสบเฉียบพลนั ปอดบวมจากหลอดลมอกั เสบ ต่อมทอนซลิ อกั เสบเฉียบพลนั 1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 55 ตาํ รบั ยา ซงั จฺหวอี น่ิ (桑菊饮) 3 เซนตเิ มตร จหฺ วฮี วฺ า (菊花2 เ)ซนตเิ มตร ซงั เยย่ี (桑叶) ซง่ิ เหรนิ (杏仁) 2 เซนตเิ มตร ป๋อเหอ (薄荷2)เซนตเิ มตร

56 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก เจยี๋ เกงิ (桔2梗เซน)ตเิ มตร เหลยี นเฉียว (连翘2 เซ)นตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เหวย่ เ์ กนิ (苇根) เซงิ กนั เฉ่า (生甘草) คาํ อธิบายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั ขม สมนุ ไพร ตวั ยาหลกั อมหวาน เยน็ ระบายและกระจายความแหง้ 桑叶 ซงั เยย่ี เผด็ ขม (ใบหมอ่ น) ตวั ยาเสรมิ อมหวาน รอ้ นของปอดและตบั ลดอาการ 菊花 จหฺ วฮี วฺ า ขม ตามวั จากการอกั เสบและรอ้ นใน (เกก๊ ฮวย) เยน็ กระจายลมรอ้ น ลดไข้ บรรเทา 杏仁 ซง่ิ เหรนิ เลก็ นอ้ ย หวดั และอาการปวดศีรษะ ผอ่ น คลายตบั ลดอาการตาลาย ตามวั หรอื ตาแดงจากการอกั เสบและ รอ้ นใน อ่นุ ระงบั ไอและหอบ หลอ่ ลน่ื ลาํ ไส้ เลก็ นอ้ ย ระบายอ่อน ๆ

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 57 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 薄荷 ป๋อเหอ ตวั ยาเสรมิ เผด็ เยน็ กระจายลมรอ้ นทก่ี ระทบต่อ 桔梗 เจยี๋ เกงิ ตวั ยาเสรมิ ขม ตวั ยาช่วย อมเผด็ ร่างกาย ระบายความรอ้ น ช่วยให้ 连翘 เหลยี นเฉียว ขม ตวั ยาช่วย สมองโปร่ง สายตามองเหน็ ชดั 苇根 เหวย่ เ์ กนิ อมหวาน (หญา้ แขม) ตวั ยานาํ พา ข้นึ ลาํ คอโลง่ ผอ่ นคลายตบั อมหวาน 生甘草 เซงิ กนั เฉ่า คลายเครยี ด (ชะเอมเทศ) สุขมุ กระจายช่ีท่ปี อด ขบั เสมหะ ระงบั ไอมเี สมหะมาก แน่น หนา้ อก อดึ อดั คอบวมเจบ็ ขบั ฝีหนองและเสมหะในปอด เยน็ บรรเทาหวดั จากการกระทบลม เลก็ นอ้ ย รอ้ น หรอื ตวั รอ้ นระยะแรกเร่มิ โดยกระจายความรอ้ นในระบบ หวั ใจและช่วงบนของร่างกาย ขบั พษิ แกพ้ ษิ ฝีหนอง เยน็ มาก ลดไข้ หรอื รอ้ นใน กระหายนาํ้ เพม่ิ ความช่มุ ช้นื ใหป้ อดและ กระเพาะอาหาร ระงบั คลน่ื ไส้ อาเจยี น ระงบั ไอมเี สมหะเหลอื ง จดั จากภาวะปอดอกั เสบ สุขมุ บาํ รุงช่ี บาํ รุงสว่ นกลางของ ร่างกาย ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ระงบั ไอ ขบั เสมหะ ปรบั ประสาน ตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั

