ตำรับยาจีนที่ใช้บ่อยในประเทศไทย ฉบับสมบูรณ์

432 ตาํ รบั ยาขบั ความช้นื ตาํ รบั ยา เชียงหวั เซ่ิงซือทงั (羌活胜湿汤) เชยี งหวั (羌活)2 เซนตเิ มตร เกา๋ เป่ิน (藁本2)เซนตเิ มตร มนั่ จงิ จ่อื (蔓2荆เซน子ตเิ ม)ตร ตูห๋ วั (独活2)เซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 433 ฝางเฟิง (防风) 2 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (จ้อื ) 2 เซนตเิ มตร [甘草(炙)] ชวนซฺยง (川芎) 2 เซนตเิ มตร คาํ อธิบายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั เผด็ สมนุ ไพร อมขม อ่นุ บรรเทาอาการหวดั จากการกระทบ 羌活 เชยี งหวั ตวั ยาหลกั เผด็ ลมเยน็ และความช้นื ปวดศีรษะ 独活 ตูห๋ วั ตวั ยาเสรมิ อมขม ตวั ยาเสรมิ ปวดเมอ่ื ยสว่ นบนของร่างกาย 防风 ฝางเฟิง เผด็ 藁本 เกา๋ เป่ิน อมหวาน อ่นุ บรรเทาอาการหวดั จากการกระทบ เผด็ เลก็ นอ้ ย ลมเยน็ และความช้นื ภายนอก ขจดั ลมช้นื บรรเทาอาการปวดเมอ่ื ยท่ี ส่วนลา่ งของร่างกาย อ่นุ ช่วยกระทงุ้ ไขห้ วดั จากการกระทบ เลก็ นอ้ ย ลมภายนอก อ่นุ ขบั ลม บรรเทาอาการหวดั ปวด ศีรษะทเ่ี กดิ จากกระทบลมเยน็ และ ความช้นื ระงบั ปวด

434 ตาํ รบั ยาขบั ความช้นื สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 川芎 ชวนซฺยง ตวั ยาช่วย เผด็ อ่นุ ช่วยการไหลเวยี นของช่แี ละเลอื ด (โกฐหวั บวั ) ขบั ลมในเลอื ด ระงบั ปวด 蔓荆子 มนั่ จงิ จ่อื ตวั ยาช่วย ขม เผด็ เยน็ กระจายอาการหวดั จากการกระทบ เลก็ นอ้ ย ลมรอ้ น บรรเทาอาการปวดศีรษะ 甘草 (炙) ตวั ยานาํ พา หวาน ตาแดง บวม ปวดตา ตาลาย อ่นุ บาํ รุงช่ี เสรมิ มา้ มและกระเพาะ- กนั เฉ่า (จ้อื ) อาหาร ระบายความรอ้ น ขบั พษิ (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตวั ยาหลกั คือ เชียงหวั มสี รรพคุณขจดั ลมช้ืนท่สี ่วนบนของร่างกาย และตูห๋ วั ขจดั ลมช้ืนท่สี ่วนล่างของร่างกาย เมอ่ื ใชต้ วั ยาทงั้ สองร่วมกนั สามารถขจดั ลมช้ืนทวั่ ร่างกาย ช่วยบรรเทาอาการปวดไขขอ้ ตวั ยาเสริม ไดแ้ ก่ ฝางเฟิงและเกา๋ เป่ิน ช่วยขจดั ลมช้ืน ระงบั อาการปวด ศีรษะ ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ชวนซฺยง ช่วยเพ่มิ การไหลเวยี นของเลอื ด ขจดั ลม ระงบั ปวด มนั่ จงิ จ่ือช่วย ขจดั ลม ระงบั ปวด กนั เฉ่า (จ้อื ) เป็นตวั ยานาํ พา ช่วยปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ ยานาํ้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ตาํ รบั ยาน้ีมรี สเผด็ และมคี ุณสมบตั อิ ุ่น กระจายภายนอก ใชร้ กั ษาอาการไขจ้ ากการกระทบลม ช้นื ไมเ่ หมาะสาํ หรบั กลมุ่ อาการหวดั จากการกระทบลมรอ้ นหรอื อาการหวดั ทม่ี เี หงอ่ื ออก1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: เม่อื ใหย้ าตม้ ทางปากหนูขาวในขนาดเทียบเท่าผงยา 2.5 กรมั / กิโลกรมั พบว่ามฤี ทธ์ลิ ดอาการบวมท่อี งุ้ เทา้ ยาตม้ ขนาดเทยี บเท่าผงยา 10 กรมั /กโิ ลกรมั มฤี ทธ์เิ สรมิ ภูมคิ ุม้ กนั โดยการเพม่ิ Natural Killer Cells ในหนูขาวอย่างชดั เจน เมอ่ื นาํ ยาตม้ ทส่ี กดั นาํ้ มนั หอมระเหย ออกแลว้ ตกตะกอนดว้ ยแอลกอฮอล์ นาํ สารละลายท่ไี ดม้ าเตรียมเป็นยานาํ้ ท่คี วามเขม้ ขน้ ต่าง ๆ กนั และใหท้ างปากกระต่าย พบว่าขนาดของยาเทยี บเท่าผงยา 3.9 กรมั /กิโลกรมั มฤี ทธ์ลิ ดไขท้ ่เี กิดจากการ กระทบลมเยน็ 4

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 435 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เย็นจิตร เตชะดาํ รงสนิ . ตาํ รบั ยาเชียงหวั เซ่ิงซือทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มูลยาสมนุ ไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2552. 4. Xie M. Qianghuo Shengshi Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

436 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ เออ้ รเ์ ฉินทงั (二陈汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 太平惠民和剂局方 ไท่ผงิ หยุ้ หมนิ เหอจ้จี หฺ วฟี าง (Prescription of Peaceful Benevolent Dispensary)1 « ค.ศ. 1151 Chen Shiwen (陈诗文 เฉินซอื เหวนิ ) »2 สว่ นประกอบ Rhizoma Pinelliae ปน้ั เซย่ี 15 กรมั Poria ฝูหลงิ 9 กรมั 半夏 Rhizoma Zingiberis Recens เซงิ เจยี ง 3 กรมั 茯苓 Fructus Mume อูเหมย 1 ผล 生姜 Pericarpium Citri Reticulatae จหฺ วผี ี 15 กรมั 乌梅 Radix Glycyrrhizae Praeparata กนั เฉ่า (จ้อื ) 3 กรมั 橘皮 甘草(炙) ตาํ รบั ยา เออ้ รเ์ ฉินทงั (二陈汤)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 437 ปน้ั เซย่ี (半夏) 2 เซนตเิ มตร ฝูหลงิ (茯苓) 3 เซนตเิ มตร 3 เซนตเิ มตร อูเหมย (乌梅2)เซนตเิ มตร เซงิ เจยี ง (生姜) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร จหฺ วผี (ี 橘皮) กนั เฉ่า (จ้อื ) [甘草(炙)]

438 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ ปรบั สมดุลช่สี ว่ นกลาง1,3 สรรพคณุ รกั ษาโรคท่ีมีความช้ืนและเสมหะ โดยมีอาการไอ มีเสมหะมากสีขาว แน่นหนา้ อก อึดอดั คลน่ื ไสอ้ าเจยี น วงิ เวยี นศีรษะ ใจสนั่ ล้นิ ช่มุ และมฝี ้าขาว ชพี จรลน่ื 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรือลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยโรคหลอดลมอกั เสบ กระเพาะ- อาหารอกั เสบ ซง่ึ เกดิ จากการมเี สมหะช้นื 1,3 คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 半夏 ปน้ั เซย่ี ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ กดช่ี 橘皮 จหฺ วผี ี (มพี ษิ )* ลงลา่ ง ระงบั อาเจยี น สลายเสมหะ ตวั ยาเสรมิ เผด็ ขม ทเ่ี กาะกนั เป็นกอ้ น 茯苓 ฝูหลงิ ตวั ยาช่วย หวาน อ่นุ ปรบั สมดลุ ช่ขี องมา้ มใหแ้ ขง็ แรง (โป่ งรากสน) กลาง ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ 生姜 เซงิ เจยี ง เลก็ นอ้ ย อ่นุ ระบายความช้นื และนาํ้ เสรมิ มา้ ม (ขงิ สด) ตวั ยาช่วย เผด็ ใหแ้ ขง็ แรง สงบจติ ใจ กลาง ขบั เหงอ่ื ใหค้ วามอบอ่นุ แก่ส่วนกลาง 乌梅 อูเหมย ตวั ยาช่วย เปร้ยี ว (กระเพาะอาหาร) ระงบั อาเจยี น (บว๊ ยดาํ ) ฝาด และใหค้ วามอบอ่นุ แก่ปอด ระงบั ไอ กกั เกบ็ อนิ ช่ขี องปอด แกไ้ อ แก้ ทอ้ งเสยี สรา้ งสารนาํ้ แกก้ ระหายนาํ้ * ปนั้ เซย่ี เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ ตอ้ งฆ่าฤทธ์ยิ าก่อนใช้

