Home Explore TURKCE

TURKCE

Published by Filiz Turan, 2022-07-17 11:56:24

Description: TURKCE

Read the Text Version

Pages:

KAVRAMA TEST‹ 2 1. (I) Sanatç›, yap›t›nda her bölüm baﬂ›nda betimlemelere 4. (I) Öykülerimde bireysel konulara girmemeye çal›ﬂ›- yer veriyor. (II) ‹ki gencin aﬂk hikâyesini anlat›rken za- r›m. (II) Toplumun her kesimine seslenerek onlar›n ya- man zaman abart›ya yer vermesi, roman› masal havas›- ﬂam›na ortak olurum. (III) Yaﬂamdan manzaralar öykü- na sokuyor. (III) Baz› bölümler dil ve anlat›m yönünden lerimin ana karakterini oluﬂturur. (IV) Böyle yazmam sanatç›ya yak›ﬂm›yor. (IV) Önceki romanlar›nda köyü edebiyat›m›zda yeni okur tipi oluﬂmas›n› sa¤lad› diye ve köylüyü anlatan yazar, bu roman›nda da al›ﬂkanl›¤›- düﬂünüyorum. (V) Ço¤unlukla k›sa ve düz cümleler n› tekrarl›yor. (V) Sanatç› romantik davranarak okuru kullanmam da bu okurlar›n al›ﬂt›¤› bir tarz oldu. roman kahramanlar›na ac›nd›rmaya çal›ﬂ›yor. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden hangileri sö- yazar, üslubundan söz etmiﬂtir? zü edilen sanatç›n›n romanlar›n›n içeri¤i ile ilgilidir? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve IV. D) III. ve V. E) IV. ve V. 2. Aﬂa¤›dakilerden hangisi içerikle ilgili bir yarg›d›r? 5. Aﬂa¤›dakilerin hangisinde bir karﬂ›laﬂt›rma söz konu- su de¤ildir? A) Yeryüzündeki tüm ac›lar› ortadan kald›rma arzu- suyla ﬂair, umudun ﬂiirini yaz›yor. A) Yazar, olaylara di¤erlerinin aksine yüzeysel yakla- ﬂ›yor. B) Anlatm››n›n etkileyicili¤i, biraz da, destans› ögele- re yaslanmas›ndan geliyor. B) Bu yaz, geçen yaza göre daha s›cak geçece¤e benziyor. C) Bir sanatç›n›n nas›l anlataca¤›ndan emin bir tav›r içinde olmas›, okuru etkiler. C) Onun bu alandaki fikirleri hepimizinkinden fark- l›yd›. D) Yazd›klar›yla zaman›n›n ötesine kalmay› baﬂaran kalburüstü sanatç›lardand›r. D) ‹nsan›m›z zannedildi¤i gibi okumaktan uzak de- ¤il. E) Her yaz›s›nda, dile yeni boyutlar kazand›rmas› gözlerden kaçm›yor. E) Çocuklar›n uyku saatleri, k›ﬂ günlerindeki gibi dü- zenli de¤il. 3. (I) ﬁiirlerinde aﬂk, umut, özlem duygular›, iﬂlenen te- 6. (I) Kitab›n arka kapa¤›nda \"Bu kitapta ﬂairin, son y›l- malar›n baﬂ›nda geliyor. (II) Saf ve duru Türkçesiyle lardaki de¤iﬂim çabas›n›n örneklerini göreceksiniz.\" tan›nan ﬂair, dili ekonomik kullanmaya gayret ediyor. deniyor. (II) Bütün kitaplar›n› okumuﬂ biri olarak söy- (III) Söylemek istedi¤ini olabildi¤ince aç›k ve k›sa an- leyeyim ki ben bu kitapta ne konu ne de üslup aç›s›n- lat›yor. (IV) Söz oyunlar›n›n, iletilerinin önüne geçme- dan bir de¤iﬂiklik göremedim. (III) Onun için, böyle sine izin vermiyor. (V) Ustalara özgü bir yal›nl›¤› var. bir de¤iﬂikli¤in mümkün oldu¤unu da sanm›yorum. (IV) \"‹çe dönük\" tiplerin yaﬂam karﬂ›s›nda ald›klar› ta- Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde ﬂa- v›r genellikle de¤iﬂmez. (V) \"D›ﬂa dönük\" tiplerin de- irin üslubundan söz edilmemiﬂtir? vir ve koﬂullara göre de¤iﬂmelerine karﬂ›l›k, onlar, ancak kendi içlerinde zenginleﬂir. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Bu parçada numaranm›ﬂ cümlelerin hangilerinde 60 karﬂ›laﬂt›rma söz konusudur? A) I. ve II. B) II. ve III. C) II. ve V. D) III. ve IV. E) IV. ve V.

CÜMLEDE ANLAM ‹L‹ﬁK‹LER‹ / KAVRAMLAR 7. Aﬂa¤›daki dizelerin hangisinde benzetme yap›lma- 10. Kavabata, Karlar Ülkesi adl› roman›nda bir da¤ kasa- m›ﬂt›r? I A) Simsiyah camlar›n› hep üstüme dikiyor bas›nda, geleneksel bir Japon han›na götürür bizi. Gözüne mil çekilmiﬂ bir âmâ gibi evler Buras› Tokyolular›n kayak yapmak ve kapl›caya gir- mek için tercih etti¤i, k›ﬂ›n kar ya¤d›¤›nda dünyayla B) Yaln›z arabac›n›n duda¤›nda bir ›sl›k iliﬂkisi kesilen küçük bir kasabad›r. Görkemli, duman- Bu ›sl›kla uzayan, dönen, k›vr›lan yollar II C) Akﬂamla bacada mavileﬂince duman l› uzun bir yamaç da¤lar zincirinden oluﬂan Japonya Biten türkü gibi uzaklaﬂ›n kap›mdan III D) Gümüﬂlü bir fecrin zafer aynas› kapl›calar›yla ünlüdür. S›cak sular›yla koyu yeﬂil yap- Muradiye, sabr›n ac› meyvas› rakl› a¤açlar›n içinde adeta görünmeyen bu kapl›ca E) Sen faydal› nisan ya¤murusun IV Bereket ve huzur getirirsin ﬂiire lar, Japonlar›n yaﬂam tarz›d›r. Kapl›calar›n hemen yan› baﬂ›nda iç içe geçmiﬂ, k›rm›z› boyal› küçük kü- 8. (I) Güzel yaz›lm›ﬂ bir yaz›y› okumak, sönüp gitmiﬂ bir çük evler s›ralan›yor. varl›¤›n foto¤raf›na bakmak gibidir. (II) Hatta, donup kalm›ﬂ, sessiz bir foto¤raf de¤il; konuﬂan, düﬂünceleri V anlatan canl› ve sesli bir sinemad›r yaz›. (III) Onun Bu parçada numaralanm›ﬂ sözlerin hangisinden önce içindir ki yaz› birçok olmaz› olur yapm›ﬂt›r. (IV) Ölü betimleyici ögeler kullan›lmam›ﬂt›r? dirilmez, yüz kuruﬂa Amerika'ya gidilmez, her büyük adam bizimle konuﬂmaz. (V) Bu böyledir de, en büyük A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. yaz›c›lar›n herhangi bir yaz›s› yüz kuruﬂa kolayca al›- n›r ve bu büyük düﬂünür ile aylarca sohbet edilebilir. 11. (I) Orhan ﬁaik Gökyay, en ince ayr›nt›lar›na kadar an- lat›r cönkleri. (II) Anadolu insan›n›n 'dana dili' ad›n› Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde verdi¤i k›sa kenar üzerine aç›lan ve derleyeni belli benzetme yap›lm›ﬂt›r? olmayan defterlerdir cönkler. (III) Halk ﬂairleri, kendi- lerinin veya baﬂka ozanlar›n ﬂiirlerini toplarlar bu defterlerde. (IV) Cönkler, dedelerimizin geçmiﬂ yüz- y›llardaki dünyalar›n› ortaya koyar. A) l. ve II. B) ll. ve III. C) II. ve IV. Yukar›daki parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangi- lerinde tan›m vard›r? D) lll. ve IV. E) IV. ve V. A) Yaln›z I. B) Yaln›z II. C) I. ve IV. D) II ve III. E) II. ve IV. 9. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde betimleme yap›lma- 12. I. ‹roni, aç›k övgü ya da eleﬂtiriyi gizleyen dolayl› m›ﬂt›r? bir anlat›m yoludur. A) E¤ri bü¤rü evleri olan bir soka¤›n baﬂ›nda beyaz II. Bir olay›n detaylar›yla verildi¤i ama karakterlerin sakall› bir taﬂç›, elinde çekiç ve kalemle bir mer- ayr›nt›lar›na inilmedi¤i eserlere hikâye denir. merin üstünde çal›ﬂ›yordu. III. ﬁiir, sadece topluma yol göstermek veya sanat B) Kald›r›m›n üstündeki yüzü gözü kir içinde, paçav- yapmak amac›yla yaz›lan bir edebî tür de¤ildir. ralara sar›nm›ﬂ bir çocuk yan›ma yaklaﬂt›. IV. Bilen, anlatabilen ve anlatt›¤›n› isteyebilen kiﬂi- C) Mevsim güz; sararm›ﬂ yapraklar, en hafif esintide dir ö¤retmen. ayaklar›m›za düﬂüyor. V. Harfler, seslerin yaz›daki iﬂaretleridir. D) Sokrates, erken dökülmüﬂ saçlar›, yuvarlak yüzüy- le filozoftan çok hamala benzeyen bir adam ola- Yukar›da numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi bir ta- rak anlat›l›yor. n›m cümlesi de¤ildir? E) Sait Faik’i ya Beyo¤lu Caddesi’nde, ya bir parkta, A) I. B) II. C) III. D) IV. C) V. ya da Burgaz’daki evinde hayal ediyorum. C-A-B / E-D-C / B-A-E / A-B-C 61

KAVRAMA TEST‹ 3 1. (I) ﬁairin yeni ﬂiir kitab› bir gazetenin kültür sayfas›n- 4. (I) Geçenlerde okudu¤um bir hikâye eleﬂtirisini ol- da tan›t›ld›ktan sonra piyasaya ç›kt›. (II) Tan›t›m yaz›- dukça be¤endim. (II) Yazar, yaz› boyunca, ele ald›¤› s›n› okudu¤um zaman güzel bir ﬂiir kitab›yla karﬂ›la- hikâyeden hiç uzaklaﬂm›yor. (III) Konuyu sapt›rm›- ﬂaca¤›m› ümit ediyordum. (III) San›r›m, bu tan›t›m ya- yor, eleﬂtirilerini hep hikâyeden örnekler vererek so- z›lar› ﬂairlerle eleﬂtirmenler aras›nda al gülüm ver gü- mutlaﬂt›r›yor. (IV) Baz› yerlerde fazlaca al›nt› yapma- lüm ﬂekline dönmüﬂ. (IV) Bu ﬂiir kitab›n›n tan›t›m›n- s› yaz›y› bo¤muyor de¤il. (V) Yaz›s›nda dikkat çeken da da böyle bir durum var gibi görünüyor. (V) On beﬂ bir baﬂka nokta da, bir hikâyede arad›¤› niteliklerin, ﬂiirden oluﬂan kitapta konu seçimine özen gösteril- ele ald›¤› hikâyede bulunup bulunmad›¤›n› belirtme- miﬂ, sözcük kullan›m›na ise hiç önem verilmemiﬂ. si. (VI) Bu karﬂ›laﬂt›rmal› tutumu ile eleﬂtirmen, oku- ru yorum yapmaya zorluyor. Numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde hem olumlu hem olumsuz bir eleﬂtiri vard›r? Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde, sö- zü edilen eleﬂtiri yaz›s›yla ilgili olumsuz bir görüﬂ di- A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. le getirilmiﬂtir? A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. 2. (I) Kendimizin d›ﬂ›ndaki her ﬂeyde ön yarg›l› bir bi- 5. (I) Bu sergideki resimler sanatç›n›n düﬂünen ve üret- çimde kusur ar›yoruz. (II) Böyle oldu¤u için de be¤e- ken yönünü hemen ortaya koyuyor. (II) Üstelik resim- nebilece¤imiz yönleri gözden kaç›r›yoruz. (III) Oysa lerden, sanatç›n›n resme büyük bir sevgiyle, içten içe yaﬂam karﬂ›tl›klarla dolu. (IV) Her kötüde bir iyi, bir bir coﬂkuyla girdi¤i de seziliyor. (III) Bundan dolay›- güzel yan vard›r, olabilir. (V) ‹ﬂ, görmeyi ve farkl› d›r ki iki yüz eser, nitelikleriyle k›sa sürede iyi fiyat- pencerelerden bakmay› bilmekte. larla al›c› buldu. (IV) Ne var ki resimlerdeki renkler ve çizgiler yazar›n kendine has bir tarz geliﬂtiremedi- Parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde \"öz ¤ini gösteriyor. (V) ‹ﬂte bu yüzden, resim dedi¤in böy- eleﬂtiri\" yap›lm›ﬂt›r? le olur, diyemiyor insan. A) I. ve II. B) II. ve III. C) II. ve IV. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde be¤enmeme söz konusudur? D) III. ve IV. E) IV. ve V. A) l. ve ll. B) l. ve lll. C) ll. ve V. D) III. ve IV. E) lV. ve V. 3. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde olumlu ve olumsuz 6. Aﬂa¤›daki cümlelerden hangisinde bir de¤erlendirme eleﬂtiri bir arada verilmiﬂtir? yap›lm›ﬂt›r? A) Eserlerinde çocukluk an›lar›n›n yan› s›ra daha A) Gençlerin edebiyata ilgisini art›rmak için birtak›m sonraki yaﬂam›ndan da izler bulmak mümkün. çal›ﬂmalar yapmal›y›z. B) Günlük yaﬂam›n gerçeklerini anlatmakla birlikte B) Gelece¤e güvenle bakabilmek için çocuklar›m›za zaman zaman hayalî unsurlara da yer vermiﬂ. tarih bilinci aﬂ›lamal›y›z. C) Eserin kurgusundaki sa¤laml›¤›, cümle yap›s›nda C) Edebiyat›n sa¤l›kl› temellere dayanmas›, edebiyat ve ifade gücünde bulmak mümkün de¤il. ö¤retiminin geliﬂmesine ba¤l›d›r. D) Romanlar›nda da öykülerindeki gibi k›rsal kesimin D) E¤itim ve ö¤retimdeki aksakl›klar› en k›sa zaman- yaﬂam›n› çarp›c› yönleriyle ele alm›ﬂ. da giderece¤iz. E) ﬁiirlerindeki ahengi, öykülerinde de yakalad›¤›n› E) Bu dergi, yeni edebiyat›m›z› tan›tmada öncülük söylemek mümkün. etmiﬂtir. 62

CÜMLEDE ANLAM ‹L‹ﬁK‹LER‹ / KAVRAMLAR 7. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde sezgi, tahmin söz 10. (I) Genç ﬂairlerin, öykücülerin elinden tutmak gereki- konusu de¤ildir? yor. (II) Bu da büyük ölçüde onlar›n eserlerini ele al›p de¤erlendirmek ve yay›mlamakla mümkün. (III) Bu A) Eldeki verileri bir bütünlük içinde de¤erlendirirsek amaçla bir dergi ç›karmay› düﬂünüyoruz. (IV) E¤er sonuca ulaﬂman›n daha kolay oldu¤unu siz de bi- baﬂar›l› olursak edebiyat dünyas›na yeni bir soluk ka- lirsiniz. zand›rm›ﬂ olaca¤›z. (V) Böylece bizden sonraki nesil, bir mektep gelene¤i içinde yetiﬂmiﬂ olacak. B) Kitap yay›n aﬂamas›ndayken gösterilen bu ilgiye bakarak yazar›n bu roman›n›n çok sataca¤›n› an- Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde bir lamak güç de¤il. tasar›dan söz edilmektedir? C) Ümit ediyorum ki her iﬂin oldu¤u gibi bu iﬂin de A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. üstesinden geleceksin. D) Derste parmak kald›ran ö¤rencinin soruya verece- ¤i cevab› gözlerinden anlad›m. E) Ben onlar› tan›r›m, birkaç gün içinde teklifimizi kabul edeceklerdir. 8. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde “varsay›m” anlam› 11. Aﬂa¤›daki cümlelerden hangisi, dolayl› anlat›ma bir vard›r? örnektir? A) Bu akﬂam misafir gelece¤ini san›yordum, bir sürü A) ﬁair, sözcükleri duygusal ça¤r›ﬂ›mlar›yla kullana- haz›rl›k yapt›m. rak ﬂiirine apayr› bir zenginlik kazand›rm›ﬂt›r. B) Bir sahil kasabas›na yerleﬂti¤ini bir düﬂün, bence B) Annesi, her gün: \"Gecikirsen haber vermeyi unut- bu kenti hiç özlemezsin. ma!\" demeyi ihmal etmezdi. C) Önümüzdeki ay, Ordu’daki arkadaﬂ›m›n yan›na C) Bir dönem, edebiyat dergileri: \"Art›k niçin ﬂiir gidip bir süre kalabilirim. okunmuyor?\" konulu anketler yap›yordu. D) Kalabal›k ﬂehirlerde yaﬂaman›n zorluklar›n› bilmi- D) Okula vard›¤›mda, görevli, kar nedeniyle o günkü yorsunuz anlaﬂ›lan. derslerin iptal edildi¤ini söyledi. E) Eﬂyalar›n›z› buraya taﬂ›yacaksan›z size yard›m E) Tanp›nar, romanlar›ndan söz ederken: \"ﬁiirimde edebilirim. anlatamad›klar›m› romanlar›mda anlat›r›m.” der. 9. ‹lk kitapl›¤›m babamdan miras kald›. (II) Babam öldü- 12. Aﬂa¤›daki dizelerin hangisinde “kiﬂileﬂtirme” vard›r? ¤ünde bana b›rakt›¤› kitaplar› okuyabilmem için Frans›zca ö¤renmem gerekti. (III) ﬁimdi düﬂünüyo- A) Sanma bir gün geçer bu karanl›klar rum da çocuklu¤umu bu kitaplarla geçirmeseydim B) Sen bir ceylan olsan ben bir avc› edebiyata ilgi duymaz, belki de yazar olamazd›m. C) Bulutlar toplan›yor, ufukta dalgalar çok (IV) Sonradan da birçok kitap edindim. (V) Fakat hiç- D) A¤açlar sonbahara haz›rlan›yor biri o kitaplar›n yerini alamad›. E) Ad›n› m›h gibi akl›mda tutuyorum Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde olas›l›k söz konusudur? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E-A-C / C-E-E / A-B-C / C-D-D 63

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisi öznel bir yarg›d›r? 4. Aﬂa¤›daki cümlelerden hangisi, kan›tlanabilirlik aç›- s›ndan ötekilerden farkl› bir nitelik taﬂ›maktad›r? A) Yunus Emre'nin bu ﬂiirinde \"bulut\"un gizli gizli a¤- lamas›ndan söz edilerek buluta insan niteli¤i veril- A) Bu sanatç›n›n resimleri, duygu ve düﬂünceyi görsel- mektedir. li¤e döﬂüntürürken tutarl› bir üslubun ürünüdür. B) Bedri Rahmi Eyübo¤lu'nun bu ﬂiirlerinde do¤ada- B) Sanatç› kendine özgü ça¤daﬂl›k anlay›ﬂ›n› ve eleﬂ- ki nesnelerin özellikleri insan için kullan›lm›ﬂt›r. tirel tavr›n› bu dizide de sürdürüyor. C) Faruk Nafiz Çaml›bel'in, \"Han Duvarlar›\"nda bir- C) Sanatç›, bu resimlerinde gerçekleri, de¤iﬂik yorum çok kez kiﬂileﬂtirmeye baﬂvurdu¤u görülmektedir. ve ça¤r›ﬂ›mlara aç›k biçimde vurguluyor. D) Ahmet Haﬂim'in \"Sonbahar\" ﬂiirindeki kiﬂileﬂtirme D) Sanatç›n›n son resimleri, insan› etkileyen ve duygu- de çok ilgi çekicidir. land›ran bir anlat›mla inceden inceye iﬂlenmiﬂtir. E) Behçet Necatigil'in bu dizelerinde sokaklar için E) Sanatç›n›n sar› ve yeﬂil renkleri a¤›rl›kl› olarak kul- \"gülümseyen\" sözcü¤ü kullan›larak kiﬂileﬂtirme land›¤› k›rsal kesim resimlerinde çal›ﬂan köylüler yap›lm›ﬂt›r. görülüyor. ÖSS - 1995 ÖSS - 1996 2. (I) Bu kitapta sanatç› \"sevgi\"yi ele alm›ﬂ. (II) Kitapta yer 5. Sonbahar, kendisinden sonra gelecek k›ﬂ mevsiminin alan on öyküde, de¤iﬂik yaklaﬂ›mlarla bu konudaki dü- gizli telaﬂ›n› yaﬂat›yor do¤aya. (II) Amasra'da bir Ro- ﬂüncelerini, yüre¤inden geçenleri yaz›ya dönüﬂtürmüﬂ. ma yap›t› olan Kuﬂkayas› Yol An›t› sar› bir örtüyle (III) Yaz›lar›n hepsinde, sanatç›n›n ﬂiirlerine özgü, lirik kaplan›yor. (III) Hasankeyf'teki Artuko¤ullar› zama- ve epik duyarl›l›k egemen. (IV) Bunlar, okurun kitab› n›ndan kalma cami, minaresindeki son leyle¤i yolcu okuyup bitirdikten sonra öykülerin birbiriyle ba¤lant›s›- ediyor. (IV) Kaçkarlarda ya¤mur fazla mesai yapmaya n› görmesini kolaylaﬂt›r›yor. (V) Daha do¤rusu kitab›n baﬂl›yor. (V) Bolu Da¤lar›'nda, Istrancalarda gezinir- bir bütün olarak de¤erlendirilmesini sa¤l›yor. ken yerlerde a¤aç gövdelerinin hüzünlü yüzlerini, ac›l› bak›ﬂlar›n› görüyoruz. Yukar›daki eleﬂtiride, numaralanm›ﬂ cümlelerin han- gisi sözü edilen sanatç›n›n anlat›m›na iliﬂkin bilgi Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde in- vermektedir? sana özgü bir nitelik do¤aya aktar›lmam›ﬂt›r? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÖSS - 1998 ÖSS - 1999 3. Ald›¤›m hiçbir ödülün, üzerimde ﬂaﬂ›rt›c› bir etkisi 6. (I) Yazar, konular›n gerektirdi¤i ﬂiirselli¤i ya da gül- olmad›. meceyi yerli yerinde kullan›yor; özlemi, öfkeyi ayn› güçle duyumsat›yor. (II) S›radan insanlar›n her günkü Aﬂa¤›daki cümlelerden hangisi bu cümlenin neden- yaﬂam›ndan sahnelere yer veriyor. (III) Yaln›zl›¤›n, sonuç yönünden aç›klamas› olabilir? sevgisizli¤in s›k s›k sözünü ediyor. (IV) Bunun yan›n- da, kiﬂilere, onlar›n serüvenlerine, özlemlerine maga- A) Hepsi bilinçli olarak yapt›¤›m çal›ﬂmalar›m›n ürü- zin öykücüsü gibi yaklaﬂmaktan kurtulam›yor. (V) nüydü. Anlat›m› da s›radan; daha ilk öyküde cümleler birbi- rinin üzerine y›¤›l›yor. B) Okurlara, özgün yap›tlar verebilmenin ne kadar zor oldu¤unu iyi biliyorum. Yukar›daki eleﬂtiride kaç›n› cümleden baﬂlayarak, sö- zü edilen yazar›n yap›tlar›ndaki olumsuz yönlere de- C) Beni anlayanlar›n say›s› ileride de¤iﬂebilir. ¤ilmektedir? D) Ödüllerin, çal›ﬂma gücümü kamç›layaca¤›n› dü- A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ﬂünüyorum. E) Yap›tlar›m›n yeni kuﬂaklar› da etkileyece¤ini san›- ÖSS - 1998 yorum. ÖSS - 1998 64

