๑๕ ครูภูมิปัญญาไทย ผู้อารักษ์พรรณพืช

๑๕ครู ครูสมบรู ณ์ แวน่ วชิ ยั ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย 50 ยุคนน้ั คือ เราเปน็ คนรุ่นใหม่ หวั เปน็ ทางธุรกจิ เหน็ ว่า สง่ิ เหล่านี้ คณุ คา่ มหาศาล เลย พ่อบอกไม่ท�าเป็นธุรกิจเพราะมันเหนื่อย เป็นหมอมันเหนื่อย ไม่ได้หลับไม่ ไดน้ อน เวลามคี นไขม้ าท่บี ้าน จะทา� ยาก็เหนือ่ ยกบั เข้าปา่ ไปหายา ดฉิ นั ก็บอกพ่อ ไมใ่ ชอ่ ย่างเดียวน้ีแล้ว มนั มีเครอื่ งบดท�ายาพวกน้ี มีขายแลว้ ไมต่ อ้ งหา เอาทกุ ตน้ ก็ได้ สั่งซื้อเอากไ็ ด้ น่ังคุยกับครูสมบูรณ์และศรีภริยาครูราว ชั่วโมงเศษ แต่มคี วามคุ้นเคยเหมือนรูจ้ ักกันมา นานปี เห็นสีหน้าครหู มดกังวล ชา� เลอื งมองศรี ภริยาท่านก็น่าจะคลายใจแล้วว่า สองชายสูง อายผุ มดอกเลาไม่ได้มารา้ ยแน่นอน การพูดคุยบอกเล่าความเป็นมาจึงด�าเนิน ไปอย่างต่อเนื่อง โดยไม่เปิดโอกาสให้ใครอ่ืน นัน้ แหละ ถ้ากินยาอาจารย์สมบรู ณ์ จะต้องซ้อื ไดส้ อดแทรกได้ ไมว่ า่ ลูกค้าที่เดินเขา้ มาในรา้ น เครื่องเทศในเมือง อันนี้จะต้องเสียตังค์ ส่วน หรือ ผ้ใู ดจะชวนไปไหน ใหญต่ อนพอ่ รกั ษา จะมยี าอยู่ ๓ อนั คือ ยาสด ครูเล่าว่า เมื่อก่อนการรักษาชาวบ้าน คือ ยาภายนอก ยาตม้ และกย็ าฝน เอาต้นไม้ มา ถ้ารักษากันวันต่อวันก็ไม่คิดตังค์ ถ้ารักษา ส่วนท่ีแก่ท่ีสุดเอามาร้อยเป็นพวง บางทีก็ท�า หลายวันเขาก็มีค่าข้ึนครู ก็ไม่ได้คิดตังค์ จะใส่ เป็นห่อ ๆ ฝนแล้วกด็ ืม่ หรือป้ายลนิ้ ซองบาทสองบาทก็ได้ แล้วก็ใส่ธูป ใส่ดอกไม้ ถึงตรงนี้ เสียงใส ๆ ของ คณุ ภาสินี แทรก เขาเพียงบอกเอามาข้ึนครูเอง รักษากันแบบ ขนึ้ มาเสริม

ครูสมบรู ณ์ แว่นวิชยั ๑๕ครู ด้านการแพทย์แผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย 51 “เมื่อดิฉันก�าลังมาเป็นสะใภ้บ้านน้ี เพ่ิงจบบริหารธุรกิจ มาจาก กทม.แล้วมาท�าธุรกิจท่ีน่ี จรงิ ๆ เปน็ คนเชยี งใหมโ่ ดยกา� เนดิ มนี อ้ งเขยและนอ้ งสาวเขาเปน็ ซปุ เปอรไ์ วเซอรข์ องบรษิ ทั มอื ถอื แห่งหน่ึง เขามาเปิดตลาดท่อี ตุ รดิตถ์ แล้วเหน็ วา่ อตุ รดิตถ์เป็นเมอื งท่นี ่าอยู่มาก ประชากรร่มเย็น มหี ้างเลก็ ๆ อย่หู ้างเดยี ว ห้างอ่ืนยงั ไมม่ าเปดิ เลย เพราะยงั มีก๋วยเตยี๋ ว ๑๐ บาทกนิ อยู่ อตุ รดติ ถ์ เปน็ เมอื งอยา่ งนี้” อุตรดิตถ์เป็นเมืองท่ีน่าอยู่มาก ประชากร รม่ เยน็ มหี า้ งเลก็ ๆ อยหู่ า้ งเดยี ว หา้ งอน่ื ยงั ไมม่ าเปดิ เลย เพราะยงั มกี ว๋ ยเตย๋ี ว ๑๐ บาท กนิ อยู่ อุตรดิตถ์เปน็ เมอื งอย่างน้ี วนั นนั้ ญาตขิ องครสู มบรู ณ์ เสยี ชวี ติ กไ็ ปบา้ นพอ่ เขา ไปยืนอยกู่ ลางบ้านแล้วเหน็ ใบประกอบโรคศลิ ป์ ของพอ่ รปู ภาพทพี่ อ่ เปน็ แพทย์ มที อ่ นไม้ ใบไม้ นานา ชนดิ เตม็ ไปหมด ตวั เองหนั กลบั มาบอกครสู มบรู ณว์ า่ มนั มคี า่ มหาศาลเลย คดิ วา่ ถงึ จดุ หนงึ่ วนั หนงึ่ คนไทย จะตอ้ งกลับมาหาส่ิงเหล่านี้ “ยคุ นน้ั คอื เราเปน็ คนรนุ่ ใหม่ หวั เปน็ ทางธรุ กจิ เหน็ วา่ สง่ิ เหล่าน้ี คณุ ค่ามหาศาลเลย พอ่ บอกไมท่ า� เป็นธุรกิจเพราะมันเหนื่อย เป็นหมอมันเหน่ือย ไม่ ได้หลับไม่ได้นอน เวลามีคนไข้มาท่ีบ้าน จะท�ายาก็ เหนื่อยกับเข้าป่าไปหายา ดิฉันก็บอกพ่อไม่ใช่อย่าง เดียวน้แี ล้ว มนั มีเครอ่ื งบดทา� ยาพวกนี้ มีขายแล้วไม่ ต้องหา เอาทุกต้นก็ได้ สั่งซ้ือเอาก็ได้” แววตาส่อง ประกายความสุขรับรอยย้มิ พรายบนใบหน้า จากวนั นัน้ จนถึงปจั จุบนั ร้านเรา ชื่อ ป. เภสัช แผนโบราณ คอื ชอื่ หมอปลาพอ่ ของผม และแม่ พอ่ กับแม่ชื่อเดียวกัน เสียงเริงร่าของครูสมบูรณ์ แทรก ประโยคเสริมเติมความสมบูรณแ์ หง่ เนอ้ื หา

๑๕ครู ครูสมบูรณ์ แวน่ วชิ ัย ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมิปญั ญาไทย 52 พ่อเขียนต�าราไว้เป็นลายมือของพ่อเลย ดจี รงิ ๆ เสลดพงั พอน เราจะสกดั ไว้ ชว่ งนนั้ อายุ เปน็ ของโบราณสบื ตอ่ กนั มา เรามใี บขอ่ ย ประมาณ ๒๐ กวา่ ใบลาน พ่อผมศึกษานง่ั อ่านเลย พ่อเปน็ เมื่อมาเป็นครู เด็กป่วยไข้ ผอ.เขาไล่มา หาผม เด็กหาย ก็ภูมิใจในส่งิ ทีพ่ ่อแม่สอน มนั เจ้าอาวาสเก่า ชาวบ้านเขานับถือ เป็น ใช้ได้จริง เมื่อก่อนก็แค่บอกเขาว่าเอาน้ีไปท�า พืน้ ฐานของชาวบา้ น แบบน้ีๆ เอานไี้ ปใช้ ถา้ จะรกั ษาภายในจะเปน็ ขมิ้นชัน ชาวบ้านเขาเป็นโรคกระเพาะเร้ือรัง พอเป็นครอบครัวแล้ว มีความคิดว่า พ่อ กินอาหารคาว สุกๆ ดบิ ๆ กันบา้ ง เอาขมิ้นมา แมแ่ กไ่ ปทกุ วนั จะทา� ยงั ไงกนั ดจี ะสบื สาน เขาก็ ต�าเป็นก้อนๆ ขม้ินชันถ้าเอามาต�ากินได้ หรือ บอกเราตอ้ งสอบใบประกอบวชิ าชพี เราเปน็ คน ถา้ กินดิบๆ ไดก้ ็ดี รุ่นใหม่ต้องเรียนรู้ เอาตรงนี้แหละเรียนรู้จาก พ่อแล้ว เรียนรู้จากแพทย์แผนไทย และต�ารา “ยาดีขมปากแต่โรคหาย ค�าซ่ือ หมอชีวก ก่อนสอบต้องไปเรยี นรู้ ไม่ใชเ่ ฉพาะ ฟังขัดหู แต่มีคุณ” และโรคเบา ตวั ยา สรรพคุณเภสัช ต้องเข้าส่กู ระบวนการที่ หวานโรคยอดนิยมหน่ึงของคน ถกู ตอ้ ง คอื ยาหลกั ในรา้ นตา� ราจากสาธารณสขุ ไทย แค่ ๑๐ เปอร์เซ็นต์ ยาหลักท่ีขายในร้านส่วน ใหญม่ าจากพ่อกับแม่ทง้ั น้ัน “พ่อเขียนต�าราไว้เป็นลายมือของพ่อเลย เป็นของโบราณสืบต่อกันมา เรามีใบข่อย ใบลาน พ่อผมเอามานง่ั ศกึ ษาอา่ นเลย พอ่ เป็น เจ้าอาวาสเก่า ชาวบ้านเขานบั ถือ เป็นพ้นื ฐาน ของชาวบ้าน” ครสู มบรู ณบ์ อก ทไ่ี ดค้ รภู มู ปิ ญั ญาไทย นา่ จะเพราะสะสมสมนุ ไพรไวเ้ ยอะทส่ี ดุ สมนุ ไพรก็ คอื ตน้ ไมใ้ บหญา้ ทงั้ สดและแหง้ ไดท้ า� เปน็ แหลง่ เรียนรู้สมุนไพร มีท้ังไม้แห้งและสด สมุนไพร บางต้นใช้ใบ ดอก ผล ราก เปลือก ยาสมนุ ไพร ยาทาภายนอก ถ้าคนเป็นงูสวัด ไฟลามทุ่ง เสลดพังพอน เอาใบมาบด พอก แลว้ กเ็ หน็ ผล

ครสู มบรู ณ์ แว่นวิชัย ๑๕ครู ด้านการแพทย์แผนไทย ภมู ิปัญญาไทย 53 เราก็บอกว่ายาพวกนร้ี กั ษาใหห้ ายคงไม่ได้ แต่ให้ทุเลาอาการ รกั ษาตามอาการ จะอธบิ ายใหด้ แู ลสขุ ภาพและใหก้ า� ลงั ใจ สว่ นใหญผ่ มจะสอนมากกวา่ จะแนะนา� เขา ไป ทที่ �าสา� เร็จรูปมีแตก่ ม็ คี นหาย ยาท่ใี ชแ้ คปซลู แกเ้ บาหวานกค็ ืออะไรกไ็ ด้ทข่ี ม “มาเร่ิมจริงจังตง้ั แต่ตอนผมเปน็ ครู ปกติ ผมไม่เคยคิดตังค์เลย แค่เอาอย่างนี้มาให้สอน ช่วยท�า ชาวบ้านมาก็จะบอกเขาไม่หวง ตอนท่ี สอนอยทู่ กี่ า� แพงเพชร บา้ นหนองใหญ่ โรงเรยี น บา้ นหนองใหญ่ อา� เภอเมอื ง มาเรมิ่ คดิ ตงั คต์ อน มีครอบครัว ตอนมีร้านที่ต้องซื้อเคร่ืองเทศ สังเกตจากการสนทนามาถึงตรงน ี้ ได้เหน็ สมุนไพร แตว่ า่ สมุนไพรก็ใหช้ าวบา้ นเขาหามา ความสขุ ทฉ่ี าบฉายบนใบหนา้ ทไี่ ดถ้ า่ ยทอดสง่ิ ที่ แล้วเอาเครื่องเทศตัวนี้ตัวนั้นไปเพิ่มเพราะมัน ท�าแล้วเป็นประโยชน์สว่ นรวม ทา� ใหค้ รูเล่าตอ่ หายาก เน่ืองอย่างไม่ติดขัด เม่ือพูดถึงโรคเบาหวาน ทเี่ ปน็ สตู รเชยี่ วชาญคอื โรคบา� รงุ โลหติ ผอม อนั เปน็ โรคยอดนิยมหนึ่งของคนไทย แหง้ แรงน้อย กบั ยารดิ สีดวง มะเรง็ เบาหวาน “ฐานอันดับแรกของเบาหวาน คือ ของ ส่วนใหญ่ที่เจอคือขั้นสุดท้าย เราก็บอกว่ายา ขม จรงิ ๆไมอ่ ยากใหค้ นไขก้ นิ เปน็ ยา ใหก้ นิ เปน็ พวกน้ีรักษาให้หายคงไม่ได้ แต่ให้ทุเลาอาการ อาหาร สมมุตทิ ุกวนั น้เี รากินอาหาร เราจะหา รักษาตามอาการ จะอธิบายให้ดูแลสุขภาพ นา้� ตาลกนั ถา้ กนิ นา�้ ตาลวนั ละ ๒ ชอ้ นโตะ๊ แลว้ และให้ก�าลังใจ ส่วนใหญ่ผมจะสอนมากกว่า กนิ ยาแคปซูล แคน่ ม้ี นั จะรักษากันหายไหม ถ้า จะแนะนา� เขาไป ทที่ า� สา� เรจ็ รปู มแี ตก่ ม็ คี นหาย พูดกนั อย่างเร่ืองจริง เป็นไปไมไ่ ด้ ยาทใ่ี ชแ้ คปซลู แกเ้ บาหวานกค็ อื อะไรกไ็ ดท้ ข่ี ม”