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 439 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยานาํ พา หวาน 甘草(炙) อ่นุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงส่วนกลาง ปรบั ประสาน กนั เฉ่า (จ้อื ) ตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) ตาํ รบั ยาน้ปี ระกอบดว้ ยปน้ั เซย่ี เป็นตวั ยาหลกั มรี สเผด็ คุณสมบตั อิ ่นุ และแหง้ มสี รรพคุณขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ กดช่ลี งลา่ ง ปรบั สมดุลกระเพาะอาหาร ระงบั อาเจยี น จหฺ วผี เี ป็นตวั ยาเสรมิ มี สรรพคณุ ควบคมุ การไหลเวยี นของช่ี สลายความช้นื ดว้ ยความแหง้ เพอ่ื ใหช้ ่ไี หลเวยี นดแี ละสลายเสมหะ ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ฝูหลิงมสี รรพคุณบาํ รุงมา้ ม ระบายความช้ืน เซิงเจียงระงบั อาเจียน สลายเสมหะ สามารถลดพษิ ของปน้ั เซ่ยี ในขณะเดยี วกนั ช่วยเพ่มิ ฤทธ์ิของปนั้ เซ่ยี และจฺหวผี ที าํ ใหช้ ่ีไหลเวยี นดีและ สลายเสมหะ ส่วนการใชอ้ ูเหมยในปริมาณนอ้ ยจะช่วยกกั เก็บอนิ ช่ขี องปอด กนั เฉ่าเป็นตวั ยานาํ พา ช่วย ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั ใหค้ วามช่มุ ช้นื แก่ปอด และปรบั สมดุลกระเพาะอาหาร1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาลูกกลอน ยาเมด็ ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ตาํ รบั ยาเออ้ รเ์ ฉินทงั มคี ุณสมบตั ิเผด็ และรอ้ นแหง้ จึงหา้ มใชใ้ นผูป้ ่วยท่เี ป็นวณั โรคปอดและ มเี ลอื ดออก อนิ พร่อง เสมหะแหง้ และมเี ลอื ดปน1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง ตาํ รบั ยาเออ้ รเ์ ฉินทงั มรี ายงานการศึกษาวจิ ยั ดา้ นต่าง ๆ ดงั น้ี การศึกษาทางเภสชั วิทยา: ตาํ รบั ยาเออ้ เฉินทงั มฤี ทธ์ิขบั เสมหะ ระงบั ไอ บรรเทาอาการหอบ ยบั ยง้ั การหลงั่ นาํ้ ย่อย ลดความเป็นกรดในกระเพาะอาหาร ปกป้องตบั ฆ่าเช้อื จลุ นิ ทรยี ์ ตา้ นอกั เสบ และ ช่วยใหก้ ารทาํ งานของหวั ใจเป็นปกต1ิ ,4 การศึกษาทางคลินิก: ตาํ รบั ยาเออ้ เฉินทงั มสี รรพคุณบาํ รุงกระเพาะอาหาร แกอ้ าเจียน ขบั เสมหะ ระงบั อาการไอไดด้ ี สามารถป้องกนั และรกั ษาแผลในกระเพาะอาหารและลาํ ไสไ้ ด1้ ,3,4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of traditional Chinese medicine: A practical English-Chinese library of traditional Chinese medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999.

440 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English glossary of common terms in traditional Chinese medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตงั้ อร่ามวงศ,์ สุณี จรี ะจติ สมั พนั ธ,์ ธรี พงศ์ ตงั้ อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาเออ้ รเ์ ฉินทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยา สมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2549. 4. Ru K, Wang XD. Erchen Tang. In: Xia M (ed.). Modern study of the medical formulae in traditional Chinese medicine. Vol.2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 441 เวนิ ต่านทงั (温胆汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 三因极一病证方论 ซานอนิ จ-ี๋ ป้ิงเจ้งิ ฟางลนุ่ (Prescriptions Assigned to the Three Categories of Pathogenic Factors of Diseases)1 « ค.ศ. 1174 Chen Yan (陈言 เฉินเอยี๋ น) »2 ประกอบดว้ ย Rhizoma Pinelliae ปนั้ เซย่ี 6 กรมั Caulis Bambusae in Taenia 6 กรมั 半夏 Fructus Aurantii Immaturus จูห้ รู 6 กรมั 竹茹 (powder-fried) 枳实 Pericarpium Citri Reticulatae จ่อื สอื 9 กรมั Radix Glycyrrhizae Praeparata (เมย่ี นเฉ่า) 3 กรมั (面炒) Poria เฉินผี 5 กรมั Rhizoma Zingiberis Recens กนั เฉ่า (จ้อื ) 5 แวน่ 陈皮 Fructus Ziziphi Jujubae ฝูหลงิ 1 ผล 甘草 (炙) เซงิ เจยี ง 茯苓 ตา้ เจ่า 生姜 大枣 วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ปรบั สมดุลช่ี สลายเสมหะ ระบายพษิ ในถงุ นาํ้ ดี ปรบั สมดลุ กระเพาะอาหาร1,3 สรรพคณุ รกั ษาโรคท่ีเก่ียวกบั การทาํ งานของกระเพาะอาหารและถุงนาํ้ ดีไม่สมดุลกนั เสมหะรอ้ นข้ึน รบกวนส่วนบนของร่างกาย โดยมอี าการเวยี นศีรษะ อาเจยี น หงดุ หงดิ ใจสนั่ อ่อนเพลยี กระสบั กระส่าย นอนไมห่ ลบั เป็นลมชกั ปากขม กระหายนาํ้ เลก็ นอ้ ย ล้นิ เป็นฝ้าเหลอื งเหนยี ว ชพี จรลน่ื เรว็ หรอื ตงึ เรว็ 1,3

442 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ ตาํ รบั ยา เวนิ ตา่ นทงั (温胆汤) ตาํ รบั ยาน้สี ามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยทก่ี ารควบคุมประสาทอตั โนมตั ิ ผดิ ปกติ มกี ลมุ่ อาการของวยั หมดประจาํ เดอื น ประสาทอ่อน เสน้ เลอื ดสมองแขง็ ตวั โรคกระเพาะอาหาร อกั เสบเร้อื รงั ซง่ึ โรคและอาการเหลา่ น้เี กดิ จากการทาํ งานของกระเพาะอาหารและถงุ นาํ้ ดไี มส่ มดุลกนั และ มเี สมหะรอ้ นข้นึ รบกวนส่วนบนของร่างกาย1,3 คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 半夏 ปน้ั เซย่ี ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ (มพี ษิ )* ลดการไหลยอ้ นกลบั ของช่ี บรรเทาอาการคลน่ื ไสอ้ าเจยี น สลายเสมหะทเ่ี กาะตวั เป็นกอ้ น * ปนั้ เซย่ี เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ ตอ้ งฆ่าฤทธ์ยิ าก่อนใช้

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 443 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาเสรมิ อมหวาน 竹茹 จูห้ รู เยน็ ระบายความรอ้ น ละลายเสมหะ (เปลอื กชนั้ กลางของ ตวั ยาเสรมิ ขม ลาํ ตน้ ไผ่ดาํ ) อมเผด็ เลก็ นอ้ ย บรรเทาอาการคลน่ื ไส้ อาเจยี น 枳实 (面炒) เผด็ จ่อื สอื (เมย่ี นเฉ่า) อมขม เยน็ ขบั ช่ลี งลา่ ง ขบั ของเสยี ตกคา้ ง หวาน เลก็ นอ้ ย ขบั เสมหะ สลายเสมหะทเ่ี กาะตวั 陈皮 เฉินผี ตวั ยาช่วย เลก็ นอ้ ย (ผวิ สม้ จนี ) หวาน เป็นกอ้ นหรอื เถาดาน 茯苓 ฝูหลงิ ตวั ยาช่วย เผด็ อ่นุ ปรบั และกระจายช่ี ปรบั ส่วน กลางของร่างกายใหเ้ ป็ นปกติ (โป่ งรากสน) หวาน ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ 甘草 (炙) กนั เฉ่า (จ้อื ) ตวั ยานาํ พา สุขมุ ระบายนาํ้ สลายความช้นื เสรมิ บาํ รุงมา้ ม ทาํ ใหจ้ ติ ใจสงบ (ชะเอมเทศผดั นาํ้ ผ้งึ ) อ่นุ เสริมช่ี บาํ รุงส่วนกลางของ 生姜 เซงิ เจยี ง ตวั ยานาํ พา ร่างกาย ระบายความรอ้ น ลดพษิ (ขงิ แก่สด) ตวั ยานาํ พา ขบั เสมหะ ระงบั ไอ ปรบั ประสาน ตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั 大枣 ตา้ เจ่า (พทุ ราจนี ) อ่นุ ปรบั สมดุลมา้ มและกระเพาะ- อาหาร ขบั กระจายเหงอ่ื ระงบั อาเจยี น อ่นุ ปรบั สมดุลมา้ มและกระเพาะ- อาหาร

444 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ปน้ั เซย่ี (半夏) จูห้ รู (竹茹) จอ่ื สอื (枳实)2 เซนตเิ มตร เฉินผี (陈皮)2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ฝูหลงิ (茯苓3 เซ)นตเิ มตร ตา้ เจ่า (大枣)2 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (จ้อื ) [甘草(炙)] เซงิ เจยี ง (生姜) 3 เซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 445 ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยปน้ั เซย่ี เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณลดการไหลยอ้ นข้นึ ของช่ี ปรบั สมดุล ของกระเพาะอาหาร ขจดั ความช้ืน สลายเสมหะ ตวั ยาเสริม ไดแ้ ก่ จูห้ รูมสี รรพคุณระบายความรอ้ น สลายเสมหะ ระงบั อาเจียน บรรเทาอาการหงดุ หงดิ และจ่อื สอื (เมย่ี นเฉ่า) ช่วยใหช้ ่ีไหลเวยี นดี สลาย เสมหะ ทาํ ใหเ้สมหะและช่ลี งสู่ส่วนลา่ งของร่างกาย ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ เฉินผมี สี รรพคุณปรบั การไหลเวยี น ของช่ี ขจดั ความช้นื ฝูหลงิ ช่วยใหม้ า้ มแขง็ แรง ระบายความช้นื ตวั ยานาํ พา ไดแ้ ก่ เซงิ เจยี ง ตา้ เจ่า และ กนั เฉ่า (จ้อื ) มสี รรพคุณปรบั สมดุลของมา้ มและกระเพาะอาหาร และช่วยปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดให้ เขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ไม่ควรใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยท่มี อี าการนอนไม่หลบั เน่ืองจากหวั ใจพร่อง ใจสนั่ เน่ืองจากเลอื ด พร่อง วงิ เวยี นเน่ืองจากอนิ พร่อง และอาเจยี นเน่ืองจากมคี วามเยน็ ในกระเพาะอาหาร1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ิควบคุมการเผาผลาญไขมนั ในหนูขาวท่เี ล้ยี งดว้ ย อาหารทม่ี ไี ขมนั สูง5 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณช่วยใหจ้ ติ ใจสงบ ช่วยใหน้ อนหลบั ช่วยใหร้ ะบบ ประสาทอตั โนมตั ทิ าํ งานดขี ้นึ และระงบั อาเจยี น1,3,4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตง้ั อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาเวนิ ต่านทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2551. 4. Ru K, Wang XD. Wen Dan Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Chun Z, Li JL, Cheng DH, Luo X, Yang ZR. Molecular mechanism of wendan tang in prevention of lipid metabolism disorder in adult rats. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2003; 28(12): 1184-7.