CÜMLEDE ANLAM ‹L‹ﬁK‹LER‹ / KAVRAMLAR 7. (I) Güneye do¤ru indi¤imizde göz alabildi¤ine uzanan 9. (I) O, iﬂledi¤i konular› genellikle Osmanl› ‹mparatorlu- bir ovayla karﬂ›laﬂt›k. (II) Ova, güneﬂli ve dalgas›z bir ¤unun çöküﬂ döneminin baﬂlad›¤› 17. ve 18. yüzy›l- denizden daha da düzdü. (III) Yolda gelirken gördü¤ü- dan al›r. (II) Oyunlar› o dönemin düﬂünüﬂ biçimini, tö- müz, ç›lg›nca esen rüzgârlar›n oluﬂturdu¤u tepecikler relerini karikatürize etti¤inden de¤erlidir. (III) Güldür- burada yoktu. (IV) Uzaklarda, bir insan boyu yüksek- me ö¤esine ba¤l› kalarak bilgili bilgisiz, erdemli er- likte, kubbeleﬂtirilmiﬂ, küçük küçük toprak y›¤›nlar› demsiz kiﬂiler aras›ndaki çeliﬂkileri yans›t›r. (IV) Ku- vard›. (V) Merakla bu y›¤›nlara yaklaﬂt›k. (VI) Bunlar›n, rumlar›n, dolay›s›yla da toplumun hicvine yönelir. (V) bizim evlerimizdekilerden çok daha küçük pencerele- Mizah anlay›ﬂlar› geleneksel mizah anlay›ﬂ›m›za uy- rinden bak›nca, içinde yaﬂayan insanlar› gördük. du¤undan, yap›tlar›ndan halk da hoﬂlan›r, ayd›nlar da. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde Yukar›daki parçada, numaralanm›ﬂ cümlelerin hangi- \"karﬂ›laﬂt›rma\" yoktur? lerinde neden - sonuç iliﬂkisi vard›r? A) I. ve III. B) I. ve V. C) II.ve III. A) I. de ve II. de B) I. de ve III. de D) II. ve IV. E) IV. ve VI. C) II. de ve V. de D) III. de ve IV. de ÖSS - 1999 E) IV. de ve V. de ÖSS - 1999 10. Aﬂa¤›dakilerin hangisinde bir \"yak›nma\" vard›r? A) Bir gelip bir gidiyordu deniz Dudaklar› ›slak, elleri kenetli B) Söyleyin söyleyin kim anlar dilimden Kim al›r yar› yolda kalm›ﬂ selam›m› C) Salk›msö¤ütler y›kan›rken an›larda ‹ki âﬂ›k mart›yd›k bulutlarda D) Odalar› parka taﬂ›m›ﬂ kimi anneler Koﬂuﬂup duruyor bütün çocuklar E) Sen bitek topraklarda boy atm›ﬂ güzellik, T›rpan tan›mam›ﬂ otlaklar yeﬂilinde ÖSS - 1999 8. (I) Haklar›nda fazla bir ﬂey bilinmeyen hariciyeciler 11. (I) Günü gününe uymaz bu kentin. (II) Bir bakars›n›z, dünyas›nda gezinmek isteyenler için keyifli olabile- yaz ortas›nda buz kesmiﬂsin; bir bakars›n, kas›m or- cek bir kitap. (II) Yazar, yirmi beﬂ y›l› yurt d›ﬂ›nda ge- tas›nda ceket fazla gelmiﬂ. (III) Geçen eylül ay›n›n çen, otuz yedi y›ll›k meslek yaﬂam›nda edindi¤i izle- son günü kente ya¤mur ya¤arken, kentin s›rt›n› daya- nimleri okurlara duyurmak istemiﬂ. (III) Mesle¤inin d›¤› da¤a kar ya¤›yordu. (IV) Ertesi gün ise may›s so- sorunlar›n›, iyi ve kötü yanlar›n› dile getirmeye çal›ﬂ- nu güneﬂine benzeyen, p›r›l p›r›l bir hava... (V) Nere- m›ﬂ. (IV) Çok ak›c› bir dili var. (V) Kiﬂilerin belirleyici deyse tüm ekim ay› böyle geçti. (VI) Oysa daha güne- özelliklerini en ince ayr›nt›lar›na de¤in, somut bir bi- yimizdeki bir baﬂka kentte çoktan k›ﬂ gelmiﬂti. çimde yans›tm›ﬂ. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangileri, Yukar›daki parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangi- söz konusu yazar›n üslubuyla ilgilidir? si, kendisinden önceki cümlenin aç›klamas› duru- mundad›r? A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve III. D) II. ve IV. E) IV. ve V. A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. ÖSS - 1999 ÖSS - 2000 D-C-A / E-B-D / B-E / C-B-A 65

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. (I) Roman yazarken konuﬂmalara yer vermek ço¤un- 4. (I) ‹nsanlar çocukluk döneminde, çevrelerindeki kiﬂi- lukla kaç›n›lmazd›r. (II) Hatta salt konuﬂmalardan lerin diliyle konuﬂmaya baﬂlar, daha do¤rusu konuﬂ- oluﬂan romanlar bile vard›r. (III) Bu romanlarda her- may› onlardan ö¤renirler. (Il) Yetiﬂkinlik döneminde halde amaç, tip yaratmakt›r. (IV) ‹ki sat›rl›k bir konuﬂ- konuﬂma sanat›n›n inceliklerini, güzelliklerini ve ola- ma, bir karakteri on sayfal›k bir betimlemeden daha naklar›n› kavramaya çal›ﬂ›rlar. (III) Iyi bir konuﬂma- baﬂar›l› bir biçimde çizebilir. (V) Bunun baﬂar›l› ör- n›n, insan› baﬂar›l› k›lmada önemli bir etken oldu¤u- neklerine M.ﬁ. Esendal'›n Ayaﬂl› ve Kirac›lar› adl› ya- nu anlarlar. (IV) Ayr›ca bunun, insan›n kiﬂili¤ini ve p›t›nda rastl›yoruz. düﬂünsel düzeyini yans›tan bir araç oldu¤unun ayr›- m›na var›rlar. (V) Bu nedenle de sözlü anlat›m gücü- Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde nü yaﬂamlar› süresince geliﬂtirmeye çal›ﬂ›rlar. \"karﬂ›laﬂt›rma\" yap›lm›ﬂt›r? Bu parçadaki numaral› cümlelerin hangilerinde ko- A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. nuﬂman›n iﬂlevinden söz edilmiﬂtir? ÖSS - 2001 A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve V. 2. (I) Üç adas›yla Malta, Sicilya’n›n güneyinde, Akde- D) III. ve IV. E) IV. ve V. niz’in ortas›nda. (II) Malta’n›n üç adas›ndan biri olan Gozo, ilginç kayal›klar›, ma¤aralar› ile birçok do¤al gü- ÖSS - 2003 zelli¤e sahip. (III) Adada a¤aç olmad›¤› ve tarih boyun- ca d›ﬂar›dan getirildi¤i için, evlerin neredeyse tamam› 5. (I) Ortaokul y›llar›mda arkadaﬂlarla dersten ç›kar ç›k- taﬂtan yap›lm›ﬂ. (IV) Zengin kireçtaﬂ› yataklar›, burada maz, okulumuzun bulundu¤u tepeden iner, güzelim taﬂ iﬂçili¤inin geliﬂmesinin en önemli nedeni. (V) Her gül bahçeleriyle çevrelenmiﬂ evlerin önünden geçe- köyün, kusursuz iﬂçili¤e sahip kiliseleri, mimaride taﬂa rek k›y›ya koﬂard›k. (II) Dalgalarla oynarken içimiz- mahkûm olman›n yans›mas› olarak yorumlanabilir. den biri ba¤›rd›. \"Yunuslar geçiyor!\" (III) Sonralar› hangi denize baksam, böyle sürü halinde geçen yu- Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde olum- nuslar canlan›rd› gözlerimde. (IV) Aç›klardaki tek bir lu bir durum olumsuz bir ifadeyle anlat›lmaktad›r? yunusu fark edip sevinç ç›¤l›klar› atanlar› gördükçe gerçekten çok etkilenirdim. (V) Y›llarca yunuslar›n A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. sürü sürü gözlerimin önünden geçti¤ini, zaman›n he- pimizi, az rastlanan anlar›n son tan›klar›na çevirdi¤i- ÖSS - 2001 ni nas›l anlatabilirdim onlara? 3. (I) Bir öykü ustas› olarak girdi edebiyat dünyas›na. (II) Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde Öykülerinde de romanlar›nda da hiçbir zaman kola- yak›nma söz konusudur? ya kaçmad›. (III) Bunda, sanata duydu¤u sorumluluk kadar okuruna duydu¤u sayg›n›n da pay› vard›r. (IV) A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Yap›tlar›n›n hepsinde sanatsal ve kültürel geliﬂmeyi besleyici ö¤eler, ayr›ca, okuru düﬂünmeye yönelten ÖSS - 2005 özgür önermeler görülür. (V) Bu usta, biçimsel yeni- liklere aç›lmaktan hoﬂlan›r ve bunlar› dener. (VI) Bas- 6. (I) Romanlar genellikle insan› konu alan kurmacasal makal›p reçetelerden, al›ﬂ›lm›ﬂ neden-sonuç iliﬂkile- ürünlerdir. (II) Bu yönden onlar sorunlar› anlatmaz, riyle oluﬂturulan yapay anlat›mlardan kaç›n›r. sorunlar›n kayna¤›n› gösterir. (III) ‹ﬂledikleri konular- Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde II. la insanlar›n duyarl›¤›n› geliﬂtirir, keskinleﬂtirir. (IV) cümledeki davran›ﬂ›n nedeni aç›klanmaktad›r? Romanlarda gazete ve televizyonlarda rastlayabile- ce¤imiz s›radan konular da iﬂlenebilir. (V) Ancak ro- A) I. B) III. C) IV. D) V. E) VI. man› özel k›lan, onun anlat›lanlar› kahramanlar›n bak›ﬂ aç›s›ndan vermesi, okurun neden-sonuç iliﬂkisi ÖSS - 2002 kurarark düﬂünmesini sa¤lamas›d›r. 66 Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde roman›n iﬂlevinden söz edilmemiﬂtir? A) I. ve III. B) I. ve IV. C) II. ve V. D) III. ve IV. E) IV. ve V. ÖSS - 2008

CÜMLEDE ANLAM ‹L‹ﬁK‹LER‹ / KAVRAMLAR 7. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde boﬂ b›rak›lan yer, 9. (I) Onca güzel, onca kal›c› ﬂiir yazm›ﬂ, Türk ﬂiirine ayraç içinde verilen sözün getirilmesi anlamca uygun yeni renkler katm›ﬂ bir ﬂairin arada s›rada kötü ﬂiir olmaz ? yay›mlayabilece¤ini kabul edebiliriz. (II) Buna bir iti- raz›m›z yok. (III) Ama, gelecekte onun sanatsal A) Yazar›n çok yal›n, basit, okuru yormayan ve oku- de¤erine gölge düﬂürür. (IV) Hangi yaﬂta, hangi dukça dilin tad›n› duyuran bir ---- var. (biçemi) aﬂamada olursa olsun ﬂaire hep daha iyisini, yenisini yazmak yak›ﬂmaz m›? (V) Elli y›lda kazand›¤› ustal›k B) Hangi konuyu iﬂlerse iﬂlesin öykülerinin dokusun- s›fat›na zarar vermesi do¤ru mudur ﬂairin? da bir ----, daha do¤rusu onu baﬂkalar›ndan ay›ran özgün yanlar vard›r. (denenmiﬂlik) Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinden baﬂlayarak olumsuz nitelikli eleﬂtiriye yer verilmiﬂtir? C) Y›llar önce yaz›lan \"Yaln›zl›k\" adl› ﬂiir, bugüne de- ¤in de¤erini yitirmemiﬂ, ---- niteli¤i kazanm›ﬂt›r. A) l. B) II. C) Ill. D) lV. E) V. (klasik) YGS - 2010 D) Bu yap›t›n dili çok ak›c›, anlat›m› sürükleyici, ---- karmaﬂ›kt›r. (olay örgüsü) 10. Aﬂa¤›daki dizelerin hangisinde eylem, nedeniyle bir- likte verilmiﬂtir? E) Bir ara, yazd›¤› ﬂiirlerde anlam› bir yana b›rakm›ﬂ, ---- önem vermiﬂ. (biçime) A) ‹nsan bal›klama dalmal› içine hayat›n Bir kayadan zümrüt bir denize atlarcas›na ÖSS - 2008 B) Uzand›n m› bir kez s›ms›cak kumlara Dinleneceksin bir kum tanesi, bir yaprak gibi C) Kederi de yaﬂamal›s›n bütün benli¤inle Ac›lar da sevinçler de olgunlaﬂt›r›r insan› D) Yaﬂad›n m› yo¤unlu¤una yaﬂayacaks›n bir ﬂeyi Koklamaktan bitkin düﬂmüﬂçesine bir çiçe¤i 8. (I) Kütüphaneler kültürel yaﬂam› besleyen ve geliﬂti- E) ‹nsan bütün güzel müzikleri dinlemeli alabildi¤ine ren ana damarlardand›r. (II) Ne var ki kâ¤›t üzerinde Tüm benli¤i seslerle, ezgilerle dolarcas›na say›lar› artm›ﬂ gibi görünse de Türkiye’de neredeyse 50.000 kiﬂiye bir halk kütüphanesi düﬂmekte. (III) LYS - 2010 Oysa Almanya’da bu rakam 6000. (IV) Öte yandan, ülkemizde son otuz y›ll›k dönemde halk kütüphane- 11. (I) Berna Moran’›n deyiﬂiyle “huzursuzlu¤un roma- lerine üye olanlar›n oran›n›n da % 1 ya da % 2 oldu- n›”, Fethi Naci’ye göre de “Türkçenin en güzel aﬂk ¤unu belirtelim. (V) Bu oran›n ABD, ‹ngiltere, Finlan- roman›” olan Huzur’un yay›mlan›ﬂ›n›n üzerinden diya’da % 60 dolaylar›nda oldu¤u söylenebilir. (VI) yaklaﬂ›k elli y›l geçti. (II) Bu romanda olaylar, bir Bu say›sal de¤erler, kültürel yaﬂam›m›zda etkili bir a¤ustos günü baﬂlar ve radyodan ‹kinci Dünya Sava- yeri olan kütüphanelerin yetersiz oldu¤unu her yö- ﬂ›’n›n baﬂlad›¤›n› haber veren bir anonsla biter. (III) nüyle aç›k seçik gösteriyor. Her ne kadar ilk bak›ﬂta aﬂk roman› gibi görünse de günah›n ve kavuﬂman›n de¤il, Do¤u’yla Bat›’n›n, hu- Kütüphanelerin ele al›nd›¤› bu parçadaki numaralan- zursuzlu¤un, zaman ve müzi¤in roman› olarak kabul m›ﬂ cümlelerle ilgili olarak aﬂa¤›da verilenlerden edilir. (IV) Huzur, hiçbir zaman Madam Bovary’nin hangisi yanl›ﬂt›r? yaratt›¤› etkiye benzer bir etki yaratmam›ﬂt›r. (V) Ma- dam Bovary gibi can s›k›c› taﬂran›n roman› de¤ildir A) I. cümlede, iﬂlevinden söz edilmektedir. Huzur; tam tersine çok eski, çok köklü bir kentin, ‹s- tanbul’un, Bo¤aziçi’nin roman›d›r. B) II. cümlede, gereksinimleri karﬂ›lamad›¤› belirtil- mektedir. C) IV. cümlede, saptama yap›lm›ﬂt›r. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde D) V. cümlede, kesinlik söz konusudur. de¤erlendirme söz konusu de¤ildir? E) VI. cümlede, önemli bir sorun dile getirilmiﬂtir. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÖSS - 2009 YGS - 2011 67 D-E-B / D-E-B / B-D / C-C-B

SINAVLARDA SORULAB‹LECEK SORULAR 1. Baz› kitaplar vard›r; okumak için ikinci kez elinize al- 4. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde boﬂ b›rak›lan yere, d›¤›n›zda, tüketti¤inizi sand›¤›n›z sat›rlar›n, aradan ayraç içinde verilen sözün getirilmesi anlamca uygun geçen sürede yeniden mayaland›¤›n›, bambaﬂka yön- olmaz? lerinin belirdi¤ini görürsünüz. Böylece, bir türlü hak- k›ndan gelemedi¤iniz çetin mi çetin bir yaz›, merak A) Ozan, ﬂiirlerinde kahramanl›k, tarih duygusu din, kuyunuza yeni bir taﬂ atar; art›k onu ç›karmaktan aﬂk, do¤a ve ülke güzellikleri gibi ---------- dile ge- baﬂka çareniz yoktur. ‹ﬂiniz bu zorlu u¤raﬂ›n sonun- tirir. (temalar›) da bitmeyecek, hemen sonras›nda yeni bir taﬂ sizi bekleyecektir. B) Eleﬂtirmen, inceledi¤i yap›tlarla ilgili duygusal davranm›yor, yap›ta ---------- bir gözle bak›yor. Bu parçada, sözü edilen kitaplar›n hangi özelli¤i vur- (nesnel) gulanmaktad›r? C) Bu romanda okur kendinden çok ﬂeyler buluyor, A) Anlam zenginli¤i B) Özgünlü¤ü hatta roman kahramanlar›yla kendini ---------- gö- rüyor. (özdeﬂ) C) Etkileyicili¤i D) Ak›c›l›¤› D) Sanatç›, bu yap›t›nda kendini ça¤daﬂlar›ndan ay›- E) Üslup güzelli¤i ran bir üslup kullan›yor ---------- bir söyleyiﬂle okuru etkiliyor. (s›radan) 2. Ara s›ra okumaktan baﬂ›m› kald›r›nca, romandaki olay ve kiﬂiler gözlerimin önünde belirirdi. Okuduk- E) Bir konuﬂma, düﬂünme ve iletiﬂim arac› olan lar›m› âdeta canlanm›ﬂ bulurdum. ---------- en iyi o ulusun ﬂairleri kullan›r. (dili) Yukar›daki cümlelerde yazar, okudu¤u eserin hangi 5. (I) Fatma Aliye kendi ad›n› ilk defa 1892’de yazd›¤› özelli¤inden bahsetmektedir? “Muhadarat” adl› roman›nda kulland›. (II) Kendisine bü- yük ﬂöhret kazand›ran ve Servet-i Fünûncular aras›nda A) Üslubundan B) Gerçekçili¤inden itibar görmesini sa¤layan bu eserinde Ahmet Mithat’›n etkisi görülür. (III) Yazar›, özellikle konusu ve anlat›m› C) Konusundan D) Anlat›m tekni¤inden yönünden di¤er yazarlardan ay›ran bu roman, Fran- sa’da bir yar›ﬂmada ödül alm›ﬂt›r. (IV) Kitap önümüzde- E) Dil özelliklerinden ki ay bir yay›nevi taraf›ndan piyasaya ç›kar›lacak. (V) Yap›t, maddi zenginli¤ini kaybetmesine ra¤men sanat›y- 3. (I) Halk edebiyat›m›z gibi bir de halk müzi¤imiz var- la ayakta kalabilen bir kad›n›n hayat›n› anlat›yor. d›r. (II) Konservatuar görevlileri, il il, kasaba kasaba, köy köy dolaﬂ›p bu millî sesleri topluyorlar. (III) Halk Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisi “öz- müzi¤imiz oda musikisi ve meydan musikisi olmak günlük”le ilgili bir yarg›d›r? üzere iki kaynaktan beslenir. (IV) Oda musikisi kah- velerde, ocak baﬂlar›nda çal›nan sazlar, ba¤lamalar, A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. curalarla Karadeniz k›y›lar›n›n dertli sesi kemençeler- dir. (V) Meydan musikisine gelince, Türk tarihi kadar 6. (I) Edebiyat dünyas› onu bir eleﬂtirmen olarak tan›d›. (II) eski olan bu musikiyi hepimiz biliriz: Davul, zurna. Eleﬂtirilerinde duygusal davranmad›, yap›tta neyi gör- düyse onu yazd›. (III) Böyle yapmas› onun sanata ver- Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerle ilgili olarak di¤i de¤erden kaynaklan›yordu. (IV) Sanat dünyas› bu aﬂa¤›da verilenlerden hangisi yanl›ﬂt›r? eleﬂtirmen sayesinde sanat›n› gösteren yazarlarla tan›ﬂ- t›. (V) Böyle eleﬂtirmenlerin say›s›n›n artmas›n› istemek A) I. cümlede bir bilgi veriliyor. yazarlar›n do¤al hakk› olsa gerek. (VI) Ayr›ca bu eleﬂtir- men genç yazarlara üslup aç›s›ndan da önderlik yapt›. B) II. cümlede bir araﬂt›rma çal›ﬂmas›n›n yap›ld›¤› belirtiliyor. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisi sözü edilen eleﬂtirmenin yan tutmamas›yla ilgili bir yarg› C) III. cümlede bir saptama yap›l›yor. içermektedir? D) IV. cümlede aç›klamaya yer veriliyor. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E) V. cümlede tarihî bir olay oluﬂ s›ras›na göre anla- t›l›yor. A-B-E / D-C-B 68

KAZANMIﬁ OLMAMIZ GEREKEN B‹LG‹ ve BECER‹LER Cümlede neden - sonuç iliﬂkilerini belirleme Yarg›n›n amac›n›n belirtilip belirtilmedi¤ini anlama Yarg›n›n koﬂulu bulunup bulunmad›¤›n› seçme Yarg›lar›, nesnel ve öznel olarak ay›rt edebilme Cümledeki yorumu belirleyebilme ‹çerik ve üslupla ilgili yarg›lar› ay›rt edebilme Karﬂ›laﬂt›r›lan durumlar›, varl›klar› bulma Cümlede benzetme yap›ld›¤›n› seçme Betimleme ve gözlem ögelerini belirleme Tan›m cümlelerini ay›rt etme Verilen örnekleri bulma Olumlu - olumsuz eleﬂtiri ile, de¤erlendirme ve be¤enme cümlelerini ay›rt etme Olas›l›k - tahmin - varsay›m içeren yarg›lar› bulma Cümlelerdeki çeﬂitli duygular› ay›rt edebilme Soyut - somut anlat›ml› cümleleri belirleme Cümlede vurgulanan ögeyi belirleme Cümledeki ara söz ve ara cümleleri ay›rt etme Anlat›mlar›n dolayl› - do¤rudan oldu¤unu bilme Kiﬂileﬂtirme ögelerini belirleme 69

03 CÜMLE YORUMU Cümle yorumu ne demektir? Bu konu hangi soru tarzlar›yla karﬂ›m›za ç›kar? Kavramlar üzerinde dural›m. Öncül cümleyi kavrayal›m. Sembolleri, ﬂifreleri çözelim. Öncül cümle ile seçenekleri kavramsal yönden karﬂ›laﬂt›ral›m. Öncül cümle ile do¤ru seçene¤i karﬂ›laﬂt›ral›m. Yak›n anlaml› cümlelerde cümlenin ana unsuruna ve yöneliﬂine bakal›m. Eksiltili cümleler basit bir matematiksel denklem gibidir. Farkl› düﬂünce taﬂ›yan cümleyi bulal›m. En kapsaml› yarg›y› taﬂ›yan cümleyi bulal›m. Bir paragraf›n numaralanm›ﬂ cümlelerinin anlamlar›n› tek tek de¤erlendirelim. Son bir de¤erlendirme

YÖRÜNGEDEK‹ KAVRAMLAR yorum s.73 özgünlük - s›radanl›k s.74 kal›c›l›k s.74 ulusall›k - evrensellik s.74 yal›nl›k s.74 nesnellik s.74 ak›c›l›k s.74 aç›kl›k s.74 derinlik s.74 do¤all›k s.74 eleﬂtirel bak›ﬂ s.74 göreceli olma s.74 öncül cümle s.75 mecaz anlaml›l›k s.76 yak›n anlaml›l›k s.79 eksiltili cümle s.79 en kapsaml› yarg› s.80 72

CÜMLE YORUMU 3.1 Cümle yorumu ne demektir? ç›kar karﬂ›m›za. Epeyce konuﬂtuktan sonra \"Asl›n- da benim demek istedi¤im ﬂudur.\" veya \"Bütün Sabahlar› evden ç›kmadan, annemizin, elinde bir bu sözlerimle ﬂunu belirtmek istiyorum.\" sözleri h›rka veya kal›nca bir giysiyi tutarken: \"Bugün ha- ç›k›verir a¤z›m›zdan. Hatta daha farkl› ve ilginç du- va çok so¤uk!\" dedi¤ine çokça tan›k olmuﬂuzdur. rumlarla da karﬂ›laﬂ›r›z. Örne¤in bir konu hakk›nda Annemiz bu sözüyle, yaln›zca havan›n so¤uk oldu- kendi sözlerimizi yeterli bulmaz ve bir baﬂkas›n›n ¤unu söylemiyor; bu so¤u¤a karﬂ› “sa¤lam giyin- konuﬂmas› için: “‹ﬂte, benim anlatmak istedi¤im memiz gerekti¤ini” de söylüyor. Daha do¤rusu, de buydu.“ deyiveririz. özellikle bunu belirtmek istiyor. Yukar›da s›ralanan örnekler ﬂunu gösteriyor: Ko- Dersleri ciddiye almayan ö¤rencilere karﬂ› ö¤ret- nuﬂmalarda (ve yaz›da) bir söylenen söz vard›r; bir menlerin: \"Önceki y›llarda bu dersi ciddiye alma- de bu sözle anlat›lan, vurgulanan düﬂünce. ÖSYM, yanlar, bir sonraki engellere tak›l›p kald›!\" dedi¤i- iﬂte bu noktadan hareketle cümle yorumu sorula- ni duymuﬂuzdur. Ö¤retmenlerimiz de bu sözle as- r›n› sormaktad›r. Hem de s›nav›n kaderini belirle- l›nda, geçen y›lki ö¤rencilerin durumunu de¤il, bi- yecek miktarda ve özellikte. Bu k›sa ama önemli gi- zim \"dersi ciddiye almam›z gerekti¤ini\" belirtmek riﬂten sonra konunun alt baﬂl›klar›na geçelim. istemektedirler. Zaman zaman konuﬂmalarda, hatta kendi konuﬂ- malar›m›zda da anlatma ve anlaman›n bu boyutu 3.2 Bu konu hangi soru tarzlar›yla karﬂ›m›za ç›kar? Cümle yorumu, verilen bir cümleden yargılar çıka- örnek soru rabilmek, cümlenin asıl yönelişine ve vurguladığı asıl kavrama ulaşmaktır. Bu konuyla ilgili sorular; (I) Bu yap›t, romantik roman›n bütün özelliklerini ta- ﬂ›maktad›r. (II) Romandaki olaylar bilinçli olarak se- • verilen bir cümlede vurgulanmak istenen dü- çilmemiﬂtir. (III) Romanc›, olaylar› istedi¤i biçimde şünce geliﬂtirmek için rastlant›lardan büyük ölçüde yarar- lanm›ﬂt›r. (IV) Olaylar› öyküleyiﬂteki neden-sonuç ko- • verilen cümleden çıkarılabilecek yargı puklu¤una karﬂ›n, kiﬂilerin konuﬂmalar›n› yans›tma- daki baﬂar›s› roman›n en güçlü yanlar›ndan biridir. • verilen cümleden ulaşılamayacak yargı (V) Kiﬂiler, kültür düzeylerine uygun biçimde konuﬂ- turulmuﬂtur. • öncül cümledeki en kapsamlı yargı Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde, sö- • eksiltili cümlenin tamamlanışı zü edilen yap›t›n \"hem olumlu hem de olumsuz\" yön- leri bir arada verilmiﬂtir? • yakın anlamlı cümlelerin bulunması A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. • farklı bir düşünceyi vurgulayan cümle ÖSS - 2002 .......... çözüm gibi detaylara yönelik olarak karşımıza çıkmakta- dır. IV. cümlede \"olaylar› öyküleyiﬂteki neden - sonuç kopuklu¤u...\" : olumsuz, \"kiﬂilerin konuﬂmalar›n› yans›tmadaki baﬂar›s›...\" : olumlu, bir durumdur. Cevap D 73

