20200928-Disruptive technology

throughout-life/adult-vision-19-to-40-years-of-age/ adult-vision-41-to-60-years-of- age?sso=y Barlett, M. (2004). Analyst: understanding what shapes generation can help the... Credit Union Journal, 8(21), 14-17. Bennett, S., Maton, K., & Kervin, L. (2008). The digital natives' debate: a critical review of the evidence. British Journal of Educational Technology 39(5), 775-786. Bimber, B. (2000). Measuring the gender gap on the internet. Social Science Quarterly 81, 868- 876. Boechler, P., Dragon, K., & Wasniewski, E. (2014). Digital Literacy Concepts and Definitions: Implications for Educational Assessment and Practice. International Journal of Digital Literacy and Digital Competence 5 (4), 1-18. Bonfadelli, H. (2002). The Internet and Knowledge Gaps: A theoretical and empirical investigation. European Journal of Communication, 17, 65-84. Brown, C., & Czerniewicz, L. (2010). Debunking the digital native: Beyond digital apartheid, towards digital democracy. Journal of Computer Assisted Learning, 26(5), 357-369. Bullen, M., Morgan, T., Belfer, K., & Qayyum, A. (2008). The digital learner at BCIT and implications for an e-trategy. Paper presented at the 2008 research workshop of the European distance education network (EDEN). Chinien, C., & Boutin, F. (2011). Defining Essential Digital Skills in the Canadian Workplace. Office of Literacy and Essential Skills, Human Resources and Skills Development Canada. Chung, J., Park, N., Wang, H., Fulk, J., & McLaughlin, M. (2010). Age differences in perceptions of online community participation among non-users: an extension of the technology acceptance model. Computers in Human Behavior, 26 (6), 1674-1684. Chymingui, H., & Lallouna, H. (2013). Resistance, motivations, trust and intention to use mobile financial services. International Journal of Bank Marketing, 31(7), 574-592. Commscope. (2017). The generation Z: Study of Tech Intimates. CommScope, Inc. Cornu, B. (2011). Digital natives: How do they learn? How to teach them. Russian Federation: UNESCO Institute for Information Technologies in Education. 177

Czaja, S., & Sharit, J. (1993). Age differences in the performance of computer-based work. Psychology and Aging, 8(1), 59-67. Davis, F., Bagozzi, R., & Warshaw, P. (1989). User acceptance of computer technology: a comparison of thwo theoretical models. Management Science, 35(8), 982-1003. Der Hovanesian, M. (1999). Spending it, investing it - coming on strong: the children of the baby boomers are affecting spending and investing as significantly as their parents did; the similarity ends there. Wall Street Journal (Eastern Edition), 12. Dimaggio, P., Hargittai, E., Celeste, C., & Shafer, S. (2004). Digital inequality: From unequal access to differentiated use. In K. Neckerman, Social Inequality (pp. 355-400). New York: Russel Sage Foundation. Downes, T. (2002). Blending play, practice and performance: Children's use of the computer at home. Journal of Educational Enquiry, 3(2), 21-34. Ebenkamp, B., & Marciniak, J. (2002). Why aren't they worried? Brandweek, 43(32), 29. Eshet-Alkalai, Y. (2004). Digital literacy: a conceptual framework for survival in the digital era. Journal of multimedia and hypermedia 13(1), 93-106. Fain, D., & Roberts, M. (1997). Technology vs consumber behavior: the battle for the financial services customer. Journal of Interactive MArketing, 11(1), 44-54. Gabel, J. (2017, Oct 18). The age of privacy is over: Understanding the tech behaviour of Gen Z. Retrieved from IT Brief: https://itbrief.co.nz/story/age-privacy-over-understanding-tech- behaviour-gen-z Gerrard, P., Cunningham, J., & Devlin, J. (2006). Why consumers are not using internet banking: a gualitative study. Journal of Services MArketing, 20(3), 160-168. Gui, M., & Argentin, G. (2011). Digital skills of internet natives: Different forms of digital literacy in a random sample of northern Italian high school students. New Media and Society 13(6), 963-980. Hague, C., & Payton, S. (2010). Digital literacy across the curriculum. UK: Futurelab. Hargittai, E. (2008). The digital reproduction of inequality. In D. Grusky, Social Stratification. Boulder: Westview Press. 178

Hargittai, E. (2010). Digital Natives? Variation in Internet Skills and Uses among Members of the \"Net Generation\". Sociological Inquiry, 80(1), 92-113. Hargittai, E., & Hinnant, A. (2008). Digital Inequality: Differences in Young Adjults' Use of the Internet. Communication Research, 35, 602-621. Harris, M., Cox, C., Musgrove, C., & Ernstberger, K. (2015). Consumer preferences for banking technologies by age groups. International Journal of Bank Marketing, 34(4), 587-602. Hartshorne, J., & Garmine, L. (2015). When does cognitive functioning peak? The asynchronous rise and fall of different contitive abilities across the life span. Psychological Science, 26(4), 433-443. Heaney, J. (2007). Generations X and Y's internet banking usage in Australia. Journal of Financial Services Marketing, 11(3), 196-210. Helsper, E., & Eynon, R. (2010). Digital natives: where is the evidence? British Educational Research Journal, 36(3), 504-520. Helsper, E., & Eynon, R. (2010). Digital natives: Where is the evidence? British Educational Research Journal, 36(3), 503-520. Hinrichsen, J., & Coombs, A. (2013). The five resources of critical digital literacy: a framework for curriculum integration. Research in Learning Technology 21. Hoffman, D., & Novak, T. (1998). Bridging the Racial Divide on the Internet. Science (5362), 390- 391. Howard, P., Rainie, L., & Jones, S. (2001). Days and Nights on the Internet: The Impact of a Diffusing Technology. American Behavioral Scientist, 45, 383-404. Hu, P., Chau, P., Sheng, O., & Tam, K. (1999). Examining the technology acceptance model using physician acceptance of telemedicine technology. Journal of Management Information Systems, 16(2), 91-112. JISC. (2014, Mar 6). Developing digital literacies. Retrieved from JISC: https://www.jisc.ac.uk/guides/developing-digital-literacies Jones, S., & Fox, S. (2009). Generations Online in 2009. Washington DC: Pew Internet & American Life Project. 179

Karahanna, E., Straub, D., & Chervany, N. (1999). Information technology adoption across time: a cross-sectional comparison of pre-adoption and post-adoption beliefs. MIS Quarterly, 23(2), 183-213. Karjaluoto, H., Mattila, M., & Pento, T. (2002). Factors underlying attitude formation towards online banking in Finland. International Journal of Bank Marketing, 20(6), 261-272. Kennedy, G., Judd, T., Churchward, A., Gray, K., & Krause, K. (2008). First year students' experiences with technology: are they really digital natives? Australia Journal of Educational Technology, 24(1), 108-122. Kolodinsky, J., Hogarth, J., & Hilgert, M. (2004). The adoption of electronic banking technologies by US consumers. International Journal of Bank Marketing, 22(4), 238-259. Kvavik, R. (2005). Convenience, communications and control: How students use technology. In D. Oblinger, & J. Oblinger, Educating the net generation. Boulder: CO:EDUCAUSE. Kvavik, R., Caruso, J., & Morgan, G. (2004). ECAR study of students and information technology, 2004: Convenience, connection, and control. Lam, J., & Lee, M. (2006). Digital inclusiveness - longitudinal study of internet adoption by older adults. Journal of Management Information Systems, 22(4), 177-206. Lankshear, C., & Knobel, M. (2003). New literacies: Changing knowledge and classroom practice. Buckingham, UK: Open University Press. Laukkanen, P., Sinkkonen, S., & Laukkanen, T. (2008). Consumer resistance to internet banking: postponers, opponents and rejectors. The International Journal of Bank Marketing, 26(6), 440-455. Laukkanen, T., & Kiviniemi, V. (2010). The role of information in mobile banking resistance. The international journal of Bank Marketing, 28(5), 372-388. Livingstone, S., & Bober, M. (2004). Taking up online opportunities? Children's use of the Internet for education, communication and participation. E-Learning, 1(3), 395-419. Livingstone, S., & Helsper, E. (2007). Gradations in Digital Inclusion: Children, Young People and the digital Divide. New Media and Society, 9, 671-696. 180

Loges, W., & Jung, J.-Y. (2001). Exploring the digital divide: internet connectedness and age. Communications Research 28, 536-562. Lorenzo, G., & Dziuban, C. (2006). Ensuring the net generation is net savvy. The EDUCAUSE Learning Initiative. Lu, J., Yao, J., & Yu, C. (2005). Personal innovativeness, social influences and adoption of wireless internet services via mobile technology. The journal of Strategic Information Systems, 14(3), 245-268. Lucas, H., & Spitler, V. (1999). Technology use and performance: a field study of broker workstations. Decision Sciences, 30(2), 291-311. Martin, A. (2005). DigEuLit - a European framework for digital literacy: a progress report. Journal of Eliteracy 2, 130-136. Media Smart. (2015). Mapping Digital Literacy Policy and Practice in the Canadian Education Landscape. Media Smart. Moore, G., & Benbasat, I. (1991). Development of an instrument to measure the perceptions of adopting an information technology innovation. Information Systems Research, 2(3), 192- 222. Morris, M., & Venkatesh, V. (2000). Age differences in technology adoption decisions: implications for a changing work force. Personnel Psychology, 53(2), 375-403. Moyer, V. (2012). Screening for hearing loss in older adults: US preventive services task force recommendation statement. Annals of Internal Medicine, 157 (9), 655-661. Murray, M. (2000). Young Internet users likely to shop for mortgages online. Real Estate Finance Today, 17(45), 1-3. Nasah, A., DaCosta, B., Kinsell, C., & Seok, S. (2010). The Digital literacy debate: an investigation of digital propensity and information and communication technology. Education Tech Research Dev, 58, 531-555. New London Group. (1996). A pedagogy of multiliteracies: designing social futures. Harvard Educational Review 66 (1), 60-92. 181

Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy? . Computers and Education, 59(3), 1065-1078. Oblinger, D., & Oblinger, J. (2005). Educating the net generation. An Educause e-book publication. Ono, H., & Zavodny, M. (2003). Gender and the Internet. Social Science Quarterly, 84, 111-121. Palfrey, J., & Gasser, U. (2008). Born Digital: Understanding the First Generation of Digital Natives. New York: Basic Books. Paul, P. (2001). Getting inside Gen Y. American Demographics, 23(9), 42-49. Perez-Escoda, A., Castro-Zubizarreta, A., & Fandos-Igado, M. (2016). Digital skills in the Z generation: Key Questions for a curricular introduction in primary school. Media Education Research Journal, 71-79. Pinto, M., Cordon, J., & Diaz, R. (2010). Thirty years of information literacy (1977–2007): A terminological, conceptual and statistical analysis. Journal of Librarianship and Information Science. Prensky, M. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants Part 1. On the Horizon, 9(5), 1-6. Ram, S., & Sheth, J. (1989). Consumer resistance to innovations: the marketing problem and its solutions. Journal of consumer marketing, 6(2), 5-14. Roberts, D., Foehr, U., & Rideout, V. (2005). Generation M: Media in the lives of 8-18 year-old. Robinson, L., Cotten, S., Ono, H., Quan-Haase, A., Mesch, G., Chen, W., . . . Stern, M. (2015). Digital inequalities and why they matter. Information, Communication & Society , 18. Rosen, L. (2010). Rewired: Understanding the I-Generation and the Way They Learn. New York: Palgrave Macmillan. Salaway, G., Caruso, J., Nelson, M., & Ellison, N. (2008). The ECAR study of undergraduate students and information technology. Salthouse, T. (2009). When does age-related cognitive decline begin? Neurobiology of Aging, 30 (4), 507-514. 182