๑๕ครู ครสู มบูรณ์ แวน่ วชิ ยั ด้านการแพทย์แผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย 54 แต่ในข้าวหน่ึงจาน ถ้ามีผักหรืออะไรก็ได้ที่ขม ถามว่า เม่ือเรา กินเป็นอาหาร เรากินเกินสองช้อนโต๊ะแน่นอน เราต้องกินสิ่งท่ีเป็น คุณมากกว่าส่ิงท่ีเป็นโทษ แล้วมันจะไปลบล้างกันเอง แต่ตราบใดที่ เรายังบริโภคน�้าตาลอย่างน้ัน ต่อให้ไปหายาวิเศษอะไรก็ตามในโลก ก็ยังล้มเหลวหมด น่ีคือความจริง อะไรก็ได้ท่ีขม เก็บเข้าปากไปเลย พยายามลด น�้าตาลลง พยายามกินของขมๆ จะกินอาหารได้หลากหลายด้วยซ่ึง กินอยา่ งเดียว นานๆไปกไ็ ม่ด”ี ครวู า่ อย่างเช่น ฟ้าทะลายโจร ถ้ากินในปริมาณที่เยอะและต่อเน่ือง เกนิ ๑๐ วัน มา้ มคณุ ออ่ นแรงแล้ว มันขมจดั เกินไป ถา้ เรากนิ หลาก หลาย เราจะกินได้ทุกม้ืออย่าซ�้า แนะน�าว่าคุณควรใช้อาหารเป็นยา รักษาโรค มนั จะเกดิ ประโยชนส์ ูงสดุ กว่า ส่ิงทเ่ี ราจะให้เขาได้ คือ ความร้ทู ถ่ี ูกตอ้ ง เชน่ ชาวบา้ นเขาใช้กันอยู่ แตม่ นั ไม่ถูก เราก็จะบอกวา่ อย่างน้ๆี นะครบั เขาถึงบอกว่า ในอาหารควรมีผักครึ่งหน่ึง และผักน้ันเราก็ต้อง กินผักทีต่ ิดขมนดิ ๆ ถ้าเรากนิ วันละสามมือ้ กด็ ี วิธีท่ีครูปฏิบัติต่อผู้แวะเวียน มาพูดคุยถึงโรคภัยไข้เจ็บ จะถาม ก่อนว่าเป็นยังไง จะท�าตามท่ีหมอบอกอย่างนี้ ๆ ได้ไหม ถ้าไม่ได้ไม่ ตอ้ งเอายาไป มันไมม่ ีประโยชน์ ถา้ ยงั ทา� อย่างทบ่ี อกไม่ได้ คนไข้เข้า มาหลายคนเคอื งนะว่า หมอพดู ไม่ดี “ยาดีขมปากแต่โรคหาย ค�าซ่ือฟงั ขดั หู แต่มีคุณ” เราอยชู่ นบท บางทเี รยี กคณุ เรยี กทา่ น ชาวบา้ นกไ็ มเ่ ขา้ ใจ บางที บางเรื่อง ยากช็ ่วยเขาไม่ได้ อาจจะมกี ารตอ้ งกระท้งุ ตรง ๆ เคยบวช มาแล้วกพ็ ูดความจริง แมจ้ ะบวชแคท่ ดแทนบุญคุณพอ่ แม่กต็ าม

ครูสมบรู ณ์ แวน่ วชิ ัย ๑๕ครู ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย เม่ือมีรายได้ของชุมชนเกิดข้ึน ก็จะมีการ อนรุ กั ษข์ นึ้ มาทนั ทไี มต่ อ้ งไปสอนเขาวา่ อยา่ ง 55 น้นั อยา่ งน้เี ลย เขาจะหวงของเขาเอง มีงานวิจัยท่ัวโลกท่ีสามารถรักษา “ท�ายา ผมคุยกับคุณภาสินีแม่บ้านตลอดว่า โรคเอดส์ให้หายได้ ยาสมุนไพรตวั นัน้ คือ เราทา� แคอ่ ยไู่ ด้ ไมไ่ ดห้ วงั รวย หมอยาไมร่ วย ผมเปน็ ภูคาว หรือ คาวตอง ชาวบ้านจะหา ประธานชมรมแพทยแ์ ผนไทย จงั หวดั อตุ รดติ ถ์ สงิ่ ท่ี คาวตอง ใบทุเรียนเทศ ในฐานะคนเป็น เราจะใหเ้ ขาได้ คือ ความรู้ที่ถูกตอ้ ง เชน่ ชาวบา้ น หมอครูบอก ถ้าคนเป็นโรคที่ต้องกินยา เขาใช้กันอยู่แต่มันไม่ถูก เราก็จะบอกว่าอย่างน้ี ๆ เร้ือรังควรปลูกไว้ในบ้าน เม่ือรู้สรรพคุณ นะครับ คือ เราไมไ่ ดเ้ นน้ ขาย เนน้ แค่อย่ไู ด้ สอนได้ มันเหมือนใบทุเรียน กินมันอย่างเดียวก็ ถา่ ยทอดได้ ทที่ า� ใหธ้ รุ กจิ เราอยไู่ ด้ ชาวบา้ นโรคหาย ไม่ได้ มันมีเอฟเฟคต่อปาก ใบท่ีแก่มากๆ สบื ทอดไดน้ านคอื ถา้ เราไมเ่ ผยแพรค่ วามรู้ ชาวบา้ น อยา่ กนิ ถา้ เขา้ ไปหาใบทเุ รยี นเทศในตลาด กไ็ มร่ จู้ กั กนิ เมอ่ื รจู้ กั กนิ แลว้ กต็ อ้ งรจู้ กั ขาย ชาวบา้ น คนขายเขาไม่สนใจอะไรหรอกว่าใครซื้อ กจ็ ะอย่รู อด” ไปท�าอะไร ครวู า่ แต่ถา้ คุณปลกู ไว้ในบ้าน ปลกู ไว้ ๓ ปี ใบทเุ รยี นเทศจะกินไดท้ ัง้ หมู่บ้าน ถ้ามันเหลือกินก็เก็บมาขาย มันจะเจริญ งอกงามได้ ตอ้ งดูแลมนั ดี ๆ มนั จะยงั่ ยืน ได้ คือ รูว้ ธิ ีกิน ส่งเสรมิ ให้รจู้ กั ปลกู เขาจะ ได้ไมต่ อ้ งไปซอื้ ยาแพง ๆ กนิ และสุดท้ายต้องมีรายได้จากมันด้วย พอเขาเร่มิ มีรายไดส้ กั ๒ - ๓ คน จะเรม่ิ ส่งเสริมมีรายได้ของชุมชน เม่ือมีรายได้ ของชมุ ชนเกดิ ขน้ึ กจ็ ะมกี ารอนรุ กั ษข์ นึ้ มา ทันทีไม่ต้องไปสอนเขาว่าอย่างนั้นอย่างนี้ เลย เขาจะหวงของเขาเอง เขาก็จะต่อยอดต่อกิ่งแล้วเอามา ฝากขายที่หน้าร้าน เม่ือเขามีรายได้จาก สมุนไพร มันก็งอกไปต่อกันอีกหลาย หมู่บ้าน นี่คือหัวใจหลักของมัน ไม่ง้ัน สมุนไพรสูญหายไปหมดแล้ว แทนท่ีจะให้ เขาไปเลยก็ให้เขาปลูกไว้ใช้เองบ้าง ไม่ง้ัน สมนุ ไพรหายหมด ตอ้ งสอนลกั ษณะนแ้ี บบ ค่อยๆบอก

๑๕ครู ครูสมบูรณ์ แวน่ วชิ ยั ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมิปัญญาไทย 56 “ผมบอกว่า ต้นกา� ลังเสอื โคร่ง ใชเ้ ปลือก ดองเหล้า ผมฟนั ตรงนี้ คุณฟันตรงนัน้ รอบต้น แน่นอนมนั กจ็ ะตาย มันจะรอดเหรอ ลักษณะของการเก็บต้องรู้จักวิธี ถ้ามัน ตายไปต้นไม้อายุเป็นร้อยปีมันมีค่า เราอายุไม่ ถึง ๕๐ ก็ตายแลว้ วิถีชวี ิตแบบนค้ี อื การเก้อื กลู ช่วงทีส่ ภาการศึกษามาหา เคยสง่ ชอื่ หมอ กัน เราให้เขามาฝากขาย แล้วก็ส่งไปขายท่ี รุน่ พ่อผมไป ครภู มู ิปญั ญารนุ่ ที่ ๓ เขามคี วามรู้ กรงุ เทพฯให้ มนั เปน็ วฏั จกั ร ยงิ่ ผมเปดิ รา้ นขาย ความสามารถสง่ รายช่อื เข้าไป ตัวเองเปน็ หมอ ยา ผมมโี อกาสไดช้ ว่ ยเหลอื คนเยอะแยะ ใหช้ าว แผนโบราณไม่ได้มีร้านใหญ่โตนะ มีวิถีชีวิต บ้านปลูกใช้เอง ถ้าเหลือก็ส่งมาขาย ส่ิงที่ไหน ที่แค่สอนเขาจากต�าราพ่อเราแม่เราดี ๆ มา ผมท�ายาได้ก็ท�า ที่เหลือก็ส่งขาย เราท�าตลาด แลกเปลี่ยนกัน เขาเปิดเผย ตัวผมเองก็เปิด ให้ชาวบ้านด้วยนะ ส่งมาขายท�าแบบน้ีส่งขาย เผย แตล่ ะคนเปดิ เผย คนเรียนร้กู ไ็ ด้ประโยชน์ ได้ ชาวบา้ นจะทา� ตามเรา เขากข็ ายได”้ ครบู อก เพราะนค่ี อื ของจรงิ เอามาใหป้ ระโยชนก์ นั ไมใ่ ช่ เอาต�ารามาว่ากนั ยาเหมอื นควาย น้�ากระสาย คือ เชอื กจูงควาย หมอทีช่ า� นาญตอ้ ง มกี ระสายยา เอายานัน้ ไปรกั ษาโรคอะไรกบั คน ๆ ไหน อายุเทา่ ไหร่ เพราะฉะนัน้ ในยา ความเป็นหมอโบราณ ไม่มคี �าตอบ แตภ่ รยิ าผมคนน้ี มคี วามเพยี ร มากกว่าจะเป็นลูกสะใภ้ เขาเด็ด ตรงไมน้ นู้ ไมน้ มี้ าใหพ้ อ่ ดู เราเกบ็ ไป เอามาหมดให้เขาเรียนรู้ ก็ให้พ่อดู วา่ มตี น้ อะไร พอ่ กด็ แู ลว้ บอกตน้ นน้ั ชอ่ื นน้ั ๆ รกั ษาโรคนน้ั เขยี นชอ่ื แลว้ กผ็ กู ไว้ แลว้ คอ่ ยกลบั มาคน้ ตา� ราวา่ ใช้สว่ นไหนทา� ยา

ครูสมบรู ณ์ แว่นวิชยั ๑๕ครู ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมิปญั ญาไทย 57 แต่โบราณมันไม่ใช่ ยาเหมือนควาย “อันไหนไมถ่ ูก พอ่ กบ็ อกรกบา้ น ท�าแบบ นา้� กระสาย คอื เชอื กจงู ควาย หมอท่ี นส้ี องถงึ สามป ี จึงรวู้ ่าสรรพสงิ่ ทกุ อย่างบนโลก ชา� นาญตอ้ งมกี ระสายยา เอายานนั้ ไป เปน็ ยาทงั้ หมด อยทู่ คี่ ณุ จะรหู้ รอื ไมว่ า่ เอามาทา� รักษาโรคอะไรกับคนๆไหน อายุเท่า ยาอะไร แลว้ ในโรคอยา่ งเช่น ไขห้ วัด ยาคนละ ไหร่ เพราะฉะนน้ั ในยา ความเปน็ หมอ อยา่ งกนั เพราะเรามกี รปุ๊ เลอื ดไมเ่ หมอื นกนั สงู โบราณ ไม่มีค�าตอบหรือนัยยะร้อย ต�่าด�าขาวไม่เหมือนกัน อายุต่างกันก็ยาคนละ เปอร์เซ็นต์ ค�าตอบของแผนโบราณ อย่าง เพราะแรงต้านของแต่ละคนไม่เหมือน คือ ยกั ยา้ ยได้ กนั ไม่ใช่ยาพารา รกั ษาได้ทุกคน วนั นี้มนั เปน็ อยา่ งนั้นอย ู่ แต่โบราณมันไม่ใช่ ยาเหมือนควาย น้�า กระสาย คอื เชอื กจูงควาย หมอท่ชี า� นาญต้อง มีกระสายยา รู้ว่าเอายานั้นไปรักษาโรคอะไร กบั คนๆ ไหน อายเุ ทา่ ไหร ่ เพราะฉะนนั้ ในยา ความเป็นหมอโบราณ ไม่มีค�าตอบหรือนัยยะ ร้อยเปอร์เซ็นต์ ค�าตอบของแผนโบราณ คือ ยักย้ายได”้ ครบู อกอยา่ งน้ี “ถา้ เกดิ มาชวั่ ชวี ติ หนงึ่ ตา� ราตา่ ง ๆ ทเี่ ปน็ ศาสตร์ทางการแพทยโ์ บราณ ดฉิ ันวา่ เขาเขียน ตา� รามาใหป้ ราชญอ์ า่ น ดจุ เดยี วกบั ทท่ี า่ นกา� ลงั เฟ้นหาครูภูมิปัญญา ดิฉันได้ไปร่วมในงานครู ภมู ิปัญญา พอเขา้ ไปมนั เหมอื นอ่ึงในกะลา ไป เจอทา่ นท่ีปน้ั ดินมาเปน็ โอ่งเป็นไห ไปเจอท่าน ทตี่ ีดาบจากเหลก็ อนั ใหญ่ ๆ ได ้ ดิฉันชอบมาก เลยนะคะ ความเป็นครูภูมิปัญญาท่ีพวกท่าน ก�าลงั ทา� เคยไปอยกู่ บั ทา่ นเหลา่ นี้ และท่สี �าคญั คือยังเด็ก ไปอยู่กับเขา เรียกพ่อเรียกแม่เขา ได้หมด อยากรจู้ ากเขาไปหมด

๑๕ครู ครูสมบูรณ์ แวน่ วชิ ยั ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมิปัญญาไทย 58 เม่ือก่อนที่เราจับสมุนไพรท�าไป ถ้าครูภูมิปัญญาไทยที่อยากได้คือ รุ่นพ่อรุ่นแม่ เถอะ บางทีมันเหน่ือย เอาคน ดิฉันว่าเราสองคนไม่ได้เช่ียวชาญอะไรสักอย่างทั้ง มาเรียน พาไปสอบ ไปดูงาน การท�ายาหรือการปลูกต้นไม้ มันยังมีความรู้ท่ีไม่รู้ เราท�าแบบนี้ถึงคนไม่เห็น ผีก็ จบ ดิฉันยังรู้สึกว่า เราสองคนยังเป็นอึ่งอยู่ในกะลา เห็น คือ เราท�ามาเยอะต้ังแต่ อยดู่ ีคะ่ อย่างนเี้ ม่ือก่อนว่า คนสมมุตไิ ปซื้อยาดมก็ได้ เป็นประธานชมรม ผมว่าเรา ยาดม”คณุ ภาสินีช่วยเสริม และต่อดว้ ยครู ให้มาเยอะ เขาอาจจะมองเห็น “แต่ถามว่ามันมายังไง ผมเนี่ยแหละสอนเขา ส่วนใหญเ่ นน้ สอนเรือ่ งสมนุ ไพร วา่ ไมต่ ้องไปซือ้ ยาหมอ่ ง มันมตี ัวนี้ท�าตวั นี้ มานงั่ คุย กับผมสิบนาทีก็ได้ไปแล้ว ท�าไมสภาการศึกษาให้ผม คือ เม่ือก่อนท่ีเราจับสมุนไพรท�าไปเถอะ บางทีมัน เหน่ือย เอาคนมาเรียน พาไปสอบ ไปดูงาน เราท�า แบบนีถ้ งึ คนไมเ่ หน็ ผีกเ็ หน็ คือ เราทา� มาเยอะตง้ั แต่ เป็นประธานชมรม ผมว่าเราให้มาเยอะ เขาอาจจะ มองเหน็ สว่ นใหญเ่ นน้ สอนเรอ่ื งสมนุ ไพร”ครสู มบรู ณ์ กล่าวต่อ