CÜMLE YORUMU 3.3 Kavramlar üzerinde dural›m. Cümle yorumu sorular›nda, gerek öncüllerde, gerek örnek soru seçeneklerde baz› önemli kavramlar sürekli karﬂ›m›- za ç›kar; cümleler veya seçenekler bu kavramlar Barthes’in “Sözcükler herkesin mal›d›r ama cümle üzerinde geliﬂir, yükselir. Bu kavramlar›n baz›lar›n› yaln›zca yazar›n.” sözü aﬂa¤›dakilerden hangisiyle burada inceleyelim ve kendimize mal edelim. iliﬂkilendirilemez? • Özgünlük : Kiﬂiye özgü yaklaﬂ›m, düﬂünce ve A) Anlat›m B) Anlamdaﬂl›k tav›rlar›n tümüne verilen ad. Kiﬂi- C) Özgünlük D) Öznellik yi baﬂkalar›ndan ay›ran nitelikler E) Biçem YGS - 2012 • S›radanl›k : S›radan olma, genelin d›ﬂ›na ç›ka- cak nitelikleri olmama, seçkin ol- mayan, basit çözüm • Kal›c›l›k : Zamanla de¤erinin kaybolmama- Bu cümlenin hangi kavramlara ait izler taﬂ›d›¤›n› be- s›, zamanla eskiyip yok olup git- lirleyelim: meme Anlat›m → Sözcüklerin anlat›m›n ögesi oldu¤u dü- • Ulusall›k - Yerellik : Ulusal de¤erleri öne ç›karma, bu ﬂünüldü¤ünde A seçene¤i ile iliﬂkilendirme kolayca de¤erlerle hareket etme yap›l›r. • Evrensellik : Tüm insanl›¤a ait, tüm insanl›kça Özgünlük → Bu kavram›n orijinallik, farkl›l›k anla- bilinip benimsenen m›na geldi¤ini biliyoruz. \"Cümlenin yaln›zca yazar›n olmas›\" özgünlü¤e iﬂaret eder. • Yal›nl›k : Süssüz, sanats›z anlat›m Öznellik → Kiﬂiselli¤i anlatan bu kavram, cümlede- • Nesnellik : Tarafs›z (objektif) bak›ﬂ, yorum ki \"cümle yaln›zca yazar›n\" ifadesi ile iliﬂkilidir. kat›lmayan sözlerin niteli¤i Biçem → Bir yaz›n›n anlat›ma dayal›, üslupsal özel- • Ak›c›l›k : Bir eserin sürükleyici bir dille ya- liklerini anlat›r. Cümlenin yazar›n mal› olmas›, yazar›n z›lm›ﬂ olup kesintisiz okunabilme cümleyi kendi tarz›yla, üslubuyla kurdu¤unu anlat›r. niteli¤i Cevap B • Aç›kl›k : Anlat›lanlar›n kolayca anlaﬂ›labil- mesi, farkl› anlamlara çekileme- örnek soru mesi, netlik I. Yap›tlar›n› s›k s›k okudu¤umuz bu ﬂairin dilini, • Derinlik : Bir eserde az sözle çok ﬂey anla- sözcüklere yükledi¤i yeni anlamlar› çabuk kavra- t›lm›ﬂ olmas› durumu yabiliriz. • Do¤all›k : Dilin kullan›ld›¤› ﬂekline uygun ol- II. Kendilerinden önceki ﬂairlerden etkilenmeyen- mas›, yapay olmamas› ler, sürekli biçim ve içerik aray›ﬂ› içinde olan ﬂa- irlerdir. • Öykünme : Baﬂkalar›n› taklit etme, onlar›n yolunu izleme III. Kimi ﬂairler zaman geçtikçe ﬂiirlerinde, hep ayn› • Üslup : Anlat›m özellikleri, dilin kullan›lma düﬂüncelere ve hayallere yer verirler. ﬂekli IV. Sürekli ayn› düﬂünceyi iﬂleyen ﬂairlerin ﬂiirlerini • Ölçüt : Kriter, ölçme iﬂlemi için kullan›lan anlamak daha kolayd›r. de¤erler V. Bir süre sonra özgünlüklerini yitirerek kal›plaﬂan • Yaz›n türleri : Yaz›nsal türler; hikâye, roman, ti- ﬂairler de vard›r. yatro, ﬂiir, deneme... Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangileri an- • Eleﬂtirel bak›ﬂ : Bir olaya, esere, kiﬂiye... olumlu lamca birbirine en yak›nd›r? veya olumsuz yönlerden bakmak • Özdeﬂleﬂmek : Kendini, karﬂ›s›ndakiyle bir kabul A)I. ve II. B) II. ve III. C) II. ve IV. etmek D) III. ve V. E) IV. ve V. • Yaz›nsal yarat› : Edebî eser ÖSS - 2002 • ‹leti : Bir eserin taﬂ›d›¤› mesaj, vurgu çözüm • Göreceli : Kiﬂiden kiﬂiye, zamandan zamana III. cümledeki “… hep ayn› düﬂünce ve hayallere yer de¤iﬂebilen, kesin olmayan verirler.” ifadesi “özgünlük” kavram› ile çeliﬂir; s›ra- Elbette, bu konuda geçen ana kavramlar bunlarla s›n›rl› de¤il; sizler de önemli gördü¤ünüz ve anlam›- danl›¤› düﬂündürür. V. cümledeki “… özgünlüklerini n› tam olarak bilmedi¤iniz kavramlar› mutlaka zih- 74 ninizde netleﬂtirin. yitirerek…” ifadesi bununla örtüﬂüyor. ‹ﬂte bir kav- ram üzerinde yükselmiﬂ bir soru… Cevap D

CÜMLE YORUMU 3.4 Öncül cümleyi kavrayal›m. örnek soru Öncül cümleyi kavraman›n yolu, cümledeki ana O, unutulmuﬂ yazarlar› hat›rlatmay›, onlar›n yap›tla- kavram› bulmak veya cümlenin vurgusunu tespit r›n› yeniden gün ›ﬂ›¤›na ç›karmay› de¤il, günümüz ya- etmektir. Bu iﬂlemden sonra cümleden anlad›¤›m›- p›tlar›n›, birer birer okurlara tan›tmay› amaçlam›ﬂt›. z› kendi sözlerimize aktaral›m. Öncül cümleyi k›sal- tarak, kendi sözlerimizle yeniden ortaya koyal›m. Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu cümleye anlamca en ya- Bu aç›klama için aﬂa¤›daki örne¤e birlikte bakal›m. k›nd›r? örnek soru A) Yap›tlar› de¤erlendirirken geçmiﬂin ürünlerini bu- Çok güçlü ve s›n›rs›z bir hayal gücüne sahip roman- güne taﬂ›ma yerine, yeni yaz›lm›ﬂ olanlar›n› ele al- c›lar bile yazarken, kendi an›lar›ndan yararlan›rlar. may› isterdi. Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu cümlede anlat›lmak iste- B) Geçmiﬂte ortaya konan yap›tlar›n öneminden de- nene anlamca en yak›nd›r? ¤il, bugün nitelikli yap›tlar›n nas›l oluﬂturulaca¤›n- dan söz ederdi. A) Gerçekçi yap›tlar ortaya koyma, yazar›n yaﬂad›¤› olaylar› anlatmas›n› gerektirir. C) Y›llar sonra yap›tlar›n de¤il, ancak yazarlar›n an›msanabilece¤ini düﬂünürdü. B) Bir yap›t›n kal›c›l›¤›, yazar›n yaﬂam›yla olan iliﬂkisi- ne ba¤l›d›r. D) Y›llar önce ortaya konmuﬂ ürünlerin, bugün için büyük bir de¤er taﬂ›mad›¤›na inan›rd›. C) Romanc›lar›n ortaya koydu¤u ürünler, baﬂlar›ndan geçen olaylardan izler taﬂ›r. E) Bugün ortaya konan yap›tlar›n da bir süre sonra eskiyece¤inin unutulmamas› gerekti¤ini belirtirdi. D) Sanatç›n›n gücü, de¤iﬂik konular› iﬂlemesiyle orta- ya ç›kar. ÖSS - 2002 E) An›lar›ndan, ancak geniﬂ bir hayal gücüne sahip çözüm romanc›lar yararlan›r. Öncül cümleye tekrar bakal›m ve kendi sözcüklerimi- ÖSS - 95 ze aktaral›m: çözüm “O, unutulmuﬂ yazarlarla u¤raﬂm›yor, günümüzdeki- Anlat›lmak istenene en yak›n yarg› soruluyor. leri okurlara tan›tmakla u¤raﬂ›yor.“ Öncül cümledeki yarg›, \"güçlü hayal gücüne sahip ro- manc›lar›n bile kendi an›lar›ndan faydaland›¤›\" ﬂek- Öncülü bu ﬂekilde kavrad›ktan sonra, seçenekleri ta- linde k›salt›labilir. Seçenekleri inceleyelim: rayal›m. Öncüle en yak›n seçenek B'dir. A seçene¤i \"gerçekçi yap›tlar ortaya koymak\" B seçene¤i \"yap›t›n kal›c›l›¤›\" Cevap B D seçene¤i “sanatç›n›n gücünün nas›l ortaya ç›kaca¤›” E seçene¤i \"an›lardan yararlanma ﬂartlar›\" üzerinde örnek soru kurulmuﬂ, bunlardan bahsediyor. Dolay›s›yla bu se- çeneklerin yönelimi öncül cümleden farkl›d›r. Onun karikatürlerinde dondurulmuﬂ kareler birden C seçene¤i ise, \"romanc›lar›n ürünlerinin, baﬂlar›n- harekete geçer, yans›t›lan kiﬂiler canl›l›k kazan›rd›. dan geçen olaylardan izler taﬂ›d›¤›\" yarg›s›n› seslen- diriyor. Bu yarg› öncül cümle ile örtüﬂüyor. Bu cümlede, söz konusu karikatürlerin hangi özelli¤i belirtilmek istenmiﬂtir? Cevap C A) Yaﬂananlar› eleﬂtirme B) Gerçeklik duygusu uyand›rma C) Ö¤retici olma D) Çok yönlü düﬂündürme E) Güncel olan› yans›tma ÖSS - 2009 çözüm Öncül cümleye bakt›¤›m›zda karikatürlerde dondu- rulmuﬂ karelerin harekete geçti¤i, yans›t›lan kiﬂilerin canl›l›k kazand›¤› belirtiliyor. Bu sözler karakatürle- rin kiﬂide gerçeklik duygusu uyand›rd›¤›n› (harekete geçmek, canl›l›k kazanmak) belirtmektedir. Cevap B 75

CÜMLE YORUMU örnek soru çözüm ﬁiir, sanatlar›n içinde en ulusal olan›d›r; çünkü o, yal- Soruda öncül cümleyle en yak›n anlam› taﬂ›yan seçe- n›z söylendi¤i dilin ürünüdür. nek soruluyor. Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu cümledeki düﬂünceyi Öncül cümlede \"kültürel geliﬂme ile dildeki geliﬂme desteklemez? aras›nda paralellik oldu¤u\" iﬂlenmiﬂ. A) Bir ﬂiir, ancak yaz›ld›¤› dilde güzelli¤ini koruyabilir. A seçene¤inde sadece \"dildeki geliﬂmeler\"den söz ediliyor. B) Yabanc› dillere çevrilen ﬂiirler, asl›nda güzellikleri- ni bir ölçüde yitirir. B seçene¤inde \"diller söz da¤arc›¤›\" yönünden karﬂ›- laﬂt›r›lm›ﬂ. C) Dilde, ﬂiire özgü ortak söyleyiﬂ özellikleri vard›r. D seçene¤inde \"diller aras›ndaki etkileﬂim\"den söz D) Dillerin anlat›m gücü, büyük ölçüde o dillerdeki ﬂi- edilmiﬂ. irlere yans›r. E) Ozanlar, en iyi ﬂiirlerini anadillerinde yaratabilirler. E seçene¤inde \"dilin toplumsal kurum oldu¤u\" belir- tilmiﬂ. ÖYS - 1998 C seçene¤inde \"toplumsal geliﬂme ile dilin geliﬂme- çözüm si aras›nda iliﬂki oldu¤u\" iﬂlenmiﬂ. Öncül cümleye Soru olumsuz; öncül cümlede ele al›nan düﬂünceyi en yak›n anlam taﬂ›yan cümle C seçene¤indeki desteklemeyen düﬂünce soruluyor. cümledir. Öncül cümlede \"baﬂar›l› ﬂiirin anadilde verilebilece- Cevap C ¤i\" düﬂüncesi iﬂleniyor. Seçenekleri inceledi¤imizde A, B, D ve E'de ele al›nan örnek soru düﬂüncenin öncül cümledeki düﬂünceyle paralel ol- du¤unu görüyoruz. C seçene¤inde ﬂiirle dil aras›nda- Halk ﬂiiri do¤al ve içtenlikli bir anlat›m üzerine temel- ki ilgiden de¤il, dilden söz edilmiﬂ. lenir. Cevap C Aﬂa¤›dakilerden hangisi, bu cümleye anlamca en ya- k›nd›r? örnek soru A) Halk ﬂairi, sözünü ﬂiire dönüﬂtürürken içinden gel- di¤i gibi söyler. Kültürel yaﬂam›nda ilerleme görülmeyen bir toplu- mun dilindeki geliﬂme de durur. B) Aﬂk, halk ﬂiirinde en çok iﬂlenen konulardan biridir. C) Halk ﬂiirinin sazla, sözle, daha do¤rusu müzikle s›- Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu cümleye anlamca en ya- k›nd›r? k› bir kan ba¤› vard›r. D) Halk ﬂiiri, halk›n içinde bulundu¤u somut koﬂulla- A) Dildeki geliﬂmeler yavaﬂ yavaﬂ ve belirli kurallar çerçevesinde olur. r›n ürünüdür. E) Halk ﬂairi, ﬂiirlerinde, halk›n ac›lar›n›, çilelerini yan- B) Bir dilin söz da¤arc›¤› baﬂka bir dilin söz da¤arc›- ¤›ndan farkl›d›r. s›t›r. C) Toplumsal geliﬂmeyle dildeki geliﬂme aras›nda s›k› ÖSS - 2001 bir iliﬂki vard›r. çözüm D) Geliﬂmiﬂ toplumlar›n dilleri, geliﬂmemiﬂ toplumla- Öncül cümlede \"Halk ﬂiirinde do¤all›k oldu¤u\" düﬂün- r›n dillerini etkiler. cesi iﬂlenmiﬂ. Ayn› düﬂünce A seçene¤inde yer alan cümlede farkl› ifadelerle anlat›lm›ﬂ. E) Toplumsal yap›y› oluﬂturan kurumlardan biri de dildir. Cevap A ÖSS - 1991 76

CÜMLE YORUMU 3.5 Sembolleri, ﬂifreleri çözelim. örnek soru Verilen, yarg› ç›karmam›z istenen cümleler bazen E¤er yaﬂam bir yolsa, her zaman yokuﬂ yukar› giden imge ve sembollerle yüklü olarak karﬂ›m›za ç›kar. bir yoldur. Cümlenin anlam›na ulaﬂabilmek için bu sembolle- rin çözülmesi gerekir. Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu cümlede anlat›lmak iste- nene anlamca en yak›nd›r? Bazen cümlenin tamam› semboller, mecazlar üze- rine kurulmuﬂtur, bazense mecazl› bölüm yaln›zca A) Yaﬂam, insano¤lunu istemedi¤i yerlere sürükler. cümlenin bir k›sm›d›r. B) Yaﬂam› boyunca insano¤lu hep güçlüklerle karﬂ›laﬂ›r. C) Yaﬂamda baﬂar›ya ulaﬂmak için kararl› olmak ge- Mecazl› bölümü çözümlerken cümlenin öteki bö- lümlerinden destek almak, bunlardan faydalana- rekir. rak sembolleri anlamland›rmak yerinde olacakt›r. D) ‹nsan yaﬂam›, birbirini bütünleyen evrelerden oluﬂur. Örnekleyelim: E) Yaﬂam›n ak›ﬂ› içinde insano¤lu bir yolcu gibidir. ÖSS - 1998 çözüm örnek soru Bu sorunun öncül cümlesinde, yaﬂam \"her zaman yokuﬂ yukar› giden bir yol\" olarak ifade edilmiﬂtir. Sorumluluk bilinci taﬂ›yan bir sanatç›, kendini her ﬂe- yin rastgele, kendili¤inden yetiﬂti¤i bir toprak parça- Yokuﬂ yukar› giden bir yol = güçlüklerle, s›k›nt›larla s› olmaktan kurtarmal›d›r. dolu bir yoldur. Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu cümleyle en yak›n anlam- dad›r? Bu aç›klama B seçene¤inde verilmiﬂtir. Cevap B A) Ne yapmak istedi¤ini bilen bir sanatç›, konular›n› be- örnek soru lirlerken ve iﬂlerken seçici bir tutum içinde olmal›d›r. Yaln›zca güneﬂli günlerde yürüyen kiﬂi, amac›na ula- B) Bildikleriyle yetinmeyen bir sanatç›, sürekli olarak ﬂamaz. bilgi ve gözlem da¤arc›¤›n› geliﬂtirip özgün yap›t- lar vermelidir. Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu cümlede anlat›lmak iste- nene anlamca en yak›nd›r? C) Deneyimli bir sanatç›, yap›tlar›n› oluﬂtururken içinde bulundu¤u toplumsal koﬂullardan yararlanmal›d›r. A) ‹steneni elde etmek her koﬂulda çal›ﬂmay› zorunlu k›lar. D) Her sanatç›, içinde yetiﬂti¤i toplumsal çevreyi de- ¤iﬂtirmeye çal›ﬂmal›d›r. B) Baﬂar›l› olmak için insan›n ne istedi¤ini bilmesi ge- rekir. E) Gerçek bir sanatç›, kendisini etkileyen olaylar› ve C) ‹nsan, att›¤› her ad›m›n sorumlulu¤unu taﬂ›mal›d›r. durumlar› yap›tlar›nda iﬂlemelidir. 1994 D) De¤iﬂik ortamlara k›sa sürede uyum sa¤lamak çözüm güçtür. Buradaki öncül cümlede yer alan \".... sanatç› kendini E) Seçici olmak insanlar› güçlüklerle yüz yüze getirir. her ﬂeyin rastgele, kendili¤inden yetiﬂti¤i toprak par- ças› olmaktan kurtarmal›d›r.\" ifadesinde benzetme- ÖSS - 2008 ye dayal› bir anlat›m var. Rastgele ve kendili¤inden her ürün bu toprakta yeti- çözüm ﬂemeyecekse, yetiﬂecek ürünleri topra¤›n kendisi se- çecek, demektir. Benzetmeyi kald›ral›m: Yazar, iﬂle- Sorunun öncül cümlesindeki mecazl› anlat›m \"güneﬂ- yece¤i konular› kendisi seçecek yani seçici davrana- li günlerde yürümek\" ifadesidir. Cümlenin anlaﬂ›labil- cakt›r, davranmal›d›r. mesi için öncelikle bu ifadenin çözülmesi gerekir. Cümleden hareketle \"güneﬂli günlerde yürümek\" ifa- Cevap A desinden hep kolay, imkânlar içerisinde çal›ﬂmay›, kendini yormadan bir ﬂeylere ulaﬂmak istemeyi anla- yabiliriz. K›sacas› cümle, \"insan›n ancak, ﬂartlar› ne olursa olsun çal›ﬂarak kazanabilece¤ini\" anlat›yor. Buna en yak›n anlam› ise A seçene¤inde görüyoruz. Cevap A 77

CÜMLE YORUMU 3.6 Öncül cümle ile seçenekleri kavramsal yönden karﬂ›laﬂt›ral›m. Öncül cümle, bir kavram üzerinde yükselir; onu çözüm vurgular. Bu kavram› tespit edip, seçeneklerde Bu cümledeki temel kavram \"yazar›n anlatma yolu\" arayal›m. dur. Kavram› geniﬂletelim: \"Yazar, dünyay›, kahra- manlar›n›n gözüyle anlatma yolunu\" seçmiﬂtir. örnek soru Yazar, yap›tlar›nda dünyay› kendi alg›lad›¤› biçimde ﬁimdi seçenekleri inceleyelim : de¤il, yaratt›¤› kiﬂilerin gördü¤ü biçimde anlatma yo- lunu seçiyor. A'da : Yazar›n, \"konular› iﬂlemesi\" Bu cümle aﬂa¤›dakilerden hangisine anlamca en ya- C'de : Yazar›n \"insanlar› ele al›ﬂ tarz›\" k›nd›r? D'de : Yazar›n \"kahramanlar› biçimlendirmesi\" A) Yazar, ele ald›¤› konular› gözlemci ve gerçekçi bir tutumla iﬂler. E'de : Yazar›n \"insanlar›n hangi yönüne ayna tuttu- ¤u\" B) Yazar, olaylar› ve durumlar› roman kiﬂilerinin ba- k›ﬂ aç›s›yla görüp yans›t›r. ile ilgili kavramsal ögelere yer verilmiﬂtir. Bu seçe- neklerde eksik olan, \"olaylar›, kahramanlar›n gözüy- C) Yazar, insanlar›, insan›n do¤al ve toplumsal çevre- le anlatma yolu\"dur. Dolay›s›yla bunlar do¤ru seçe- si içinde ele al›r. nek olamaz. D) Yazar, gerçek hayattan seçti¤i kahramanlar› ro- Cevap B man›n ak›ﬂ›na göre yeniden biçimlendirir. E) Yazar, insanlar›n iç dünyas›na de¤il, d›ﬂ dünyas›na ayna tutar. ÖSS - 1997 3.7 Öncül cümle ile do¤ru seçene¤i karﬂ›laﬂt›ral›m. ÖSYM'nin genel bir tarz› vard›r. Do¤ru seçenek, ön- çözüm cül cümledeki anlam›, farkl› kelime ve kelime grupla- Öncül cümleyi ve do¤ru seçene¤i tekrar yazal›m ve r›yla aynen taﬂ›r. Örnekleyelim: anlam› ortak olan bölümleri ayn› rakamlarla numara- land›ral›m. Bu yöntemi, baﬂlang›çta uygularken zorla- örnek soru nabilirsiniz ancak birkaç soruda denedikten sonra iﬂi- nizin ne kadar kolaylaﬂt›rd›¤›n› fark edeceksiniz. ‹nsanlar›n en kötüsü, en fazla kabu¤una çekilen, yü- re¤ini yaln›z kendine çevirendir; en iyisi de sevgileri- ‹nsanlar›n en kötüsü en fazla kabu¤una çekilen, ni eﬂitçe, herkesle paylaﬂand›r. I Aﬂa¤›dakilerden hangisi, bu cümleye yak›n anlamda- yüre¤ini yaln›z kendine çevirendir; en iyisi de d›r? II III A) Çevresindekilerle iliﬂki kurmayanlar kötü, onlar› sevgilerini eﬂitçe, herkesle paylaﬂand›r. ayr›m gözetmeden sevenler ise iyi insanlard›r. IV B) ‹yi insanlar, bütün s›k›nt›lar›n›, sevdiklerine hiç çe- A) Çevresindekilerle iliﬂki kurmayanlar kötü, kinmeden anlat›rlar. II I C) Baﬂkalar›ndan kaçan, kendi yaln›zl›klar› içinde ya- onlar› ayr›m gözetmeden sevenler ise iyi insanlard›r. ﬂayan insanlar, kötülük düﬂünürler. IV III D) Çevresinden uzaklaﬂma, insan› sevgisizli¤e iter. Cevap A E) ‹nsan›n sevgi görmesi, baﬂkalar›na sevgi göster- mesine ba¤l›d›r. ÖSS - 1990 78

