Home Explore TURKCE

TURKCE

Published by Filiz Turan, 2022-07-17 11:56:24

Description: TURKCE

Read the Text Version

Pages:

BU KONUDA ÖZETLE... Konuların ve Kavramların Özeti 1. Öyküleyici anlat›m olay, zaman, mekân, ﬂah›s 8. Yönetmeliklerde, kanun maddelerinde, uyar› ögelerine yaslan›r. levhalar›nda vb. kullan›lan anlat›m biçimi emre- dici anlat›md›r. 2. Betimleyici anlat›mda, varl›klar›n, çevrenin gör- sel özelliklerinin; kiﬂilerin ruhsal ve fiziksel özel- 9. Düﬂsel anlat›m, bir yazar›n hayal dünyas›n›n liklerinin anlat›m› söz konusudur. ürünü eserlerde görülür; gerçe¤in s›n›rlar›n› zorlar, aﬂar. 3. Aç›klay›c› anlat›m, bilgi verme, ö¤retme amac›y- la yaz›lm›ﬂ nesnel bir anlat›m biçimidir. 10. Gelecekten söz eden anlat›mda, yazarlar›n tah- min ve düﬂ gücüne dayal› yarg›lar› öne ç›kar. 4. Tart›ﬂmac› anlat›ma, bir düﬂünceyi savunmada 11. Diyaloglar, ister sözlü ister yaz›l› olsun söyleﬂ- baﬂvurulur, yazar kan›tlardan faydalan›r. meye ba¤l› anlat›m örnekleridir. 5. Aç›klay›c› ve tart›ﬂmac› anlat›mlarda dil, genel- 12. Mizahî anlat›m›n kullan›ld›¤› metinler, okuyan›, likle göndergesel iﬂlevinde kullan›l›r. dinleyeni gülümsetir. Zaman zaman yergiye da- yanan, nükteli anlat›mlard›r. 6. Coﬂku ve heyecana ba¤l› anlat›m genellikle ﬂiir- lerde kullan›l›r ve duygular› öne ç›kar›r. 13. Yazar, düﬂüncesini karﬂ›laﬂt›rma, benzetme, tan›m- lama, örneklendirme, tan›k gösterme, say›sal veri- 7. Destans› anlat›m epik ögelerle yüklüdür; kahra- lerle destekleme vb. yollarla geliﬂtirmeye çal›ﬂ›r. manl›k, savaﬂ, vatan sevgisi gibi konular bu an- lat›mla iﬂlenir. 14. Alan›nda söz sahibi birinin sözleriyle desteklenen metinlerde tan›k göstermeye baﬂvurulmuﬂtur. 110

Ö⁄REND‹KLER‹M‹Z‹ TEST EDEL‹M Kavrama Testi 1 ( 4.1 - 4.8 ) Kavrama Testi 2 ( 4.9 - 4.14 ) Genel Tekrar Testi ( 4.1 - 4.14 ) S›navlarda (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) Sorulmuﬂ Sorular S›navlarda Sorulabilecek Sorular 111

KAVRAMA TEST‹ 1 1. D›ﬂar›da gri bir hava vard›, hafifçe de ya¤mur ya¤›- 4. Irma¤a do¤ru uzanan bir saatlik yürüyüﬂ boyunca tropik yordu. Görüﬂmek için aylard›r bekledi¤imiz usta ya- bir iklimde oldu¤umuzu düﬂündüren zengin bir bitki ör- zar›n evine yaklaﬂt›kça sanki uzuyordu yollar. Uza- tüsü gözlerimizin önüne serilmiﬂti. Bostan sulamakta yan mesafeler nihayet bitti ve yazar›n evinin önünde kullan›lan su arklar›n›n oluﬂturdu¤u s›¤ batakl›klar, k›y›- durduk. Cam bir kap›n›n arkas›nda elinde bastonuy- larda art›k göremedi¤imiz kam›ﬂl›klar, ›s›rganlar, iri yap- la gördük onu. Klasik fakat ﬂ›k, gri bir kostüm giymiﬂ- rakl› yabani bitkiler, sazl›klar, da¤ fareleri, su y›lanlar› ve ti. Hemen yan›na gidip kendimizi tan›tt›k, eﬂiyle bir- daha niceleri… Bir yerden sonra bostan tükenir, ›rma¤a likte yaﬂad›¤› dairesine ç›kt›k. Daire çok sadeydi, her giden geniﬂ bir düzlü¤e girdik. K›y›da öbekleﬂmiﬂ sö¤üt yer kitaplarla, gazete ve dergilerle doluydu. a¤açlar› ›rma¤› haber verdi. Bir süre sonra K›z›l›rmak'›n bulan›k ve serin suyu bizi kendine ça¤›rd›. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisine baﬂvurulmuﬂtur? Bu parçada aﬂa¤›daki anlat›m biçimlerinin hangisin- den faydalan›lm›ﬂt›r? A) Aç›klama - tart›ﬂma B) Betimleme - al›nt› yapma A) Aç›klama B) Betimleme C) Tart›ﬂma C) Öyküleme - betimleme D) Karﬂ›laﬂt›rma - örnekleme D) Karﬂ›laﬂt›rma E) Tan›mlama E) Tart›ﬂma - benzetme 5. (I) Ayval›k, Ege Bölgesi'nin bir ilçesidir. (II) Bat›s› ma- 2. Kay›s› a¤açlar›n›n yeri geniﬂ bir üzüm ba¤›yd›. Beyaz vinin her tonunu bar›ndaran deniz, kuzeyi yeﬂil zey- taﬂlardan yap›lm›ﬂ k›sa bir duvar›n ötesindeki zeytin- tinlikleri, ﬂirin havas›yla Burhaniye, do¤rusu Berga- lik taﬂ vadiye kadar iniyordu. Ba¤›n ortas›ndaki harap ma, güneyi Dikili'yle çevrilidir. (III) Büyük kentlerin kulübenin kap›s›ndan bir adam ç›kt›. Saç›, sakal› y›prat›c› havas›ndan uzaklaﬂmak, biraz dinlenmek is- bembeyazd›. Kamburunu düzeltmek istiyormuﬂ gibi teyenlerin çamlarla kapl›, göz alabildi¤ine zeytin gerindi. Elleri, ayaklar› titriyordu. Gök kadar boﬂ, göl a¤açlar›yla dolu bu güzel yeri tercih etmeleri tesadüf kadar sakin duran denize bakt›, bakt›... de¤ildir. (IV) ‹lçeyi saran irili ufakl› ördek yeﬂili tepe- ler, el de¤memiﬂ orman› and›ran bol a¤açl› piknik Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisine yerleri ünlü yazar R. Halit Karay'›n da dikkatini çek- baﬂvurulmuﬂtur? miﬂtir. (V) Ayval›k'›n kuzey do¤usunda Kocada¤ ve kuzey bat›s›nda Alibey Adas› yer al›r. A) Tart›ﬂma – Aç›klama B) Aç›klama – Tan›mlama Yukar›da numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde be- C) Öyküleme – Betimleme timlemeye yer verilmemiﬂtir? D) Örnekleme – Betimleme E) Benzetme – Tan›mlama A) l. ve ll B) l. ve V. C) ll. ve lV. D) lll. ve lV. E) lV. ve V. 3. Köydeki evimiz büyük bir bahçenin içindeydi. Ker- 6. Mevlânâ Celaleddin beﬂ yüz y›ld›r ‹slam aleminin bir piçten yap›lm›ﬂ bahçe duvar›n›n baz› yerleri çökmüﬂ, e¤itim - ö¤retim merkezi olan Tacikistan'›n Belh ﬂeh- kimi yerleri de bastonuyla ayakta zor duran yetmiﬂlik rinde Müslüman bir vaizin o¤lu olarak dünyaya gel- bir ihtiyar gibi desteklerle bugüne gelebilmiﬂti. Bu di. As›l ad› Muhammed olan Mevlânâ'ya daha sonra ahﬂap harabe, gelip giden olmad›¤›ndan belirginli¤i- inanç, sadakat abidesi anlam›na gelen \"Celaleddin\" ni büsbütün yitirmiﬂ bir patika ile köye ba¤lan›yordu. ad› verildi. Belh'te yaﬂayan Mevlânâ daha sonra Ana- dolu'ya göç etti ve burada da Rumlar›n yaﬂad›¤› yer Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisine manas›nda \"Anadolulu\" anlam›na gelen Rumî ad›n› baﬂvurulmuﬂtur? ald›. Do¤u'da Mevlânâ ad›yla daha s›k an›lan Cela- leddin, Bat›'da Rumî ad›yla bilinmektedir. A) Aç›klama B) Betimleme Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerin hangisi a¤›r basmaktad›r? C) Tan›mlama D) Tart›ﬂma A) Aç›klama B) Öyküleme C) Betimleme E) Karﬂ›laﬂt›rma D) Tart›ﬂma E) Karﬂ›laﬂt›rma 112

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 7. Cumhuriyet Döneminde yaz›nsal etkinliklere baﬂla- 10. Ne dedin? O hançerden daha keskin isim, senin a¤- yan ﬂairleri kesin gruplar alt›nda birleﬂtirmek oldukça z›nda ne ar›yor? Tekrar etme, tekrar etme, ﬂu berabe- zordur. Fakat bu dönem ﬂairlerini kiﬂisel ac›lar› ve aﬂ- rinde getirdi¤in meﬂale, ﬂu meﬂalenin yan›nda duran k› konu alanlar, ulusal duygular› iﬂleyenler ve top- ﬂeyler nam›na ve ﬂu sönmüﬂ ocak hakk› için, sana lumsal problemleri dile getirenler olarak grupland›ra- yalvar›r›m, o ismi bir daha a¤z›na alma. Sus, sus! Ah, biliriz. Hatta bu grupland›rmaya baﬂka konular› da iﬂte, dehlizlerdeki yarasalar odan›n içine dolmaya ekleyebiliriz. Bu arada hiçbir s›n›fland›rmaya dahil baﬂlad›. edilmeyen ﬂairlerin olabilece¤ini unutmayal›m. Çün- Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisin- kü baz› ﬂairler kendilerine özgü bir yol seçmiﬂlerdir. den yararlan›lm›ﬂt›r? A) Gelecekten söz eden anlat›m Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›da verilenlerin hangi- B) Aç›klay›c› anlat›m sinden yararlan›lm›ﬂt›r? C) Destans› anlat›m D) Tart›ﬂmac› anlat›m A) Tart›ﬂma B) Tan›mlama C) Aç›klama E) Coﬂku ve heyecana ba¤l› anlat›m D) Al›nt› yapma E) Tan›k gösterme 11. ------- anlat›m›n en belirgin özelli¤i, bu anlat›m türüy- le oluﬂturulan metinlerde tarihî olaylar›n, bu olaylar› 8. Baz› sanatç›lar yazarl›k yetene¤inin hiçbir zaman kay- yaﬂayanlar›n serüvenleri ve kahramanl›klar›n›n anla- bolmayaca¤›n› söylerler. ‹nsan›n öteki becerileri yete- t›lmas›d›r. Bu anlat›mda, bir olay örgüsünün bulun- biliyorsa yazarl›k yetene¤i neden kal›c› olsun? Yazar- mas›, -------- anlat›m ile benzer yönüdür. l›k yetene¤i de zamanla kaybolup yitebiliyor. Bir ﬂair bir gün daha kötü bir ﬂair, bir yazar daha kötü bir ya- Bu parçada boﬂ b›rak›lan yerlere s›ras›yla aﬂa¤›daki- zar haline gelebiliyor. Bunda yeni durumlara ayak uy- lerin hangisinde verilenler getirilmelidir? duramama, eskinin kuﬂat›c›l›¤›ndan kurtulamama ol- A) Destans› - öyküleyici dukça etkilidir. Falih R›fk› Atay'da yetenek erozyonu B) Coﬂku ve heyecana ba¤l› - destans› meydana gelmiﬂtir. C) Aç›klay›c› - öyküleyici D) Düﬂsel - betimleyici Bu parçan›n anlat›m›ndan özellikle aﬂa¤›dakilerden E) Aç›klay›c› - kan›tlay›c› hangisine baﬂvurulmuﬂtur? 12. 18 yaﬂ›ndan gün almam›ﬂ adaylar yar›ﬂmaya kat›la- A) Tan›k gösterme B) Tart›ﬂma maz. Adaylar›n daha önce böyle bir yar›ﬂmaya kat›l- mam›ﬂ olmas› gerekmektedir. Üniversite mezunu ol- C) Tan›mlama D) Al›nt› yapma mayan adaylar›n baﬂvurular› geçersiz say›lacakt›r. Bu metin, aﬂa¤›daki anlat›m biçimlerinin hangisine E) Betimleme örnek olabilir? A) Emredici anlat›m 9. Mektubun çok yavaﬂ bir iletiﬂim arac› oldu¤u söyle- B) Öyküleyici anlat›m niyor. Bu yüzden günümüzde insanlar telefonlaﬂma- C) Söyleﬂmeye ba¤l› anlat›m y› ya da internet üzerinden yaz›ﬂmay› tercih ediyor- D) Tart›ﬂmac› anlat›m lar. Böylece oldukça h›zl› bir ﬂekilde ulaﬂ›yorlar di¤er E) Gelecekten söz eden anlat›m insanlara. Ancak bu teknolojik araçlar›n mektup gibi ucu yak›labilir mi, aras›na bir çiçek konup sevilene yollanabilir mi? Acele acele söylenen ya da yaz›lan birkaç cümle duygular› tam ifade edemiyor. Bu yüz- den sevdiklerimizle, san›lan›n aksine daha iyi iletiﬂim kuram›yoruz asl›nda. Onlara daha çabuk ulaﬂsak da onlarla daha yüzeysel paylaﬂ›yoruz duygular›m›z›. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerin hangisi a¤›r basmaktad›r? A) Al›nt› yapma B) Benzetme C) Tart›ﬂma D) Örnekleme E) Betimleme C-C-B / B-B-A / C-B-C / E-A-A 113

KAVRAMA TEST‹ 2 1. Aﬂa¤›daki özelliklerin hangisi düﬂsel anlat›mla yaz›l- 4. – Eleﬂtirilerinizi sert bulanlar var, siz ne dersiniz? m›ﬂ metinlerde görülmez? – Aç›kças› okudu¤um esere göre de¤iﬂiyor. Bazen öyle kitaplar geçiyor ki elime, bunlar› sakin sakin A) Hayal ögesinden faydalanma eleﬂtirmem mümkün olmuyor. Yazarlar›n ne yaz- B) Dilin ﬂiirsel iﬂlevinden yararlanma d›klar›na, nas›l yazd›klar›na bakmas› laz›m. C) Zaman, mekân, olay ögelerini bar›nd›rma Bu metinde, aﬂa¤›dakilerin hangisinden faydalan›l- D) Yaﬂanan olaylar› anlatma m›ﬂt›r? E) Ola¤anüstü ögelere yer verme A) Öyküleyici anlat›m B) Betimleyici anlat›m 2. Günün birinde yeryüzündeki bütün kuﬂlar kendileri- C) Tart›ﬂmac› anlat›m ne bir kral kuﬂ seçmek için bir araya gelir. Uzun tar- D) Söyleﬂmeye ba¤l› anlat›m t›ﬂmalardan sonra anka kuﬂunu kral olarak seçmeye E) Coﬂku ve heyecana ba¤l› anlat›m karar verirler, ancak Anka kuﬂu Kaf Da¤›'n›n ard›nda yaﬂamaktad›r. Bu yüzden uzun bir yolculu¤a ç›karlar 5. Yerde sararm›ﬂ yapraklar aya¤›m›za dokunuyor s›k hep birlikte. Daha yolun yar›s› dahi kat edilmemiﬂ- s›k, yapraklar›n h›ﬂ›rt›s› da orman›n sessizli¤ini bozu- ken yüz binlerce kuﬂ ölür ve daha geçilecek yedi ci- yor. Güneﬂ batmaya baﬂlarken renklerin çeﬂitlili¤i de han vard›r. Yollar›na devam ederler ve sonunda Kaf azal›yor. Giderek yapraklar›n saçt›¤› ›ﬂ›k sönüyor, de- Da¤›'n› uzaktan görecek kadar yak›nlaﬂ›rlar. Ancak renin bembeyaz köpükleri buzul mavisine dönüyor. Kaf Da¤›'na vard›klar›nda yüz binlerce kuﬂtan geriye Derken Bursa’m›zdan çiçek kokular› yay›l›yor. sadece bir avuç kuﬂ kalm›ﬂt›r ve orada bulduklar› An- Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden ka kuﬂu da karﬂ›lar›na ç›kan bir aynadan baﬂka bir hangisi söylenemez? ﬂey de¤ildir. A) Farkl› duyulara yer verilmiﬂtir. Bu parçan›n anlat›m biçimi aﬂa¤›dakilerin hangisidir? B) Betimleyici ögeler vard›r. C) Örneklere baﬂvurulmuﬂtur. A) Betimleyici anlat›m D) ‹kilemeye yer verilmiﬂtir. B) Fantastik anlat›m E) Öznel yarg›lar bulunmaktad›r. C) Söyleﬂmeye dayal› anlat›m D) Kan›tlay›c› anlat›m E) Destans› anlat›m 3. Kuzey Kutbu’ndaki buzullar, 2050’lili y›llarda % 15 6. Özgür de¤ilseniz hiçbir ﬂey de¤ilsinizdir. Özgürlük civar›nda azalm›ﬂ olacak. Bu, deniz seviyesinin yük- insan›, insan yapan yegâne zenginliktir. Goethe: selmesi sonucunu do¤uracak. Bu y›llarda deniz sevi- “Mutluluk; özgür bir toprak üstünde özgür bir ulus yesindeki yükselmenin % 25 civar›nda olaca¤› tah- aras›nda, özgür bir iﬂ görmektir.” derken özgür olma- min ediliyor. d›kça mutlu olunamayaca¤›n› da anlatm›ﬂ olur. Bu metinde aﬂa¤›daki anlat›m türlerinin hangisine Bu parçada aﬂa¤›dakilerden hangisinden faydalan›l- özgü nitelikler görülmektedir? m›ﬂt›r? A) Aç›klama - gelecekten söz eden anlat›m A) Öyküleme B) Betimleme B) Öyküleme - fantastik anlat›m C) Betimleme - emredici anlat›m C) Karﬂ›laﬂt›rma D) Kiﬂileﬂtirme D) Tart›ﬂma - düﬂsel anlat›m E) Karﬂ›laﬂt›rma - kan›tlay›c› anlat›m E) Tan›k gösterme 114

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 7. Gece yar›lar›na do¤ru bile Bo¤aziçi'nin sesleri büs- 9. Mutluluk, insan›n kendisiyle ve d›ﬂ dünyayla bar›ﬂ bütün susmazd›. Bu sesler, gecelere sanki bir ninni içinde olmas›ndan kaynaklanan bir iç huzur hâlidir. söyler ve geceler bu sesleri, sanki bir ninni gibi din- Andre Gide bu konuda: “Mutlu olmak insan›n baﬂka- ler. Geçen bir kay›ktan denize dalan küreklerin sular- lar›na karﬂ› da bir görevidir.” der. Hatta daha da ileri dan ç›kard›klar›, sonra, sulardan damlatt›klar› ipek- giderek sadece mutlu olan insanlar›n sevilebilece¤ini ten sesler... Uzakta, bir gazel söyleyerek giden bir iddia eder. O kiﬂilerin kendi imkânlar›yla elde ettik- adam›n yan›k sesi, A¤lar›n›, gelen bir vapurdan koru- leri mutlulu¤un, baﬂkalar›na sunulabilecek en güzel mak isteyince hemen candan kopan sesleriyle \"Kap- arma¤an oldu¤unu söyler. tan! Kaptan!\" diye hayk›rmalar›... Bo¤az'›n ortas›nda, geceden daha koyu bir gölge halinde denizin sular›- Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerin hangisinden n› yararak yüzen bir vapurun ç›kard›¤› sesler... yararlan›lm›ﬂt›r? Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›da verilen- A) Karﬂ›laﬂt›rma – betimleme – öyküleme lerden hangisi yanl›ﬂt›r? B) Tan›mlama – örneklendirme – betimleme C) Aç›klama – tan›k gösterme – öyküleme A) Anlat›c› duygular›n› yans›tm›ﬂt›r. D) Tan›mlama – tan›k gösterme – aç›klama E) Benzetme – tart›ﬂma – tan›mlama B) Betimleyici ve öyküleyici anlat›ma yer verilmiﬂtir. 10. Leylek, yaz mevsiminin kuﬂu de¤il, kendisi yazd›r. C) Birden fazla duyu ile seçilen ayr›nt›lar bulunmak- K›rm›z› gagas›n›n tak›rt›s› sanki sese dönüﬂmüﬂ bir s›- tad›r. cak temmuzdur. Bir baca üstünden ufka izdüﬂümü düﬂen bir leylek ﬂekli, hayal gücüne neler katmaz. D) Benzetme ve seslenme vard›r. Mavili¤i iç bay›ltan sonsuz bir gök... Yeﬂil bir vadide gizlenmiﬂ küçük bir ﬂehir... Alçak bir gece semas›na E) Örneklerle bir düﬂüncenin aç›klamas› yap›lm›ﬂt›r. serpilmiﬂ küçük y›ld›zlar... Bütün bu y›ld›zlar içinde bir leyle¤in k›m›ldayan gagas›... Parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden hangisi söylenemez? A) S›fatlardan yararlan›lm›ﬂt›r. B) Eksiltili cümleler kullan›lm›ﬂt›r. C) Betimlemeye be¤eni duygusu kat›lm›ﬂt›r. D) Olaylar oluﬂ s›ras›na göre verilmiﬂtir. E) ‹sim cümlelerine yer verilmiﬂtir. 8. Kitap ve televizyon, ayr› konularda çok farkl› olarak 11. Serhat ﬂehri Kars; kalesiyle, eski yap›lar›yla, ﬂatolar›y- fakat istenen fonksiyonlar› üstlenen insan icad›n›n la, hamamlar›yla gerçekten tarih kokar. Tarihi Kars araçlar›ndan ikisidir. Birinin tarihi yaz›n›n icad› ve Antlaﬂmas›'n›n yap›ld›¤› bina dahil birçoklar› koruma matbaan›n bulunmas› gibi çok eski as›rlara dayand›- alt›na al›nm›ﬂ, restorasyonlar› sa¤lanm›ﬂ. Kars Çay› ¤› halde televizyon harika icatlar›n son çocuklar›n- üzerindeki köprü en eski yap›lardan oldu¤u hâlde dan biri. Mazisi daha çok yeni say›l›r. Yurdumuzda hâlâ görevini yapabilmekte. Üzücü olan ise, Nam›k as›l yayg›nl›k göstermeye baﬂlad›¤› y›l ise 1968'dir. Kemal'in evinin muhafaza edilememesi. Her ikisi de iyi ya da kötü amaçlara hizmet edebilir. Fakat yay›lma alanlar›, tesir h›zlar› bak›m›ndan bü- Bu parçan›n anlat›m› için aﬂa¤›dakilerden hangisi yük farkl›l›klar gösterirler. söylenemez? Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerin hangisi a¤›r A) Benzetmelere baﬂvurulmuﬂtur. basmaktad›r? B) Aç›klay›c› cümleler kullan›lm›ﬂt›r. A) Öyküleme B) Betimleme C) Görme duyusundan yararlan›lm›ﬂt›r. C) Örnekleme D) Karﬂ›laﬂt›rma D) Somut bir anlat›m yolu izlenmiﬂtir. E) Karﬂ›laﬂt›rma yap›lm›ﬂt›r. E) Tart›ﬂma D-B-A / D-C-E / E-D / D-D-A 115