Schumm, L., McClintock, M., Williams, S., Leitsch, S., Lundstrom, J., Hummel, T., & Lindau, S. (2009). Assessment of sensory function in the ntional social life, health, and aging project. The Journals of Gerontology, B64 (S1), i76-i85. Sharit, J., & Czaja, S. (1994). Ageing, computer-based task performance, and stress: issues and challenges. Ergonomics, 47(4), 559-577. Spengler, S. (2015). Educators’ Perceptions of a 21st Century Digital Literacy Framework. Doctoral Dissertation, Walden University. Stordy, P. (2015). Taxynomy of literacies. Journal of Documentation 71(3), 456-476. Tapscott, D. (1998). Growing Up Digital: The Rise of the Net Generation. New York: McGraw Hill. Tapscott, D. (2009). Grown up Digital: How the Net Generation Is Changing Your World. New York: McGraw-Hill. Tasmanian Department of Education. (2009). Critical literacy. Tyacke, V.L. & Howell, J. (2018). Digital literacy and Generation Z: The unpacking of expectations. Presentation for ACCE 2018, Sydney. Australia. Venkatesh, V., Morris, M., Davis, G., & Davis, F. (2003). User acceptance of information technology: toward a unified view. MIS Quarterly, 27(3), 425-478. Weiler, A. (2005). Information-seeking behavior in generation-Y students: motivation, critical thinking and learning theory. The Journal of Academic Librarianship, 31, 46-53. Wickremaratchi, M., & Llewelyn, J. (2006). Effects of ageing on touch. Postgraduate Medical Journal, 82(967), 301-304. Yamauchi, T., & Markman, A. (2000). Inference using categories. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory and Cognition, 26(3), 776-795. Yao, Y., & Murphy, L. (2007). Remote electronic voting systems: an exploration of voters' perceptions and intention to use. European Journal of Information Systems, 16(2), 106- 120. Zhang, C., Callegaro, M., & Thomas, M. (2008). More than the Digital Divide?: Investigating the Differences between Internet and Non-Internet Users. In Midwest Association of Public Opinion Research. Chicago IL. 183

Zillien, N., & Hargittai, E. (2009). Digital Distinction: Status-Specific Types of Internet Usage. Social Science Quarterly, 90, 274-291. 184

บทที่ 9 กลุ่มตวั อย่างและระเบยี บวิธีวิจัยสำหรบั การศึกษา Digital literacy and Banking preferences ของประชากรไทย บทนำ การดำเนินวิจัยในสว่ นนมี้ จี ุดประสงคเ์ พ่อื ให้เข้าใจระดับ Digital literacy ของประชากรในประเทศไทยว่า ในปัจจุบนั มีความเข้าใจ ความรู้ และทักษะในการใชง้ านเทคโนโลยดี ิจติ อลประเภทตา่ งๆ อยูใ่ นระดบั ใด เพื่อใชใ้ น การประเมนิ วา่ เมอื่ ระบบเศรษฐกิจมกี ารเปลี่ยนแปลงไปสโู่ ลกดิจติ อลมากย่งิ ขึ้น จะทำให้กล่มุ ประชากรใดประสบ ปญั หาความทา้ ทายในการเขา้ ถึงสนิ คา้ และบริการตา่ งๆ ในรูปแบบดิจติ อล เนอ่ื งจากการชวี้ ัดระดับ Digital literacy นนั้ มอี ยหู่ ลายมติ ิ และในแตล่ ะมติ ิมีข้อคำถามหลายประเภท ดังนั้นงานวิจยั ฉบับน้ีจะนำวิธีการทางสถิติท่ีเรียกว่า Principal Component Analysis (PCA) มาประเมนิ ลดทอน จำนวนตัวแปรจากคำถามหลายคำถามให้เหลอื ตัวแปรเพยี งตัวเดียว ท่ีวดั ระดับ Digital literacy ในแตล่ ะมิติ เพอ่ื ให้เขา้ ใจวา่ กลมุ่ ประชากรในประเทศไทยจะมีระดบั Digital literacy อยู่ในระดับใด เมอ่ื ทราบถงึ ระดับ Digital literacy ของกลุ่มตัวอยา่ งแลว้ นั้น จะนำระดบั Digital literacy ในแต่ละมติ ิ มาหาความสมั พันธ์แบบจบั กลุ่ม หรอื ท่เี รียกว่า Cluster analysis เพ่อื ประเมินตามหลักทางสถติ วิ ่า กลุ่มประชากร ไทยที่มรี ะดบั Digital literacy แตกต่างกนั นั้น มีปจั จัยพ้นื ฐานใดเปน็ ตัวชวี้ ดั และสามารถแบ่งแยกกล่มุ ประชากร ออกเป็นแตล่ ะกลุม่ ได้อยา่ งไร การวิเคราะหน์ จ้ี ะทำใหเ้ ข้าใจว่า อายุ ประสบการณ์ ระดบั รายได้ หรือประเภทของ อาชพี จะเปน็ ตวั แปรสำคัญที่กำหนดระดบั Digital literacy ของประชากรไทย นอกจากจะทำความเขา้ ใจลักษณะพืน้ ฐาน (Characteristics) ท่ีเป็นตวั กำหนดระดบั Digital literacy แล้วนน้ั งานวจิ ยั ฉบับนีจ้ ะทำการเช่อื มโยงกลุ่มของประชากรท่ไี ด้จาก Dluster analysis เพือ่ ประเมนิ ต่อไปว่า ประชากรในแตล่ ะกลุ่มนั้นจะมคี วามพึงพอใจในการเข้าถงึ บริการทางการเงนิ (Financial services) ในรปู แบบใด มขี ้อจำกดั ในการเขา้ ถึงบริการทางการเงินหรือไม่ ข้อมูลที่ได้จากการวจิ ัยในสว่ นนี้ เปน็ สว่ นสำคัญทจ่ี ะตอบคำถามวา่ เมอ่ื รูปแบบการดำเนินธรุ กจิ ในด้าน ต่างๆ ถูกแปรเปลยี่ นไปสูโ่ ลกที่เต็มไปดว้ ยการทำธุรกรรมในรูปแบบดิจิตอลจะทำใหป้ ระชากรบางกลุม่ ของสังคมถูก 185

แปลกแยกออกไปและไม่สามารถเข้าถึงสนิ ค้าและบริการต่างๆอย่างเปน็ ธรรม (Fair) เท่าเทยี ม (Equal) และทวั่ ถึง (Inclusion) หรือไม่ จนเกิดสภาวะทเ่ี รียกวา่ “Digital divide” ดงั ท่ีได้วเิ คราะห์ในบทท่ี 6 ในบทนจี้ งึ มจี ุดประสงค์ทจ่ี ะอธิบายถึงวธิ กี ารเกบ็ ข้อมูล กลุ่มตัวอยา่ งที่ใชใ้ นงานวจิ ัย การออกแบบ แบบสอบถามสำหรบั การวจิ ัย และระเบยี บวธิ วี ิจัยทางสถิตเิ พื่อวิเคราะห์ข้อมูลตา่ งๆที่ได้รับจากการสำรวจ การกำหนดกลมุ่ ตัวอย่าง จากการทบทวนวรรณกรรมในบทท่ี 8 จะพบวา่ งานวิจัยในอดตี พบความสัมพนั ธ์ของ Digital literacy กับ มติ ดิ ้านอายุ ปเี กดิ (เจเนเรชั่น) เพศ ประสบการณ์ในอดีต และลักษณะของครัวเรือน อย่างไรก็ตามอายุและปีเกิด มักจะเปน็ ตวั แปรที่มนี ัยสำคัญในการอธิบายความแตกต่างของระดับ Digital literacy ดงั น้นั เพ่อื ใหก้ ลุ่มตัวอย่าง สำหรบั การวิจยั ในประชากรไทยมีความครอบคลมุ หลายกลุ่มอายุ งานวิจัยฉบับนจี้ ึงใชว้ ิธีการสุ่มตัวอยา่ งทเ่ี รียกวา่ stratified sampling ตามมิติของอายใุ นแต่ละเจเนเรช่ัน เพอื่ ให้มัน่ ใจวา่ กล่มุ ตวั อย่างจะมีการกระจายตัวใกล้เคยี ง กบั การกระจายตัวของประชากรไทยในแตล่ ะเจเนเรชนั่ ให้มากทีส่ ดุ การจำแนกกลมุ่ เจเนเรชน่ั นัน้ ยึดตามนยิ ามที่กำหนดโดย Pew Research center ท่ีกำหนดใหเ้ จเนเรช่ัน Baby boomers คอื ผู้ทเ่ี กิดในช่วงปี ค.ศ. 1946 – 1964, เจเนเรชน่ั X คอื ผู้ทเี่ กดิ ในชว่ งปี ค.ศ. 1965 – 1980, เจเนเรชัน่ Millennials (Y) คือผ้ทู เ่ี กดิ ในช่วงปี ค.ศ. 1981 – 1996 และเจเนเรช่ัน Z คือผทู้ ี่เกิดในช่วงปคี .ศ. 1997 – 2012 โดยหากพิจารณาตามสัดสว่ นประชากรจริงในประเทศไทยในปีพ.ศ. 2560 จะได้สดั ส่วนของกลมุ่ ประชากร ไทยในแตล่ ะเจเนเรช่นั ดงั แสดงในตารางท่ี 9.1 ตารางที่ 9.1 การแบง่ สดั ส่วนกลมุ่ ตัวอย่างตามเจเนเรชน่ั ปเี กิด (ค.ศ.)1 เจเนเรชน่ั สดั ส่วนกลุ่มตัวอย่าง (%)2 22.18% 1946 – 1964 Baby boomers 28.81% 26.43% 1965 – 1980 Generation X 22.58% 1981 – 1996 Millennials 1997 – 2012 Generation Z หมายเหตุ 1 จำแนกปเี กดิ ตามคำนิยามเจเนเรชน่ั ของ Pew Research center 2 สัดส่วนกลมุ่ ตวั อยา่ ง ตามสดั สว่ นประชากรจริงในปพี .ศ. 2560 186

สำหรบั การกำหนดจำนวนกลุ่มตวั อย่างนน้ั จะประเมินในมิติของ Level of precision (ความแมน่ ยำ), Degree of variabilities (ความหลากหลาย) และ Confidence level (ความสามารถในการอนมุ านทางสถิติ) อยา่ งเหมาะสม โดย Level of precision หมายถงึ จำนวนกลุ่มตัวอย่างจะต้องสะทอ้ นกลุ่มประชากรจริงทัง้ หมด และมีความคลาดเคล่อื นในการสมุ่ ตัวอยา่ ง (Sampling error) ให้อยภู่ ายใต้ความคลาดเคล่ือนประมาณ +/- 5% นอกจากนี้ในสว่ นของ Degree of variabilities คอื ความหลากหลายของกลมุ่ ตวั อย่างให้ครอบคลุม ประชากรทุกกลุม่ การสุ่มตวั อยา่ งจงึ ไม่ได้มีการกำหนดสดั สว่ นท่ีชดั เจนวา่ กล่มุ ตัวอยา่ งจะตอ้ งมี เพศ รายได้ หรือ ประเภทของอาชีพในสดั สว่ นใด แตจ่ ะเปน็ การสมุ่ ตัวอย่างแบบงา่ ย (Simple Random Sampling) โดยไม่ได้มีการ กำหนดเงื่อนไขตายตัว ซ่ึงการสุ่มตัวอย่างแบบสุม่ น้ีเป็นวธิ ีหน่งึ ทีจ่ ะทำให้กลุม่ ตวั อยา่ งมีแนวโนม้ ท่จี ะกระจายตวั ใกล้เคยี งกบั การกระจายตวั แบบปกติ (Normal distribution) และสามารถประเมนิ อนุมานทางสถติ ิด้วยวธิ กี าร ทางสถิติตา่ งๆ เพื่อกำหนด Confidence level ของการคาดการณ์ได้อย่างเหมาะสม โดย Cochran (1963) ได้มีการกำหนดวธิ ีการในการหาจำนวนตวั อยา่ งดงั สมการที่ 7.1 โดยที่ Z คอื ตวั แปรสุ่มปกตมิ าตรฐานท่ีสอดคล้องกบั ระดบั ความเชอื่ ม่นั ท่ีกำหนด โดยระดับความเชื่อมนั (1 – α) ในทนี่ ้กี ำหนดให้ เท่ากบั 95% ซึ่งจะให้ไดค้ ่า Z = 1.96, p คอื ค่าทกี่ ำหนดระดบั การกระจายตวั ของตวั แปร ซง่ึ ในทีน่ ี้กำหนดให้ p = 0.5 เพราะเป็นค่าทท่ี ำให้ม่ันใจได้ว่ากล่มุ ตวั อย่างจะมีการกระจายตวั มากทีส่ ดุ (Degree of variability), q คือ 1 – p และ e คอื ระดับของความแม่นย่ำ (Level of precision) ซึ่งในทน่ี ี้กำหนดให้เท่ากับ 5% ������0 = ������2������������ สมการท่ี 7.1 ������2 ดงั นน้ั จะคำนวณ n0 เทา่ กับ 385 โดยหากจะพิจารณาหากลุ่มตัวอย่าง n ทเี่ หมาะสมกับระดบั จำนวน ประชากรทแ่ี ตกตา่ งกนั จะสามารถหาไดจ้ ากสมการที่ 7.2 ������ = ������0 สมการท่ี 7.2 1+(������0������−1) ดงั น้นั เม่อื N เทา่ กับจำนวนประชากรไทยทปี่ ระมาณ 65 ล้านคน จะคำนวณ n ไดเ้ ทา่ กับประมาณ 385 และเพื่อเปน็ การลดความคลาดเคล่ือนจากตวั อยา่ งลง (เน่ืองจากในทางปฏบิ ัตผิ ทู้ ถ่ี ูกสุ่มเลือกอาจไม่ไดต้ อบในบาง คำถามท่ีสอดคล้องกับความเปน็ จริงมากทส่ี ดุ ) จงึ กำหนดใหข้ นาดตัวอยา่ งขน้ั ต่ำสำหรบั งานวิจยั น้ที ่ี 500 กลมุ่ ตวั อย่าง 187