58 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยซงั เย่ยี และจฺหวฮี ฺวาเป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณระบายความรอ้ นอ่อน ๆ ขบั กระจายความรอ้ นของเว่ยช์ ่ีในปอด เพอ่ื ระงบั ไอ ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ ป๋อเหอมสี รรพคุณขบั กระจาย ลมรอ้ น ซ่งิ เหรนิ และเจยี๋ เกิงทะลวงปอด ระงบั ไอ ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ เหลยี นเฉียวมสี รรพคุณระบายความ รอ้ นออกทางผวิ หนงั เหว่ยเ์ กนิ ระบายความรอ้ น สรา้ งสารนาํ้ และบรรเทาอาการกระหายนาํ้ เซงิ กนั เฉ่าเป็น ตวั ยานาํ พา ช่วยปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ ยาลูกกลอน ยาเมด็ ยาชง ยานาํ้ เช่อื ม ยาผง4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ หา้ มใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่ วยท่ีมีอาการไอจากลมเย็น หากเตรียมเป็นยาตม้ ไม่ควรตม้ นาน เน่ืองจากฤทธ์ยิ าจะลดลง1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ิขบั เหงอ่ื ในหนูขาว ลดอุณหภูมริ ่างกายกระต่าย 4 และตา้ นอกั เสบในหนูถบี จกั ร การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณระงบั ไอ ขบั เสมหะ เสริมสรา้ งระบบภูมคิ ุม้ กนั ลดการอกั เสบ และขบั เหงอ่ื เลก็ นอ้ ย จงึ ใชบ้ รรเทาอาการทม่ี ไี ขเ้ลก็ นอ้ ย1,3,4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตงั้ อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาซงั จฺหวอี ่นิ . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มูลยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ ี: สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2551. 4. He YW. Shang Ju Yin. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 59 หมาหวงซ่ิงเหรนิ สอื เกากนั เฉ่าทงั (麻黄杏仁石膏甘草汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 伤寒论 ซางหานลนุ่ (Treatise on Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจง้ จ่งิ ) »2 สว่ นประกอบ Herba Ephedrae หมาหวง (ชฺวเ่ี จยี๋ )* 6 กรมั (with joints removed) 麻黄 (去节) Gypsum Fibrosum สอื เกา 30 กรมั ซง่ิ เหรนิ (ชฺวผ่ี เี จยี น) 9 กรมั 石膏 Semen Armeniacae Amarum กนั เฉ่า (จ้อื ) (with its skin and tip removed) 6 กรมั 杏仁 (去皮尖) Radix Glycyrrhizae Praeparata 甘草 (炙) วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ เผด็ เยน็ ระบายความรอ้ น ระบายช่ขี องปอด ควบคุมอาการหอบ1,3 สรรพคณุ รกั ษาไอหอบจากการกระทบลมรอ้ น โดยมอี าการไขไ้ มย่ อมลด อาจมหี รอื ไม่มเี หงอ่ื ไอถ่จี ากช่ี ยอ้ นกลบั ถา้ เป็นหนกั จะมอี าการไอหอบรุนแรง คอแหง้ กระหายนาํ้ ล้นิ มฝี ้าบางขาวหรือเหลอื ง ชพี จร ลน่ื เรว็ 1,3 ตาํ รบั ยาน้สี ามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยทม่ี อี าการไอหอบทม่ี สี าเหตจุ าก ปอดรอ้ น หลอดลมอกั เสบเฉียบพลนั และหอบหดื ทม่ี สี าเหตจุ ากปอดหรอื หลอดลมอกั เสบ1,3 * สาํ นกั งานคณะกรรมการอาหารและยา อนุญาตใหย้ าทผ่ี ลติ ข้นึ โดยมลี าํ ตน้ และ/หรอื ก่ิงเอเฟดรา (Ephedra) คิดเป็นนาํ้ หนกั ลาํ ตน้ และ/ หรอื ก่งิ แหง้ สาํ หรบั รบั ประทานในม้อื หน่ึงไมเ่ กนิ 2 กรมั

60 ตาํ รบั ยารกั ษารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก ตาํ รบั ยา หมาหวงซ่ิงเหรนิ สอื เกากนั เฉ่าทงั (麻黄杏仁石膏甘草汤) หมาหวง (ชฺวเ่ี จยี๋ )[麻2黄เซน(ต去เิ มตร节)] 2 เซนตเิ มตร สอื เกา (石膏) ซง่ิ เหรนิ (ชวฺ ผ่ี เี จยี น)[杏仁2 เซน(ต去เิ มต皮ร 尖)] กนั เฉ่า (จ้อื )[甘2 เ草ซนต(เิ ม炙ตร )]

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 61 คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 麻黄 (去节) ตวั ยาหลกั เผด็ ขม อ่นุ ขบั เหงอ่ื ขบั พษิ ไข้ กระจายช่ที ่ี หมาหวง (ชฺวเ่ี จยี๋ ) เลก็ นอ้ ย ปอด บรรเทาหอบ 石膏 สอื เกา ตวั ยาเสรมิ เผด็ อมหวาน เยน็ มาก ระบายความรอ้ น รกั ษาอาการ (เกลอื จดื ) ไขร้ อ้ นสูง ลดอาการรอ้ นกระวน- กระวายและกระหายนาํ้ 杏仁 (去皮尖) ตวั ยาช่วย ขม อ่นุ ระบายและกระจายช่ที ป่ี อด ซง่ิ เหรนิ (ชวฺ ผ่ี เี จยี น) เลก็ นอ้ ย ระงบั ไอ บรรเทาหอบ ใหค้ วาม ช่มุ ช้นื แก่ลาํ ไส้ และระบาย 甘草 (炙) ตวั ยานาํ พา หวาน อ่อน ๆ อ่นุ บาํ รุงช่ี เสรมิ มา้ มและกระเพาะ- กนั เฉ่า (จ้อื ) อาหาร ระบายความรอ้ น ขบั พษิ (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) ปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดให้ เขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยหมาหวง (ชฺว่เี จีย๋ ) เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณช่วยขบั กระจายช่ีท่ไี ม่ดี ออกสู่ภายนอก กระจายช่ขี องปอด และควบคุมอาการหอบ สอื เกาเป็นตวั ยาเสรมิ มคี ุณสมบตั เิ ยน็ มาก นาํ้ หนกั ทใ่ี ชจ้ ะมากกว่าหมาหวง (ชฺวเ่ี จยี๋ ) 5 เท่า ซง่ึ นอกจากระบายความรอ้ นทป่ี อดแลว้ ยงั ควบคุมตวั ยา หมาหวง (ชฺวเ่ี จยี๋ ) ไมใ่ หอ้ ่นุ รอ้ นมากเกินไป ซง่ิ เหรนิ (ชฺวผ่ี เี จยี น) เป็นตวั ยาช่วย ช่วยระบายและลดการ ไหลยอ้ นของช่ีปอด และยงั ช่วยหมาหวง (ชฺว่เี จีย๋ ) และสอื เกาในการระบายช่ีของปอด รวมทงั้ ควบคุม อาการหอบ กนั เฉ่า (จ้อื ) เป็นตวั ยานาํ พา ช่วยปรบั สมดุลของตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั และป้องกนั ความเยน็ 1,3 ของสอื เกาไมใ่ หไ้ ปทาํ ลายกระเพาะอาหาร รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ ยาเมด็ ยาลูกกลอน ยานาํ้ เช่อื ม4