GENEL TEKRAR TEST‹ 1. Ekvatordan kuzey güney yönünde birer derece aç›y- 4. ﬁehrin kiﬂilikler ve kimlikler üzerindeki etkisi, ﬂehir la geçen bir kutuptan ötekine uzanan daire yaylar›- ad›nda biriktirilmiﬂ bir iltifat gibidir. Sözgelimi ﬂehir söz- na meridyen ad› verilir. Ekvatorun çevresi 360 dere- cü¤ü kimliklerimizi belirleyen bir mekân ça¤r›ﬂ›m› yara- ce oldu¤undan 360 meridyen bulunur. Meridyenler t›rken, kent sözcü¤ü, biraz huzursuzluk hissi uyand›r›r. aras›ndaki uzakl›k ekvator üzerinde yaklaﬂ›k 111 ﬁehir dendi¤inde zihnimizde bir kuﬂat›c›l›k ve ba¤l›l›k, km'dir. Bu uzakl›k, ekvatordan kutuplara do¤ru gidil- kent dendi¤inde ise duyars›zl›k ve tekilleﬂme ça¤r›ﬂ›m› dikçe daral›r. Meridyenler birleﬂerek kutuplarda bir olur. Bunlardan birincisinin ifade etti¤i ruh ile ikincisin- nokta halini al›r. Meridyenlerin yerini belirlemek için deki kimliksizlik, çat›ﬂma hâlinde gibidir. Yaln›zca keli- Londra'daki Greenwich gözlem evinden geçen me- me olarak düﬂünüldü¤ünde bile birincisi toparlay›c›, ridyen esas al›nm›ﬂt›r. 0 derece olarak kabul edilen ikincisi soyutlay›c›d›r. ‹lkinde toplumsall›k, ikincisinde bu meridyen baﬂlang›ç meridyenidir. bireysellik ön planda görülür. Örne¤in; K›rﬂehir ad› zi- hinlerde tarihi bir geçmiﬂ, K›rkent ise bir kooperatif in- Bu parçan›n anlat›m›ndan aﬂa¤›dakilerden hangisi ﬂaat› ça¤r›ﬂt›r›r. Nevﬂehir her ne kadar ad›nda yenilik yoktur? (nev) bulunsa da eski bir Osmanl› ﬂehridir de bunu Ye- nikent yapt›¤›m›zda bir sayfiye mekân› akla gelir. A) Tan›mlama yapma B) Terimler kullanma Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi a¤›r C) Özel adlara yer verme basmaktad›r? D) Aç›klamaya baﬂvurma E) Benzetmelerden yaralanma A) Tan›mlama B) Tart›ﬂma C) Karﬂ›laﬂt›rma D) Betimleme 2. Dünün romanc›s› hayat›n bunal›ml› dönemlerini ru- E) Benzetme hun ve kalbin aﬂ›r› hallerini seçmeye ve anlatmaya çal›ﬂt›¤› hâlde bugünün romanc›s› bir kalbin, bir ru- 5. Trenle geldi¤im Band›rma'dan ‹stanbul'a geçmek hun, bir zekân›n öyküsünü yaz›yor. Amaçlad›¤› etki- için vapura bindim. Gecenin üçü, güvertedeyim. Buz yi yaratmak, gerçe¤in heyecan›n› duyurmak için bu- gibi esen rüzgâr yüzüme çarp›yor. Dolunay, kapkara günün romanc›s› do¤ru ve kan›tlanm›ﬂ olaylar› ele bulutlar›n arkas›ndan seçilmiyor. Hafif hafif ya¤mur al›yor. Bu durum onu dünün roman anlay›ﬂ›ndan ya¤›yor ve ben bir bilinmeze do¤ru gidiyorum. büsbütün ay›r›yor. Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili aﬂa¤›dakilerden hangi- Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›daki duyulardan han- si söylenemez? gilerine yer verilmiﬂtir? A) Karﬂ›laﬂt›rma yap›lm›ﬂt›r. A) Koklama – iﬂitme B) Görme – dokunma B) Anlat›c›, duygusal etkilenmelerini yans›tm›ﬂt›r. C) Amaç – sonuç ilgisine yer verilmiﬂtir. C) Dokunma – tatma D) Görme – iﬂitme D) Niteleyici sözcükler kullan›lm›ﬂt›r. E) Gerçek anlaml› sözcüklere yer verilmiﬂtir. E) Tatma – koklama 3. Aydos Da¤›'n›n kekik kokan eteklerini yalayarak ge- 6. Huzurla köﬂenize çekildi¤inizde, kendi kalbinizle il- len rüzgâra ba¤r›m›z› verip buz gibi Ayazma, ve Ko- gilenmekle dünyan›n en önemli iﬂini yapt›¤›m›z› his- ru sular›n›n içtikçe her yar›m saatte bir karn›m›z ac›- sedin. ‹steklerinizle, bunlar›n ne kadar elzem olup ol- k›yor. Az ileride Pendikli muhacir çocuklar›n› görü- mad›¤›yla ilgilenin. Sahip olduklar›n›z›n fark›na var- yoruz. Yanlar›na var›p onlardan at kiral›yoruz. Ata maya çal›ﬂ›n bu özel zamanlarda. ﬁükredin bunlar binip yukar›lara do¤ru ç›k›yoruz. Dönüﬂte yine kurt- için. ﬁayet her ﬂeyden yak›nan biriyseniz bazen sahip lar gibi ac›kt›¤›m›z› duyuyoruz. olduklar›n›z› kaybetti¤inizi düﬂünerek onlar›n ne ka- dar önemli oldu¤unu da anlayabilirsiniz. Bu parçada ayr›nt›lar›n seçiminde aﬂa¤›daki duyula- r›n hangisinden yararlan›lmam›ﬂt›r? Bu parça ile ilgili olarak aﬂa¤›dakilerin hangisi söyle- nemez? A) Koklama B) Görme C) ‹ﬂitme A) Dil, genellikle, al›c›y› harekete geçirme iﬂlevindedir. D) Tutma E) Dokunma B) Okuyucuya çeﬂitli konularda tavsiyelerde bulun- maktad›r. C) Öznel de¤erlendirmeler içermektedir. D) Gözlem ve izlenimler aktar›lm›ﬂt›r. E) Devrik cümlelerden yararlan›lm›ﬂt›r. 116

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 7. Y›llar önce köyün birinde iki arkadaﬂ at yaﬂarm›ﬂ. Bir 10. Bizde mizah yok zannedilir. Sonradan di¤er türler gi- çiftçinin arabas›n› çeken bu iki at, zaman geçtikçe an- bi o da Bat› edebiyat›ndan gelmiﬂ san›l›r, de¤il mi? laﬂamamaya, çekiﬂmeye baﬂlam›ﬂlar. Canci¤er bu iki Hay›r, mizah bizde çok eskiden beri vard›r. ‹ﬂte Har- arkadaﬂ birbirlerine küsmüﬂler. Yan yana gidiyorlar name... Asl›nda mizah›n amac› güldürürken düﬂün- ama a¤›zlar›n› b›çak açm›yormuﬂ. Gün gelmiﬂ bu at- dürmektir. Mizahta bir ciddiyet söz konusudur. Ve lardan biri bu dünyadan göçmüﬂ. Di¤eri bu duruma asl›nda ciddi bir iﬂtir mizah. Nasreddin Hoca’da, gü- çok üzülmüﬂ, günlerce gözyaﬂlar› dinmemiﬂ: \"Keﬂke len düﬂünce olmuﬂtur mizah. onunla küsmeseydim, ona karﬂ› bu kadar inatç› ve ka- ba olmasayd›m.\" diye hay›flanm›ﬂ durmuﬂ. Dostlukla Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi a¤›r ve hoﬂgörüyle yaﬂanacak günler varken enerjisini ar- basmaktad›r? kadaﬂ›yla tart›ﬂmaya harcad›¤› için çok piﬂmanm›ﬂ. A) Betimleme – öyküleme Bu parçayla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerin hangisi söyle- B) Tart›ﬂma – örneklendirme nemez? A) Öyküleyici anlat›m tekni¤inden yararlan›lm›ﬂt›r. C) Tan›mlama – öyküleme B) Kiﬂileﬂtirmeye baﬂvurulmuﬂtur. D) Benzetme – tart›ﬂma C) ‹kileme ve deyimlerden yararlan›lm›ﬂt›r. E) Tan›k gösterme – betimleme D) Zaman ve mekân kavram› belirsizdir. E) Kahraman anlat›c› bak›ﬂ aç›s› kullan›lm›ﬂt›r. 11. Engin, mavi deniz k›ﬂ öncesinin so¤uk, puslu havas›- na bürünmüﬂtü ve ﬂimdi de akﬂam iyice yaklaﬂm›ﬂ, 8. Esneme aktivitesini, uyku hâli veya s›k›lm›ﬂ olmakla hava kararmaya baﬂlam›ﬂt›. Sandal, yükselip alçalarak iliﬂkilendirmemize ra¤men esnemenin fonksiyonu dalga tepesinde görülüp sonra dalga çukuruna gömü- uyand›rmakt›r. Esneme, daha fazla miktarda havan›n lerek güçlükle k›y›ya yaklaﬂmaktayd›. Deniz gittikçe ci¤erlerimize dolmas›n› sa¤layacak ﬂekilde kas grup- daha da kabar›yor, rüzgâr u¤ul u¤ul esiyor; dalgalar lar›n› çal›ﬂt›r›r ve kan›m›zda oksijen oran›n› h›zla güldür güldür yuvarlan›yordu. Dalga uçlar›ndan püs- yükselterek bizi uyand›r›r. Esnemenin, vücut taraf›n- küren sular adam›n yüzüne çarp›yor, kürek çeken el- dan tam uyan›kl›¤a eriﬂmek amac›yla baﬂlat›lan bir leri so¤uktan ve ›slanmaktan ﬂiﬂip kabar›yordu. hareket oldu¤u söylenebilir. Ve esnemek bulaﬂ›c›d›r. Odada bir kiﬂi esnerse di¤erleri de esnemeye baﬂlar. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi yoktur? Bu parçayla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerin hangisi söyle- nemez? A) Tan›mlamalarla anlat›m› yo¤unlaﬂt›rma A) Yarg›lar somut anlat›mla sunulmuﬂtur. B) Varl›klar› ay›r›c› özellikleriyle anlatma B) Nesnel de¤erlendirmeler içermektedir. C) Sözcüklerin karﬂ›t anlamlar›ndan yararlanma C) Bir aç›klama paragraf›d›r. D) Ayr›nt›lar›n seçiminde birden fazla duyudan ya- rarlanma D) Örneklere baﬂvurulmuﬂtur. E) Bir durum aﬂamal› olarak aç›klanm›ﬂt›r. 9. Nedense herkes sonbahar› hüzünle an›yor. Oysa yaz E) Belli bir zaman diliminde geçen olay› anlatma bana göre miskinlik ve can s›k›nt›s› demek. Sonba- harsa tempo ve heyecanl› baﬂlang›çlar... O yüzden 12. Destan, masal kaynakl›d›r. Bize, benzemek istedi¤i- sonbaharlara daha çok sevinci yak›ﬂt›r›yorum. “Ölü” miz kiﬂilerin yaﬂay›ﬂlar›n› anlat›r. Destanlar› dinler- yapraklar bana yeni bir diriliﬂ düﬂündürüyor. Bu ne- ken düﬂsel bir yolculu¤a ç›kar›z. Romansa gerçekten denle parkta sararm›ﬂ yapraklar› seyrediyorum. Ru- uzaklaﬂmaz hep gerçe¤i anlatmaya çal›ﬂ›r. Romanda- humu onlar›n k›z›l ç›t›rlar›na b›rak›yorum. ki kiﬂiler hayattan kopuk kimseler de¤ildir. Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden hangisi söylenemez? A) Tart›ﬂmac› bir anlat›ma yer verilmiﬂtir. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerin hangisine B) Karﬂ›laﬂt›rma vard›r. baﬂvurulmuﬂtur? C) Eksiltili cümle kullan›lm›ﬂt›r. A) Örneklemeye B) Karﬂ›laﬂt›rmaya D) Mecaz anlaml› sözcükler vard›r. E) Anlat›m nesnel yarg›larla pekiﬂtirilmiﬂtir. C) Al›nt› yapmaya D) Tan›mlamaya E) Tan›k göstermeye 117 E-B-C / C-B-D / E-E-E / B-A-B

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. Sofraya hep birlikte otururduk. Tahtadan, yuvarlak bir 4. Ankara'n›n, mimarisiyle ünlü ilçesi Ayaﬂ'ta bir sokak... yer sofras›na, ayaklar›m›z› alt›m›za al›p yan oturarak Sokaktaki tarihi evlerden biri... Badanas› solmuﬂ, s›va- yaklaﬂ›rd›k. Sofra örtüsünü dizlerimizin üzerine çe- lar› yer yer dökülmüﬂ. Pencere pervazlar› da do¤aya kerdik. Babam ba¤daﬂ kurarak baﬂ köﬂede otururdu. direniyor; bir bak›ma evin sahibi yaﬂl› kad›n› and›r›yor. Beni sa¤›na, k›z kardeﬂimi de soluna al›rd›. Karﬂ›s›nda Ev de yorgun, sahibi de. Ne var ki yaﬂam sürüyor. annem otururdu. Babam, yeme¤e baﬂlamadan içimiz- den biri yan›l›p da yeme¤e uzanacak olursa, hiç ac›- Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerin hangisine madan kaﬂ›¤›n›n tersini, uzanan elin s›rt›na indirirdi. baﬂvurulmam›ﬂt›r? Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerin hangisinde A) ‹zlenimleri belirtmeye verilenlerden yararlan›lm›ﬂt›r? B) Benzetme yapmaya C) Eksiltili cümleler kullanmaya A) Betimleme – öyküleme D) Kiﬂileﬂtirmeden yararlanmaya B) Öyküleme – örnek verme E) Örnekler vermeye C) Betimleme – aç›klama D) Aç›klama – öyküleme ÖSS - 1998 E) Aç›klama – örnek verme ÖSS - 1997 2. Röportajla öykü aras›nda kimi benzerlikler vard›r. 5. (I) Sabahlar›, gecenin nemiyle ürpermiﬂ çimenler ‹kisi de yaﬂam›n gerçekleriyle beslenir. Röportaj›n üzerinde yürüyüﬂ yap›yorum. (II) Hava saydam; gün gerçekli¤i belgelere, kan›tlara, somut olay ya da ol- ›ﬂ›¤›, gözleri kamaﬂt›ran güçlü bir ayd›nl›k yay›yor or- gulara dayanmas›ndan ileri gelir. Öyküde ise bunlar tal›¤a. (III) A¤açlar çiçekli, tepelerin kadifemsi koyu hayal gücüyle yeni bir renk, yeni bir görünüm kaza- mavili¤ine gururla yaslanm›ﬂlar. (IV) Ö¤le vakti bal- n›r. Öte yandan bütün anlat›m türleri için geçerli konda oturup kemiklerimi bahar güneﬂinin s›cakl›¤›- olan dilin güzel ve etkili kullan›m›, röportaj ve öykü na b›rak›yorum. (V) Yaﬂlan›yorum; ama aynalarda için de söz konusudur. göremedi¤im bir genç k›z var içimde. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi a¤›r Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde basmaktad›r? insana özgü nitelikler, baﬂka varl›klara aktar›larak ve- rilmiﬂtir? A) Betimleme B) Karﬂ›laﬂt›rma C) Öyküleme D) Tan›mlama A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve IV. E) Örneklendirme D) III. ve IV. E) IV. ve V. 1997 ÖSS - 1999 3. On alt›nc› katta asansörden indik. Bana oday› göste- 6. Küf yeﬂili yapra¤›n üzerinde koyu benekler vard›. recek çocu¤un peﬂinden yürüyordum. Çocuk k›sa bir Yapraktan ac›, kemi¤imsi bir koku geliyordu. Adam, koridoru geçti, bir odan›n önünde durdu. Ben de dur- yapra¤a bak›yor, beneklerini say›yordu. Birden yap- dum. Kap›y› açt›, içeri girdik. Perdeler s›k› s›k›ya ka- ra¤›n üstündeki beneklerden biri, k›m›ldad›. Koyu pal›. Çocuk perdeleri aç›p d›ﬂar›y› göstermek istedi. kestane renkli minicik bir böcek! Sonra böce¤in s›r- Engel oldum. Lambalar› yakt›. Banyonun kap›s›n› aç- t›ndaki koyu kestane kabuk ç›t›rdayarak yar›ld›. Al- t›. Bir ﬂey isteyip istemedi¤imi sordu. ‹stemedi¤imi t›ndan tül gibi yar› saydam kanatlar ç›kt›. Uçuverdi söyledim. Bahﬂiﬂini verdim, gitti. böcek. Nemli, ›l›k bir esintinin içinde yitip gitti. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi yoktur? A) Duygular› yans›tma Bu parçada ayr›nt›lar›n seçiminde aﬂa¤›daki duyula- B) Eylemleri oluﬂ s›ras›na göre verme r›n hangisinden yararlan›lmam›ﬂt›r? C) Gözlem gücünden yararlanma D) De¤iﬂik yap›l› cümleler kullanma A) Görme B) Tatma C) Dokunma E) Birinci kiﬂinin a¤z›ndan anlatma D) ‹ﬂitme E) Koklama ÖSS - 1998 1993 118

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 7. Bir öyküyü okuyanla, onun oyunlaﬂt›r›lm›ﬂ biçimini 10. Kenar mahalleler... Birbirine geçmiﬂ, yaslanm›ﬂ tahta sahnede izleyen kiﬂi aras›ndaki fark nedir? ‹zleyen, evler... Kiminin kaplamalar› biraz daha kararm›ﬂ, kimi- gördüklerini dolays›z olarak yaﬂamaktad›r. Baﬂka de- nin balkonu biraz daha e¤rilmiﬂ, kimi biraz daha öne yiﬂle sahnede, ortaya konulan haz›r bir dünya vard›r; e¤ilmiﬂ, kimi biraz daha çömelmiﬂtir. Hepsi hastad›r; izleyici tüm duygular›n› harekete geçirerek bu dün- onlar› seviyorum; çünkü onlarda kendimi buluyorum. yay› alg›lar. Okuyan ise, okuduklar›n› kendi düﬂünce ve düﬂ süzgecinden geçirerek kafas›nda canland›r›r. Bu parçan›n anlat›m biçimi, aﬂa¤›dakilerden hangisi- ne bir örnektir? Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi a¤›r basmaktad›r? A) Betimleme (tasvir) B) Tart›ﬂma A) Karﬂ›laﬂt›rma B) Tan›mlama C) Aç›klama D) Öyküleme (hikâye etme) C) Aç›klama D) Örneklendirme E) Örnekleme E) Öyküleme 1987 1994 8. Akçakavaklar›n, diﬂbudaklar›n aras›nda gerçek yeﬂil 11. Acaba niye? ‹ﬂe polenden baﬂlayal›m. Ad›, çiçektozu çam orman›na giriyorum. Yo¤un bir reçine kokusu du- ama, ille de çiçeklerden gelmesi ﬂart de¤il. ‹¤de, kay›n, yuyorum. Çevrem yeﬂilin de¤iﬂik tonlar›yla donanm›ﬂ, gürgen, ç›nar, kavak gibi a¤açlardan, yapraklardan, ot- Az ileride kal›n gövdeli, yaﬂl› bir çam a¤ac› görüyorum. lardan, hatta mantarlardan da geliyor. Baharla birlikte Alt›na oturuyorum. Kekik kokular› geliyor burnuma. çiçeklenme baﬂlay›nca soludu¤umuz havaya polen dolmaya baﬂl›yor; a¤z›m›za, burnumuza giriyor. Bu parçada ayr›nt›lar›n seçiminde hangi duyulardan yararlan›lm›ﬂt›r? Bu parçan›n anlat›m› için aﬂa¤›dakilerden hangisi söylenebilir? A) Görme - koklama B) Koklama - iﬂitme A) Gereksiz ayr›nt›lara yer verilmiﬂtir. C) ‹ﬂitme - dokunma D) Koklama - dokunma B) Konuﬂma havas› içinde yaz›lm›ﬂt›r. C) Söz oyunlar› yapmaya özenilmiﬂtir. E) Görme - iﬂitme D) De¤iﬂik örnekler verilerek konu da¤›t›lm›ﬂt›r. E) Terim kullanmaktan kaç›n›lm›ﬂt›r. 1991 ÖSS - 1986 9. ‹ki tür ﬂiir vard›r: Sesleriyle, sese dayal› üsluplar›yla 12. Do¤uda da¤lar kar alt›nda yatarken bahar geldi da¤la- öne ç›kanlar; sesi belirgin olmakla birlikte imge dün- r›na Ege'nin. Yeﬂille kucaklaﬂt› toprak; da¤ taﬂ yemye- yalar› ve çizdikleri dünyalarla belirginleﬂenler. Birin- ﬂil. Sanki papatya denizi Datça, göz alabildi¤ine uza- ci tür ﬂiir, kiﬂiyi sesiyle sarar ve onu kendine tutsak nan. Bahar kokuyor her yer. K›rlar rengârenk çiçek... eder; ikinci tür ise insan› kendi özgür sesiyle baﬂ ba- ﬂa b›rakarak ona yeni ﬂiirler yazd›r›r. Birinci tür, ko- Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden lay taklit edilir; ikinci türü taklit etmek zordur. hangisi söylenemez? Bu parçan›n anlat›m›nda özellikle aﬂa¤›dakilerden A) Do¤an›n kiﬂileleﬂtirildi¤i hangisi a¤›r basmaktad›r? B) Karﬂ›t anlaml› sözcüklerin bir arada kullan›ld›¤› C) Karﬂ›laﬂt›rmaya baﬂvuruldu¤u A) Öyküleme B) Karﬂ›laﬂt›rma D) Bahara özgü görüntülerin betimlendi¤i C) Tan›mlama D) Örnekleme E) Devrik cümlelerle anlat›m›n do¤allaﬂt›r›ld›¤› E) Betimleme ÖSS - 1996 ÖSS - 2005 A-B-A / E-B-B / A-A-B / A-B-B 119

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. Gün erken do¤ar baharat kokulu ülkede. ‹yi ki do¤ar. 3. Gazeteci olmak bir ayr›cal›kt›r elbet. Unutulmaz an›- Yoksa milyonlarca esmer, kara gözlü insan›n yaﬂad›¤› lar kal›r kiﬂide ac›s›yla, tatl›s›yla. Bir aray›ﬂ içinde geç- ülke nas›l ayd›nlan›r? Kara gözlü insanlar›n, baharat miﬂtir o y›llar, koﬂturmayla, konuﬂmayla, yazmayla. kokulu kentlerindeki çeliﬂkilerse yürek burkucu. Ok- Bir bak›ma Özdemir Asaf'›n ﬂu ünlü dizesini düﬂündü- yanustan gelen esinti bile sokaklara taﬂan yoksullu¤un, rür: \"Durdurdu¤um nokta yerinde durmuyor.\" Öyledir, derme çatma evlerdeki yaﬂam›n s›k›nt›s›n› hafifletmi- hem sen koﬂup durursun araﬂt›r›p, inceleyip bir ﬂeyler yor. Muson ya¤murlar› ans›z›n sizi ter ve sivrisinek sar- bulmak için hem de konular›n›n kayna¤› olan toplum mal› içinde b›rak›yor. Muson ya¤murlar›yla y›kanan durmaks›z›n de¤iﬂir yöneticileriyle, sorumlular›yla. ﬂehir mi yoksa insanlar m› ay›rt edemiyorum, insana de¤er verilmeyen ve eme¤in ucuz oldu¤u bu ülkede. Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden hangisi söylenemez? Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›da verilen- lerden hangisi yanl›ﬂt›r? A) Konuﬂma havas› içinde yaz›lm›ﬂt›r. A) Yinelemelere baﬂvurulmuﬂtur. B) Devrik cümlelere yer verilmiﬂtir. B) Anlat›mda tekdüzeli¤i k›rmak için devrik cümleler C) Sözcükler aras›nda sessel yinelemeler kurulmuﬂtur. kullan›lm›ﬂt›r. D) Benzetmeden yararlan›lm›ﬂt›r. C) Sözde soru cümlesine yer verilmiﬂtir. E) Tekdüzelikten kaç›n›lm›ﬂt›r. D) Karﬂ›laﬂt›rmalarla anlat›m somutlaﬂt›r›lm›ﬂt›r. YGS - 2010 E) Anlat›c›, duygular›n› yans›tm›ﬂt›r. 4. Uzakta bir sürü gördük. Bizim yaklaﬂt›¤›m›z› anlay›n- ÖSS - 2008 ca otlamak için yere e¤ilmiﬂ olan baﬂlar, hep birden dikildi. Ceylanlar hiçbir tayda görmedi¤im ince, çevik, 2. Bir yerde yaﬂamay› sevmek için orada mutlaka an›lar›- zemberekli bir hareketle koﬂmaya baﬂlad›. Arka ayak- n›z›n olmas› gerekli. Yoksa evler so¤uk birer duvar y›- lar› pervane gibi iﬂledi, kumu birden köpürttü. Biraz ¤›n›, cadde ve sokaklar yabanc›lara ait yerlerdir. Size ötede askerce bir düzenle yine durdu. ‹çlerindeki teke dostça bakmayan bu otobüs dura¤›nda e¤reti e¤reti aralar›ndan ayr›ld›, geriye döndü, dikildi ve bekledi. beklersiniz. Yeni bir eve taﬂ›nman›n birçok insana hiç Bu, sürüsüne kaçma f›rsat› vermek için kendisini feda çekici gelmemesinin nedenleri de asl›nda bunlard›r. etmek istedi¤i anlam›na geliyordu. Biz de onun kaç›p Evin duvarlar›nda geçmiﬂinizin o ac› tatl› an›lar›ndan rahatça sürüsüne kat›lmas› için otomobili durdurduk. hiçbir iz yoktur. Bir tan›ﬂla iﬂ dönüﬂü karﬂ›laﬂ›p dostça iki çift laf edilmiﬂ o eski soka¤›n›zla hiçbir benzerli¤i Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisine bulunmaz bu soka¤›n. Her ﬂey, sesler, renkler sizin d›- baﬂvurulmam›ﬂt›r? ﬂ›n›zda ak›p gider gibidir. Bu yüzden, hayat›n›za yeni giren bir yeri benimsemek için zamana ihtiyac›n›z ola- A) Betimlemeye B) Öykülemeye C) Aç›klamaya cakt›r. Oray› sevemezsiniz. Ta ki an› biriktirene kadar. D) Benzetmeye E) Kan›tlamaya Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi yoktur? LYS - 2010 A) ‹kilemelere yer verme 5. San›r›m Ayval›k’›n havas›ndan, sabahlar› çok erken B) Karﬂ›laﬂt›rmaya baﬂvurma uyan›yorum bu rüzgârl› bay›rda. Uyan›nca solu¤u bah- C) Birden çok duyuya seslenme çede al›yorum. Belki de yaﬂl›l›k romantikli¤i benimkisi. D) Betimleyici ögelerden yararlanma Do¤a sessiz ama büyük bir ö¤retmendir. ‹lgilendikçe E) Birinci kiﬂili anlat›mla oluﬂturulma hepsinin adlar›n› birer birer ö¤reniyor, ateﬂ çiçe¤ine y›l- d›z çiçe¤i, sardunyaya ortanca demiyorum. Gülleriyse ÖSS - 2009 renkleriyle, boylar›yla adland›r›yorum: çal› gülü, bodur gül... Görünüﬂleriyle, huylar›yla bile: narin gül, ﬂ›mar›k 120 gül, mahzun taze... Güllerden birini t›rman›c› gül san›p bahçe kap›s›n›n arkas›na dikmiﬂler. Oysa de¤il. T›r- manmak bir yana, boynunu bükmüﬂ hep öyle duruyor. “Mahzun taze” dedi¤im o. “ﬁ›mar›k gül”ün sabah kah- kaha atarak uyand›¤›n› söylesem inanmazs›n›z. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi yoktur? A) Kiﬂileﬂtirme B) Örnekler C) Sözde soru cümlesi D) Ço¤ullaﬂt›rmalar E) Eksiltili cümle LYS - 2010