ครสู มบรู ณ์ แว่นวชิ ัย ๑๕ครู ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมิปัญญาไทย 59 แล้วบอกด้วยว่า แตล่ ะทอ้ งถิ่นไม่เหมอื นกัน ถ้า เมืองใหญ่ที่เขามีด้านกสิกรรม เขาก็มองอีกแบบ หน่ึง เราคุยอย่างที่เราเป็น ก็บอกเสียเวลา เพราะ เขามีทุกอย่างอยู่ท่ีตลาด แต่บ้านเมืองเราเป็นเมือง เกษตรกรรม เพราะฉะนั้น เราเน้นมุมมองแบบนัก ธุรกิจมันไม่ได้ แต่ละท่ีแต่ละเมือง เขามีแนวทางท่ี ไมเ่ หมอื นกัน มันเป็นแรงผลักดันของชาวบ้านท่ีพระองค์ยังเห็นความส�าคัญ แล้วเราก็น่าจะ ดูแลปัจจุบัน ป่ามันหาย ป่ามันจะมาอยู่ร้านขายยาหมดแล้ว เราก็ต้องรักษา อนุรักษ์ไว้ ไมง่ น้ั ชาวบ้านก็จะเอาต�ารามาให้แล้วเราต้องเจยี ดยาใหเ้ ขา ป่าของ ผมก็ชี้ให้เหน็ ถงึ สรรพคุณ “...ก่อนสอนเด็ก ผมก็มีแผนการสอน แล้วที่นี่ ผมมีอีกอัน คือ ลักษณะเชิงวิจยั คนอน่ื เขารกั ษา แต่ ของผมจะศกึ ษาวา่ สมนุ ไพรตวั นเี้ ขาเอามาใชก้ คี่ รงั้ ๆ เราจะทา� เป็นบนั ทึก จะท�าลกั ษณะรวบรวม วถิ ีที่ผม ท�ามาต้ังแต่การแนะน�าให้ความรู้เกี่ยวกับประโยชน์ ของต้นไม้ท่ีจะหยิบเอาไปใช้ได้ แล้วแนะน�าให้เขา รักษาไว้ หรือปลูกเพ่ิมเพื่อใช้เอง เหลือแล้วก็ขายมี รายได้เสรมิ ผมเองก็ปลูกเป็นสวนป่า แล้วสร้างเป็นศูนย์ เรียนรู้ ให้รู้ถึงวิถีของต้นไม้ ของป่า ให้รู้จักคุณค่า รู้จักประโยชน์ของต้นไม้ของป่า ก็ดูเหมือนเป็น โชคดีของเรา เป็นบุญ สิ่งท่ีเราท�าไปสอดคล้องกับ โครงการของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยาม บรมราชกมุ ารี พระองคท์ า่ น

๑๕ครู ครูสมบรู ณ์ แว่นวชิ ัย ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย อพ.สธ. พระองค์ทรงท�ำแบบนี้ ผมก็เห็นด้วย 60 อย่ำงน้อยเมื่อชำวบ้ำนได้มีโอกำสซึมซับแนว พระรำชด�ำริ มันเป็นแรงผลักดันของชำวบ้ำนที่ พระองค์ยังเห็นควำมส�ำคัญ แล้วเรำก็น่ำจะดูแล ปจั จบุ นั ปำ่ มนั หำย ปำ่ มนั จะมำอยรู่ ำ้ นขำยยำหมด แล้ว เรำก็ต้องรักษำอนุรักษ์ไว้ ไม่ง้ันชำวบ้ำนก็จะ เอำต�ำรำมำให้แล้วเรำต้องเจียดยำให้เขำ ป่ำของ ผมก็ช้ีใหเ้ หน็ ถงึ สรรพคุณ ถา้ ปลกู ฟา้ ทะลายโจร มนั จะงอกเวลาหน้าฝน กินฟา้ ทะลายโจรวันละสองใบ คณุ ไม่เปน็ โรคความดันโลหิต สงู คุณจะไมเ่ ป็นไข้หวดั แกอ้ าการอกั เสบ ผมว่ำ อีกอย่ำง พระองค์ท่ำนมีส่วนรวบรวม สมนุ ไพรหำยำก ตรงนกี้ เ็ ปน็ แหลง่ เรยี นรซู้ ง่ึ หำไมไ่ ด ้ ถำ้ คนทำงเหนอื อยำกเรียนรสู้ มนุ ไพรจำกทำงใต้หำ ที่ไหนได้ หมอก็ย้�ำว่ำ ในบ้ำนเรำน่ีเแหละคือแหล่ง ยำที่ดีท่ีสดุ ” คยุ กนั ไป ครแู นะไปดว้ ยวำ่ ถำ้ คณุ ไมอ่ ยำกปว่ ย ปลูกผกั สะระแหน ่ ผักแพว ไวก้ นิ กบั ลำบ สรรพคณุ พวกนก้ี ินกบั ลำบได้หมด กล่มุ นี้มีรสขม ฝำด ในตวั อีกอย่ำง ถ้ำปลูกฟ้ำทะลำยโจร มันจะงอก เวลำหนำ้ ฝน กินฟำ้ ทะลำยโจรวนั ละสองใบ คณุ ไม่ เปน็ โรคควำมดนั โลหติ สูง คณุ จะไมเ่ ป็นไขห้ วัด แก้ อำกำรอักเสบ ปลูกเสลดพังพอน เวลำพิษสัตว์กัด ต่อย แค่เก็บมำต�ำๆ เอำเหล้ำใส่หน่อย ถ้ำอยำกมี กำ� ลังกป็ ลกู บอระเพด็ กินวันละ ๒ ข้อ ปลูกกลว้ ย เอำกลว้ ยสกุ ๆ มำกิน หยวกก็กนิ ได ้ ปลกู ใบมะกรดู ตะไคร้ ไวท้ �ำกบั ข้ำว

ครูสมบูรณ์ แว่นวชิ ยั ๑๕ครู ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย 61 พอ่ บอกกอ่ นเลยวา่ พ่ออยไู่ ด้ไม่นานแล้ว วธิ เี รียน พอ่ พูด ตวั เองก็ จะจด พอจดเสร็จ เราก็จะให้อ่านใหฟ้ งั ค�าไหนผดิ เขากจ็ ะแก้ แลว้ ก็ ใหอ้ า่ นเนน้ ค�านั้นๆ “ดิฉันมีความรู้สึกว่า ท�าไมไม่สนับสนุน เดก็ ในสงิ่ ที่อยากเรยี น แล้วสอนให้เรยี น เรยี น เอาไปประกอบอาชีพให้ได้ในสิ่งท่ีอยากเรียน แต่ตอนนี้มีแต่ยัดเยียดเข้าไป เด็กถูกบังคับทุก วิชา บงั คบั ตามหลกั สตู ร ยิง่ ถา้ ครูเฮี้ยบ ไม่ท�า กไ็ มไ่ ด้ ดุด่าเดก็ มแี ต่เดก็ เกเรทป่ี ลกู ต้นไม้ เก็บ ขยะ พวกเดก็ เรยี นเขาไมม่ ีน้า� ใจ โรงเรียนหญา้ รก กิ่งไม้หัก ไอ้พวกน้ีเดินหนีนะ ไม่เคยเข้า ใกล้ มีแตเ่ ดก็ ร้ายๆ ท้ังนนั้ ทอี่ ยู่กบั ครู ขนาดจะ เอางานไปสง่ ครู เด็กเกง่ ๆ ยังไมร่ ับฝากเลย ครสู มบรู ณ์ เลา่ ตอ่ ในเรอื่ งเรยี นทา� นา�้ มนต์ คณุ ภาสนิ บี อกวา่ ตวั เองจะสอนแคห่ ลกั ๆ พ่อบอกอยากเรยี นอะไรกเ็ รียน รีบเรยี นนะลูก ส่วนสมุนไพรในหลักสูตรยังไม่มี ผอ.โรงเรียน คุณพ่อถ่ายทอดให้หมด แต่ก็ไม่เข้าใจท่ี พ่อ เขาก็ชอบสมุนไพร ได้งบจังหวัดมาให้เรา เคยบอกก่อนเลยว่า พ่ออยู่ได้ไม่นานแล้ว วิธี ไปปลูกสวนสมุนไพรให้ และแนะน�า ผอ.ว่า เรียนของผม คือ พ่อพดู ตวั เองก็จะจด พอจด สมุนไพรปลูกแล้วไปขายตรงไหนก็ต้องบอก เสรจ็ เราก็จะให้อ่านใหฟ้ งั ค�าไหนผดิ เขากจ็ ะ เขาด้วย คล้ายๆ บรู ณาการจะแนะน�าให้แหลง่ แก้ แลว้ กใ็ ห้อา่ นเนน้ ค�านัน้ ๆ ค้าขายเปน็ อยา่ งไร “สว่ นเรอ่ื งการเรยี นทา� นา�้ มนตต์ รงน้ี ทา่ น มันต้องตามอัธยาศัย เจอตรงไหนก็สอน จะสอนวิธี แต่ต้องท่องให้เข้าเนื้อเข้าใจเข้า ตรงน้ัน มันบังคับกันไม่ได้ ช่วงเวลาเรียนเพิ่ม กระดูกเราก่อนค่อยเรียนท�าน�้ามนต์ พ่อบอก เวลารูน้ ่าจะเอาใช้กับเรอื่ งนี้ หา้ มทา� ผดิ ครู มันจะเขา้ ตวั เอง ท�าใหม้ ันถกู พธิ ี ไมม่ ีเงินไมม่ ที อง ตอ้ งมีดอกไมธ้ ปู เทียนมา

๑๕ครู ครสู มบูรณ์ แวน่ วชิ ัย ด้านการแพทย์แผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย ส่วนเร่ืองของ งสู วัด คือ เช้ือไวรัสทจ่ี ะมาตอนเราอ่อนแอ 62 พวกนี้เขาลุกลามเราได้ การไหว้ครูก็เหมือนกัน เหมือนครู นวด ถ้าไมข่ น้ึ ครู มอื ไม้กจ็ ะแขง็ ไปหมด นวดไม่ได้ เรากไ็ มร่ ู้จะ อธบิ ายยงั ไง สง่ิ ท่ีเราอยากได้ คอื ในตา� ราผมอา่ นได้ สิง่ ทพ่ี อ่ จดกย็ งั มี อยู่ รอให้ผมอายุเยอะกว่านี้หน่อยถึงจะให้คนมาอาบน�้ามนต์ กบั ผม ตอนนผ้ี มคดิ วา่ ยงั ไมถ่ งึ เวลา ของพอ่ เขาศกั ดสิ์ ทิ ธเ์ิ พราะ อยใู่ นศลี ๘ ของเราได้แคศ่ ลี ๕ เอง ต่อชะตาปีใหม่สมัยก่อนท�ากระทง บ้านผมน่ีคนเต็มไป หมด พ่อท�าให้ ต�าราหมอดูพ่อเขาแม่นมากโรงงานผลิตยาผม เขา้ ไปตรงนี้ ๖ กิโล ชาวบ้านบางทมี าขอคา� แนะน�า ท�าแบบนี้ ใชไ่ หม ๆ กใ็ หค้ วามรกู้ นั จนชดั แจง้ ทงั้ เขา และเรากม็ คี วามสขุ ” ครูสมบูรณ์ทิ้งท้ายว่า สมุนไพรพืชสวนหย่อม เวลาเด็ก เจ็บไข้ได้ป่วยมากใ็ หไ้ ปเดด็ ใบ พวกเสลดพังพอนนี่มาขยมี้ าทา� รักษาตัวเอง ก็หาย และเด็กจะได้เป็นตัวเผยแพร่บอกกล่าว หอ้ งพยาบาลโรงเรยี นทผ่ี มสอนจะไมม่ ยี าแผนปจั จบุ นั ปวดทอ้ ง กใ็ ชข้ มน้ิ ชนั จกุ เสยี ดกไ็ พร ฟา้ ทะลายโจร แตป่ จั จบุ นั สว่ นใหญ่ เด็กต้องไปเข้าโรงพยาบาลแบบเป็นสมัยใหม่ วิชาแพทย์แผน ไทยทกุ วนั น้ีมหาวิทยาลัยกเ็ ปดิ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั เชียงราย เคยให้ไปสอน แคค่ ่าน้า� มันกไ็ ม่ไหวแล้ว จะข้ึนเครอื่ งบนิ ก็ต้อง ไปพษิ ณโุ ลกกอ่ น ก็บอกวา่ ไปไม่ไหว “ที่ตรงนี้ก็ตั้งมา ๒๐ ปีแล้ว และไม่ต้องขึ้นเขาไปหา สมนุ ไพรเหมอื นแตก่ อ่ นแตท่ น่ี จ่ี ะมที กุ อยา่ ง มาหาตรงนี้ ศกึ ษา •จริงๆ สมุนไพรรกั ษาไดท้ กุ โรค สมุนไพรกนิ ได้ทุกโรค...” ครู บอกก่อนกลา่ วอ�าลาจากกนั วันนน้ั ที่อยู่ปัจจุบัน : ร้านขายยา ป.เภสัชแผนโบราณ ๒/๑ ถ.เพลินฤดี ต.ท่าอิฐ อ.เมือง จ.อุตรดิตถ์ ๕๓๐๐๐

ครูสมบรู ณ์ แว่นวชิ ยั ๑๕ครู ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมิปญั ญาไทย 63 ขอ้ คดิ ของพ่อ น�าเข้าสู่แพทย์แผนโบราณ จากค�าพดู ของพ่อ “เรียนกบั พอ่ ไมเ่ สียสกั บาท” ผนวกกบั เกดิ ในครอบครัวหมอแผนโบราณ มตี �าราแพทยแ์ ผนไทย ทอ่ นไม้ ใบไม้ ใบลาน ที่ระบสุ รรพคุณทางเภสัช เตม็ ทั่วบา้ น ผลักดนั ครสู มบรู ณ์ แวน่ วิชัย ครภู ูมปิ ญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๕ ให้เรยี นรตู้ �าราหมอชวี ก ต�ารา ของพ่อ ศกึ ษาประโยชน์ของสมุนไพร สอบใบประกอบวิชาชีพ สาน ตอ่ งานของครอบครวั เปดิ รา้ น ป.เภสชั แผนโบราณ ชมรมแพทยแ์ ผน ไทย ใหก้ ารรกั ษา รวมองคค์ วามรใู้ นประโยชนข์ องตน้ ไม้ พฒั นาสอน สมนุ ไพร สวนปา่ สรา้ งศนู ยเ์ รยี นรู้ สอนใหช้ มุ ชนรจู้ กั คณุ คา่ ของตน้ ไม้

๑๕ครู ครูสมบูรณ์ แว่นวชิ ยั ด้านการแพทย์แผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย 64

ครูวฒุ ิ วุฒธิ รรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมิปญั ญาไทย 65 ครูวฒุ ิ วฒุ ิธรรมเวช ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ด้านการแพทยแ์ ผนไทย

๑๕ครู ครวู ุฒิ วุฒิธรรมเวช ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมิปญั ญาไทย 66