CÜMLE YORUMU 3.8 Yak›n anlaml› cümlelerde cümlenin ana unsuruna ve yöneliﬂine bakal›m. Yak›n anlaml› cümlelerde de yukar›daki analitik Temelde, alt alta numaralanm›ﬂ cümleler bulunan yöntemi uygulayabiliriz. Yak›n anlaml› cümle kesi- soru kal›b›yla bunun aras›nda hiçbir fark yoktur. Pa- ﬂim kümesi olan, baﬂka bir deyiﬂle ortak elemanla- ragraf da olsa cümlelerin anlamlar› ba¤›ms›z de¤er- r› fazla olan cümlelerdir. Örnek vererek konuyu so- lendirilmelidir. mutlaﬂt›ral›m: IV. ve V. cümleleri alal›m ve ilgili bölümlerini birebir örnek soru eﬂleﬂtirelim. (I) Öykülerimdeki biçimsel ve içeriksel yenilikler salt IV. Öyküyü oluﬂturan bütün ö¤eler eﬂit ölçülerde girmeli kendi çabalar›m›n ürünü de¤ildir. (II) Onlar› oluﬂtu- I II rurken öyküyü öykü yapan bütün geleneklerden ve yeniliklerden yararlanmaya çal›ﬂ›yorum. (III) Olay, öyküye diye düﬂünüyorum. konu, karakter, tip, durum, kesit, diyalog... (IV) Öykü- yü oluﬂturan bütün ö¤eler eﬂit ölçülerde girmeli öy- V. Öykünün a¤›rl›k merkezini yaymaya çal›ﬂarak küye diye düﬂünüyorum. (V) Öykünün a¤›rl›k merke- zini yaymaya çal›ﬂarak bunlardan birinin, ötekinin bunlardan birinin, ötekinin önüne ç›kmas›n› önüne ç›kmas›n› engellemek istiyorum. I II Yukar›daki parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden han- gileri anlamca birbirine en yak›nd›r? engellemek istiyorum. Cevap E A) I. ve II. B) I. ve IV. C) II. ve III. D) II. ve IV. E) IV. ve V. ÖSS - 2000 3.9 Eksiltili cümleler basit bir matematiksel denklem gibidir. Bu tür cümlelerde, verilen bölümden hareketle ve- çözüm rilmeyeni buluruz. Asl›nda önümüzde tek bilinme- yenli bir denklem vard›r. \"Çünkü\" sözcü¤ünün ard›ndan cümlenin önceki bö- örnek soru lümünde belirtilen yarg›n›n sebep yönünden aç›kla- Bu sanatç›m›z kendisine söylenen: \"Eline sa¤l›k, re- simlerin çok güzel olmuﬂ.\" türünden basmakal›p mas› gelmeli, biliyorsunuz \"çünkü\" sebep ilgisi ku- sözlerin kendisine bir ﬂey kazand›rmayaca¤›na ina- n›r. Çünkü -------- rar. Cümlede kendisiyle ilgili övgüleri önemsemeyen Bu cümlenin sonuna, düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre aﬂa¤›- dakilerden hangisinin getirilmesi uygun olmaz? bir sanatç› söz konusu; A, B, D, E seçenekleri bunun A) onun için önemli olan, yans›tmak istediklerinin an- nedenleri olabilir. Oysa C seçene¤indeki yarg›, öv- laﬂ›l›p anlaﬂ›lmad›¤›d›r. güleri önemsemeyen de¤il, aksine be¤enilmek için B) o, yöneltilen eleﬂtiriler do¤rultusunda kendisini geliﬂtirecektir. u¤raﬂan bir sanatç›y› akla getirir. C) onun için sanat, insanlar› etkileme, belirli duygu- Cevap B larla donatma iﬂidir. Mal›n› kaybeden, bir ﬂey kaybetmiﬂtir, onurunu kaybeden birçok ﬂey D) o, yap›t›n biçim ve içerik yönünden eleﬂtirilmesin- kaybetmiﬂtir. Fakat cesaretini kaybeden her ﬂeyini kaybetmiﬂtir. den yanad›r. Goethe E) o, eleﬂtirinin iﬂlevsel bir nitelik taﬂ›mas›n› ister. ÖSS - 2005 79

CÜMLE YORUMU 3.10 Farkl› düﬂünce taﬂ›yan cümleyi bulal›m. Bu tarzdaki sorular›n dört seçene¤i ayn› do¤rultu- çözüm da (birbirine paralel), biri farkl› do¤rultudad›r. B, C, D, E seçeneklerinde, \"Türkçe ö¤retiminde, sözcüklerin anlam iliﬂkilerini örnek soru de¤erlendirme\" önerisi ortakt›r. Hâlbuki A'da : \"Türkçede ortak kavram alan›na giren Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde ötekilerden farkl› çok sözcü¤ün oldu¤undan\" söz ediliyor. bir düﬂünce dile getirilmiﬂtir? Somutlaﬂt›rmak için bir ﬂekille gösterebiliriz: A) Ayn› kavram alan›yla ilgili söz de¤erlerinin oluﬂ- turdu¤u sözcük salk›mlar›, Türkçemizin zenginli¤i- Sözcüklerin anlam iliﬂkileri ni göstermektedir. ABCDE B) Anlamca iliﬂkili söz de¤erlerini içeren sözcük grup- lar› oluﬂturmaya yönelik çal›ﬂmalara, ders kitapla- r›nda gere¤ince yer verilmemektedir. C) Ö¤rencilere, Türkçe düﬂünme al›ﬂkanl›¤› kazand›r- Türkçenin zenginli¤i Türkçe ö¤renimi mak için, iﬂlenen parçalarda geçen ve aralar›nda anlamsal ba¤›nt›lar olan sözcük kümeleri buldurul- Cevap A mal›d›r. D) Sözcükler aras›nda ba¤lant› kurma, karﬂ›tl›k ya da benzerlikleri ortaya ç›karma, Türkçe ö¤retiminde- ki temel etkinliklerden biri olmal›d›r. E) Türkçe ve yaz›n derslerinde sözcük çal›ﬂmalar›, çeﬂitli sözcüklerin temel ve yan anlamlar›n› içere- cek biçimde yap›lmal›d›r. ÖSS - 2004 3.11 En kapsaml› yarg›y› taﬂ›yan cümleyi bulal›m. çözüm “Yazma iﬂleminde seçti¤i yol” dan bahsetti¤i cümle- En kapsaml› yarg›y› taﬂ›yan cümle tek baﬂ›na ayak- ler II, III, IV. ve V. cümlelerdir. Bunlar› kendi aralar›n- ta durur; di¤erleri ona yaslanarak geliﬂir, ondaki da yeniden de¤erlendirirsek V. cümlenin “en kap- bir kavram›, bir sebebi, bir sonucu aç›klar, örnek- saml›” oldu¤unu görürüz. lendirir, tan›mlar... Veya baz› cümleler, bu cümleyi söylemek için birer ön aç›klama veya dolgu cümle- Cevap D leridir. As›l cümleye yönelen birer basamakt›r. Mutlu olmak için içinde bulundu¤unuz andan daha iyi bir zaman ol- örnek soru du¤una karar vermek için beklemekten vazgeçin. Mutluluk bir var›ﬂ de¤il, bir yolculuktur. Pek çoklar› mutlulu¤u kendilerinden yüksekte (I) K›rk beﬂ y›l boyunca birçok dergide, gazetede çeﬂit- ararlar, baz›lar› da alçakta. Oysa mutluluk insan›n hizas›ndad›r. li kitaplarla ilgili de¤erlendirme yaz›lar› yazd›m. (II) Kendimi bir kitap eleﬂtirmeni olarak görseydim, üs- Konfüçyus tünde durup düﬂünülmüﬂ, tutarl› ve kal›plaﬂm›ﬂ bir yak- laﬂ›mla, belirgin bir yöntemle yönelirdim kitaplara. (III) Ama böyle aray›ﬂa girmedim. (IV) Yazarl›kla ilgili her alanda oldu¤u gibi eleﬂtiri alan›nda da kendi ölçüt- lerime ba¤l› kald›m. (V) Yazarl›¤›m›n temelinde hep ba- ¤›ml›m›k, kural tan›mazl›k, özgürlük yat›yor. (VI) Y›llar sonra dönüp arkama bakt›¤›mda bunu aç›k görüyorum. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde sanatç›, yazma iﬂleminde seçti¤i yolu en kapsaml› bi- çimde belirtmiﬂtir? A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. 80 ÖSS - 2004

CÜMLE YORUMU 3.12 Bir paragraf›n numaralanm›ﬂ cümlelerinin anlamlar›n› tek tek de¤erlendirelim. Son y›llarda, s›navlarda, bir paragraftaki beﬂ cüm- çözüm leyi anlamca ayr› ayr› de¤erlendirmemizi ve bir aç›dan anlamca yanl›ﬂ de¤erlendirilmiﬂ cümleyi Numaralanm›ﬂ cümleleri tek tek ele alal›m : bulmam›z› isteyen sorular›n a¤›rl›k kazand›¤›n› gö- rüyoruz. Bu sorular›n çözümünde farkl› bir durum I. cümlede yazar küçüklü¤ünden beri edebiyat›n söz konusu de¤il. ﬁu ana dek anlatt›klar›m›z› her içinde bulundu¤unu söylüyor. Nitekim bu, A seçe- bir numaral› cümle için uygulamak gerekiyor. Aﬂa- ne¤ini do¤rulamaktad›r. ¤›daki örne¤i çözelim. II. cümlede “nedense” sözcü¤ünden hareketle örnek soru B seçene¤inin do¤ru oldu¤u söylenebilir. (I) Küçüklü¤ümden beri, babam edebiyatç› oldu¤u III. cümlede yazmaya nas›l baﬂlad›¤›n› anlat›yor, için do¤al olarak hep edebiyat›n içindeydim. (II) dolay›s›yla C seçene¤inin yanl›ﬂ oldu¤unu görü- Ama nedense yazmay› uzun y›llar hiç düﬂünme- yoruz. dim. (III) Yazmaya babamla ilgili bir an› kitab› ya- zarak baﬂlad›m. (IV) O kitab› yazarken bir de öykü IV. cümlede \"... bir de öykü geliﬂti, yazma gücümü geliﬂti, yazma gücümü böylece keﬂfettim. (V) On- böylece keﬂfettim.\" diyor ve D seçene¤ine ulaﬂ›- dan sonra, demek ki yazabiliyormuﬂum, dedim; yoruz. öyle de devam etti. V. cümledeki \"demek ki yazabiliyormuﬂum, de- Bir yazar›n kendini anlatt›¤› bu parçadaki numara- dim...\" ifadesinden öz güveninin geliﬂti¤ini anl›- lanm›ﬂ cümlelerle ilgili olarak aﬂa¤›da verilenler- yoruz. den hangisi yanl›ﬂt›r? Cevap C A) I. cümlede, çocuklu¤unun geçti¤i ortama iliﬂkin bil- gi veriyor. B) II. cümlede, kendisinin de aç›klayamad›¤› bir duru- ma de¤iniyor. C) III. cümlede, yazma iﬂini oyalanma amac›yla yapt›- ¤›n› belirtiyor. D) IV. cümlede, yazma serüveninde ortaya ç›kan bir durumdan söz ediyor. E) V. cümlede, yazmadaki öz güveninin nas›l geliﬂti¤i- ni aç›kl›yor. YGS - 2010 3.13 Son bir de¤erlendirme Son noktada, Türkçenin bütün konular›nda, kitap okuman›n önemli olumlu etkileri oldu¤unu belir- Cümle yorumu ile ilgili sorular›n çözümüne yönelik telim. özellikle, cümle yorumu sorular›n› çözme- olarak baz› önemli ipuçlar›ndan söz ettik. Bunlar, de “yorum” becerimizin önemi göz önünde bu- yaln›zca bu konuda de¤il, di¤er konularda da (ör- lundurulursa, okuma al›ﬂkanl›¤›m›z›n olmas›, seç- ne¤in söz öbeklerinde anlam ve paragraf yorumu) kin kitaplar okumuﬂ olmam›z bize ciddi katk› sa¤- iﬂimize yarayacakt›r. Sizlerin de elbette kendinize layacakt›r. özgü çözüm yöntemleriniz olacakt›r, olmal›d›r da. Burada çözüm yöntemlerinin tümünü vermekten çok, bir bak›ﬂ aç›s› geliﬂtirmeye çal›ﬂt›k. 81

BU KONUDA ÖZETLE... Konuların ve Kavramların Özeti 1. Bir cümlenin görünen anlam›ndan baﬂka, derin- 6. Bir cümleyi tamamlamak için elimizdeki parçay› lerde farkl› anlamlar› bulunabilir. Cümleyi yo- çok iyi anlamam›z gerekir. T›pk› yapbozu tamam- rumlamak, bir yönüyle bu anlamlar› bulup aç›¤a larken eksik parçan›n sa¤›ndaki, solundaki girinti ç›karmakt›r. ve ç›k›nt›lara dikkat etmek gibi… 2. Cümle yorumu sorular›nda karﬂ›m›za ç›kan cüm- 7. Baz› cümleler anlamca çeliﬂebilir. Anlamca çe- leler, ço¤unlukla bir paragraf›n rafine edilmiﬂ, liﬂmek; cümlelerden birinin, di¤erinde savunu- yo¤unlaﬂt›r›lm›ﬂ ﬂeklidir. Bunu aç›p geniﬂletmek lan görüﬂün tam aksi yönde bir görüﬂe dayan- gerekir. mas› demektir. 3. Cümleler aras›nda, ortak kavramlardan hareket- 8. Bir parçan›n en kapsaml› cümlesi, kendi baﬂ›na le anlamsal iliﬂkiler bulunabilir. Yak›n anlaml› ayakta duran, örnek, aç›klama olmayan bir cüm- cümleler ço¤unlukla böyledir. ledir. Parçan›n tamam›n›n özeti gibidir ve bu cümle ço¤u zaman ana fikirdir. 4. Mecazl› anlat›m, s›navda yer alm›ﬂ sorularda çokça gördü¤ümüz bir özelliktir. Bu mecazlar›, 9. Numaralanm›ﬂ cümlelerden oluﬂan bir paragraf›n cümlenin anlam›ndan hareketle çözümlemek ge- cümleleri ayr› ayr› düﬂünülmeli, öyle de¤erlendiril- rekir. melidir. Bunlar ba¤›ms›z cümleler olarak görülme- lidir. Bu sorular›n paragraf sorular›ndan fark› da 5. Öncül cümlelerin baz›lar› belli kavramlara yas- budur. lanm›ﬂt›r, önce bunu belirlemek ve ayn› kavra- m›n vurgulad›¤› seçene¤e yönelmek gerekir. 82

Ö⁄REND‹KLER‹M‹Z‹ TEST EDEL‹M Kavrama Testi 1 ( 3.1 - 3.12 ) Kavrama Testi 2 ( 3.1 - 3.12 ) S›navlarda (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) Sorulmuﬂ Sorular S›navlarda Sorulabilecek Sorular 83

KAVRAMA TEST‹ 1 1. (I) Beﬂ Hececilerin ﬂiirlerinde halk edebiyat›n›n biçim 3. I. Usta bir yazar, gözlerini d›ﬂ dünyaya çevirip gördük- ve söyleyiﬂ özelliklerini görmek mümkündür. (II) ﬁiir- lerini bir ﬂeyler katarak anlat›rsa kal›c›l›¤› yakalar. lerinde Anadolu insan›, yaﬂam› üzerine duygular›n› içten bir ﬂekilde yans›tm›ﬂlard›r. (III) Bunda halk ﬂair- II. Usta bir yazar, yap›tlar›n› oluﬂtururken do¤a gü- lerinin kulland›¤› üslup ve ﬂeklin katk›s› söz konusu- zelliklerinden yararlanmas›n› bilir. dur. (IV) Bunun yan›nda Beﬂ Hececiler, Millî Edebi- yat Dönemi sanatç›lar›ndan da etkilenmiﬂlerdir. (V) III. Usta bir yazar, yaﬂam› kamera gibi yans›tmama- Heceye ba¤l›l›klar›, Anadolu'ya yöneliﬂleri, içtenlik- l›, yap›t›na yüre¤ini de katarsa ölümsüzlü¤e ula- leri ortak özellikler olarak belirir. ﬂaca¤›n› bilmelidir. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerden hangileri an- IV. Usta bir yazar gerçekleri ortaya koyarken baﬂka lamca birbirine en yak›nd›r? sanatç›lar›n etkisinde kalmamal›d›r. A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve V. V. Usta bir yazar, deneyimlerini, gözlemlerini ça¤daﬂ ögelerle süsleyerek ça¤lar ötesine seslenebilir. D) III. ve IV. E) IV. ve V. Numaralanm›ﬂ cümlelerden hangileri anlamca birbi- rine en yak›nd›r? A) I. ve II B) I. ve III. C) II. ve IV. D) III. ve IV. E) IV. ve V. 2. ‹lgi çekici kapa¤a sahip kitaplar okuru, yazar›n nas›l 4. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisi vurgulad›¤› düﬂünce anlatt›¤›na de¤il ne anlatt›¤›na bakmaya yönlendiriyor. bak›m›ndan ötekilerden farkl›d›r? Bu cümlede anlat›lmak istenen aﬂa¤›dakilerden han- A) Gerçek sanatç› yap›tlar›n› oluﬂtururken ça¤daﬂlar›- gisidir? n›n düﬂüncelerinden yararlanmay› bilir. A) Bir yap›t›n kapa¤› okuru etkiledi¤i sürece yap›t ba- B) Eleﬂtirmenin kiﬂisel görüﬂleri bir yap›t›n be¤enilip ﬂar›l› kabul edilir. be¤enilmemesinde etkilidir. B) Kitab›n anlaﬂ›l›r olmas›nda dil ve anlat›m özelli¤i C) Deneme yazar› anlatt›¤› konular› ben merkezli bir önemli bir rol oynar. yaklaﬂ›mla ele al›r. C) Üslup ve içerik, bir kitab›n okur taraf›ndan benim- D) Usta ﬂair, ﬂiirlerine kendi duygular›n›n damgas›n› senmesini sa¤lar. vurmay› baﬂarm›ﬂt›r. D) D›ﬂ görünümü etkileyici olan kitaplar, okurun ilgi- E) Eleﬂtiri, bir kiﬂinin kendi bak›ﬂ aç›s›na göre yans›t- sini konuya çekiyor. t›¤› olumlu veya olumsuz yarg›lard›r. E) Albenili, ilginç kapaklar› olan kitaplar yap›t›n içe- 5. Bu genç ﬂair, ünlü bir yazar olan babas›n›n gölgesine ri¤ine gölge düﬂürmemelidir. s›¤›nmad›, yaz›n dünyas›nda kendisi olma yolunda h›zla ilerledi. 84 Yukar›daki cümlede sözü edilen ﬂairin hangi yönü vurgulanm›ﬂt›r? A) Öznelli¤i B) Etkileyicili¤i C) Özgünlü¤ü D) Ö¤reticili¤i E) Kal›c›l›¤›

CÜMLE YORUMU 6. Yazar bu roman›nda etkileyici ve ak›c› anlat›m›yla 9. (I) Geçen hafta içinde edebiyat›m›z›n seçkin birkaç okuru ------. yazar› kendi aralar›nda yeni bir tart›ﬂma baﬂlatt›. (II) Bu cümlenin sonuna düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre aﬂa¤›- Edebiyat dergilerini sürekli takip edenler bu duruma dakilerden hangisi getirilemez? ﬂahit olmuﬂlard›r. (III) Sanat yap›tlar›n›n günlük gaze- telerde bölüm bölüm yay›mlanmas›n›n do¤ru olup ol- A) farkl› dünyalara götürmeyi baﬂar›yor mad›¤› üzerine düﬂüncelerini aç›klad› seçkin yazarla- B) bir ç›rp›da okuyup bitirece¤i bir yap›tla buluﬂturuyor r›m›z. (IV) Karﬂ›l›kl› yaz›lar›yla bir hafta boyunca bir- C) daha ilk sayfalardan itibaren ayr›nt›ya bo¤uyor birlerini k›yas›ya eleﬂtirdiler. (V) Bu tart›ﬂman›n edebi- D) kahramanlar›yla özdeﬂleﬂtirerek bazen a¤lat›yor, yat›m›za bir ﬂeyler kazand›rmas› herkesin dile¤i. bazen güldürüyor Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde söz ko- E) sürekli heyecan ve merak içinde b›rak›yor nusu yazarlar›n tart›ﬂt›klar› konuyla ilgili bilgi verilmiﬂtir? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 7. Roman, yaz› arac›l›¤›yla oluﬂmuﬂ düﬂünce; düﬂünce 10. Bir sanatç› ﬂöyle diyor: Edebiyat sadece bilgi, görgü, de insan›n kendisi oldu¤una göre, roman› sevmeyen kültür al›ﬂveriﬂi de¤ildir, ayn› zamanda metin düze- -------. yinde yazar›n çabas›yla gerçekleﬂtirilen yaz›nsal tat Bu cümle düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre aﬂa¤›dakilerden ve heyecan al›ﬂveriﬂidir. hangisiyle sürdürülemez? Aﬂa¤›dakilerden hangisi, yazar›n bu sözle anlatmak A) bir okur, asl›nda kendisini sevmiyor demektir istedi¤i düﬂünceyi desteklemez? B) düﬂünceyle de bar›ﬂ›k olmayan kimsedir C) bir kiﬂiden baﬂkalar›n› be¤enmesi beklenmemelidir A) Bir yap›t, okurun bilgi düzeyini sanat gücüyle D) düﬂünce içerikli yap›tlara da ilgi göstermez duygular›n› etkileyerek geliﬂtirebilir. E) bir kiﬂi baﬂka insanlar› rahatl›kla sevebilir B) Sanatsal yönü zay›f bir yap›t›n, düﬂünce yönün- 8. Günümüz edebiyat dergilerinde yay›mlanan ﬂiirler- den güçlü olmas› çok da övünülecek bir durum de, nicelik yönünden olmasa da nitelik yönünden bir de¤ildir. düﬂüﬂ görülüyor. Aﬂa¤›dakilerden hangisi anlamca bu cümleye en ya- C) Zevk ve heyecan yönünden okurun beklentilerini k›nd›r? karﬂ›layan bir yap›t, bu önemli niteli¤ine ö¤retici- lik görevini de eklemelidir. A) Bireysel konular› ele alan ﬂiirlerin dergilerde her geçen gün artt›¤›n› söyleyebiliriz. D) Okurun bilgi ve görgüsünü art›ran bir yap›tta ya- zar, ayn› zamanda okurun zevk ve heyecan›n› zir- B) Yeterli say›da ﬂiir yay›mlanmas›na ra¤men ﬂiirde ka- vede tutmay› gözetmelidir. litenin azald›¤› bir gerçek olarak karﬂ›m›zda duruyor. E) Sanat eserlerinin topluma birtak›m de¤erleri aktarma, C) ﬁairlerin yeterince ﬂiir yazmamas›, Türk ﬂiirinin kiﬂileri bilgilendirme amac›n› öncelemesi gerekir. geliﬂimini engelleyecek gibi görünüyor. D) Say›sal yönden art›ﬂ gösteren ﬂiirlerin içerik yö- nünden de zenginleﬂmesi gerekiyor. E) Dergilerdeki ﬂiirlerde toplumsal konulara yer ve- rilmesi okur say›s›n› art›racakt›r. B-D / B-A-C / C-E-B / C-E 85

KAVRAMA TEST‹ 2 1. I. Baﬂar›n›n temelinde yatan s›r baﬂar›l› olmak için 4. Bir roman›n iyi bir eser olup olmad›¤›n› anlamak do¤ru seçeneklere yönelmektir. için, okuyan›n hayat görüﬂüne herhangi bir ilave ya- p›p yapmad›¤›na bakar›m. II. Siz yolunuza bak›n, böyle yaparsan›z hedefe kendili¤inizden var›rs›n›z. Aﬂa¤›dakilerin hangisi, bu sözleri söyleyen birinin iyi bir romanda arad›¤› temel özelliktir? III. Baﬂar›n›n anahtar›, baﬂar›ya duyulan inançt›r. A) Toplum meselelerine çözümler sunmas› IV. Herkesin mutlaka iyi yapt›¤› bir ﬂeyler vard›r, B) Okuyucuyu farkl› dünyalarla tan›ﬂt›rmas› önemli olan kiﬂinin bunu keﬂfetmesidir. C) Okuyucuyu düﬂünsel anlamda geliﬂtirmesi D) Olaylar› tarafs›z bir bak›ﬂ aç›s›yla yans›tmas› V. Baﬂar›l› olabilece¤i düﬂünmüyorsan, hiçbir ﬂey E) Belli bir fikrin savunuculu¤unu yapmas› sana yard›mc› olamaz. Numaralanm›ﬂ cümlelerin hangileri birbirine anlam- ca en yak›nd›r? A) I. ve II. B) I. ve IV. C) II. ve III. D) III. ve V. E) IV. ve V. 2. Her günü, ekti¤iniz tohumlara bakarak de¤il, toplad›- 5. Bizim hayattaki baﬂl›ca iﬂimiz, donuk, belli belirsiz ¤›n›z hasada göre de¤erlendirin. ﬂekilde uzaklarda bulunanlar› görmeye çal›ﬂmak de- ¤il, gözümüzün önünde apaç›k duran hedefler için Aﬂa¤›dakilerin hangisi anlamca bu cümleye en yak›nd›r? hiç y›lmadan ne yapaca¤›m›zd›r. A) Önemli olan bugün neler yapt›¤›m›z de¤il, yapt›- Bu sözleri söyleyen birinin bu düﬂüncesi aﬂa¤›daki ¤›m›z ﬂeyi ne kadar sevdi¤imizdir. özelliklerin hangisiyle çeliﬂir? B) Bizim eylemlerimizin bütününden oluﬂan hayat›- A) ‹leri görüﬂlülük B) Çal›ﬂkanl›k m›z› yine bizim ald›¤›m›z kararlar belirleyecektir. C) Kararl›l›k D) Gerçekçilik C) Yapt›n›z iﬂin niteli¤ini ne kadar çal›ﬂt›¤›n›z de¤il, elde etti¤iniz baﬂar› belirler. E) Aç›k sözlülük D) ‹nsanlar yapt›¤› her ﬂeyden sonra oturmal› ve bir de¤erlendirme yapmal›d›r. E) Kiﬂi kendine verilen görevi ne olursa olsun en iyi ﬂekilde yapmaya gayret etmelidir. 3. Siz dakikalarla ilgilenin, saatler kendi baﬂlar›n›n ça- 6. Gelece¤i sat›n alabilecek tek ﬂey, bugündür; nitekim resine bakar. --------- . Bu cümlede anlat›lmak istenen düﬂünce aﬂa¤›dakile- Bu cümle, düﬂüncenin ak›ﬂ›na göre aﬂa¤›dakilerin rin hangisidir? hangisiyle tamamlanamaz? A) Yapt›¤›m›z iﬂte baﬂar›l› olmak istiyorsak zaman› A) bugünden yapt›klar›m›zla gelece¤i ﬂekillendiririz iyi kullanmal›y›z. B) gelecek asl›nda bizim kontrolümüz d›ﬂ›ndad›r B) Sürekli olarak gelece¤e dönük planlar yapmak ye- rine her an›m›z› verimli bir ﬂekilde geçirmeliyiz. C) yar›nlar›n› kurtarmak isteyen ﬂimdi harekete geç- melidir C) Zaman kavram› kiﬂiye göre de¤iﬂen ve kiﬂinin in- siyatifinde olan bir olgudur. D) ﬂu an yapt›¤›m›z her ﬂeyle gelece¤imizi oluﬂturan duvara bir taﬂ ekleriz D) Biz insanlar bir iﬂi son an›na kadar bekleyip ondan sonra aceleyle yapmaya çal›ﬂ›r›z. E) bugün de dün yapt›klar›m›zdan oluﬂan bir gele- cektir E) Zaman› iyi kullanmak birçok alanda bizi rakiple- rimize karﬂ› öne geçirir. 86