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 6. “‹nsanlar›n iﬂine yaramayan bir mesle¤i yapmaktan 8. Yaz›nsal yarat›c›l›¤›n gizi, ana dilde, ana dilin söz utanç duyard›m.” Bana bu sözü, Aﬂa¤› F›rat Bölgesi’nde de¤erlerindedir. Buna eriﬂmesi, yazar›n, ozan›n ön- MÖ 4000 y›llar›n› araﬂt›ran Çinli bir arkeolog söyledi. celikle ana dilini, onun söz de¤erlerini sevmesine Kaz›dan ç›kard›klar›n› bilgisayara göndermek üzere ba¤l›d›r. Bu sevgiden yoksunsa kiﬂi, gerçek anlamda kodlamaktayd› o s›rada. ‹lk bak›ﬂta binlerce y›l öncesi- yarat›c› olamaz. Büyük bir ozan da yarat›c›l›¤›n dil- nin bir çömlek parças›n› ya da bozk›r topra¤›n› araﬂt›r- de, sözcüklerde oldu¤unu söylüyor. ﬁöyle diyor söz- may› amaçlayan bir çal›ﬂman›n, bilim çevreleri d›ﬂ›nda- cükler için: “Onlar›n önünde ben diz çökerim, bana ki insanlar›n ne iﬂine yarayaca¤› sorulabilir. T›pk› söz- kalk deyinceye de¤in k›p›rdamam. K›saca, de¤er ve- cükleri yan yana, alt alta s›ralayarak ﬂiir yazman›n ne iﬂe ririm onlara, arkalar›ndan giderim sözcüklerin, izle- yarad›¤›n›n sorulabilece¤i gibi. Ama günümüzden 6000 rim onlar›. ‹ﬂte ben böylesine severim sözcükleri.” y›l önce Sümerlerin kumlu toprakta bitki yetiﬂtirmenin gizini buldu¤unu ortaya ç›karmak, arkeolojinin insanl›- Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden ¤a bir arma¤an›d›r. Bunun gibi ben de s›k›nt›l› günlerim- hangisi söylenemez? de Neruda ve Naz›m’la konuﬂarak yaﬂam›m› yönlendi- rirken ﬂiirin bu yarar›n› nas›l göz ard› edebilirim. A) De¤iﬂik cümle türleri kullan›lm›ﬂt›r. B) Al›nt›ya yer verilmiﬂtir. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi C) Kiﬂileﬂtirmeye baﬂvurulmuﬂtur. yoktur? D) ‹kileme kullan›lm›ﬂt›r. E) Aç›klama yap›lm›ﬂt›r. A) Tan›mlama B) Al›nt› C) Nesnel veriler E) Terimler D) Karﬂ›laﬂt›rma YGS - 2011 LYS - 2010 7. Yaﬂad›¤›m›z günleri duyurur bize edebiyat dergileri. 9. ﬁiirlerimde bir dereden söz etmiﬂsem ﬂ›r›ldayan su- Yaﬂam› kal›c› yanlar›yla verir. Hele en taze ﬂiirler, di- larda kar kokusu duyumsans›n istemiﬂimdir. Kalei- zeler! Ataç, “Ölürken bana en genç ﬂairin en son ﬂii- çi’ni anlatm›ﬂsam k›rlang›çlar›n seslerine yans›m›ﬂ rinden dizeler okusunlar.” demiﬂ. Ben de her sabah bahar sevinci duyumsans›n istemiﬂimdir. Akdeniz’in uyan›r uyanmaz, her gece yatmadan önce, en yeni di- üstünde parlayan gün ›ﬂ›¤›, ard›ç kuﬂlar›… Her sabah zeleri okurum. Taze dizelerle yaﬂamak kadar kiﬂiyi bize ergen güzelli¤iyle “Günayd›n.” diyen Tahtal› gençleﬂtiren, yaﬂama ba¤layan bir ﬂey olamaz. Ne de- Da¤’›n üstüne y›¤›lm›ﬂ mor bulutlar… Teleferik yap- miﬂ Baudelaire: “Sa¤l›kl› bir kiﬂi yirmi dört saat ekmek- mak amac›yla dinamitlerle parçalanm›ﬂ da¤›n, yok siz yaﬂar ama ﬂiirsiz asla.” ﬁiir okuman›n tad›n› al›rsa- edilmiﬂ endemik bitkilerin kederi… Çam a¤açlar›n›n, n›z siz de hak verirsiniz bu söze. bin y›ll›k sedirlerin denizi yalay›p gelen esintisi dize- lerimin üstünden geçsin istemiﬂimdir. Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden hangisi söylenemez? Böyle diyen ﬂairin ﬂiirleriyle ilgili olarak aﬂa¤›dakiler- den hangisi söylenemez? A) Tan›kl›klardan yararlan›lm›ﬂt›r. B) Olas›l›k dile getirilmiﬂtir. A) ‹mgelere baﬂvurdu¤u C) Koﬂul belirtilmiﬂtir. D) Öznellik a¤›r basmaktad›r. B) De¤iﬂik mekânlardan söz etti¤i E) Nitelendirmelerden yararlan›lm›ﬂt›r. C) Ça¤r›ﬂ›mlardan yararland›¤› LYS - 2010 D) Duyularla alg›lanan ayr›nt›lara yer verdi¤i E) Üçüncü kiﬂili anlat›mla biçimlendirdi¤i YGS - 2011 D-E / D-E-C / A-B / D-E 121

SINAVLARDA SORULAB‹LECEK SORULAR 1. Ya¤mur bütün gün ya¤d›. Damdaki kiremitler t›k›rda- 3. Y›ld›zlar›n çeﬂitli burç ve tak›m y›ld›zlar› ﬂeklinde s›- d›. Rüzgâr oluklara, pencere içlerine savruldu. Ara- n›flad›r›lmas› ve bunlar›n isimlendirilmesi tarih bo- balar yoldan geçenlerin üzerine su s›çratt›. Bulutlar›n yunca ve kültürden kültüre farkl›l›k göstermektedir. aras›ndan güneﬂ kendini göstermeye baﬂlad›. Üç ara- Eski Çin'in astronom ve astrologlar› görebildikleri ba h›zl›ca geçti yoldan. Pencereye yaslanm›ﬂ bir gökyüzünü ﬂimdikine göre çok küçük yedi yüze ya- adam yorgun gözlerle soka¤a bak›yordu. k›n bölgeye ay›rm›ﬂlard›r. Amerika'n›n yerli halk› gökyüzünü dev bir yarat›k olarak düﬂlemiﬂtir. Babil - Bu parçan›n anlat›m›nda, aﬂa¤›dakilerin hangisinde Grek - ‹slam - Bat› etkisindeki bölgelerde bu gruplan- verilenlerden yararlan›lm›ﬂt›r? d›rman›n daha az yap›ld›¤› söylenebilir. Akrep ve as- lan gibi grup ve isim yap›s› çok eskiye dayanan tak›m A) Aç›klama – tart›ﬂma y›ld›zlar vard›r. Genelde bugünkü burç isimlerinin önemli ölçüde Grekçeden; y›ld›z isimlerinin büyük B) Öyküleme – betimleme bir bölümünün de Arapçadan kaynakland›¤› görülür. C) Benzetme – aç›klama Bu parçada ilk cümledeki düﬂünceyi inand›r›c› k›l- mak için aﬂa¤›dakilerden hangisine özellikle baﬂvu- D) Tan›mlama – aç›klama rulmuﬂtur? E) Betimleme – tan›k gösterme A) Kan›lar› öne ç›karma B) Öyküleyici anlat›m yolunu seçme C) Örneklere a¤›rl›k verme D) Düﬂ gücünden yararlanma E) Betimleyici anlat›m yolunu seçme 2. Do¤unun gizemli kenti Kars'› çevreleyen ormanlara, 4. Çarﬂ›, içindeyken karanl›kça, serin ve kalabal›k olur- yemyeﬂil k›rlara inat hüzünlü bir yer Sar›kam›ﬂ. Uçak- du. Çarﬂ›n›n birkaç kap›s› vard›. Bu kap›lardan birisi tan indikten sonra havaalan›nda ﬂehir merkezine iler- güvercinli küçük cami avlular›na, büyük çay bahçe- liyor, dere kenar›ndan, yeﬂil bir vadiden geçerek yak- lerine, çok katl› apartmanlar›n gözü yoran upuzun laﬂ›k bir saat sonra Sar›kam›ﬂ'a geliyoruz. Solumuzda asfaltlar›na, azg›n güneﬂlerine, denize yak›n sokakla- uzan›p giden karl› Allahüekber Da¤lar›... 1915'te bu- r›na aç›l›rd›. Di¤er kap›lar ise yapraklar›n› döken öf- rada donarak ve hastal›ktan ölen on binlerce askerin keli a¤açlara, Arnavut kald›r›ml›, tahta evli darac›k an›s› var. Bol oksijeli havas›, ﬂifa olsun diye yiyebile- tenha ve sessiz sokaklara, y›k›k surlara, gürültülü du- ce¤imiz bal› ve kaﬂar› bir de kütürel zenginli¤iyle ay- raklara aç›l›rd›. r› bir diyarda oldu¤umuzu hissediyoruz. Do¤unun Alpleri olarak nitelendirilen Sar›kam›ﬂ'›n kayak mer- Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden kezi de aral›ktan nisana kadar süren uzun sezonuyla hangisi söylenemez? özellikle kayak merakl›lar› için ideal bir tatil mekân›. A) Kiﬂileﬂtirmeye yer verilmiﬂtir. Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂadakilerin hangisinde ve- B) Betimleyici ögeler vard›r. rilenlerden yararlan›lm›ﬂt›r? C) Öznel bir anlat›m görülmektedir. D) Karﬂ›t anlaml› sözcükler kullan›lm›ﬂt›r. A) Karﬂ›laﬂt›rma - tan›mlama - tan›k gösterme E) Anlat›m düﬂsel ögelerle zenginleﬂtirilmiﬂtir. B) Tart›ﬂma - tan›mlama - öyküleme C) Aç›klama - öyküleme - betimleme D) Aç›klama - betimleme - al›nt› yapma E) Aç›klama - karﬂ›laﬂt›rma - tart›ﬂma B-C / C-E 122

KAZANMIﬁ OLMAMIZ GEREKEN B‹LG‹ ve BECER‹LER Anlat›m biçimi kavram›n›n içeri¤ini bilme Öyküleyici ve betimleyici anlat›m biçimlerini ay›rt etme Aç›klay›c› anlat›m biçimiyle yaz›lm›ﬂ yaz›lar› tan›ma Tart›ﬂmac› anlat›m biçiminin özelliklerini bilme Coﬂku ve heyecana dayal› anlat›m biçiminin nas›l oluﬂtu¤unu, özelliklerini bilme Destans› anlat›m›n özelliklerini bilme ve böyle metinleri ay›rt etme Emredici anlat›m özelli¤i gösteren metinleri tan›ma Düﬂsel anlat›m›n nas›l oluﬂtu¤unu, nas›l kullan›ld›¤›n› bilme Gelecekten söz eden metinlerin, bu anlat›m biçimiyle yaz›ld›¤›n› fark etme Diyaloglarda söyleﬂmeye ba¤l› anlat›m biçimi kullan›ld›¤›n› kavrama Mizahî anlat›m›n nas›l oluﬂtu¤unu, özelliklerini ay›rt etme Örneklerin anlat›m› güçlendirdi¤ini kavrama Anlat›m› ünlü birine dayand›rman›n, yazar› destekledi¤ini bilme Anlat›mda duyulara ait ayr›nt›lar›n nas›l kullan›ld›¤›n› ay›rt etme Anlat›mda baﬂvurulan çeﬂitli yöntemleri, ögeleri belirleyebilme 123

05 PARAGRAF YAPISI Paragraf yap›s› Baz› cümleler bulundu¤u paragrafa ait de¤ildir. Bir paragrafta iki farkl› konu iﬂlenebilir. Numaralanm›ﬂ cümlelerden paragraf oluﬂtural›m. Cümlelerinin yeri de¤iﬂtirilmiﬂ paragraf› düzenleyelim. Paragraftan bir cümle ç›karal›m. Bir cümleye paragrafta uygun bir yer bulal›m Di¤erleri

YÖRÜNGEDEK‹ KAVRAMLAR paragraf›n yap›s› s. 127 anlat›m›n ak›ﬂ›n›n bozulmas› s. 127 paragraf›n bölünebilmesi s. 129 ilk cümle - son cümle s. 129 paragraf oluﬂturma s. 130 paragraf› düzenleme s. 130 paragraftan cümle ç›karma s. 130 paragrafa cümle ekleme s. 130 126

PARAGRAF YAPISI 5.1 Paragraf yap›s› Bu alandaki sorular paragraf yorumundan farkl› özellikler gösterdi¤i için bunlar› ayr› bir baﬂl›kta in- Üniversite haz›rl›k s›nav(lar)›nda paragraf yap›s›y- celiyoruz. Bu konunun paragraf sorular› içinde 3-4 la ilgili çeﬂitli sorular gelmektedir. soruluk pay› var. Bunlar, Bu konuyla ilgi sorular›n hemen hepsi, \"paragraf içinde art arda gelmesi gereken cümlelerin bilin- – anlat›m ak›ﬂ›n›n bozulmas› mesi\" çerçevesinde soruluyor. Çözümü de, bir – paragraf›n ikiye bölünebilmesi cümlenin anlam ve dil bilgisi yönüyle kendinden – ayr› olarak verilen cümlelerden paragraf oluﬂturma önce ve sonra hangi cümlelerle ba¤lanaca¤›n›n – yeri de¤iﬂtirilmiﬂ cümleleri yerlerine koyma tespitine dayan›yor. Yukar›daki baﬂl›klar›, örnekler – d›ﬂarda tutulan bir cümleyi paragraftaki uygun yere eﬂli¤inde inceleyelim. yerleﬂtirme ﬂeklinde özetlenebilir. 5.2 Baz› cümleler bulundu¤u paragrafa ait de¤ildir. Paragrafta veya yaz›l› bir metnin herhangi bir par- çözüm ças›nda anlat›lan ﬂeyin bir ak›ﬂ›, cümlelerin do¤al bir s›ralan›ﬂ› vard›r. Bu s›ralan›ﬂ bozuldu¤unda, an- Parçan›n tümünde, söz konusu yörenin insanlar›na lat›m›n ak›ﬂ› da bozulmuﬂ olur. ﬁöyleki; iliﬂkin nitelikler anlat›l›rken IV. cümlede farkl› bir du- rumdan \"zaman kayb›”ndan söz edilmiﬂ. Bu cümlenin – Cümlelerden biri, iﬂlenen konunun d›ﬂ›nda olabilir. kendinden önceki ve sonraki cümleyle de ba¤› yok. – Cümlelerden biri bir önceki veya sonraki paragrafta Cevap C yer alacakken o paragrafta yer alm›ﬂ olabilir. örnek soru – Bir cümle, ilgili paragraf içinde yanl›ﬂ bir yerde olabilir. Mesela paragraf›n üçüncü cümlesi olmas› gerekirken, (I) Çocuklu¤um Toroslardaki yaylalarda geçti. (II) Yayla dördüncü cümlesi olarak yaz›labilir. Böylece kendinden hayat›n›n kendine özgü, güzel yanlar› oldu¤u kadar s›- önceki ve sonraki cümlelerin de anlam ilgisi bozulur. k›nt›l› yönleri de vard›r. (III) San›yorum bu yüzden, su- yu da a¤ac› da suyla ve a¤açla haﬂ›r neﬂir olmay› da Anlat›m ak›ﬂ›n› bozan cümle pürüzlüdür, düz bir çok severim. (IV) ‹sveç'e her gidiﬂimde bu kadar mutlu yoldaki çukur ve tümseklere ya da bir koroda ﬂar- olmam da belki bunlardan. (V) Çünkü ‹sveç gerçekten k› sözlerini iyi ö¤renmemiﬂ bir kiﬂiye benzer; dil suyu da a¤ac› da bol bir ülke. zevki geliﬂmiﬂ okuyucu taraf›ndan hemen sezilir, dikkatli bak›nca fark edilir. Ancak, ilgili cümlelerin Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi anla- paragrafta tamamen boﬂlukta olmad›¤›n›, bir ön- t›m›n ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? ceki cümlede yer alan bir kavram ya da sözden faydalanarak oluﬂturuldu¤unu belirtelim. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. örnek soru 1995 (I) Havas›ndan m›, suyundan m›, bilmem; ama baﬂka- çözüm d›r bu yörenin insanlar›. (II) S›cac›k yürekler, gülüm- seyen yüzler, içten yaklaﬂ›mlar... (III) Yard›msever, Bu paragrafta yazar yayla hayat›n› ve ona benzer konuksever tav›rlar ve yo¤un bir insan sevgisi... (IV) Ço¤u kiﬂiye zaman kayb› gibi gelir insanlarla ilgi- özellikler gösteren ortamlar› sevdi¤ini belirtiyor. ‹lk lenmek. (V) Bu insanlarda sonradan ö¤renilen de¤il, içten gelen bir yaﬂama sevinci vard›r. (VI) Güldüler cümle üçüncü cümlenin gerekçesi durumunda, yani mi içten gülerler, gözlerinin derinliklerinde yakalars›- n›z tebessümlerini. bunlar peﬂ peﬂe gelebilir. Yayla hayat›n›n olumsuz- Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- luklar›n› vurgulayan ikinci cümle ise, kendinden son- ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? raki cümleyle anlamca ba¤daﬂm›yor, paragraftan at›lmal›. Ama bu cümlenin de ilk cümlede yer alan \"yayla\" kavram›na yaslanarak oluﬂturuldu¤una dik- kat edelim. A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. Cevap B ÖSS - 2002 127

PARAGRAF YAPISI örnek soru örnek soru (I) K›sa, yal›n söyleyiﬂ onun ﬂiirlerinde, sonuna kadar, (I) Bu dönem ﬂairleri, dili bir mermer kütlesi gibi gö- temel ö¤elerden biri olarak kald›. (II) Baﬂlang›çta bü- rüp iﬂleyerek istedikleri biçime sokmaya çal›ﬂm›ﬂt›r. tün ﬂairlerce eski ﬂiire bir tepki olarak baﬂvurulan bu (II) Bunu yaparken de dilin olanaklar›n›, s›n›rlar›n› yal›nl›k ö¤esini, Necatigil bilinçli olarak geliﬂtirdi. (III) zorlam›ﬂt›r. (III) Sözcüklerin anlam ve ça¤r›ﬂ›m gücü- Baﬂka ﬂairler onunkilere benzeyen ﬂiirler yazd›. (IV) nü geliﬂtirmeye önem vermiﬂtir. (IV) Her ﬂair ken di- Onu taklit edilmesi güç, taklit edilince s›r›tan bir ﬂiir ne özgü bir dil oluﬂturma çabas› içinde olmuﬂtur. (V) dili haline getirmeyi baﬂard›. (V) Sonunda \"Necatigil Türkçenin gücünün bu ça¤r›ﬂ›mlarda gizli oldu¤unu ﬂiiri\" diye adland›r›lan güzel ada ç›kt› ortaya. anlam›ﬂ ve anlatmaya çal›ﬂm›ﬂt›r. Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisi düﬂün- Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- cenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. çözüm A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÖSS - 2006 1993 III. ve V. cümleler, anlamsal ve biçimsel olarak birbi- rine s›k› s›k›ya ba¤l›d›r. ﬁöyle: çözüm III. → “… ça¤r›ﬂ›m gücünü geliﬂtirmeye önem vermiﬂtir.” V. → “… bu ça¤r›ﬂ›mlarda gizli oldu¤unu anlam›ﬂ…” Necatigil'in ﬂiirini ve temel özelliklerini konu edinen V. cümledeki “bu ça¤r›ﬂ›mlarda” ifadesinin III. cümle- bu parçada bir cümle, konunun baﬂka bir paragrafta ye gönderme oldu¤u aç›kt›r. iﬂlenecek yönüne -baﬂkalar›n›n Necatigil'in ﬂiirine IV. cümle baﬂka bir konudan bahsederek ve bu iki özendiklerine- dair bir aç›klamada bulunuyor ve böy- cümlenin aras›na girerek anlat›m›n ak›ﬂ›n› bozmuﬂtur. lece, IV cümle direkt II. cümleye ba¤land›¤›ndan, d›- ﬂar›da kal›yor. Paragraf›n içine girelim: Cevap D IV. cümlede yer alan \"Onu taklit edilmesi güç ... ﬂiir di- örnek soru li haline getirmeyi baﬂard›.\" sözüyle II. cümledeki \"ya- l›nl›k ö¤esi\" kastediliyor. Böylece IV. cümle direk II. (I) Yetiﬂme döneminde sevilmiﬂ, kiﬂili¤ine sayg› gös- cümleye ba¤land›¤›nda, III. cümle boﬂlukta kal›yor. terilmiﬂ, kendisiyle bar›ﬂ›k bir insan de¤ilseniz ya- ﬂamda karﬂ›laﬂaca¤›n›z kimi güçlüklerin üstesinden Cevap C gelemezsiniz. (II) Yaﬂamda çirkin-güzel ikilemi, insa- n› kendisine sürekli çekidüzen vermeye zorlayan bir örnek soru yarg›lama ölçütü. (III) Çal›ﬂkanl›¤›n›z, yarat›c›l›¤›n›z, iletiﬂim beceriniz, sorumluluk bilinciniz, dürüstlü¤ü- (I) Günlük tutan bir yazar, yap›tlar›nda aç›¤a vurmak nüz, içtenli¤iniz, adalet duygunuz ikinci planda b›ra- istemedi¤i kimi duygu ve düﬂüncelerini günlü¤ünde k›larak yaln›zca bu çerçevede de¤erlendirilmeye ta- yans›tabilir. (II) Okudu¤u yap›tlara yönelik gerçekte bi tutuluyorsunuz. (IV) Bu durumla karﬂ›laﬂan bir in- neler düﬂündü¤ünü dile getirebilir. (III) Baz› durumla- san›n böylesi bir ölçütü yads›mas› ve kendini beden- r› bilerek ya da bilmeyerek çarp›tabilir. (IV) O, birçok sel görünüﬂü d›ﬂ›ndaki özelliklerle de var etmeye ça- ayr›nt›n›n aras›ndan as›l anlat›lmak isteneni bulma l›ﬂmas›, yad›rganacak bir davran›ﬂ say›lmamal›. (V) çabas›ndad›r. (V) Bir gün bunlar› yay›mlarsa, okurla- Bunlar› yaﬂayan birinin, baz› insanlar›n s›rf do¤uﬂ- r›n bu nedenle kendisinden so¤uyaca¤›n› düﬂünür. tan gelen özelliklerle öne ç›kar›lmas›na tepkisi, ger- (VI) Günlük tutan birçok yazar vard›r; ama bu düﬂün- çekte k›skançl›k de¤il, eﬂitlik iste¤idir. ceyle, günlüklerini yay›mlayanlar azd›r. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi düﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlerden hangisi düﬂün- A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. cenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? YGS - 2012 A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. çözüm ÖSS 1999 ‹ptal Paragraf›n II, III, IV ve V. cümlelerinde \"yaﬂamda gü- çözüm zellik - çirkinlik ikileminin ölçüt al›nmas› ve onun et- kileri\" üzerinde duruluyor. Oysa ilk cümlede, apayr› Parçan›n genelinde \"yazarlar›n neden günlük tuttuk- bir konudan söz edilmiﬂ: \"Küçükken sevilmeyen bi- lar›\" ve \"bunlar› yay›mlamama sebepleri\" anlat›lm›ﬂ. reylerin zorluklar› yenemeyece¤i.\" Demek ki I. cümle IV. cümlede konunun d›ﬂ›na ç›k›lm›ﬂt›r. düﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozuyor. Cevap C Cevap A 128 Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1 / 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. sorular› hemen çözelim.