ครูวฒุ ิ วุฒิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย 67 ä·ÂàÊÒËÅÑ¡ เราเดินตามรอยของโบราณ มีทั้งคมั ภีร์โบราณ ตา� รายาและต�าราโหราศาสตร์ จากกรงุ เทพฯ เรมิ่ ต้นมาได้ ๒ ทาง กรุงเทพฯขา้ มสะพานป่ินเกลา้ มาบางเลนจะใกลก้ วา่ ถา้ มาทางสายฝง่ั บางแค กม็ านครปฐม ดตู ามป้ายทางหลวง มุ่งสู่บางเลน หาไม่ยากแม้จะลึกเขา้ มาสักหนอ่ ย “จะมีหนังสือที่ผมเขียน อันนี้ผมเขียนเองคนเดียว แต่อีกอันเขียนร่วมกับ กระทรวงสาธารณสุข อันน้ีคนไทยไม่ค่อยได้อ่าน ส่วนใหญ่จะเป็นฝร่ังเพราะ เขาสนใจสมุนไพรไทยมาก มันเป็นเอกลักษณ์และมีช่ือที่คุ้นเคย มีช่ือทาง พฤกษศาสตรท์ ท่ี กุ คนรจู้ กั แตส่ า� หรบั คนไทยแลว้ เลอื กทา� ตวั ทรี่ จู้ กั กนั ” ครพู าไป นง่ั หอ้ งทา� งาน มเี อกสารงานทพี่ มิ พเ์ ปน็ เลม่ ขนาดมาตรฐาน มากมายวางอยคู่ กู่ บั เครือ่ งดม่ื สมนุ ไพรและทีข่ าดไมไ่ ด้ กล้วยน้�าวา้ หวอี วบงามใหร้ อเดด็ ออกจากกัน

๑๕ครู ครวู ุฒิ วฒุ ธิ รรมเวช ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภูมิปญั ญาไทย HTheairlabnsd 68 มันเป็นธรรมดากับความต่ืนเต้นเม่ือแรกพบคน แปลกหนา้ ทน่ี ดั หมายได้ยนิ เสียงแคท่ างโทรศพั ท์ แต่ กระนน้ั กย็ งั มเี สยี งหยอกเอนิ จากแมบ่ า้ นอารมณด์ ขี อง ครู ท่ีนัง่ ให้ก�าลงั ใจอยู่ข้าง ๆ “สา� หรบั ผม ทา� เฉพาะด้านสมนุ ไพร ปกตถิ า้ จะ ทา� ใหใ้ ชเ้ ปน็ สากลจะตอ้ งดดู ว้ ยครบั วา่ เปน็ ทร่ี จู้ กั เปน็ สากลไหม ไมง่ ้ันกไ็ มม่ ีประโยชนอ์ ะไร เพราะวา่ เวลา เราท�าต้องเทียบชื่อและท้องถ่ินท่ีเกิดของสมุนไพร ว่ามันอยู่ที่ไหนได้บ้าง อย่างตัวท่ีผมท�าก็เป็นตัวหลัก ท่ีสากลเอเชียเลยครับ บางตัวเป็นสมุนไพรที่ใช้ได้ เกอื บทวั่ โลกกม็ ี เรามาทา� วจิ ยั เพอื่ ยนื ยนั วา่ แพทยแ์ ผน ไทยใช้รกั ษาโรคใช้ไดจ้ รงิ ทางวทิ ยาศาสตร์กส็ ามารถ พสิ จู นไ์ ด้ จะยนื ยนั วา่ แพทยแ์ ผนไทยเราไมไ่ ดม้ วั่ ไมไ่ ด้ เปน็ ยาผบี อกอยา่ งทค่ี นอน่ื เขา้ ใจกนั แตท่ แ่ี ลว้ กไ็ มใ่ ช”่ สมุนไพรไทยที่ผมใช้ จะแบ่งเป็น ๓ กลุ่มใหญ่ กลุ่มแรก ที่เป็นสากลที่ท่ัวโลกรู้จักว่าเคยใช้แล้วได้ ผลแต่อาจจะไม่ครอบคลุมถึงบางโรค บางแห่งก็จะ ใช้รักษาอีกโรคหน่ึง อย่างต้นส�ามะงา เป็นยาท่ีทาง อนิ เดยี และองั กฤษเอาไปใช้รกั ษามะเร็งกัน

ครูวุฒิ วุฒิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย 69 แต่ในประเทศไทยไม่เคยใช้รักษามะเร็ง แต่เอาไปใช้แก้ภูมิแพ้ และแก้อักเสบ มันคนละเรื่องกันเลย และแก้รักษาอักเสบ ผมเลย เอามาวจิ ัยว่าโรคติดเชือ้ ใชไ้ ดไ้ หม ผลคอื ใช้ได้ ใชไ้ ด้ดมี ากเลย ดีกว่า สมนุ ไพรตัวอืน่ ดีกวา่ ยาปฏิชีวะนะหลายตวั กก็ ลายเป็นว่า ตน้ เดยี ว สามารถรกั ษาไดห้ ลายอยา่ ง แสดงวา่ ในไทยไมม่ ใี ครเอาสมนุ ไพรตวั นใ้ี ชก้ บั มะเรง็ เราเรมิ่ เปดิ ค�าถามลักษณะชวนคุย เพ่อื ให้บรรยากาศผ่อนคลาย ปกติ คนไทยจะใช้ยาต้องมีในพระคัมภีร์ที่ใช้มาเป็นเวลาร้อยปี เหมือนเปน็ การยอมรบั วา่ เปน็ ผลงานทางคลนิ ิกที่ใช้คนจรงิ เป็นหลัก การยืนยันที่ฝรั่งก็ยอมรับ ถ้ามีข้อมูลในพระคัมภีร์สืบทอดกันมาเขา ยอมรับให้อา้ งอิงได้ ทง้ั นมี้ สี ามกลมุ่ ดว้ ยกนั คอื กลมุ่ หนง่ึ ทส่ี ากล มกี ารใชก้ นั ไปถงึ ตา่ ง ประเทศ ในทางภาคพ้นื ยุโรป เช่น ส�ามะงา อบเชย กระวาน กานพลู ดปี ลี ลูกจัน ดอกจัน จนั เทศ จันหอม อีกกลุ่มหนึ่งท่ีเป็นสมุนไพรท่ีใช้เฉพาะถิ่น อย่างเช่น ใน ประเทศไทย ลาว เขมร ส่วนใหญ่ก็ประมาณนี้ ของพมา่ เราไม่ค่อย เขา้ ไปยงุ่ เทา่ ไหร่ จะเปน็ กลมุ่ สมนุ ไพรพนื้ บา้ นทยี่ งั มอี ยู่ ยงั ใชอ้ ยจู่ นถงึ ปัจจุบันน้ี และอกี กลมุ่ หน่งึ เป็นสมุนไพรท่หี ายาก จ�าเพาะกับถ่นิ และ จ�าเพาะกับโรค การแบง่ กล่มุ แบบนี้ ท�าใหค้ นท่ัวไปจะเขา้ ใจได้

๑๕ครู ครวู ุฒิ วฒุ ิธรรมเวช ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย 70 วา่ ดว้ ยการนวดแผนไทย ผมสอนแลว้ ตอนท่ี อยู่ มสธ.เปิดฝกึ อบรมนวด มลี ูกศษิ ยค์ อยสบื ทอด แตส่ า� หรบั นวดด้วยอุปกรณ์ เชน่ ทบุ เสน้ เอามดี ฟันบ้าง เอาไม้แหลม ๆ แทงบา้ ง แปลก ๆ อยา่ งนี้ ผมอาจจะไม่กว้างเพราะเรียนมาน้อย ไม่เคยเจอ ประเภทท่ตี อก เป็นคนศรีสะเกษ ปู่ ย่า ตา ยาย ล้วนมีพ้ืนเพท�าอาชีพ สมนุ ไพรควบคไู่ ปกบั เกษตร ทา� หนา้ ทเี่ กบ็ สมนุ ไพรตามทสี่ ง่ั ผมเกดิ เมื่อวันท่ี ๑๒ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๔๙๔ มาเรยี นมธั ยมกส็ ะสมความรมู้ าเรอ่ื ยๆ ลอง ที่อ�าเภออทุ ุมพร-พิสยั จงั หวัดศรสี ะเกษ เปน็ บตุ ร เอาพวกสมนุ ไพรสดไปตา� แลว้ คน้ั เอานา้� ใส่ คนโต ในจา� นวนพน่ี อ้ ง ๕ คน ของ พอ่ ทองพนั ธ์ และ ขวดไว้ มนั กใ็ ชไ้ ด้ ทา� บา้ ง ทง้ิ บา้ ง เอาไวบ้ า้ ง แมอ่ ดุ มลกั ษณ์ ศรีบูรณ์ คณุ ตาของผมเป็นครสู อน มนั กใ็ ชไ้ ด้ แตก่ ็ยงั ไม่ไดค้ ดิ จริงจงั อะไร แค่ หมอทีบ่ ้าน ตอนเด็ก ๆ พอ่ ผมกท็ า� ยาแจกเฉพาะ อยากร้เู ท่านัน้ โรค เช่น พวกไฟไหม้ น�้ารอ้ นลวก ฝี หนอง ไข้ โรค ท่หี มอรักษาไมค่ อ่ ยได้ ก็จะมาทบี่ ้านให้รกั ษา พ่อเป็นครูโรงเรียนประชาบาล แต่ช่วยคุณ ตาดว้ ย ใครเจบ็ ไข้ไดป้ ว่ ย ไมเ่ จอตา พอ่ กร็ ักษาไป คนนี้มาปุ๊บก็รักษาจ่ายยากันไป หลังบ้านเป็นป่า ละเมาะ ปลกู บรรดาพวกสมุนไพรไวเ้ ยอะ ผมก็ท�า หนา้ ทเ่ี กบ็ สมนุ ไพรตามทส่ี งั่ มาตง้ั แตเ่ ดก็ จนโตขนึ้

ครวู ฒุ ิ วุฒธิ รรมเวช ๑๕ครู ด้านการแพทยแ์ ผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย 71 มาเกิดแรงบันดาลใจท่ีมาท�าจริงจัง ตอน หลังจากหายไข้ ทุกอย่างโล่งหมดแต่มัน ท่ีผมเป็นวัยรุ่นโดนไฟฟ้าช๊อตในน้�า รู้สึกว่า ก็ยงั อาการบางอยา่ งคา้ งอยู่ ก็ไปหาหมอตรวจ บรเิ วณใกลห้ วั ใจ มนั ปวดมาก จะเกดิ อมั พฤกษ์ โรคประจ�า หมอบอกว่า ในกลุ่มของคนท่ีโดน แขง็ กเ็ หมอื นสลบไปแลว้ ฟน้ื ขน้ึ มาแลว้ ปรากฏ ไฟฟา้ ช๊อตในนา�้ ส่วนใหญ่จะไมค่ ่อยรอด ว่าเป็นอัมพาตแขนขวา หลงั จากน้ันกห็ ายปวด ผมก็คิดว่า แพทย์แผนปจั จุบันคงไปไมไ่ ด้ ไปรกั ษาทโ่ี รงพยาบาลตรวจประจา� แตอ่ าการ แน่นอนแล้ว จึงกลับมาหายาต้มอีกครั้ง และ เป็นอัมพาตไม่หาย เริ่มเป็นมากๆ เข้า ตอน หันมาเรียนท่ีวัดโพธิ์ ศึกษาเร่ืองข้ออ่อนแรง หลังอ่อนแรงแทบไม่ไหวแล้ว ก็เลยไปเจียดยา ขาอ่อนแรง หัวใจ สมองเบลอ ประสาทแข็ง สมนุ ไพรทบ่ี างแค ทง้ั ๆ ไมค่ อ่ ยจะมน่ั ใจเทา่ ใดนกั ตอนน้ันอายุ ๓๐ กว่าแล้ว ลองท�ายากินเอง มาทานดู รักษาตัวเอง ก็เป็นยารักษาคนไข้จนถึงทุกวัน หมอทองดี จา่ ยยามาใหต้ ม้ กนิ สองหมอ้ โอ นห้ี ลายขนาน ตอนนนั้ อยา่ งเสน้ ยากระษยั เสน้ หายเลยครบั มหศั จรรยเ์ กดิ ขนึ้ อะไรยาไทยมนั ยาแกร้ ักษาโรคหวั ใจ พวกนี้นะครบั จะดีขนาดนี้ เด็กๆ กไ็ มเ่ คยใช้ต�ารบั ใหญ่รกั ษา ตอนแรกผมไม่อยากได้ ไม่อยากได้ใบ โรคขนาดนี้ แต่กอ่ นใชเ้ วลารักษาเป็นมาหลาย ประกอบหรอก ต้องการแค่เรียนเพื่อเอาไปใช้ ปมี าก มันเรือ้ รัง แต่กินยาหมอ้ ประมาณแค่ ๒ เองเท่าน้ัน ปรากฏมันได้ผล จึงคิดแบ่งปันให้ อาทิตย์ คนอ่ืนได้ใช้บ้าง จึงรวบรวมต�าราท่ีเรียน หลัก เผอิญเหมือนเทวดามาหรือเปล่าไม่รู้ มี การสอนของครอู าจารยร์ นุ่ เกา่ ๆ ชดุ ทผ่ี มเรยี น หญิงแก่ๆ เดินผ่านหน้าบ้าน ถามว่า จะนวด วัดโพธิ์ เอามาเขียนต�าราเก็บไว้ ชุดแรกท่ีผม ไหม นวดกด็ ี ผมเปน็ อัมพฤกษ์จะหายไหม แก เขียนหนังสือเล่มแรก โดยสรุปจากท่ีเรียนกับ นวดที ผมเป็นไขไ้ ปเจด็ วัน ครอู าจารย์

๑๕ครู ครูวฒุ ิ วุฒธิ รรมเวช ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย เปดิ พระคมั ภรี ส์ มมตุ ฐิ านวนิ จิ ฉยั 72 สมมุตฐิ านทตี่ ้ัง และการเกิดของ โรค มี ๔ ประการ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้า อยู่หัว รัชกาลท่ี ๕ ทรงเขียนว่าพระคัมภีร์ สมมุตฐิ านวนิ ิจฉยั สมมตุ ฐิ านทีต่ ั้งและการเกิด ของโรคมอี ยู่ ๔ ประการด้วยกนั “มคี นอาจจะอยใู่ นกลมุ่ ทมี่ คี วามเชอ่ื และ บางกลุ่มไม่เชื่อ มักพูดกันในท�านองถ้าโฉลก กันก็บรรเทา บางคนกินยังไงเท่าไหร่ก็ไม่หาย น้ัน เขาไม่ได้พูดตามหลักวิทยาศาสตร์ พูด แบบโบราณไม่ใช่พุทธศาสตร์ ยกตัวอย่างเป็น เบาหวาน เขาบอกว่า อบเชยรักษาโรคเบา หวาน หลายคนก็กนิ เปน็ กา� ๆ เลยนะ มันกย็ ัง คงเหมือนเดิม” ครูบอกพร้อมกับหัวเราะก่อน ขยายความ แผนหน่ึง คือ รู้จักที่และที่แรกเกิด อันนัน้ ใช้หลกั ครพู กั ลกั จ�า แตว่ า่ ถ้าเรยี น ของโรค สอง ร้จู ักช่อื โรค (รวมถึงอาการ เป็นหมอ ก็ต้องเรียนลึกลงไปจนถึงสมมุติฐาน ตา่ ง ๆ ) รจู้ กั ยารกั ษาโรค และรจู้ กั วา่ จะใช้ ของโรค ว่า โรคตา่ ง ๆ มาจากสาเหตอุ ะไรบา้ ง ยาอะไรรกั ษาโรค ตวั น้ี คือ สดุ ยอดท่ีหมอ มนั ก็ต้องมี ทกุ ข์ สมทุ ัย นิโรธ มรรค เปน็ เรอื่ ง ตอ้ งเอาข้อหนึ่ง ข้อสอง ข้อสาม ถงึ จะเป็น หลกั สา� คญั มากเลยทค่ี นสว่ นใหญจ่ ะทง้ิ ทงั้ ทเี่ รา ขอ้ ส่ี เปน็ ชาวพทุ ธ เอาอรยิ สจั ๔ มาจบั เลย โรคนมี่ นั ปัจจุบัน เราไปเก็บกันตรงข้อที่สาม มาจากอะไรทท่ี า� ใหเ้ กดิ โรค ในพระคมั ภรี ม์ หี มด ไปเปดิ พระคมั ภรี แ์ ลว้ กเ็ อาแตต่ า� รายาและ แตค่ นจะเขา้ ใจไมเ่ ขา้ ใจ ไมร่ กู้ อ่ นเขา้ สกู่ ารรกั ษา สมนุ ไพรมา เพราะมนั เรว็ ดี แลว้ กเ็ อามาใช้ โรค จะต้องเรยี นสมมตุ ฐิ าน เลย ใชแ้ ค่ขอ้ สามข้อเดยี ว ข้อส่ีไมใ่ ช้