สำหรบั พ้ืนทข่ี องกลุม่ ตวั อยา่ งทเ่ี ก็บในงานวิจยั ฉบบั นน้ี ั้น กำหนดกลมุ่ ตัวอยา่ งแบง่ ตามพืน้ ทใ่ี นเขต กรงุ เทพมหานครและปริมณฑล และตามมติ ิของเจเนเรชน่ั (4 ช่วงอายุ) ดังแสดงในตารางที่ 9.2 ซง่ึ เจเนเรชั่น Z และ Millennial นัน้ ส่วนใหญจ่ ะเปน็ กลมุ่ ตวั อยา่ งที่อยู่ในวัยเรยี น และการเดาสุ่มกล่มุ ตัวอยา่ งมีการกำหนด เงือ่ นไข (Stratified sampling) เฉพาะมิติของเจเนเรช่นั ให้ตรงตามการกระจายตวั ของอายปุ ระชากรไทยเทา่ น้ัน จึงทำให้เม่ือเกบ็ กล่มุ ตัวอย่างในแตล่ ะเจเนเรชนั่ แบบสุ่ม (Random sampling) ทำให้กลุ่มตัวอย่างครอบคลุมตั้งแต่ ระดับช้นั ประถมศึกษาไปจนถึงระดับมหาวทิ ยาลยั ตารางที่ 9.2 การแบ่งพน้ื ท่ีในการเก็บกลมุ่ ตัวอยา่ งจำแนกตามจงั หวดั พื้นท่ี นนทบุรี ปทมุ ธานี สมุทรปราการ กรงุ เทพฯ รวม ช่วงอายุ 7 7 7 90 111 ชว่ งเจเนเรช่นั 10 10 10 114 144 55-73 ปี (Baby boomers) 9 9 9 105 132 7 8 7 91 113 39-54 ปี (เจเนเรชนั่ X) 33 34 33 400 500 23-38 ปี (Millenials) 7-22 ปี (เจเนเรช่ัน Z) รวม ถึงแมว้ ่ากลุ่มตวั อย่างในระดับมหาวทิ ยาลยั จะมีประสบการณ์ ระดบั ความรู้ และวุฒิภาวะ ทีม่ ากกวา่ กล่มุ ตวั อย่างในระดบั ประถมศึกษา แตข่ ้อคำถามของแบบสอบถามทใี่ ชใ้ นการวัด Digital literacy น้ีเป็นคำถามทักษะ พื้นฐานในแต่ละมิตขิ องการใช้ Digital technologies ซึ่งไม่ไดเ้ กย่ี วข้องโดยตรงกบั ระดับการศึกษาในระบบ การศกึ ษาดังนนั้ ความคลาดเคล่อื นของข้อมูลทเ่ี กิดจากการมีระดบั ความรูท้ ีแ่ ตกต่างกันจึงมีผลกระทบทจี่ ำกัด (รายละเอยี ดของแบบสอบถามทใ่ี ชใ้ นการวิจยั แสดงอยู่ในรูปท่ี 9.1 ถงึ 9.7 ซึ่งจะกล่าวถึงในหวั ข้อถัดไป) หากพิจารณาเชงิ ลกึ ถึงผลการเกบ็ กลุ่มตวั อยา่ งสำหรับการวิจยั จะพบวา่ กลุ่มตวั อยา่ งที่อยู่ในวยั เรียนนั้น สว่ นใหญอ่ ยูใ่ นระดับมธั ยมปลายถงึ ระดับปริญญาโท (ประมาณร้อยละ 90 ของกลุ่มตัวอย่าง) มีกล่มุ ตัวอย่างทีอ่ ยใู่ น ระดับประถมเพียง 4 คนเทา่ น้นั โดยรายละเอยี ดของกลุ่มตัวอยา่ งจำแนกตามมิตขิ องระดบั การศึกษาแสดงอยูใ่ น บทที่ 10 รปู ที่ 10.3 ทำให้ผลกระทบของความแตกตา่ งของวุฒภิ าวะ และระดับการศกึ ษาตอ่ คำตอบทไี่ ดร้ บั นนั้ ลด น้อยลง 188

อย่างไรก็ตามดว้ ยข้อกังวลถงึ ความแตกต่างดา้ นประสบการณ์และความรู้ ทอ่ี าจส่งผลต่อระดับ Digital literacy ในบทที่ 11 ทท่ี ำการวเิ คราะห์ความแตกตา่ งของระดบั Digital literacy ในแต่ละชว่ งเจเนเรช่ัน จงึ มีการ วเิ คราะห์ความแตกตา่ งของระดบั Digital literacy ในมติ ิของระดับการศึกษารว่ มด้วย (ตารางที่ 11.6 ถึง 11.9) เพอื่ ให้กลมุ่ ตวั อย่างมีความหลากหลายมากท่สี ุด จงึ มกี ารกำหนดเขตพ้ืนที่ในการเกบ็ กล่มุ ตวั อยา่ งใน จงั หวดั กรงุ เทพมหานครและปรมิ ณฑล ตามตารางที่ 9.3 โดยในแต่ละเขตนน้ั จะมกี ารเกบ็ กล่มุ ตัวอย่างไมเ่ กนิ 27 กลมุ่ ตัวอยา่ ง เก็บท้ังหมดจำนวน 15 เขต ซ่ึงแนวทางการแบ่งเขตนี้มีจดุ ประสงค์เพื่อให้กลุ่มตวั อย่างที่ไดร้ บั มีความ นา่ เชอ่ื ถอื สะท้อนภาพรวมของประชากรท่ีอาศัยในเขตกรงุ เทพมหานครและปริมณฑลมากที่สดุ ปอ้ งกนั ไมใ่ หก้ ลุ่ม ตวั อย่างมีการกระจุกตัวอยู่ในพนื้ ท่ใี ดพนื้ ท่ีหนึ่ง สำหรบั แนวทางในการสำรวจกล่มุ ตวั อยา่ งในแตล่ ะเขตนัน้ จะเปน็ การเดนิ ทางไปยงั สำนักงานเขต เพื่อสุ่มกลุ่มสำรวจจากผทู้ ม่ี าใชบ้ รกิ ารที่สำนกั งานเขต โดยจะใหม้ ีการกระจายตัว ของกลุ่มตัวอยา่ งเป็นไปตามท่ีชแี้ จง้ อยู่ในตารางที่ 9.3 ตารางที่ 9.3 การแบง่ พืน้ ท่ใี นการเก็บกลุ่มตัวอยา่ งจำแนกตามเขตในกรุงเทพมหานครและปรมิ ณฑล อายุ 55-73 ปี 39-54 ปี 23-38 ปี 7-22 ปี รวม เขต พระนคร 6 8 7 6 27 ดสุ ติ 6 8 7 6 27 บางเขน 6 8 7 6 27 หลกั สี่ 6 8 7 6 27 บางกะปิ 6 8 7 6 27 พระโขนง 6 8 7 6 27 ลาดกระบงั 6 8 7 6 27 ดนิ แดง 6 8 7 6 27 จตุจกั ร 6 8 7 6 27 คลองเตย 6 7 7 6 26 ลาดพร้าว 6 7 7 6 26 ดอนเมอื ง 6 7 7 6 26 ราษฎรบ์ รู ณะ 6 7 7 6 26 บางกอกนอ้ ย 6 7 7 6 26 บางบอน 6 7 7 7 27 รวม 90 114 105 91 400 189

รายละเอียดของแบบสอบถามทใ่ี ช้ในการวิจัย แบบสอบถามทใ่ี ชใ้ นการวจิ ัยน้ีจะประกอบด้วย 3 สว่ น ได้แก่ 1) ข้อมลู socioeconomic status ของ กลุ่มตวั อยา่ ง 2) กลุม่ คำถามที่วดั ทักษะความร้ดู า้ นดจิ ิตอล (Digital literacy) และ 3) กลุ่มคำถามที่วัดความพงึ พอใจในการใช้บริการทางการเงิน (Banking preferences) โดยแบบสอบถามในส่วนแรก Socioeconomic status จะมีรายละเอยี ดของคำถามดังรูปท่ี 9.1 ซง่ึ การ สอบถามปัจจัยด้าน Socioeconomic status ของกลุ่มตัวอยา่ ง สอดคลอ้ งกบั ข้อสมมุติฐานและข้อคน้ พบของ งานวิจยั ในอดตี ที่ศกึ ษาปัจจยั ที่มผี ลกระทบต่อระดับ Digital literacy ของประชากร ซึ่งสามารถสรปุ ปัจจัยต่างๆได้ ดงั น้ี 1) อายุ – งานวจิ ัยในอดตี มขี ้อสมมุตฐิ านความสมั พันธ์ของอายุต่อระดบั Digital literacy ในมิตทิ แ่ี ตกต่างกนั เช่น งานวจิ ัยโดย Harris et. al. (2015) ชี้แจงว่าอายุสะทอ้ นลกั ษณะทางกายภาพ (physical) ที่ทำให้ การรบั รู้และเขา้ ถึงเทคโนโลยดี จิ ติ อลไม่เทา่ กัน หรืองานวจิ ัยโดย Prensky (2001) ทเ่ี ชื่อมโยงอายเุ ข้ากบั เจเนเรชั่น และนยิ ามของเจเนเรชั่นใหม่เชน่ Digital natives กบั Digital immigrants เปน็ ต้น 2) ระดับรายได้ – ระดบั รายได้ที่แตกตา่ งกนั สะทอ้ นความสามารถในการเขา้ ถึงเทคโนโลยดี จิ ติ อลและระดบั ความคุ้นเคย ประสบการณท์ ่ีมตี อ่ เทคโนโลยดี จิ ติ อลทีแ่ ตกตา่ งกัน โดยงานวจิ ัยของ Hargittai & Hinnant (2008) พบว่า ผทู้ ่มี รี ายได้น้อยมกั จะมรี ะดบั Digital literacy ที่ตำ่ กวา่ ผู้ทีม่ รี ายไดส้ งู เปน็ ตน้ 3) ประเภทของอาชีพและระดับการศึกษา – ทง้ั สองปจั จยั นี้สะท้อนประสบการณ์และความรู้ในอดีต รวมถึง สะทอ้ นความคุน้ ชนิ ต่อการใช้เทคโนโลยีดิจิตอลในปัจจุบนั ซึ่งจะเปน็ ตวั กำหนดความชำนาญ ทักษะ และ ความรู้ในการใช้งานเทคโนโลยีดิจติ อล โดยงานวิจยั ของ Kvavik (2005) และ Helsper & Eynon (2010) พบวา่ ผทู้ จ่ี บการศึกษาในระดับปริญญาขน้ึ ไป และผู้ท่ีทำงานท่ีอาศยั คุณวฒุ ิ จะมีความสามารถ Digital literacy ทสี่ ูงกว่า ประชากรในกลุ่มอ่นื เป็นต้น 190