PARAGRAF YAPISI 5.3 Bir paragrafta iki farkl› konu iﬂlenebilir. örnek soru Bir paragrafta (veya parçada) genellikle ayn› ko- Aﬂa¤›daki cümlelerden hangisi bir paragraf›n baﬂlan- nuya yer verilir. Fakat bu tür sorular için düzen- g›ç cümlesi olabilir? lenmiﬂ paragraflarda ayn› konunun farkl› iki yö- nüne de¤iniliyor. Paragraf, konunun farkl› yönü- A) Geçen gün ﬂiir kitaplar›n› ﬂöyle bir kar›ﬂt›rd›m. ne de¤inildi¤i bu noktadan (k›r›lma noktas›) ikiye ayr›labiliyor. B) Kimi ise sanat›n en çetin doruklar›na t›rmanmay› bilmiﬂtir. C) Bir de gerçek insanl›k örne¤i olmuﬂ kiﬂiler vard›r. örnek soru D) Bunun bir nedeni olmal› diye düﬂünmez misiniz? (I) Ulusal güvenli¤in, ekonominin ve zenginli¤in çark- E) Oysa bu sanatç›n›n ça¤›nda daha niceleri yaﬂam›ﬂ, lar› art›k bilgiyle dönüyor. (II) Bilgiyse, üretilen bir ﬂey. (III) Bilginin de¤eri yükseldikçe, onu elinde tutan ürün vermiﬂtir. bireylerin ve uluslar›n baht› aç›l›yor. (IV) Bilim insan›- na her ça¤da gereksinim duyulmuﬂtur; ancak bilgi ÖSS - 1981 toplumunda bu gereksinim kat kat artmaktad›r. (V) Günümüzde gerçekçi toplumlar bu gereksinimi karﬂ›- çözüm lamaya çal›ﬂ›yorlar. (VI) Yeterli say›da ve nitelikte, bilim adam› olmayan alanlarda bilim adam› yetiﬂtir- Parafraf›n ilk cümlesinde önceki bölümlerle irtibat› me çal›ﬂmalar›na h›z veriyorlar. gösteren ba¤lama sözlerinin olmamas› gerekir. B'de \"ise\", C'de \"de\" D'de \"bunun\", E'de \"oysa\" sözleri Bu parça iki paragrafa bölünmek istenirse ikinci pa- önceki cümlelerle ba¤lant› kurmaktad›r. ragraf numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisiyle baﬂlar? Cevap A A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. örnek soru ÖSS 1999 - Erteleme Hemen bütün yabanc› yazarlar›n Türkçeye çevrilen deneme türündeki yap›tlar›n› al›p okuyordum. (I) Bu- çözüm nun sonucunda o yazarlara özendim ve deneme ya- zarl›¤›na baﬂlad›m. (II) Konu olarak da \"dil\" alan›n› I. II. ve III. cümlelerde \"bilgi\"den, IV. cümleden itiba- seçtim. (III) Yazarl›¤a baﬂlad›¤›mda kitap tan›tma ya- z›lar› yaz›yordum. (IV) Bu tan›t›m yaz›lar›n›n okur sa- ren ise \"bilim insan›\"ndan söz edilmiﬂtir. y›s›n› art›raca¤›na, okuma sevgisini geliﬂtirece¤ine inan›yordum. (V) Halâ da bu inanc›m› koruyorum. Cevap C Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümleler iki paragrafa bö- lünmek istense, ikinci paragraf hangi cümleyle baﬂlar? Baz› cümleler paragraf›n ilk cümlesi baz›lar› da son A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. cümlesi olamaz. Sonuçland›ran, özetleyen, son yarg›y› belirten ve kendinden önce bir cümlenin çözüm 1997 daha söylenmiﬂ olmas›n› gerekli k›lan (hissettiren) cümleler ilk cümle, aç›klama yapan, aç›klamay› ge- Bu parçada yazar›n, rekli k›lan cümleler de son cümle olamaz. Aradaki cümleler ise eylemin veya yarg›n›n oluﬂum aﬂama- – çeviri denemeleri okuyarak deneme yazarl›¤›na baﬂ- s›na göre dizilir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, ikinci pa- lad›¤› ragraf›n ilk cümlesi de kendi baﬂ›na ayakta durabi- len, ba¤›ms›z bir cümle olacakt›r. – kitap tan›t›m yaz›lar› yazd›¤› anlat›l›yor. (Yazarl›¤›yla ilgili iki farkl› aﬂama.) Dolay›- s›yla ikinci bölümün ilk cümlesinden (Yazarl›¤a baﬂ- lad›¤›mda... ) itibaren parça ikiye ayr›labilir. Ayr›ca, I. cümleden \"Bunun sonucunda ....\" ifadesi II. cümledeki \"de\" ba¤lac› IV. cümledeki \"bu...\" sözle- Bir paragraf›n ilk cümlesi özel bir cümledir. Bir konuya baﬂland›¤›n› his- ri V. cümledeki \"...bu inanc›m›......\" ifadesi, hepsi, bu settirir. Kendisinden önce cümleler oldu¤unu düﬂündürmez; ba¤laçlarla baﬂlamaz, göndermeler yapmaz. cümlelerin öncesinde söylenmiﬂ sözler oldu¤unu dü- ﬂündürür, bu cümleler ba¤›ms›z de¤ildir. Böyle bir yaklaﬂ›m, ilgili sorular›n çözümünü daha da kolaylaﬂt›racakt›r. Cevap C 129 Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1 / 7, 8, 9, 10, ve 11. sorular› hemen çözelim.

PARAGRAF YAPISI Numaralanm›ﬂ cümlelerden paragraf oluﬂtural›m 5.4 Cümlelerinin yeri de¤iﬂtirilmiﬂ paragraf› düzenleyelim Bir bütünün içinde yer alan cümleler, kendinden çözüm öncekine ve sonrakine ba¤l›d›r; boﬂlukta yaﬂaya- mazlar. Bu ba¤l›l›k, ilgili cümlenin anlam›na da, dil II. III. ve V cümlelerde \"eserdeki olumsuzluklar\" dile bilgisi özelliklerine de yans›r. ‹ﬂte bu özelliklerin- getirildi¤inden bunlar peﬂpeﬂe gelmelidir. IV. cümle den faydalanarak sonuca ulaﬂ›l›r. I. cümleden sonra geldi¤inde bu bütünlük sa¤lanabilir. Cevap D örnek soru örnek soru (I) Oyun, bir gün içinde hatta birkaç saatte geçen olay- (I) Karﬂ›s›nda, biri k›z, ikisi erkek üç çocuk ›s›nmaya lar üzerine kurulmuﬂ. (II) Oyun, üç birlik kural›na uy- çal›ﬂ›yordu. (II) Buras›, sular›n azg›n zaman›nda oy- gun; ancak izleyicinin merak›n› kamç›lama yönünden du¤u bir kovuktu. (III) ﬁimdi sular çekildi¤inden ra- zay›f kal›yor. (III) ‹lk bölümün ikinciye göre k›sa oluﬂu, hatça kullan›labilecek bir bar›nak olmuﬂtu. (IV) Ateﬂ izleyenleri rahats›z ediyor. (IV) Kiﬂiler kendi toplum- kovu¤un önünde yan›yordu. (V) Nehrin kumlu sahi- sal, psikolojik, ekonomik ve kültürel yap›lar›na uygun linde, ateﬂin yand›¤› yere do¤ru ilerledim. olarak olaylar içinde verilmiﬂ. (V) Sanatç›, bu eksikleri- ne karﬂ›n, bir oyun yazar› olarak umut veriyor. Yukar›da numaralanm›ﬂ cümlelerden hangileri yer de¤iﬂtirirse parça, anlaml› bir bütün olur? Bu parçan›n anlam ak›ﬂ›ndaki bozuklu¤u gidermek için, aﬂa¤›daki de¤iﬂikliklerden hangisi yap›lmal›d›r? A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve IV. D) III. ve V. E) IV. ve V. A) I. cümleyle II. yer de¤iﬂtirmeli çözüm ÖSS - 1991 B) II. cümleyle III. yer de¤iﬂtirmeli C) III. cümleyle IV. yer de¤iﬂtirmeli Bu parçada görüldü¤ü gibi, \"karﬂ›s›nda ›s›nanlar›n ol- D) IV. cümle I. den sonra gelmeli E) V. cümle II. den sonra gelmeli du¤unu\" söylemek için öncelikle \"ateﬂin yand›¤›n- dan\" bahsetmek gereklidir. Ayr›ca, ikinci cümlede \"buras›\" diyebilmesi için ondan önce bir yer'den bah- ÖSS - 1999 setmesi gerekmez mi? ‹lk ve son cümlelerin yerlerini de¤iﬂtirelim. Cevap B Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 2 / 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7. sorular› hemen çözelim. Paragraftan bir cümle ç›karal›m 5.5 Bir cümleye paragrafta uygun bir yer bulal›m Bu sorular›n çözümünde as›l yöntem anlam ilgisi- örnek soru ne bakmakt›r. (I) Garip hareketi üç ﬂairin ad›yla an›l›r: Orhan Veli – At›lacak cümlenin anlam›n› üstlenen bir baﬂka Kan›k, Oktay Rifat, Melih Cevdat Anday. (II) Bu üç cümle var m›? ﬂair, baﬂlang›çta konuﬂma dilinin yal›nl›¤› içinde yaﬂama sevincini, günlük hayat›, küçük adam›n – D›ﬂar›dan al›nacak cümle, önden ve sondan han- dertlerini konu edinir. (III) Garip hareketini k›sa sü- gi cümlelere ba¤lanabiliyor? rede yayg›nlaﬂt›r›r. (IV) Melih Cevdet ve Oktay Ri- fat yeni denemelerle kendilerine özgü bir ﬂiire yö- D›ﬂar›dan al›nacak cümle, yerleﬂtirilecek noktada- nelirler. (V) Orhan Veli de ikinci kitab› \"Vazgeçe- ki (öndeki ve sondaki) cümlelerle ba¤lanabilmeli, medi¤im\"den baﬂlayarak ﬂiirini de¤iﬂtirir. anlar› sevmelidir; yoksa anlaﬂmazl›k ç›kar. Yukar›daki parçada, numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinden sonra \"Ancak zamanla bu üç ﬂairin ﬂi- ir anlay›ﬂlar›nda bir de¤iﬂme olur.\" cümlesi getiri- lirse parçan›n anlam bütünlü¤ü bozulmaz? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 1994 130

PARAGRAF YAPISI çözüm örnek soru Parçada ilk cümlede ilgili üç ﬂairin isimleri veriliyor, (I) Romanc›, roman›n› yazarken kendi yaﬂam›ndan da ikincisinde ﬂiirleri tan›t›l›yor, üçüncüde hareketleri- baﬂkalar›n›n yaﬂam›ndan da yararlanabilir. (II) Ama nin yayg›nlaﬂt›¤› anlat›l›yor. Dolay›s›yla \"de¤iﬂimi\" roman›n› salt kendi yaﬂam›na dayand›rmaya kalk›ﬂ›r- konu edinen bir cümlenin ilk üç cümlenin aras›na ge- sa gündelik yaﬂam›n ayr›nt›lar›yla kurmaca dünya- tirilmesi mümkün de¤il. n›n, bir baﬂka deyiﬂle roman›n kurallar› çat›ﬂ›r. (III) Bu çat›ﬂma yüzünden kurguda baﬂar› sa¤lanamaz. IV. ve V. cümlelerde ise de¤iﬂimin nas›l gerçekleﬂti¤i (IV) Yazar›na ne kadar ilginç ne kadar vazgeçilmez anlat›l›yor. \"De¤iﬂimi\" konu alan bu cümle son iki gelirse gelsin, roman, okuru ilgilendirmeyen bir y›¤›n cümlenin önüne konulabilir. Çünkü bir ﬂeyin de¤iﬂi- ayr›nt›yla dolar. (V) Günlük yaﬂam›n ayr›nt›lar›yla minin nas›l gerçekleﬂti¤inden bahsetmek için önce kurmaca dünyan›n ayr›nt›lar› birbirine benzemez. de¤iﬂimin oldu¤unu belirtmek gerekiyor. (VI) Kurmaca dünya ile ilgili ayr›nt›lar›n o dünya için- de belirli iﬂlevleri vard›r. Cevap C örnek soru Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinden sonra düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre “Oysa gündelik ya- \"Dilenciye ekme¤imiz varsa ekmek, param›z varsa ﬂam, iﬂlevsel olmayan ayr›nt›larla doludur.” cümlesi para verirdi; hiç de¤ilse bir fincan kahve içirirdi. Bir getirilebilir? ﬂeyimiz yoksa, tertemiz bir bardak so¤uk su verirdi; bir de gözlerindeki teselliyi!\" A) I. B) III. C) IV. D) V. E) VI. Aﬂa¤›dakilerden hangisi, baﬂ›na da sonuna da konul- LYS - 2010 sa, bu paragraf›n düzenini ve anlam bütünlü¤ünü bozmaz? çözüm A) Annem, zengin sat›c›lar› da geri çevirmezdi. Soru kökünde verilen cümlede anahtar kelimeler be- lirleyelim: “Oysa” “gündelik yaﬂam” ve “iﬂlevsel”. V. B) ‹yi bir kad›nd› annem, kap›dan kimseyi eli boﬂ çe- cümleden itibaren paragraf› tekrar okuyal›m. Bu virmezdi. cümlede “kurmaca dünya” ve “gerçek yaﬂam” ayr›n- t›lar bak›m›ndan k›yaslan›yor. VI. cümle “kurmaca C) Annem kap›ya gelince, önce, aç olup olmad›klar›n› dünyan›n ayr›nt›lar›n›n iﬂlevsel oldu¤unu” vurgulu- sorard›. yor. Bize verilen cümle ne diyordu? “Oysa gerçek ya- ﬂam, iﬂlevsel olmayan ayr›nt›larla doludur.” “Oysa” D) Kap›da onlar› görünce annemi ça¤›r›rd›m. ba¤lac›, iﬂlevselli¤e yap›lan vurgu, bu cümlenin yeri- nin VI. cümleden sonras› oldu¤unu gösteriyor. E) Annemin yapt›¤› bu iyiliklere, gözleriyle teﬂekkür Cevap E ederdi. ÖSS - 1981 çözüm Parçada sözü edilen kiﬂi \"kimseyi boﬂ çevirmeyen\" biridir. B seçene¤indeki cümle \"ilk\" cümle de olabilir, son cümle de. Cevap B Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 2 / 8, 9 ve 10. sorular› hemen çözelim. 5.6 Di¤erleri yönüyle paragraf›n yap›s› di¤er yönüyle de yoru- muyla ilgilidir. \"Paragraf Yorumu\" konusunda bun- Önden veya sondan eksik b›rak›lan paragraflar›n lara ayr›ca de¤inece¤iz. tamamlan›ﬂ›, ortada boﬂ b›rak›lan yerlerin doldu- rulmas› ve benzeri alanlar› kapsayan sorular, bir 131

BU KONUDA ÖZETLE... Konuların ve Kavramların Özeti 1. Paragraf anlaml› bir bütündür ve bütün cümlele- 6. Numaralanm›ﬂ cümleler, kar›ﬂ›k verilip bunlar› s›ra- ri bir zincirin halklar› gibi birbirini anlamca takip lamam›z istendi¤inde, yapmam›z gereken cümleler eder. aras›nda anlam s›ras› kurmakt›r. Önce ilk cümleyi bulal›m. 2. Paragraflarda kullan›lan dil de her cümlede, ben- zer, ortak ögeler taﬂ›r. Cümleler, üslup olarak 7. Paragraf›n cümleleri kar›ﬂm›ﬂsa anlam›n ilk kop- birbiriyle uyumludur. tu¤u noktay› belirleyip buradan hareket edelim. 3. Bir paragrafta, gerek konu gerekse üslup bak›- 8. Eﬂ anlaml›s› bulunan bir cümle metinden ç›kar›- m›ndan paragraf›n bütünlü¤üne ayk›r› bir cümle l›rsa bu hiçbir etki oluﬂturmaz. Parçan›n anlam› varsa düﬂüncenin / anlat›m›n ak›ﬂ› bozulmuﬂtur. bozulmaz, daralmaz. 4. Bir paragraf iki paragrafa bölünebilir ancak iki 9. Paragrafa bir cümle yerleﬂtirmek için cümleler farkl› konu iﬂleniyorsa. Bölünme noktas› hem ko- aras›ndaki iliﬂkiyi iyi takip etmek, ba¤lant›n›n nuya, hem de cümlelerin özelli¤ine göre belirlen- kopmamas›na dikkat etmek gerekir. melidir. 10. Parçaya bir cümleyi, “numaralar›n öncesine, 5. ‹lk cümle, paragrafa giriﬂ cümlesidir, özel bir sonras›na veya numaralar yerine” gelecek ﬂekil- cümledir; kapsaml›, ba¤›ms›z bir özellik taﬂ›r. de eklememiz istenebilir; ifadelere dikkat edelim. 132

Ö⁄REND‹KLER‹M‹Z‹ TEST EDEL‹M Kavrama Testi 1 ( 5.1 - 5.3 ) Kavrama Testi 2 ( 5.4 - 5.5 ) S›navlarda (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) Sorulmuﬂ Sorular S›navlarda Sorulabilecek Sorular 133

KAVRAMA TEST‹ 1 1. (I) Herkesin bir a¤ac› vard›r; bir portakal›, bir akasya- 4. (I) Rüya görme, insan›n uykusunun belli devrelerinde s›... (II) Belki komﬂu bahçede, belki de bir parkta, bir gerçekleﬂir. (II) Bu durum her üç saatte bir tekrar eder. sokak baﬂ›nda. (III) Hiç olmazsa memleketinde ço- (III) Rüya görmenin insan sa¤l›¤› üzerinde önemli bir cukluk an›lar› aras›ndan el sallayan bir i¤de, bir sal- rol oynad›¤› kan›tland›. (IV) Rüya görme bazen 10 sa- k›msö¤üt mutlaka vard›r. (IV) ‹nsanlarla bu a¤açlar niye, bazen 15 saniye sürer. (V) Bu süreçte göz kapak- aras›nda küllenmiﬂ aﬂklar vard›r ve isteyen, bu aﬂk› lar› k›m›ldar, göz bebekleri ise büyür, küçülür. yeniden alevlendirebilir. (V) Her insan kendisi için önem taﬂ›yan varl›klara vefa göstermelidir. (VI) An›la- Parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi düﬂün- r› aras›ndaki o sevgili a¤aca uzanan insan, yüre¤in- cenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? deki aﬂkla onda kim bilir ne çok ﬂey bulacakt›r. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. 2. (I) ‹nsan estetik bir endiﬂeye kap› aralad›kça eﬂyalar, 5. (I) Halit Ziya Uﬂakl›gil, nesrin hemen her alan›nda çok varl›klar, semboller dünyas›nda hayat›n renklerini ve say›da eser b›rakm›ﬂ büyük bir yaz› ustas›d›r. (II) Ça¤daﬂ- seslerini aramaya çal›ﬂ›r. (II) Öncelikle kendi kültürel lar› aras›nda bu konuda kendisiyle boy ölçüﬂebilecek birikim, deneyim ve yetene¤ini k›lavuz olarak al›r. baﬂka bir yazar bulmak imkâns›z gibidir. (III) Ça¤daﬂla- (III) Sanatç› asl›nda kendini gerçekleﬂtirmek ve kendi r›ndan Mehmet Rauf’un Eylül adl› roman› dönemin kay- hayat›n›n anlam›n› derinleﬂtirmek için üretir. (IV) Da- da de¤er eserleri aras›nda yer al›r. (IV) Halit Ziya, as›l ha sonra ise kendinde gördü¤ü alg›lama, duyma, du- baﬂar› gösterdi¤i roman ve hikâyelerin yan› s›ra, tiyatro yarl›l›kla ﬂekillenen ça¤r›ﬂ›m zenginliklerine dönüﬂen ve ﬂiir alanlar›nda da üstün eserler vermiﬂtir. (V) Hat›ra bu yetenekler, sanat eserine kap› aralar. (V) Sanatç›- türünde en güzel örnekleri ortaya koymuﬂ, ayr›ca bilim- n›n ruhsal derinliklerinde çözüm ümidiyle k›vranan sel konularda da birçok eser meydana getirmiﬂtir. baz› çeliﬂkiler, aralanan bu kap›yla çözüme kavuﬂur. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisi, dü- Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisi düﬂün- ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? cenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 3. (I) \"Endiﬂe etme!\" demek kolayd›r da bunun nas›l ya- 6. (I) Gazetecilik, insan› hayat›nda s›k s›k ikilem aras›n- p›laca¤› konusu biraz kar›ﬂ›k. (II) Birçok telkine ra¤- da b›rakan bir meslek. (II) Gerçekle karﬂ› karﬂ›ya ka- men endiﬂelerle baﬂa ç›kmay› ö¤renemedi¤imizde lan biz gazeteciler, hoﬂumuza gitmese, can›m›z› ac›t- günün birinde bu endiﬂelerimiz baﬂ›m›za büyük iﬂler sa da bir gerçe¤i yazmak zorunday›zd›r. (III) Bunu açabilir. (III) Bu kavrama psikologlar da farkl› aç›lar- görmezden gelmek, gazetecilik onuruyla ba¤daﬂmaz dan bakm›ﬂlard›r. (IV) Küçük endiﬂeler büyür büyür çünkü. (IV) ‹ﬂte ben meslek hayat›m boyunca gerçek- de insan›n içinde kocaman bir vesvese a¤ac› büyü- leri yazd›m, yazd›m ama ac› çekmedim diyemem. (V) tür. (V) Küçükken önlemini al›p onu ortadan kald›ra- Böyle bir yanl›ﬂa düﬂüp hayat› boyunca bu ezikli¤i bilirsek huzura kavuﬂabiliriz. yaﬂamak zorunda kalan gazeteciler vard›r. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisi düﬂün- Parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisi düﬂünce- cenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? nin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 134