62 ตาํ รบั ยารกั ษารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ตาํ รบั ยาน้เี หมาะสาํ หรบั ผูป้ ่วยทม่ี อี าการหอบจากปอดรอ้ นแกร่งเกนิ เท่านนั้ หา้ มใชใ้ นผูป้ ่วยทม่ี ี อาการหอบจากการกระทบลมเยน็ หรอื อาการหอบจากกลมุ่ อาการพร่อง1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วทิ ยา: ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ริ ะงบั ไอ ขบั เสมหะ และบรรเทาอาการหอบในหนูถบี จกั ร และหนูตะเภา บรรเทาอาการผน่ื คนั ในหนูถบี จกั รและหนูขาว บรรเทาอาการปอดอกั เสบในหนูขาว ลดไข้ ในกระต่าย เสรมิ สรา้ งระบบภูมคิ ุม้ กนั ในหนูถบี จกั ร ตา้ นจลุ ชพี ในหลอดทดลอง4 ลดกิจกรรมทเ่ี กดิ โดย อตั โนมตั ขิ องหนูถบี จกั ร5 และทาํ ใหห้ นูถบี จกั รทไ่ี ดร้ บั pentobarbital sodium นอนหลบั ไดน้ านข้นึ 6 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณรกั ษาอาการตดิ เช้อื ในระบบทางเดนิ หายใจตอนบน หลอดลมอกั เสบ ปอดอกั เสบ หอบหดื ในระยะกาํ เรบิ ไอเร้อื รงั ต่อมทอนซลิ อกั เสบชนดิ เฉียบพลนั ในเดก็ จมกู อกั เสบ ลดไข้ ตดิ เช้อื ในระบบทางเดนิ ปสั สาวะ และโรคผวิ หนงั ผน่ื คนั 4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ,์ เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , สมชาย จริ ะพนิ ิจวงศ,์ ธรี วฒั น์ ตงั้ อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาหมาหวงซง่ิ เหรนิ กนั เฉ่าสอื เกาทงั . [เอกสารแปลเพ่อื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มูลยาสมนุ ไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จีน เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นา การแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2552. 4. Yuan ZY. Mahuang Xingren Gancao Shigao Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Zhang XM, Luo JB. Effects of herba ephedrae, honey-fried herba ephedrae and maxingshigan decoction on autonomic activities of mice. Zhong Yao Cai 2010; 33(2): 236-9. 6. Zhang XM, Luo JB. Effect of Herba ephedrae, honey-fried Herba ephedrae and Maxingshigan decoction on pentobabital sodium sleep experiment in mice. Nan Fang Yi Ke Da Xue Xue Bao 2010; 30(1): 121-2.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 63 ไฉเกอ๋ เจย่ี จที งั (柴葛解肌汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 伤寒六书 ซางหานลว่ิ ซู (Six Books on Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 1445 Tao Hua (陶华 เถาหวั ) »2 สว่ นประกอบ Radix Bupleuri ไฉหู 9 กรมั Radix Puerariae เกอ๋ เกนิ 9 กรมั 柴胡 Rhizoma seu Radix Notopterygii เชยี งหวั 3 กรมั 葛根 Radix Angelicae Dahuricae ไป๋จอ่ื 3 กรมั 羌活 Radix Scutellariae หวงฉิน 9 กรมั 白芷 Gypsum Fibrosum สอื เกา 9 กรมั 黄芩 Radix Platycodonis เจยี๋ เกงิ 3 กรมั 石膏 Radix Paeoniae เสาเย่า 3 กรมั 桔梗 Rhizoma Zingiberis เซงิ เจยี ง 3 แวน่ 芍药 Fructus Ziziphi Jujubae ตา้ เจ่า 2 ผล 生姜 Radix Glycyrrhizae กนั เฉ่า 3 กรมั 大枣 甘草 วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ คลายกลา้ มเน้อื ระบายความรอ้ น1,3 สรรพคณุ รกั ษากลุ่มอาการลมเยน็ กระทบร่างกายแลว้ การคงั่ แปรเปลย่ี นเป็นความรอ้ น โดยมอี าการกลวั หนาวเลก็ นอ้ ย มไี ขส้ ูง ปวดศีรษะและปวดเม่อื ยตามร่างกาย ปวดตา ปวดเบา้ ตา จมูกแหง้ หงุดหงดิ 1,3 กระสบั กระสา่ ย นอนไมห่ ลบั ล้นิ มฝี ้าเหลอื งบาง ชพี จรลอยใหญ่เลก็ นอ้ ย ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพ่ิมหรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่ วยไขห้ วดั ไขห้ วดั ระบาด หลอดลมอกั เสบ ปวดฟนั เป็นตน้ 1,3