446 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ ชิงช่ีฮวฺ ่าถานหวาน (清气化痰丸) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 医方考 อฟี างเขา่ (Verification of Formulae)1 « ค.ศ. 1584 Wu Kun (吴琨 หวูคนุ ) »2 ประกอบดว้ ย Arisaema cum Bile ต่านหนานซงิ 45 กรมั Radix Scutellariae หวงฉิน 30 กรมั 胆南星 Semen Trichosanthis กวาโหลวเหรนิ 30 กรมั 黄芩 Fructus Aurantii Immaturus จอ่ื สอื 30 กรมั 瓜蒌仁 Pericarpium Citri Reticulatae เฉินผี 30 กรมั 枳实 Poria ฝูหลงิ 30 กรมั 陈皮 Semen Pruni Armeniacae ซง่ิ เหรนิ 30 กรมั 茯苓 Rhizoma Pinelliae ปนั้ เซย่ี 45 กรมั 杏仁 半夏 วธิ ใี ช้ เตรียมเป็นยาลูกกลอน โดยใชน้ าํ้ ตม้ เซงิ เจยี ง (ขงิ แก่สด) เป็นนาํ้ กระสายยา รบั ประทานกบั นาํ้ สุกอ่นุ ครง้ั ละ 6 กรมั 1,3 การออกฤทธ์ิ ระบายความรอ้ น ละลายเสมหะ ปรบั การไหลเวยี นของช่ภี ายในร่างกาย และระงบั ไอ1,3 สรรพคณุ ระบายความรอ้ น ขบั ละลายเสมหะทม่ี สี เี หลอื ง เหนียวขน้ และขบั ออกยาก บรรเทาอาการแน่น หนา้ อก เหน่ือยหรอื อดึ อดั หรอื คลน่ื ไสอ้ าเจยี น ล้นิ มสี แี ดง ฝ้ามสี เี หลอื งเหนียวหรอื ขน้ ชพี จรลน่ื เรว็ 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยโรคหลอดลมอกั เสบเร้ือรงั ปอดอกั เสบทม่ี สี าเหตจุ ากเสมหะรอ้ นเหนียวขน้ ตดิ อยู่ภายใน1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 447 ตาํ รบั ยา ชิงช่ีฮวฺ ่าถานหวาน (清气化痰丸) ต่านหนานซงิ (2胆เซน南ตเิ มต星ร ) หวงฉิน (黄芩2)เซนตเิ มตร กวาโหลวเหรนิ (瓜蒌2仁เซนต)เิ มตร จอ่ื สอื (枳实)2 เซนตเิ มตร

448 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ เฉินผี (陈皮)2 เซนตเิ มตร ฝูหลงิ (茯苓3) เซนตเิ มตร ซง่ิ เหรนิ (杏2仁เซน)ตเิ มตร ปนั้ เซย่ี (半夏2)เซนตเิ มตร คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 胆南星 ต่านหนานซงิ ตวั ยาหลกั ขม เยน็ ระบายความรอ้ น ขบั และละลาย เสมหะทร่ี อ้ นจดั ลดอาการสะดงุ้ ผวาและดบั ลม บรรเทาอาการ ลมชกั หรอื ชกั กระตกุ ทเ่ี กดิ จาก เสมหะรอ้ นจดั 黄芩 หวงฉิน ตวั ยาเสรมิ ขม เยน็ ขบั ระบายความรอ้ น ขจดั ความช้นื ขบั พษิ ทาํ ใหเ้ลอื ดเยน็ ลง หา้ ม เลอื ด กลอ่ มครรภ์ 瓜蒌仁 กวาโหลวเหรนิ ตวั ยาเสรมิ หวาน เยน็ ระบายความรอ้ นทป่ี อด ขบั เสมหะ กระจายช่ี บรรเทาอาการแน่น หนา้ อก เสรมิ ความช่มุ ช้นื ใหป้ อด หลอ่ ลน่ื ลาํ ไส้ ระบายอ่อน ๆ

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 449 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 枳实 จ่อื สอื ตวั ยาเสรมิ ขม อมเผด็ เยน็ ขบั ช่ลี งลา่ ง ขบั ของเสยี ตกคา้ ง 陈皮 เฉินผี ตวั ยาเสรมิ เผด็ (ผวิ สม้ จนี ) อมขม เลก็ นอ้ ย ขบั เสมหะ สลายกอ้ นและเถาดาน 茯苓 ฝูหลงิ อ่นุ ปรบั และกระจายช่ี ปรบั ส่วนกลาง (โป่ งรากสน) 杏仁 ซง่ิ เหรนิ ของร่างกายใหเ้ ป็นปกติ ขบั 半夏 ปน้ั เซย่ี ความช้นื ละลายเสมหะ ตวั ยาช่วย หวาน สุขมุ ระบายความช้นื และนาํ้ เสรมิ บาํ รุง เลก็ นอ้ ย มา้ ม ทาํ ใหจ้ ติ ใจสงบ ตวั ยาช่วย ขม อ่นุ ระงบั ไอ ระงบั หอบ หลอ่ ลน่ื ลาํ ไส้ เลก็ นอ้ ย ระบายอ่อน ๆ ตวั ยาช่วย เผด็ อ่นุ ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ ลด (มพี ษิ )* การไหลยอ้ นกลบั ของช่ี ระงบั อาเจยี น สลายกอ้ นและเถาดาน ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยต่านหนานซงิ เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณระบายความรอ้ นและขบั เสมหะ รกั ษาอาการของความรอ้ นแกร่งและเสมหะรอ้ นแกร่งท่เี หนียวขน้ จนตดิ กนั ตวั ยาเสริม ไดแ้ ก่ หวงฉิน และกวาโหลวเหรนิ มสี รรพคณุ ลดความรอ้ นและขบั เสมหะรอ้ นทป่ี อด และช่วยเพม่ิ ฤทธ์ขิ องต่านหนานซงิ จ่อื สอื และเฉินผี ช่วยละลายเสมหะทาํ ใหข้ บั ออกไดง้ า่ ยข้นึ ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ฝูหลงิ มสี รรพคุณระบาย ความช้นื และเสรมิ บาํ รุงมา้ ม ซง่ิ เหรนิ กระจายช่ที ป่ี อด และปน้ั เซย่ี ละลายเสมหะ ขจดั ความช้นื 1,3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาลูกกลอน ยาเมด็ ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ 1,3 หา้ มใชต้ าํ รบั ยาน้กี บั ผูป้ ่วยทม่ี อี าการเสมหะเยน็ หรอื แหง้ จดั ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางคลินิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณระบายความรอ้ น ตา้ นเช้ือจลุ นิ ทรีย์ ขบั เสมหะ 1,3,4 บรรเทาอาการไอ ระงบั หอบ * ปนั้ เซย่ี เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ ตอ้ งฆ่าฤทธ์ยิ าก่อนใช้

450 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. สวา่ ง กอแสงเรอื ง. ตาํ รบั ยาชงิ ช่ฮี วา่ ถานหวาน. [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทย์ ไทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2551. 4. Wang XD. Qing Qi Hua Tan Wan. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 451 หลงิ กนั อเู่ วย่ เ์ จยี งซินทงั (苓甘五味姜辛汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 金匮要略 จนิ คุ่ยเอ้ยี วเลย่ี (Synopsis of Prescriptions of the Golden Chamber)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจง้ จ่งิ ) »2 สว่ นประกอบ Rhizoma Zingiberis กนั เจยี ง 9 กรมั Herba Asari ซซ่ี นิ 6 กรมั 干姜 Poria ฝูหลงิ 12 กรมั 细辛 Fructus Schisandrae อู่เวย่ จ์ ่อื 6 กรมั 茯苓 Radix Glycyrrhizae กนั เฉ่า 6 กรมั 五味子 甘草 วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ใหค้ วามอบอ่นุ แก่ปอด สลายของเหลวทต่ี กคา้ ง1,3 สรรพคณุ รกั ษากลุ่มอาการทม่ี ขี องเหลวเยน็ ตกคา้ งภายใน โดยมอี าการไอ มเี สมหะมาก เสมหะใสสขี าว อดึ อดั แน่นทรวงอก หายใจไมส่ ะดวก ล้นิ มฝี ้าขาวลน่ื ชพี จรตงึ ลน่ื 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพ่มิ หรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยโรคหลอดลมอกั เสบเร้ือรงั และมอี าการหอบหดื ทเ่ี กดิ จากมขี องเหลวเยน็ ตกคา้ งภายใน1,3