PARAGRAF YAPISI 7. (I) Toplumda yiten insan tiyatroda kendini bulabilir. 10. (I) ﬁiir, insandaki coﬂkun duygular›n ses ve ritim özel- (II) Bu yaﬂam›n karanl›klar›nda yönünü kaybedenlere liklerine göre yaz›ya dökülmesidir. (II) ﬁiirlerde farkl› tiyatro ç›kar yol gösterebilir. (III) Umudun, inanc›n, temalar farkl› bir üslupla iﬂlenir. (III) Lirik ﬂiir, ﬂairin direncin en has›n› tiyatro aﬂ›lar. (IV) Ulus olarak birey mutluluklar›n›n, hüzünlerinin okuyucuyla paylaﬂ›ld›¤› olarak bilincimizi en iyi tiyatro belirler. (V) Yi¤it ﬂiir türüdür. (IV) Lirik ﬂiirde ﬂair okuyucusuyla bir gö- olanla olmayan›, hainin bin bir yüzünü, u¤runda ölü- nül ba¤› kurar ve duygu al›ﬂ veriﬂi yapar. (V) Didaktik necek ve ölünmesi gerekeni, tiyatro; o sihirli aynas›n- ﬂiir ise duygudan çok düﬂünceye seslenen bir tür ola- da her zaman bize gösterebilir. (VI) Tiyatroyla 19. rak karﬂ›m›za ç›kar. (VI) Bu ﬂiir, bilgi birikimini okuyu- yüzy›ldan sonra tan›ﬂan toplumumuz bu sanattan ye- cusu ile paylaﬂmay› duygu paylaﬂ›m›na tercih eder. terince faydalanamamaktad›r. (VII) Halk kesimine, taﬂraya uzanamayan tiyatro kültürü, ﬂehirli ya da ay- Bu parça iki paragrafa bölünmek istense, ikinci pa- d›n kesimin e¤lencesi olmaktan öteye gidememiﬂtir. ragraf numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisiyle baﬂlar? Bu parça iki paragrafa bölünmek istense ikinci parag- A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. raf hangi cümleyle baﬂlar? A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. 8. Aﬂa¤›daki cümlelerden hangisi bir paragraf›n giriﬂ cümlesi olabilir? A) Bu dönem edebiyat›nda ﬂiirin durumuysa oldukça kar›ﬂ›kt›r. B) Tanzimat edebiyat›n›n ilk kuﬂa¤› dil konusunda baﬂar›l› ad›mlar atm›ﬂt›r. C) Bu dönemde yeni ﬂekil aray›ﬂlar› dikkati çeker. D) ‹ﬂte birinci kuﬂa¤›n ﬂiire sokmaya çal›ﬂt›¤› konular bunlard›r. E) Nam›k Kemal ise insanî de¤erlerden yola ç›karak ilerlemiﬂtir. 9. (I) Platon’a göre sanatç›, nesnelerin salt görünüﬂün- 11. O, Türk edebiyat›nda denizi bu derece seven ve an- den baﬂkaca bir ﬂeyi yans›tamaz. (II) Sanatç›n›n dün- latan ender yazarlardand›r. (I) Eserlerinde denize ve de- yas›, gözlerimizi yan›ltan aynay› and›ran bir yans›- niz insanlar›n›n hayatlar›na yer veren Halikarnas Bal›k- malar dünyas›d›r. (III) Sanatç›n›n eﬂyay›, ancak mut- ç›s›’n› hemen hepimiz biliriz. (II) Ekmeklerini denizden lak do¤ruluk içinde kavramas› mümkündür. (IV) Aris- ç›karan gemicilerin, bal›kç›lar›n deniz tutkular›n›, ayn› to’ya göre sanat, eﬂyada devaml› var olan› taklitten deniz tutkusuyla bize anlatan Halikarnas Bal›kç›s›’n›... do¤muﬂtur. (V) Sanat için bundan daha güzel bir ana- (III) Halikarnas Bal›kç›s› as›l ad›yla Cevat ﬁakir Kaba- liz ve sentez olamaz. (VI) Sanatç› da bu analiz ve a¤açl› “Resimli Hafta” dergisinde bir yaz› yay›mlar. (IV) sentezden güzellikler oluﬂturur. Bu yaz› onun iniﬂli ç›k›ﬂl› yaﬂam›n› yeni bir maceraya, yeni bir hayata sürükler. (V) Bu yaz›da halk› k›ﬂk›rtt›¤› Bu parça iki paragrafa bölünmek istense ikinci parag- gerekçesiyle Bodrum’da üç y›l cezaya çarpt›r›l›r. raf hangi cümleyle baﬂlar? Bu parça iki paragrafa bölünmek istense ikinci parag- A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. raf hangi cümleyle baﬂlar? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. D-C-C / C-C-D / E-B-C / B-C 135

KAVRAMA TEST‹ 2 1. I. Birkaç dakika içinde mutlaka en az bir kiﬂi yere 3. I. Bana göre yaﬂanm›ﬂ ve an›lara gönderilmiﬂ her çöp atacakt›r. ﬂey zaman içerisinde bize daha sevimli ve s›cak- m›ﬂ gibi görünür. II. ﬁimdi, herhangi bir soka¤a ç›k›n ve bak›n çevre- nizdeki insanlara. II. Eski ramazanlar deyince bitpazar›na nur ya¤ar. III. Onlar› birkaç dakika izleyin ve gözlemleyin ne III. Çünkü yaﬂam›n içerisinde b›çakla kesilmiﬂçesine yapacaklar›n›. birbirinden ayr›lm›ﬂ güzel veya çirkin, iyi veya kötü, mutluluk veya hüzün yoktur. IV. En az diyorum, çünkü her sokakta veya caddede yerlere çöp atan birçok insan olacakt›r. IV. Herkes a¤›z birli¤i etmiﬂçesine eski ramazanlar›n ne kadar güzel geçti¤ini, iftar ve sahur sofralar›- V. Sonra yerde duran bir çöpü hiç kimsenin al›p n›n zenginli¤ini, kaybolup giden ramazan gele- kald›rmad›¤›na ﬂahit olacaks›n›z. neklerinin güzelli¤ini anlatmaya çal›ﬂ›r. Numaralanm›ﬂ cümlelerle oluﬂturulacak bir paragraf- V. Bunlar›n hepsi bir döngüdür ve içine her ﬂeyden ta cümlelerin s›ralan›ﬂ› nas›l olmal›d›r? biraz serpiﬂtirilmiﬂtir. A) I – V – III – II – IV B) II – III – I – IV – V Numaralanm›ﬂ cümlelerden oluﬂturulacak bir parag- rafta cümlelerin s›ralan›ﬂ› nas›l olmal›d›r? C) II – V – I – IV – III D) III – V – I – II – IV E) V – IV – I – II – III A) I – III – V – II – IV B) I – III – IV – V – II C) II – IV – V – I – III D) II – IV – I – III – V E) IV – V – I – III – II 2. (I) Ailenin, okulun ve arkadaﬂ çevresinin okumaya 4. (I) Çaml› Hemﬂin Yaylas›’na do¤ru arabam›z yol al›- teﬂvik edici olmas›, çocu¤un birlikte oldu¤u kiﬂilerin yor. (II) Az sonra önümüze yaya ç›kmas› bile güç bir kitap okumas›, ona okuma al›ﬂkanl›¤›n› kazand›rma yokuﬂ ç›kt›. (III) ﬁoför bu yokuﬂa yaklaﬂ›nca arabay› yönünde çok olumlu etkiler yapar. (II) Ebeveynleri ki- yavaﬂlatt›. (IV) Sonra bütün gücüyle gaz pedal›na tap okumayan, arkadaﬂlar›n›n böyle ilgileri bulunma- yüklendi. (V) Bu kez ﬂoför arabay› döndürüp yokuﬂu yan çocuklar›n da kitap okumaya ilgi duymad›klar› geri geri ç›kmak istedi. (VI) Fakat bu bile arabay› yo- gözlenmiﬂtir. (III) Ancak ebeveynlerin de okul çevre- kuﬂun ancak yar›s›na kadar ç›karabildi. sinin de çocuklar›n okumamas› karﬂ›s›nda yak›nmak yerine birtak›m tedbirlere baﬂvurmas› gerekir. (IV) Numaralanm›ﬂ cümlelerden hangilerinin yeri de¤iﬂti- Çocuklara kitap okuma al›ﬂkanl›¤›n›n kazand›r›lma- rilirse parçada anlam bütünlü¤ü sa¤lanm›ﬂ olur? s›nda, aileden okula, okuldan arkadaﬂ çevresine ka- dar birçok etken söz konusudur. (V) Öncelikle kitap A) I. ile II. B) II. ile III. C) III. ile IV. okumay› sevdirmek, bunun gereklili¤ini ve hayata katk›s›n› anlatmak yerinde olacakt›r. D) IV. ile V. E) V. ile VI. Bu parçada düﬂüncenin ak›ﬂ›ndaki bozuklu¤u gider- 5. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisi, bir paragraf›n giriﬂ mek için aﬂa¤›daki de¤iﬂikliklerin hangisi yap›lmal›d›r? cümlesi olabilir? A) I. ve IV. cümlelerin yeri de¤iﬂtirilmelidir. A) Yeni ﬂairler aras›nda sözcükleri bütün yönleriyle B) II. ve III. cümlelerin yeri de¤iﬂtirilmelidir. güzel kullananlar var. C) III. cümle, parçan›n sonuna al›nmal›d›r. D) IV. cümle parçan›n baﬂ›na al›nmal›d›r. B) Baﬂka ﬂiirlerini de okudum ﬂairimizin ama bu son E) V. cümle I. cümleden sonra getirilmelidir. ﬂiirini hepsinden güzel buldum. 136 C) Bunda sanatç›n›n kendi çabas›n›n da etkili oldu- ¤unu belirteyim. D) Daha aç›k söyleyeyim, sanata gereken önem veril- miyor. E) Bunun ﬂairler aç›s›ndan çok güzel bir aç›l›m ola- ca¤›na inan›yorum.

PARAGRAF YAPISI 6. (I) Ahlatl› kad›nlar, evlerinin önünde yer alan bahçe- 8. Dergicilik oldukça zor zanaat. (..I..) Yaz›lar› topla- lerde vakitlerini geçirirler. (II) D›ﬂ duvarlar› k›z›l Ah- mak, onlar›n aras›ndan nitelikli olanlar› seçip bir say›- lat taﬂ›ndan örülmüﬂ evlerinin önünde uzanan üç ya s›¤d›rmak, dizgisini yapmak, kapak tasar›m›n› seç- dört dönümlük bahçelerinde, meyve a¤açlar›n›n göl- mek, filmleri ç›kar›p matbaaya yetiﬂtirmek, derginin gesinde oturur çaylar›n› yudumlarlar. (III) Bu iﬂlerini matbaadan ç›k›ﬂ›n› beklemek, acele ederek dergiye yaparken de kendilerine bir e¤lence bulur, at›ﬂmalar göz atmak... (..II..) Her bir ad›m› çileli ve emek iste- ya da türkülerle bahçe iﬂlerini zevkli hâle getirirler. yen bir u¤raﬂ, bu dergicilik. (..III..) Sadece ç›kmas›yla (IV) Oturmaktan s›k›ld›klar›nda ise kalk›p bahçedeki kalsa iyi, dergileri matbaadan al›p okuyuculara ulaﬂ- domatesleri, biberleri ve taze so¤anlar› sularlar. (V) t›rma da zor. (..IV..) Da¤›t›mc›lar ve yay›mc›lar kimi Bu türkülerle, e¤lencelerle geçen zaman, güneﬂin zaman bir tekel oluﬂturuyor aralar›nda. (..V..) Hangi batmas›yla sona erer. kap›y› çalsan›z farkl› bir muamele görüyorsunuz. Numaralanm›ﬂ cümlelerden hangilerinin yerleri de- Bu parçada numaralanm›ﬂ yerlerin hangisine: \"Hele ¤iﬂtirilirse parçada anlam bütünlü¤ü sa¤lanm›ﬂ olur? de bu bir edebiyat dergisi olursa zorluk kat be kat ar- t›yor.\" cümlesi getirilirse parçan›n anlam bütünlü¤ü A) I. ve II. B) I. ve III. C) III. ve IV. bozulmaz? D) III. ve V. E) IV. ve V. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 7. I. Herkes onu kendi eseri sayar ve böyle sayd›¤› 9. (..I..) “Bir yap›t›n kahramanlar› çocuk olursa buna ço- için de en büyük sevgi ile ﬂehrine ölünceye ka- cuk edebiyat› denir.” yarg›s› do¤ru de¤ildir. (..II..) dar ba¤l› kal›r. Kahraman, Pinokyo’da oldu¤u gibi tahtadan bir kuk- la dahi olabilir. (..III..) Önemli olan ﬂiire, hikâyeye, II. Eski bir filozof: \"E¤er ﬂehirler bir kiﬂi taraf›ndan masala, romana, çocuksu olan›n yans›mas›d›r. (..IV..) oluﬂturulsayd› daha güzel olacakt›.\" demiﬂtir. Kahramanlar hayvanlar dünyas›ndan, tabiattan seçi- lebilir. (..V..) Çocu¤a göre yap›lacak bir edebiyat, tür- III. Yeryüzünde insanlar›n oluﬂturdu¤u en muhteﬂem leri de çocuksu biçime yaklaﬂt›r›r. ve en ömürlü eserler ﬂehirlerdir ve bir ﬂehrin kim taraf›ndan yap›ld›¤› da belli de¤ildir. Numaralanm›ﬂ yerlerin hangisine: “Yap›t›n tiplerin- den hiçbiri çocuk olmayabilir.” cümlesi getirilirse IV. Belki bu söz do¤rudur, belki ﬂehirler bir kiﬂinin parçan›n anlam bütünlü¤ü bozulmaz? eseri olsayd› daha güzel olurdu. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. V. Fakat herhalde insanlar, as›rlar boyunca, nesil- den nesile milletin devaml› eme¤iyle oluﬂan ﬂe- 10. (I) “‹nsan›n ana yurdu çocuklu¤udur.” der Jorg Ama- hirlerini bugün sevdikleri kadar sevmezlerdi. do. (II) Çocukken bambaﬂka bir dünyan›n içinde oldu¤umuzu ancak büyüyünce anlar›z. (III) Kap›lar› Numaralanm›ﬂ cümlelerle oluﬂturulacak bir paragraf- çoktan kapanm›ﬂ o büyülü ülkeye dönmek için neler ta cümlelerin s›ralan›ﬂ› nas›l olmal›d›r? feda edebilece¤imizi düﬂünürüz bazen. (IV) Ancak bunun asla gerçekleﬂmeyecek bir istek oldu¤unu da A) I – V – IV — II – III B) II – V – I –III – IV biliriz. (V) Yine de insan çocukluk günlerine dönme- nin yollar›n› aramaya devam eder. C) II – IV – I – V – III D) III – I – II – IV – V Numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinden önce: “Boﬂu- E) III – V – I – II – IV na de¤ildir bu söz, öyle olmasa durmadan çocuklu- ¤unu hat›rlay›p içlenmez insan.” sözü getirilirse par- çan›n anlam bütünlü¤ü bozulmaz? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. B-D /D-E-A / C-D / A-B-B 137

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. (I) Umar›m siz benden çok daha fazla yaﬂars›n›z; ama 4. Çok baﬂar›l› bir roman. (I) Dili çok güzel, pürüzsüz. bu yaﬂlara gelince insanda yaﬂl›l›¤›n farkl› bir etkisi (II) Cümleler k›sa ve yal›n. (III) Yazar her ﬂeyin dilde oluyor. (II) Yeni bir iﬂe baﬂlarken endiﬂeleniyorsunuz, baﬂlay›p dilde bitti¤ini çok iyi anlam›ﬂ. (IV) Hiçbir bitirebilir miyim diye. (III) ‹tiraf edeyim ki “Köleler ve bölümde anlaﬂ›lamayan bir yön yok. (V) Tiplemeler Tutkular’a baﬂlarken bu endiﬂeyi yaﬂad›m. (IV) Roman- de çok canl›. da her konu, yaz›l›ﬂ süresini kendi belirliyor. (V) Hiç- bir kitab›m›n üzerinde bu kadar yo¤un çal›ﬂt›¤›m› söy- Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisinin leyemem. (VI) Tam bir a¤›r iﬂçi gibi sabah 08.30’dan yerine \"Söylenenler apaç›k.\" cümlesi getirilirse parça- akﬂam 20.00’ye kadar... (VII) Böylesine yo¤un çal›ﬂ- n›n anlam›nda daralma olmaz? mama karﬂ›n, kitab› tamamlamam iki y›l›m› ald›. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? 1996 A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. ÖSS - 2000 2. (I) Romanlar vard›r, daha ilk sayfas›nda olay örgüsü- 5. (I) Ça¤daﬂ anlamda çocuk edebiyat›n›n as›l iﬂlevi ço- nün çekim alan› içine al›r okurun. (II) Kan bas›nc›n› cuklar› e¤itmek de¤ildir. (II) Do¤rudan e¤itme, ders ki- yükselten heyecanlar yarat›r okurda. (III) Kimi roman- taplar›na özgü bir iﬂtir. (III) ‹yi bir çocuk kitab›n›n yaﬂ- lar da vard›r, dilsel örüntüsüyle okurun akl›na oldu¤u lara göre belirlenmiﬂ de¤iﬂik nitelikleri vard›r. (IV) Ya- kadar yüre¤ine de seslenme yolunu seçer. (IV) Ro- z›nsal çocuk kitaplar›nda yazar, çocu¤a iletmek iste- manda özgünlük, derinlik, çok yönlülük aran›r. (V) diklerini do¤rudan de¤il, dolayl› olarak verir. (V) Bu tür Daha do¤rusu, okurun, okuma eylemine tüm varl›- kitaplar sezdirme, duyumsatma yoluyla çocu¤un do¤- ¤›yla kat›l›m›n› sa¤lar. (VI) En yüksek çoﬂkular›, este- ruya, iyiye, güzele karﬂ› duyarl›l›k kazanmas›n› sa¤lar. tik tutkulara dönüﬂtürür. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÖSS - 2008 A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. ÖSS - 2005 3. (I) An›lar yaﬂand›ktan sonra yaz›l›r. (II) Günlüklerse 6. (I) F. Kafka'n›n çok ilgi çekece¤i san›lan yeni bulun- yaﬂan›rken oluﬂturulur. (III) Kimi günlükler içe dönük muﬂ mektuplar›, ‹sveç'te kitap olarak yay›mland›. (II) bir nitelik taﬂ›r. (IV) An›larla günlükler aras›ndaki en Bu yay›nevi geçen y›l çeﬂitli yazarlar›n yap›tlar›ndan önemli ayr›m budur. (V) Bu bak›mdan günlükler an›- oluﬂan bir kitap dizisi yay›mlam›ﬂt›. (III) Mektuplar lara göre daha inand›r›c›d›r. Kafka'y› sevenleri de edebiyat tarihçilerini de yak›n- dan ilgilendiriyor. (IV) Bunlarda Kafka üzerinde ya- Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- p›lm›ﬂ kimi eski araﬂt›rmalar› ayd›nlatan bilgiler yer ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? al›yor. (V) Ayr›ca, yazar›n yaﬂam›n›n son aylar›yla il- gili önemli noktalar ortaya konuyor. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 138 Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- ÖSS - 1995 ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÖSS - 1995

PARAGRAF YAPISI 7. (I) Kimi romanc›lar iç monolog yöntemini iyi bir bi- 9. (I) Ça¤daﬂ Türk öykücülü¤ünün önemli kilometre taﬂ- çimde kullanam›yorlar. (II) Kiﬂilerin ruhsal ve fiziksel lar›ndan biri olan Sait Faik, hem kendi kuﬂa¤›n› hem özellikleri aras›nda bir bütünlük kurulmuyor. (III) Bu de sonraki kuﬂaklar› derinden etkilemiﬂtir. (II) Onun yüzden kiﬂilerin içlerinden geçen düﬂünceleri okuyu- ad›na düzenlenen ödüllerin da¤›t›m› yazara yak›ﬂ›r cu kolayca seçip ay›ram›yor. (IV) Oysa iç monolog bir sayg›nl›kla sürüyor. (III) Ama ben ilk öykülerimi tekni¤i romanc›dan, büyük bir ustal›k ister. (V) Ro- yazd›¤›m seksenli y›llar›n baﬂlar›nda bir gün bu ödü- manc›n›n, iç monologla yüz yüze konuﬂmalar aras›n- lü alabilece¤imin hayalini bile kuramazd›m. (IV) daki ayr›m› görmesini, tan›mas›n› gerektirir. Hatta on beﬂ y›l sonra kitab›m bu ödüle de¤er bulu- nunca sevindi¤im ölçüde ﬂaﬂ›rm›ﬂ ve korkmuﬂtum. Yukar›da numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi anlat›- (V) Çünkü öyküye daha s›k› sar›lmam gerekti¤ini, so- m›n ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? rumluluklar›m›n artt›¤›n› biliyordum. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ yerlerden hangisine dü- ﬂüncenin ak›ﬂ›na göre \"Böyle bir ödülle onurland›r›l- ÖSS - 1994 may› asl›nda her öykü yazar› ister.\" cümlesi getiril- melidir? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÖSS - 2008 8. 1950'lerde edebiyat›m›zda görülen köye yöneliﬂ ha- 10. (I) Otuz yaﬂ›ma kadar durmadan yazd›m; ama amatör- reketi, köy kökenli ya da köyü yak›ndan tan›yan ya- lük döneminin bu ürünleri yay›mlanmad›. (II) Gerçek zarlar›n birbiri ard›na ürün vermeleriyle yayg›nlaﬂ›p anlamda yazarl›¤a otuzumda baﬂlad›m. (III) ‹lk kitab›m geliﬂmiﬂtir. da ancak k›rk yaﬂ›mda piyasaya ç›kabildi. (IV) Öncele- ri, salt ele al›nan konunun önemli oludu¤unu düﬂünü- Düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre bu cümleden sonra aﬂa¤›- yordum; sonra konu kadar iﬂleniﬂinin de önemli oldu- dakilerden hangisi getirilemez? ¤unu anlad›m. (V) Onun yay›mlan›ﬂ›ndan sonra da sa- nat görüﬂümde bir de¤iﬂiklik olmad›. (VI) Çünkü yazar- A) Köylü ve köy sorunlar›, edebiyat›m›z›n temel ko- l›¤a baﬂlad›¤›mda düﬂünsel kiﬂili¤im oluﬂmuﬂtu. nular›ndan biri olmuﬂtur. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- B) Köy gerçe¤ini de¤iﬂik boyutlar›yla yans›tan bu ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? ürünler, günümüz Türk edebiyat›n›n seçkin ör- nekleri aras›nda yer al›r. A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. C) Bu iki sanatç›m›z› köy edebiyat›n›n dar kal›plar› ÖSS - 1996 içinde düﬂünmemek gerekir. 11. (I) Bireysel ac›lar›n› yans›tmak için bir araç olarak D) Bu hareketi benimseyen sanatç›lar, köye ve köylü- görmez ﬂiiri. (II) Kendi ac›lar›na yer vermez ﬂiirlerin- ye yeni bir bak›ﬂ aç›s›yla yaklaﬂm›ﬂlard›r. de. (III) Daha çok, içinde yaﬂad›¤› toplumun ac›lar›n›, sevinçlerini yans›tmak ister. (IV) ‹mgeleri yal›nd›r. (V) E) Bu yazarlar, köyün ve köylünün sorunlar›n› baﬂa- Söyleyiﬂinde iniﬂler ç›k›ﬂlar yoktur. (VI) Bütün ﬂiirle- r›l› bir biçimde okurlara yans›tm›ﬂlard›r. rinde okuru saran bir s›cakl›k vard›r. ÖSS - 1996 Bu parçadan, aﬂa¤›daki cümlelerin hangisi ç›kar›l›rsa parçan›n anlam›nda önemli bir daralma olmaz? A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. ÖSS - 1994 C-C-C / D-C-B / B-C / C-C-A 139