64 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก ตาํ รบั ยา ไฉเกอ๋ เจย่ี จที งั (柴葛解肌汤) ไฉหู (柴胡) 2 เซนตเิ มตร เชยี งหวั (羌活2 เ)ซนตเิ มตร เกอ๋ เกนิ (葛根) 2 เซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 65 ไป๋จ่อื (白芷2)เซนตเิ มตร หวงฉิน (黄芩) 2 เซนตเิ มตร สอื เกา (石2 เซ膏นตเิ)มตร เจยี๋ เกงิ (桔梗) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เสาเย่า (芍药) เซงิ เจยี ง (生姜) 2 เซนตเิ มตร ตา้ เจ่า (大枣) กนั เฉ่า (甘草) 2 เซนตเิ มตร

66 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก คาํ อธิบายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั ขม เผด็ สมนุ ไพร ตวั ยาหลกั เยน็ ขบั กระจายลดไข ้ ผอ่ นคลายระบบ 柴胡 ไฉหู ตวั ยาเสรมิ เผด็ ตวั ยาเสรมิ อมหวาน เลก็ นอ้ ย ตบั และคลายเครยี ด ช่วยใหห้ ยางช่ี 葛根 เกอ๋ เกนิ ตวั ยาช่วย เผด็ ข้นึ สู่สว่ นบน 羌活 เชยี งหวั อมขม ตวั ยาช่วย เผด็ เยน็ บรรเทาอาการหวดั จากการกระทบ 白芷 ไป๋จอ่ื ตวั ยาช่วย (โกฐสอ) ขม ลมเยน็ ภายนอก ลดไข้ บรรเทา 黄芩 หวงฉิน เผด็ อาการคอแหง้ กระหายนาํ้ อมหวาน 石膏 สอื เกา อ่นุ บรรเทาอาการหวดั จากการกระทบ (เกลอื จดื ) ขม 桔梗 เจยี๋ เกงิ อมเผด็ ลมเยน็ ปวดศีรษะ ปวดเมอ่ื ยตาม ร่างกาย อ่นุ บรรเทาอาการหวดั จากการกระทบ ลมเยน็ ภายนอก บรรเทาอาการ ปวดศีรษะ ปวดฟนั ลดอาการคดั จมกู จากไขห้ วดั หรอื โรคโพรงจมกู อกั เสบ เยน็ ระบายความรอ้ น ขจดั ความช้นื ขบั พษิ รอ้ น ระบายความรอ้ น ในเลอื ด หา้ มเลอื ด ลดไข้และ กลอ่ มครรภ์ เยน็ มาก ระบายความรอ้ นในกระเพาะอาหาร รกั ษาอาการไขร้ อ้ นสูง ลดอาการ กระวนกระวายและกระหายนาํ้ สุขมุ กระจายช่ที ป่ี อด ขบั เสมหะ ระงบั อาการไอทม่ี เี สมหะมาก อดึ อดั แน่นหนา้ อก คอบวม ขบั ฝีหนอง และเสมหะในปอด

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 67 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 芍药 เสาเย่า ตวั ยาช่วย ขม เปร้ยี ว เยน็ เสรมิ อนิ เลอื ด ปรบั เสน้ ลมปราณ 生姜 เซงิ เจยี ง (ขงิ แก่สด) อมหวาน เลก็ นอ้ ย และประจาํ เดอื น ปรบั สมดลุ ช่ขี อง 大枣 ตา้ เจ่า ตบั ระงบั ปวด เกบ็ กกั อนิ ช่ี ระงบั (พทุ ราจนี ) 甘草 กนั เฉ่า เหงอ่ื (ชะเอมเทศ) ตวั ยานาํ พา เผด็ อ่นุ ขบั เหงอ่ื ขบั ความเยน็ ทาํ ใหช้ ่ี ไหลเวยี น ใหค้ วามอบอ่นุ แก่ ส่วนกลางของร่างกายและปอด ระงบั อาเจยี นและไอ ตวั ยานาํ พา หวาน อ่นุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงสว่ นกลางของร่างกาย บาํ รุงเลอื ดในระบบประสาท ประสานฤทธ์ยิ าใหส้ ุขมุ ตวั ยานาํ พา อมหวาน สุขมุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงส่วนกลางของร่างกาย ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ระงบั ไอ ขบั เสมหะ ปรบั ประสานตวั ยา ทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตวั ยาหลกั คือ ไฉหูและเกอ๋ เกิน มสี รรพคุณคลายกลา้ มเน้ือ บรรเทา อาการปวดเม่อื ยและระบายความรอ้ น ตวั ยาเสริม ไดแ้ ก่ เชียงหวั และไป๋จ่ือ ช่วยเสริมฤทธ์ิบรรเทา อาการปวดเม่อื ยของตวั ยาหลกั ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ หวงฉินและสอื เกา ช่วยระบายความรอ้ น เจีย๋ เกิง ช่วยกระจายช่ีทป่ี อด ระบายเสยี ช่ี (邪气) ออก และเสาเย่า มสี รรพคุณปรบั องิ๋ ช่ี (营气) ระบายความ รอ้ น ตวั ยานาํ พา ไดแ้ ก่ เซงิ เจียงและตา้ เจ่า มสี รรพคุณปรบั องิ๋ ช่ีและเว่ยช์ ่ี (卫气) และปรบั สมดุล สว่ นกลางของร่างกาย กนั เฉ่าช่วยปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ 4