452 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ ตาํ รบั ยา หลงิ กนั อเู่ ว่ยเ์ จยี งซินทงั (苓甘五味姜辛汤) 2 เซนตเิ มตร ซซ่ี นิ (细辛) 2 เซนตเิ มตร กนั เจยี ง (干姜) ฝูหลงิ (茯苓2 เซน)ตเิ มตร อู่เวย่ จ์ อ่ื (五味2 เ子ซนต)เิ มตร กนั เฉ่า (甘草) 2 เซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 453 คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 干姜 กนั เจยี ง ตวั ยาหลกั เผด็ (ขงิ แก่แหง้ ) อ่นุ เสรมิ ความอบอ่นุ แก่สว่ นกลางของ ตวั ยาเสรมิ เผด็ 细辛 ซซ่ี นิ ตวั ยาเสรมิ ร่างกาย ขบั ความเยน็ และฟ้ืนฟู ตวั ยาช่วย หวาน 茯苓 ฝูหลงิ ตวั ยานาํ พา เลก็ นอ้ ย หยางช่ขี องมา้ มและกระเพาะอาหาร (โป่ งรากสน) เปร้ยี ว 五味子 อู่เวย่ จ์ ่อื อมหวาน สมานระบบกระเพาะอาหาร ทาํ ใหช้ ่ี อมหวาน 甘草 กนั เฉ่า ลงตาํ่ ระงบั อาการคลน่ื ไสอ้ าเจยี น (ชะเอมเทศ) อ่นุ ขบั ลม สลายความเยน็ เปิดทวาร (มพี ษิ ระงบั ปวด ใหค้ วามอบอ่นุ แก่ปอด เลก็ นอ้ ย)* ขบั ของเหลว สุขมุ ระบายนาํ้ สลายความช้นื เสรมิ บาํ รุงมา้ ม สงบจติ ใจ อ่นุ เก็บช่ขี องปอด เสรมิ ธาตนุ าํ้ ของไต ระงบั เหงอ่ื เหน่ียวรงั้ อสุจิ ระงบั - ถา่ ย สงบจติ ใจ สุขมุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงสว่ นกลางของร่างกาย ระบายความรอ้ น ขบั พษิ ระงบั - อาการไอ ขบั เสมหะ ปรบั ประสาน ตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ปี ระกอบดว้ ยตวั ยาหลกั คอื กนั เจียง รสเผ็ด มีสรรพคุณใหค้ วามอบอุ่นแก่ปอด สลายความเยน็ สลายของเหลวทต่ี กคา้ ง ใหค้ วามอบอ่นุ แก่มา้ ม และขจดั ความช้นื ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ ซซ่ี นิ รสเผด็ กระจาย ช่วยใหค้ วามอบอ่นุ แก่ปอด สลายความเยน็ เสริมฤทธ์ขิ องกนั เจยี ง ฝูหลงิ รสหวานจดื เสริมมา้ ม ระบายช้ืน ตวั ยาช่วยคือ อู่เว่ยจ์ ่ือ มสี รรพคุณเหน่ียวรงั้ ช่ีของปอด ระงบั อาการไอ เมอ่ื ใช้ ร่วมกบั ซซ่ี นิ ซซ่ี นิ มฤี ทธ์อิ ุ่นกระจาย อู่เว่ยจ์ ่อื มฤี ทธ์เิ หน่ียวรงั้ ทาํ ใหเ้สยี ช่ี (邪气) ถูกกาํ จดั โดยทเ่ี จ้งิ ช่ี (正 气) 1,3 ไมถ่ กู ทาํ ลาย * ซซ่ี นิ เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ เลก็ นอ้ ย ตอ้ งควบคมุ ขนาดใชต้ ามทก่ี าํ หนดเทา่ นน้ั

454 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ 4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ หา้ มใชต้ าํ รบั น้กี บั ผูป้ ่วยทม่ี อี าการปอดรอ้ น มคี วามแหง้ ในปอด อนิ พร่อง เสมหะรอ้ น มอี าการ ไอจากวณั โรคปอด เน่ืองจากตาํ รบั ยาน้มี รี สเผด็ และมฤี ทธ์ริ อ้ นแหง้ 1,3 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , สมชาย จริ พนิ ิจวงศ.์ ตาํ รบั ยาหลงิ กนั อู่เว่ยเ์ จยี งซนิ ทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพร จนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวง สาธารณสขุ , 2552.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 455 ซานจอ่ื หยงั่ ชินทงั (三子养亲汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 韩氏医通 หานซอ่ื อที ง (Han’s Book on Medicine)1 « ค.ศ. 1522 Han Mao (韩懋 หานเมา่ ) »2 สว่ นประกอบ Semen Sinapis Albae ไป๋เจ้ยี จ่อื 6 กรมั Fructus Perillae ซูจ่อื 9 กรมั 白芥子 Semen Raphani ไหลฝูจอ่ื 9 กรมั 苏子 莱服子 วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ลดช่ี ช่วยใหก้ ระบงั ลมเคลอ่ื นไหวดี ละลายเสมหะ ช่วยย่อยอาหาร1,3 สรรพคณุ รกั ษากลมุ่ อาการช่ตี ดิ ขดั มเี สมหะอดุ ตนั โดยมอี าการไอหอบทเ่ี กิดจากหลอดลมเกร็งตวั ช่ขี อง ปอดไหลยอ้ น มเี สมหะมากจนทาํ ใหแ้ น่นหนา้ อก รบั ประทานอาหารไดน้ อ้ ย อาหารไมย่ ่อย ล้นิ เป็นฝ้าขาว เหนียว ชพี จรลน่ื 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพ่มิ หรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยโรคหลอดลมอกั เสบเร้ือรงั หลอดลมโป่งพอง หอบหดื จากหลอดลมเกร็งตวั ถงุ ลมโป่งพอง หอบหดื จากโรคหวั ใจ ซ่งึ โรคเหล่าน้ี จดั เป็นกลมุ่ อาการช่ตี ดิ ขดั และเสมหะอดุ ตนั 1,3

456 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ ซานจอ่ื หยงั่ ชินทงั (三子养亲汤) ไป๋เจ้ยี จอ่ื (白2 เซ芥นตเิ ม子ตร) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ซูจ่อื (苏子) ไหลฝูจ่อื (莱服子)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 457 คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ เผด็ 白芥子 ไป๋เจ้ยี จอ่ื ตวั ยาหลกั อ่นุ ใหค้ วามอบอ่นุ แก่ปอด ช่วยใหช้ ่ี (เมลด็ พรรณผกั กาด) เผด็ เผด็ ไหลเวยี น ขบั เสมหะ ระงบั ไอ อมหวาน บรรเทาอาการหอบ กระจายเลอื ด คงั่ สลายเสมหะทส่ี ะสมอยู่ใต้ ผวิ หนงั และระหวา่ งกลา้ มเน้ือ ระงบั ปวด 苏子 ซูจอ่ื ตวั ยาเสรมิ อ่นุ ระงบั อาการไอและหอบ ช่วยให้ (ผลงาข้มี อ้ น) ลาํ ไสช้ ่มุ ช้นื ระบายอ่อน ๆ 莱菔子 ไหลฝูจอ่ื ตวั ยาเสรมิ สุขมุ ช่วยใหช้ ่ลี งตาํ่ สลายเสมหะ เจรญิ - (เมลด็ หวั ผกั กาดขาว) อาหาร และสลายอาหารทต่ี กคา้ ง ตาํ รบั ยาน้ปี ระกอบดว้ ยตวั ยาหลกั คอื ไป๋เจ้ยี จ่อื มสี รรพคณุ ช่วยอ่นุ ช่ขี องปอดใหม้ กี ารไหลเวยี น ดี และกระบงั ลมเคลอ่ื นไหวดี สลายเสมหะ ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ ซูจ่อื มสี รรพคณุ ช่วยลดช่ที ไ่ี หลยอ้ น ทาํ ให้ เสมหะถูกขบั ออกง่าย ระงบั อาการไอ บรรเทาอาการหอบ ไหลฝูจ่ือ ช่วยย่อยอาหาร สลายอาหารท่ี ตกคา้ ง ทาํ ใหก้ ารไหลเวยี นของช่ดี ขี ้นึ ช่วยขบั เสมหะ1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั 4 ยาตม้ ยาชงละลาย ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ หลงั จากรบั ประทานตาํ รบั ยาน้จี นอาการดขี ้นึ แลว้ ตอ้ งเสรมิ สรา้ งภมู ติ า้ นทานของผูป้ ่วยดว้ ย1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: เมอ่ื ใหย้ าตม้ ทางปากหนูตะเภาในขนาดเทยี บเท่าผงยา 4.5 และ 9 กรมั /กิโลกรมั พบว่ามฤี ทธ์ิระงบั อาการหอบ และฤทธ์ิดีกว่าตวั ยาเด่ียวแต่ละชนิดในขนาดยาท่ีเท่ากนั ยาตม้ มฤี ทธ์ิขยายกลา้ มเน้ือหลอดลมทแ่ี ยกจากกายหนูตะเภา เมอ่ื ใหส้ ่วนสกดั ท่ลี ะลายในแอลกอฮอล์ ของยาตม้ และตวั ยาเด่ียวทงั้ 3 ชนิด ทางปากหนูถบี จกั รในขนาดเทียบเท่าผงยา 9 กรมั /กิโลกรมั พบว่าตาํ รบั ยาซานจ่ือหยงั่ ชินทงั และไหลฝูจ่ือมฤี ทธ์ิระงบั อาการไอไดด้ ี แต่ซูจ่ือและไป๋เจ้ียจ่อื มฤี ทธ์ิไม่