รปู ที่ 9.1 แบบสอบถามในส่วนของ Socioeconomic status ส่วนที่ 1 ข้อมูลพื้นฐานของผู้ตอบแบบสอบถาม 1. เพศของทา่ น  ชาย  หญงิ 2. ปี พ.ศ. เกดิ ของท่าน ______________ 3. ท่านกำลงั ศกึ ษาเลา่ เรยี นอย่หู รอื ไม่  ใช่  ไม่ใช่ หาก ใช่ ทา่ นกำลงั ศกึ ษาอยูใ่ นระดบั ใด  ประถมตน้  ประถมปลาย  มัธยมตน้  มธั ยมปลาย  ปรญิ ญาตรี  ปรญิ ญาโท  ปริญญาเอก 4. สถานภาพการสมรสของทา่ น  โสด  สมรส  ม่าย 5. สถานะการทำงานของท่านในปัจจบุ นั  ไม่ได้ทำงานเพราะกำลงั ศกึ ษาเลา่ เรยี น  ไม่ได้ทำงานเพราะยงั หางานทำไมไ่ ด้  ประกอบอาชีพในระดบั ผจู้ ดั การ ขา้ ราชการระดบั  ผู้ปฎบิ ัติงานที่มฝี มี ือดา้ นการเกษตร ป่าไม้ และ อาวุโส และผูบ้ ญั ญัตกิ ฎหมาย ประมง  ประกอบอาชีพในระดับเสมียน  พนักงานบริการหรอื ผจู้ ำหน่ายสนิ คา้  เจ้าหนา้ ท่ีเทคนิคในดา้ นต่างๆ  ช่างฝมี อื และผู้ปฎบิ ตั งิ านทเ่ี กยี่ วขอ้ ง  ผปู้ ฎิบัติงานในโรงงานเชน่ ควบคมุ เครื่องจกั ร และ  ผู้ประกอบอาชีพงานพืน้ ฐาน เช่นแมบ่ ้าน การประกอบ คนขบั รถ และรปภ. เป็นต้น  ทหาร ตำรวจ 6. ชว่ งระดับรายไดเ้ ฉล่ยี ตอ่ ปี ของทา่ น  นอ้ ยกว่า 100,000 บาทตอ่ ปี  100,000 – 299,999 บาทต่อปี  300,000 – 499,999 บาทตอ่ ปี  500,000 – 999,999 บาทต่อปี  1,000,000 – 1,999,999 บาทต่อปี  มากกว่าหรอื เทา่ กบั 2,000,000 บาทต่อปี แบบสอบถามในสว่ นที่ 2 ที่เป็นการวดั ระดบั Digital literacy ของกลมุ่ ตวั อย่างนนั้ จะไม่สามารถวดั ได้ ดว้ ยชุดคำถามเพยี งชุดใดชดุ หนง่ึ เพราะ Digital literacy เปรยี บเสมือนเป็น latent variable หรอื unobserved variables ทไี่ ม่สามารถชวี้ ดั ได้โดยตรง จงึ จำเป็นจะต้องมีการพฒั นาชดุ คำถามทีส่ ะท้อนปจั จยั ทเี่ กย่ี วเนอื่ งกับระดบั Digital literacy โดยชุดคำถามเหลา่ นี้ สามารถจำแนกเป็นประเดน็ ย่อยๆ ออกได้ 4 ดา้ นตามมติ ิที่งานวจิ ัยฉบับน้ี วเิ คราะหว์ า่ สามารถใช้ในการวัดระดับ Digital literacy ไดอ้ ย่างเหมาะสม ได้แก่ 191

1) ขอ้ คำถามท่ชี ้วี ัดการเข้าถึงเทคโนโลยี (Access to digital technologies) หากมีการเข้าถึงเทคโนโลยี ดิจติ อลทหี่ ลากหลาย และสามารถเข้าถงึ ไดอ้ ยา่ งเป็นประจำ ถือเปน็ มิติหนึ่งทส่ี ะท้อนระดบั Digital literacy ในระดับสูง โดยคำถามท่ใี ช้ในแบบสอบถามแสดงใน รปู ที่ 9.2 2) ข้อคำถามทชี่ ้ีวัดถึงทักษะการใช้งานเทคโนโลยีดิจติ อลในแต่ละด้าน (Digital skills) โดยจะเป็นการ ประเมนิ ทักษะพ้นื ฐานทั้งด้านการใช้ hardware และการใช้ software พื้นฐานต่างๆ ตามรายละเอียดใน รปู ท่ี 9.3 3) ขอ้ คำถามทชี่ วี้ ดั ถึงความร้ดู ้านเทคโนโลยดี ิจิตอล (Digital knowledge) เป็นกลุ่มคำถามทว่ี ดั ความรู้ พนื้ ฐานของเทคโนโลยดี จิ ติ อลเชน่ การทำงานของเทคโนโลยีดิจิตอลบางประเภท ประเภทของไฟล์ หรอื การร้เู ท่าทันด้าน cyber securities เป็นต้น ตามรายละเอียดในรูปท่ี 9.4 4) ข้อคำถามทีช่ ว้ี ดั ดา้ นการตระหนกั ถงึ ข้อมูลและสทิ ธิต่างๆในโลกดิจติ อล (Online information awareness) เป็นกลมุ่ คำถามท่ีประเมินวา่ กล่มุ ตวั อยา่ งสามารถจดั การกบั ปัญหาที่เกิดขึน้ ในโลกดจิ ติ อลได้ อย่างไร มคี วามม่นั ใจในการเข้าถงึ ข้อมลู และรู้สทิ ธเิ ง่ือนไขในการใช้ข้อมลู ของผู้อ่นื ในโลกดิจิตอลอยา่ งไร มี รายละเอยี ดดังรปู ท่ี 9.5 5) ชุดคำถามสดุ ท้ายคือกล่มุ คำถามเพื่อประเมนิ ภาพรวมถึงความร้คู วามเข้าใจเทคโนโลยีดิจติ อล ซง่ึ เปรียบเสมือนเปน็ แบบสอบถามเชิงประเมนิ ตนเอง (self-assessment) ในภาพรวมท้ังหมดเพ่ือใชใ้ นการ ทดสอบความสอดคล้องของข้อมลู ซ่งึ ประกอบดว้ ย 4 คำถาม ดงั รูปที่ 9.6 หากพจิ ารณาแบบสอบถามที่จัดทำขน้ึ เพื่อวัด Digital literacy น้ันจะพบวา่ มบี างข้อคำถามที่ใชค้ ำศัพท์ ภาษาอังกฤษ โดยคำศัพท์ภาษาองั กฤษในแบบสอบถามจะใช้ก็ตอ่ เมื่อเป็นคำศัพท์ท่ีในปัจจุบันมีการใช้ทับศพั ท์กนั อยา่ งแพร่หลาย เช่น Microsoft word, smartphone หรือ Web browser เปน็ ต้น อยา่ งไรก็ตาม เนื่องจากกลุม่ ตัวอย่างของงานวจิ ยั ประกอบด้วยกลุม่ คนทีม่ ีอายแุ ตกต่างกันคอ่ นข้างมาก ทำ ใหก้ ลมุ่ ตัวอย่างอาจมีความคุ้นเคยกับคำศัพท์เฉพาะทางเหล่านี้ในระดับท่ีแตกตา่ งกนั หรืออาจมคี วามเขา้ ใจที่ คลาดเคล่อื นได้ วธิ ีการเกบ็ ขอ้ มูลจึงไมใ่ ช่การแจกแบบสอบถามแบบหวา่ นแห หรือยนื่ แบบสอบถามให้กลมุ่ ตัวอย่าง ตอบแบบสอบถามเอง แต่การเก็บข้อมูลจะเปน็ ในลกั ษณะของการทผ่ี ูเ้ กบ็ ข้อมลู ยืนสมั ภาษณ์ถามตอบกับกลมุ่ ตัวอย่างรายบุคคล โดยผเู้ กบ็ ขอ้ มลู จะเปน็ คนจดบันทึกคำตอบลงในแบบสอบถามเท่านัน้ เพือ่ สร้างความม่นั ใจวา่ ข้อมลู ที่ไดร้ บั มีความแมน่ ยำท่ีสดุ 192

รูปท่ี 9.2 แบบสอบถามการวดั ระดับ Digital literacy 7. จำนวน Digital technologies ทคี่ รวั เรอื นของท่านมี Desktop computer จำนวน _____ เครื่อง Tablet จำนวน _____ เครอ่ื ง Laptop/Notebook จำนวน _____ เครื่อง Smartwatch จำนวน _____ เครือ่ ง Smartphone จำนวน _____ เคร่ือง Printer จำนวน _____ เคร่อื ง Smart TV จำนวน _____ เครือ่ ง MP3/4 player จำนวน _____ เครอื่ ง (รวม ลำโพงBluetooth) 8. ทา่ นเคยใช้ Digital technologies ในระดบั ใด ระดับการใช้ ใชไ้ ด้ตามตอ้ งการ ใช้บางคร้ัง ไม่เคยใช้ ไม่รู้จัก Desktop computer (Unlimited access) (Limited access) (No access) (Not sure) Laptop/Notebook     Smartphone     Smart TV     Tablet     Smartwatch     Printer     MP3/4 player     (รวม ลำโพงBluetooth)     9. จำนวนชว่ั โมงต่อวันโดยเฉลี่ยทท่ี ่านใช้ Smartphone ___________ ชว่ั โมงต่อวนั 10. จำนวนช่วั โมงต่อวนั โดยเฉลย่ี ที่ทา่ นใช้ Computer/Laptop ___________ ช่วั โมงตอ่ วัน 193

รูปที่ 9.3 แบบสอบถามถงึ ทักษะการใช้งานเทคโนโลยดี ิจติ อล 11. ทา่ นคดิ ว่าทา่ นมีทกั ษะการใช้งานในแต่ละหัวขอ้ อยูใ่ นระดบั ใด 1 234 5 (ตำ่ มาก) (สูงมาก) ทกั ษะการพิมพด์ ้วย Keyboard    ทกั ษะการค้นหาข้อมลู ทางอินเตอร์เน็ต    อา่ นบทความผ่านหน้าจอคอมพวิ เตอร์    คนุ้ เคยกับการใช้ Social network    Word processor: Word or pages    Spreadsheet: Excel or numbers    Presentation: PowerPoint or Keynote    Video editing: iMovie or MovieMaker    Photo/image editing: Photoshop or Photoscape    Web design software: Dreamweaver or Frontpage      Mobile devices organizer: address book or    calendar Email      Web browser    Instant messaging apps เช่น Line หรอื Messenger    Blog      Video conference    Computer game    194

รูปที่ 9.4 แบบสอบถามความรดู้ ้านเทคโนโลยดี ิจติ อล 12. ทา่ นคดิ วา่ ท่านมรี ะดับความรูค้ วามเขา้ ใจในหวั ข้อดงั กลา่ วอย่างไร 1 234 5 (ตำ่ มาก) (สงู มาก) การทำงานของ computer hardware    เครือขา่ ย Internet    13. ขอ้ ใดคอื สิง่ ทีต่ อ้ ง install ใน computer เพือ่ ใหส้ ามารถใช้ video conference ได้  Scanner  Webcam  Printer  DVD player  ไม่รู้ 14. Digital camera เก็บรูปภาพไวท้ ่ีใด  Battery  Film  Adapter  Memory card  ไมร่ ู้ 15. ไฟล์ AVI และ MP4 คอื ตวั อย่างของไฟล์ประเภทใด  Digital audio file formats  Digital video file formats  ไม่รู้  Digital graphic file formats  Digital text file formats 16. ข้อใดคือคำศัพท์อธบิ าย junk email หรอื ข้อความไม่พงึ ประสงค์  Spam  Firewall  Malware  Spyware  ไม่รู้ 17. ข้อใดคือช่ืออาชญากรรมทพ่ี ยายามลว้ งข้อมูลท่ีอ่อนไหวเชน่ บัตรเครดติ หรือ password เป็นตน้  Synthesizing  Streaming  Phishing  Crowdsourcing  ไมร่ ู้ 18. ขอ้ ใดคอื สมองของคอมพวิ เตอร์  CPU  LAN  RAM  ROM  ไม่รู้ 195