68 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ หา้ มใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยท่ลี มเย็นกระทบร่างกายแลว้ ยงั ไม่แปรเปลย่ี นเป็นความรอ้ น หรือ ผูป้ ่วยท่อี าการของโรคเขา้ สู่อวยั วะฝู่หยางหมงิ (กระเพาะอาหารและลาํ ไส)้ แลว้ ทาํ ใหม้ อี าการทอ้ งผูก และปวดทอ้ ง1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางคลนิ ิก: เมอ่ื ใหผ้ ูป้ ่วยไขห้ วดั ระบาด จาํ นวน 393 ราย ทม่ี อี ุณหภูมริ ่างกาย ระหว่าง 38-38.9 องศาเซลเซยี ส จาํ นวน 240 ราย และ 39-40.5 องศาเซลเซียส จาํ นวน 153 ราย รบั ประทานยาตม้ โดยปรบั เพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะกบั ผูป้ ่วย พบว่า 378 ราย มอี าการไขล้ ดลงได้ ภายใน 48 ชวั่ โมง คดิ เป็นรอ้ ยละ 90 เมอ่ื ใหผ้ ูป้ ่วยเดก็ ท่เี ป็นโรคไขห้ วดั ระบาดและมไี ขส้ ูง จาํ นวน 12 ราย รบั ประทานยาตม้ โดยปรบั เพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสม พบวา่ ไดผ้ ลดมี าก ไขจ้ ะลดลงโดยเฉลย่ี ภายใน 2 วนั คร่งึ เมอ่ื ใหผ้ ูป้ ่วยโรคตดิ เช้ือทางเดนิ หายใจส่วนบน จาํ นวน 109 ราย รบั ประทานยาตม้ พบวา่ ผูป้ ่วยทกุ รายหายเป็นปกติ โดยขนาดยาท่รี บั ประทานคือ 1-6 ห่อ เมอ่ื ใหย้ าตม้ โดยปรบั เพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้ หมาะกบั ผูป้ ่ วยโรคติดเช้ือในระบบทางเดินหายใจ จาํ นวน 125 ราย ซ่ึงทุกรายมี อุณหภูมริ ่างกายสูงกว่า 38.5 องศาเซลเซยี ส (39-40 องศาเซลเซยี ส 70 ราย สูงกวา่ 40 องศาเซลเซยี ส 14 ราย และตาํ่ กว่า 39 องศาเซลเซยี ส 41 ราย) พบว่ารกั ษาไดผ้ ลมากกว่ารอ้ ยละ 90 โดยอาการไขจ้ ะ เร่มิ ลดลงหลงั ใหย้ า 1-5 ชวั่ โมง ผูป้ ่วยทม่ี ไี ขล้ ดลงจนเป็นปกตภิ ายใน 24, 24-48 และ 48-72 ชวั่ โมง มี จาํ นวนเทา่ กบั 62, 51 และ 12 ราย 4 ตามลาํ ดบั เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , สมชาย จริ พนิ ิจวงศ.์ ตาํ รบั ยาไฉเกอ๋ เจย่ี จที งั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Yuan ZY. Chai Ge Jieji Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 69 ป้ ายตูส๋ า่ น (败毒散) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 小儿药证直诀 เสย่ี วเออ๋ รเ์ ย่าเจ้งิ จอื๋ จเฺ หวยี (Key to Therapeutics of Children’s Diseases)1 « ค.ศ. 1114 Qian Yi (钱乙 เฉียนอ)่ี »2 ประกอบดว้ ย Rhizoma seu Radix Notopterygii เชยี งหวั 30 กรมั Radix Angelicae Pubescentis ตูห๋ วั 30 กรมั 羌活 Rhizoma Ligustici Chuanxiong ชวนซฺยง 30 กรมั 独活 Radix Bupleuri ไฉหู 30 กรมั 川芎 Radix Peucedani เฉียนหู 30 กรมั 柴胡 Fructus Aurantii จอ่ื เขอ 30 กรมั 前胡 Poria ฝูหลงิ 30 กรมั 枳壳 Radix Platycodi (parched) เจยี๋ เกงิ (เฉ่า) 30 กรมั 茯苓 Radix Ginseng เหรนิ เซนิ 30 กรมั Radix Glycyrrhizae กนั เฉ่า 15 กรมั 桔梗 (炒) 人参 甘草 วธิ ีใช้ นาํ ยาทง้ั หมดมาบดเป็นผง รบั ประทานครงั้ ละ 6 กรมั โดยรบั ประทานกบั นาํ้ กระสายยาทเ่ี ตรยี ม จากการตม้ เซงิ เจยี ง (生姜) 2-3 แวน่ และป๋อเหอ (薄荷) 3-4 กรมั ในนาํ้ ประมาณ 1 แกว้ หรอื เตรยี ม เป็นยาตม้ โดยปรบั ลดนาํ้ หนกั ยาจากตาํ รบั ยาขา้ งตน้ ลง 5 เทา่ 1,3 การออกฤทธ์ิ เสรมิ ช่ี บรรเทาอาการภายนอก กระจายลม ขบั ความช้นื 1,3 สรรพคณุ รกั ษาอาการทม่ี สี าเหตจุ ากพลงั ช่ไี มเ่ พยี งพอ เมอ่ื กระทบลมเยน็ จากภายนอก จะมอี าการไขส้ ูง