458 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ ชดั เจน ยาตม้ มฤี ทธ์ยิ บั ยงั้ การลาํ เลยี งอาหารในระบบทางเดนิ อาหารหนูถบี จกั ร ทาํ ใหร้ ะยะเวลาทอ่ี าหาร อยู่ในลาํ ไสเ้ลก็ นานข้นึ จงึ มกี ารดูดซมึ อาหารดขี ้นึ นอกจากน้ี สารสกดั นาํ้ ยงั มฤี ทธ์ติ า้ นอกั เสบในหนูถบี จกั ร และตา้ นเช้อื แบคทเี รยี หลายชนิดในหลอดทดลอง4 การศึกษาทางคลนิ ิก: เมอ่ื ศึกษาในผูป้ ่วยทม่ี อี าการไอ 40 ราย ซง่ึ ในจาํ นวนน้ีมผี ูป้ ่วยทม่ี อี ายุ มากกว่า 60 ปี ท่ไี อเร้ือรงั มานานกว่า 10 ปี จาํ นวน 14 ราย โดยใหร้ บั ประทานยาตม้ วนั ละ 2 ครง้ั ตดิ ต่อกนั 21 วนั พบว่าผูป้ ่วย 25 ราย หายเป็นปกติ และ 15 ราย มอี าการดขี ้นึ มาก ไม่พบอาการ ขา้ งเคยี งในผูป้ ่วยทกุ ราย ยาตาํ รบั น้ใี หผ้ ลการรกั ษาดมี าก จงึ นิยมเตรยี มเป็นยาสาํ เร็จรูปสาํ หรบั ใชร้ ะงบั อาการไอและขบั เสมหะ เม่อื ใหต้ าํ รบั ยาน้ีร่วมกบั ยาแผนปจั จุบนั ในผูป้ ่วยโรคปอดและหวั ใจเตน้ เร็ว เฉียบพลนั ซง่ึ มอี าการไอ มเี สมหะ และหอบร่วมดว้ ย จาํ นวน 37 ราย พบว่าไดผ้ ลดมี าก 21 ราย ดขี ้นึ 13 ราย เมอ่ื ใหย้ าตม้ แก่ผูป้ ่วยโรคคอหอยอกั เสบเร้ือรงั (chronic pharyngitis) จาํ นวน 32 ราย พบวา่ ไดผ้ ลดมี าก 15 ราย ดขี ้นึ 13 ราย4 การศึกษาความปลอดภยั : เมอ่ื ใหย้ าตม้ ซานจ่อื หยงั่ ชินทงั ไป๋เจ้ยี จ่อื ซูจ่อื และไหลฝูจ่อื ทาง ปากหนูถบี จกั รในขนาดเทยี บเท่าผงยา 120, 80, 250 และ 200 กรมั /กโิ ลกรมั ตามลาํ ดบั ไมพ่ บหนู ทดลองตวั ใดตาย เม่อื ฉีดสารสกดั นํา้ ของตาํ รบั ยาน้ีเขา้ ช่องทอ้ งหนูถีบจกั ร พบว่าขนาดของสารสกดั เทยี บเท่าผงยาทท่ี าํ ใหห้ นูถบี จกั รตายรอ้ ยละ 50 (LD50) มคี ่าเท่ากบั 41.5 กรมั /กโิ ลกรมั และเมอ่ื ใหส้ าร สกดั ทางปาก พบว่าไม่สามารถหาค่า LD50 แต่ขนาดสูงสุดที่หนูถบี จกั รทนไดเ้ มือ่ ใหท้ างปาก มคี ่า เท่ากบั 120 กรมั /กโิ ลกรมั ผลการทดลองน้แี สดงใหเ้หน็ วา่ ตาํ รบั ยาน้ีมคี วามปลอดภยั 4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตงั้ อร่ามวงศ,์ วราภรณ์ ตง้ั อร่ามวงศ,์ เย็นจิตร เตชะดาํ รงสนิ . ตาํ รบั ยาซานจ่ือหยงั่ ชินทงั . [เอกสารแปลเพ่อื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มูลยาสมนุ ไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จีน เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและ การแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Ru K, Xie M. Sanzi Yangqin Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 459 จอ่ื โซ่วสา่ น (止嗽散) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 医学心悟 อเี สฺวยี ซนิ วู่ (Medicine Comprehended หรอื A Summary on Medicine from Clinical Practice)1-2 « ค.ศ. 1732 Cheng Zhongling (程钟龄 เฉิงจงหลงิ ) »2 สว่ นประกอบ Radix Asteris (steamed) จอ่ื หวนั่ (เจงิ ) 1,000 กรมั 1,000 กรมั 紫菀 (蒸) Radix Stemonae (steamed) ไป่ปู้ (เจงิ ) 1,000 กรมั 百部 (蒸) Rhizoma Cynanchi Vincetoxici ไป๋เฉียน (เจงิ ) 白前 (蒸) (steamed) 1,000 กรมั Radix Platycodi (parched) เจยี๋ เกงิ (เฉ่า) 500 กรมั 桔梗 (炒) 1,000 กรมั Pericarpium Citri Reticulatae เฉินผี 375 กรมั 陈皮 Herba Schizonepetae จงิ เจ้ยี 荆芥 Radix Glycyrrhizae Praeparata กนั เฉ่า (เฉ่า) 甘草 (炒) (parched) วธิ ใี ช้ นาํ ตวั ยาทงั้ หมดมาบดเป็นผง รบั ประทานครงั้ ละ 6 กรมั พรอ้ มนาํ้ อุ่นหรือนาํ้ ขงิ หรือเตรียม เป็นยาตม้ โดยปรบั ลดนาํ้ หนกั ยาจากตาํ รบั ยาขา้ งตน้ ลง 100 เท่า1,3 การออกฤทธ์ิ ระงบั ไอ ละลายเสมหะ กระจายช่ปี อด1,3 สรรพคณุ รกั ษากลมุ่ อาการโรคปอดทม่ี สี าเหตจุ ากการกระทบลมภายนอก โดยมอี าการคนั คอแลว้ ไอ หรอื มไี ข ้ กลวั หนาวเลก็ นอ้ ย ล้นิ มฝี ้าขาวบาง1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยไขห้ วดั ไขห้ วดั ใหญ่ หลอดลม อกั เสบ หลอดลมอกั เสบเร้อื รงั ทม่ี อี าการกาํ เรบิ และวณั โรคปอด1,3

460 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ ตาํ รบั ยา จอ่ื โซ่วสา่ น (止嗽散) 2 เซนตเิ มตร ไป่ ป้ ู (เจงิ ) 2 เซนตเิ มตร [百部(蒸)] จ่อื หวนั่ (เจงิ ) [紫菀(蒸)]

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 461 2 เซนตเิ มตร เจยี๋ เกงิ (เฉ่2า)เซน[ต桔เิ มต梗ร (炒)] ไป๋เฉียน (เจงิ ) [白前(蒸)] จงิ เจ้ยี (荆2 เซ芥นตเิ ม)ตร เฉินผี (陈皮2 เซ)นตเิ มตร กนั เฉ่า (เฉ่า) 2 เซนตเิ มตร [甘草(炒)] คาํ อธิบายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ สมนุ ไพร ตวั ยาหลกั เผด็ อมหวาน อ่นุ ใหค้ วามชุ่มช้นื แก่ปอด ดงึ ช่ีลงตาํ่ 紫菀 (蒸) จ่อื หวนั่ (เจงิ ) และขม ละลายเสมหะท่ีเป็นสาเหตุของ การไอ ทงั้ การไอแบบเฉียบพลนั และเร้ือรัง ทงั้ แบบเย็น รอ้ น พร่อง หรอื แกร่ง บรรเทาอาการ คนั คอ เสมหะมเี ลอื ดปน

462 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 百部 (蒸) ตวั ยาหลกั ขมอมหวาน อ่นุ ใหค้ วามช่มุ ช้นื แก่ปอด ระงบั ไป่ปู้ (เจงิ ) เลก็ นอ้ ย ไอทง้ั แบบเฉียบพลนั และ 白前 (蒸) ตวั ยาหลกั เผด็ ขม เร้อื รงั ไอกรน วณั โรค ไป๋เฉียน (เจงิ ) อ่นุ ช่วยใหช้ ่ลี งตาํ่ ละลายเสมหะ เลก็ นอ้ ย บรรเทาอาการไอมเี สมหะมาก 桔梗 (炒) ตวั ยาเสรมิ ขมอมเผด็ แน่นหนา้ อก หอบ เจยี๋ เกงิ (เฉ่า) สุขมุ กระจายช่ที ป่ี อด ขบั เสมหะ บรรเทาอาการไอมเี สมหะมาก แน่นหนา้ อก อดึ อดั คอบวม เจบ็ คอ ฝีในปอด อาเจยี น 陈皮 เฉินผี ตวั ยาเสรมิ เผด็ ขม อ่นุ ปรบั และกระจายช่ี ปรบั สว่ นกลางของร่างกายใหเ้ป็น ปกติ ขบั ความช้นื ละลาย เสมหะ 荆芥 จงิ เจ้ยี ตวั ยาช่วย เผด็ อ่นุ บรรเทาหวดั จากการกระทบ เลก็ นอ้ ย ลมเยน็ ภายนอก ขบั เหงอ่ื 甘草 (炒) ตวั ยาช่วย อมหวาน กระทงุ้ พษิ กนั เฉ่า (เฉ่า) และนาํ พา สุขมุ บาํ รุงช่ี เสรมิ มา้ มและกระเพาะ- (ชะเอมเทศผดั ) อาหาร ระบายความรอ้ น ขบั - พษิ ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมด ใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ย จ่อื หวนั่ (เจงิ ) ไป่ปู้ (เจงิ ) และไป๋เฉียน (เจงิ ) เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณ แกไ้ อและขบั เสมหะ ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ เจยี๋ เกงิ (เฉ่า) และเฉินผี ช่วยกระจายช่ขี องปอดใหล้ งสู่เบ้อื งลา่ ง ของร่างกาย บรรเทาอาการไอ ละลายเสมหะ จิงเจ้ียช่วยกระทุง้ หวดั กระจายลมเย็นออกสู่ภายนอก ช่วยใหช้ ่ีของปอดไหลเวยี น เป็นตวั ยาช่วย กนั เฉ่า (เฉ่า) ใชร้ ่วมกบั เจีย๋ เกิง (เฉ่า) รกั ษาอาการระคายคอ และทาํ ใหล้ าํ คอโลง่ รวมทง้ั ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 463 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาผง ยาตม้ ยาเมด็ ยาลูกกลอน4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ไม่ควรใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยท่ีมอี าการไอเร้ือรงั ท่มี สี าเหตุจากอินพร่อง ควรระวงั การใชก้ บั ผูป้ ่วยทม่ี อี าการไอทม่ี สี าเหตจุ ากปอดรอ้ น หรอื เสมหะรอ้ น1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วิทยา: ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ิระงบั ไอ ขบั เสมหะ บรรเทาอาการหอบหดื ตา้ น อกั เสบ และลดไขใ้ นสตั วท์ ดลอง และยบั ยง้ั เช้อื ไวรสั ในหลอดทดลอง4 การศึกษาทางคลนิ ิก: ยาตม้ มสี รรพคณุ ยบั ยงั้ การตดิ เช้อื ในระบบทางเดนิ หายใจ บรรเทาอาการ ไอเร้อื รงั ขบั เสมหะ ขบั เหงอ่ื และลดไข4้ เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , สมชาย จริ พนิ ิจวงศ.์ ตาํ รบั ยาจ่อื โซ่วส่าน. [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Ru G, Zhao XX, Wang XD. Zhisou San. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