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. ‹nsan›n do¤ayla savaﬂ›m›nda korkunun rolü yads›na- 4. Yazd›klar›m›n herkesçe okunmas›n› istiyorum. Beni maz. Önemli olan, bu insanca duyguyu iyi de¤erlen- okuyanlar›n, kitaplar›mda kendinden bir parça bulabil- direbilmektir. Nas›l ki kullan›lmas› bilinmeyen bir si- mesini, yüre¤ine seslenen bir ﬂeyler yakalayabilmesini lah bazen geri tepip büyük zararlara yol açabiliyorsa, istiyorum. Çünkü önemli olan, okurun, kitapla ve ya- korku da denetim alt›nda tutulmay›p kendi baﬂ›na b›- zarla s›cak bir ba¤ kurabilmesidir. Bu nedenle olabildi- rak›l›rsa sonuç hiç kimse için iyi olmaz. Korkal›m; ¤ince duru bir dil, yal›n bir anlat›m ye¤liyorum. Kimi ama neden, niçin korktu¤umuzu bilelim. Korkuya ye- zaman k›sa cümlelerim yad›rgan›yor; ...; ancak benim nilme kayg›s›n›n tutsa¤› olmayal›m. seçimim yal›nl›ktan yana. Bu sadelik içinde okurun yü- re¤ine ve beynine ulaﬂabiliyorsam ne mutlu bana. Bu parçan›n sonuna, düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre aﬂa¤›- dakilerden hangisi getirilemez? Bu parçada boﬂ b›rak›lan yere, düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre aﬂa¤›dakilerden hangisi getirilebilir? A) Korkuyla birlikte yaﬂamay› ö¤renelim. A) Ben de bilirim yar›m sayfa süren tümceler kurma- B) Korkudan, uygun biçimde yararlanmaya çal›ﬂal›m. y›, süslü ve a¤dal› bir dil kullanmay› C) Korkunun, toplumu de¤iﬂik yönlerden etkiledi¤ini B) Zaten her konu kendi biçim ve biçemini birlikte unutmayal›m. getiriyor. D) Korkuyu bir engel de¤il, bir araç olarak görelim. C) Ben, sanat yapmak ad›na anlaﬂ›lmaz olmay› se- çenlerden de¤ilim E) Korkumuzun nedenini ö¤renip ona göre davranal›m. D) Her yazar›n anlat›m›n› renklendiren ilginç söz bu- ÖSS - 2000 luﬂlar›ndan yararlan›r›m 2. (I) O, yaﬂam› yaﬂayarak ö¤renmiﬂ bir yazar. (II) Dene- E) Yazarken, sözcükleri seçmede ince eleyip s›k do- yimlerini ve gözlemlerini herkesle paylaﬂm›ﬂ. (III) kuyorum Kendi kendine ö¤rendi¤i üç yabanc› dili de iyi dere- cede konuﬂabilecek düzeye eriﬂmiﬂ. (IV) Ö¤retmenlik ÖSS - 2005 yapm›ﬂ, siyasetle u¤raﬂm›ﬂ, yurtiçi ve yurtd›ﬂ›nda bir- çok yeri görmüﬂ. (V) Kimi roman ve öyküleri ancak 5. (I) Resim ve heykel sanatç›lar› insan elleri üzerinde ölümünden sonra yay›mlanabilmiﬂ. (VI) Gezdi¤i, gör- çok durmuﬂlard›r. (II) Ortaça¤dan bu yana, ressamla- dü¤ü yerlerin yöresel renklerini büyük bir ustal›kla r›n yapt›¤› portrelere bakt›¤›n›zda gözlerden çok, el- yap›tlar›na yans›tm›ﬂ. lerin öne ç›kt›¤›n› görürsünüz. (III) Gergef üzerinde dolaﬂan, çenesini avuçlar› çine alan, vücut boyunca Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- sarkan eller... (IV) Mutlulu¤un par›lt›s›n›, kayg›lar›n ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? kaynaﬂmas›n›, yaﬂamaktan usan›ﬂ› hep bu ellerde gö- rürsünüz. (V) Bundan on binlerce y›l önce insan da- A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. ha kafas›yla düﬂünemezken elleriyle düﬂünmüﬂ. (VI) ‹nsan geometri bilmeden su bentleri yapm›ﬂ, mete- ÖSS - 2001 matik bilmeden parmaklar›yla saym›ﬂ, sanat ve gü- zellik üzerine hiçbir bilgisi yokken ma¤ara duvarlar›- 3. (I) Dünya ve Türk edebiyat›nda yazarlara ve öteki sa- n›, bugün usta ressamlar›n bile yapamayaca¤› resim- natç›lara ait önemli mektuplar var. (II) Yaz›nsal de¤er lerle donatm›ﬂ. (VII) Bilimsel sanatsal yarat›lar konu- taﬂ›yan bu mektuplar, o yazarlar›n gizli dünyalar›n› da sunda övündü¤ümüz ne varsa hepsini, insan elinin açar bize. (III) Bunlar, okuyana her dönemde yeni yeni ça¤lar boyunca yapt›¤› hareketlere borçluyuz. tat verir. (IV) Sanatç›lar›n ya da yazarlar›n birbirlerine yazd›klan mektuplar kitaplaﬂ›nca art›k onlar›n mal› ol- Bu parça iki paragrafa ayr›lmak istense ikinci parag- maktan ç›kar. (V) Kiﬂisellikten kurtulur, toplumsal iﬂlev raf hangi cümleyle baﬂlar? yüklenmeye baﬂlar. (VI) Iki sanatç›n›n özel, gizli ürün- leri olma niteli¤ini yitirir, kitlelerin ortak mal› olur. (VIl) Y›¤›nlara seslenir, Iletilerini yüksek sesle dile getirir. Bu parça iki paragrafa ayr›lmak istense ikinci parag- raf hangi cümeleyle baﬂlar? A) Il. B) III. C) IV. D) V. E) VI. A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. ÖSS - 2003 ÖSS - 2005 140

PARAGRAF YAPISI 6. Ünlü eleﬂtirmenlerimiziden biri: \"Deneme yaz›yorsa- 9. (I) Editör, bir yay›nevinin olmazsa olmazlar›ndand›r. n›z belli bir birikiminiz, söyleyecek sözünüz olmal›.\" (II) Yay›mlanacak bir yap›t› düzenlemek, yay›ma ha- diyor. ... Çünkü onun hem engin bir bilgi birikimi z›rlamak ve yay›mlamak gibi birçok iﬂi ve iﬂlevi var. hem de söyleyecek pek çok sözü var. (III) Yazar›n ve eserinin seçilmesinden, nas›l yay›mla- naca¤›na de¤in yay›mlama iﬂinin bütün aﬂamalar›n› Bu parçada boﬂ b›rak›lan yere, düﬂüncenin ak›ﬂ›na kapsayan zorlu bir iﬂtir bu. (IV) Günümüzde editör- göre aﬂa¤›dakilerden hangisi getirilebilir? lük, yay›nc›l›k alan›nda kurumsallaﬂmam›ﬂ iﬂlerden. (V) Yazarlar›n ço¤u, editörün yapt›¤› iﬂi küçümseyip A) Kendisi de öyle bir eleﬂtirmen olmak istiyor. onu yaln›zca bir düzeltmen olarak alg›l›yor. (VI) Bu B) Bu söz o yazar›m›za çok uyuyor. yüzden de editörlü¤ü böyle alg›layan birçok yazar›n C) Kimileri onun bu görüﬂüne kat›lm›yor. yay›mlanan kitaplar›nda yanl›ﬂlardan geçilmiyor. D) Bu nitelikleri taﬂ›yan pek çok sanatç›m›z var. E) Bu niteliklerden yoksunsan›z eleﬂtirmen say›lmaz- Bu parça iki paragrafa ayr›lmak istense ikinci para- graf hangi cümleyle baﬂlar? s›n›z. A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. ÖSS - 2005 7. (I) Bir zamanlar geceleri oturur, an›lar›m›, izlenimle- YGS - 2011 rimi küçük defterlere yazard›m. (II) Sonra nas›l oldu bilmem, ne o küçük defterler kald› ne de bende o sayfalara bir ﬂeyler karalama iste¤i. (III) Belki de yaﬂa- m›n bin bir türlü zorlu¤u bana bu gündelik e¤lence- yi unutturdu. (IV) Y›llardan beri çeﬂitli günlükler oku- yorum: Gide'in, Green'in... (V) Alfred de Vigny'nin \"Bir ﬁairin Günlü¤ü\"nü de dilimize çevirdim. (VI) Günlük türüne karﬂ› duydu¤um yak›nl›k, Salah Bir- sel'in \"Günlük\"ünü okuduktan sonra daha da artt›. Bu parça iki paragrafa ayr›lmak istense ikinci parag- raf hangi cümleyle baﬂlar? A) II. B) III C) IV. D) V. E) VI. 10. (I) ‹nsan iliﬂkilerinin öneminin yeterince kavranma- m›ﬂ olmas›, çocuk geliﬂimiyle ilgili birtak›m sorunla- YGS - 2010 r› da beraberinde getirdi. (II) Söz gelimi günümüzde, kendi kendine oyun kuramad›¤› için üretken olama- 8. (I) Komik kavram›yla iliﬂkili olan mizah ve hiciv, yön- yan, edilgen, çevreye karﬂ› ilgisiz, evlere hapsolmuﬂ temleri, amaçlar›, konular› bak›m›ndan birbirinden çocuklar yetiﬂiyor. (III) Bunlar›n hayal güçleri, erken ayr›lmaktad›r. (II) Toplumdaki veya insandaki s›ra d›- yaﬂta tan›ﬂt›klar› ve hayatlar›n›n do¤al bir parças› ﬂ› oldu¤u için gülünç bulunan ﬂeyleri güzelleﬂtirerek olan televizyonla ve bilgisayar oyunlar›yla s›n›rlan- komik göstermek sanat yoluyla olur. (III) Düzeltilebi- m›ﬂ durumda. (IV) Televizyondaki reklamlar çocukla- lir kusurlar› ele alan mizah›n amac›, bunlar› abarta- r› ticari birer araç olarak görüyor. (V) Kaba kuvveti ve rak sergilemektir. (IV) Komik olan ﬂeye karﬂ› hoﬂ gö- silah kullanmay› özendiren, sanat de¤eri düﬂük film- rülüdür, e¤lendirirken toplumsal aksakl›klar› fark et- ler ve kimi yay›nlar yüzünden özellikle çocuklar, çe- tirmeye çal›ﬂ›r. (V) Oysa hiciv yermeye yönelik bir ﬂitli psikolojik sorunlarla yüz yüze geliyorlar. (VI) sald›r› biçimidir, komik olan kusuru ortadan kald›r- may› amaçlar, ba¤›ﬂlay›c› de¤ildir. (VI) Hedef ald›¤› Bu parçadaki numaralanm›ﬂ yerlerden hangisine dü- kiﬂiyi toplum içinde küçük düﬂürmek için, dilin sa¤- ﬂüncenin ak›ﬂ›na göre “Bütün bunlardan daha da lad›¤› bütün olanaklardan yararlan›r. önemlisi, bu türden olumsuzluklar tekrar tekrar yaﬂa- n›yor.” cümlesi getirilebilir? Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi dü- ﬂüncenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r? A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. YGS - 2010 YGS - 2011 C-D-C / A-D / B-C-A / C-E 141

SINAVLARDA SORULAB‹LECEK SORULAR 1. Rus âlimi Pavlov'un, yapt›¤› denemelerde ac›kt›¤› za- 4. (I) Henüz liseye gidiyordum ama durmadan ﬂiir yaz›- man et verilirken bir de zil çal›nan köpek, bir süre son- yor, ﬂair olma düﬂleri kuruyordum. (II) ‹lk ﬂiir kitab›- ra sadece zil sesinde hayal ederek fiziksel tepkiler ver- m› ç›kard›¤›mda yirmi yaﬂ›nda deli dolu bir gençtim. meye baﬂlar. (I) ‹nsano¤lunun hayat›nda kelimeler de (III) Ben, bu sözlerin anlam› üzerinde düﬂünemeye- ayn› rolü oynar. (II) Çünkü herkesin bildi¤i, günlük ha- cek kadar duygu yüklü, heyecanl›yd›m. (IV) Beni yü- yatta kulland›¤› kelimeler hayal mekanizmas›n› daha reklendiren edebiyat ö¤retmenim bir defas›nda: \"‹çin- çabuk harekete geçirir. (III) ‹yi bir edebiyatç›, dilin bu deki ﬂiir ›rma¤›n› kurutma ve unutma ki o ›rma¤› bes- canland›rma gücünden faydalanarak, as›l dünyaya leyen gençlik duygular› de¤il, birikim ile dünya görü- benzer veya ondan daha zengin bir hayal dünyas› ya- ﬂüdür.\" demiﬂti. (V) Ancak y›llar geçtikten sonra, ben rat›r.(IV) Bunu yaparken büyük yazarlar, yeni kelime- olgunlaﬂt›kça kendimi buldukça içimdeki ﬂiir de ol- ler icat etmekten çok, herkesin bildi¤i kelimeleri kulla- gunlaﬂt›, kendini buldu. n›rlar. (V) Bir hikâyeyi dinler veya okurken, kelimeler haf›zam›zdaki hayalleri canland›r›r. Bu parçada düﬂüncenin ak›ﬂ›ndaki bozukluk aﬂa¤›da- ki de¤iﬂikliklerin hangisi ile giderilebilir? Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden hangileri yer de- ¤iﬂtirirse parçan›n anlat›m ak›ﬂ›ndaki bozukluk giderilir? A) I. ve II. cümle yer de¤iﬂtirmeli. A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve V. B) III. cümle IV. cümleden sonra gelmeli. D) III. ve IV. E) IV. ve V. C) IV. cümle I. cümleden sonra gelmeli. 2. (I) Her ne kadar sanat›n evrensel oldu¤u söylense de D) IV. cümle ile V. cümle yer de¤iﬂtirmeli. sanat›n birçok dal› ço¤u zaman ulusal nitelik taﬂ›r.(II) Sinema sanat› ise gerek konular› gerek anlat›m›yla ev- E) V. cümle II. cümleden sonra gelmeli. renseldir. (III) Bu, sinema ile u¤raﬂanlar›n, yap›mc› ve yönetmenlerin, bilinçli bir tercihidir. (IV) Sinema ara- 5. (I) Asl›nda her insan duyar, düﬂünür ve etraf›nda c›l›¤› ile egemen kültürler bütün dünyaya belli fikirle- olanlar› fark eder fakat bunlar bizim içimize karma ri aﬂ›lamakta, toplumlar› yönlendirmektedirler. (V) kar›ﬂ›k olarak girer. (II) Her insan bir duygu, düﬂünce Çünkü sinema gerçekte, bütün dünyaya sunulmak, ve intiba deposudur. (III) Konuﬂur veya yaﬂarken, pazarlanmak, üzerinden büyük kazançlar elde edil- içinde bulunulan duruma göre, bu depodan baz› ﬂey- mek istenen bir üründür. (VI) Bu ürünün onlar›n iste- leri seçer, cümle hâline getiririz. (IV) E¤er onlar ara- di¤i kadar al›c› bulabilmesi, elbette; çok farkl› kültür- s›nda bir ba¤ kuramazsak, yaz›lan veya konuﬂulan lere ayn› anda hitap etmesiyle sa¤lanabilecektir. ﬂeyler, baﬂkalar›na saçma gelir.(V) Saçmak ile ilgili olan saçma kelimesi, düzenin z›dd›d›r. (VI) Naz›m, Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisi düﬂün- nizam, tanzim, muntazam kelimeleri de birbirinin cenin ak›ﬂ›n› bozmaktad›r ? akrabas›d›r. (VII) Tanzim edilmiﬂ her ﬂeyde nazma yani ﬂiire yak›n bir taraf vard›r. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Bu parçadan iki ayr› paragraf oluﬂturulmak istense 3. Aﬂa¤›dakilerin hangisi bir paragraf›n giriﬂ cümlesi ikinci paragraf›n ilk cümlesi numaralanm›ﬂ cümlele- olamaz? rin hangisi olur? A) Sanat eserinin bir ayna oldu¤u do¤ru ise benim de A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. romanlar›m aynamd›r. B) Sosyalleﬂme, bireyin toplumla birlikte yaﬂamay› ö¤renmesinden baﬂka bir ﬂey de¤ildir. C) Dilin sadeleﬂtirilmesi gerekti¤ini savunan yazar, makalelerinde tekrar tekrar bu konuyu iﬂler. D) ‹nsanlara hayallerden söz etmek ço¤u zaman ger- çekleri anlatmaktan kolayd›r. E) Eserin, de¤inilen kusurlar›nda baﬂka önemli hiçbir kusur bulunmuyor. 142 C-D-E / B-D

KAZANMIﬁ OLMAMIZ GEREKEN B‹LG‹ ve BECER‹LER Paragraf›n bir bütün oldu¤unu benimseme Paragrafta bütünlü¤ün nas›l oluﬂtu¤unu anlama Cümleleri ba¤layan ögeleri belirleme Anlat›m›n ak›ﬂ›n›n bozuldu¤unu sezme Paragraf›n konular›n› bulma Paragraf› uygun noktadan bölme ‹lk cümlenin, son cümlenin özelliklerini bilme Cümleleri paragraf hâline getirme Cümleleri kar›ﬂm›ﬂ paragraf› düzenleme Paragrafa cümle ekleyebilme Paragraftan ç›kabilecek cümleyi bulma 143

06 PARAGRAF YORUMU Giriﬂ Soru alanlar›n› tan›yal›m. Bilinmesi gerekli kavramlar Baz› sözlerin anlam›n› iyice ö¤renelim. Paragraf sorular›n›n çözümüne soru bölümünü (yöneltme cümlesini) okuyarak baﬂlayal›m. Paragraf sorular› da di¤er sorular gibidir. Yorum sorular›n› ölçüp tartal›m ama onlarla tart›ﬂmayal›m. H›zl› okuma ile paragraflar› k›saltal›m. Paragraflar bir düﬂünceyi vurgular. Paragraf sorular›n›n çözümüne iliﬂkin baz› tespitler Paragraftaki yard›mc› düﬂünceleri bulal›m. Verilen bölümde, eksik b›rak›lan cümle ya da sözle ilgili bir ipucu olmal›d›r; vard›r. Baz› parçalar bir soruya verilmiﬂ cevapt›r.

YÖRÜNGEDEK‹ KAVRAMLAR paragraf s. 148 konu s. 148 yarg› s. 148 ana düﬂünce / vurgulanan düﬂünce s. 148 yard›mc› düﬂünce s. 148 baﬂl›k s. 148 paragraf tamamlama s. 153 paragraf› bir cevap olarak de¤erlendirme s. 153 146

PARAGRAF YORUMU Giriﬂ edilemez bir davran›ﬂ olarak benimseyelim. Bu amaca yönelik olarak öncelikle, Paragraf sorular›, bilgi de¤il anlam sorular›d›r. Do- lay›s›yla bu alandaki sorular›n çözümü öncelikle ve – deneme, araﬂt›rma-inceleme, eleﬂtiri, makale, çevi- özellikle anlamay› gerekli k›l›yor. Anlama, anlad›¤›- ri... türündeki yaz›lar okunmal› m›z› yorumlama ve bunun seçeneklerdeki karﬂ›l›¤›- n› bulma, sorular›n çözümü için gerekli becerilerdir. – Üniversite giriﬂ s›navlar›nda sorulan sorular titizlikle incelenmelidir. Paragraf sorular›nda baﬂar›l› olabilmek için anla- may› ve yorumlamay› engelleyen ne varsa ortadan Paragraf sorular›n›n bir dili, anlat›m›, bir kuruluﬂu kald›r›lmal›d›r. Bunlar; vard›r. Bu sorular çok çeﬂitli yönlerden birbirine benzer; dolay›s›yla ç›km›ﬂ sorular›n iyice incelen- – parçay› görünce ürkme mesi, sindirilmesi bize tan›d›k sorularla karﬂ›laﬂma – anlamayaca¤› ön yarg›s› avantaj› sa¤layacakt›r. – yavaﬂ ve yanl›ﬂ okuma – parçan›n içine girememe Bu konuda, paragraf sorular›n›n baz› özelliklerini ve – parçadaki bir söze tak›larak metinden uzaklaﬂma önemli baz› çözüm yollar›n› gösterece¤iz. Bunlar› in- – zihnimizin paragraf türü sorulara al›ﬂk›n olmamas› celeyip kendimize mâl etmeli; hatta kendimize özgü – yavaﬂ iﬂleyiﬂe al›ﬂm›ﬂ bir düﬂünme tarz› pratik çözüm yollar› geliﬂtirmeye çal›ﬂmal›y›z. – dil ve okuma zevkinin geliﬂmemiﬂ olmas› Anlat›m teknikleri ve paragraf yap›s› konular›n› pa- ﬂeklinde s›ralanabilir. ragraf yorumuyla ilgili olmas›na ra¤men, sorular- daki farkl› aç›l›mlar (bilgi / yorum) ve anlat›lmas›- ÖSYM, paragraf sorular›yla, n›n, anlaﬂ›lmas›n›n kolayl›¤› dolay›s›yla ayr› baﬂl›k- lar alt›nda inceledik. Dolay›s›yla bu, paragrafla ilgi- – okuyan li üçüncü konu oluyor. – okudu¤unu anlayan – anlad›¤›n›, aç›k yarg›lar haline dönüﬂtürebilen (yo- Son olarak ﬂunu da belirtelim: Paragraf sorular›n›n rumlayan) çözümündeki baﬂar› ya da baﬂar›s›zl›¤›n›z sadece Türkçe dersiyle s›n›rl› kalmaz; sosyal alandaki ö¤rencileri di¤erlerinden ay›rt etmeyi (öne ç›kar- dersleri (özellikle tarih, felsefe ve k›smen co¤raf- may›) amaçl›yor. Dolay›s›yla okuma (ve do¤al ola- ya) hatta sözel yo¤unlu¤u olan biyolojiyi etkiler. rak dil) zevki geliﬂmemiﬂ ö¤renciler için bu alanda- ki sorular kolay de¤ildir. Öyleyse okumay› ihmal PARAGRAF SORULARIYLA ‹LG‹L‹ BAZI AÇIKLAMALAR 6.1 Soru alanlar›n› tan›yal›m – paragraf›n yaz›l›ﬂ amac›, hangi soruya karﬂ›l›k olarak yaz›ld›¤› Paragrafla ilgili soru biçimleri, soru cümleleri çok – yazarla ya da anlat›lan kiﬂiyle ilgili nitelikler çeﬂitli olmakla beraber temel baz› alanlara yöne- – parçan›n özetlenmesi liktir. Bu alanlar k›saca ﬂunlard›r: Paragraf yap›s› ve anlat›m biçimlerine iliﬂkin soru- – ana düﬂüncenin, ana duygunun bulunmas› lar› -ilgili konular› ayr› birer baﬂl›kla inceledi¤imiz- – yan düﬂüncelerin bulunmas› den- buraya alm›yoruz. – eksik b›rak›lan parçan›n tamamlanmas› – parçadan ç›kar›labilecek yarg›lar – baﬂl›k 147

PARAGRAF YORUMU 6.2 Bilinmesi gerekli kavramlar vard›r. nen mesaja ana düﬂünce diyoruz. Paragraflar bir ana düﬂünceyi karﬂ› tarafa iletmek için yaz›l›r. Ana Genelde anlam konular›yla, özellikle paragrafla il- düﬂünce asl›nda tek bir cümlede söylenir, söylene- gili baz› kavramlar›n bilinmesi bu tür sorular› çö- bilir, fakat bunun aç›klanmas›, geniﬂletilip detay- zümlememiz için bir gerekliliktir. land›r›lmas›, gerekçesi... paragraf› oluﬂturur. Bu Paragraf: Bir duygu ya da düﬂünceyi çeﬂitli anlat›m tür paragraflardaki bütün di¤er cümleler ana dü- tarzlar›ndan faydalanarak bir ana düﬂünce çerçe- ﬂünceyi seslendiren cümlenin çerçevesinde ve ona vesinde ele alan, inceleyen .... anlatan ve kendi iç ba¤l› olarak geliﬂir. Dolay›s›yla ilgili cümle di¤erle- bütünlü¤ü olan cümlelerin oluﬂturdu¤u yaz› bölü- rinden daha kapsaml› ve onlara hakim konumda- müdür. d›r. Bir duyguyu anlatan parçalarda ana düﬂünce- Konu: (kon-u) ortaya konan, konmak istenen her- nin yerini ana duygu al›r. hangi bir anlat›mda, bahsedilen, ele al›nan olay, du- Yard›mc› Düﬂünce: Ana düﬂünceyi desteklemek rum, yarg›, düﬂünce... Ne anlat›l›yor, neden bahsedi- üzere oluﬂturulan yarg›lar. Yard›mc› düﬂünceler liyor sorular›n›n cevab› konuyu bulmaya yöneliktir. topluca ana düﬂünceyi oluﬂturur veya ona ulaﬂ›lan Yarg›: Sonuç, hüküm. Verilerden, gözlemlerden, yoldaki iﬂaret taﬂlar›d›r. anlat›lanlardan ... ulaﬂ›lan sonuç, ç›kar›m. Baﬂl›k: Anlat›lan›, konuyu belirginleﬂtiren, temsil Ana Düﬂünce: ‹ﬂlenen konuyla anlat›lmak istenen eden, içerikle ilgili söz ya da söz grubu. düﬂünceye, yarg›ya, karﬂ› tarafa ulaﬂt›r›lmak iste- örnek soru 6.3 Baz› sözlerin anlam›n› iyice ö¤renelim Yazar bu kitab›nda, son y›llarda yazd›¤› denemeleri- Bir metnin anlaﬂ›lmas›, çözümü anlat›m arac› olan ni bir araya getirmiﬂ. K›rk y›l› aﬂk›n bir yazarl›k serü- sözcüklerin anlam›n›n bilinmesine ba¤l›d›r. Anla- veninin son ürünleri bunlar. Kitab›n bir yerinde ﬂöyle m›n› bilmedi¤imiz her sözcük parçan›n çözümünü diyor yazar: “Günümüzde yazarl›¤a heves eden zorlaﬂt›racakt›r. ÖSYM’nin, gerek eski s›nav siste- gençlerin ilk ürünlerine bakarken duydu¤um kayg›la- minde gerekse bugünkü YGS ve LYS’deki paragraf r›, ne yaz›k ki birkaç kitap yay›mlam›ﬂ, ünlenmiﬂ, gök- sorular›na dikkat edildi¤inde baz› kavramlar›n s›k- lerde dolaﬂan yazarlar› okurken de duyuyorum. ça kullan›ld›¤›n› görüyoruz. Çünkü seçilen parag- Türkçenin bugünkü durumuna nas›l geldi¤ini bilmi- raflar›n benzer bir üslubu hatta ortak konular› var. yorlar. ‘Dil nedir, biçem nedir?’ diye düﬂünen yok. Bir Hâliyle bu benzerlik ve ortakl›klar, seçilen sözcük- anadilleri olmas›n› yazarl›k için yeterli san›yorlar.” lerde de kendini göstermektedir. Bu parçada yazarlar hangi aç›dan eleﬂtiriliyor? Aﬂa¤›daki sözlerin anlam›n› bilip bilmedi¤imizi kontrol edelim. A) Kendilerinden önce yap›lm›ﬂ çal›ﬂmalardan haber- siz olmalar› artistik, aktüel, anlat›, boyut, be¤eni, biçem, ça¤daﬂ, ça¤r›ﬂ›m, çeliﬂki, devinme, devﬂirmek, dram (drama- B) Kendi özeleﬂtirilerini yapmaktan kaç›nmalar› tik), diyalog, dura¤an, eleﬂtirel, estetik, folklör, görece- C) Kitaplar› olanlar›n, olmayanlar› küçümsemeleri li, güdümlü, iç konuﬂma, güncel, gereksinim, ileti, ileti- D) Duygu ve düﬂüncelerini yans›t›rken al›ﬂ›lmam›ﬂ ﬂim, imge, imrenmek, ivedi, kal›c›l›k, kan›ksamak, kav- ramsal, kurmaca, monolog, orijinal, özdeﬂ, özgü, öz- yollar izlemeleri gün, özveri, özümsemek, öykünme, öykünmecilik, po- E) Anlat›mlar›n›n gücünü art›racak çabay› gösterme- püler, realite, realist, salt, sav, sentez, tem, süreç, t›n›, üslup, yaz›m, yaz›n, yads›mak, yarat›, yergi, yeti… meleri 148 ÖSS - 2006 çözüm Bu soruyu çözmede, parçada geçen “biçem dil, ana- dil, eleﬂtiri” kavramlar›n› bilmek iﬂimizi kolaylaﬂt›ra- cakt›r. Parça, bir eleﬂtiri paragraf›d›r. Yazarlar›n dil, üslup kayg›s› olmamas› eleﬂtirilmiﬂtir. Eleﬂtirmen kendini yeterli bulmayan yazarlar görmek istemekte- dir. Bu durum, E seçene¤inde dile getirilmiﬂtir. Cevap E