70 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก กลวั หนาว ปวดศีรษะ คอแขง็ ปวดเมอ่ื ยตามตวั และแขนขา ไมม่ เี หงอ่ื คดั จมกู เสยี งเปลย่ี น ไอมเี สมหะ ทอ้ งอดื แน่นบรเิ วณทรวงอก ล้นิ มฝี ้าขาวเหนยี ว ชพี จรลอยนุ่ม เวลากดลกึ ไมม่ แี รง1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรือลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยไขห้ วดั ไขห้ วดั ใหญ่ และโรค คางทูม หลอดลมอกั เสบ ไขขอ้ อกั เสบเร้อื รงั ชนดิ รูมาตกิ ลมพษิ ผวิ หนงั เป็นผน่ื อกั เสบจากภูมแิ พ้ และฝี หนองอกั เสบในระยะแรก1,3 ตาํ รบั ยา ป้ ายตูส๋ า่ น (败毒散) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เชยี งหวั (羌活) ตูห๋ วั (独活)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 71 2 เซนตเิ มตร ไฉหู (柴2胡เซน)ตเิ มตร ชวนซฺยง (川芎) 2 เซนตเิ มตร เฉียนหู (前胡) จอ่ื เขอ (枳壳)2 เซนตเิ มตร ฝูหลงิ (茯苓) 3 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เจยี๋ เกงิ (桔梗) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เหรนิ เซนิ (人参) กนั เฉ่า (甘草)

72 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก คาํ อธบิ ายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ สมนุ ไพร ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ บรรเทาอาการหวดั จากการ 羌活 เชยี งหวั อมขม กระทบลมเยน็ ปวดศีรษะ ปวด 独活 ตูห๋ วั เมอ่ื ยตามร่างกาย 川芎 ชวนซฺยง (โกฐหวั บวั ) ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ บรรเทาอาการปวดเมอ่ื ย อาการ 柴胡 ไฉหู อมขม เลก็ นอ้ ย หวดั จากการกระทบลมเยน็ และ 前胡 เฉียนหู ความช้นื ภายนอก 枳壳 จอ่ื เขอ ตวั ยาเสรมิ เผด็ อ่นุ ช่วยการไหลเวยี นของช่แี ละเลอื ด 茯苓 ฝูหลงิ (โป่ งรากสน) ขบั ลมในเลอื ด ระงบั ปวด 桔梗 (炒) เจยี๋ เกงิ (เฉ่า) ตวั ยาเสรมิ ขม เยน็ ขบั กระจายลดไข้ ผอ่ นคลายตบั 人参 เหรนิ เซนิ อมเผด็ เลก็ นอ้ ย ช่วยใหห้ ยางช่ขี ้นึ สูส่ ่วนบนของ (โสมคน) ร่างกาย คลายเครยี ด ตวั ยาช่วย ขม เยน็ ลดช่ใี หต้ าํ่ ลง ขบั เสมหะ กระจาย อมเผด็ เลก็ นอ้ ย และระบายลมรอ้ น ตวั ยาช่วย ขม เยน็ แกอ้ าการแน่นทรวงอก ช่วยให้ อมเผด็ เลก็ นอ้ ย การไหลเวยี นของช่ที ท่ี รวงอกดขี ้นึ ตวั ยาช่วย หวาน สุขมุ ระบายนาํ้ สลายความช้นื เสรมิ เลก็ นอ้ ย บาํ รุงมา้ ม สงบจติ ใจ ตวั ยาช่วย ขม สุขมุ นาํ ยาข้นึ สว่ นบนของร่างกาย อมเผด็ บรรเทาอาการหลอดลมอกั เสบ แน่นหนา้ อก คอบวมเจบ็ ขบั ฝีหนองและเสมหะในปอด บรรเทาไอทม่ี เี สมหะมาก ตวั ยาช่วย หวานอม อ่นุ เสรมิ ช่ี สรา้ งสารนาํ้ บาํ รุงหวั ใจ ขมเลก็ นอ้ ย เลก็ นอ้ ย และมา้ ม สงบจติ ใจ