464 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ ปน้ั เซ่ียไป๋ จูเ๋ ทยี นหมาทงั (半夏白术天麻汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 医学心悟 อเี สฺวยี ซนิ วู่ (Medicine Comprehended หรือ A Summary on Medicine from Clinical Practice)1-2 « ค.ศ. 1732 Cheng Zhongling (程钟龄 เฉิงจงหลงิ ) »2 ประกอบดว้ ย Rhizoma Pinelliae ปน้ั เซย่ี 9 กรมั Rhizoma Gastrodiae เทยี นหมา 6 กรมั 半夏 Rhizoma Atractylodis Macrocephala ไป๋จู๋ 15 กรมั 天麻 Poria ฝูหลงิ 6 กรมั 白术 Pericarpium Citri Reticulatae จหฺ วหี ง 6 กรมั 茯苓 Rhizoma Zingiberis Recens เซงิ เจยี ง 1 แวน่ 橘红 Fructus Ziziphi Jujubae ตา้ เจ่า 2 ผล 生姜 Radix Glycyrrhizae กนั เฉ่า 4 กรมั 大枣 甘草 วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ ปรบั สมดุลลมในตบั 1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 465 ตาํ รบั ยา ปน้ั เซ่ียไป๋ จูเ๋ ทยี นหมาทงั (半夏白术天麻汤) 2 เซนตเิ มตร ปนั้ เซย่ี (半夏) เทยี นหมา (天麻2 เซ)นตเิ มตร ไป๋จู๋ (白术) 2 เซนตเิ มตร ฝูหลงิ (茯苓3 เ)ซนตเิ มตร

466 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ 3 เซนตเิ มตร เซงิ เจยี ง (生姜) 3 เซนตเิ มตร จหฺ วหี ง (橘红) 2 เซนตเิ มตร กนั เฉ่า (甘草) 2 เซนตเิ มตร ตา้ เจ่า (大枣) สรรพคณุ รกั ษาภาวะที่มเี สมหะและลมข้ึนรบกวนส่วนบนของร่างกายพรอ้ มกนั ทาํ ใหม้ อี าการปวด และเวยี นศีรษะ แน่นหนา้ อก คลน่ื ไส้ ล้นิ มฝี ้าขาวเหนยี ว ชพี จรตงึ และลน่ื 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรอื ลดขนาดยาใหค้ วามเหมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยท่มี อี าการวงิ เวยี นศีรษะ เน่ืองจากนาํ้ ในหูไม่สมดุล การทาํ งานของระบบประสาทอตั โนมตั ิผิดปกติ หลอดเลอื ดแดงในสมอง แขง็ ตวั ทางเดนิ อาหารอกั เสบเร้อื รงั เสน้ ประสาทบริเวณหนา้ ผากอกั เสบ หลอดเลอื ดสมองผดิ ปกติ ซ่งึ 1,3 โรคและอาการต่าง ๆ เหลา่ น้ที ม่ี สี าเหตจุ ากผูป้ ่วยมเี สมหะและลมข้นึ รบกวนส่วนบนของร่างกาย คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 半夏 ปน้ั เซย่ี ตวั ยาหลกั เผด็ อ่นุ ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ ลดการ (มพี ษิ )* ไหลยอ้ นกลบั ของช่ี บรรเทาอาการ คลน่ื ไส้ อาเจยี น สลายเสมหะทเ่ี กาะ- ตวั เป็นกอ้ น * ปนั้ เซย่ี เป็นสมนุ ไพรทม่ี พี ษิ ตอ้ งฆ่าฤทธ์ยิ าก่อนใช้

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 467 สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 天麻 เทยี นหมา ตวั ยาหลกั อมหวาน สุขมุ ดบั ลมในตบั ระงบั การเกรง็ กระตกุ ขม อมหวาน ปรบั และควบคมุ หยางช่ขี องตบั หวาน เลก็ นอ้ ย บรรเทาอาการวงิ เวยี นศีรษะ 白术 ไป๋จู๋ ตวั ยาเสรมิ เผด็ อ่นุ เสรมิ มา้ มใหแ้ ขง็ แรง ขจดั ความช้นื อมขม เผด็ ระบายนาํ้ 茯苓 ฝูหลงิ ตวั ยาช่วย หวาน สุขมุ ระบายนาํ้ สลายความช้นื บาํ รุงมา้ ม (โป่ งรากสน) ตวั ยาช่วย ตวั ยาช่วย อมหวาน ช่วยใหจ้ ติ ใจสงบ 橘红 จหฺ วหี ง (ผวิ สม้ จนี ) อ่นุ เสรมิ มา้ ม ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ 生姜 เซงิ เจยี ง อ่นุ ขบั เหงอ่ื ออกจากผวิ กาย ใหค้ วาม (ขงิ แก่สด) อบอ่นุ แก่กระเพาะอาหาร บรรเทา อาการคลน่ื ไส้ ช่วยใหป้ อดอบอนุ่ 大枣 ตา้ เจ่า ตวั ยาช่วย ระงบั ไอ และขจดั พษิ ของยาปน้ั เซย่ี (พทุ ราจนี ) ตวั ยานาํ พา อ่นุ ปรบั สมดุลมา้ ม และกระเพาะอาหาร 甘草 กนั เฉ่า (ชะเอมเทศ) สุขมุ ปรบั ช่ี ช่วยใหช้ ห่ี มนุ เวยี นเป็นระบบ ปรบั ประสานตวั ยาทงั้ หมดใหเ้ขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ปี ระกอบดว้ ยตวั ยาหลกั ไดแ้ ก่ ปนั้ เซย่ี มสี รรพคณุ ขจดั ความช้นื สลายเสมหะ ลดการ ไหลยอ้ นกลบั ของช่ี ระงบั อาเจยี น และเทยี นหมามสี รรพคุณสลายเสมหะ ดบั ลมในตบั ช่วยบรรเทา อาการเวยี นศีรษะ ไป๋จูเ๋ ป็นตวั ยาเสรมิ มสี รรพคุณบาํ รุงมา้ มและสลายความช้ืนดว้ ยความแหง้ เมอ่ื ใช้ ร่วมกบั ปน้ั เซย่ี และเทยี นหมาจะขบั ความช้นื สลายเสมหะ ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ฝูหลงิ มสี รรพคุณบาํ รุงมา้ ม ระบายความช้นื จหฺ วหี งปรบั ช่แี ละสลายเสมหะ เซงิ เจยี งและตา้ เจ่าปรบั สมดุลองิ๋ ช่แี ละเว่ยช์ ่ี และกนั เฉ่า เป็นตวั ยานาํ พา ปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั 1,3 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ 4

468 ตาํ รบั ยาขบั เสมหะ ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์อิ ่นุ แหง้ ดบั ลมในตบั จงึ ไมค่ วรใชก้ บั ผูป้ ่วยทม่ี อี าการเวยี นศีรษะ ปวดศีรษะท่ี มสี าเหตจุ ากหยางของตบั ข้นึ รบกวนส่วนบน หยางของตบั สูง อนิ พร่อง ตบั รอ้ น หรืออนิ ของตบั และไต พร่อง1,3 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางเภสชั วทิ ยา: การศึกษาในหนูขาวทม่ี คี วามดนั เลอื ดสูงพบวา่ ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ลิ ด ความดนั โลหติ 5 เพม่ิ การไหลเวยี นเลอื ด และช่วยลดภาวะกลา้ มเน้ือหวั ใจโตเกินทเ่ี กิดจากความดนั เลอื ด สูง6 การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณรกั ษาอาการวงิ เวยี นศีรษะไดผ้ ลรอ้ ยละ 97.5 จาก ผูป้ ่วย 40 รายรกั ษาอาการวงิ เวยี นศีรษะเน่ืองจากเสมหะช้นื อดุ กนั้ ทาํ ใหน้ าํ้ ในหูไมส่ มดุล ไดผ้ ลรอ้ ยละ 98 จากผูป้ ่วย 50 ราย นอกจากน้ียงั รกั ษาโรคลมบา้ หมแู ละมอี าการปวดศีรษะไดผ้ ลรอ้ ยละ 81 จาก ผูป้ ่วย 37 ราย4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตงั้ อร่ามวงศ,์ วราภรณ์ ตง้ั อร่ามวงศ,์ ธรี วฒั น์ ตงั้ อร่ามวงศ.์ ตาํ รบั ยาปนั้ เซย่ี ไป๋จูเ๋ ทยี นหมาทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบุรี: สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2551. 4. Ru K, Wang XD. Banxia Baizhu Tianma Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Wang XZ, Jiang JY, Luo SS. Effect of banxia baizhu tianma decoction on the vascular endothellal function of spontaneous hypertensive rats. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 2011; 31(6): 811-5. 6. Jiang JY, Wang XZ, Luo SS. Effect of banxia baizhu tianma decoction on the left ventricular hypertrophy of hypertrophied myocardium in spontaneously hypertensive rat. Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 2010; 30(10): 1061-6.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 469 ซงั ซ่ิงทงั (桑杏汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 温病条辨 เวนิ ป้ิงเถยี วเป้ียน (Treatise on Differentiation and Treatment of Epidemic Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 1798 Wu Tang (吴瑭 หวูถงั ) »2 สว่ นประกอบ Folium Mori ซงั เยย่ี 6 กรมั Semen Pruni Armeniacae ซง่ิ เหรนิ 9 กรมั 桑叶 Semen Sojae Praeparatum ตนั้ โตว้ ฉ่ือ 6 กรมั 杏仁 Radix Glehniae ซาเซนิ 12 กรมั 淡豆豉 Bulbus Fritillariae Thunbergii เจอ้ เป้ยห์ มู่ 6 กรมั 沙参 Fructus Gardeniae ซานจอื จ่อื 6 กรมั 浙贝母 Pear peel หลผี ี 6 กรมั 山栀子 梨皮 วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ช่วยกระจายอาการรอ้ นแหง้ ทไ่ี มร่ ุนแรง ช่วยใหป้ อดช่มุ ช้นื ระงบั ไอ1,3 สรรพคณุ รกั ษากลุม่ อาการของโรคทเ่ี กดิ จากความแหง้ อ่นุ มากระทบปอด โดยมอี าการตวั รอ้ น ปวดศีรษะ 1,3 กระหายนาํ้ คอแหง้ ไอแหง้ มเี สมหะนอ้ ยและเหนียว ล้นิ แดง มฝี ้าบางขาวแหง้ ชพี จรลอย เรว็ ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรือลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยไขห้ วดั คออกั เสบ หลอดลม- อกั เสบ หลอดลมโป่งพอง ซง่ึ มสี าเหตจุ ากความแหง้ อ่นุ มากระทบปอด1,3