รูปที่ 9.5 แบบสอบถามการตระหนกั ถงึ ขอ้ มูลและสทิ ธติ ่างๆในโลกดจิ ิตอล (Online information awareness) 19. ท่านเคยสรา้ งขอ้ มลู ประเภทใดบ้างในโลก online (ตอบได้มากกวา่ 1 ขอ้ )  ภาษา ตวั อักษร  วิดโี อ  เพลง  ภาพ  Survey หรือ quiz  Websites 20. ทา่ นมคี วามม่นั ใจในการใช้แหล่งข้อมูล Digital ในระดบั ใด 1 234 5 (ตำ่ มาก) (สงู มาก) ตระหนกั รบั ร้วู ่าขอ้ มลู ของทา่ นในโลก Online ถกู นำไปใช้     อย่างไร  รบั รู้เง่อื นไขหากท่านนำภาพ ขอ้ ความ และเสียงจากโลก    ออนไลนไ์ ปใช้เพอ่ื ประโยชนข์ องตนเอง  สามารถบง่ ชี้ website ทป่ี ลอดภยั และน่าเช่อื ถอื    ตระหนกั ถงึ ความเสย่ี งในโลกออนไลนจ์ ากการโจรกรรม   ข้อมูล  รู้วธิ กี ารปอ้ งกันการโจรกรรมขอ้ มลู ในรปู แบบต่างๆ   21. เวลามคี นคอมเม้นตไ์ ม่ดีต่อท่าน ทา่ นจะโตต้ อบหรอื ไม่  ตอบโต้  ไมต่ อบโต้ 22. ท่านเคยช่วยใครทีถ่ ูกกลน่ั แกล้งในโลกออนไลน์หรอื ไม่  เคย  ไมเ่ คย 23. ทา่ นทราบหรือไม่ว่าการกระทำอยา่ งไรผดิ กฎหมายในโลก online  ทราบ  ไมท่ ราบ 24. ท่านเคย report สง่ิ ที่ไมถ่ ดู ต้องที่คณุ เห็น ในโลก online หรอื ไม่  เคย  ไมเ่ คยเพราะคดิ วา่ ไมจ่ ำเป็น  ไมเ่ คยเพราะไมร่ ู้จะทำอยา่ งไร  ไม่เคยเพราะการ report คงไมไ่ ดเ้ ปลย่ี นแปลงอะไร 25. หากท่านพบส่ิงท่ีไมพ่ ึงประสงค์ในโลกออนไลน์ ทา่ นจะทำอยา่ งไร  ออกจาก website เหลา่ นัน้  รายงานบคุ คลทเี่ กยี่ วข้องในโลก offline  รายงานบคุ คลทเ่ี กยี่ วขอ้ งในโลก online  เพกิ เฉย  บอกเพอื่ นฝงู 26. Social network profile ของท่านกำหนดระดับ privacy อยา่ งไร  ไม่มี profile  เฉพาะเพ่ือนเท่านนั้ ที่เหน็  มคี นช่วงตัง้ privacy ให้  ไม่รู้วา่ จะตัง้ อยา่ งไร  ไมร่ ูว้ ่า privacy setting คอื อะไร  ตงั้ เปน็ Public เปดิ เผยทั้งหมดตลอดเวลา 196

รปู ท่ี 9.6 แบบสอบถามการประเมินระดบั ของ Digital literacy ดว้ ยตนเอง 27. สรปุ ความคิดเห็นของท่านเกย่ี วกับ Digital technologies 1 234 5 (ตำ่ มาก) (สูงมาก) ทา่ นคิดวา่ ทา่ นมคี วามรดู้ า้ น Digital literacy ในระดบั ใด      ทา่ นชอบทจี่ ะศึกษาเก่ยี วกบั Digital technologies บอ่ ย      เพียงใด ท่านร้สู ึกวา่ อยลู่ า้ หลงั คนอน่ื ในเรอ่ื ง digital technologies      ทา่ นคิดวา่ เป็นส่งิ สำคัญท่ีจะต้องพฒั นาทกั ษะดา้ น digital      สำหรบั แบบสอบถามในสว่ นท่ี 3 จะเปน็ ชดุ คำถามทีป่ ระเมินความพึงพอใจ ความต้องการใช้ผลิตภัณฑ์ และบรกิ ารทางการเงนิ ในมิติตา่ งๆ ซง่ึ เปน็ ชดุ คำถามทเี่ ปน็ เปา้ หมายของงานวจิ ยั เพื่อประเมนิ ว่าระดบั Digital literacy และลักษณะของประชากร เปน็ ปัจจยั ที่กำหนดพฤติกรรมการใช้ผลติ ภัณฑ์และบรกิ ารทางการเงนิ หรือไม่ และมีผลกระทบต่อการให้ความสำคญั ของ Digital banking อยา่ งไร รายละเอยี ดของคำถามตา่ งๆ เหล่านเี้ ปน็ ดัง รูปท่ี 9.7 197

รปู ที่ 9.7 แบบสอบถามการประเมินความพงึ พอใจ ความตอ้ งการใช้ผลิตภณั ฑแ์ ละบรกิ ารทางการเงนิ ในมติ ิตา่ งๆ 28. ปัจจบุ นั ท่านใชบ้ ริการดา้ นใดบา้ งจากธนาคารพาณิชย์ (ตอบไดม้ ากกว่า 1 ข้อ)  บัญชีเงนิ ฝาก หรือสลากออมทรัพย์  เงินกู้  เช็ค  บัตรเครดติ  กองทนุ รวม  ผลิตภัณฑป์ ระกนั 29. จำนวนธนาคารพาณชิ ยท์ ที่ ่านเป็นลกู คา้ จำนวน ________________ แห่ง 30. ท่านเปน็ ลูกค้าธนาคารมาแล้วกีป่ ี จำนวน ________________ ปี 31. หากท่านเป็นลกู คา้ ธนาคารหลายแห่ง ทา่ นมีสาเหตุอยา่ งไร (ตอบได้มากกว่า 1 ขอ้ )  ใช้ ATM ไดห้ ลายธนาคาร  มีเงนิ กหู้ ลายธนาคาร  เขา้ ถึงสาขาของธนาคารได้สะดวก  ดอกเบ้ียเงินฝากจูงใจให้เปน็ ลกู คา้ หลายธนาคาร  ธนาคารที่รับเงนิ เดอื นเป็นคนละธนาคารกับท่ี  เพ่อื เปน็ ลกู คา้ ธนาคารเดยี วกบั เพอื่ นและคนใน ตัวเองตอ้ งการ ครอบครวั  มีบตั รเครดติ หลายธนาคาร  มงุ่ เน้นใช้บรกิ ารคนละดา้ นในแตล่ ะธนาคาร 32. ขอให้ท่านเลือกสาเหตุที่ทำให้ทา่ นตดั สินใจเป็นลกู ค้าธนาคาร (เลือกได้ 3 ขอ้ )  การแนะนำของเพ่ือนและครอบครัว  มสี าขาอยู่ทีท่ ำงานหรือสถานศกึ ษา  อัตราดอกเบ้ียเงนิ ฝากจงู ใจ  อตั ราดอกเบ้ียเงนิ กู้จงู ใจ  ค่าธรรมเนียมนา่ สนใจ  จำนวนตู้ ATM ทำใหส้ ะดวก  มี Mobile app ทต่ี อบสนองความตอ้ งการ  มีสาขาท่ีเข้าถึงสะดวกสบาย 33. ทา่ นใชบ้ รกิ ารตู้ ATM บ่อยเพยี งใด  เฉล่ยี เดือนละ 1-2 ครง้ั  เฉลี่ยเดือนละ 2-4 คร้งั  เฉลย่ี เดือนละ 4-8 ครั้ง  เฉลี่ยมากกวา่ 8 ครัง้ ตอ่ เดือน 34. ข้อความใดสะท้อนตวั ตนของธนาคาร ที่ทา่ นต้องการเห็นในอนาคต (เลอื กได้ 3 ขอ้ )  การมีนวัตกรรมและเทคโนโลยี  พนกั งานธนาคารเขา้ ถงึ งา่ ย  นำเสนอผลติ ภัณฑแ์ ละบรกิ ารท่ีจำเพาะเจาะจงกับตัวทา่ น  ความรวดเร็วในการซอื้ ผลติ ภณั ฑแ์ ละบรกิ าร  การมผี ลติ ภัณฑ์และบริการทรี่ อบด้าน  การมีความเช่ยี วชาญอย่างมากในบางผลติ ภณั ฑห์ รอื บรกิ าร  ค่าธรรมเนยี มต้องตำ่  อตั ราดอกเบ้ียตอ้ งตำ่  มีความโปร่งใส สามารถเปรียบเทยี บราคาได้  มคี วามนา่ เช่อื ถอื  การมีพนั ธมติ รรา้ นค้าทหี่ ลากหลาย 198

รูปที่ 9.7 (ตอ่ ) แบบสอบถามการประเมนิ ความพงึ พอใจ ความตอ้ งการใช้ผลิตภัณฑ์และบริการทางการเงนิ ในมิติตา่ งๆ 35. ในอีก 5 ปีขา้ งหนา้ ท่านอยากใหธ้ นาคารใหค้ วามสำคัญกบั บริการในดา้ นต่างๆเหล่านี้ในระดับใด 1 234 5 (ตำ่ มาก) (สูงมาก) บริการผา่ น Mobile banking ท่รี อบด้าน    บรกิ ารผา่ น Online banking (Computer) ทรี่ อบด้าน    ได้รบั การแจ้งเตอื น Notification เกี่ยวกบั ธรุ กรรมต่างๆทาง    smartphone ไดร้ บั email แจ้งเตอื นในการชำระเงินหรอื เรือ่ งการเงนิ ตา่ งๆ    ความสามารถในการเปิดบญั ชีผ่าน mobile banking    ความสามารถในการเปิดบญั ชผี า่ น online banking (Computer)    ความสามารถในการติดต่อพนักงานธนาคารผ่าน Chat bot    ความสามารถในการติดตอ่ พนกั งานธนาคารผ่าน video call    การทรี่ ายละเอียดผลติ ภัณฑแ์ ละบรกิ ารตา่ งๆของธนาคารเปดิ เผยอยา่ ง      ละเอียดบน Website และช่องทาง online พูดคยุ กบั พนักงานธนาคารแบบ Face-to-face    สาขาธนาคารอยใู่ นพนื้ ทีเ่ ขา้ ถงึ สะดวก รวดเรว็    ความสามารถทจี่ ะฝากเชค็ ผา่ น smartphone    จำนวนตู้ ATM หลายพนื้ ที่ เข้าถงึ สะดวก    ธนาคารจะต้องมเี ครือ่ ง automatic ท่ีทำไดห้ ลายอยา่ งเชน่ ฝากเงนิ และ      update สมดุ บัญชี เปน็ ต้น ธนาคารตอ้ งมีพนั ธมติ รรา้ นคา้ ทหี่ ลากหลายเพ่อื เชอ่ื มโยง Promotions      และบรกิ ารต่างๆ ธนาคารวิเคราะหข์ อ้ มลู การใช้งานของลูกคา้ จนสามารถนำเสนอบริการที่      ตอบโจทย์ความต้องการ ธนาคารเช่ือมโยงบรกิ ารทง้ั off-line, online, mobile, chat และ call      เขา้ ถึงกัน ธนาคารเช่ือมโยงกบั Platform ตา่ งๆท่ลี ูกค้าใช้บริการประจำ เชน่    Line, Facebook, Instagram เปน็ ต้น 199