ครูวุฒิ วุฒิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมิปญั ญาไทย มีคนอาจจะอยู่ในกลุ่มท่ีมีความเชื่อ และบางกลุ่มไม่เช่ือ มักพูดกันใน 73 ท�านองถ้าโฉลกกันก็บรรเทา บางคน กินยังไงเท่าไหร่ก็ไม่หายน้ัน เขาไม่ ได้พูดตามหลักวิทยาศาสตร์ พูดแบบ โบราณไมใ่ ชพ่ ทุ ธศาสตร์ อยา่ งโรคเบาหวาน เรากต็ ้องศกึ ษาวา่ โรคเบาหวาน คอื อะไร สาเหตสุ มฏุ ฐาน ทท่ี �าให้เกิดโรค ถ้าไม่ร้จู ักจริง ๆ เบาหวาน ก็คอื ฉ่ีหวาน ฉี่ปสั สาวะ กค็ อื ธาตนุ ้�าก็ คอื กา� เริบ คือ มันกา� เริบจนอาจจะพกิ ารก็ได้ เพราะงั้นเวลาเราจะแก้ (อโวธาตุ) เรา จะแกโ้ ดยใชอ้ ะไร ถา้ เราไมไ่ ดไ้ ปศกึ ษาอะไรมา แคศ่ กึ ษาสมมตุ ฐิ านกเ็ อาไปรกั ษาโรค ได้ ไม่ตอ้ งไปจดจา� อะไรเลย ธาตนุ ้า� มนั กา� เรบิ มันมีสว่ นท่เี กนิ พอดี เราจะท�าอย่างไร ใหธ้ าตนุ �า้ ลดลงมาใหพ้ อดี เรากม็ าคดิ ในทางพทุ ธศาสตร์ ธาตมุ ี ๔ ธาตุ ดนิ นา้� ลม ไฟ ธาตนุ า�้ จะถกู ควบคมุ ดว้ ยไฟ เรากต็ อ้ งไฟเขา้ ไปพอเตมิ ไฟเขา้ ไปอกี ถา้ จะมไี ฟอะไรชว่ ยใหไ้ ฟรอ้ นขน้ึ กต็ อ้ ง มีลม แต่ก่อนจะใส่ลม มันจะต้องมีช่องว่าง พวกที่ห้าที่เราไม่เรียกเป็นธาตุห้า คือ อากาศธาตุ เวลารกั ษา จะแกธ้ าตนุ ้�า ต้องใชธ้ าตไุ ฟ

๑๕ครู ครูวฒุ ิ วฒุ ิธรรมเวช ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย 74 ไฟ กค็ อื สมนุ ไพรชนิดไหนกไ็ ด้ท่รี สชาตเิ ผ็ดรอ้ น ยา รสรอ้ น ถา้ รสรอ้ นอยา่ งเดยี วไมเ่ วริ ค์ ตอ้ งมธี าตลุ มดว้ ย มนั ก็ต้องไปดูสมุนไพรชนิดไหนท่ีเพิ่มธาตุลมให้ได้ อย่างเช่น ตัวทีร่ วมทกุ อย่างทั้งลมและไฟ คอื อบเชย คนถงึ นยิ มมา ใช้ ส่วนใหญ่จะได้ผลเพราะมีทั้งธาตุไฟและลมอยู่ด้วยกัน ขับลมบ�ารุงธาตุไฟให้เจริญงอกงาม มันก็จะไปลดน�้าตาล ลงได้ น้�าตาล มันมีปัญหาก็ คือ ถ้าเราเรียนวิทยาศาสตร์ ก็จะรวู้ ่าเกดิ มาจากตบั อ่อนหรอื ผลติ อินซูลนี ไดน้ ้อย ทีนี้ เราก็จะไปดูวา่ ถา้ เราศกึ ษาละเอียดลงมา แตถ่ า้ โบราณเรากจ็ ะค�านงึ ถงึ วา่ อะไรที่คมุ ธาตุไฟ มนั ต้องลงไปลึกขนาดนั้นอกี ท่ีคมุ ธาตุ ไฟกค็ อื โบราณเรยี กวา่ (ปดิ ตงั ) ธาตไุ ฟ เรียกว่า ปิดตะซ่ัวถาน แต่ตัวท่ี จะท�าให้เกิดความร้อน ขนึ้ มา ทา่ นเรยี ก ปดิ ตงั

ครูวฒุ ิ วฒุ ิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ัญญาไทย 75 ปิดตัง คือธาตุน�้า ปิดตังคือน้�าดี เพราะงั้น พอเขาวิจัยแต่ละตัวปุ๊บ ไปเจอ เขาถึงใช้ยารสขมเข้ามาให้เกิดความร้อน ให้เกิด กระเจ๊ียบลดน�้าตาลในเลือดได้ มันลด การยอ่ ยสลายสารอาหารหรอื พวกนา้� ตาลได้ คนท่ี ได้ เพราะเป็นเอ็นไซม์ย่อยสลายน้�าตาล เปน็ โรคเบาหวานตอ้ งกินอาหารที่มีรสขม ขมหนง่ึ ท�าไมมันจะแก้ไม่ได้ มันแก้ได้แต่รักษาไม่ อนั เสรจ็ แลว้ ตอ้ งมอี าหารเสรมิ ตอ้ งมรี สเผด็ หอม หาย ตอ้ งดงึ ไขมนั ออกมาจากตบั ออ่ น ตอ้ ง รอ้ น อยา่ มงุ่ ไปกนิ อยา่ งเดยี วเพราะมนั จะทา� ใหธ้ าตุ สามรสครบั พงั มนั จะท�าให้น้า� ลดว่า ท�าไมมันเพิ่ม ความจริงแล้ว เบาหวานเป็นโรค แทนทจ่ี ะกนิ ทลี ะอยา่ ง ทลี ะอยา่ ง เขากเ็ อามา ท่ีมีคนเป็นเยอะ ไม่ว่าจะเกิดจากอายุ รวมกันเป็นสูตรอาหาร ต�ารับยา กระตุ้นทา� ใหเ้ กดิ กรรมพันธุ์ ทา� การตลาดกันมาก การรกั ษา ธาตไุ ฟ ตวั ทก่ี ระตนุ้ ทา� ใหเ้ กดิ ความรอ้ นในรา่ งกาย โรคเบาหวานไม่ค่อยถูกชูเป็นหลัก เพราะ ไมใ่ ชเ่ ฉพาะยาทร่ี สเผ็ด หอม รอ้ น แต่ถ้าเราศกึ ษา การตลาดสงู มาก แพทยแ์ ผนปจั จบุ นั ท�าได้ ลึกลงไปของรสของยาเนี้ย ตัวที่ท�าให้เกิดความ แคป่ ระคอง จรงิ แลว้ แตม่ นั มอี นั ตรายสะสม รอ้ นจรงิ ๆ เป็นเอ็นไซน์หลกั คอื รสเปรย้ี ว เพราะ เพราะยามนั จะทา� ลายไตและตับ ฉะน้นั ตอ้ งมีรสชาตเิ ผ็ด หอม ร้อนและรสเปรย้ี ว เข้ามาเพ่ือให้รสขมทา� งาน ทานยาสามรส อาหาร สามรส เบาหวานกจ็ ะหาย ไขมันจะอยใู่ นตับหรอื ตบั ออ่ นกจ็ ะละลายไปโดยไมต่ อ้ งไปทา� อะไรมนั เลย

๑๕ครู ครูวุฒิ วฒุ ิธรรมเวช ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภมู ปิ ญั ญาไทย 76 บางคนก็บอกว่า สมุนไพรอันตราย กินท�าไม มันตกค้างท่ีตับท่ี ไต รแู้ ลว้ กอ็ ยา่ กิน หันไปกินอาหารท่ีปรงุ ตามสตู รทม่ี ี ทา� ไดไ้ หม ถ้ากนิ อาหารไดก้ ็แสดงว่า มันรักษาได้ ไมม่ โี ทษ พวกโรคหวั ใจ ตบั ไต เบาหวาน มะเรง็ แพทยแ์ ผนไทยเราพยายาม จะพดู วา่ รกั ษาไดเ้ ลย คงไมแ่ ตค่ นทรี่ กั ษามาไดจ้ รงิ เขาพดู ได้ ไมอ่ นั ตราย เคยสงสัยว่า คนไทยแค่เป็นไข้หวัด มีผลวิจัยออกมาชัดเจนเลย วา่ มตี ัวยาท่ีแก้ไข้หวัดได้จรงิ ใช้แทนยาพาราเซตามอลได้ ไมเ่ อามาพูด กัน เอาตัวท่ไี ม่ใชม่ าพูดแล้วกม็ าโจมตกี นั เพ่งิ ออกขา่ วมาใหม่ ๆ เลยวา่ ยาเขยี วหอมแกไ้ ข้แก้ปวด ซึ่งมนั ไมใ่ ช่ ยาที่รกั ษาพวกไข้กม็ ผี ลงานวิจยั รัฐบาลทมุ่ ทุนสิบกวา่ ล้านแตไ่ มย่ อมพดู เพราะมนั กระทบตอ่ เศรษฐกิจ สมนุ ไพรไทยส�าคญั ขนาดน้ี แต่ปรากฏมหา’ลัยตา่ ง ๆ ท่ีเปิดคณะ แพทยแ์ ผนไทย จะไม่ค่อยมีครทู เ่ี กยี่ วกบั แพทยแ์ ผนไทยเขา้ ไป กเ็ พราะผทู้ เ่ี ปน็ แพทยแ์ ผนไทย หากไมม่ ปี รญิ ญา เขา้ ไปสอนไมไ่ ด้ จะสอนปรญิ ญาตรไี ด้ ตอ้ งมตี รหี รอื โท จะสอนโทไดต้ อ้ งมโี ทและเอก จะ สอนเอกไดต้ อ้ งมเี อกแลว้ เอกสายตรงดว้ ย เขากไ็ มไ่ ดอ้ า่ นขอ้ ยกเวน้ พอ เขาจะใชก้ เ็ อาขอ้ บงั คบั ตรง ยกเวน้ แตก่ รณที ผ่ี เู้ ชยี่ วชาญบรรจไุ ดแ้ ตเ่ ขา ไม่เขา้ ใจข้อนี้ครับ

ครูวุฒิ วุฒธิ รรมเวช ๑๕ครู ด้านการแพทยแ์ ผนไทย ภูมปิ ัญญาไทย 77 เร่ืองสตางค์ เราจะไม่พูดถึง ใช้ความรู้ ความสามารถแกป้ ญั หาโรคทไ่ี ปหาหมอมา แล้วหมอท้งิ หมอบอกรักษาไมไ่ ด้ นอกจากซึมซับในหลักพุทธศาสนาแล้ว ยังปฎิบัติ พระวินัยเคร่งครัด ต้องปฎิบัติเพราะบางทีเราเหนื่อย ต้อง ใช้ก�าลังใจเยอะ เราก็แก่แล้ว พอไปหาคนไข้ เรานี่ใจอ่อน แต่ท�ายังไงให้คนไข้มีกา� ลังใจ เราก็ต้องอัพความรู้สึกเราให้ คกึ คกั เรอื่ งสตางค์ เราจะไมพ่ ดู ถงึ เฉพาะคนมเี งนิ เขากจ็ า่ ย ถึงจะมีเงิน อาจเปน็ เพราะเขาไปมาเยอะแลว้ ยาบางอย่าง ที่เราหามายาก ๆ บอกทตี อ้ งข้นึ เขาไปเกบ็ เอง ต้องเดินเอง เพราะบางทีมนั เปน็ ยาเฉพาะ ไปทีกส็ องสามวนั อีสานจะมี ป่า เหลืออยู่ เขา้ ไปลกึ ทกุ ที จะเหลืออยู่ในเขตปา่ สงวน ตอ้ ง ไปขอเจ้าหนา้ ทเ่ี ข้าไปขดุ ผมก็เลยพยายามเอามาปลกู ทุกวันน้ี เปิดคลินิกแพทย์แผนไทย ครับ ยาท่ีใช้เป็น ยาที่เราผลิตเอง มีคลนิ กิ ของผมอยทู่ ีก่ รุงเทพฯ เปดิ เฉพาะ เสาร์ - อาทิตย์ สว่ นใหญ่จะเปน็ คนไขใ้ ชย้ าประจ�า เขาก็จะ มาซอื้ แลว้ บอกตอ่ ๆ ไป มันน่ากลัวอย่างหนึ่ง คือ เขาถามกันบนอินเทอร์เน็ต ถ้าดังไป ผมจะเดอื ดรอ้ น

๑๕ครู ครวู ุฒิ วฒุ ิธรรมเวช ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภมู ปิ ัญญาไทย 78 การด�าเนินชีวิตทุกวันน้ี อยู่ได้ครับ เพราะเรา ส่วนมากจะเป็นโรคที่ไปหา จะอยู่ได้ต้องอาศัย มันเหมือนกับว่าระหว่างหมอกับ หมอมาแล้วหมอท้ิง หมอ คนไข ้ เราจะตอ้ งใหเ้ ขาอยไู่ ด ้ มพี นื้ ทปี่ ลกู สมนุ ไพรเพอ่ื บอกรักษาไม่ได้ แค่เป็นไข้ ใช ้ ประมาณ ๒๐ ไร่ เปน็ สมนุ ไพรกับพืชผสมผสาน มี หวัดท่ีเป็นตัวหน่ึงท่ีมาใหม่ ไม้ผล อะไรตอ่ อะไร แต่กอ่ นเรากพ็ ึง่ พาชุมชน ท�าให้ รพ.เอาไม่อยู่ก็มา ส่วนมาก เขามรี ายได้เสรมิ ก็เป็นมะเร็ง เบาหวานระยะ “สว่ นมากจะเปน็ โรคทไี่ ปหาหมอมาแลว้ หมอทงิ้ สุดทา้ ย โรคไต ลว้ นถกู ทิง้ มา หมอบอกรกั ษาไมไ่ ด ้ แคเ่ ปน็ ไขห้ วดั ทเี่ ปน็ ตวั หนง่ึ ทมี่ า เยอะ หากมาทผ่ี ม กร็ กั ษาฟรี ใหม ่ รพ.เอาไมอ่ ยกู่ ม็ า สว่ นมากกเ็ ปน็ มะเรง็ เบาหวาน ฟรีทัว่ ประเทศ ระยะสดุ ทา้ ย โรคไต ล้วนถูกทิง้ มาเยอะ หากมาทผี่ ม กร็ กั ษาฟร ี ฟรีทั่วประเทศ เคยปวารณาตวั วา่ รกั ษาพระฟรที วั่ ประเทศ ทา่ น มาเองกโ็ อเค แลว้ ถา้ ทา่ นมาไมไ่ หวแลว้ ตอ้ งไปหา ถา้ ไป ตอ้ งดูลกู ศิษย์ท่านดว้ ย แมแ้ ต่พระบางองคบ์ างรูป จะ ยอมรับคนที่รักษาตอ้ งเปน็ คนทท่ี า่ นโปรด แล้วบางที ท่านก็ไม่รบั ดว้ ย