470 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการแหง้ ขาดความช่มุ ช้นื ตาํ รบั ยา ซงั ซ่ิงทงั (桑杏汤) ซงั เยย่ี (桑叶) 2 เซนตเิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 471 ซง่ิ เหรนิ (杏仁2)เซนตเิ มตร ซาเซนิ (沙参)2 เซนตเิ มตร ตน้ั โตว้ ฉ่ือ (淡2 เ豆ซนต豉เิ มตร) เจอ้ เป้ยห์ มู่ (浙贝母2)เซนตเิ มตร ซานจอื จ่อื (山栀子2)เซนตเิ มตร หลผี ี (梨皮2)เซนตเิ มตร คาํ อธิบายตาํ รบั ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ สมนุ ไพร ตวั ยาหลกั ขม เยน็ ระบายและกระจายความรอ้ น 桑叶 ซงั เยย่ี (ใบหมอ่ น) อมหวาน แหง้ ของปอดและตบั ช่วยให้ 杏仁 ซง่ิ เหรนิ สายตามองเหน็ ชดั เจนข้นึ 淡豆豉 ตนั้ โตว้ ฉ่ือ ตวั ยาหลกั ขม อ่นุ ระงบั ไอ ระงบั หอบ หลอ่ ลน่ื เลก็ นอ้ ย ลาํ ไส้ ระบายออ่ น ๆ ตวั ยาเสรมิ เผด็ อมหวาน อ่นุ บรรเทาหวดั จากลมภายนอก ขมเลก็ นอ้ ย เลก็ นอ้ ย ลดอาการหงดุ หงดิ

472 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการแหง้ ขาดความช่มุ ช้นื สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 沙参 ซาเซนิ ตวั ยาเสรมิ หวาน อมขม เยน็ เสรมิ อนิ ระบายความรอ้ นท่ี 浙贝母 เจอ้ เป้ยห์ มู่ ตวั ยาเสรมิ ขม เลก็ นอ้ ย ปอด เสรมิ สารนาํ้ บาํ รุง 山栀子 ซานจอื จ่อื ตวั ยาช่วย อมหวาน (ลูกพดุ ) กระเพาะอาหาร 梨皮 หลผี ี ตวั ยาช่วย ขม เยน็ ระบายความรอ้ น ละลาย หวาน อมฝาด เลก็ นอ้ ย เสมหะ ใหค้ วามช่มุ ช้นื แก่ปอด ระงบั ไอ สลายกอ้ น ลดบวม เยน็ ระบายความรอ้ น เสรมิ ความช้นื แกพ้ ษิ อกั เสบ ลดความรอ้ นในเลอื ด เยน็ ระบายความรอ้ น เสรมิ สารนาํ้ ใหค้ วามช่มุ ช้นื แก่ปอด ระงบั ไอ ลดไข้ ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตวั ยาหลกั ไดแ้ ก่ ซงั เย่ยี มสี รรพคุณรกั ษาอาการแหง้ อนั เน่ืองมาจาก อากาศภายนอก ช่วยการไหลเวยี นของช่ที ป่ี อด ระงบั อาการไอ ซง่ิ เหรนิ ช่วยใหช้ ่ปี อดกระจาย ใหค้ วาม- ช่มุ ช้นื และระงบั ไอ ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ ตนั้ โตว้ ฉ่ือมสี รรพคุณเสรมิ ฤทธ์ขิ องซงั เยย่ี ในการขบั กระจายช่ขี อง ปอด ช่วยใหช้ ่ีของปอดไหลเวยี นดขี ้นึ ซาเซนิ และเจอ้ เป้ยห์ ม่ชู ่วยเสรมิ ฤทธ์ิของซง่ิ เหรินในการใหค้ วาม ช่มุ ช้นื แก่ปอดและระงบั ไอ ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ซานจอื จ่อื ช่วยระบายความรอ้ นท่ปี อด และหลผี ชี ่วยเพม่ิ ความช่มุ ช้นื แก่ปอด1,3,4 รูปแบบยาในปจั จบุ นั ยาตม้ 5 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ตาํ รบั ยาน้ีมฤี ทธ์ิอ่อน ไม่ควรใชก้ บั ผูป้ ่วยกลุ่มอาการรอ้ นแหง้ อย่างรุนแรงจนอนิ ของปอดถูก ทาํ ลาย มไี ขแ้ ละไอหอบ ล้นิ แหง้ มสี แี ดง และมฝี ้าบางขาว4

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 473 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณรกั ษาอาการไอเร้อื รงั ลดไข้ บรรเทาอาการอกั เสบ และฆ่าเช้อื 4,5 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เย็นจติ ร เตชะดาํ รงสนิ , สมชาย จริ พนิ ิจวงศ.์ ตาํ รบั ยาซงั ซ่งิ ทงั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ :ี สถาบนั การแพทยไ์ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Zhou YF. Science of Prescriptions. 1st ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai University of Traditional Chinese Medicine, 2002. 5. Xu CH. Sang Xing Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

474 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการแหง้ ขาดความช่มุ ช้นื ชิงจา้ วจ้วิ เฟ่ ยท์ งั (清燥救肺汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 医门法津 อเี หมนิ ฝ่าลวฺ ่ี (Principle and Prohibition for Medical Profession)1 « ค.ศ. 1658 Yu Chang (喻昌 ยวฺ ชี าง) »2 ประกอบดว้ ย Folium Mori ตงซงั เยย่ี 9 กรมั 7.5 กรมั 冬桑叶 Gypsum Fibrosum สอื เกา 3.6 กรมั 石膏 Ophiopogonis ไมเ่ หมนิ ตง 2 กรมั 麦门冬 (core removed) (ชวฺ ซ่ี นิ ) 3 กรมั (去心) Semen Pruni Armeniacae ซง่ิ เหรนิ 2.4 กรมั 3 กรมั 杏仁 (skin removed, fried) (ชฺวผ่ี เี จยี น, เฉ่า) 2 กรมั (去皮尖,炒) Folium Eriobotryae ผผี าเยย่ี 3 กรมั 枇杷叶 (hair removed, (ซฺวาชวฺ เ่ี หมา, (刷去毛, honey-fried to yellow) มถ่ี จู ้อื หวง) 蜜涂灸黄) Colla Corii Asini เจนิ อาเจยี ว 真阿胶 Semen Sesami หูหมาเหรนิ 胡麻仁 (fried and ground) (เฉ่า, เอยี๋ น) (炒,研) Radix Ginseng เหรนิ เซนิ 人参 Radix Glycyrrhizae กนั เฉ่า 甘草 วธิ ีใช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ใหค้ วามช่มุ ช้นื ขจดั ความแหง้ ของปอด1,3

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 475 ตาํ รบั ยา ชิงจา้ วจ้วิ เฟ่ ยท์ งั (清燥救肺汤) สรรพคณุ รกั ษาผูป้ ่วยภาวะปอดแหง้ รอ้ น ซง่ึ มสี าเหตจุ ากความแหง้ รอ้ นเขา้ สู่ระบบช่ี โดยมอี าการตวั รอ้ น ปวดศีรษะ ไอแหง้ ไม่มีเสมหะ เหน่ือยหอบเน่ืองจากช่ียอ้ นกลบั ลาํ คอและจมูกแหง้ แน่นหนา้ อก เจ็บชายโครง คอแหง้ กระหายนาํ้ หงดุ หงดิ ล้นิ แหง้ ไมม่ ฝี ้า ชพี จรใหญ่พร่องและเรว็ 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพ่มิ หรือลดขนาดยาใหเ้ หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยคออกั เสบ หลอดลมอกั เสบ ถงุ ลมโป่งพอง วณั โรคปอดทเ่ี กดิ จากความรอ้ นแหง้ กระทบปอด หรอื ความรอ้ นแหง้ เขา้ สูร่ ะบบช่1ี ,3