ระเบียบวิธวี ิจยั นอกจากการวเิ คราะห์ผลลพั ธ์ของแบบสอบถามดว้ ยวิธีสถติ ิเชงิ พรรณา (Descriptive statistics) ในแตล่ ะ มิตแิ ลว้ นน้ั จะมกี ารวเิ คราะห์ด้วย Principle Component Analysis เพือ่ นำเสนอเปน็ แนวทางในการกำหนดเปน็ ตัวแบบการคำนวณ (Scoring model) สำหรบั การชี้วดั Digital literacy สำหรับประชากรในประเทศไทย ซงึ่ แบบสอบถามท่งี านวิจยั ชิ้นน้ีพัฒนาขึน้ และ Scoring model ทนี่ ำเสนอสามารถนำไปต่อยอดใช้เพื่อวดั Digital literacy ของประชากรไทยเป็นวงกว้างตอ่ ไปได้ในระยะยาว นอกจากการวิเคราะหด์ ้วย PCA เพ่ือสรา้ งตวั แบบในการคำนวณระดบั Digital literacy แล้วน้ัน จะมกี าร นำระดับ Digital literacy ของกลุ่มตวั อย่างมาทำการจัดกลมุ่ วเิ คราะหด์ ว้ ย Cluster analysis เพ่ือจำแนกกลมุ่ ตัวอยา่ งตามหลักการทางสถติ ิท่ถี กู ต้อง การแบ่งกลุม่ ตวั อย่างออกเปน็ กลุ่มย่อยน้ีจะนำไปประเมนิ ต่อว่าปัจจัย Socioeconomic status ในลักษณะใดจะเปน็ ปัจจยั ทบี่ ง่ ช้ีแบง่ แยกกลุ่มตัวอย่างทม่ี ีระดับ Digital literacy คนละ กล่มุ อยา่ งมีนัยสำคญั ซ่ึงจะทำใหเ้ ห็นภาพวา่ ประชากรกลุ่มใดจะประสบปัญหาความทา้ ท้ายหรือเสียเปรยี บในโลก ยคุ digital ผลลพั ธท์ ไี่ ด้จากการแบง่ กลมุ่ Cluster analysis จะนำไปประเมินต่อไปวา่ แตล่ ะกลุ่มตัวอย่างที่มีระดับ Digital literacy ทตี่ า่ งกนั นั้น มีพฤติกรรมการเข้าถึงบรกิ ารทางการเงิน และความต้องการบรกิ ารทางการเงินใน อนาคตแตกต่างกันอยา่ งไร สามารถแบ่งแยกความต้องการบรกิ ารทางการเงินในแตล่ ะประเภทตามระดบั Digital literacy อย่างมนี ยั สำคัญไดห้ รอื ไม่ ซึ่งแนวทางการทดสอบจะใช้วธิ ีการทางสถติ ิท่ีเรยี กวา่ T-test และ Duncan’s Multiple range test สำหรบั รายละเอยี ดทางทฤษฎีของแตล่ ะระเบียบวิธวี ิจัย สรุปไดด้ ังน้ี 1) Principal component analysis Principal component analysis (PCA) คอื วิธีการทางสถิติทถี่ ูกนำมาใช้เพ่อื ลดจำนวนตัวแปรจาก จำนวนตัวแปรทเี่ ก็บมาจากหลายคำถาม ซึ่งการทำวจิ ัยในแขนงวิชาสมั คมศาสตร์นั้นมกั มีความจำเปน็ ทจี่ ะตอ้ งเกบ็ ข้อมูลจากหลากหลายคำถามเพื่อใชใ้ นการวัดมติ ิใดมิติหน่ึง เพราะมิติทว่ี ดั มักจะเป็นมิตเิ ชงิ คุณภาพที่ไม่มที ฤษฎีท่ี ชดั เจนวา่ จะต้องวดั จากคำถามใด วธิ ี PCA นี้จงึ จัดอยู่ในกลุ่มวิธีการทางสถิตทิ ่ีเรียกวา่ Variable reduction techniques ซง่ึ การชว้ี ดั มิติใด มิตหิ นึ่งด้วยหลายชุดคำถาม แล้วนำข้อมูลท่ีไดร้ บั จากทกุ ชุดคำถามมาทำการวิเคราะห์ PCA นน้ั ดีกวา่ การเลือก 200

คำถามใดคำถามหนึง่ มาสะท้อนมิติทีต่ ้องการวัด เพราะการเลอื กเพยี งคำถามเดยี วจะทำใหต้ อ้ งละทง้ิ ข้อมูลท่ีได้รบั จากคำถามอ่นื ๆ ซึ่งส่งผลตอ่ ความแมน่ ยำในการวดั ผลได้ วิธีการของ PCA ที่ใช้ในการลดจำนวนตัวแปรลงนนั้ จะเป็นกระบวนการในการพยายามสรา้ งสมการ ผลรวมเชงิ เส้น (Linear combination) ของตัวแปรตา่ งๆท่ีสะทอ้ นมิติที่ต้องการวดั โดยคา่ สัมประสทิ ธิ์ของแต่ละ ตัวแปรในสมการผลรวมเชงิ เส้นจะไม่ใช่ค่าสมั ประสิทธิท์ ่เี กดิ จากการกำหนดโดยผู้วจิ ัย เพราะการรวมตัวแปรด้วย สมการทก่ี ำหนดด้วยผู้วจิ ัย อาจไม่ได้เป็นสมการทเ่ี หมาะสมที่สดุ ทีส่ ะท้อนการกระจายตัวและความหลากหลายของ ขอ้ มลู ในแต่ละตวั แปร ทำให้เกดิ ความเส่ียงทส่ี มการทก่ี ำหนดน้ันขาดข้อมูลบางดา้ น สำหรบั คา่ สมั ประสิทธิท์ ี่ PCA ใชใ้ นการสร้างสมการผลรวมเชงิ เส้นนนั้ จะเป็นคา่ สัมประสิทธท์ิ ีท่ ำให้ความผนั แปรของการคำนวณผลท่ไี ด้จาก สมการเชิงเสน้ ทส่ี รา้ งมาสามารถอธิบายความผันแปรรวมของแตล่ ะตวั แปรท้งั หมดใหไ้ ด้มากทส่ี ุด กระบวนการในการหาสมการผลรวมเชิงเสน้ น้ี PCA ไมไ่ ด้พยายามหาเพียงสมการเดียว แตจ่ ะคำนวณหา ความเป็นไปได้หลายสมการ โดยหากตวั แปรทีน่ ำมาลดทอนเพือ่ สร้างเปน็ ปัจจยั เดยี วมีทง้ั หมด 4 ตวั แปร กระบวนการ PCA จะสามารถหาสมการผลรวมเชิงเสน้ ที่สะท้อนข้อมูลของ 4 ตวั แปรได้ 4 สมการ ซง่ึ แต่ละสมการ ทห่ี าไดน้ นั้ อยภู่ ายใตส้ มมติฐานที่ไม่มีความสัมพนั ธร์ ะหว่างกนั หรือในทางสถิตเิ รียกวา่ มีลักษณะ Orthogonal ระหว่างกนั สมการผลรวมเชิงเสน้ แต่ละสมการที่คำนวณมาได้จะเปน็ สมการที่ใช้ในการสะท้อนมิติท่ตี ้องการวัดซึง่ จะถกู เรยี กวา่ Principal component (PC) ยกตวั อยา่ งเช่น หาก Principal component ที่หาได้มผี ลดังตารางท่ี 9.4 ค่า % of variance คือ ความสามารถของแต่ละสมการในการอธบิ ายความผันแปรรวมทง้ั หมดของทุกตัวแปรท่ีใช้ในการสรา้ ง Principal component เน่อื งจากมี 4 ตัวแปรที่ใช้ในการสรา้ งสมการจึงสามารถหา Principal component ได้ทง้ั หมด 4 ค่า โดยค่า eigenvalue คือตัวเลขทางสถติ ทิ ส่ี ะท้อนความผนั แปรของแต่ละสมการ ซง่ึ Principle components ทดี่ คี วรมคี ่า eigen values ทมี่ ากกวา่ 1 (Kaiser, 1960) เพราะจะบ่งช้ีวา่ ตวั แปรตา่ งๆที่วดั มาได้นั้น เม่ือนำมา ประเมินรวมกนั ภายใต้ Principal component หนึง่ จะสามารถอธบิ ายความแปรปรวนรวมท้งั หมดได้ดีทส่ี ดุ ตารางท่ี 9.4 ตวั อยา่ งของผลลัพธจ์ าก Principal component analysis Component Eigenvalues % of Variance 1 2.455 61.372 2 0.780 19.512 3 0.530 13.246 4 0.235 5.870 201

2) Cluster analysis Cluster analysis เป็นวิธีการทางสถิตทิ ่ีมกี รอบแนวคิดในลกั ษณะเดยี วกับ Discriminant analysis และ ANOVA แตม่ ีความแตกต่างกันคือ Discriminant analysis กับ ANOVA นนั้ อยภู่ ายใต้สมมติฐานท่ีผวู้ จิ ัยมีทฤษฎี หรือตวั ชว้ี ัดบ่งชี้ชดั เจนว่ากลุ่มตวั อย่างจะถูกแบง่ ออกเปน็ กี่กลมุ่ แล้วจงึ ศึกษาต่อไปวา่ กล่มุ ตัวอย่างทแี่ บ่งไดน้ น้ั มี คา่ ของตัวแปรบางตวั ที่แตกต่างกันอย่างมนี ัยสำคัญหรือไม่ (ANOVA) หรือวิเคราะห์ว่ามีปัจจยั ตัวแปรต้นตวั ใด ท่ี เป็นตัวบง่ ชี้การแบง่ กลุ่มอย่างมนี ัยสำคัญ (Discriminant analysis) แต่ในสว่ นของ Cluster analysis นน้ั ผวู้ ิจยั ไมส่ ามารถแบง่ กลุม่ ตวั อยา่ งออกเปน็ แต่ละกล่มุ กอ้ นได้ตัง้ แต่ ตน้ เพยี งแต่สามารถวัดคา่ ตวั แปรในมิตติ า่ งๆของกลุ่มตวั อยา่ งได้เท่านัน้ ดงั นน้ั Cluster analysis จึงเป็นวธิ กี าร ทางสถิตใิ นการทำความเข้าใจค่าตัวแปรทส่ี นใจวา่ จะสามารถนำมาใช้ในการแบง่ กลมุ่ ตัวอย่างออกไดก้ ี่กลุม่ วธิ ีการทางสถติ ิที่ใช้ในการแบ่งกล่มุ ตัวอยา่ งออกเปน็ กลมุ่ ก้อนนจี้ ะใชว้ ิธีการวดั ระยะหา่ งของแตล่ ะกลุ่ม (The degree of distances) โดยจะพยายามหาวธิ ีการแบ่งกลุ่มทส่ี ามารถได้ ค่าระยะห่างของแตล่ ะกล่มุ ที่มาก ทสี่ ดุ ซง่ึ วิธีการทางสถิติที่ใชใ้ นการคำนวณหาคา่ ระยะห่างระหวา่ งกล่มุ นี้มีสองประเภทได้แก่ 1) k-means clustering และ 2) Hierarchical clustering งานวิจยั ฉบับนเ้ี ลือกใชว้ ธิ ี k-means clustering เพราะเป็นวธิ ที ีส่ ามารถคำนวณหาจำนวนกลมุ่ (k) ทดี่ ี ทีส่ ุดในการแบ่งกลุม่ ตวั อยา่ งออกเปน็ กลุ่มย่อยๆท่มี ีระยะห่างระหวา่ งกนั มากทสี่ ดุ ในขณะท่วี ธิ กี ารของ Hierarchical clustering นน้ั จะเปน็ วิธกี ารทพ่ี ยายามแบ่งกลุม่ ยอ่ ยออกเป็นลำดบั ข้ันให้มากท่สี ุดจนจำนวนกลมุ่ ท่ี แบ่งเทา่ กบั จำนวนตวั อย่างที่มีในการวจิ ัย ดังน้ันผลลัพธท์ ไี่ ด้จากวิธกี าร Hierarchical clustering จงึ อาจทำให้ยาก ในการสรปุ ว่ากลมุ่ ตัวอย่างควรถกู แบ่งแยกออกเปน็ ก่ีกลุ่มท่ีดีทีส่ ุด วิธีการของ k-means clustering จะเริ่มจากการพยายามค่อยๆแบ่งแยกกลมุ่ ตัวอยา่ งทีละตัวอยา่ งไปยงั กลมุ่ ก้อนหน่งึ ๆ จนกว่าตวั แปรทใ่ี ช้ในการแบ่งกลมุ่ นั้นบง่ บอกว่า กลุ่มตัวอยา่ งท่ีอยู่คนละกลุ่มมีคา่ ตัวแปรดังกลา่ ว แตกตา่ งกนั อย่างมนี ัยสำคัญหรอื ในทางวิชาการเรียกวา่ “The measure of heterogeneity between groups” ในขณะทกี่ ลุ่มตัวอยา่ งที่อยู่ในกลุม่ เดยี วกนั มีค่าตวั แปรดังกลา่ วคลา้ ยคลงึ กนั ไมไ่ ด้แตกต่างอยา่ งมนี ยั สำคญั หรือ ในทางวชิ าการเรียกว่า “The measure of similarity within groups” กระบวนการของ k-means clustering จะมีการกำหนดขอบเขตการแบง่ กล่มุ (Partitioning method) ของขอ้ มูลจากกลุ่มตัวอย่าง n จำนวนออกเป็นจำนวน k กลุ่ม (Clusters) ซ่งึ ถือเปน็ การแบง่ กลมุ่ ในลกั ษณะทผ่ี ้วู ิจยั เพียงกำหนดตัวแปรที่ใชใ้ นการแบง่ กลุ่มเท่านัน้ แต่ไม่ไดก้ ำหนดเงือ่ นไขในการแบง่ กลุม่ ลว่ งหนา้ ว่าควรมเี งอ่ื นไขใด 202