PARAGRAF YORUMU 6.4 Paragraf sorular›n›n çözümüne soru bölümünü okuyarak baﬂlayal›m Böylece okuyacağımız paragrafla ilgili olarak neyi Soru cümlesini okurken, ilgili cümlenin olumlu mu cevaplayacağımızı önceden bilerek zaman kaza- yoksa olumsuz mu olduğunu gözden kaçırmaya- nırız. lım; yoksa soru yanlış çözülecektir. 6.5 Paragraf sorular› da di¤er sorular gibidir. bilgisi sorusundan daha fazla zaman almaz. Veri- len parçan›n d›ﬂ›nda bir bilgi istemedi¤inden çözü- Çok kolay, kolay ve zor olanlar› vard›r. Uzunlu¤un- mü daha kolayd›r. dan dolay› bu sorular›n zor; hatta çözülemez oldu- ¤u yarg›s› yersizdir. Uzundur ama çözümü bir dil 6.6 Yorum sorular›n› ölçüp tartal›m ama onlarla tart›ﬂmayal›m Yorum sourlar›yla tart›ﬂmak, bize zaman kaybet- çeliﬂmesinin hiçbir önemi olamaz. Verilen parçay› tirmekten baﬂka bir ﬂey sa¤lamaz. Ayr›ca, parçada sahiplenmeliyim, metne mesafeli yaklaﬂal›m. Seçe- verilenlerle çözüme gidelim, ona d›ﬂar›dan bir ﬂey- nekleri, kafam›zdaki do¤rulardan s›yr›larak parça- ler ekleme gibi iﬂlemler yanl›ﬂt›r. Parçan›n bizim ya göre ele alal›m. kafam›zdaki fikirleri desteklemesi ya da bunlarla 6.7 H›zl› okuma ile paragraflar› k›saltal›m örnek soru Uzunlu¤undan dolay› fazla zaman alaca¤› düﬂünü- Temelleri Yunan ve Latin yazarlar taraf›ndan at›lan len paragraf sorular›na ayr›lacak zaman› \"h›zl› deneme, bir yaz›nsal tür olarak on alt›nc› yüzy›lda ﬂe- okuma\" ile k›saltmak mümkündür. Okuma bir araç, killenir. Frans›zca “essai” kelimesinin karﬂ›l›¤› olan bu anlama ve çözüme ulaﬂma bir amaçt›r. Öyleyse türün en belirleyici özelli¤i, öne sürülen düﬂünceleri olabildi¤ince h›zlanal›m; ama anlamam›z› engele- kan›tlama zorunlulu¤unun olmay›ﬂ›d›r. Yaz›nsal süre- yecek (parçay› yeniden okumam›z› zorunlu k›la- cin bir serüvene dönüﬂtü¤ü bu türde metnin ucu sü- cak) kadar h›zl› okumayal›m. rekli aç›kt›r. Bunun için okuyucu her an bir sürprizle karﬂ›laﬂabilir. Anlam çok yönlüdür. Öyle ki dilin resmî ﬁunu da belirtmekte fayda var. Kimi paragraf so- k›yafetinden ar›nd›¤› bu türde, anlat›mda içtenlik ve rular› uzundur ama anlat›m› son derece aç›kt›r, rahatl›k iç içedir. Böylece hayat›n içinde var olan türlü karmaﬂ›k bir konudan söz etmez, üstelik cevab› da türlü durumlara, olay ve olgulara, gerçeklere, yazar belirgindir. Bu bak›mdan, soru konusunda ön yar- taraf›ndan yeni bir ﬂekil verilebilir. g›l› olmamak çok önemlidir. Nitekim kolay görünen zor sorular oldu¤u gibi zor görünen kolay sorular Bu parçada denemeyle ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden da vard›r. hangisine de¤inilmemiﬂtir? Yukar›daki aç›klamalar›n her biri paragraf çözü- A) Savunulanlar›n ispatlanmas› gerekmedi¤ine münde yararlan›lacak noktalard›r. Burada, çeﬂitli kitaplarda geniﬂçe anlat›lan paragraf›n bölümleri B) Söylemsel niteliklerine (giriﬂ - geliﬂme - sonuç) konusuna girmeyi gerekli görmedik. C) Tarihsel geliﬂimine D) Her konuda yaz›labilece¤ine 149 E) Ö¤retici yan›n›n bulunmad›¤›na çözüm Bu tarz sorularda, paragraf›n uzunlu¤u bizi korkut- mamal›d›r. Paragraf›n uzunlu¤u, zorlu¤u demek de- ¤ildir. Yard›mc› düﬂünce sorular›nda, seçeneklerden yola ç›karak, tarama yöntemiyle çözersek, h›z kaza- n›r›z. Bu yöntemle gitti¤imizde do¤ru cevab› E seçe- ne¤inde görüyoruz. Cevap E

PARAGRAF YORUMU 6.8 Paragraf sorular›n›n çözümüne iliﬂkin baz› tespitler 1. Bir düﬂünceyi konu edinen paragraflar, bir ana örnek soru düﬂünce cümlesi etraf›nda, ona ba¤l› olarak geli- ﬂir. Bu cümle paragraf›n özüdür. Baz› sorular bu Amac›m bu kentte yazar ya da ayd›n kimli¤imi geri- cümlenin bulunmas›na yöneliktir. ye çekerek halktan kiﬂilerle birlikte olmakt›. Çünkü ben, yazar ya da ayd›nlar›n halktan kopuk yaﬂad›kla- 2. Kimi zaman, ana düﬂünce bir yarg› cümlesi ola- r›, dahas› buna özen bile gösterdikleri kan›s›nday›m. rak ortaya konduktan sonra, onu somutlaﬂt›rmak Bu sözlerim belki a¤›r kaçacak; ama yine de söyleme- ve pekiﬂtirmek üzere örneklere geçilir. Ana dü- den edemeyece¤im: Herhangi bir konuda bilgisi, hü- ﬂünce bu örnekte de¤il, örne¤in verilmesine se- neri olan kiﬂilerin ilk iﬂleri, kendilerini halk›n d›ﬂ›na bep olan cümlelerde aranmal›d›r. atmak oluyor. Bir yandan halk›n yaﬂay›ﬂ›na, be¤eni- sine s›rt çeviriyor; bir yandan da bilgi ya da hünerle- 3. ﬁöyle bir yarg› zihnimizde yer edinmiﬂtir: Ana dü- rini halka pazarlamak istiyorlar. ﬂünce paragraf›n ilk ya da son bölümünde (cüm- lesinde) yer al›r. Bu do¤ru ama her zaman de¤il. Bu parçada ayd›n ya da yazarlarla ilgili olarak vurgu- Çünkü ana düﬂünce bir parçan›n tamam›na yay›l- lanmak istenen, aﬂa¤›dakilerden hangisidir? m›ﬂ, paragrafa sindirilmiﬂ olabilir. A) Güncel olmayan düﬂünceleri halka aktard›klar› 4. Paragraflar›n baﬂ›nda, sonunda veya ortas›nda boﬂluk b›rak›l›p buraya uygun bir cümle yerleﬂtir- B) Halkla bütünleﬂmekten kaç›nd›klar› memiz istenebiliyor. Bu sorular›n çözüm ﬂekli, ötekileden pek de farkl› de¤ildir. Önemli olan par- C) Halk›n yaﬂam›n› geliﬂtirmeye ve de¤iﬂtirmeye ça- çan›n anlaﬂ›lmas›d›r. S›k yap›lan bir hata, cümle- l›ﬂt›klar› lerin ﬂekilsel uyumlulu¤una aldanmak, anlama ikinci planda dikkat etmektir. Önce anlamak ge- D) Halk›n tepkilerini yanl›ﬂ de¤erlendirdikleri rekti¤ini unutmayal›m. E) Halk›n yaﬂama biçiminden etkilenme korkusu için- 5. Olumsuz soru köküyle oluﬂturulmuﬂ sorular›n de olduklar› (yard›mc› düﬂünce sorular›) seçeneklerini s›ras›y- la parçada arayarak gitmek zaman kazand›rabi- 1998 lir. Seçeneklere iliﬂkin ifadeler birçok kez (dikkat edelim, her zaman de¤il) parçada seçeneklerin çözüm s›ras›yla bulunuyor. Yani önce A’ya, sonra B’ye… de¤iniliyor. Bu parçada vurgulanan \"ayd›nlar›n halkla bütünleﬂ- mekten kaç›nmalar›\" d›r. ‹lk cümlede böyle bir yarg› yoktur. Di¤er cümlelerin tamam›nda, ana düﬂünceye çeﬂitli yönlerden de¤inilmiﬂtir. Ana düﬂünceye yönelik baz› sorularda paragraf›n bütününde vurgulanmak is- tenen\" sözü geçmektedir. Dolay›s›yla ilk ve son cümle- deki yarg›lara dikkat etmekle beraber, paragraf›n ta- mam›n› anlay›p özünü yakalamaya çal›ﬂmal›y›z. Cevap B 150

PARAGRAF YORUMU 6.9 Paragraflar bir düﬂünceyi vurgular. Yarg›lar: Yard›mc› düﬂünceler ayn› zamanda birer yarg› (ç›kar›m) d›r. Fakat paragraf›n hemen her cüm- Bir paragrafın bir yazılış amacı mutlaka vardır. Ya- lesinden daha dar kapsaml› yarg›lar da ç›kar›labilir. zar, anlattıklarını dönüp dolaşıp bu noktaya getirir. ‹lk cümledekilere bakal›m: Çünkü asıl istediği, okura bunu anlatmaktır. Parça- nın ana düşüncesi yeni vurguladığı düşünce de – ﬁiirle ilgili olarak ilgili kiﬂinin düﬂüncelerinde de¤iﬂim yazarın bu mesajıdır. Bu mesajı anlamak, tek cüm- oluyor. leye ifade edebilmek önemlidir. – Eskiden yan›ld›¤›n› kabul ediyor. – ‹nsanlar düﬂünce olarak de¤iﬂim içindedir. örnek soru – ﬁair, eskiden beri ﬂiir yaz›yor. – Eskiden, küçük bir kesim için yaz›yordu. (ﬂimdi öyle Eskiden, ﬂiiri küçük bir okur kesimi için yazd›¤›m› dü- de¤il) ﬂünür ve bunun do¤ru bir tutum oldu¤una inan›rd›m. Ama zamanla bu düﬂüncemin yanl›ﬂ oldu¤unu anla- Baﬂl›k: ﬁiirimdeki Aﬂamalar, ﬁiirimdeki De¤iﬂim, ﬁii- d›m. ﬁimdi, iyi bir ﬂairin toplumun bütün kesimlerinin rim ve Okuyucu Kitlesi. anlay›p sevece¤i ﬂiirler yazmas› gerekti¤ini düﬂünü- yorum. Çünkü e¤itim düzeyi ne olursa olsun her insa- Cevap E n›n, farkl› da olsa, ﬂiirden alaca¤› bir tat vard›r. Buna içtenlikle inan›yorum. örnek soru Bu parçada as›l anlat›lmak istenen aﬂa¤›dakilerden hangisidir? Dil devrimimiz, Cumhuriyetten çok önce baﬂlam›ﬂ; an- cak gerçek baﬂar›s›n›, Cumhuriyet dönemi yazar ve A) Geniﬂ halk y›¤›nlar›na seslenen ﬂairlerin baﬂar›l› bilim adamlar›n›n çal›ﬂmalar›yla göstermiﬂtir. Yaban- olabilece¤i c› sözcük ve kurallardan h›zla kurtulan Türkçemiz, ye- ni sözcüklerle hem geliﬂmiﬂ hem zenginleﬂmiﬂtir. B) ﬁiirin de¤erinin, kolay anlaﬂ›l›r bir nitelik taﬂ›mas›- Türkçemizin çeﬂitli olanaklar›ndan yararlan›larak dile na ba¤l› oldu¤u kazand›r›lan bu yeni sözcük ve terimler arac›l›¤›yla, bilimsel bulgu ve bilgiler toplumun bütün kesimlerin- C) ‹yi ve güzel bir ﬂiirin, herkesi ayn› ölçüde etkileyece¤i ce, büyük ölçüde benimsenmiﬂtir. Bu yolla, insan›m›- D) Okuyucunun sanat zevkini geliﬂtirmenin, ﬂairlerin z›n düﬂünme ve akl›n› kullanma gücü geliﬂtirilmiﬂtir. görevleri aras›nda yer ald›¤› Bu parçada dil devrimiyle ilgili olarak aﬂa¤›dakiler- E) Her düzeyde insana seslenebilecek ﬂiirler yazmak den hangisi vurgulanmaktad›r? gerekti¤i A) Halk›n ayd›nlanmas›n› sa¤lad›¤› çözüm B) Bilim ve sanat› geliﬂtirdi¤i Bu paragraf›n konusu: Yazar›n (ﬂairin) “ﬂiirle ilgili dü- C) Çok eski bir geçmiﬂi oldu¤u ﬂünceleri“ olarak özetlenebilir. Parçan›n ana düﬂüncesi: “‹yi bir ﬂairin, toplumun bü- D) Gerçekleﬂmesinde de¤iﬂik yollara baﬂvuruldu¤u tün kesimlerinin anlay›p sevece¤i ﬂiirler yazmas› ge- rekti¤i” dir. E) Okur yazar say›s›n› art›rd›¤› Yard›mc› düﬂünceler: Eskiden ﬂiiri küçük bir kesim için yazman›n do¤rulu¤una inanmas› ÖSS - 2002 Her seviyedeki insan›n ﬂiirden alaca¤› bir tat oldu¤u Anlaﬂ›l›p sevilen ﬂiirler yazanlar›n iyi bir ﬂair olabilece¤i çözüm Parçada, dil devriminin sonuç olarak \"..... insan›m›z›n düﬂünme ve akl›n› kullanma gücünü geliﬂtirmesi\" iﬂ- levini gördü¤ü vurgulan›yor. Cevap A Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1’i hemen çözelim. 151

PARAGRAF YORUMU 6.10 Paragraftaki yard›mc› düﬂünceleri bulal›m. örnek soru Seçenekler paragrafa dayanarak oluﬂturulur. Ben ünlü bir yay›nevinde çal›ﬂan bir öykü yazar›y›m. Özellikle “ulaﬂ›lamaz, var›lamaz, yoktur, de¤inil- Pek çok kitab› yay›ma haz›rlad›m bugüne de¤in. Ya- memiﬂtir...” gibi olumsuz yarg› taﬂ›yan sorulardaki zar›n çoﬂkusunu paylaﬂarak kiminin ad›n› bile koy- seçenekler paragraftaki bir cümleye dayanarak dum. Bir virgüllük katk›m olan her kitab› kendiminmiﬂ haz›rlanm›ﬂt›r. Asl›nda bunlar, parçan›n yard›mc› gibi sahiplendim. Bas›m evinden geldi¤inde s›cac›k fikirlerini bulmam›z› isteyen sorulard›r ve seçenek bir ekmek demektir her kitap benim için. Emekle ek- bir yard›mc› fikre karﬂ›l›k gelecektir. Bu tarzdaki me¤in birleﬂen kokusunu taﬂ›r her kitap o an. Eliniz- sorularda paragrafta dayana¤› olmayan seçenek dekiyse benim ilk öykü kitab›m. Saymad›m; ama kim do¤ru seçenektir. Aﬂa¤›daki örne¤i inceleyelim. bilir kaç›nc› kitab›m. Öykücünün bu sözlerinden, kendisiyle ilgili olarak örnek soru aﬂa¤›dakilerden hangisi ç›kar›lamaz? Tüketim kültürü ﬂiiri az çok d›ﬂlam›ﬂt›r. Televizyon, A) Kitaplarla u¤raﬂmay› her ﬂeyin üstünde tuttu¤u A sinema, gazete gibi kitle ileﬂitim araçlar›n›n do¤ur- B) Baﬂkalar›n›n kitaplar›na da katk›lar›n›n oldu¤u du¤u bu kültür, ﬂiirin okur yitirmesine yol açm›ﬂt›r. C) Bir kitab› yay›ma haz›rlaman›n kendisine çok zevk B verdi¤i Ancak, bilelim ki ﬂiir yaln›zca sahte okurlar›n› yitirmiﬂ, D) Kitaplar› yay›ma haz›rlaman›n, yazarl›k için iyi bir C baﬂlang›ç oldu¤unu düﬂündü¤ü gerçek okurlar›n› korumuﬂtur. ‹ﬂte bunun içindir ki benim, ﬂiirin gelece¤i aç›s›ndan hiçbir kayg›m yok. E) Kendisi için kitaplar›n büyük bir de¤erinin oldu¤u ‹yi ﬂiir, gerçek okuruyla yaﬂam›n› sürdürecektir. ÖSS - 1998 D çözüm Bu parçada, ﬂiirle ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden hangi- sine de¤inilmemiﬂtir? A) Kitaplarla u¤raﬂmay› her ﬂeyin üstünde tuttu¤u \"yazar›n çoﬂkusunu paylaﬂma\", \"... her kitab› kendi- A) Toplumsal de¤iﬂmelerden etkilendi¤ine ninmiﬂ gibi sahiplendim.\", \"... s›cac›k bir ekmek de- mektir her kitap benim için.\" B) Okur say›s›n›n azald›¤›na B) Baﬂkalar›n›n kitaplar›na da katk›lar›n›n oldu¤u C) ﬁiir be¤enisi tam geliﬂmemiﬂ okurlar›n elendi¤ine \"Pek çok kitab› yay›na haz›rlad›m...\", \"bir virgüllük katk›m olan her kitab›...\" D) Nitelikli olanlar›n varl›¤›n› koruyaca¤›na C) Bir kitab› yay›na haz›rlaman›n kendisine çok zevk E) Her dönemde çok sevilen tür oldu¤una verdi¤i ÖSS - 1999 \"Yazar›n çoﬂkusunu paylaﬂarak, kiminin ad›n› bile koydum.\" çözüm A–B–C–D seçeneklerinin hangi cümlelere dayan›larak D) Kitaplar› yay›na haz›rlaman›n, yazarl›k için iyi bir oluﬂturuldu¤u parçada gösterilmiﬂtir. E seçe¤indeki baﬂlang›ç oldu¤unu düﬂündü¤ü yarg›dan, paragraf›n herhangi bir cümlesinde bahse- dilmemiﬂtir. \"....................................................\" Cevap E E) Kendisi için kitaplar›n büyük bir de¤erinin oldu¤u \"emekle ekme¤in birleﬂen kokusunu taﬂ›r her kitap o an\" Görüldü¤ü gibi parçada D seçe¤ini dayand›rabilece- ¤imiz bir söz ya da cümle yer alm›yor. Cevap D Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 2’yi hemen çözelim. 152

PARAGRAF YORUMU 6.11 Verilen bölümde, eksik b›rak›lan cümle ya da sözle ilgili bir ipucu olmal›d›r; vard›r. Paragraf sorular›nda eksik b›rak›lan bölümleri bu çözüm bak›ﬂ aç›s›yla, do¤ru olarak tamamlayabiliriz. ‹ki bölüm aras›nda konu, konunun ak›ﬂ› ve anlam ilgi- Parçan›n ilk cümlesinde temel yarg› (ana düﬂünce) si yönüyle tutarl›l›k olmal›d›r. belirtilmiﬂ durumda: \"Bir eleﬂtirmenin okuyucuyu, örnek soru kendi düﬂüncelerilerini kabule zorlamas› yanl›ﬂt›r.\" Bir eleﬂtirmen, kendi görüﬂlerini kabul ettirmek için okuyucuyu zorluyorsa yanl›ﬂ yoldad›r. Çünkü eleﬂtiri- Di¤er cümleler, bu ana düﬂüncenin aç›klamas› ﬂeklin- nin amac› okuyucuyu etkilemek de¤il, onu birlikte dü- ﬂünmeye yönlendirmek olmal›d›r. Önemli olan, de¤er- de devam ediyor. “Okuru, kendi düﬂüncelerinin kabu- lendirme yapmaktan çok, yaﬂan›lan düﬂünme süreci- ne okuyucunun kat›l›m›n› sa¤lamakt›r. Eleﬂtirmenden lüne zorlamamas›”n› öneren bir parçan›n “Eleﬂtir- beklenen -----------. menden beklenen, okurun dünya görüﬂüne belli bir Bu parçan›n sonuna düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre aﬂa¤›da- kilerden hangisi getirilemez? yön vermektir.” ﬂeklinde bitmesi anlam yönünden bir A) okuyucuya yap›tla ilgili bilgiler ve ipuçlar› sunmakt›r çeliﬂki olacakt›r. B) eleﬂtirdi¤i yap›tla okuyucu aras›nda köprü kur- Cevap E makt›r C) okura, okudu¤unu ba¤›ms›zca de¤erlendirme ola- Baﬂlang›ç bölümü eksik b›rak›lan parçalarda da bu ilgilere (konu, anlam›n ak›ﬂ›, anlam ilgisi...) inilerek na¤› tan›makt›r çözüme gidilir. D) okuru koﬂulland›rmadan yap›t› de¤iﬂik aç›lardan tart›ﬂmakt›r E) okurun dünya görüﬂüne belli bir yön vermektir ÖSS 1999 / II Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 3 / 1, 2, 3 ve 4. sorular› hemen çözelim. 6.12 Baz› parçalar bir soruya verilmiﬂ cevapt›r. “Parçan›n hangi soruya cevap olarak yaz›ld›¤›” çözüm ﬂeklindeki sorularda, özellikle parçada ne anlat›ld›- Parçada yazma ortam›n›n (mekan) özellikleri verili- ¤›na (konuya) bak›lmal›. Konu ile ilgili seçenek ara- yor; ortam›n sessizli¤i, s›cakl›¤›... Dolay›s›yla “yaz› s›nda iliﬂki olmal›d›r. Ayr›ca, soru cümlesiyle par- ortam›n›n” söz konusu edildi¤i seçenek do¤rudur. çan›n tamam›nda bir uyum olmal›d›r. Bu uyum ilk Sondaki üç seçenek parçayla ilgisiz, ilk seçenek de cümlelerde daha belirgindir. parçan›n ilk cümlesiyle çeliﬂkili: “Ne tür yaz›lar ya- zars›n›z? sorusuna karﬂ›l›k “Bu yazaca¤›m yaz›n›n örnek soru türüne göre de¤iﬂir.” diyemeyiz. Bu, yazaca¤›m yaz›n›n türüne göre de¤iﬂir. Çok ciddi Cevap B bir yaz› yazacaksam konu üzerinde yo¤unlaﬂabil- mem için evde ç›t ç›kmamal›d›r. Ayr›ca dikkatimin Ayn› mant›ktan hareketle “parçada hangi soruya cevap bulunamayaca- uyan›k olmas› için çal›ﬂma odam›n s›cakl›¤›n›n da on ¤›” ﬂeklinde sorular da vard›r.” Bunlar bir bak›ma yard›mc› düﬂünce sorula- alt› dereceyi geçmemesi gerekir. Bunun için, yaz ay- r›d›r. Seçenekler parçada tek tek bulunarak çözülmelidir. lar›nda ciddi yaz›lar yazamam; yazmaya kalkt›¤›mda da yaz›lar›m, s›ca¤›n etkisiyle mizah a¤›rl›kl› olur. 153 Bu sözler aﬂa¤›daki sorulardan hangisinin karﬂ›l›¤› olabilir? A) Ne tür yaz›lar yazars›n›z? B) Yaz›lar›n›z› hangi ortamda yazars›n›z? C) Yaﬂad›klar›n›z›n, yazd›klar›n›z üzerinde etkisi var m›? D) Yaz›lar›n›z›n plan›n› nas›l belirlersiniz? E) Düﬂündüklerinizi yazamad›¤›n›z zamanlar olur mu? ÖSS - 1999 Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 3 / 5, 6, 7, 8 ve 9. sorular› hemen çözelim.