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 73 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยานาํ พา อมหวาน 甘草 กนั เฉ่า สุขมุ บาํ รุงช่ี เสรมิ มา้ มและกระเพาะ- (ชะเอมเทศ) อาหาร ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดให้ เขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยเชยี งหวั และตูห๋ วั เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณขบั พษิ ช้ืนและลมเยน็ ให้ กระจายไปทวั่ ร่างกาย ตวั ยาเสริม ไดแ้ ก่ ชวนซฺยงมสี รรพคุณช่วยใหก้ ารไหลเวยี นของเลอื ดดขี ้ึน และขบั ลม ส่วนไฉหูมสี รรพคุณผ่อนคลายกลา้ มเน้ือ ตวั ยาทงั้ สองน้ีช่วยการออกฤทธ์ขิ องเชยี งหวั และตู๋ หวั ในการขบั พษิ ภายนอกและระงบั ปวด ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ จ่อื เขอมสี รรพคุณกดช่ลี งลา่ ง เจยี๋ เกิง (เฉ่า) เปิดทะลวงปอด ทาํ ใหป้ อดทาํ งานดขี ้นึ เฉียนหูขบั เสมหะ ฝูหลงิ ระบายความช้นื เหรินเซนิ เสรมิ สรา้ งภูมิ ตา้ นทานและเพ่มิ ช่ีเพ่อื ขบั ของเสียออกทางเหง่อื ตวั ยานาํ พา ไดแ้ ก่ กนั เฉ่าช่วยปรบั ประสานตวั ยา ทงั้ หมดใหเ้ ขา้ กนั เสริมช่ีและปรบั สมดุลส่วนกลางของร่างกาย เมอ่ื นาํ มารบั ประทานโดยเพ่มิ เซงิ เจียง 1,3 และป๋อเหอ เซงิ เจยี งและป๋อเหอจะช่วยขบั กระจายลมเยน็ รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาผง ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์คิ ่อนไปทางแหง้ อ่นุ เหมาะสาํ หรบั ผูป้ ่วยทม่ี อี าการทม่ี สี าเหตจุ ากการกระทบลม เย็นภายนอก รวมทงั้ มคี วามช้นื และร่างกายพร่องร่วมดว้ ย ตาํ รบั ยาน้ีไม่เหมาะสมกบั กรณีท่มี คี วามช้ืน และรอ้ น1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณขบั เหงอ่ื แกไ้ ข ้ ระงบั ปวด ขบั เสมหะ ระงบั ไอ ขบั ปสั สาวะ กระตนุ้ การไหลเวยี นของเลอื ด ลดอาการอกั เสบ ตา้ นเช้อื แบคทเี รยี และไวรสั 1,3,4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982.

74 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาป้ายตูส๋ า่ น. [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2551. 4. Qu YH, Wang X. Ren Shen Bai Du San. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 75 เจยี เจย่ี นเวยห์ รุยทงั (加减葳蕤汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 重订通俗伤寒论 ฉงตงิ ทงซูซางหานลนุ่ (Revised Popular Treatise on Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 1016 Yu Gen (俞根 ยหฺ วเี กนิ ) »2 สว่ นประกอบ Rhizoma Polygonati Odorati เซงิ เวยห์ รุย 9 กรมั Bulbus Allii Fistulosi เซงิ ชงไป๋ 6 กรมั 生葳蕤 Semen Sojae Praeparatum ตน้ั โตว้ ฉ่ือ 9 กรมั 生葱白 Herba Menthae ป๋อเหอ 5 กรมั 淡豆豉 Radix Platycodonis เจยี๋ เกงิ 5 กรมั 薄荷 Radix Cynanchi Atrati ไป๋เวย์ 3 กรมั 桔梗 Fructus Ziziphi Jujubae หงเจ่า 2 ผล 白薇 Radix Glycyrrhizae Praeparata กนั เฉ่า (จ้อื ) 2 กรมั 红枣 甘草 (炙) วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื ดม่ื ขณะอ่นุ 1,3 การออกฤทธ์ิ เสรมิ อนิ ระบายความรอ้ น ขบั เหงอ่ื ขบั กระจายหวดั ทเ่ี กดิ จากลมภายนอก1,3 สรรพคณุ รกั ษาผูป้ ่ วยท่ีมีพ้ืนฐานร่างกายเป็นกลุ่มอาการอินพร่อง แลว้ เป็นหวดั จากการกระทบลม ภายนอก โดยมอี าการปวดศีรษะ ตวั รอ้ น มไี ข้ กลวั ลมเยน็ เลก็ นอ้ ย ไอ คอแหง้ เสมหะขน้ ขบั ออกยาก ไมม่ เี หงอ่ื หรอื เหงอ่ื ออกไมม่ าก กระหายนาํ้ ใจรอ้ นรุ่ม ล้นิ แดง ชพี จรเรว็ 1,3 ตาํ รบั ยาน้สี ามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยไขห้ วดั ไขห้ วดั ใหญ่ หลอดลม อกั เสบ หรอื กรณีหลงั คลอดหรอื เสยี เลอื ด แลว้ เป็นไขห้ วดั 1,3

76 ตาํ รบั ยารกั ษากลมุ่ อาการภายนอก ตาํ รบั ยา เจยี เจย่ี นเวยห์ รุยทงั (加减葳蕤汤) 2 เซนตเิ มตร เซงิ ชงไป๋ (生葱白2 เซ)นตเิ มตร เซงิ เวยห์ รุย (生葳蕤)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 77 2 เซนตเิ มตร ป๋อเหอ (薄荷2 เซน)ตเิ มตร ตน้ั โตว้ ฉ่ือ (淡豆豉) เจยี๋ เกงิ (桔梗) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ไป๋เวย์ (白薇) หงเจ่า (红枣)2 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (จ้อื ) 2 เซนตเิ มตร [甘草(炙)] คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 生葳蕤 เซงิ เวยห์ รุย ตวั ยาหลกั อมหวาน เยน็ บาํ รุงอนิ บรรเทาอาการไอแหง้ มี 生葱白 เซงิ ชงไป๋ ตวั ยาเสรมิ เผด็ (หอมจนี ) เลก็ นอ้ ย เสมหะแหง้ เน่อื งจากอนิ พร่อง ลด ไข้ บรรเทาอาการรอ้ นใน คอแหง้ กระหายนาํ้ อ่นุ ขบั กระจายความรอ้ น ขบั พษิ รอ้ น บรรเทาอาการปวดศีรษะจากการ กระทบปจั จยั ก่อโรคจากภายนอก บรรเทาอาการปวดทอ้ ง