(No predefined classes) ดงั น้นั วธิ กี ารนี้จึงเรียกวา่ Unsupervised classification โดยวธิ ีการน้จี ะพยายามหา จำนวน k กลมุ่ ท่ีทำให้ผลลพั ธ์ของการแบง่ partition นั้นดที ี่สดุ การแบ่งกล่มุ จะเปน็ การวดั ระยะหา่ งจากจดุ ศูนยก์ ลางของแต่ละกลมุ่ วา่ แตกต่างมากน้อยเพยี งใด กระบวนการกำหนดระยะหา่ งระหวา่ งกลมุ่ จะเริ่มจากการทดลองกำหนดจำนวนกลุ่มท่ตี ้องการแบ่งแยก เบอื้ งต้น แลว้ กำหนดคา่ เฉล่ยี (means หรอื centroid) ข้ึนมาของตัวแปรท่ีใชใ้ นการแบง่ กลุม่ ของแต่ละกลมุ่ ทดลองเลือกกลุ่มตวั อย่างท่ใี กล้เคยี ง centroid มาอยู่ในกลุ่มเดียวกัน และหาค่าเฉล่ียของกลุ่มตัวอย่างท่ที ดลอง แบ่งนเี้ ปน็ คา่ centroid ใหมส่ ำหรบั การคดั เลือกกลมุ่ ตัวอย่างอืน่ มาอยู่ในกลมุ่ ในครั้งถัดไป กระบวนนจ้ี ะเกดิ ข้นึ ไป เรื่อยๆจนคา่ เฉลย่ี ของแต่ละกลมุ่ ทแี่ บง่ มีค่า centroid ทแ่ี ตกต่างกันอยา่ งมนี ยั สำคญั ตามรูปท่ี 9.8 รปู ท่ี 9.8 The K-means Clustering Method อยา่ งไรกต็ ามการแบ่งกลมุ่ ตวั อย่างด้วยวธิ ี Cluster analysis นไี้ มไ่ ดก้ ารันตี ว่ากลุ่มที่แบ่งจะเปน็ กลมุ่ ที่ สามารถอธิบายได้ดว้ ยหลกั เหตุและผลใด หรือมีตวั แปรใดส่งผลต่อการแบ่งแยกกลุ่มดงั กล่าว เพราะ Cluster analysis เปน็ การแบ่งแยกกลุ่มจากตัวแปรชวี้ ดั ที่เราสนใจเทา่ นั้นวา่ กลมุ่ ท่ีแบง่ มีความเหมือนกัน (common) อย่างไร ดังนน้ั เมื่อทำการแบง่ แยกกลุ่มตัวอยา่ งดว้ ยวธิ ี Cluster analysis มักจะมกี ารวเิ คราะห์ทางสถิติต่อไปว่าตัว 203

แปรใดส่งผลอย่างมนี ยั สำคญั ในการช้วี ัดการแบ่งกลมุ่ ตัวอยา่ งดงั กล่าวเชน่ การวเิ คราะหด์ ้วย Multinomial regression เป็นตน้ 3) One-way ANOVA ภายหลังจากการแบ่งกลุ่มตวั อยา่ งออกเป็นแตล่ ะกลุม่ ย่อยตามระดบั ของ Digital literacy จะนำผลทไ่ี ด้ จาก Cluster analysis มาวิเคราะห์ต่อว่า แต่ละกลุ่ม clusters น้นั มีลักษณะของ Socioeconomic status แตกตา่ งกนั อย่างไร และมลี ักษณะของความต้องการได้รบั บรกิ ารทางการเงินหรือมีพฤติกรรมใช้บริการทางการเงนิ ในปจั จุบนั อย่างไร เพ่ือให้เข้าใจมากยิง่ ขึน้ วา่ ผู้ที่มี Digital Literacy แตกตา่ งกันนัน้ มีความเหมอื นและแตกตา่ งกนั ในประเดน็ ใดบ้าง สำหรบั วธิ กี ารทางสถิติทใ่ี ช้ในการประเมนิ วา่ แตล่ ะกลมุ่ มีความแตกต่างกันหรือไมน่ ้ัน จะวัดด้วยวธิ กี ารทาง สถติ ิท่เี รียกว่า Duncan’s New multiple range ซ่ึงเปน็ การวัดเปรียบเทียบความแตกต่างของคา่ ตัวแปรระหว่าง กลุ่มทีม่ ากกว่า 2 กลุม่ หากมเี พียงสองกลุ่มวธิ กี ารทางสถติ ิท่ีใช้กนั อยา่ งแพรห่ ลายจะเป็นวธิ ี T-Test ซง่ึ Duncan’s New multiple range น้อี ยภู่ ายใต้แขนงวธิ ีการทางสถิตทิ ่ีเรียกวา่ Multiple comparison procedures Duncan’s New multiple range เปน็ เทคนคิ ทางสถิติทีม่ ีการปรบั ปรงุ ให้ลดความผิดพลาดของการ ตคี วามทางสถติ ิประเภท Type II error หรอื การลดข้อผดิ พลาดทเี่ กิดขึน้ จากการปฏิเสธขอ้ สมมุตฐิ านหลกั (Null positive) ทผ่ี ิดพลาด ทั้งๆท่ีในความเปน็ จริงไม่ควรปฏิเสธข้อสมมุตฐิ านหลัก วิธกี ารของ Duncan’s New multiple range จะเร่มิ จากการหาคา่ เฉล่ยี ของตวั แปรที่สนใจของแต่ละกลมุ่ ก้อนของตัวอยา่ ง (m1, m2, …, mn) และทำการหาคา่ Standard error ของแตล่ ะกลมุ่ เปรยี บเทยี บความแตกต่างของค่า mean ระหวา่ งกลมุ่ ที่มีคา่ mean สูงที่สุดกบั กลุ่มที่มคี า่ mean ต่ำท่สี ุดก่อน และค่อยๆเปรยี บเทยี บกลุม่ อื่นๆ เรยี งลำดบั จากน้อยไปหามาก เพ่อื พจิ ารณาวา่ ความแตกตา่ งของค่า mean แต่ละกลมุ่ นั้นมีนัยสำคัญหรือไม่ สำหรับวธิ ีการทางสถิตทิ ี่ใชใ้ นการเปรยี บเทียบความแตกต่างกันของตัวแปรท่ีเปน็ ตัวแปรจำแนกประเภท (Categorial variables) เช่น เพศ ระดับรายได้ เปน็ ต้น จะใช้วิธกี ารทดสอบทีเ่ รยี กว่า Pearson’s Chi-square Test 204

บทสรุป การช้ีวัดระดับ Digital literacy ทีง่ านวิจัยชน้ิ นเ้ี สนอน้นั จะประกอบด้วย 4 ปัจจัยยอ่ ยได้แก่ 1. การเขา้ ถึงเทคโนโลยดี จิ ติ อล (Access to digital technologies) 2. ทกั ษะการใช้งานเทคโนโลยีดิจิตอลในแต่ละดา้ น (Digital skills) 3. ความรูด้ ้านเทคโนโลยดี ิจติ อล (Digital knowledge) 4. การตระหนักถงึ ข้อมูลและสทิ ธติ า่ งๆในโลกดิจติ อล (Online information awareness) การชี้วัดความสามารถของประชากรในแต่ละปจั จยั นจ้ี ะเกดิ การจากสร้างแบบสอบถามที่มคี ำถาม ครอบคลุมในหลายประเด็นของแตล่ ะปจั จยั ยอ่ ย ดงั นัน้ การที่จะสามารถสรา้ งดชั นีชวี้ ดั ทเี่ ป็นคะแนนของแต่ละ ปจั จยั ย่อย จงึ นำวิธกี ารทางสถติ ิทเ่ี รียกวา่ Principle Component Analysis (PCA) มาใช้เพอ่ื ลดทอนจำนวนตวั แปรลงใหเ้ หลือเพยี งดชั นีชวี้ ัดคะแนนในรปู แบบของ Z-score (ตวั แปรที่มีการกระจายตวั แบบปกติท่ีคา่ กลาง เท่ากับศนู ย์ และส่วนเบีย่ งเบนมาตรฐานเท่ากับ 1) เมือ่ ได้ Z-score ของแตล่ ะปัจจัยยอ่ ยจึงนำมาประเมินดว้ ย Cluster analysis เพอื่ จดั กลุ่มตวั อย่าง ออกเป็นกลุ่มท่มี ีระดับ Digital literacy ท่ีแตกตา่ งกัน แล้วจงึ ทำการวเิ คราะหต์ ่อไปว่าประชากรทีม่ ลี ักษณะ Socioeconomic status แบบใด จะเปน็ ตวั บง่ ชท้ี ี่มนี ยั สำคัญว่าจะอยใู่ นกลมุ่ ของ Digital literacy ระดับใด ซง่ึ จะ เปน็ ข้อมูลสำคญั ในการเขา้ ใจสภาวะ Digital Divide ในสังคมไทย นอกจากน้แี บบสอบถามสำหรับการวจิ ยั ยังประกอบด้วยกลุ่มคำถามที่เก่ยี วกับการใช้ผลิตภัณฑ์และบริการ ทางการเงนิ เพ่ือเป็นข้อมลู สำหรบั การวิเคราะห์ต่อไปว่าประชากรกลุ่มใดจะมีความพงึ พอใจ หรอื มีพฤตกิ รรมการ ใชบ้ รกิ ารทางการเงนิ ท่ีแตกต่างกนั อยา่ งไรบา้ ง โดยข้อมลู สว่ นนเ้ี ป็นส่วนสำคัญทจี่ ะช่วยให้สถาบันการเงนิ และ Fintech ได้เขา้ ใจถึงแนวทางในการออกผลติ ภณั ฑใ์ หม่ๆวา่ จะสามารถตอบโจทย์ประชากรท่มี รี ะดบั Digital literacy แตกต่างกนั อย่างไร กล่มุ ตัวอย่างสำหรบั การวิจัยนม้ี ีการกระจายตามมติ ขิ องอายุ ตามสดั สว่ นของประชากรใน 4 เจเนเรชน่ั ได้แก่ 1) เจเนเรชั่น Baby boomers 2) เจเนเรช่ัน X 3) เจเนเรชัน่ Y และ 4) เจเนเรชั่น Z และเพอ่ื ให้การตอบ แบบสอบถามมีความนา่ เชือ่ ถือถูกตอ้ ง การสอบถามนั้นจงึ ไมใ่ ช่การเหว่ยี งแหแบบสอบถามไปยงั ผตู้ อบ แต่จะเปน็ การสมั ภาษณ์รายบุคคลเพอ่ื อธบิ ายคำศัพทเ์ ฉพาะทางหรือเพื่อให้ได้คำตอบที่นา่ เชื่อถือท่ีสดุ 205