CÜMLE YORUMU 7. (I) Kitab›n kayda de¤er taraf›, yazar›n ﬂiirle e¤itim gibi 9. Bir yola girmeyi seçmiﬂ olan kiﬂi, onun getirecekleri- farkl› ve ilginç bir görüﬂ ileri sürmesidir. (II) E¤itim ala- ni de seçmiﬂ olur. n›ndan kopuk olan yazar, bunun nas›l ve neyle yap›- Bu cümleden aﬂa¤›dakilerin hangisine ulaﬂ›labilir? laca¤›na dair hiçbir görüﬂ belirtmemiﬂtir. (III) Sadece A) ‹nsanlar tercihlerinde her zaman özgür davrana- bir ö¤retmenin ilkokulda ö¤rencilerine her sabah ﬂiir mayabilirler. okutmas› örne¤ine de¤inmiﬂ, keﬂke bunlar ço¤alabil- B) Tercihlerimiz bizim kiﬂili¤imizi yans›tan bir aynad›r. se, temennisinden baﬂka bir öneride bulunmam›ﬂt›r. C) Geçmiﬂiyle ve kendiyle yüzleﬂemeyenler özgü- (IV) Ça¤daﬂ Türk ﬂiiri üzerinde araﬂt›rma yapan birinin venden yoksundur. böyle güzel bir vurgu yapmas› güzeldir, ancak konu D) Herhangi bir konuyla ilgili karar al›rken sonuçlar›- üzerinde kafa yormamas› üzücüdür. (V) Yazar ileri n› da üstlenmek zorunday›z. sürdü¤ü düﬂüncesini derinleﬂtirip e¤itimde uygulana- E) Bulundu¤u konumdan memnun olan ve bununla bilirli¤i üzerinde çal›ﬂmalar yapabilirdi. yetinen kiﬂi, gelece¤in getirece¤i yeniliklere de kendini kapatm›ﬂt›r. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerle ilgili olarak aﬂa¤›dakilerin hangisi söylenemez? 10. Okumaktan edindi¤im biricik fayda, bilgisizli¤imi gittikçe daha iyi görmek olmuﬂtur. A) I. cümlede sözü edilen kitab›n benzerlerinden farkl› olan yönü ortaya konmaktad›r. B) II. cümle kesin ve aç›k ifadelerden oluﬂmaktad›r. C) III. cümlede metnin yazar› konuyla ilgili istekleri- ni dile getirmektedir. D) IV. cümlede konunun olumlu ve olumsuz yönleri birlikte ortaya konmaktad›r. E) V. cümlede yazara öneride bulunulmaktad›r. 8. (I) Televizyonun ve teknolojinin gittikçe yayg›nlaﬂt›¤› Aﬂa¤›dakilerin hangisi anlamca bu cümleye en yak›nd›r? ve herkesin kitap, dergi, gazete yerine ekran› tercihe yöneldi¤i zaman›m›zda insan› kendinden koparan ve A) Kiﬂinin okudu¤u kitaplar onun kiﬂili¤ini yans›t›r. insan ﬂahsiyetine tel örgü çizen programlar›n hassasi- yetle ve ﬂüpheyle izlenmesi gerek. (II) Ekran›n ﬂüphe- B) Okuma eylemi insan› geliﬂtirir ve insana farkl› mizi yok etmesine izin vermemeliyiz. (III) Çünkü ek- dünyalar›n kap›lar›n› aralar. ran kal›p düﬂünceleri sunarak kitap okumaktan uzak kesmi kendi do¤rular›n›n içine haspetmektedir. (IV) C) ‹nsan daha çok ﬂey ö¤rendikçe ne kadar az ﬂey Bu esaretten kiﬂiler ancak okuma, düﬂünme ve oku- bildi¤inin de fark›na var›r. du¤unu yorumlama seviyesine ulaﬂarak kurtarabile- cektir. (V) Bununla birlikte elinin alt›ndaki dü¤meler- D) ‹nsan bilgi bak›m›ndan doyum noktas›na ulaﬂt›¤› le program seçme hürriyetini kullanabilen, seyretti¤i anda yaﬂam›n anlam›n› da kaybetmiﬂ demektir. program› tenkit süzgecinden geçirebilenlerde de ek- ran esareti söz konusu olmayacakt›r. E) Bilgimizin ölçüsünü ne kadar çok ﬂey bildi¤imiz- den de¤il, ne kadar çok ﬂey bilmedi¤imizden an- Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerle ilgili olarak layabiliriz. aﬂa¤›dakilerin hangisi söylenemez? A) I. cümlede, televizyon izleyicileri yay›nlanan 11. Bir hastanenin bekleme salonunda as›l› bulunan: \"Ses- programlar konusunda uyar›lmaktad›r. siz olmaya özen gösterdi¤iniz için teﬂekkür ederiz.\" yaz›s›yla aﬂa¤›dakilerin hangisi anlat›lmak istenmiﬂtir? B) II. cümlede, karﬂ›laﬂt›rma yoluyla okuyucuya tav- siyede bulunulmaktad›r. A) Orada bulunan bütün insanlar›n sessiz oldu¤u B) Salondakilerin hastalar› rahats›z etmemesi gerekti¤i C) III. cümlede, kitap okumayan kesmin her türlü dü- C) ‹nsanlar›n orada oturmas›n›n yanl›ﬂ oldu¤u ﬂünceyi yarg›lamadan kabule haz›r oldu¤u fikri D) Daha önceki ziyaretçilerin bu kurala uymad›¤› vurgulanmaktad›r. E) Orada bulunanlar›n sessiz olmas› gerekti¤i D) IV. cümlede, ele al›nan sorunla ilgili çözümler su- nulmaktad›r. E) V. cümlede, bir duruma ba¤l› olarak ç›kar›mda bulunulmaktad›r. D-C-B / C-A-B / C-B / D-C-E 87

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. Burada sözünü etmedi¤im filmlerin yeterince iyi ol- 4. Zaman›n›n ço¤unu kasaban›n d›ﬂ›ndaki kulübesinde ge- mad›¤› san›lmas›n. çirir. Yaz›n ba¤da, k›ﬂ›n küçük zeytinlikte durup dinlen- meden çal›ﬂ›r. Bir gün bile halinden ﬂikayetçi olmam›ﬂt›r. Aﬂa¤›dakilerden hangisi anlam bak›m›ndan bu cüm- Bu parçada sözü edilen kiﬂi ile aﬂa¤›dakilerden han- leye en yak›nd›r? gisi aras›nda en çok benzerlik vard›r? A) K›zg›n güneﬂte, ya¤mur alt›nda eviyle tarlas› aras›n- A) Burada sözünü etti¤im kötü filmlerin iyi yanlar› da var. daki dik yokuﬂlar›, kayal›k yollar› zorlukla aﬂard›. B) Burada sözünü ettiklerimin d›ﬂ›nda da iyi filmler var. B) Pamuk tarlalar›nda çal›ﬂmak üzere yola koyulmuﬂ, C) ‹yi olmayan filmlerden de burada söz edebilirim. bin bir güçlükle Çukurova'ya varm›ﬂt›. D) Burada sözünü etti¤im filmler, iyi film diye seçi- C) Kendi yaratt›¤› küçücük dünyas›nda yaﬂayan, do¤ayla iç içe olmaktan mutluluk duyan, çal›ﬂkan bir gençti. lenlerdir. D) Çocuklu¤undan beri ﬂehirlilere al›ﬂamam›ﬂ, kendi E) Burada sözünü etti¤im filmler aras›nda kötü film- köyündeki insanlarla bunlar›n yaﬂama biçimi ara- s›nda farklar oldu¤unu görmüﬂtü. ler de yer al›yor. E) O, bir sur harabesi üzerinde ç›kan yabani incir a¤ac› gibi biraz s›k›nt›l› ve ﬂekilsiz fakat özgürce ÖSS - 1994 büyüyüp geliﬂiyor. 2. Romanlar›nda yaln›zca kendi duygular›n›, düﬂlerini, 1994 yaﬂad›klar›n› anlatan romanc›, bir tür gizli yaﬂam öy- küsü yaz›yor demektir. 5. (I) Sanatç› bu yap›t›nda, öteki yap›tlar›ndan de¤iﬂik bir yöntem izleyerek bireylerin gündelik yaﬂamdaki Aﬂa¤›dakilerden hangisi anlam bak›m›ndan bu cüm- çat›ﬂmalar›n› anlatmaktan kaç›n›yor. (II) O, bu yap›- leye en yak›nd›r? t›nda çok farkl› bir düﬂünceden yola ç›karak yazd›k- lar›n›, dünün bugünü, bugünün de yar›n› ayd›nlata- A) Kimi romanc›lar›n yaratt›¤› tipler ve karakterler, ca¤› düﬂüncesine dayand›r›yor. (III) Bunun için de yarat›c›lar›n›n yaﬂam›ndan izler taﬂ›r. kent ve köy yaﬂam›ndan de¤iﬂik kesitler sunuyor. (IV) Kurmacasal ö¤elerin d›ﬂ›na ç›kmadan gerçekçi karak- B) Bir roman›n de¤eri, gerçekleri t›pa t›p yans›tma- terler çiziyor. (V) Bu tutumuyla okuyucuyu, derinden s›yla ölçülür. etkileyen renkli bir roman ortam›na taﬂ›yor. Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangisiyle C) Kendisini anlatan romanc›lar yar›nlara kal›r. \"Sanatç›, kimi durumlarda tarihçinin görevini de üst- D) Romanc›n›n yaratma gücü, yaﬂant›s›n›n zenginli- lenen bir yaklaﬂ›m içinde olur.\" cümlesi aras›nda an- lamca bir iliﬂki kurulabilir? ¤iyle iliﬂkilidir. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E) Anlatt›klar›, kendi yaﬂam›yla s›n›rl› olan romanc›- ÖSS - 2005 lar daha kolay yazarlar. ÖSS - 1994 3. ﬁiirde eriﬂilmez bir yerimin oldu¤una inan›yorum. Öyle ki bugüne kadar yaz›lm›ﬂ en güzel ﬂiirlerden bi- rinin tek bir dizesi için bile: \"Ah, ﬂunu keﬂke ben yaz- sayd›m!\" dedi¤im olmam›ﬂt›r. ﬁair bu sözleriyle neyi anlatmak istemektedir? A) Eskimeyen, klasik ﬂiirler yazd›¤›n› B) Kendisinden daha büyük bir ﬂairin olmad›¤›n› C) ﬁiirlerini oluﬂturmada güçlük çekmedi¤ini D) Kendine özgü bir ﬂiir tekni¤i geliﬂtirdi¤ini E) ﬁiirde daha iyiyi, daha güzeli bulman›n güç oldu- ¤unu ÖSS - 1994 88

CÜMLE YORUMU 6. Sanatç›n›n kimi ﬂiirlerinin derlendi¤i bu kitap üç bö- 8. \"Gene bahar geldi, aç›ld› güller\" dizesindeki güllerin lümden oluﬂuyor. (I) Ancak, ﬂairin bu kitaba girme- aç›l›ﬂ› bahar›n geliﬂine ba¤lanmaktad›r. miﬂ ﬂiirleri de var. (II) Bunlar›n ayr› bir kitapta topla- n›p toplanmayaca¤›n› bilmiyorum. (III) E¤er böyle bir Aﬂa¤›daki dizelerin hangisinde buna benzer bir du- çal›ﬂma yap›lmazsa bu üç bölümlük kitab›n eksik bir rum söz konusudur? seçki olarak kalaca¤›n› söylemeliyim. (IV) Sanatç›n›n ürünlerini topluca tan›tmada bu yap›t›n belirli bir iﬂ- A) Ne bir vefa gördüm, ne faydaland›m. levi olmayacak. (V) K›sacas› yay›mlan›ﬂ›ndaki amaç B) Erzurum’un da¤lar› kard›r, geçilmez. gerçekleﬂmeyecek. C) Düﬂman geldi, tabur tabur dizildi. D) A¤latmad› güzel, güldürdü beni. Yukar›daki parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangi- E) Baﬂ›m yast›ktad›r, gözlerim yolda. sinden baﬂlanarak yap›t›n yetersizli¤inden söz edil- mektedir? ÖSS - 1999 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 9. (I) Yazar›n, kulland›¤› dilde eriﬂti¤i yetkinlik inkar edilemez. (II) Kahramanlar›n kulland›klar› sözcükler- 1994 den kimilerinin, konuﬂuldu¤u gibi yaz›lmas› bu kita- b› okurken bir sahne yap›t› izlemenin s›cakl›¤›n› his- settiriyor insana. (III) Yazara özgü uzun cümleler, onun anlat›m›n›n en önemli özelli¤i olarak görünü- yor. (IV) Kopuklu¤un hiç görülmedi¤i bu uzun cüm- leler, dilsel bir gösterinin en canl› ögesini oluﬂturu- yor. (V) Öte yandan, cümlelerin uzunlu¤u, yazar›n anlat›m›n›n ak›c›l›¤›na gölge düﬂürmüyor. Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinde, söz konusu yazar›n kulland›¤› dilin okur üzerindeki etki- sinden söz edilmektedir? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 1996 7. (I) Türk yaz›n›n›n önemli yap›tlar›ndan olan Dede 10. (I) Edebiyat›m›zda mahlaslar›n, takma adlar›n ayr› bir Korkut öyküleri yeniden okurlarla buluﬂtu. (II) Öykü- yeri var. (II) Bu aç›dan, Divan edebiyat›ndan Tanzi- lerin dili, özüne dokunulmadan sadeleﬂtirildi. (III) mata, Tanzimattan da günümüze kadar renkli ve zen- Dede Korkut öykülerinin üslubu ve dili, her ﬂeyden gin bir kültürel mirasa sahibiz. (III) Divan edebiyat›n- önce, 13.-14. yüzy›llarda konuﬂulan O¤uz Türkçe- da mahlaslar, gülmece yaz›n›nda takma adlar bin y›l- si’ne dayanmaktad›r. (IV) Bu öykülerde Türkçe’nin l›k bir gelene¤in ürünüdür. (IV) Ancak, bu konuda ya- yüzlerce y›l önceki güzelli¤ini ve ﬂiirselli¤ini tada- p›lm›ﬂ araﬂt›rmalar yok denecek kadar azd›r. (V). cak, kendi dil ve evreninizin s›n›rlar›n› geniﬂletecek- Bunlar›n, zaman›nda derlenmemiﬂ olmas› birçok ka- siniz. (V) Bu güzel öyküleri okudukça, Türk dünyas›- r›ﬂ›kl›¤a yol açm›ﬂ, kimi edebiyat ürünleri baﬂkalar›- n›n görkemli ve zevkli serüvenlerini tan›yacak; kültü- na mal edilmiﬂtir (VI) ‹ﬂte bu çal›ﬂma, bu alandaki rümüzün zenginli¤iyle övüneceksiniz. boﬂlu¤u dolduracak niteliktedir. Yukar›daki parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangi- Yukar›daki parçada, son cümlede sözü edilen \"boﬂ- lerinde, söz konusu öykülerin okurlara sa¤layaca¤› luk\"un nereden kaynakland›¤› numaralanm›ﬂ cümle- yararlardan söz edilmiﬂtir? lerin hangilerinde belirtilmiﬂtir? A) I. ve II. B) I. ve III. C) III. ve IV. D) III. ve V. E) IV. ve V. A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III. D) II. ve IV. E) IV. ve V. ÖSS - 2000 1996 B-A-B / C-B / C-E / B-B-E 89

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. O, unutulmuﬂ yazarlar› hat›rlatmay›, onlar›n yap›tlar›- 3. (I) Eleﬂtirmenler, ﬂiirlerinin kolay kolay anlaﬂ›lmayan, n› yeniden gün ›ﬂ›¤›na ç›karmay› de¤il, günümüz ya- kapal› bir yap›s› oldu¤unu söyler. (II) Oysa onun ya- p›tlar›n›, birer birer, okurlara tan›tmay› amaçlam›ﬂt›. ﬂam serüvenini bir ölçüde biliyorsan›z o ﬂiirler, sizin için hiç de kapal› bir nitelik taﬂ›maz. (III) Onlarda Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu cümleye anlamca en ya- toplumsal bask›lar alt›nda ezilen insanlar›n s›k›nt›la- k›nd›r? r›n›, bilinçalt› dünyalar›n› bütün yönleriyle bulabilir- A) Yap›tlar› de¤erlendirirken geçmiﬂin ürünlerini bu- siniz. (IV) Bunlar› yans›tan imgeler yo¤un anlamlar içerir. (V) Bu durum, ﬂiirlerini her okuyuﬂunuzda on- güne taﬂ›ma yerine, yeni yaz›lm›ﬂ olanlar›n› ele al- lar›n baﬂka bir yan›n›n ayr›m›na varman›z› sa¤lar. may› isterdi. B) Geçmiﬂte ortaya konan yap›tlar›n öneminden de- Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisinden, ¤il, bugün nitelikli yap›tlar›n nas›l oluﬂturulaca- \"ﬂiirlerinde, ﬂairin yaﬂant›s›ndan izler bulundu¤u\" an- ¤›ndan söz ederdi. laﬂ›lmaktad›r? C) Y›llar sonra yap›tlar›n de¤il, ancak yazarlar›n an›msanabilece¤ini düﬂünürdü. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. D) Y›llar önce ortaya konmuﬂ ürünlerin, bugün için büyük bir de¤er taﬂ›mad›¤›na inan›rd›. ÖSS - 2002 E) Bugün ortaya konan yap›tlar›n da bir süre sonra eskiyece¤inin unutulmamas› gerekti¤ini belirtirdi. 4. Picasso, “Ben baﬂkalar›n› de¤il, as›l kendimi kopya etmekten korkar›m.” der. ÖSS - 2002 Picasso bu sözüyle sanatç›lar›n nas›l bir tutum içinde 2. Televizyonlarda çocuklara yönelik, ﬂiddet içeren çe- olmalar› gerekti¤ini belirtmek istemiﬂtir? ﬂitli diziler ve çizgi filmlerle ilgili olarak aﬂa¤›da veri- len cümlelerden hangisi, ötekilerden farkl› bir görüﬂü A) Baﬂkalar›na benzememe ilkesine ba¤l› kalmal›d›r. dile getirmektedir? B) S›radan ﬂeylerden s›ra d›ﬂ› ürünler yaratabilmelidir. A) Ölme, öldürme, zarar verme kavramlar›; iyilik, C) Farkl› olma düﬂüncesiyle anlaﬂ›lmas› güç ürünler dostluk, hoﬂgörü, zarar vermeme kavramlar›yla iç içe girdi¤inden daha da tehlikeli oluyor. ortaya koymamal›d›r. B) ﬁiddet, her tür çat›ﬂman›n çözümü için kabul gö- D) Bireysel konulardan yola ç›karak toplumsal ger- ren bir yol olunca, ﬂiddet toplumunun tohumlar› ekiliyor. çekleri dile getirmelidir. C) ﬁiddet, yaﬂamdan al›nan olaylar›n içinde, abart›l- E) Her yeni çal›ﬂmas›nda, öncekilere benzemeyen m›ﬂ biçimde sunuldu¤undan çocuklar bunun ger- çek d›ﬂ›l›¤›n›n ayr›m›na var›yor. özgün yap›tlar ortaya koymal›d›r. D) Çocuk, s›k tekrarlanan ﬂiddet görüntülerinin etkisi alt›nda kalarak çocuklu¤un saf dünyas›n› yitiriyor. ÖSS - 2009 E) Programlarda genellikle, bar›ﬂ› ve güzelli¤i koru- man›n yolu ﬂiddetten geçti¤i için, çocuklar gerek- 5. Ailede tüm yükümlülükleri üzerlerine alan, çocukla- siz yere ﬂiddete yönlendiriliyor. r›n› her türlü sorumluluktan uzak tutan anne babalar .......... bireyler yetiﬂtirirler. ÖSS - 1998 Yukar›daki cümlede boﬂ b›rak›lan yere aﬂa¤›dakiler- 90 den hangisi getirilebilir? A) her bak›mdan kendilerine benzeyen B) iﬂini seven, görevlerinin bilincinde olan C) bulunduklar› her ortama kolayca uyum sa¤layan D) karﬂ›laﬂt›klar› güçlükleri yenmek için her türlü yo- la baﬂvuran E) yaﬂam›n› biçimlendiremeyen, baﬂkalar› taraf›ndan yönetilmeyi bekleyen ÖSS - 2001

CÜMLE YORUMU 6. Tiyatro eleﬂtirmeni, izledi¤i oyunun en çarp›c›, en 9. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde ötekilerden farkl› belirleyici yönlerini yakalay›p belgeler. bir düﬂünce dile getirilmiﬂtir? Aﬂa¤›dakilerden hangisi, bu cümleye anlamca en ya- A) Üslup, insan›n konuﬂtuklar›n› ve yazd›klar›n› bi- k›nd›r? çimlendiren kiﬂisel bir ö¤edir. A) Tiyatro eleﬂtirisi yazma, öteki eleﬂtiri türlerinden B) Bir sanatç›n›n üslubu, o sanatç›n›n kendisidir. daha güçtür. C) Sanatç›, sözcükleri seçip yan yana getirirken onla- B) Tiyatro eleﬂtirmeni, bir oyunu her izleyiﬂinde oyu- ra kendi damgas›n› vurur. nun farkl› bir özelli¤ini yakalar. D) Üslup, sanatç›n›n kiﬂili¤ini yans›tan bir aynad›r. E) Bir sanatç›, yaratt›¤› yap›t›n türüne göre üslup ge- C) Tiyatro eleﬂtirisi, oyunun ay›r›c› ve etkileyici yan- lar›na yönelik düﬂünceler içerir. liﬂtirir. D) Tiyatro eleﬂtirisi, belirli ölçütlere ba¤l› kalmay› ge- ÖSS - 2003 rektirir. 10. (I) Jules Verne'in serüven tutkusu, denizcilik, tarih, E) Tiyatro eleﬂtirisi yazmak için oyunu birkaç kez iz- co¤rafya gibi alanlardan ald›¤› ö¤elerle beslenerek lemek gerekir. yazd›klar›n›n çekirde¤ini oluﬂturur. (Il) Say›s› iki yüze yaklaﬂan romanlar› çeﬂitli bilim dallar› üzerine temel- ÖSS - 2001 lenmiﬂtir. (III) Yazar bu bilim dallar›na iliﬂkin bilgile- rini, saatlerini geçirdi¤i külüphaflelerdeki binlerce ki- 7. I. Zekân›n, pek kolay kavranamayan çok karmaﬂ›k taba borçIudur. (IV) Hiçbir bilim dal›nda uzman ol- bir yap›s› vard›r. mad›¤› halde yaﬂad›¤› dönemlerde her türlü geliﬂme- yi ve de¤iﬂmeyi yak›ndan izler. (V) Böylece hem ça- II. Zekâ, do¤uﬂtan getirilen gücün, çevre olanakla- ¤›n› çok iyi tan›r hem de ça¤›n›n getirdi¤i yenilikleri r›yla iﬂlenmesi sonucu oluﬂur. özümseyerek gelece¤e yönelik öngörülerde bulunur. III. Zekâ ne sadece kal›tsal ne de sadece çevresel et- Bu parçadaki numaral› cümlelerden hangileri anlam- kenlerle aç›klanabilir. ca birbirine en yak›nd›r? IV. Önce zekây› tan›mlamak, sonra da bu tan›ma uygun bir ölçme arac› geliﬂtirmek gerekir. Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangileri an- A) I. ve II. B) I. ve IV. C) II. ve IV. lamca birbirine en yak›nd›r? D) III. ve V. E) IV. ve V. A) I. ve II. B) I. ve IV. C) II. ve III. ÖSS - 2003 D) II. ve IV. E) III. ve IV. ÖSS - 2000 11. (I) Yaﬂad›¤› dönemin ﬂiir anlay›ﬂ›ndan uzaklaﬂarak uçlarda dolaﬂan, al›ﬂ›lmad›k ba¤daﬂt›rmalar› ve imge- 8. I. Yap›lan her yanl›ﬂ, daha iyi bir sistem oluﬂturmak leriyle zaman zaman, bilinen söylemin d›ﬂ›na taﬂan için bir f›rsatt›r. ﬂair, sürekli yenilikler peﬂinde koﬂmuﬂtur. (II) Karﬂ›- laﬂt›¤› insanl›k durumlar›na yeni duygu ve anlamlar II. Yapt›klar›n›n bilincinde olmayanlar, yanl›ﬂlar›n› yükleyerek onlar› yeniden yazm›ﬂt›r. (III) ﬁiirlerini sürekli yinelerler. oluﬂtururken boﬂ alanlar b›rakm›ﬂ, uzun dizeleri k›r- m›ﬂt›r. (IV) ﬁiirde bir yenilik gerçekleﬂtirmek için dilin III. Hiç yanl›ﬂ yap›lmamas›, her ﬂeyin kusursuz oldu- yerleﬂik söz de¤erlerini oldu¤u gibi kullanmaktan ka- ¤u anlam›na gelmez. ç›nm›ﬂ, dili yeniden kurmaya yönelmiﬂtir. (V) ﬁiirleri- nin ço¤unda, çok anlaml› sözcükler kullanarak de¤i- IV. Do¤ruya ulaﬂabilmek için, yap›lan yanl›ﬂlardan ders almas›n› bilmek gerekir. Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangileri an- ﬂik ça¤r›ﬂ›mlar uyand›rm›ﬂt›r. lamca birbirine en yak›nd›r? Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangisi, sözü A) I. ve II. B) I. ve IV. C) II. ve III. edilen ﬂairin ﬂiirlerinin içeri¤iyle ilgilidir? D) II. ve IV. E) III. ve IV. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. ÖSS - 2000 YGS - 2011 A-C / B-E-E / C-C-B / E-C-B 91