78 ตาํ รบั ยารกั ษากลุม่ อาการภายนอก สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 淡豆豉 ตนั้ โตว้ ฉ่ือ ตวั ยาเสรมิ เผด็ อม หวาน ขม อ่นุ บรรเทาหวดั จากลมภายนอก ลด 薄荷 ป๋อเหอ ตวั ยาเสรมิ เลก็ นอ้ ย เผด็ เลก็ นอ้ ย อาการหงดุ หงดิ 桔梗 เจยี๋ เกงิ ตวั ยาเสรมิ ขม เยน็ กระจายความรอ้ นทก่ี ระทบต่อ อมเผด็ ร่างกาย ระบายความรอ้ น ช่วยให้ 白薇 ไป๋เวย์ ตวั ยาช่วย สมองโปร่ง ลาํ คอโลง่ ผ่อนคลาย เคม็ ขม ตบั คลายเครยี ด 红枣 หงเจ่า ตวั ยาช่วย เลก็ นอ้ ย (พทุ ราจนี ) หวาน สุขมุ กระจายช่ที ป่ี อด ขบั เสมหะ ระงบั อาการไอทม่ี เี สมหะมาก อดึ อดั 甘草 (炙) ตวั ยาช่วย หวาน แน่นหนา้ อก คอบวม ขบั ฝีหนอง และเสมหะในปอด กนั เฉ่า (จ้อื ) และนาํ พา เยน็ ระบายความรอ้ นในเลอื ด ขบั (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) ปสั สาวะ บรรเทาพษิ ฝีหนอง อ่นุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงส่วนกลางของร่างกาย บาํ รุงเลอื ดในระบบประสาท ประสานฤทธ์ยิ าใหส้ ุขมุ อ่นุ บาํ รุงช่ี เสรมิ มา้ มและกระเพาะ- อาหาร ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ปี ระกอบดว้ ยตวั ยาหลกั คอื เซงิ เวยห์ รุยรสหวาน ช่มุ ช้นื มสี รรพคุณเสรมิ อนิ และเพ่มิ สารนาํ้ ทาํ ใหป้ อดชุ่มช้ืน บรรเทาอาการไอและคอแหง้ ตวั ยาเสริม ไดแ้ ก่ เซงิ ชงไป๋ ตนั้ โตว้ ฉ่ือ ป๋อเหอ และเจยี๋ เกิง ช่วยกระจายช่ที ่ปี อด บรรเทาอาการต่าง ๆ ท่เี กิดจากการกระทบปจั จยั ก่อโรคจากภายนอก บรรเทาอาการไอ ช่วยใหล้ าํ คอโลง่ ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ไป๋เวยร์ สเคม็ คุณสมบตั เิ ยน็ ช่วยลดความรอ้ นใน ระบบเลอื ด บรรเทาอาการหงดุ หงดิ กระหายนาํ้ หงเจ่ารสหวานชุ่ม ช่วยเสริมบาํ รุงมา้ ม ตวั ยานาํ พาคือ กนั เฉ่า (จ้อื ) ช่วยปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ 3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 79 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ยาตาํ รบั น้เี หมาะสาํ หรบั ผูป้ ่วยทอ่ี นิ พร่องแลว้ เป็นหวดั หา้ มใชก้ บั ผูป้ ่วยทไ่ี มม่ ภี าวะอนิ พร่อง1,3 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , สมชาย จริ พนิ ิจวงศ.์ ตาํ รบั ยาเจยี เจ่ยี นเวยห์ รุยทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบุรี: สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จีน เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวง สาธารณสขุ , 2552.

80 ตาํ รบั ยาปรบั ใหส้ มดุล เสย่ี วไฉหทู งั (小柴胡汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 伤寒论 ซางหานลนุ่ (Treatise on Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจง้ จง่ิ ) »2 สว่ นประกอบ Radix Bupleuri ไฉหู 12 กรมั Radix Scutellariae หวงฉิน 9 กรมั 柴胡 Rhizoma Pinelliae ปน้ั เซย่ี 9 กรมั 黄芩 Rhizoma Zingiberis Recens เซงิ เจยี ง 9 กรมั 半夏 Radix Ginseng เหรนิ เซนิ 6 กรมั 生姜 Fructus Ziziphi Jujubae ตา้ เจ่า 4 ผล 人参 Radix Glycyrrhizae Praeparata กนั เฉ่า (จ้อื ) 5 กรมั 大枣 甘草(炙) ตาํ รบั ยา เสย่ี วไฉหทู งั (小柴胡汤)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 81 ไฉหู (柴胡) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ปน้ั เซย่ี (半夏)2 เซนตเิ มตร หวงฉิน (黄芩) เซงิ เจยี ง (生姜) 3 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เหรนิ เซนิ (人参) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ตา้ เจ่า(大枣) กนั เฉ่า (จ้อื ) [甘草(炙)]