ครวู ุฒิ วุฒธิ รรมเวช ๑๕ครู ด้านการแพทยแ์ ผนไทย ภมู ปิ ัญญาไทย 79 จาก วัดโพธ์ิ ฐานแพทย์แผนไทย สู่คู่ เทียบ วิทยาศาสตรก์ ารแพทย์ อะนาโต มี กบั กมั มฏั ฐาน ครูพูดการเดินทางในการศึกษาเรียนรู้ ความ เชี่ยวชาญก็มีแต่ความใหม่ส�าหรับครู คือ ฐานแพทย์ แผนไทยทดี่ า้ นอนื่ ควรจะมอง หรอื คนรนุ่ ใหมเ่ อาเขา้ ไป อยใู่ นกระบวนการ คอื ทา� อยา่ งไรถงึ จะเอาวทิ ยาศาสตร์ เปน็ หลกั เข้ามาเปรยี บเทียบจบั ค่กู ันให้ได้ ตอนแรกที่เรียนของวัดโพธ์ิมาแล้ว ก็จะมาสะสม สมุนไพรแล้วก็เปิดร้านขายยาสมุนไพร เสร็จแล้ว สมัย ก่อนไม่ค่อยมีคนไข้ท่ียังเหลืออยู่ก็จะมาหา บางทีคนไข้ มาหา งงเปน็ ไกต่ าแตก แทบจะเปิดพระคมั ภรี ไ์ ม่ทนั กต็ อ้ งหา ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค ถึงจะหาทางลง ได้ ถ้าเราเรียนแต่ของพระคัมภีร์อย่างนี้อย่างเดียว มัน คงยังลงไม่ได้ ต้องอริยสัจ ๔ แหละครับ มีทางแก้โดย ใช้หลักพระพุทธศาสนาเข้ามา แม้จะเป็นเร่ืองของการ แพทยแ์ ผนไทยก็ตาม

๑๕ครู ครวู ุฒิ วุฒธิ รรมเวช ด้านการแพทย์แผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย 80 การแพทย์ คอื ร่างกายของคน ร่างกายของคน คือ วิทยาศาสตร์ที่มีเหตุมี ผล เราต้องรตู้ รงน้ีให้ได้ว่า การเกิดโรค การรกั ษา โรค ทีเ่ ป็นอย่ใู นปจั จุบนั จะน�าเอาเรื่ององคค์ วาม รู้แพทย์แผนไทยทเี่ ราเรียนมาใช้ให้เข้าหลกั เกณฑ์ วทิ ยาศาสตรไ์ ดอ้ ยา่ งไร เพราะถา้ เราดอู าการคนไข้ จะไปถามหมอว่าอาการแบบนี้รักษายังไง หมอ แผนปัจจุบันสมัยก่อนหวงมาก ไม่มีใครเขาบอก ผมกไ็ ปดแู ละไปเรียนทอี่ ายรุ เวทวทิ ยาลยั ปรากฏ ว่ามันกต็ รง ประมาณปี ๒๕๓๐ กว่า อาจารย์หมอท่ี ศิริราชสอนท่ีอายุรเวทวิทยาลัยหลายท่าน เปิด ใจยอมรับแพทย์แผนไทย เข้ามาพัฒนาคู่กับแผน ปจั จบุ นั ทา่ นกจ็ ะสอนใหห้ มด ตอนกอ่ นไปเรยี นที่ ศริ ริ าชกเ็ ดนิ เรยี น อาจารยร์ นุ่ ทสี่ อนผม ทา่ นเปดิ ใจกว้าง แต่ปัจจุบันผมไม่ทราบ ผมถามรุ่น น้องเขาก็ไม่เท่ากับรุ่นเก่าเท่าไหร่หรอก สว่ นมากกจ็ ะไปอีกแนวหนง่ึ “เมื่อได้หลักวิทยาศาสตร์การ แพทย์ ผมกน็ ่งั นกึ เอาต้องไปเรียนอะนาโต มี คือ กายวิภาค รา่ งกายเราประกอบด้วย อะไร ระบบตา่ ง ๆ มนั ท�างานอยา่ งไร ต้อง เรียนตวั นีใ้ หเ้ ขา้ ใจ ผมก็คิด ท�าไมพระคัมภีร์ไม่สอนตัวน้ี เข้าไป ผมกม็ าเรยี นกรรมฐาน”

ครวู ฒุ ิ วฒุ ิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภมู ปิ ญั ญาไทย 81 โบราณคนที่เป็นหมอต้องไปฝึกสมาธิอย่าง น้อยต้องได้ แล้วคนท่ีเป็นหมอก็เป็นพระ แล้วก็ มาน่ังอสูวิกรรมฐาน แยกแยะเน้ือหนังมังสา มี เส้นเลือดกี่เส้น ดูหัวใจ ท�างานยังไง หากรู้อย่าง น้ีมาหมดแล้ว จึงไม่ต้องมาเขียนไว้ เรามันโง่จริง เพราะในต�าราแพทย์แผนไทยเขียนไว้ คร่าว ๆ เท่านั้นเอง แต่ตา� ราตวั นที้ กุ คนตอ้ งไปเรยี นดว้ ยตวั เอง มนั ตอ้ ง เช่ือมตรงนี้ ตอนน้ีผมก็ท่องจ�า แบบชนิด ท่ีพอหลับตาคนไข้มาปุ๊บ บอก อาการ เราต้องนึกออกวา่ อวัยวะ ตรงนี้ อาการปกติเปน็ ยังไง อาการ ผิดปกติเป็นยังไง อาการติดขัดมัน ไปตรงนูน้ ไมไ่ ด้ ตอ้ งเขยี นแล้วเขยี น อีก ตัวน้ีเป็นวิทยาศาสตร์ท่ีเราสมัย โบราณเรียนมาก่อนแล้ว ซึ่งพุทธศาสตร์สอน มาก่อนแล้ว แพทย์แผนไทยทุกคนจ�าเป็นต้องรู้ ด้วย พระอาจารย์บอกว่า ดูนะหัวใจสูบฉีดโลหิต เป็นอย่างน้ี เลือดมันไปหายใจลมหายใจมันตาม ไป พอถอดหนังออกมามเี สน้ เลอื ดก่เี สน้ เรอ่ื งสรรี ะวทิ ยานี้ เขามหี นงั สอื ขาย หลกั สตู ร แพทย์แผนไทยแบบโบราณกต็ อ้ งเรียน ต�าราผมก็ เขียน กจ็ ะมีหนังสอื สอนวา่ ด้วยอะนาโตมี ทกุ คน ตอนน้ีเรียนรู้ตรงน้ีได้ก็เท่ากันหมด ไม่ต้องไปนั่ง กมั มัฏฐาน เพียงแต่ขอใหข้ ยันทอ่ ง ตอนนม้ี บี ังคับ เรยี นแลว้ ครบั เพราะฉะนนั้ ตวั นไี้ มย่ ากแลว้ เพยี ง แค่เราจะเอาสองตัวนีม้ าสอดคล้องกนั ได้ยงั ไง

๑๕ครู ครูวุฒิ วุฒธิ รรมเวช ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมิปัญญาไทย 82 ดังนั้น เวลาครูสอนคนที่จะเป็นแพทย์แผน ไทยโบราณ ต้องเรียนรู้เรื่องอะนาโตมี ผ่าน กมั มฏั ฐาน หลายคนกัมมัฏฐานไมเ่ ปน็ ก็คงต้องใช้ เอาหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งไปเป็นรากฐาน มาถึงปริญญาเอก รักพระพุทธ ศาสนามากขนึ้ อกี เยอะ หลกั เกณฑใ์ น การวจิ ัยเปน็ ของพระพทุ ธเจ้าทั้งส้นิ ทตี่ อ้ งปรญิ ญาโท เอก เพราะปญั หาเรอ่ื งความ เช่ือถือของสังคมต่อแพทย์แผนไทย ขาดความน่า เช่ือถือ ต�ารับต�าราท่ีผมท�าเล่มแรกเวลาไปวางขาย ประมาณครึ่งเขาไม่ยอมใหว้ าง เขาบอกว่า ปัจจุบนั หมอแผนไทยมันตายไปแลว้ จะเขียนทา� ไม จากนั้น ผมเดินป่าคุยกับหมอทุกจังหวัดเนี้ย เพ่ือเอาหนังสือน้ีไปวางขาย แล้วก็พบด้วย อย่าง น้อยก็ไดว้ างจงั หวัดละร้าน ก็ยังโอเค แตย่ งั ไม่ค่อย ไดค้ วามนยิ ม ตอนหลงั ถงึ จะมคี นหนั มาสนใจแพทย์ แผนไทย พอไปเรยี นปรญิ ญาโท ทมี่ หาลยั ครสิ เตยี น รักพระพุทธศาสนามากขึ้นอีกเยอะเลย ของที่ มหาวิทยาลัยสอนก็เหมือนของท่ีพระพุทธเจ้าสอน มาทั้งน้ัน ถึงปริญญาเอกยิ่งสบายใหญ่เพราะหลัก เกณฑ์ในการวจิ ัยเปน็ ของพระพทุ ธเจา้ ทั้งส้นิ เลย

ครวู ฒุ ิ วฒุ ิธรรมเวช ๑๕ครู ด้านการแพทย์แผนไทย ภมู ปิ ัญญาไทย ทกุ วนั นี้ รฐั บาลใหค้ วามสนใจ เรอื่ งสมนุ ไพร อย่างมาก เนื่องจากเปน็ ทรัพยากรทส่ี า� คญั โดย 83 เฉพาะอย่างย่ิงในภาวะที่ประเทศก�าลังประสบ ปัญหาทางด้านเศรษฐกิจ การน�าสมุนไพรไทย การน�าสมุนไพรไทยมาใช้เป็น มาใช้เป็นยา ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารและเครื่อง ยา ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารและ ส�าอาง จะช่วยประหยัดเงินตราต่างประเทศที่ เครื่องส�าอาง จะช่วยประหยัด ต้องน�าเข้าผลิตภัณฑ์เหล่าน้ัน และเป็นการพ่ึง เงินตราต่างประเทศที่ต้องน�าเข้า ตนเองที่ใชภ้ ูมปิ ัญญาดั้งเดิมของบรรพบุรุษไทย ผลติ ภณั ฑเ์ หลา่ นน้ั และเปน็ การพง่ึ ตนเองท่ีใช้ภูมิปัญญาด้ังเดิมของ ถ้าผลิตภัณฑ์สมุนไพรของไทยสามารถส่ง บรรพบุรุษไทย ออกไปขายยงั ตา่ งประเทศ กจ็ ะสรา้ งรายไดใ้ หก้ บั ประเทศอย่างมหาศาล ปัจจุบันท่ัวโลกให้ความ สนใจผลิตภัณฑ์สมุนไพรกันอย่างมาก เนื่องมา จากความคิดทจี่ ะกลับคืนส่ธู รรมชาติ (Back to the Nature) แตก่ ารทจ่ี ะสง่ ผลิตภณั ฑส์ มนุ ไพร ไปขายนน้ั สนิ คา้ เหลา่ นนั้ จะตอ้ งมมี าตรฐานตาม หลักเกณฑก์ ารปฎิบัติทด่ี ี (Good Practices) ซึ่ง การพัฒนาสมุนไพรให้มีคุณภาพตามมาตรฐาน สากลจะขึ้นกบั ปจั จัยหลายประการ ในสมยั กอ่ น หมอยาแผนโบราณ หรอื หมอพน้ื บา้ น รจู้ กั นา� เครอ่ื งยาสมนุ ไพรมาใชอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพและ เกิดคุณค่าสูงสุด โดยหมอยาจะรู้จักชนิดของเคร่ืองยา สมุนไพรว่า ชนดิ ใดมีประโยชน์ ใช้ท�าอะไรได้บ้าง รู้จัก ทีจ่ ะเกบ็ ในฤดูใด เวลาใด อายุแก่ - ออ่ นของเครือ่ งยา สว่ นใหญ่ สว่ นทจ่ี ะน�ามาใช้ วธิ เี ตรยี มยา และขนาดทใี่ ช้ ซง่ึ จะแตกต่างกันในแต่ละวนั ของคนไข้

๑๕ครู ครูวุฒิ วุฒิธรรมเวช ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย สมุนไพรบางตัว จะได้จากการออกไปเก็บจากป่า 84 เพราะยงั ไมม่ กี ารปลกู อยา่ งเปน็ ระบบ พรอ้ มทงั้ รปู แบบ ยาของผลติ ภณั ฑท์ ใ่ี ชก้ ย็ งั เปน็ รปู แบบเดมิ คอื ลกู กลอน ยาตม้ ยาดอง เปน็ ตน้ หรอื รปู แบบทที่ นั สมยั ขนึ้ คอื บด เป็นผงบรรจุในแคปซูล หรือตอกอัดเป็นยาเม็ด ซึ่งยัง มีปัญหาเรื่องความสะอาด การปนเปื้อนช้ินโลหะหนัก หรือสารจา� กัดศัตรูพืช นอกจากน้ี ก็ไม่มีการพิสูจน์ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา การศึกษาความเปน็ พิษ หรอื การศึกษาทางคลินกิ หรอื ถา้ มกี น็ อ้ ยมาก สว่ นใหญจ่ ะเปน็ การศกึ ษาเปน็ รายคนไข้ ความคิด ความในใจ สมุนไพรถือได้ ว่าเป็นหัวใจส�าคัญของผลิตภัณฑ์หรือ ต�ารับยาไทย การพัฒนาสมุนไพรกันอย่างจริงจังให้มีมาตรฐาน สากล จะต้องมีการพัฒนาทั้งกระบวนการ ตั้งแต่การ ปลูก การเก็บเก่ียว การผลิต การควบคุมคุณภาพ ตลอดจนการทดสอบประสทิ ธภิ าพและประสทิ ธผิ ลของ ผลิตภัณฑ์ ซึ่งองค์การอนามัยโลกได้ก�าหนดแนวทาง หรอื หลกั เกณฑท์ ด่ี ใี นการพฒั นาผลติ ภณั ฑจ์ ากสมนุ ไพร ต้องประกอบดว้ ย ๕G ได้แก่ หลักเกณฑใ์ นการปลูกท่ีดี หลกั เกณฑก์ ารเกบ็ เกี่ยวท่ีดี หลกั เกณฑก์ ารผลติ ทด่ี ี หลกั เกณฑก์ ารควบคมุ คณุ ภาพ ทดี่ ี และหลักเกณฑใ์ นการศกึ ษาทางคลนิ ิกทด่ี ี