SINAVLARDA (ÖSS-ÖYS-YGS-LYS) SORULMUﬁ SORULAR 1. Her ﬂeyi bütün yönleriyle aç›kça ortaya koyma, bü- 4. Paul Valéry, \"Küçük dergiler, edebiyat›n, ﬂiirin labo- yük sanatç›lara özgü bir tutum olamaz çünkü düﬂ gü- ratuvar›d›r.\" demiﬂtir. cüne bir ﬂey b›rakmad›¤› zaman okurun dünyas› s›- n›rlan›r, bu da onun s›k›lmas›na yol açar. Sanatç›, bu sözüyle küçük dergilerin hangi özelli¤ini belirtmek istemiﬂtir? Bu cümlede sanatç›yla ilgili olarak anlat›lmak istenen aﬂa¤›dakilerden hangisidir? A) Belirli türlere ba¤l› kalma A) De¤iﬂik yeteneklere sahip olmal›d›r. B) Ürünleri seçerek yay›mlama B) Farkl› yorumlara aç›k ürünler ortaya koymal›d›r. C) Yap›tlar›yla, insan› de¤iﬂtirmeye yönelmelidir. C) ‹lk yap›tlara ve yeniliklere yer verme D) Okuru duyguland›rma amac› gütmelidir. E) Söylemini okurlar›n düzeyine göre belirlemelidir. D) Yap›tlar› yazarlar›ndan ay›rarak düﬂünme ÖSS - 2007 E) Okurlar›n be¤enisini geliﬂtirmeyi önemseme 2. (I) Kütüphaneler kültürel yaﬂam› besleyen ve geliﬂti- YGS - 2010 ren ana damarlardand›r. (II) Ne var ki kâ¤›t üzerinde say›lar› artm›ﬂ gibi görünse de Türkiye'de neredeyse 5. (I) Rus edebiyat›n›n hiçbir kahraman›, ne Raskolni- 50.000 kiﬂiye bir halk kütüphanesi düﬂmekte. (III) kov ne Miﬂkin ne de Prens Andrey eski Rus insan›n› Oysa Almanya'da bu rakam 6000. (IV) Öte yandan, hatta tüm Do¤ulular› “Oblomov” kadar aç›kl›kla, en ülkemizde son otuz y›ll›k dönemde halk kütüphane- özlü yan›yla temsil edebilir. (II) Do¤u, belki de ilk lerine üye olanlar›n oran›n›n da %1 ya da %2 oldu- kez Gonçarov’un bu büyük yap›t›nda kendi kendini ¤unu belirtelim. (V) Bu oran›n, ABD, ‹ngiltere, Fin- tan›maya, Bat›’dan fark›n› anlamaya baﬂlam›ﬂt›r. (III) landiya'da %60 dolaylar›nda oldu¤u söylenebilir. Oblomov, çiftli¤i, köleleri olan bir derebeyidir, bu (VI) Bu say›sal de¤erler, kültürel yaﬂam›m›zda etkili düzen de¤iﬂince ekme¤ini kendi kazanan insanlar bir yeri olan kütüphanelerin yetersiz oldu¤unu her aras›nda yaﬂamaya baﬂlar. (IV) Böyle yaﬂamaya haz›r yönüyle aç›k seçik gösteriyor. olmayan iradesini yitirir ve Oblomov, ölüme benze- Kütüphanelerin ele al›nd›¤› bu parçadaki numaralan- yen bir uyuﬂuklu¤a gömülür. (V) Ancak Gonçarov, m›ﬂ cümlelerle ilgili olarak aﬂa¤›da verilenlerden büyük romanc›larda görülen “yaﬂamdaki dram karﬂ›- hangisi yanl›ﬂt›r? s›nda gülümseme”sini hiç eksik etmez, okurunu da gülümsetmeyi baﬂar›r. A) l. cümlede, iﬂlevinde söz edilmektedir. B) lI. cümlede, gereksinimleri karﬂ›lamad›¤› belir- Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde roman› özetlemeyi amaçlayan bir nitelik vard›r? tilmektedir. C) lV. cümlede, saptama yap›lm›ﬂt›r. A) I. ve III. B) II. ve IV. C) II. ve V. D) V. cümlede, kesinlik söz konusudur. E) Vl. cümlede, önemli bir sorun dile getirilmiﬂtir. D) III. ve IV. E) IV. ve V. ÖSS - 2009 LYS - 2010 3. Bir eleﬂtirmen öyküyle roman› karﬂ›laﬂt›r›rken ﬂöyle 6. l. Baﬂar›l› eleﬂtirmen, yazar›n anlat›m pürüzlerini diyor: \"Öykü bir C vitamini hap›ysa, roman o hapa eﬂ ele al›r, anlat›mla anlat›lanlar aras›ndaki iliﬂkiyi de¤erde bir kilo limondur.\" kurar, geri kalan›n yazar›n iﬂi oldu¤unu bilir. Bu karﬂ›laﬂt›rmadan aﬂa¤›dakilerin hangisi ç›kar›labilir? ll. Eleﬂtirmenler, dost olduklar› yazarlar›n yap›tlar›- n› de¤erlendirirken nesnellik süzgecini iki kez A) Roman›n, okuyucular› öyküden daha çok etkiledi¤i kullanmal›d›rlar. B) Öyküde kiﬂilerin daha ayr›nt›l› olarak anlat›ld›¤› C) Öykünün daha yo¤un bir anlat›mla oluﬂturuldu¤u lll. Eleﬂtirmenden, yazar›n yaﬂam› üzerinde durmas› D) Öykü yazman›n daha çok çaba gerektirdi¤i de¤il, yap›tlar›na yeni yorumlar getirmesi beklenir. E) Romanda öyküye göre daha de¤iﬂik konular›n iﬂ- lV. Eleﬂtirmen yorum ve de¤erlendirmeleriyle yazar- lendi¤i lar› yönlendirici olmal›d›r. ÖSS - 2007 V. Eleﬂtirmenin sorumlulu¤u, yazar›n de¤il, yap›t›n bilinmeyen yönlerini bulup ortaya koymakt›r. 92 Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerden hangileri an- lamca birbirine en yak›nd›r? A) l. ve ll. B) ll. ve lll. C) lll. ve lV. D) lll. ve V. E) lV. ve V. ÖSS - 2007

CÜMLE YORUMU 7. (I) Günümüzde yay›nc›lar, çok satan kitaplar›n peﬂin- 9. (I) Ben, yaﬂam› bir paylaﬂ›m olarak görüyorum. (II) Bu de koﬂuyor, bir yazar›n ya da kitab›n de¤erini ne kadar nedenle insanlar›n yaﬂam›n› zenginleﬂtirmek, onlara satt›¤› belirliyor. (II) Reklam›n›, etkinlik say›s› ve ziya- ölümsüz bir ﬂeyler b›rakmak gerekti¤ini düﬂünüyorum. retçi çoklu¤una ba¤layarak yapan kitap fuarlar› da bu (III) Ölümsüz sözüyle anlatmak istedi¤im, kendi ölüm- tutumu besliyor. (III) Art›k çok satan kitap, iyi kitap ola- süzlü¤üm de¤il tabii ki, yap›t›n ölümsüzlü¤ü; iﬂte ser- rak alg›lan›yor. (IV) Böyle bir ortamda yetiﬂen genç bir gimi bu düﬂüncelerle düzenledim. (IV) ‹nsanlar›n ser- yazar›n, \"Okunuyorum öyleyse var›m.\" demesinden giyi gezip, gördükleriyle ilgili birtak›m de¤erlendirme- do¤al ne olabilir? (V) Bu yüzden yazarlar, nitelikli ama ler yapmas› benim için çok hoﬂ bir ﬂey. (V) Benim is- okunmayan kitaplar yazma yerine, popüler romanlar tedi¤im de zaten buydu, ticari bir kayg›m hiç olmad›. üretmeyi, medyada çok görünmeyi ye¤liyorlar. Bir ressam›n düﬂüncelerinin anlat›ld›¤› bu parçadaki Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerle ilgili olarak numaralanm›ﬂ cümlelerle ilgili olarak aﬂa¤›da veri- aﬂa¤›da verilenlerden hangisi yanl›ﬂt›r? lenlerden hangisi yanl›ﬂt›r? A) l. cümlede, kendi bak›ﬂ aç›s›n› ortaya koyuyor. A) l. cümlede, saptama yap›lm›ﬂt›r. B) ll. cümlede, kimsenin ulaﬂamad›¤› baﬂar›lar peﬂin- B) ll. cümlede, bir zorunluluk dile getirilmiﬂtir. de koﬂtu¤unu belirtiyor. C) lll. cümlede, kulland›¤› bir kavramla ilgili aç›kla- C) lll. cümlede, de¤iﬂen bir de¤erlendirme ölçütün- den söz edilmiﬂtir. ma yap›yor. D) lV. cümlede, baﬂkalar›n› yap›tlar› üzerinde düﬂün- D) lV. cümlede, sonuç ortaya konmuﬂtur. dürmekten mutluluk duydu¤unu aç›kl›yor. E) V. cümlede, yazarlar›n yönelimi üzerinde durul- E) V. cümlede, maddi bir beklentisinin bulunmad›- muﬂtur. YGS - 2010 ¤›n› söylüyor. 8. (I) Âﬂ›k gelene¤inin teknolojiyle tan›ﬂmas›, gramofonla ÖSS - 2007 oluﬂmuﬂtur. (II) Radyo yay›nlar›nda halk müzi¤ine ve âﬂ›k tarz› ürünlere yer verilmesiyle birlikte gelenek, ge- 10. \"Yazacaklar›m, yazd›klar›m gibi olacaksa sözün onu- niﬂ kesimlerle buluﬂmuﬂtur. (III) Her zaman, her yerde runu koruyarak kalemimi ka¤›d›n yan› baﬂ›na dinleme olana¤› veren plak ve kasetler gelene¤e farkl› b›rak›veririm.\" demiﬂ bir ﬂairdir o. bir boyut kazand›rm›ﬂt›r. (IV) Sonraki y›llardaysa tele- vizyonda, âﬂ›k edebiyat› ürünlerine daha fazla yer ve- Sanatç› bu sözleriyle aﬂa¤›dakilerden hangisini anlat- rilmiﬂtir. (V) Art›k, kahvehaneler ve köy odalar›ndan mak istemiﬂtir? çok, elektronik ortamda yorumlanan bu ürünlerin e¤i- A) Yaz›n alan›nda kendini göstermeyi herkesin baﬂa- tici yönü, e¤lendirici yönünün gerisinde kalm›ﬂt›r. ramayaca¤›n› Âﬂ›k gelene¤inin anlat›ld›¤› bu parçalardaki numara- B) Kendi söylemini her ﬂeyin üzerinde tuttu¤unu lanm›ﬂ cümlelerle ilgili olarak aﬂa¤›da verilenlerden C) Çok yap›t vermenin, zamanla yazarlar› bu iﬂten hangisi yanl›ﬂt›r? so¤uttu¤unu A) l. cümlede, bir geliﬂmeden söz edilmiﬂtir. D) Kimi yazarlar›n eleﬂtirilerden çekindi¤i için yaz- B) ll. cümlede, nas›l yayg›nlaﬂt›¤› anlat›lm›ﬂt›r. mad›¤›n› E) Kendini yinelemeye baﬂlarsa yazmaktan vazgeçe- C) lll. cümlede, bir yenili¤in dinleyicilere sa¤lad›¤› kolayl›k dile getirilmiﬂtir. ce¤ini D) lV. cümlede, dinleyici isteklerinin önemsendi¤i YGS - 2010 belirtilmiﬂtir. E) V. cümlede, iﬂlevinde görülen bir de¤iﬂiklik ortaya konulmuﬂtur. YGS - 2010 B-D-C / C-D-D / B-D / B-E 93

SINAVLARDA SORULAB‹LECEK SORULAR 1. (I) Ço¤umuz gelecek için yaﬂar›z. (II) Gelece¤in daha 3. Kendinden y›llarca önce yaﬂam›ﬂ olan Montaigne'in iyi olaca¤›na dair içimizde bir ümit taﬂ›r›z. (III) Gele- Denemeler'ini okuyan Beronger: \"Montaigne amma cekte daha zengin, daha rahat, daha güvencede ola- da fikir çalm›ﬂ benden.\" diyor. ca¤›m›z› düﬂünürüz. (IV) Gelecek önemli ama içinde bulundu¤umuz vaktin k›ymetini bilmeli ve onu en iyi Beronger, bu sözleriyle aﬂa¤›dakilerin hangisini an- ﬂekilde de¤erlendirmeliyiz. (V) ﬁimdi yaﬂad›¤›m›z za- latmak istemiﬂtir? man›n bir dakikas›n› kaybettiriyorsa pahal›ya mal oluyor demektir gelecek. A) Montaigne’in eserini özgün bulmad›¤›n› B) Montaigne'in eserinin asl›nda kendine ait olmad›¤›n› Bu parçadaki numaralanm›ﬂ cümlelerle ilgili olarak C) Montaigne'in eserinde kendini buldu¤unu aﬂa¤›da verilenlerden hangisi yanl›ﬂt›r? D) Denemeler'i dikkatli okumad›¤›n› E) Yazarlar›n birbirlerinden etkilenmelerinin do¤al A) I. cümlede, bir genelleme yap›lm›ﬂt›r. oldu¤unu B) II. cümlede, gelecekle ilgili bir beklenti anlat›lm›ﬂt›r. 4. (I) O, ça¤daﬂ Türk edebiyat›n›n en az incelenmiﬂ usta C) III. cümlede, kiﬂinin zengin olmas›n›n yollar› aç›k- yazarlar›ndan. (II) Onun bir kitab›n› yay›ma haz›rlar- lanm›ﬂt›r. ken hakk›nda ne kadar az yaz›ld›¤›n› fark etmiﬂtim. (III) Oysa Almanya’daki Türk edebiyat› araﬂt›rmac›la- D) IV. cümlede, yaﬂan›lan an›n de¤erinden söz edil- r›n›n gözünden kaçmam›ﬂt› usta yazar. (IV) Onun miﬂtir. kendine özgü dili, Türk edebiyat›ndaki ayr›ks› duruﬂu herkese anlat›lmal›, tan›t›lmal›yd›. (V) Biz bu yaz›da, E) V. cümlede, gelecek, içinde bulunulan zaman› et- böylesine büyük bir eksikli¤i gidermeyi ve onun yaz›n kiyorsa bunun olumsuz sonuçlar› olabilece¤i be- co¤rafyam›zdaki özel yerini vurgulamay› istedik. lirtilmiﬂtir. Bu parçada numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde son cümlede sözü edilen eksikliklere yer verilmiﬂtir? A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III. D) II. ve IV. E) III. ve IV. 2. Eserlerinde, köylünün sorunlar›na gerçekçi bir ﬂekli- 5. (I) Romanla hayat, kurallar› aç›s›ndan özdeﬂ de¤ildir. de de¤inen yazar, bunlarla ilgili çözüm yollar› ürete- (II) Hayat›n kurallar›yla roman›n kurallar› birbirinden memiﬂtir. ayr›d›r. (III) Roman, hayat› bütün hâlinde kavrama- m›z için yap›lm›ﬂ tertipli bir giriﬂimdir. (IV) Hayat›n Aﬂa¤›dakilerden hangisinde bu cümledekine benzer s›n›rlar› önceden kestirilemez. (V) Çünkü hayat bir y›- bir olumluluk-olumsuzluk iliﬂkisi vard›r? ¤›n ayr›nt›yla doludur. (VI) Roman hayat›n s›n›rs›zl›- ¤›na bir çizgi çizip onu bir kal›ba oturtur. (VII) Bir A) Gerek tiyatro gerekse sinema alan›nda yapt›¤› ça- baﬂka deyiﬂle roman, hayata belirli bir ﬂekil verip onu l›ﬂmalarla ad›ndan söz ettirdi. s›n›rlar› belirli hâle getirir. B) Yap›tlar›nda eski mimariye ba¤l› kal›rken modern Yukar›da numaralanm›ﬂ cümlelerin hangileri ayn› an- dünyan›n imkânlar›ndan yararlanmay› da bilmiﬂtir. lam› içermektedir? C) Herkesin iyili¤ini isteyen, kendisine kötü davra- A) I. ve II. B) I. ve II. C) II. ve III. nanlara bile tav›r almaktan kaç›nan bir insand›r. IV. ve V. VI. ve VII. V. ve VI. D) Ne sözleriyle ne tav›rlar›yla çevresindekilere gü- D) II. ve IV. E) II. ve IV. ven aﬂ›layamad›. III. ve V. VI. ve VII. E) Konferanslar›nda, görüﬂleriyle alk›ﬂ toplamay› ba- ﬂar›rken denemelerinde, görüﬂlerini aç›k bir dille anlatamam›ﬂt›r. C-E / C-A-B 94

KAZANMIﬁ OLMAMIZ GEREKEN B‹LG‹ ve BECER‹LER Bir cümleyi eksiksiz biçimde anlama Cümlenin yasland›¤› kavram› fark etme Cümlelerde mecazl› anlat›mlar, semboller bulundu¤unu fark edip bunlar›n anlamlar›n› yorumlama Özgünlük, evrensellik, kal›c›l›k, içerik vb. kavramlar› ifade eden anlat›mlar› belirleme Eksik b›rak›lm›ﬂ bir cümleyi uygun ﬂekilde tamamlama Bir cümleden ç›kar›labilecek anlamlar› belirleme Bir cümleden ulaﬂ›lamayacak anlam› fark etme Bir cümleyi, kendi kelimeleri ile anlam›n› bozmadan, eksiltmeden ifade etme Birbirine anlamca yak›n cümleleri belirleme Anlam› ötekilerden kapsaml› olan cümleyi ay›rt etme 95

04 PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ Paragrafta anlat›m biçimleri Olay anlat›m›na yaslanan bir anlat›m biçimi: Öyküleme / (Hikâye etme) Varl›klar›n ay›r›c› özelliklerini anlatma yöntemi: Betimleme / (Tasvir etme) Yazarlar, bilgi vermek istedi¤inde bu yöntemi benimser: Aç›klama Yazar›n kendi düﬂüncesini kabul ettirme çabas›: Tart›ﬂma ﬁiirlerin, özgün bir anlat›m biçimi vard›r: Coﬂku ve heyecana ba¤l› (lirik) anlat›m Kahramanl›k öykülerinin söze dönüﬂmesi: Destans› (epik) anlat›m ‹nsanlar› eyleme, iﬂ yapmaya yöneltir: Emredici anlat›m Yazarlar gerçekli¤e ba¤l› kalmaz: Düﬂsel anlat›m ‹nsan gelece¤i bilmek ister: Gelecekten söz eden anlat›m Söyleﬂmeye ba¤l› anlat›m (diyalog): Karﬂ›l›kl› konuﬂmalar da bir anlat›m biçimidir. E¤lendirirken düﬂündüren metinler: Mizahî anlat›m Örneklendirme / Örnekler düﬂünceyi inand›r›c› k›lar. Tan›k gösterme, yazar›n anlatt›klar›na destek arama çabas›d›r. Bir metinde farkl› anlat›m özelliklerinden yararlan›labilir.

YÖRÜNGEDEK‹ KAVRAMLAR anlat›m biçimi s. 99 olay s. 99 hikâye s. 99 betimleme s. 100 ö¤reticilik s. 101 aç›klama s. 101 tart›ﬂma s. 102 lirik - coﬂkulu anlat›m s. 102 epik - destans› anlat›m s. 103 emredici anlat›m s. 103 düﬂsel anlat›m s. 104 gelecekten söz eden anlat›m s. 104 söyleﬂmeye ba¤l› anlat›m s. 105 mizahî anlat›m s. 105 tan›mlama s. 106 benzetme s. 106 örneklendirme s. 106 tan›k gösterme s. 107 say›sal verilerden yararlanma s. 107 duyulardan yararlanma s. 107 98

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 4.1 Paragrafta anlat›m biçimleri tart›ﬂma biçimlerinden biri kullan›l›r. Baz› parag- raflarda birden fazla anlat›m biçiminden faydala- Bu konu yaz›n›n biçimsel yönüyle ilgili oldu¤undan, n›ld›¤› da olur. Ayr›ca, bu temel anlat›m biçimleri- kavranmas›nda hiçbir zorluk yoktur. ﬁöyleki; nin yan› s›ra düﬂünceyi geliﬂtirme yollar› (yöntem- leri) olarak isimlendirilen tan›mlama, örneklendir- Bir parçada ya da parçay› oluﬂturan paragraflarda me, benzetme, karﬂ›laﬂt›rma, say›sal verilerden birkaç temel unsur vard›r. Bunlar: faydalanma, tan›k gösterme... gibi yard›mc› yön- temler de vard›r. Bunlar›n bir k›sm› ”Cümlede An- – paragrafta anlat›lan ﬂey (konu) lam ‹liﬂkileri” konusunda verilmiﬂti. ﬁimdi anlat›m – bu anlat›mla ulaﬂ›lmak istenen amaç veya iletilmek biçimlerini aç›klayal›m. istenen mesaj (ileti, ana düﬂünce) – konunun anlat›m›nda yazar›n izledi¤i yol (biçim) Bir duygu, düﬂünce, olay, yarg›... yaz›ya (düz yaz›- ya) aktar›l›rken öyküleme, betimleme, aç›klama ve 4.2 Olay anlat›m›na yaslanan bir anlat›m biçimi: Öyküleme / (Hikâye etme) Yaﬂanan, gözlenen veya iﬂitilen bir olay›n aktar›m›- örnek soru d›r. Bu anlat›m biçiminin özünde olay örgüsü, kiﬂi, za- man mekân ve tüm bunlar› anlatan bir anlat›c› vard›r. Adalarda oturanlar, akﬂam üzeri iskeleye ç›k›p, gelen- \"Olay\" sözü, burada kavram anlam›yla (olan herhan- leri karﬂ›lar, gidenleri u¤urlar; gençler arkadaﬂlar›yla gibir ﬂey) kullan›lm›ﬂt›r; sadece ço¤unlu¤u ilgilendi- buluﬂur; yaﬂl›lar çay bahçelerinde, aralar›nda söyle- ren büyük hadiseler anlam›nda de¤ildir. ﬂirler. Saat dokuza gelince herkes evine dönmüﬂ, sof- raya oturmuﬂ olur. Adalara gezmeye giden birkaç ki- K›rkp›nar güreﬂlerinin bu y›l nas›l baﬂlay›p bitti¤i, kiﬂi- ﬂi d›ﬂ›nda kimsecikleri göremezsiniz ortal›kta. nin kavga yapanlar› nas›l ay›rd›¤›, Nasrettin Hoca'n›n herhangi bir f›kras›nda anlat›lanlar, s›n›fta bir arkada- Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisine ﬂ›m›z›n bay›lmas›, Basat'›n Tepegöz'ü Öldürmesi, Ame- baﬂvurulmuﬂtur? rika-Vietnam Savaﬂ›, bu sabah otobüsü kaç›rman›z, f›- r›ndan iki ekmek alman›z, birer olayd›r. A) Öyküleme B) Tan›mlama C) Tart›ﬂma Olan bir ﬂeyin anlat›m›nda, olanlar (ya da olaylar) ve- D) Aç›klama ya bunu oluﬂturan ayr›nt›lar s›rayla ve zamana, me- kâna ba¤l› olarak verilir. E) Karﬂ›laﬂt›rma Hikâye, roman, destan, masal, f›kra, hat›ra (an›) tür- 1993 lerinin as›l anlat›m biçimi öykülemedir. çözüm Bir ﬂairin, ilk ﬂiirini nas›l yazd›¤›n› veya ahﬂap konak- ta ninesinin masallar› aras›nda çocuklu¤unun nas›l Paragrafta baz› olaylar›n anlat›m› söz konusudur. geçti¤ini anlatt›¤› parça öyküleme tarz›yla yaz›lm›ﬂt›r. Olay aktar›m›n› esas alan anlat›m biçimine öyküleme diyoruz. Cevap A Öyküleyici anlat›m›n özellikleri Ö¤retici metinler ile sanat Olaylar›n anlat›m›nda yer metinlerinde görülür. yer tasvirlerden faydalan›l›r. Bir anlat›c› Olay örgüsü, kiﬂi, zaman ve Bir ana olay ve birbiriyle bulunur. mekân unsurlar› bulunur. iliﬂkili olaylardan oluﬂur. 99