476 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการแหง้ ขาดความช่มุ ช้นื 3 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ตงซงั เยย่ี (冬桑叶) สอื เกา (石膏) ซง่ิ เหรนิ (杏2 เ仁ซนต)เิ มตร 2 เซนตเิ มตร ไมเ่ หมนิ ตง (麦门冬) เจนิ อาเจยี ว (真阿胶2)เซนตเิ มตร ผผี าเยย่ี (枇杷叶2)เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร เหรนิ เซนิ (2人เซนต参เิ มต)ร กนั เฉ่า (甘2草เซน)ตเิ มตร หูหมาเหรนิ (胡麻仁)

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 477 คาํ อธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั ขม 冬桑叶 ตงซงั เยย่ี อมหวาน เยน็ ระบายและกระจายความแหง้ (ใบหมอ่ น) เผด็ รอ้ นของปอดและตบั ทาํ ให้ อมหวาน 石膏 สอื เกา ตวั ยาเสรมิ หวาน ตาสวา่ ง (เกลอื จดื ) ตวั ยาเสรมิ อมขม เยน็ มาก ขบั ระบายความรอ้ น ลดไข้ รกั ษา 麦门冬 (去心) ขม อาการรอ้ นกระวนกระวาย แก้ ไมเ่ หมนิ ตง (ชวฺ ซ่ี นิ ) ขม เยน็ กระหายนาํ้ เลก็ นอ้ ย เสรมิ บาํ รุงอนิ และทาํ ใหป้ อดช่มุ - ช้นื เสรมิ บาํ รุงสารนาํ้ ใหก้ ระเพาะ- อาหาร ลดอาการกระวนกระวาย ทาํ ใหจ้ ติ ใจสบาย 杏仁 (去皮尖,炒) ตวั ยาช่วย อ่นุ ระงบั ไอ ระงบั หอบ หลอ่ ลน่ื ลาํ ไส้ ซง่ิ เหรนิ (ชฺวผ่ี เี จยี น, เฉ่า) เลก็ นอ้ ย ระบายอ่อน ๆ 枇杷叶 (刷去毛,蜜 ตวั ยาช่วย สุขมุ ระงบั ไอ ขบั เสมหะ ลดอาการ 涂灸黄) ผผี าเยย่ี ช่ยี อ้ นข้นึ ปรบั ประสานตวั ยา (ซฺวาชวฺ เ่ี หมา, มถ่ี จู ้อื หวง) ทง้ั หมดใหเ้ขา้ กนั 真阿胶 เจนิ อาเจยี ว ตวั ยาช่วย หวาน สุขมุ บาํ รุงเลอื ด หา้ มเลอื ด เสรมิ บาํ รุง ตวั ยาช่วย หวาน อนิ บาํ รุงปอดใหช้ ่มุ ช้นื (กาวหนงั ลา) สุขมุ เสรมิ บาํ รุงอนิ บาํ รุงปอดใหช้ ่มุ ช้นื 胡麻仁 (炒, 研) หลอ่ ลน่ื ลาํ ไส้ ระบายอ่อน ๆ หูหมาเหรนิ (เฉ่า, เอยี๋ น) (เมลด็ งาผดั แลว้ บด) 人参 เหรนิ เซนิ ตวั ยาช่วย หวาน อ่นุ เสรมิ บาํ รงุ เหวยี นช่ี เสรมิ มา้ ม (โสมคน) อมขม เลก็ นอ้ ย บาํ รุงปอด เสรมิ นาํ้ ลดอาการ เลก็ นอ้ ย กระหายนาํ้ และสงบประสาท

478 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการแหง้ ขาดความช่มุ ช้นื สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาช่วย อมหวาน 甘草 กนั เฉ่า สุขมุ เสรมิ ช่ี บาํ รุงมา้ ม ระงบั ไอ ระบาย (ชะเอมเทศ) ความรอ้ น ขบั พษิ ระงบั ปวด เพม่ิ การปรบั ประสานตวั ยาทง้ั หมดให้ เขา้ กนั ตาํ รบั ยาน้ีประกอบดว้ ยตงซงั เย่ยี เป็นตวั ยาหลกั มสี รรพคุณระบายและกระจายความแหง้ รอ้ น ของปอด ตวั ยาเสรมิ ไดแ้ ก่ สอื เกาและไมเ่ หมนิ ตง มสี รรพคณุ ระบายความรอ้ นแหง้ และเพม่ิ ความช่มุ ช้นื ใหแ้ ก่ปอด ตวั ยาช่วย ไดแ้ ก่ ซง่ิ เหรนิ และผผี าเย่ยี มสี รรพคุณเสรมิ ช่ใี หป้ อด เจนิ อาเจยี วและหูหมาเหรนิ เสรมิ อนิ และเพม่ิ ความช่มุ ช้นื ใหป้ อด เหรนิ เซนิ และกนั เฉ่าเสรมิ ช่แี ละปรบั ประสานสว่ นกลางของร่างกาย1,3 รูปแบบยาในปจั จุบนั ยาตม้ ยาผง4 ขอ้ หา้ มใช้ ขอ้ ควรระวงั ในการใช้ ควรระมดั ระวงั การใชต้ าํ รบั ยาน้ีกบั ผูป้ ่วยทม่ี า้ มและกระเพาะอาหารพร่อง5 ขอ้ มูลวชิ าการท่เี ก่ยี วขอ้ ง การศึกษาทางคลนิ ิก: ตาํ รบั ยาน้ีมสี รรพคุณบรรเทาอาการคออกั เสบ ปอดอกั เสบ กระตนุ้ กลไก การขจดั เสมหะ ระงบั อาการไอ เสรมิ บาํ รุงร่างกายใหแ้ ขง็ แรง1,3,4 เอกสารอา้ งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. สว่าง กอแสงเรอื ง. ตาํ รบั ยาชงิ จา้ วจ้วิ เฟ่ยท์ งั . [เอกสารแปลเพอ่ื การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู ยาสมนุ ไพรจนี ]. นนทบรุ ี: สถาบนั การแพทย์ ไทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2551. 4. Xu CH. Qing Zao Jiu Fei Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997. 5. Bensky D, Barolet R. Chinese herbal medicine: Formulas & strategies. 1st ed. Seattle: Eastland Press, 1990.

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 479 ไป่ เหอกูจ้ นิ ทงั (百合固金汤) ตาํ ราตน้ ตาํ รบั 医方集解 อฟี างจเี๋ จย่ี (Collection of Prescription with Notes)1 « ค.ศ. 1846 Bao Xiang’ao (鲍相璈 เป้าเซยี งเอา๋ ) »2 สว่ นประกอบ Radix Rehmanniae เซงิ ต้หี วง 6 กรมั Radix Rehmanniae Praeparata สูต้หี วง 9 กรมั 生地黄 Radix Ophiopogonis ไมต่ ง 5 กรมั 熟地黄 Bulbus Lilii ไป่ เหอ 3 กรมั 麦冬 Bulbus Fritillariae เป้ยห์ มู่ 3 กรมั 百合 Radix Paeoniae Alba (parched) ไป๋เสา (เฉ่า) 3 กรมั 贝母 Radix Scrophulariae เสฺวยี นเซนิ 3 กรมั Radix Angelicae Sinensis ตงั กยุ 3 กรมั 白芍 (炒) Radix Platycodonis เจยี๋ เกงิ 3 กรมั Radix Glycyrrhizae เซงิ กนั เฉ่า 3 กรมั 玄参 当归 桔梗 生甘草 วธิ ใี ช้ ตม้ เอานาํ้ ดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ สรา้ งอนิ ทาํ ใหป้ อดช่มุ ช้นื ละลายเสมหะ ระงบั ไอ1,3 สรรพคณุ รกั ษากลุ่มอาการไอท่มี สี าเหตุจากความแหง้ กระทบปอด โดยมอี าการลาํ คอแหง้ และเจ็บ ไอ หายใจหอบ เสมหะมเี ลอื ดปน รูส้ กึ รอ้ นทฝ่ี ่ามอื และฝ่าเทา้ ล้นิ แดง ฝ้านอ้ ย ชพี จรเลก็ เรว็ 1,3 ตาํ รบั ยาน้ีสามารถเพม่ิ หรือลดขนาดยาใหเ้หมาะสมสาํ หรบั ผูป้ ่วยวณั โรคปอด หลอดลมอกั เสบ เร้อื รงั หลอดลมโป่งพอง คออกั เสบเร้อื รงั และไอจากปอดแหง้ 1,3

480 ตาํ รบั ยารกั ษาอาการแหง้ ขาดความช่มุ ช้นื ตาํ รบั ยา ไป่ เหอกูจ้ นิ ทงั (百合固金汤) 2 เซนตเิ มตร สูต้หี วง (熟地黄) 2 เซนตเิ มตร เซงิ ต้หี วง (生地黄) ไมต่ ง (麦冬2 เซ)นตเิ มตร ไป่เหอ (百2 เ合ซนต)เิ มตร

ตาํ รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย ฉบบั สมบูรณ์ 481 เป้ ยห์ มู่ (贝母2 เซ)นตเิ มตร ไป๋เสา (เฉ่า)[白芍2 เซน(ต炒เิ มต)ร ] เสฺวยี นเซนิ (玄参)2 เซนตเิ มตร 3 เซนตเิ มตร ตงั กยุ (当归) เจยี๋ เกงิ (桔梗) 2 เซนตเิ มตร เซงิ กนั เฉ่า (生甘2 เ草ซนต)เิ มตร คาํ อธิบายตาํ รบั สมนุ ไพร ทาํ หนา้ ท่ี รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั หวาน 生地黄 เซงิ ต้หี วง อมขม เยน็ ระบายความรอ้ นในเลอื ด เสรมิ อนิ (โกฐข้แี มว) ตวั ยาหลกั อมหวาน 熟地黄 สูต้หี วง ช่ขี องตบั และไต สรา้ งสารนาํ้ (โกฐข้แี มวน่ึงเหลา้ ) อ่นุ บาํ รุงอนิ และเลอื ด เสรมิ อสุจแิ ละ เลก็ นอ้ ย ไขกระดูก