ครวู ฒุ ิ วุฒิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภมู ิปัญญาไทย 85 เครื่องยาสมุนไพรถือได้ว่า เป็นหัวใจส�าคัญของผลิตภัณฑ์ หรอื ตา� รบั ยาไทย ฉะนน้ั คณุ ภาพของเครอ่ื งยามคี วามสา� คญั มาก และเปน็ สว่ นหนงึ่ ของเกณฑป์ ระเมนิ ของสถานทผี่ ลติ ยาไทยและ ยาสมุนไพรตามหลักเกณฑ์การผลิตที่ดี ประกอบด้วย ๔ ด้าน ไดแ้ ก่ ด้านบุคลากร ด้านอาคารสถานท่ี ด้านการจัดท�าเอกสาร และด้านการดา� เนินการผลิต รวมถงึ เรือ่ งเคร่อื งยาสมุนไพรทร่ี บั เข้ามา ปจั จบุ ัน ประเทศไทยมีสถานทผี่ ลติ ยาไทยและยาสมุนไพร ท้ังหมด ๙๔๗ แห่ง มีโรงงานที่ได้รับการรับรองการผลิตแบบ GMP จา� นวน ๙ แห่ง คดิ เป็น ๐.๙% ถอื ไดว้ า่ เปน็ จ�านวนท่ีนอ้ ย มาก และมมี ลู คา่ การผลติ รายได้ ๑,๓๘๘.๖๖๙ ลา้ นบาท คดิ เปน็ ๔.๔ % ของมูลค่ายาแผนปัจจบุ นั ทั้งน้ี เนื่องจากยาไทยและยาสมุนไพรยังไม่เป็นที่ ยอมรับของผู้บริโภคเท่าท่ีควร ไม่ว่าจะเป็นคนไข้ แพทย์ หรอื บคุ ลากรทางการแพทย์ สว่ นหนง่ึ มาจากผลิตภัณฑ์ยาไทยและยาสมุนไพร ยังไม่มีการพิสูจน์สรรพคุณอย่างเป็น วิทยาศาสตร์ หรือผลิตภัณฑ์ยังไม่ได้ คุณภาพมาตรฐานสากล ตลอดจน โรงงานทผ่ี ลติ ยาไทยยงั มคี ณุ ภาพ ที่ไม่เข้ามาตรฐาน และยังขาด กลยุทธท์ างการตลาดที่ดี นอกจากจุดอ่อนท่ีได้กล่าว มาแล้ว และในอนาคต อั น ใ ก ล ้ ท่ี รั ฐ จ ะ ป ร ะ ก า ศ ใช้มาตรการ GMP หลัก เกณฑ์ และวิธีการผลิตอาหาร ทด่ี ี ( Good Manufacturing Practice)

๑๕ครู ครวู ฒุ ิ วุฒิธรรมเวช ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภมู ิปัญญาไทย 86 เกณฑ์มาตรฐานอนามัยโลก อาจท�าให้ยา ไทยไม่มีทย่ี ืนในสงั คม มาตรฐานการผลติ ยาทด่ี ี (Pharmaceutical Inspection Co-operation Scheme : PIC/S) และผลของการเปิดเสรี ทางการค้า จะท�าใหย้ าสมุนไพรจากต่างประเทศท่มี ีคณุ ภาพ ดกี ว่า เป็นที่ยอมรับในสังคมไทย และอาจทา� ให้ยาไทยไมม่ ีที่ ยนื ในสงั คม หากปลอ่ ยใหส้ ถานการณเ์ ปน็ เชน่ นต้ี อ่ ไป ยาไทย กอ็ าจสญู หายไปพรอ้ มกบั ภมู ปิ ญั ญาดง้ั เดมิ ของคนไทยทมี่ กี าร สงั่ สมมานานหลายชว่ั อายคุ น ฉะนนั้ จงึ มคี วามจา� เปน็ อยา่ งยงิ่ ทจี่ ะตอ้ งมกี ารจัดการอย่างเปน็ ระบบ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “คณุ ภาพของเครอ่ื งยา” หลกั เกณฑก์ ารควบคมุ คณุ ภาพ เคร่ืองยาสมุนไพร ตามเกณฑ์มาตรฐานขององค์การอนามัย โลก มดี งั นี้ คอื การสมุ่ ตวั อยา่ ง การควบคมุ คณุ ภาพของเครอื่ ง ยา และการควบคมุ คุณภาพของผลิตภัณฑ์ “คณุ ภาพของเครอื่ งยา” หลกั เกณฑก์ ารควบคมุ คณุ ภาพ เคร่ืองยาสมุนไพร ตามเกณฑ์มาตรฐานขององค์การ อนามัยโลก มีดังน้ี คือ การสุ่มตัวอย่าง การควบคุม คุณภาพของเคร่ืองยา และการควบคุมคุณภาพของ ผลิตภัณฑ์

ครูวฒุ ิ วุฒิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ัญญาไทย การด�าเนินชีวิตแบบนี้ ยังคงอยู่ในพุทธ ศาสนา ขยัน อย่าเกเร อย่าไปเบียดเบียน 87 ใคร ตรงกบั แนวคิดหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพยี ง ประเทศควรจะยึดตัวนี้เป็นหลักเลย ในปัจจุบันท่ีเราแย่ เพราะเราไม่ยึดตามหลักของในหลวง ศาสตร์ของในหลวงเป็น เรอื่ งทค่ี วรอยใู่ นหวั ใจของคนไทยเลย เพราะศาสนาพทุ ธ พน้ื ฐาน คือ ความพอเพียง พอดี พอเหมาะ พอสม แลว้ กต็ ้องมภี มู คิ ้มุ กัน ศาสตรข์ องพระราชานี้ คอื พอเพียง เราทา� ไดแ้ ล้วกใ็ ช้ตามความ เหมาะสมตามฐานะ ทา� น้อยก็ใช้ตามความเหมาะสม ท�ามากกใ็ ช้ ความเหมาะสม ไม่ใชเ่ อาไปเก็บหมด เพราะถา้ เกบ็ หมด ประเทศ ชาติก็ไม่ไดอ้ ะไร คนยังเข้าใจว่า เศรษฐกิจพอเพียงต้องอยู่แบบจน ๆ เงินท่ี คณุ หามาได้จากความขยนั กเ็ อาไปเกบ็ ไว้ ไมไ่ ดก้ ลบั มาหมนุ เวียน ในประเทศ เพราะฉะนนั้ ในหลวงบอกวา่ เศรษฐกจิ พอเพยี งมสี าม ระดบั คือ ระดบั พ้นื ฐาน ระดบั กลาง ระดบั บนพอเพียงแบบมหา เศรษฐี การปลูกผลผลิตเอง เอามาใช้เป็นวัตถุดิบหรือดึงมาจาก ภายนอกบา้ ง เพอื่ แปรรปู เปน็ ยา ตอ้ งดปู ระโยชนท์ จ่ี ะใชส้ อย กา� ลงั ท่จี ะท�า คนอนื่ ต้องไม่เดือดร้อน เราต้องพออยู่ได้ สง่ิ หน่งึ คอื การ ขยายผล น้อยทสี่ ุดตอ้ งคดิ ว่า ท�าอยา่ งไรจะไปถึงคนรอบขา้ ง ถ้า เขาเห็นแบบนี้แล้ว เปน็ ต้นแบบ มรี ปู ธรรมแบบน้ี ก็พอใจแลว้

๑๕ครู ครูวุฒิ วุฒิธรรมเวช ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย 88 สื บ ส า น โ ค ร ง ก า ร อ นุ รั ก ษ ์ พันธุกรรมพืช สมเด็จพระเทพ เทา่ ทพี่ บสว่ นมากกจ็ ะเปน็ กลมุ่ แพทยแ์ ผน รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช ไทย ทา� แบบนเ้ี ยอะครบั แลว้ กจ็ ะเหมอื น ๆ กนั กุมารี เริม่ ตน้ จากศกึ ษา ขยายองค์ความรู้ พัฒนาพื้น ฐานของการจากซ้อื มาเปน็ ปลูก ปลกู แล้วกม็ า ผมศกึ ษากบั ศาสตราจารย์ ดร. ภก.ชยนั ต์ ขยายกันไปมีหลายท่ที �าแบบน้ี ในระดบั ชุมชน พเิ ชยี รสนุ ทร (ราชบณั ฑติ ) ทา่ นกอ็ ยใู่ นโครงการ จริง ๆ เขาก็จะทา� อยู่แล้ว ตอนน้ี อบต.เขารบั ฟื้นฟูอนุรักษ์พันธุกรรมพืช ตั้งแต่ในหลวง ทา� เขากจ็ ะมาคยุ ตอนหลงั มาเขากจ็ ะทา� เอง มี รัชกาลท่ี ๙ ส่งเสริมสมุนไพรตั้งแต่ตอนแรก งบสง่ เสรมิ เขากจ็ ะมศี นู ยแ์ พทยแ์ ผนไทย เพอื่ น ผมมาท�าตรงนี้ เห็นว่าโครงการเกษตรผสม ผมก็ไปเป็นหมอทน่ี นั่ ผสานทีจ่ ดั ท่สี �าหรับการเกษตร ไมผ้ ล ท่ที �านา ผมเนน้ ครับเพราะว่าใครมาดูงานทีไร ทุก เลี้ยงสัตว์ จะแบ่งเป็นส่วน ตรงกับพระองค์ คณะผมก็พูดถึงเศรษฐกิจพอเพียง ท�าอะไรท่ี บอก แต่ก็ประยกุ ต์ ผมได้เหน็ สมเด็จพระเทพ ทา� ให้เราพออย่พู อกิน เราก็ปลูกทกุ อยา่ งทีเ่ รา รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเดิน กนิ และก็กินหลาย ๆ อย่างทเ่ี ราปลูก ทเ่ี หลือ ตาม แต่พระองค์ท่านก็มาใช้พระราชด�าริว่า เราก็ขาย คอื อะไรท่เี ราใชป้ ลกู มนั ขึ้นมาเถอะ โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช มีข้อหนึ่งตรง อะไรท่ีเกินก�าลังก็ไปซื้อมา ถือว่าเป็นการช่วย กันอยู่ท่ี สมเด็จพระเทพฯ ตรัสว่า การรักษา ทอ้ งถนิ่ อะไรทเ่ี ราปลกู มนั จะชว่ ยไดเ้ ยอะ สว่ น ฟื้นฟู ทรัพยากรธรรมชาติ อย่างน้อยที่สุดได้ ใหญ่ก็เนน้ ตัวนีเ้ ป็นหลัก ประโยชน์ตรงที่เอาตัวสมุนไพรเป็นอาชีพ

ครูวฒุ ิ วุฒธิ รรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย ตัวน้ีเป็นผลจริง ๆ ครับ โครงการของพระองค์ท่าน อยู่ในแนวคิดที่ผม ต้องรักษาสมนุ ไพรให้ได้ เพราะหลายตัวมันจะหายไป จะสญู พันธ์ุ พยายามที่ 89 จะท�าตอนนี้ คอื โครงการเพาะเล้ียงเน้ือเยอ่ื สมนุ ไพรบางตวั ต้องใช้สารพเิ ศษ ของมัน อาหารเล้ยี งตอ้ งใช้เวลา สมเดจ็ พระเทพฯ ทรงเช่ยี วชาญดา้ นน้ี ลงลกึ เร่ืองนเี้ ยอะ ซึ่งผมได้ศึกษาทง้ั ของในหลวงและสมเด็จพระเทพฯ อย่างจริงจงั ดว้ ยครบั ตั้งใจเสมอว่า จะเป็นก�าลังของสมเด็จพระเทพฯ ในเรื่องความรักความ ผูกพันที่จะรักษาฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ ท�าให้เด็กรุ่นใหม่หันมาสนใจด้าน น้ีให้ได้ ตอนทผี่ มเปน็ อาจารย์ประจา� กลุ่ม มสธ. สวนสมนุ ไพรสมเดจ็ พระเทพ รตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ต.มาบข่า กิ่ง อ.นคิ มพฒั นา จ.ระยอง ถอื นเี้ ปน็ หลกั เลยครบั เพราะเวลาสอนนสิ ติ นกั ศกึ ษา กเ็ ปน็ อาจารยพ์ เิ ศษ ที่ ม.เกษตรศาสตร์ ก�าแพงแสน เทอมหน่ึงจะมีเวลาหลายสัปดาห์เหมือนกัน ตั้งแตผ่ มเดินปา่ ชว่ ง ๒๐ ปที ่ีแลว้ กับตอนนี้ มันต่างกันมาก แลว้ ปา่ ก็เป็นสง่ิ ท่ี ใหช้ วี ติ คน ชวี ติ พชื ชวี ติ สตั ว์ ความอดุ มสมบรู ณต์ ามธรรมชาติ ปอ้ งกนั ภยั พบิ ตั ิ สา� หรับโลกด้วย ป่าจะเปน็ ตัวทช่ี ่วยใหอ้ าหารใหย้ าแล้วก็ใหก้ ารปอ้ งกนั ภยั จงั หวดั ระนอง จดั วา่ เปน็ จงั หวดั หนงึ่ ทต่ี อ้ งตงั้ ใจเดนิ ทางไปจรงิ ๆ ครบั จน ไดฉ้ ายาวา่ “ระนอง ต้องตง้ั ใจมา” สองขา้ งทางจากตัวเมืองระนองสู่อา� เภอสขุ สา� ราญท่ผี มเดินทางมารบั ใชป้ ระชาชน ที่น่ีเตม็ ไปดว้ ยสมนุ ไพรทผ่ี มเองก็แอบ คิดว่า ชาวบ้านแถวน้ีโชคดีมาก ที่น่ีมีสมุนไพรท่ี อดุ มสมบรู ณ์มากอยู่

๑๕ครู ครวู ุฒิ วุฒธิ รรมเวช ด้านการแพทย์แผนไทย ภูมิปญั ญาไทย 90 เมื่อสมัยที่ผมเรียนท่ีคณะเภสัชศาสตร์ โรคภัย ไข้เจบ็ นี่ ในพระคมั ภรี ์มแี ตว่ า่ มัน มหิดล มักจะเน้นการสอนวิชาท่ีมุ่งเน้นไปใน เข้าไปอยู่ในป่าไปแฝงในสัตว์ป่า พอตอนหลัง สาย “Pharmaceutical science” เน้นทาง สัตว์ไม่มี และป่ามันก็เข้ามาในเมือง โรคที่มัน ด้านการผลิต และวิชาหนึ่งที่ผมรักมากท่ีสุด เขา้ ไปอยใู่ นปา่ กก็ ระจายออกมา อยา่ งเชน่ โรค น่ันก็คือ วิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ และเภสัช เอดสก์ ม็ าจากลงิ แลว้ กท็ เี่ ปน็ โรคระบาดในชว่ ง วินิจฉัย ไม่เคยคาดคิดว่า วิชาเหล่านี้จะน�ามา ปู่ชีวกฯ ที่ท่านพูดถึงพระฤาษีห่าลงเมือง คน ใชป้ ระโยชนใ์ หก้ บั ประชาชนในอนาคตขา้ งหนา้ ตายกันเป็นเบอื “ ใ น ส ว น อุ ท ย า น ธ ร ร ม ช า ติ วิ ท ย า สิ รี รุกขชาติ ที่ศาลายา จังหวัดนครปฐม พวก ผมเดินไปก็ท่องชื่อสมุนไพรไป โดยเฉพาะช่ือ วิทยาศาสตร์ที่จ�าได้ยากเย็นแสนเข็ญ หนึ่งใน สมนุ ไพรนนั้ กม็ สี มนุ ไพรตน้ หนงึ่ ทเี่ รามกั จะทอ่ ง กนั เลน่ ๆ เพอ่ื ให้จ�าได้งา่ ย และจา� ไดข้ ้นึ ใจ นัน่ ก็คือ ตน้ “ผู้ชาย อินเดยี ดม่ื ดี และฉ่บี อ่ ย” ซึง่ นน่ั กค็ ือชื่อของ ตน้ Pluchea indica หรือ ตน้ “ขลู่”น่นั เอง ในตอนน้ัน เราจ�าได้วา่ สรรพคุณ ที่เราร้จู กั คือ ยาขับปัสสาวะ ลดความดนั โลหิต เทา่ น้นั ” ครูเลา่ อยา่ งออกรสชาติ เพราะมเี รือ่ ง สนกุ ชวนข�าตามมาอกี หลายเร่ือง