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 4.3 Varl›klar›n ay›r›c› özelliklerini anlatma yöntemi: Betimleme / (Tasvir etme) Zavall›n›n beti benzi soldu. örnek soru Bu cümlede kullan›lan deyimde “bet“ sözünün Yirmi yaﬂ›ndan fazla göstermeyen bir genç, çad›r›n yüz-beniz anlam›na geldi¤ini görüyoruz. Bu öz an- önünde yan yat›r›lm›ﬂ el arabas›n›n üstüne oturmuﬂ lamdan hareketle betimlemeyi yüzünü görünür saz çal›yordu. Fenerin ayd›nlatt›¤› aln›, ter damlala- hâle getirmek, ayr›nt›lar›n› ortaya koymak ﬂeklin- r›yla kapl›yd›. Saz›n›n sap›, ﬂaﬂ›rt›c› bir süratle aﬂa¤› de tan›mlayabiliriz. Di¤er bir tan›mla, varl›klar› yukar› kayan parmaklar›n›n alt›nda bir canl› gibi titri- ay›rt edici yön veya nitelikleriyle ortaya koyma yordu. Tellere vuran sa¤ eli, küçük fakat kendisinden ﬂeklindeki anlat›m biçimine betimleme diyoruz. Bu emin hareketler yap›yordu. Gencin eli, saz›n gövdesi- yöntemde anlat›lan (varl›k-kavram)›n zihinde gö- ne yaklaﬂt›kça insan, saz ile el aras›nda gizli fakat rüntüler uyand›rmas› söz konusudur. Betimleme- çok anlaml› bir konuﬂma oldu¤unu san›yordu. de beﬂ duyudan, özellikle gözlemden faydalan›l›r. Niteleyici sözcüklere (s›fatlara) belirgin bir ﬂekilde Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi yer verilir. a¤›r basmaktad›r? Hikâye, roman, tiyatro, biyografi... gibi edebi tür- A) Betimleme B) Tart›ﬂma lerdeki kiﬂi (karakter-tip) ve yer tan›t›mlar›nda özellikle betimleme yoluna gidilir. C) Aç›klama D) Öyküleme Bir ﬂairin, çocuklu¤unun geçti¤i ahﬂap kona¤›n ve- E) Karﬂ›laﬂt›rma ya ninesinin özelliklerini anlatt›¤› parça betimleme tarz›nda yaz›lacakt›r. ÖSS - 1995 Betimleme, tek baﬂ›na pek s›k kullan›lmaz; daha çok, baﬂta öyküleme çözüm olmak üzere öteki anlat›m biçimlerini desteklemek için betimlemeye baﬂvurulur. Parçada bir insan ve bu insan›n bulundu¤u mekâna ait özellikler zihinde görüntü uyand›racak ﬂekilde öne ç›kar›lm›ﬂt›r. Parçan›n anlat›m biçimi betimlemedir. Betimlemenin iki türü vard›r: ‹zlenimsel ve aç›kla- örnek soru y›c› betimleme. (I) Minibüsle, sabahleyin yola ç›kt›k. (II) Yeﬂilin, aç›- ‹zlenimsel betimlemede, betimlemenin varl›klar›n ¤›ndan koyusuna de¤in bütün tonlar›yla bezenmiﬂ duygular›m›z üzerindeki etkilerini canland›rma, a¤açlar›n süsledi¤i yamaçlardan, tepelerden geçtik. görünür k›lma amac› vard›r. Daha çok, sanatsal (III) ﬁ›r›l ﬂ›r›l akan derecikleri aﬂa aﬂa sonunda yeryü- kayg›n›n öne ç›kt›¤› roman, öykü gibi türlerde bu zü cennetine vard›k. (IV) Çevresini irili ufakl› a¤açla- tip betimlemeden yararlan›l›r. r›n kuﬂatt›¤› mavi, duru, büyük göle bakan bir yamaç- ta durduk. (V) Kameram›z› ç›kar›p bu manzaray› gö- Aç›klayac› betimlemede, bilgilendirme amac› öne rüntüledik. ç›kar, varl›klar› tan›tmaya yöneliktir. Bundan dola- y› da nesnel bir anlay›ﬂla yaz›l›r. Yukar›daki numaralanm›ﬂ cümlelerin hangilerinde betimlemeye yer verilmemiﬂtir? Aﬂa¤›da s›ras›yla izlemsel ve aç›klay›c› betimleme örnekleri bulunuyor, dikkatle inceleyelim. A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve III. Gölün çevresinde sonbahar, sar›n›n bin bir tonuyla hâ- D) II. ve IV. E) III. ve IV. kimiyetini hissettiriyordu. Sararm›ﬂ, yer yer kurumuﬂ otlar, yapraklar›n› dökmüﬂ a¤açlar ve üstünü kaplayan ÖSS - 1999 güz bulutlar›yla göl, k›ﬂa haz›rlan›yordu. (izlenimsel) çözüm Kentte yaﬂanm›ﬂ büyük depremden sonra eski yap›lar- dan pek az› hasar görmüﬂ. ‹ki katl› ahﬂap evler, taﬂ bi- Parçada I. ve V. cümlelerde bir olay anlat›m› vard›r. nalar, çeﬂmeler, geniﬂ avlular›yla camiler ayakta duru- yor. (aç›klay›c›) Bu cümlelerde varl›klara ait özellikler yer alm›yor. Bu iki cümle d›ﬂ›ndaki cümlelerde varl›klar nitelikleriyle birlikte verilmiﬂ. Cevap B Betimlemenin kullan›ld›¤› metin türleri aras›nda sanatsal metinlerden roman, hikâye, ﬂiiri; ö¤retici metinlerden de deneme, makele, hat›ra gezi yaz›s› ve f›kray› sayabiliriz. 100 Bu alt baﬂl›¤›n ve öncekinin pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1 / 1, 2, 3, 4 ve 5. sorular› hemen çözelim.

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 4.4 Yazarlar, bilgi vermek istedi¤inde bu yöntemi benimser: Aç›klama Bir varl›k, olay veya durumu açmak, onun hakk›n- Bat›c›l›k, 19. yüzy›lda, ‹mparatorlu¤u kurtarmak için da bilgi vermek, okura eksik bildi¤i ya da tam bil- Do¤u uygarl›¤›ndan uzaklaﬂ›p her alanda Bat›l› de¤er- medi¤i bir konuda ona do¤ru ve yeni bilgi sa¤la- leri benimseme anlay›ﬂ› idi. Bu fikrin savunucular› ka- mak amac›yla oluﬂturulan (yaz›l› ya da sözlü) anla- dar bu fikre çeﬂitli nedenlerle karﬂ› ç›kanlar da vard›. t›m biçimidir. Bir varl›k, olay veya durumun sebebi, En önemli karﬂ› ç›kma gerekçesi ise Bat›dan al›nanlar›n geliﬂim aﬂamalar›, içeri¤i, zaman›, iﬂlevleri, sonu- bilimle, teknolojiyle, sanatla s›n›rl› kalmay›p kültür ve cu... aç›klama amaçl› anlat›mlarda yer alabilir. de¤erlere yay›lmas› idi. Bir sözün anlam›, gazetecili¤in geliﬂimi, yumurta- Aç›klay›c› anlat›mda dil daha çok göndergesel iﬂlevindedir. n›n çocuk beslenmesindeki faydalar›, bacalar›n na- s›l temizlenece¤i, s›nava kat›lma ﬂartlar›, edebiyat- örnek soru taki ekollerin özellikleri, Roma'n›n niçin yak›ld›¤›, enflasyonun sebepleri... konular›ndaki anlat›mlar- Eylülde Kaçkarlar’›n çevresinde “kestane karas› f›rt›- da aç›klama yöntemi kullan›lacakt›r. nas›” gelip çatar. Kestanelerin dökülme zaman›d›r ar- t›k. Yöre insan› için kestanenin hem meyvesi, hem de Bu tarz, daha çok düﬂünce, araﬂt›rma içerikli yaz›- kerestesi çok de¤erlidir. Çünkü evlerin özellikle d›ﬂ larla bilimsel niteli¤i ön planda olan yaz›larda kul- cephesi bu a¤açtan yap›l›r. Rüzgarlar vadilerde u¤ul- lan›l›r. Araﬂt›rma-inceleme, makale, biyografi, damaya, yapraklar dökülmeye baﬂlam›ﬂt›r bugünler- eleﬂtiri ve bilimsel içerikli tüm yaz›lar›n as›l anla- de. Kar›n habercisi olan “karakuﬂ” birazdan pencere- t›m biçimidir. nin pervaz›na tüner. Derinden kurt sesleri gelir. Or- man tüm yaﬂam›yla haz›rd›r uzun ve beyaz k›ﬂa. Bir ﬂairin, ﬂiirdeki temel kavramlar neler olmal›d›r, sorusuna karﬂ›l›k olarak yazd›¤› yaz›da aç›klama Bu parçan›n anlat›m›nda, aﬂa¤›dakilerin hangisinde yöntemi kullan›lacakt›r. verilenlerden yararlan›lm›ﬂt›r? Aç›klama, asl›nda, kan›tlama ile birlikte bir ö¤retici an- A) Karﬂ›laﬂt›rma, tan›mlama, öyküleme lat›m biçimidir. Ö¤retici anlat›mlar›n tümünde amaç, bilginin al›c›ya ulaﬂmas›d›r. Bunlarda aç›kl›k, kesinlik B) Aç›klama, öyküleme, betimleme önemlidir ve nesnel bir bak›ﬂ bu metinlere hâkimdir. C) Tart›ﬂma, karﬂ›laﬂt›rma, öyküleme ÖSYM, aç›klayac›, kan›tlay›c› ve ö¤retici metin tür- lerinin ayr›m›na yönelik sorular sormamakta, aç›k- D) Tan›mlama, örnek gösterme, betimleme layac› anlat›m› di¤er ikisini de kapsayan bir bak›ﬂla de¤erlendirmektedir. Yinede, aç›klay›c› anlat›m›n E) Aç›klama, tart›ﬂma, örnek gösterme daha çok eksik bir bilgiyi tamalamaya dönük kulla- n›ld›¤›n›, kan›tlayac› anlat›mda ikna etme çabas›- ÖSS - 2000 n›n kuvvetle ortaya ç›kt›¤›n› ve yazar›n okuru ka- dar görüﬂlere inand›rmaya çal›ﬂt›¤›n›, ayr›ca ö¤re- çözüm tici anlat›m›, yazar›n, okurun bilmedi¤ini düﬂündü- Parçan›n cümlelerini inceleyelim. ¤ü bir konuyu anlatmakta kulland›¤›n› belirtelim. \"Yöre insan› için kestanenin hem meyvesi hem de Aﬂa¤›daki metinler aç›klay›c› anlat›ma örnektir. kerestesi çok de¤eridir. Çünkü evlerin özellikle d›ﬂ cephesi a¤açtan yap›l›r.(...)\" → Aç›klama Su, insan yaﬂam›n›n temelidir. Tats›z, kokusuz bir s›v›- d›r. ‹nce bir katman durumundayken saydam görünür \"(...) Orman tüm yaﬂam›yla haz›rd›r uzun ve beyaz k›- ancak derinlik artt›kça yeﬂilimsi - mavi bir renk al›r. Çe- ﬂa (...)\" → Betimleme ﬂitli koﬂullara göre, fiziksel özelliklerinde de¤iﬂimler görülür. \"Kar›n habercisi olan \"karak›ﬂ\" birazdan pencerenin pervaz›na tüner. Derinden kurt sesleri gelir. (...)\"\" → Öyküleme Cevap B Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1 / 6 ve 7. sorular› hemen çözelim. 101

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 4.5 Yazar›n kendi düﬂüncesini kabul ettirme çabas›: Tart›ﬂma (‹ﬂteﬂ çat›l› bir eylemsi. Dolay›s›yla birden fazla ki- görmüﬂ anlat›m biçimleridir. Ancak 2005 y›l›ndan ﬂi, taraf veya birden fazla düﬂünce, kavram söz ko- bu yana uygulanan yeni müfredat program›nda, bu nusu.) Dinleyiciye ya da okuyucuya (muhataba) ünitenin daha kapsaml› ele al›nd›¤›n› görüyoruz. kendi düﬂüncemizin do¤ru, di¤erinin yanl›ﬂ oldu- ¤unu belirtti¤imiz ve kendi düﬂüncemizin do¤ru ve Biz de burada, yeni müfedatta bulunan anlat›m güzel, di¤erinin ise yanl›ﬂ ve eksik yanlar›n› / yön- türlerine yer vermeyi, yeni s›nav sisteminin (YGS - lerini ortaya koydu¤umuz anlat›mlard›r. LYS) bunlara bir ﬂekliyle de¤inebilece¤i düﬂüncesi ile uygun gördük. Tart›ﬂmac› anlat›mda amaç, var olan düﬂünceden farkl› bir düﬂünceyi ortaya koymak ve bu düﬂünce- örnek soru nin bir baﬂkas›nca kabul edilmesini sa¤lamakt›r. Edebiyatta geçerli teorilerden birisi de ﬂudur: \"Kötü- Bu tür yaz›larda iddia, ispat, çeﬂitli veriler, örnek- lükleri, tehlikeleri, kinleri, karanl›k iliﬂkileri ortaya ko- leme gibi ögelerden faydalan›labilir. Yazar, anlat›- yarak okuyucunun ders almas›n› sa¤lamak mümkün- ma, okuyucunun dikkatini çekecek ve tart›ﬂ›lacak dür.\" Fakat bunun böyle olaca¤›na garantiniz mi var? durumu ortaya koyacak nitelikte cümlelerle baﬂ- Sizin olabildi¤ince gözler önüne serdi¤iniz olaylar› biz- lar. Daha sonra karﬂ› ç›k›lan görüﬂün çürütülmesi, zat yaﬂamak isteyenler ç›kmayacak m›? ‹ﬂte ben böy- savunulan düﬂüncenin desteklenmesi için ortaya le bir hayat› doya doya yaﬂamal›y›m, diyenler az m› deliller konur, bu deliler örneklerle desteklenir. olacak? Evet, sizler, mesela kin ve ihtiraslar› anlat›r- ken okuyucunun kinini, ihtiras›n› yat›ﬂt›r›yor musunuz, Tart›ﬂma da aç›klama gibi düﬂünce a¤›rl›kl› yaz›lar- yoksa tahrik mi ediyorsunuz; cevap verebilir misiniz? da kullan›lan bir yöntemdir. Deneme, eleﬂtiri, f›kra (köﬂe yaz›lar›) gibi türlerde çokça faydalan›lan bir Parçada a¤›r basan anlat›m biçimi aﬂa¤›dakilerden anlat›m biçimidir. hangisidir? Bir ﬂairin, ﬂiirde mesaj›n de¤il, ritmin (ahengin) A) Aç›klama B) Öyküleme önemli oldu¤u tezini ispatlamaya çal›ﬂt›¤› bir yaz›- C) Örneklendirme D) Betimleme da tart›ﬂma yöntemi söz konusudur. E) Tart›ﬂma Tar›ﬂmac› anlat›mda dil daha çok, göndergesel ve al›c›y› harekete geçir- çözüm me iﬂlevindedir. Yazar mevcut bir anlay›ﬂa karﬂ› ç›km›ﬂ, tereddütleri- Anlatt›¤›m›z bu dört anlat›m biçimi, ÖSYM’nin so- ni dile getirmiﬂtir. Dolay›s›yla sorunun do¤ru cevab› rularda bu güne dek yer verdi¤i, eskiden beri kabul \"tart›ﬂma\"d›r. Cevap E Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1 / 8 ve 9. sorular› hemen çözelim. 4.6 ﬁiirlerin, özgün bir anlat›m biçimi vard›r: Coﬂku ve heyecana ba¤l› (lirik) anlat›m Bu tarz anlat›m, daha çok naz›m türündeki metin- örnek soru lerde görülür. Sanatsal ögeler öne ç›kar; söcükler daha çok mecaz anlam›yla kullan›l›r, söz sanatlar›- ‹stanbul ufuktan na , ahenk unsurlar›na yo¤un biçimde yer verilir. Simâs›n› göstermeden önce Kalbimde göründü Çocuklu¤um, çocuklu¤um Özentili kalbimde bütün çizgileriyle Uzakta kalan bahçeler Bin bir k›y›, bin bir tepesiyle O sabahlar, o geceler Bin bir gecesiyle Gelmez günler çocuklu¤um Bu dizelerde, Z. Osman Saba I. aç›klay›c› dizelerinde ﬂairin duygular›n› öne ç›kard›¤›, okura II. coﬂku ve heyecana ba¤l› bunlar›, seçti¤i sözcükler ve dili kullanma biçimiyle III. gelecekten söz eden yaﬂatt›¤›n› görüyoruz. anlat›m türlerinden hangilerine özgü nitelikler görül- mektedir? A) Yaln›z I. B) Yaln›z II. C) I. ve II. D) I. ve III. E) II. ve III. çözüm Aç›klay›c› anlat›mda bilgi verme esast›r, gelecekten söz eden anlat›mda ise gelece¤e dair anlat›mlar bulu- nur. Oysa bu metin bir ﬂiirdir ve bu ikisini içermiyor. 102 Cevap B Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1 / 10. soruyu hemen çözelim.

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 4.7 Kahramanl›k öykülerinin söze dönüﬂmesi: Destans› (epik) anlat›m Tarihte yaﬂanm›ﬂ bir olay›n, kahramanl›k duygula- örnek soru r›, vatan sevgisi etraf›nda coﬂkulu bir dille iﬂledi¤i metinler, bu anlat›m biçimiyle yaz›lm›ﬂt›r. Bu me- Sevinç Han öteki boylara da elçiler gönderip birleﬂ- tinler ﬂiir de, düz yaz› da olabilir. Bunlarda bir an- mek ve Mo¤ollardan öç almak üzere anlaﬂt›. Hepsi lat›c›, zaman zaman betimlemelerden faydalana- birleﬂerek Mo¤ol üzerine yürüdüler. Mo¤ollar çad›r rak, olay, mekân, zaman ögelerini kullanarak yaﬂa- ve sürülerini bir yere y›¤›p etraf›na hendek kurdular; nanlar› anlat›r. Destans› anlat›m özelli¤i gösteren beklediler. Sevinç Han geldi. Vuruﬂ baﬂlad›. On gün metinlerin amac› ço¤u zaman, bir ulusta ortak savaﬂ oldu. On günde Mo¤ollar üstün geldi. Bunun duygular› harekete geçirmektir. üzerine Sevinç Han, bütün han ve beylere \"Biz bun- lara hile yapmazsak iﬂimiz bitiktir.\" dedi. Ertesi gün Bu metinlerde dilin genellikle heyecan uyand›rma Mo¤ollar, güçsüzlükten kaçt›klar›n› sanarak bunlar› iﬂleviyle kullan›ld›¤› görülür. kovalad›lar. Tatarlar dönüp çarp›ﬂt›lar. Bu sefer Mo- ¤ollar yenildi. Bütün çad›rlar› ovada oldu¤u için Mo- Çanakkale Savaﬂlar›n› anlatan ﬂiirler, yaz›lar; eski ¤ollardan bir aile bile kurtulamad›. Türk destanlar›, ulusunun ba¤›ms›zl›¤› için müca- dele eden birinin hayat›n› anlatan bir film, destan- Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi kul- s› anlat›ma yaslanan ifadeler içerecektir. lan›lm›ﬂt›r? ﬁiir, hikâye, destan, roman, halk hikâyesi gibi türlerde destans› anlat›m A) Destans› (epik) anlat›m kullan›l›r. B) Mizahî anlat›m C) Emredici anlat›m D) Düﬂsel (fantastik) anlat›m E) Tart›ﬂmac› anlat›m çözüm Metinde bir savaﬂ sahnesi anlat›l›yor. Bu tür konu- lar destans› anlat›mla ele al›n›r. Cevap A Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1 / 11. soruyu hemen çözelim. 4.8 ‹nsanlar› eyleme, iﬂ yapmaya yöneltir: Emredici anlat›m ‹nsanlar, bir iﬂi yapmaya, bir eylemde bulunmaya ‹nsan Haklar› Evrensel Beyannamesi ya da bir sorumlulu¤u, iﬂ gerçekleﬂtirmeye zorlan- d›¤›nda emredici ifadeler kullan›l›r. Madde 1: Bütün insanlar, özgür; onur ve haklar bak›m›n- dan eﬂit do¤arlar. Ak›l ve vicdana sahiptirler, birbirlerine Bu anlat›m sözlü veya yaz›l› gerçekleﬂtirilebilir. Bu karﬂ› kardeﬂlik anlay›ﬂ›yla davranmal›d›rlar. esnada emir, telkin ve öneri cümleleri çokça kulla- n›l›r. Bu anlat›m biçiminini ö¤retici ve aç›klay›c› Madde 2: Herkes, ›rk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ve- yönleri de vard›r. ya baﬂka bir görüﬂ, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, do¤uﬂ veya herhangi baﬂka bir ayr›m gözetmeksizin Trafik kurallar›, bir s›nav›n yönetmeli¤i, kullanma bu bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün k›lavuzlar›, siyasî söylevler, bir yar›ﬂman›n ﬂartlar›- özgürlüklerden yararlanabilir. Ayr›ca, ister ba¤›ms›z, n› anlatan metinler, anayasa maddeleri ile vasiyet- ister vesayet alt›nda olsun veya özerk olmayan ya da nâmelerde hep emredici anlat›m öne ç›kar. baﬂka bir egemenlik k›s›tlamas›na ba¤l› ülke yurttaﬂ› olsun, bir kimse hakk›nda, uyru¤unda bulundu¤u dev- Emredici anlat›mla yaz›lm›ﬂ metinlerde dil, genellikle, al›c›y› harekete ge- let veya ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararas› çirme iﬂlevinde kullan›l›r. statüsü bak›m›ndan hiçbir ayr›m gözetilmeyecektir. Madde 3: Yaﬂamak, özgürlük ve kiﬂi güvenli¤i herkesin hakk›d›r. Madde 4: Hiç kimse kölelik veya kulluk alt›nda bulun- durulamaz, kölelik ve köle ticareti her türlü biçimde yasakt›r. (…) Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 1 / 12. soruyu hemen çözelim. 103

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 4.9 Yazarlar gerçekli¤e ba¤l› kalmaz: Düﬂsel anlat›m Son zamanlarda edebiyatta gittikçe yayg›nlaﬂan, örnek soru ra¤bet gören bir anlat›m biçimidir. Özellikle sine- Aﬂa¤›dakilerden hangisi düﬂsel (fantastik) anlat›m›n ma sanat›nda, böyle anlat›mlar›n her geçen gün kullan›ld›¤› metinlerin özelliklerinden biri de¤ildir? daha yo¤un ﬂekilde kullan›ld›¤›n› görüyoruz. Son zamanlar›n en çok okunan kitaplar›, en çok seyre- A) Kiﬂiler tarihten ya da günlük yaﬂamdan al›nm›ﬂt›r. dilen filmleri hep düﬂsel ögelerle bezeli. Peki bun- B) Olay›n meydana geldi¤i mekânlar düﬂsel yönden lar›n özellikleri neler? oldukça zengindir. Düﬂsel anlat›mda konu, ola¤anüstü, fantastik C) Anlat›lanlarda hayal ürünü ögeler vard›r. özelliklere sahiptir, hayal ürünüdür. Zaman ve D) Gerçekleﬂmesi imkâns›z olaylara yer verilir. mekân ögeleri bildi¤imizden çok baﬂkad›r. Zaman, E) Abartma, kiﬂileﬂtirme gibi edebî sanatlar görülür. zaman ötesi; mekânsa s›n›rs›zd›r, gerçeklik s›n›r- lar›yla aç›klanamayan bir yerdir. Kiﬂiler, bildi¤imiz çözüm insanlardan çok baﬂka insanüstü özelliklerle do- B, C, D, E seçeneklerinde düﬂsel anlat›m ögeleri veril- nanm›ﬂt›r. Masallarda, korku romanlar›nda, fan- miﬂ, bunlar› ö¤renelim. Ancak A’daki bilgi yanl›ﬂt›r. tastik ve bilimkurgu romanlar›nda bu anlat›m biçi- Kiﬂiler, gerçekli¤e ba¤l› kal›nmadan kurgulan›r. Fan- mi öne ç›kar. tastik metinlerde dilin ﬂiirsel iﬂlevinden yararlan›l›r. Düﬂsel anlat›m›n görüldü¤ü metinlerde, elbette, Cevap A öyküleme ve betimleme gibi anlat›m biçimleri de kullan›l›r. Fantastik metinlerde, dilin ﬂiirsel iﬂlevinden yararlan›l›r. Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 2 / 1 ve 2. sorular› hemen çözelim. 4.10 ‹nsan gelece¤i bilmek ister: Gelecekten söz eden anlat›m Bu tür anlat›mlarda yazar, gelecekten haber verir, (…) Winston’›n arkas›ndaki tele ekrandan gelen ses do- kendi döneminden sonra yaﬂanacak olaylarla ve kuzuncu üç y›ll›k plan›n hedefleri aﬂt›¤› konusunda ve durumlarla ilgili tahminlerde bulunur. Bu metinle- ham demir hakk›nda hâlâ bir ﬂeyler geveleyip duruyor- rin bir k›sm› bilimsel verilerden hareketle oluﬂturu- du. Tele ekran ayn› anda hem yay›n yapabiliyor, hem lurken bir k›sm› da bilim kurgu ve kehanet niteli- de kaydedebiliyordu. Winston’›n ç›kard›¤› f›s›lt›y› aﬂan ¤indedir. her ses, hemen kayda al›nabiliyordu; üstelik Winston, metal levhan›n egemen oldu¤u görüﬂ alan› içinde bu- Küresel ›s›nman›n olas› etkilerinin anlat›ld›¤› bilim- lundu¤u sürece, iﬂitebildi¤i kadar görülebiliyordu da. sel bir metin, Nosturadamus’un kehanetleri, gaze- Herhangi bir anda seyredilip seyredilmedi¤inizi anla- telerde okudu¤unuz günlük fallar, hava tahmin ra- yabilmeniz olanaks›zd›. Düﬂünce Polisi’nin, ne kadar porlar›, gelecekte dünyan›n ve yaﬂam›n nas›l ola- s›kl›kla ya da nas›l bir sistemle kimi izledi¤i bilinemez- ca¤›na dair yaz›lm›ﬂ romanlar, hikâyeler hep bu di. Her an, canlar› ne zaman dilerse, al›c›y› çal›ﬂt›rabi- anlat›mdan yararlan›larak oluﬂturulmuﬂtur. lirlerdi. Ç›kard›¤›n›z sesin iﬂitildi¤i, karanl›kta olmad›¤›- n›z sürece, her hareketinizin izlendi¤i varsay›m›, içgü- Bu anlat›m biçimi, ihtimaller ve varsay›mar üzeri- düsel bir al›ﬂkanl›k haline dönüﬂmüﬂtü, bununla yaﬂa- ne kuruldu¤undan, metinlerde böyle ifalerlere man›z gerekiyordu - yaﬂ›yordunuz. (…) s›kça rastlan›r. Yandaki metin, George Orwell'in 1949'da yay›nla- nan \"1984\" adl› roman›ndan al›nt›lanm›ﬂt›r. Yazar, 1984'te dünyan›n nas›l bir yer olaca¤›na dair öngörülerini anlatmaktad›r. Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 2 / 3. soruyu hemen çözelim. 104