BU KONUDA ÖZETLE... Konuların ve Kavramların Özeti 1. Paragraflar, bir konuya odaklanm›ﬂ yeni bir ana 6. Paragraf sorular›n›n çözümünde, kiﬂisel düﬂün- düﬂünce etraf›nda oluﬂturulmuﬂ k›sa cümleler celerimiz soruya bak›ﬂ›m›z› yönlendirmemelidir. toplulu¤udur. 7. Paragraflar›n h›zl› okunmas› önemlidir ancak an- 2. Bir paragrafta ele al›nan her ﬂey konu kapsam›n- lamadan yap›lan bir h›zl› okuman›n hiçbir anlam› da de¤erlendirilir. olmayacakt›r. 3. Bir anlam de¤eri taﬂ›yan, paragraftaki cümleler- 8. Yazar›n vermek istedi¤i mesaj, ana düﬂünce ola- den ulaﬂ›lan her türlü ç›kar›ma yarg› diyebiliriz. rak adland›r›labilir. 4. Paragraf sorular›n›n çözümünde, baz› kavramla- 9. Paragraf›n içinde de¤inilen her ﬂey, bir yard›mc› r› bilmek önemlidir. düﬂüncedir, bunlar› ay›rt edebilmeliyiz. 5. Paragraf sorular›n› çözerken bu sorularda önce 10. Paragraflar› tamamlamak için elbette anlamak soru kökü okunur, böylece vakit kazan›l›r. gerekir, boﬂ b›rak›lan yer, cümlelerin ﬂekilsel uyumuna bak›larak tamamlanmamal›d›r. 154

Ö⁄REND‹KLER‹M‹Z‹ TEST EDEL‹M Kavrama Testi 1 ( 6.9 ) Kavrama Testi 2 ( 6.10 ) Kavrama Testi 3 ( 6.11 - 6.12 ) S›navlarda (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) Sorulmuﬂ Sorular S›navlarda Sorulabilecek Sorular 155

KAVRAMA TEST‹ 1 1. Bir yazar olarak, yazd›klar›m hakk›nda endiﬂe duy- 3. O, görevlerinin bilincinde olan, son derece titiz bir may›, ilk olarak, bir öyküm bir sanat dergisinde ya- insand›r. Her zaman, yapt›¤› iﬂin en iyisini yapmaya y›mland›¤› gün ö¤rendim. Oysa öykümü yazd›ktan çal›ﬂ›r. Hiçbir zaman salt yapm›ﬂ olmak ya da öyle sonra arkadaﬂlar›ma okuturken, onu belli bir süre görünüyor olmak için bir iﬂe baﬂlamaz. ﬁu anki gibi bekletip yeniden okuyup düzeltirken hiçbir endiﬂe koskoca bir ﬂirketin baﬂ›nda olmay›p da çok daha kü- duymam›ﬂt›m. Öykümün bir dergide yay›mlanaca¤› çük bir iﬂe, pek ço¤umuzun küçümseyece¤i s›radan fikri bana sadece heyecan veriyordu. Endiﬂem, dergi- bir iﬂe, sahip olsayd› bile ilkelerinden ödün vermez- yi elime ald›ktan, öykümü orada okuduktan sonra di. Ayn› disiplin, ayn› titizlik ve ayn› mükemelliyetçi- baﬂlad›. Baﬂka birinin yazd›¤› bir öyküyü okuyor gibi likle elinden gelenin en iyisini yapmaya çal›ﬂ›rd›. oldum. ‹çimde bir ﬂeyler c›z etti. Acele etti¤imi, onu olgun hale getirmeden dergiye yollad›¤›m› düﬂün- Bu parçadan, sözü edilen kiﬂiyle ilgili olarak aﬂa¤›da- düm. O art›k benden ç›km›ﬂt› ve bir tek virgülüne bi- ki yarg›lardan hangisine var›labilir? le dokunamazd›m. Okura karﬂ› ihmal edilmiﬂ görev- lerim bir balyoz gibi indi kafama. Bir öyküyü iyice A) Kendisine çok fazla güvenir. içime sinmeden yay›mlatmayaca¤›ma dair kendime B) Sorumluluk sahibi bir insand›r. söz verdim. C) Hata yapanlara tahammülü yoktur. D) Elindekilerle yetinmeyi bilmez. Bu sözleri söyleyen yazar›n en belirgin özelli¤i aﬂa¤›- E) Baﬂaramayaca¤›n› düﬂündü¤ü iﬂlere giriﬂmez. dakilerin hangisidir? A) Kendini okurlar›na karﬂ› sorumlu hisseden B) Yaﬂad›klar›ndan ders alan C) Okunmaktan hoﬂlanan D) Üslubu konusunda fazlaca titizlenen E) Duygusal davranan 2. Benim içime yazma ateﬂini düﬂüren onun yaz›lar›yd›. 4. Türk müzi¤inin ne kadar evrensel oldu¤unu ispatla- Bir gün öykülerimi okutabilmek için güçlükle de olsa yabilmek için onlar› Bat› formuna uyarlamak gerek- ulaﬂt›m ona. Beni nezaketle karﬂ›lad›, okudu, yorum- mez. Çünkü onlar bu halleriyle de evrenseldir. Kald› lad› öykülerimi. Beni yüreklendirdi. Kendimi tutama- ki as›l sorun da burada. Evrensel olan müzi¤in kendi- y›p onu ne çok be¤endi¤imi söyleyecek oldum, baﬂ- sidir, herhangi bir müzik formu de¤il. Baz›lar› -en lad› eksiklerini s›ralamaya. Ömrü vefa ederse, bu ek- çok da evrenselli¤i vurgulayanlar- Bat› müzi¤inin ev- sikleri yinelemeyece¤ini söyledi. Bunlar› iﬂitince gö- rensel ve kal›c› oldu¤u yanl›ﬂ›na saplanm›ﬂ durumda- zümdeki de¤eri bir kat daha artt›. Bulundu¤u yeri faz- lar. Bat›l› olan her ﬂey iyi, yerli olan her ﬂey kötü ya las›yla hak etti¤ini düﬂündüm. da en az›ndan eksik. Bu parçadaki gencin, yazarla ilgili olumlu düﬂünce- Bu parçada aﬂa¤›dakilerin hangisinden yak›n›lmakta- lerini pekiﬂtiren, yazar›n aﬂa¤›daki özelliklerinden d›r? hangisi olmuﬂtur? A) Baz› sanatç›lar›n müzik konusunda bilgisizli¤in- A) Öz eleﬂtiri yaparak alçak gönüllü bir tutum sergi- den lemesi B) Yerli müziklerin Bat› formuna uyarlanamamas›n- B) Genç yazar›n öykülerini okuyup ona yol gösterme dan çabas›nda olmas› C) Yerli kültüre ait olan her ﬂeyin eksik kabul edilme- C) Baﬂkalar›n›n kendisini övmesini dikkate de¤er sinden bulmamas› D) Türk müzi¤ini geliﬂtirmek için yap›lan çal›ﬂmala- D) Eksik ve yanl›ﬂlar›n›n fark edilmesinden rahats›z r›n yetersizli¤inden olmamas› E) Yerli müzi¤in evrensel nitelikler taﬂ›mamas›ndan E) Kendisi gibi genç bir yazar› bile özenle a¤›rlamas› 156

PARAGRAF YORUMU 5. Bir ulusun çocuklar›, küçük yaﬂlardan itibaren e¤i- 7. Al›ﬂ›lm›ﬂ›n d›ﬂ›nda bir ﬂeyler söyleyenlere belli bir za- timcilerin eline teslim edilir. Çocuklar›n tüm yaﬂam›- man alk›ﬂ tutulur. Örne¤in, Albert Camus (Kamu)'nun n› etkileyecek bilgi ve beceriler e¤itimciler kanal›yla \"yüzy›l›m›za damgas›n› vuran düﬂünürlerden\" say›lma- onlara verilir. Bu, e¤itimcileri yeterince nitelikli ol- s› gibi. Halbuki Camus, yaﬂam› \"saçma\" olarak nitele- mayan bir ulusun çocuklar›n›n gere¤i gibi yetiﬂeme- mektedir. Bir düﬂünür, önünde insan ve varl›¤› yorum- yece¤i anlam›na gelir. T›pk› her sanatkâr›n, ustal›¤› layacak bir kaynak olmad›¤› için, kiﬂisel bir bak›ﬂ aç›- ölçüsünde güzel eserler meydana getirmesi gibi... s›yla her ﬂeyi \"saçma\" olarak niteleyebilmektedir. E¤itimcinin bir toplumdaki sorumlulu¤u ve iﬂlevi yads›namayacak ölçüde büyüktür. Yazara göre, söz konusu düﬂünürün fikirlerindeki yanl›ﬂl›¤›n sebebi nedir? Bu parçada vurgulanan düﬂünce aﬂa¤›dakilerin han- gisidir? A) ‹nsanlar taraf›ndan yüceltilmesi B) Al›ﬂ›lm›ﬂ›n d›ﬂ›na ç›kmas› A) E¤itimciler, bir ulusu gelece¤e haz›rlarken pek C) Varl›¤› yorumlayacak bir kayna¤a ulaﬂamamas› çok zorlukla karﬂ›laﬂ›r. D) Kiﬂisel bak›ﬂ aç›lar› E) Yaﬂamdan ve insanlardan kopuk olmas› B) Sanatkârlarla e¤itimciler bir ulusun en önemli de- ¤erleridir. 8. Olmaz› olur yapmak... De¤iﬂmez do¤rular gibi görü- nen birçok ﬂey zamanla de¤iﬂmiﬂtir. Kuvvetli istek, C) E¤itimcilerin ne kadar büyük bir sorumluluk üst- kesin karar ve insan eme¤i, olmaz› olur yapm›ﬂ, yeni lendikleri anlaﬂ›lamamaktad›r. yeni ﬂeyler ortaya ç›karm›ﬂt›r. Halk ve Divan edebi- yatlar›nda ad› geçen Ferhat, olmaz› olur yapman›n D) E¤itimciler baz› yönlerden sanatç›lar› örnek al›r. efsanevi bir örne¤idir. E) E¤itimcilerin insan yetiﬂtirme gibi çok önemli bir Bu parçada anlat›lan düﬂünce aﬂa¤›daki atasözlerin- yükümlülü¤ü vard›r. den hangisiyle ifade edilebilir? 6. Yolculuklar›n ço¤unda, ne r›ht›mlarda, ne tren garla- A) Zorla güzellik olmaz. r›nda ne de otobüs terminallerinde beni kimse karﬂ›- B) Dan›ﬂan da¤› aﬂm›ﬂ, dan›ﬂmayan›n yolu ﬂaﬂm›ﬂ. lamad›. Yaln›zl›¤›mla baﬂ baﬂa kald›m hep. Oysa bir C) Çoban›n gönlü olursa, tekeden ya¤ ç›kar›r. kentten ayr›l›rken boynuna s›ms›k› sar›ld›¤›m anne- D) Aﬂk olmay›nca meﬂk olmaz. min, babam›n, kardeﬂlerimin s›cakl›¤›n›, vard›¤›m E) Sabr›n sonu selamettir. yerde beni karﬂ›layan birine taﬂ›may› ne çok isterdim. Bugüne dek böyle yolculuklar›m olmad›, bundan 9. Bunca y›ll›k yazarl›k hayat›ma ﬂöyle bir dönüp bakt›- sonra da olmayacak, anlaﬂ›lan; hayat›ma kimsesiz ¤›mda kendimi hâlâ yolun baﬂ›nda görüyorum.Yazd›- devam etmek bir yazg› gibi boynumda as›l›... Çünkü ¤›m onlarca roman, tiyatro, öykü ve denemeye ra¤- ne annem ne babam, ne de kardeﬂlerim kald›. Dost- men: \"Bana düﬂeni hakk›yla yapt›m.\" diyemiyorum. lar›m ise uzak y›ld›zlar›n arkas›na sakland› tek tek. Yazarl›¤a ilk baﬂlad›¤›m günlerde gelece¤imle ilgili Böyle konuﬂan bir kiﬂinin as›l yak›nd›¤› durum aﬂa¤›- olarak kurdu¤um hayallerin çok uza¤›nday›m. dakilerin hangisidir? Aﬂa¤›dakilerden hangisi böyle söyleyen bir yazar› en A) Çevresi taraf›ndan anlaﬂ›lamamas› iyi ﬂekilde anlat›r? B) Yolculuklar›n›n zevkli geçmeyiﬂi C) Anne ve babas›n› özlemiﬂ olmas› A) Yazd›klar›n› be¤enmemektedir. D) Yaln›zl›¤›n› giderecek yak›nlar›n›n olmay›ﬂ› B) Geçmiﬂinden piﬂmanl›k duymaktad›r. E) Yaln›zl›¤›n, ürün vermesini engellemesi C) Kendisini iyi bir yazar olarak görmemektedir. D) De¤iﬂik türde eserler vermeyi düﬂünmektedir. E) Yapt›klar›n› yeterli bulmamaktad›r. A-A / B-C / E-D / C-C-E 157

KAVRAMA TEST‹ 2 1. Okuyucuyu, yazar›n kiﬂili¤inden çok yazd›klar› ilgi- 3. Millî destan türündeki ﬂiirleriyle ün yapan Mithat Ce- lendirir. Okudu¤umuz bir roman› veya ﬂiiri daha da mal, ça¤daﬂlar› aras›nda aruzu en ak›c› kelimelerle, sevmemiz, be¤enmemiz için yazar›n genç mi, yaﬂl› pürüzsüz kullanmadaki ustal›¤› ile tan›n›r. Anlam, m›, sevimli mi, sevimsiz mi oldu¤unu, nelerden hoﬂ- kapsam, ritm aç›s›ndan ﬂiirlerinde, Nam›k Kemal, lan›p nelerden hoﬂlanmad›¤›n› ö¤renmemiz hiç de Tevfik Fikret ve Mehmet Akif kar›ﬂ›m› bir eda sezilir. gerekli de¤ildir. Büyük bir romanc›n›n eserlerine Türk kahramanl›¤›n›, millî duygular›m›z› büyük bir duydu¤unuz hayranl›k, onun hayat hikâyesini ö¤ren- rahatl›kla ﬂiirleﬂtirmiﬂtir. Bu özelli¤i zengin bir edebi- mekle ne artar ne de eksilir. yat ve dil kültürü yan›nda, sa¤lam bir tarih bilgisin- den kaynaklanmaktad›r. Böyle düﬂünen birinin aﬂa¤›dakilerden hangisini söy- lemesi beklenemez? Bu parçada sözü edilen ﬂairle ilgili olarak aﬂa¤›daki- lerden hangisine de¤inilmemiﬂtir? A) Bir eseri okurken yazar›n›n kimli¤ini dikkate al- mam. A) Baz› ﬂairlerle benzerlikler taﬂ›d›¤›na B) Sanat eseri, yazar›n›n yaﬂam›na bak›larak de¤er- B) Dil konusunda baﬂar›l› oldu¤una lendirilemez. C) Edebiyat ve tarih bilgisinin ﬂiirlerini destekledi¤ine C) Yazar›n baﬂ›ndan geçen olaylar esere bak›ﬂ›m›z› etkiler. D) ﬁiirlerinin epik unsurlar taﬂ›d›¤›na D) Bir eserin de¤eri, o eserin içeri¤ine, üslubuna ba¤- E) Aruz gibi ﬂekilsel özellikleri anlamdan önemli l›d›r. gördü¤üne E) Sanat eserini incelerken, yazar›n›n yaﬂam› üzerin- de durmaya gerek yoktur. 2. Hepimiz, hayat›m›zdan çeﬂitli hikâyeleri birilerine 4. V. Nabokov, yirminci yüzy›l›n önemli romanc›lar›n- anlatma gere¤i duyar›z. Dostlar›m›z, yak›nlar›m›z, dan biri olmas›n›n yan›nda, biyoloji e¤itimi görmedi- sevdiklerimiz de bizi yüreklendiren, sahici bir merak- ¤i halde tan›nm›ﬂ bir kelebekbilimciydi. Bu u¤raﬂa, la hikâyelerimizi dinlerler. Ve bizler, her hikâye ile Çarl›k Rusyas›'nda aristokrat bir ailede do¤muﬂ olma- birlikte, iç dünyam›z›n belirsiz kurgular›n› d›ﬂar› ç›- n›n da avantaj›yla, çocuk yaﬂta baﬂlam›ﬂt›. 1917'de kartm›ﬂ, karﬂ›m›zdakiler kadar kendimiz için de görü- Ekim Devrimi yüzünden ülkesinden ayr›l›rken, geride lebilir bir uzakl›¤a koymuﬂuzdur. Hikâyemiz aynaya b›rakt›klar› aras›nda kitap koleksiyonuyla birlikte ke- yans›tt›¤›m›z suretimizdir asl›nda. Anlatt›¤›m›z anda lebek koleksiyonu da vard›. Ayn› zamanda iyi bir ke- bizden koparak bize yabanc›laﬂ›r. Onu karﬂ›m›zda lebek ressam› olan Nabokov, özel bir tür olan mavi gördü¤ümüzde kahraman› oldu¤umuz bu hikâyeye kelebekleri keﬂfetmiﬂ; romanlar›nda da kelebeklere eleﬂtirel bir aç›dan bakmay› ö¤reniriz. K›sacas›, yaﬂa- özel bir yer ay›rm›ﬂt›r. nanlar› ifadelendirme, onlar›, muhakeme edilebilir bir düzen içinde yeniden kurar. Bu parçadan, Nabokov ile ilgili olarak aﬂa¤›dakilerin hangisi ç›kar›lamaz? Bu parçada aﬂa¤›dakilerden hangisine de¤inilmemiﬂtir? A) Düzenli bir ö¤renim görmedi¤i A) ‹nsanlar›n kendi yaﬂamlar›ndan bahsetmesinin on- lar için bir ihtiyaç oldu¤una B) Kelebeklere ilgisinin çocuklukta baﬂlad›¤› B) ‹nsanlar›n yaﬂam öyküleri ile kiﬂisel özelliklerini C) Usta bir roman yazar› oldu¤u aç›¤a vurduklar›na D) Eserlerinde kelebeklere yer verdi¤i C) Yaﬂananlar›n, anlat›ld›ktan sonra farkl› bir boyut kazand›¤›na E) Farkl› dallarda çal›ﬂmalar yapt›¤› D) Anlat›c›n›n kendi hikâyesini anlat›rken kendini eleﬂtirme imkân› buldu¤una E) Baﬂkalar›n›n hayat hikâyelerini dinlemenin kiﬂiyi olgunlaﬂt›rd›¤›na 158

PARAGRAF YORUMU 5. ‹nsan, düﬂün dünyas›nda bir evrim geçirmek zorun- 8. Edebiyat›m›zda yeni aray›ﬂ ve anlay›ﬂlar görülmeye da. Zaman ilerliyor ve dünya de¤iﬂiyor. Buna paralel baﬂlayal› garip geliﬂmeler oldu hayat›m›zda. ﬁimdi olarak yazar da de¤iﬂmeli, kendini yenilemeli. Dün- bunlara mimarimiz de eklendi. Baz› yeni yetiﬂten mi- yan›n geçirdi¤i de¤iﬂimi kendi içinde de gerçekleﬂti- marlar, ne ad verece¤imizi bilemedi¤imiz garip bir rip ça¤›n›n düﬂüncesine ayak uydurmal›. tarz geliﬂtirdiler. Birer beton y›¤›n›n› and›ran binalar, Böyle düﬂünen birinin aﬂa¤›dakilerden hangisini söy- Türk semas› alt›nda mantar gibi bitmeye baﬂlad›. Bu lemesi beklenemez? tarz inﬂa usulüne mimarlar›m›z \"Türk mimarisi\" di- yorlar. Bu taﬂ y›¤›nlar›n› güvercinler bile sevmiyor. A) Yaﬂanan de¤iﬂiklikler yazar›n kalemine yans›r. Yukardaki parçada aﬂa¤›dakilerden hangisine de¤i- B) Yazar de¤iﬂip geliﬂmedi¤i sürece zamana yenik nilmemiﬂtir? A) Edebiyatta yenileﬂme aray›ﬂlar› oldu¤una düﬂer. B) Yeni tarzdaki mimari eserlerin h›zla yayg›nlaﬂt›¤›na C) Yaﬂanan her gün, yeni bir de¤iﬂiklik getirir. C) Genç kuﬂak mimarlar›n yeni tarzlar geliﬂtirdi¤ine D) Yazar ça¤›n›n geliﬂmelerine göre düﬂüncelerini ﬂe- D) Geleneksel mimarinin göz zevkine hitap etti¤ine E) Yeni tarzdaki eserlerin sevimsiz oldu¤una killendirmelidir. E) Yazar›n görüﬂlerindeki farkl›l›klar onu tutars›z k›lar. 9. Özenle haz›rlanm›ﬂ olan bu kitap, geçmiﬂten günü- müze, Türk edebiyat tarihindeki ünlü kiﬂilerin ve he- 6. Bu ﬂiirde konu, halk›n yaﬂam›ndan seçilmiﬂ, halk dilinin nüz edebiyat tarihine geçmemiﬂ, baz› ﬂair ve yazarla- söz de¤erleri, ﬂiirin dokusuna sindirilmiﬂ ustaca. Böyle- r›n hayat›n› konu ediniyor. Bunlar›n eserleri üzerine ce anlat›m, yaﬂanan gerçekle, somut verilerle beslen- bilgiler vererek edebiyat›m›zda önemli bir boﬂlu¤u miﬂ. Daha do¤rusu, bu yolla salt kiﬂisel izlenimlerin, dolduruyor. Edebiyatç›lar›n özelliklerini, baﬂl›ca duygulanmalar›n ürünü olmaktan kurtulmuﬂtur ﬂiir. eserlerini, sanatç›lar›n do¤um ve ölüm tarihlerini Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu sözleri söyleyen kiﬂinin yanl›ﬂs›z olarak bir arada veriyor. Bu eser, yaln›z lise ﬂiirde arad›¤› niteliklerden biri de¤ildir? edebiyat derslerine yard›mc› olmakla kalmayacak, edebiyatla u¤raﬂan herkesin, her zaman baﬂvurma A) Yaln›z kiﬂisel duygularla oluﬂmas› gere¤ini duyaca¤› bir el kitab› olacakt›r. B) Halk›n yaﬂam›na dayanmas› Bu parçada, sözü edilen kitapla ilgili olarak aﬂa¤›da- C) Dile önem verilmesi kilerden hangisine de¤inilmemiﬂtir? D) Anlat›mda görsel ögelere yer verilmesi A) Edebiyatç›larla ilgili verdi¤i tarihsel bilgilerin do¤- E) Düﬂsel de¤il, gerçekçi olmas› rulu¤una B) Okullar d›ﬂ›nda da kullan›m alan› oldu¤una 7. Çok ﬂey yaﬂad›m ben. ﬁu hayat denen nehir, de¤iﬂik C) Titiz bir çal›ﬂman›n ürünü oldu¤una zikzaklar çizdi benim için. Nas›l m›? Hem iyi hem D) Ele al›nan konular›n ayr›nt›s›yla anlat›ld›¤›na kötü. Gerçekte herkesinki gibi bir hayat benimki de. E) Eski ve yeni edebiyatç›lara yer verildi¤ine Ben de bu hayatta herkes kadar örselendim, herkes kadar k›r›ld›m ama mücadele etmeyi, evhamlar›m› yenmeyi de zamanla ö¤rendim. Meseleleri ele al›r- ken hiç kendi taraf›ma yontmad›m. Haks›zl›klar›m› yüzüme vurmaktan hiç kaçmad›m. Y›llar sonra niha- yet, hayat›m, yata¤›nda durgun akan bir su gibi. Bu sözleri söyleyen kiﬂi aﬂa¤›dakilerden hangisiyle nitelenemez? A) Yaﬂad›klar›ndan piﬂmanl›k duyan B) Öz eleﬂtiri yapmay› bilen C) Ola¤an bir hayat süren D) Olumsuzluklara direnen E) Zaman içinde kendini geliﬂtiren C-E / E-A / E-A-A / D-D 159

Pages:

Filiz Turan

TURKCE

Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!

Create your own flipbook

TOP SEARCH

business design fashion music health life sports home marketing children

TURKCE

Description: TURKCE

Read the Text Version

Filiz Turan

TOP SEARCH

RELATED PUBLICATIONS