ครูวุฒิ วุฒิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย ภมู ิปญั ญาไทย 91 ท่านปู่ชีวกโกมารภัจจ์ เกิดท่ีประเทศอินเดีย ในสมัยพุทธกาล เป็นเด็กที่เจ้าชายอภัยราช กมุ าร พระราชนดั ดาของพระเจา้ พิมพสิ าร แห่งแคว้นมคธ น�ามาเลีย้ งไว้เปน็ บตุ รบุญธรรม ได้ไป เรียนวิชาแพทย์ทส่ี า� นกั อาจารยท์ ิศาปาโมกข์ ณ เมอื งตักศลิ า ตามปกตจิ ะตอ้ งศึกษาอยู่ ๑๖ ปีจงึ จะสา� เรจ็ แตท่ า่ นปชู่ วี กโกมารภจั จ์ ไดศ้ กึ ษาอยเู่ พยี ง ๗ ปกี ส็ า� เรจ็ การศกึ ษาแลว้ จงึ กลบั มายงั กรงุ ราชคฤห์ ระหว่างเดินทางกลับ ได้ท�าการ รกั ษาโรคใหแ้ กผ่ คู้ นเปน็ จา� นวนมากโดยไม่ เลือกชั้นวรรณะ ไม่รบั รางวลั ใด ๆ ทัง้ สน้ิ พระเจ้าพิมพิสารได้ทรงแต่งตั้งให้ เป็นแพทย์หลวง และเป็นหมอประจ�า พระพทุ ธเจา้ ปชู่ วี กโกมารภจั จ์ ไดแ้ ตง่ ตา� รา วชิ าแพทยไ์ วม้ ากมาย อนั เปน็ คณุ ตอ่ ชนรนุ่ หลงั เปน็ อนั มาก สมควรทอ่ี นชุ นรนุ่ หลงั จะ ได้ร�าลึกถึงคุณความดีของท่าน ในฐานะ บิดาแหง่ วชิ าแพทย์แผนไทย สืบต่อไป สาเหตุท่ที า� ให้เกิดโรคมี ๘ ประการ และ ๖ ประการ เวลาและฤดูกาล ก็มีส่วน ในหลักของการแพทย์แผนไทยถือว่า การจะมีสุขภาพท่ีดีได้ ต้อง ประกอบทั้งสุขภาพกายและจิตใจ ท่ีส�าคัญ คือ เก่ียวข้องกับสิ่ง แวดล้อมและการสร้างความสมดุลให้กับร่างกาย จิตใจ รวม ท้งั เวลาและฤดูกาล มลู ของโรคหรือสาเหตทุ ่ที �าใหเ้ กดิ โรค มี ๘ ประการ และ ๖ ประการ การพยายามหลีกหา่ งจาก มลู ของโรค เปน็ หนทางทส่ี ามารถ ป้องกันโรคได้

๑๕ครู ครูวฒุ ิ วุฒธิ รรมเวช ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ัญญาไทย 92 ทง้ั น้ี มูลของ โรค คือ ความ ประพฤติของมนุษย์ ทจ่ี ะทา� ใหโ้ รคบงั เกดิ ขน้ึ จัดไว้ ๘ ประการ คือ ๑.อาหาร ทานอาหารมาก หรอื นอ้ ยกวา่ ทีเ่ คย ทานอาหาร บดู เสีย อาหารรสแปลก ๒.อริ ยิ าบถ ควรผลดั เปลยี่ นอริ ยิ าบถ ใหเ้ หมาะสม ๓.ความรอ้ นและเยน็ เมอื่ มากเกนิ ไป จะทา� ใหธ้ าตวุ ปิ รติ แปรปรวน ๔.อดนอน อดขา้ ว อดน้�า ๕.กลั้นอุจจาระ ปัสสาวะ ๖.ท�างานเกินก�าลัง ๗.ความเศร้าโศกเสยี ใจ จะทา� ใหร้ า่ งกายเสอื่ มโทรม และ ๘.โทสะ จะเป็นการท�าร้ายตนเองหรอื ผอู้ น่ื สว่ นมลู เหตขุ องการเกดิ โรค ๖ ประการ ตามพระคมั ภรี ธ์ าตวุ วิ รณ์ คือ ๑.กนิ อาหารผดิ เวลาและอม่ิ นัก ๒.เสพเมถุนมาก ๓.กลางวันนอน มาก ๔.กลางคืนนอนไมห่ ลบั ๕.โทสะมาก และ ๖.กลน้ั อจุ จาระ ปัสสาวะ “แต่ปัจจุบัน ฤดูกาลเปล่ียนแปลงคลาดเคลื่อนไปมาก ฤดูกาลในแต่ละ ภาคก็แตกตา่ งออกไป ไมค่ ่อยตรงกนั นัก หากจะใหล้ ะเอียดจรงิ ๆ ตอ้ งพจิ ารณา สมุฏฐานอ่ืนประกอบด้วย เช่น ธาตุเจ้าเรือน หรือสภาพของร่างกายในปัจจุบัน พิจารณาตามอายุ ถ้าจะให้แน่นอนก็ควรตรวจชีพจรว่ามีลักษณะอย่างไร ภาพรวมโดย ท่วั ไปในเรอ่ื งการรกั ษาสขุ ภาพตามฤดูกาลเปน็ หลกั ”

ครวู ฒุ ิ วุฒธิ รรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ญั ญาไทย 93 อาหารทเ่ี หมาะสา� หรบั ฤดรู อ้ น อ.วฒุ ิ วฒุ ิ สว่ นผลไม้ เชน่ แตงโม ธรรมเวช แพทย์แผนไทยจากคลินิกธรรมเวช ชมพู่ มะละกอ แตงไทย ลูก แพทยแ์ ผนไทย ไมค่ วรรบั ประทานอาหารทม่ี รี ส ตาลอ่อน สาล่ี แอปเปิล ฝรั่ง ร้อน รสมันมากเกินไป ควรรบั ประทานอาหาร แก้วมังกร รากบัวหลวง เม็ดบัว ท่มี ีรสเยน็ และรสขม ประเภทพืชผกั เชน่ ถั่ว กระจบั มังคุด พลู แตงกวา แตงร้าน แตงไทย ถ่ัวฝกั ยาว ถ่ัว อาหารที่เหมาะส�าหรับฤดูฝน แขก ผักกาดขาว ผักบ้งุ กะหลา่� ปลี ใบบวั บก พชื ผกั ได้แก่ ขิง ข่า ตะไคร้ ใบกะเพรา กระเจย๊ี บมอญ สายบวั ผกั กะเฉด ผกั กดู ผกั โขม กระชาย แมงลัก สะระแหน่ ช้าพลู ผกั ชีฝร่ัง ดอกแค ยอดแค ข้เี หล็ก สะเดา ต�าลึง ขมน้ิ ขาว ขมน้ิ ชนั ผกั ชฝี รง่ั ผกั ชหี อม ผกั ชี มะระ คน่ึ ฉ่าย ผักกาด แครอท หวั ผักกาด ฟัก ลาว โหระพา หอม กระเทยี ม ใบมะกรดู น�า้ เตา้ ผกั กะสงั ผกั หวาน หัวปลี หยวกกล้วย พริกไทย พรกิ หยวก พริกช้ฟี า้ ผกั แพรว เตยหอม กระถิน ชะอม ฟักทอง เปน็ ต้น การ หมยุ (สมัด) ดอกกะทอื ดอกกระเจียว ใบ ปรงุ อาหารนน้ั ควรปรุงใหค้ รบถ้วน หาใชใ่ ชแ้ ต่ มะตูม ผักไผ่ ส่วนผลไม้ ได้แก่ ทเุ รียน ละมดุ รสใดรสหนึ่งเท่านนั้ ล�าไย ลิ้นจ่ี ขณะเดียวกันให้ระวังโรคที่มัก ระบาดในหน้าฝนด้วย เช่น โรคฉ่ีหนู โรคไข้ เลอื ดออก โรคไข้มาลาเรีย เปน็ ตน้ ธาตุเจ้าเรือน หรือสภาพของ ร่างกายในปัจจุบัน พิจารณาตาม อายุ ถ้าจะให้แน่นอนก็ควรตรวจ ชีพจรว่ามีลักษณะอย่างไร ภาพ รวมโดยทั่วไปในเรื่องการรักษา สุขภาพตามฤดูกาลเปน็ หลัก

๑๕ครู ครูวุฒิ วฒุ ธิ รรมเวช ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมปิ ัญญาไทย 94 อาหารทเี่ หมาะสา� หรบั ฤดหู นาวนั้น ความจริงแล้วอาหารท่ใี ช้ในฤดฝู นส่วนใหญท่ ่มี ีรสเผด็ ร้อนสามารถนา� มาปรงุ เป็นอาหารฤดหู นาวได้ดี และควรเพิม่ พืชผกั เช่น มะเขือเทศ มะขามสด ยอดมะขาม ผักตว้ิ มะละกอ ผลไม้ เช่น สม้ ต่างๆ มะนาว มะเฟอื ง มะไฟ และ ให้ระวังโรคที่มา กับลมหนาวตามนกท่ยี า้ ยถ่นิ หรอื เกสรดอกไม้ท่ีปลิวมา “จะเหน็ ไดว้ า่ การดแู ลสขุ ภาพดว้ ยการแพทยแ์ ผนไทยตามฤดกู าลนนั้ นอกจากพงึ หลกี เลย่ี ง สาเหตทุ ที่ า� ใหเ้ กดิ โรค ๘ และ ๖ ประการแลว้ ยงั มเี นอื้ หาสาระเปน็ จา� นวนมาก สามารถแยกออก ไดห้ ลายแขนง เชน่ ดา้ นโภชนาการ ดา้ นสมนุ ไพร ดา้ นการประพฤตติ น ครบู อกวา่ ในทน่ี ข้ี อนา� มา กล่าวได้เพยี งแนวทางเพื่อน�าไปขยายผลตามควรตอ่ ไปเทา่ น้นั หวงั วา่ คงสามารถจดุ ประกายใน การพัฒนาการแพทย์แผนไทยใหเ้ จรญิ ก้าวไกล สามารถน�ามาใช้ไดจ้ รงิ ในชวี ิตประจ�าวัน ตอ่ ไป” ครูวุฒิ วุฒิธรรมเวช แพทย์แผนไทยจากคลินิกธรรมเวชแพทย์แผนไทย ครูภูมิปัญญาไทย ด้านการแพทย์แผนไทย ส�านักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ สรุปทิ้งท้าย ก่อนลาจากกัน ยามเมอื่ พระอาทติ ย์ก�าลงั ชักรถลาลับขอบฟา้ บางเลน ที่อยู่ปจั จุบัน : เลขที่ ๗๑/๙๓ ถ.เพชรเกษม ๘๑/๒ แขวงหนองคา้ งพลู เขตหนองแขม กทม. ๑๐๑๖๒

ครูวุฒิ วุฒิธรรมเวช ๑๕ครู ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภมู ปิ ัญญาไทย 95 ภูมปิ ัญญาผ่านคมั ภรี ์โบราณ เสาหลักแพทยแ์ ผนไทย ด้วยประสบการณข์ องตนเอง ยาไทย ยาตม้ ๒ หมอ้ ๒ อาทิตย์ รกั ษา อาการเจบ็ ปวดทเี่ รอ้ื รงั หลายปี สง่ ผลให้ ครวู ฒุ ิ วฒุ ธิ รรมเวช ครภู มู ปิ ญั ญา ไทย รนุ่ ที่ ๕ สนใจศกึ ษาเรยี นรสู้ รรพคณุ สมนุ ไพรไทย เรมิ่ ตน้ จากพระคมั ภรี ์ โบราณ สมมตฐิ านวนิ จิ ฉยั ในรชั กาลที่ ๕ ผนวกกบั หลกั การพระพทุ ธศาสนา ปลกู สวนสมุนไพร ผสมผสานเทคโนโลยสี มัยใหม่ ให้การรักษาและผลิตยา สมนุ ไพรในรูปแบบต่างๆ โดยยึดหลักขององคก์ ารอนามยั โลก และแนวคดิ สขุ ภาพดี ตอ้ งประกอบดว้ ยสขุ ภาพกายและจติ ใจ ทสี่ มดลุ ซง่ึ กนั และกนั ตาม ฤดกู าล รวมทั้งเขา้ ใจสาเหตขุ องการเกิดโรค

๑๕ครู ครวู ุฒิ วุฒิธรรมเวช ดา้ นการแพทย์แผนไทย ภูมิปญั ญาไทย 96

ครูทองใบ แทน่ มณี ๑๕ครู ด้านภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 97 ครูทองใบ แท่นมณี ครูภมู ิปัญญาไทย ดา้ นภาษาและวรรณกรรม

๑๕ครู ครทู องใบ แท่นมณี ด้านภาษาและวรรณกรรม ภูมิปัญญาไทย 98

ครทู องใบ แท่นมณี ๑๕ครู ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภมู ปิ ัญญาไทย 99 Êº× ÊÒ¹ ปฐมบท ครูทองใบ แท่นมณี ผู้เป็นครูภูมิปัญญาไทย ด้านภาษาและวรรณกรรม ...พ่อของผมเปน็ ชาวนา จบ ป.๓ แมจ่ บแค่ ป.๑ แตพ่ ออา่ นหนงั สอื กนั ได้ บ้านเกิดอ�าเภอเขายอ้ ย จังหวัดเพชรบุรี คณุ ตาเปน็ หมอของ ตา� บล อาชพี คอื ทา� นาเปน็ หลัก ทง้ั หมดเปน็ ชาวนา ฐานะจริง ๆ คือ ชาวนา ทั่วไป มนี า มีไร่ มีบ้าน แมข่ ายของแบบคนไทยท่วั ไป ประมาณวา่ มฐี านะพอ อยไู่ ด้ สมยั นนั้ ตามชนบทจะมรี า้ นขายของอยรู่ า้ นสองรา้ น สว่ นใหญจ่ ะเปน็ คน จีน ส่วนคนไทยจะขาย ๆ เลิก ๆ เพราะคนไทยชอบเชือ่ แล้วไม่ให้