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 4.11 Söyleﬂmeye ba¤l› anlat›m (diyalog): Karﬂ›l›kl› konuﬂmalar da bir anlat›m biçimidir. Günlük hayatta, roman, hikâye ve tiyatrolardaki örnek soru karﬂ›l›kl› konuﬂma çerçevesinde oluﬂan metinler, bu anlat›m biçimiyle oluﬂmuﬂtur. Ayr›ca ö¤retici Aﬂa¤›dakilerin hangisi, yan›nda belirtilen anlat›m tü- metinlerden sohbet, mülakat ve röportajda da bu rüne örnek olamaz? anlat›m biçimine baﬂvurulur. Sözlü olarak yap›ld›- ¤›nda yani yaz›ya geçirilmemiﬂ hâlinde, jest ve mi- A) Kimi sanatç›lar sanat› yaln›z içerikten ibaret olarak miklerle desteklenir, ses tonu ve vurguyla duygu alg›lar; ama buna kat›lmak mümkün de¤il. Üslubun de¤eri kazand›r›l›r. Ayr›ca görme ve iﬂitmeyle ku- de¤eri reddedilebilir mi? / Tart›ﬂmac› anlat›m rulan iletiﬂim, bu anlat›mda daha da önem kazan›r. B) Pinokyo eliyle burnunu yoklad›; gözlerini aﬂa¤› Tevfik Fikret’in Bal›kç›lar ﬂiirinde bu anlat›mdan kayd›rd›. Burnunu görebiliyordu, upuzundu ve her faydalan›lm›ﬂt›r. Bir bölümünü okuyal›m: yalan›nda uzamaya devam ediyordu. / Fantastik anlat›m Bugün yine aç›z evlatlar›m diyordu peder Bugün aç›z yine lakin yar›n ümid ederim C) Dil; düﬂünme, konuﬂma, yaz›ﬂma ve anlaﬂma arac›- Sular biraz daha sakinleﬂir. Ne çare, kader! d›r. Milli kültürümüzün yayg›nlaﬂmas›ndan, nesil- – Hay›r, sular ne kadar coﬂkun olsa ben giderim den nesile aktar›lmas›nda ve korunmas›nda baﬂl›- Diyordu o¤lu, yar›n sen biraz ninemle otur. ca unsurdur. / Aç›klay›c› anlat›m Zavall›c›k, yine kaç gündür hasta – Olur D) ‹ﬂte, yine bir ramazan geldi. ‹ﬂte, yine gözlerimin Biraz da sen çal›ﬂ o¤lum, sen çabala önünde o eski ramazanlardan biri yavaﬂ yavaﬂ (…) canlan›yor. Eski bir konaktay›m, kona¤›n arkas›n- daki bahçede erik a¤ac›n›n alt›nda topaç çeviriyo- rum. / Söyleﬂmeye ba¤l› anlat›m E) Bahçe kap›s›n›n üzerinden uzanan han›meli, sap› pembe küçük çiçekleri efsunlu kokusuyla yürekle- rimizi coﬂturdu. / Betimleyici anlat›m En az iki kiﬂi aras›nda geçen karﬂ›l›kl› konuﬂmaya diyalog; bir kiﬂinin ken- çözüm di kendine veya içinden konuﬂmas›na monolog (iç konuﬂma) denir. Söyleﬂmeye ba¤l› anlat›m diyologlara dayan›r. Oysa D seçene¤inde böyle bir anlat›m bulunmuyor. Veri- len metinde öyküleme a¤›r basmaktad›r. Cevap D Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 2 / 4. soruyu hemen çözelim. 4.12 E¤lendirirken düﬂündüren metinler: Mizahî anlat›m Bu anlat›m biçimiyle kaleme al›nm›ﬂ metinlerin Kara mizah, güldürmekten çok, düﬂündürmeyi ve yergiyi amaçlayan amac›, okuyucu güldürürken düﬂündürmektir. Bu, mizaht›r. ‹roni ise, kiﬂiyle veya olayla, tersini kastederek alay etmedir. kimi zaman kiﬂilerin zaaflar›, kimim zaman toplu- mun aksayan yönleri, kimi zaman günlük bir olay- Aﬂa¤›daki örnek bir f›krad›r, okuyup biraz gülelim. d›r. Ne olursa olsun bu anlat›m›n temelinde, eleﬂti- Nasreddin Hoca rüyas›nda adam›n biriyle pazarl›k ya- rinin oldu¤unu söylemek yanl›ﬂ olmaz. p›yormuﬂ. Adam: Güldürü ögesi zaman zaman dilin kullan›lma biçi- – 9 akçe. mine dayand›r›l›r; nitekim argo sözcükler bu me- Nasreddin Hoca: tinlerde s›kça kullan›l›r. Mizahî anlat›m, yaz›l› de¤il de sözlü ise, konuﬂmac›n›n hareket, ses tonu, mi- – 10 akçe. mik ve taklitleriyle desteklenir. Gerçekli¤e bu me- tinlerde s›k› s›k›ya ba¤l› kal›nd›¤› söylenemez. Hoca rüyadan uyanm›ﬂ, ellerinde hiç akçe olmad›¤›n› görünce tekrar uykuya dalm›ﬂ ve adama dönerek: F›kra, roman, hikâye, tiyatro, ﬂiir, deneme gibi tür- lerde bu anlat›mdan faydalan›l›r. – Tamam 9 akçe olsun. 105

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ DÜﬁÜNCEY‹ GEL‹ﬁT‹RME YOLLARI – benzetme, karﬂ›laﬂt›rma, tan›mlama, somutlama (so- mutlaﬂt›rma) Anlat›mda (dilin verilerini yaz›l› ya da sözlü olarak ortaya koymada) as›l ve yard›mc› yöntemleri belir- – örneklendirme, tan›k gösterme, say›sal verilerden lemek için bu baﬂl›klar› kullan›yoruz. Ama üniversi- faydalanma... te haz›rl›kta sorular, bu baﬂl›klardan bahsedilme- den (de) sorulabilmektedir. Düﬂünceyi geliﬂtirme gibi yöntemler söz konusudur. Bunlardan ilk sat›rda yolu olarak, olanlar cümlede anlam iliﬂkileri konusunda incelen- di¤inden buraya al›nmad›. Di¤erlerini inceleyelim. 4.13 Örneklendirme / Örnekler düﬂünceyi inand›r›c› k›lar. Anlat›lan olay› veya belirtilen düﬂünceyi pekiﬂtir- örnek soru mek, canl› ve daha anlaﬂ›l›r k›lmak için onu temsil edebilecek bir örne¤e yer vermektir. Tarihte, Türk- Geçmiﬂi Hititlere uzanan Ürgüp'ün taﬂtan yap›lm›ﬂ lerin güreﬂte baﬂar› sa¤lad›¤›n› belirten bir konuﬂ- boz evleri, insan› masallar dünyas›n›n de¤iﬂik evreni- mada Kara Ahmet, Koca Yusuf; ‹stanbul'un çeﬂitli ne götürür. Bomboﬂ bozk›r, uçsuz bucaks›z, yapayal- medeniyetlerin sembollerini taﬂ›d›¤›n› aç›klayan n›z uzar gider bu saman sar›s› diyarda. Modern hey- bir parçada, Aya ‹rini Kilisesi, Sultanahmet Camii; keller gibi özenle yontulmuﬂtur peribacalar› ve dam- baz› padiﬂahlar›n savaﬂta esir düﬂtü¤ünden bahse- lar›nda duman tüten taﬂ evler. Ad›, \"kaya\" anlam›na den bir yaz›da Y›ld›r›m Beyaz›t iyi örneklerdir. gelen \"ur\" ile \"çok\" anlam›na gelen \"köp\" sözcükleri- nin birleﬂmesinden oluﬂan Ürgüp, önce peribacalar› örnek soru demekse, sonra taﬂ›n güneﬂle arkadaﬂl›¤›, rüzgârla dans› demek. Taﬂ, Ürgüp'te öncelikle mesken demek; Ankara, tarihin ﬂaﬂ›rt›c› terkipleriyle doludur. Bura- yaln›zca ma¤ara, kovuk de¤il, enikonu bir mesken. da, kerpiç duvardan ‹yonya tarz›nda bir sütun baﬂl›¤› f›rlar; bir türbe merdiveninin basama¤›nda bir Roma Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisine konsülünün ﬂehre geliﬂini kutlayan bir taﬂ görünür. baﬂvurulmam›ﬂt›r? Ahi ﬁerâfettin'in türbesini, as›rlard›r Greko Romen aslanlar› bekler. Bu yüzden Aslanhane ad›n› alan ca- A) Ayr›nt›lara yer vermeye minin mihrab›nda, Etilerin toprak ve bereket ilahe- B) ‹nsana özgü nitelikleri do¤aya aktarmaya sinden baﬂka bir ﬂey olmayan bir y›lan, meyveler ara- C) Düﬂ gücünden yararlanmaya s›nda dolan›r. D) Öznelli¤e E) Tarihsel de¤erleri örneklerle aç›klamaya Yazar parçan›n ilk cümlesindeki sav›n› inand›r›c› k›lmak için aﬂa¤›dakilerden hangisine özellikle baﬂvurmuﬂtur? ÖSS - 2002 A) Örneklemelere a¤›rl›k verme çözüm B) Öyküleyici anlat›m yolunu seçme C) Konuyu tart›ﬂma içinde sunma A → Parçada Ürgüp ile ilgili pek çok ayr›nt› (Ür- D) Okurun hayal gücüne dayanma güp'ün sözcük anlam›, yörenin nitelikleri) anlat›l›yor. E) Kan›lar›n› öne ç›karma B → \"taﬂ›n güneﬂle arkadaﬂl›¤›, rüzgârla dans› -----\" C → \"insan› masallar dünyas›n›n de¤iﬂik evrenine gö- 1982 türür\" diyen yazar sonra bu evrenden bahsediyor. D → Parçada ço¤unlukla yazar›n kiﬂisel düﬂünceleri çözüm dile getiriliyor. E→– Yazar giriﬂ cümlesinde ortaya koydu¤u iddias›n› ör- neklerle ispatlamaya, inand›r›c› k›lmaya çal›ﬂm›ﬂt›r. Cevap E Cevap A 106

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ 4.14 Tan›k gösterme, yazar›n anlatt›klar›na destek arama çabas›d›r. Anlat›lan düﬂünceyi destekleyici veya pekiﬂtirici örnek soru yöndeki bir sözü, anlatt›klar›m›za dayanak (refe- rans) yapmad›r. Bu söz, genellikle sahibinin ad› da Nurullan Ataç hep eleﬂtirmen olarak düﬂünülmüﬂtür. belirtilerek t›rnak içinde ya da iki virgül aras›nda Oysa Ataç'›n as›l önemi eleﬂtirmenli¤inden de¤il, verilir. Böylelikle yazar, “Bak›n, falanca bile böyle Türkçenin düzyaz› dili olarak kurulmas› yolunda har- düﬂünüyor demek bu hakl› bir düﬂüncedir.” demiﬂ cad›¤› çabadan gelir. O da fark›ndad›r bunun: \"Eleﬂ- olur. tirmen bir öldü mü bir daha kimse anmaz onu.\" der. Ama öte yandan: \"Bir ﬂey kalmayacak m› benden?\" Al›nt› yapma, tan›k göstermeden farkl› bir düﬂün- sorusuna ﬂu alçakgönüllü cevab› verirken gerçek ceyi geliﬂtirme yoludur ve aralar›nda küçük de ol- öneminin nereden geldi¤ini de belirtir: \"Bugün bu ül- sa ayr›mlar vard›r. Al›nt› yapmada, baﬂka birisi kede bir dil kuruluyor; o yap›da benim de bir taﬂ›m hakk›ndaki düﬂüncelerini anlatan yazar›n, anlatt›- vard›r. Ancak, görünmeyen, kimsenin gözüne çarp- ¤› kiﬂinin eserlerinden al›nt› yapmas›, tan›k gös- mayan, ta gerilerde bir taﬂ.\" termede ise kendi düﬂüncelerini desteklemek için o konuda yetkin birinin sözünü kullanmas› vard›r. Bu parçada yazar söylediklerini inand›r›c› k›lmak için aﬂa¤›dakilerden özellikle hangisine baﬂvurmuﬂtur? A) Al›nt› yapma B) Örnek verme C) Tan›mlama D) Karﬂ›laﬂt›rma E) Betimleme ÖSS - 1992 çözüm Yazar söylediklerini inand›r›c› hale getirmek için Nu- rullah Ataç'tan al›nt›lar yapmaktat›r. Cevap A Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 2 / 7. soruyu hemen çözelim. 4.15 Bir metinde farkl› anlat›m özelliklerinden yararlan›labilir. Bu konuyla ilgili s›navda gelen sorular›n bir k›sm›, örnek soru anlat›m›n farkl› özelliklerini araﬂt›rmaya yönelik olabiliyor. Bunlardan biri, say›sal verilerden yarar- Sanki bir ekin denizindeyim. Düzlükte güneﬂin bir lanmad›r. Bunun anlam›, metinde, ekonomik, ista- parças› görünüyor; köz gibi, k›pk›rm›z›. Yer yar›lm›ﬂ tiksel veya bilimsel konularla ilgili anlat›lanlar› pe- da sanki içinden ç›k›yormuﬂ gibi... ‹nceden inceye kiﬂtirmek ve inand›r›c› k›lmak için say›lara dayal› esen seher yeli yüzümü okﬂuyor; burnuma taze ot verileri kullanmakt›r. kokular› geliyor. Bu¤daylar h›ﬂ›rt›larla dalgalan›yor. Burada da¤ taﬂ, yer gök bu¤day kesmiﬂ. ‹nsan kendi- Sorulan bir baﬂka özellikse, duyularla seçilebilen ni bu¤day denizinde kalm›ﬂ san›yor. ayr›nt›lara parçada yer verilip verilmedi¤ine iliﬂ- kindir. Bu parçada hangi duyu organ›yla seçilebilen ayr›nt›- lara yer verilmemiﬂtir? Duyular›n (beﬂ duyunun) neler oldu¤unu (göz / görme, kulak / iﬂitme, deri / dokunma, burun / A) Görme B) Tat alma C) Dokunma koklama, dil / tatma) biliriz. Ama ayr›nt›lara dikkat etmedi¤imizde yanl›ﬂa düﬂebiliriz. Örne¤in, D) Koklama E) ‹ﬂitme – “Ac› bir ç›¤l›k duyuldu“ ifadesinde, tatman›n 1998 – “Rüyas›nda bulutlar›n üzerindeydi“, ifadesinde gör- çözüm menin Parçada yer verilen duyalar› inceledi¤imizde: – “Ferah bir rüzgâr›n esmesini istiyordu“ ifadesinde dokunman›n yeri yoktur. ..... k›pk›rm›z›yd› → görme ‹lgili sorular›n yanl›ﬂs›z çözümü, sat›r sat›r incelen- ..... esen seher yeli → dokunma mesine ba¤l›d›r. Yandaki örne¤i çözelim. ..... taze ot kokular› → koklama ..... bu¤daylar h›ﬂ›rt›larla dalgalan›yor → iﬂitme \"tat alma\"ya yer verilmedi¤ini görürüz. Cevap B 107

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ örnek soru – eksiltili cümleler bulundu¤u – isim cümlelerine yer verildi¤i Güzeldere’de k›ﬂ›n bembeyaz bir sessizlik kaplar her – fiil cümlesi kullan›ld›¤› yan›. ‹lkbaharda taze yeﬂilin, eflatun orman gülleriy- – devrik cümlelerin kullan›ld›¤› le uyumu göze çarpar. Yaz›n koyu bir yeﬂil hâkim – betimleyici sözlerden faydalan›ld›¤› olur da¤lara. Ya sonbaharda? Kay›nlar›n, gürgenle- – ikilemelere yer verildi¤i rin k›rm›z›s›, ›hlamur yapraklar›n›n saman gibi sar›- – de¤iﬂik yap›l› cümleler kullan›ld›¤› s›yla güze direnen çal›lar›n yeﬂili birbirine kar›ﬂ›r. Gü- – ................. zeldere’nin en görkemli zaman›d›r sonbahar. Bu parçan›n anlat›m›yla ilgili olarak aﬂa¤›dakilerden hangisi söylenemez? A) Benzetme yap›lm›ﬂt›r. örnek soru B) Betimleyici ögelere yer verilmiﬂtir. Önce karanl›kta yüzün ›ﬂ›d›. Sis aç›ld›kça kendini ele verdin ‹stanbul. Güverteden bak›nca gözlerine inen C) Öznellik a¤›r basmaktad›r. ayd›nl›¤› gördüm. Demir ald›m. Uzaklaﬂan gemi de¤il, ‹stanbul'du. Kurﬂun kuleler, minareler, u¤ultulu taﬂ D) Bir varl›¤a insana özgü bir nitelik aktar›lm›ﬂt›r. yap›lar, ›ﬂ›yan yüzünle eriyip gittiler boﬂlukta. Ayr›l- d›k. Ama baﬂka kentlere, yeni limanlara do¤ru dü- E) Yinelemelere baﬂvurulmuﬂtur. men k›rd›¤›m bu uzun, hâlâ sonu gelmeyen yolculuk- ta beni yaln›z b›rakmad›n. Gitti¤im ülkelerde hep se- ÖSS - 2007 ni yaﬂad›m. Sen ey, ay yüzlüm benim! çözüm Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi yoktur? “Ihlamur yapraklar›n›n saman gibi sar›s›\" ifadesinde hem benzetme hem betimleme hem de öznellik var- A) Sözcüklerin duygusal anlam›ndan yararlanma d›r. Ayr›ca parçada kiﬂisellik hakim ve betimlemeler de çokça bulunmakta. Bu ifadenin devam›nda \"güze direnen çal›lar\" denmiﬂ ki bu da kiﬂileﬂtirme (D seçe- ne¤i)' dir. Cevap E B) Kiﬂileﬂtirme sanat›na baﬂvurma Bunlar d›ﬂ›nda seçeneklerde gördü¤ümüz birçok C) Betimleyici ö¤eler kullanma ifade var. Bu ifadelere yabanc› de¤iliz. Bir k›sm›na önceki iki ünitede de¤indik, bir k›sm› da zaten ra- D) Hitaplardan yararlanma hatl›kla anlayabilece¤imiz özellikte. Bu ifadelerden baz›lar› ﬂöyle: E) Tan›mlamalarla söyleyiﬂte yo¤unluk sa¤lama – baz› sözlerin gerçek anlam›n›n d›ﬂ›nda kullan›ld›¤› 1991 – tan›mlamalara gidildi¤i çözüm – bir olay›n bir baﬂkas›yla aç›kland›¤› Sözcüklerin duygusal anlamlar›ndan faydalan›lm›ﬂ- t›r: “kendini ele verdin” “beni yaln›z b›rakmad›n”, “... – sözlerin ça¤r›ﬂ›msal anlamlar›ndan faydalan›ld›¤› hep seni yaﬂad›m.” Kiﬂileﬂtirme vard›r: “.. yüzün ›ﬂ›- d›.” , “....ay yüzlüm” Betimleyici ö¤eler kullan›lm›ﬂt›r: – gözlemlere yer verildi¤i “kurﬂun kuleler, u¤ultulu taﬂ yap›lar, yeni binalar” .... – karﬂ›tl›klardan faydalan›ld›¤› Hitaplardan yararlan›lm›ﬂt›r: “Sen ey, ay yüzlüm benim.” – hitaplardan yararlan›ld›¤› Tan›mlamaya yer verilmemiﬂtir. – olaylar›n oluﬂ s›ras›na göre verildi¤i Cevap E – belli bir zaman›n anlat›ld›¤› ‹lgili sorular›n çözümü; – varl›klar›n ay›rt edici özelliklerinin söylendi¤i – bu ve benzeri ayr›nt›lar›n ne anlama geldi¤ini bil- meye – varl›klar›n devinim hâlinde anlat›ld›¤› – bildiklerimizi örnek sorular üzerinde do¤ru ola- – belli bir zaman diliminde yaﬂananlar›n verildi¤i rak uygulayabilmeye ba¤l›d›r. Bir parçada dil bilgisiyle ilgili özelliklerin incelen- Deneyelim. mesi de istenebilir. Bu alandaki sorularda çokça karﬂ›laﬂ›lan baz› kavramlar› belirtelim: 108 Bu alt baﬂl›¤›n pekiﬂmesi için Kavrama Testi 2 / 8, 9, 10, 11 ve 12. soruyu hemen çözelim.

PARAGRAFTA ANLATIM B‹Ç‹MLER‹ Bütün bu anlatt›klar›m›zla ilgili birkaç soru daha çözmekte fayda var. örnek soru örnek soru Dört beﬂ sokak sonra dar ama kalabal›k bir meydana As›l olan, insan›n içine çevirdi¤i bir aynaya yans›yan- ç›kard› yol beni. Karﬂ›ma yüzlerinde yöresel dövme- lara bakmay› bilmesidir. Cenap ﬁehabettin: “‹nsan ler olan, renk renk kaftanlara bürünmüﬂ halay çeken için en büyük kuvvet, kendisini oldu¤u gibi görebil- kad›nlar ç›k›nca bir an 20. yüzy›lda yaﬂad›¤›mdan mektir.” diyor. Gerçekten bunu baﬂarmak güçtür an- ﬂüphe ettim. Davul zurnan›n coﬂkulu ezgilerine hala- cak, bunu baﬂaranlar, yaﬂamda hem kendilerini hem y›n ç›¤l›klar› kar›ﬂ›yor, ellerinde k›pk›rm›z› elma ﬂe- baﬂkalar›n› mutlu ederler. kerleriyle çocuklar, hâllerinden son derece memnun, koﬂuﬂuyorlard›. Kalabal›¤›n aras›ndan bir el sertçe Bu parçada düﬂünceyi geliﬂtirme yollar›ndan hangisi- omuzuma indi. Arkama döndüm, baﬂ›nda beyaz po- ne baﬂvurulmuﬂtur? ﬂusuyla ihtiyar bir adam gülümsüyordu. A) Örnelendirme B) Tan›mlama Parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisinden yararlan›lm›ﬂt›r? C) Tan›k gösterme D) Karﬂ›laﬂt›rma A) Aç›klama - betimleme E) Benzetme B) Betimleme - öyküleme çözüm C) Öyküleme - aç›klama Parçan›n ilk cümlesindeki görüﬂ, Cenap ﬁehabet- tin’in bir sözüyle desteklenmiﬂtir. Yani Cenap ﬁeha- D) Karﬂ›laﬂt›rma - betimleme bettin, tan›k gösterilmiﬂtir. E) Tan›mlama - aç›klama Cevap C çözüm Yaﬂamdan bir kesitin anlat›ld›¤› bu metin, öyküleme özelli¤i taﬂ›maktad›r. Ayr›ca, öyküleyici anlat›m yap›- l›rken betimlemeye de baﬂvurulmuﬂtur: … yöresel dövmeler olan, renk renk kaftanlara bü- rünmüﬂ halay çeken kad›nlar… Cevap B örnek soru örnek soru Biraz ekﬂimsi meyve suyunu içtik. Odada koyun ko- Hürriyet, istedi¤i gibi hareket etmesidir insan›n, ser- kusu vard›. Belli ki hayvanc›l›kla u¤raﬂ›yorlard›. Hava best olmas›d›r. Amaçlar›n› seçme, bunlar› gerçekleﬂtir- s›cak oldu¤undan koku da a¤›rlaﬂm›ﬂt›. D›ﬂar› ç›kmak me için yol belirleme, bu u¤urda çal›ﬂma, hürriyettir. için izin istedim. Kap›n›n tokma¤›n› çevirdi¤imde çi- menliklerde oynaﬂan kuzular› gördüm. Yukar›daki parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi a¤›r basmaktad›r? Bu parçan›n anlat›m›nda aﬂa¤›daki duyular›n hangi- sinden faydalan›lmam›ﬂt›r? A) Betimleme B) Karﬂ›laﬂt›rma A) Görme B) ‹ﬂitme C) Koklama C) Öyküleme D) Benzetme D) Dokunma E) Tatma E) Tan›mlama çözüm çözüm Parçada, duyularla seçilebilecek ayr›nt›lar› bulal›m: … ekﬂimsi meyve suyu… / tatma Bu parçada, hürriyetin iki tan›m› yap›lm›ﬂ; hürriyet … Hava s›cak oldu¤undan … / dokunma tan›mlanarak anlat›lm›ﬂt›r. Nitekim “Hürriyet nedir?” … koku da a¤›rlaﬂm›ﬂt› … / koklama sorusunun cevab› bu anlat›mda yer almaktad›r. … oynaﬂan kuzular› gördüm. / görme ‹ﬂitme duyusuna iliﬂkin bir anlat›m yoktur. Cevap E Cevap B 109

Pages:

Filiz Turan

TURKCE

Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!

Create your own flipbook

TOP SEARCH

business design fashion music health life sports home marketing children

TURKCE

Description: TURKCE

Read the Text Version

Filiz Turan

TOP SEARCH

RELATED PUBLICATIONS