เอกสารอ้างอิง Cochran, W.G. (1963). Sampling Techniques, 2nd ed. Wiley, New York. Hargittai, E., & Hinnant, A. (2008). Digital Inequality: Differences in Young Adjults' Use of the Internet. Communication Research, 35, 602-621. Harris, M., Cox, C., Musgrove, C., & Ernstberger, K. (2016). Consumer preferences for banking technologies by age groups. International Journal of Bank Marketing, 34(4), 587-602. Helsper, E., & Eynon, R. (2010). Digital natives: Where is the evidence? British Educational Research Journal, 36(3), 503-520. Kaiser, H.F. (1960). The application of electronic computers to factor analysis. Educational and Psychological Measurement, 20, 141-151. Kvavik, R. (2005). Convenience, communications and control: How students use technology. In D. Oblinger, & J. Oblinger, Educating the net generation. Boulder: CO:EDUCAUSE. Prensky, M. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants Part 1. On the Horizon, 9(5), 1-6. Tapscott, D. (1998). Growing Up Digital: The Rise of the Net Generation. New York: McGraw Hill. 206

บทท่ี 10 วิเคราะหส์ ถิตเิ ชิงพรรณนาของ Digital literacy และ Banking preference ในประเทศไทย บทนำ ในบทน้จี ะช้แี จงลักษณะพนื้ ฐานของกล่มุ ตวั อย่างทต่ี ัดสินใจร่วมมือตอบแบบสอบถามสำหรบั การวจิ ัย วเิ คราะห์ผลของการตอบแบบสอบถามในแต่ละคำถาม และผลการตอบคำถามท่ีเก่ยี วกบั พฤติกรรมการใช้ ผลติ ภณั ฑ์และบริการทางการเงนิ โดยข้อมลู ท่ีแสดงในบทนี้จะเปน็ ลักษณะของสถิติเชงิ พรรณนา ท่แี สดงสดั สว่ น ของกลุม่ ตวั อย่างท่ีตอบคำถามแต่ละคำถาม แบ่งตามมติ ิของเจเนเรชน่ั รายได้ ระดบั การศึกษา และอาชีพ สถติ เิ ชิงพรรณนาทแี่ สดงอย่ใู นบทน้ี จงึ เปน็ เพยี งการแสดงภาพรวมของประชากรไทยต่อพฤติกรรมหนึง่ ๆ เทา่ น้ัน แตย่ งั ไม่ไดม้ กี ารวิเคราะห์เชงิ ลกึ ถึงเหตแุ ละผล หรือกลไกท่ีนำไปสู่พฤติกรรมดังกลา่ ว ซ่งึ ในส่วนของการ วเิ คราะห์เชิงลึกน้ันจะแสดงอยู่ในบทท่ี 11 ต่อไป ลักษณะพืน้ ฐานของกลุ่มตัวอยา่ ง จากการเก็บข้อมูลจากกล่มุ ตัวอยา่ ง ตามเงือ่ นไขท่ีกำหนดไว้ในบทที่ 9 จะได้กลุ่มตัวอย่างทม่ี ีการกระจาย ตวั ตามมิติของอายทุ ีจ่ ำแนกในแตล่ ะกล่มุ เจเนเรชั่นไดต้ ามตารางท่ี 10.1 โดยจะพบวา่ กลุ่มตัวอยา่ งในงานวิจัยมีอายุ มากทีส่ ดุ อยทู่ ี่ 71 ปี และอายุน้อยสดุ อยู่ที่ 12 ปี นอกจากน้ีหากพิจารณาตามมิติของเพศท่ไี ม่ไดม้ ีการกำหนด สดั สว่ นทีช่ ดั เจนสำหรับการคดั เลอื กกลุ่มตวั อยา่ งเพราะเป็นการเกบ็ กลุ่มตัวอย่างแบบสุ่ม ไดส้ ดั สว่ นของเพศหญงิ ที่ ประมาณร้อยละ 74 และเพศชายท่ีรอ้ ยละ 26 ดังแสดงในรูปที่ 10.1 207

ตารางท่ี 10.1 อายขุ องกล่มุ ตวั อยา่ งในแตล่ ะกลมุ่ เจเนเรชน่ั อายุ (ปี) กลุม่ เจเนเรชัน่ ชว่ งปีเกดิ (ค.ศ.) อายนุ ้อยสุด อายุมากสดุ อายเุ ฉลี่ย ส่วนเบย่ี งเบน มาตรฐาน Baby boomers 1946 – 1964 55 71 59.66 Generation X 1965 – 1980 39 54 45.62 3.48 Millennials 1981 – 1996 23 38 28.63 4.64 Generation Z 1997 – 2012 12 22 17.89 3.89 2.78 รูปที่ 10.1 การกระจายตัวในมิติของเพศของกลมุ่ ตัวอย่าง หญงิ ชาย 26% 74% กลุ่มตวั อยา่ งของงานวจิ ยั มีสดั สว่ นในแต่ละกลมุ่ อาชพี ดังตารางท่ี 10.2 ซง่ึ การแบ่งประเภทของอาชีพท่ี เก็บจากแบบสอบถามน้ี เป็นไปตามรปู แบบของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ทีม่ ีการแบ่งประเภทอาชพี ออกเป็นจำนวน 11 กลมุ่ โดยจะพบวา่ กลุ่มตวั อย่างท่ีมสี ัดสว่ นมากทส่ี ดุ คือ ผู้ท่ที ำหน้าท่ีพนักงานบริการหรือผู้จำหนา่ ยสินค้า (ร้อย ละ 20) รองลงมาคอื อาชีพในระดับเสมียน (ร้อยละ 18) และอาชีพในระดบั ผู้จดั การ ขา้ ราชการระดบั อาวุโส และ ผูบ้ ญั ญัตกิ ฎหมาย (ร้อยละ 15) ท้งั น้ีมผี ู้ที่ไม่ได้ทำงานเพราะกำลังศึกษาเล่าเรยี นอยู่ทรี่ อ้ ยละ 20 และผ้ทู ่ีไม่ได้ ทำงานเพราะยังหางานไมไ่ ด้มีจำนวนประมาณร้อยละ 2 (ตารางท่ี 10.2) 208

ตารางที่ 10.2 สดั สว่ นของกลุ่มตัวอยา่ งจำแนกตามอาชพี จำนวน (คน) % 100 20% กลมุ่ อาชีพ 99 20% พนักงานบริการหรอื ผจู้ ำหน่ายสินคา้ 92 18% ไมไ่ ดท้ ำงานเพราะกำลงั ศกึ ษาเล่าเรยี น 74 15% ประกอบอาชีพในระดับเสมยี น 56 11% ประกอบอาชีพในระดบั ผู้จดั การ ขา้ ราชการระดบั อาวโุ ส และผู้บญั ญตั ิกฎหมาย 36 7% เจ้าหนา้ ทีเ่ ทคนิคในดา้ นต่างๆ 13 3% ผู้ประกอบอาชีพงานพื้นฐาน เช่นแมบ่ า้ น คนขบั รถ และรปภ. เปน็ ต้น 12 2% ชา่ งฝมี อื และผปู้ ฎิบตั งิ านท่เี กี่ยวขอ้ ง 10 2% ผ้ปู ฎิบัติงานทม่ี ฝี มี ือดา้ นการเกษตร ปา่ ไม้ และประมง 4 1% ไมไ่ ดท้ ำงานเพราะยงั หางานทำไมไ่ ด้ 4 1% ทหาร ตำรวจ 500 100% ผปู้ ฎิบัติงานในโรงงานเช่นควบคมุ เคร่ืองจกั ร และการประกอบ รวม สำหรับกลุ่มตัวอยา่ งท่ีไม่ได้ทำงานเพราะกำลังเรียนหนงั สืออยูน่ น้ั มีสัดสว่ นของกลุม่ ตวั อย่างทเ่ี รยี นใน ระดบั ปรญิ ญาท่ีร้อยละ 72 โดยแบง่ เปน็ ร้อยละ 4 สำหรบั ปริญญาเอก ร้อยละ 47 สำหรับปริญญาโท และร้อยละ 21 สำหรบั ปริญญาตรี ส่วนกลมุ่ ตัวอย่างที่ศึกษาอยู่ในระดับมธั ยมมสี ัดสว่ นรวมอยู่ทีร่ ้อยละ 26 และใน ระดับประถมอย่ทู ี่ร้อยละ 2 ดังแสดงในตารางที่ 10.3 ตารางที่ 10.3 สดั ส่วนการศกึ ษาของกล่มุ ตัวอย่างที่กำลังศึกษาเล่าเรยี น ระดบั การศึกษาของกลมุ่ ตวั อยา่ งที่กำลังศกึ ษาเล่าเรียน จำนวน (คน) % ประถมต้น 1 0.44% ประถมปลาย 3 1.32% มัธยมต้น 10 4.41% มัธยมปลาย 50 22.03% ปริญญาตรี 49 21.59% ปริญญาโท 106 46.70% ปรญิ ญาเอก 8 3.52% รวม 227 100.00% 209

เม่อื พิจารณากลุ่มตวั อย่างจำแนกตามระดบั รายได้ดังแสดงในตารางที่ 10.4 จะพบว่ากลุ่มตวั อยา่ งมีรายได้ อยใู่ นชว่ ง 100,000 – 300,000 บาทต่อปี มีสัดสว่ นท่ีสงู ท่ีสดุ ทปี่ ระมาณร้อยละ 36 รองลงมาคอื ระดับรายได้น้อย กวา่ 100,000 บาทตอ่ ปีทีร่ อ้ ยละ 26 และรายได้อย่ใู นชว่ ง 300,000 – 500,000 บาทท่ีร้อยละ 20 นอกนั้นจะเปน็ กลมุ่ ตวั อยา่ งทม่ี ีรายได้สูงกวา่ ปีละ 500,000 บาทต่อปี ทปี่ ระมาณร้อยละ 18 ตารางที่ 10.4 สัดส่วนของกลุ่มตวั อย่างจำแนกตามระดับรายได้ ระดับรายได้ จำนวน (คน) % 100,000 – 299,999 บาทต่อปี 1 36% น้อยกว่า 100,000 บาทต่อปี 3 26% 300,000 – 499,999 บาทต่อปี 10 20% 500,000 – 999,999 บาทต่อปี 50 13% 1,000,000 – 1,999,999 บาทต่อปี 49 4% มากกว่าหรือเทา่ กับ 2,000,000 บาทตอ่ ปี 106 1% รวม 500 100.00% วเิ คราะห์สถิตเิ ชงิ พรรณนาของกลุ่มคำถามด้าน Digital literacy กลุม่ คำถามท่ีเก่ยี วข้องกบั การวัด Digital literacy น้แี บ่งออกเปน็ 4 ประเภทคำถาม ได้แก่ 1) มติ ิดา้ นการ เข้าถงึ เทคโนโลยีดจิ ติ อล (Digital access) 2) มติ ิด้านทักษะการใชง้ านเทคโนโลยีดจิ ติ อล (Digital skills) 3) มิติ ดา้ นความรู้ความเข้าใจ (Digital knowledge) และ 4) มติ ิดา้ นการตระหนักถึงข้อมูลและสิทธติ ่างๆในโลกดจิ ติ อล (Digital information awareness) โดยมรี ายละเอียดในแตล่ ะมติ ิดงั น้ี 1) Digital access จากข้อมลู กล่มุ ตัวอยา่ งจะพบวา่ ครัวเรอื นของเจเนเรชน่ั Millennial มจี ำนวน Smartphone/Tablet อยทู่ ีป่ ระมาณ 5.9 เครื่อง (รปู ท่ี 10.2) โดยหากครวั เรือนมจี ำนวน Smartphone/Tablet ทีส่ ูงข้ึน ในครัวเรือนจะ มี Desktop/Laptop สูงขน้ึ ด้วย โดยความสมั พันธเ์ ฉล่ยี อยู่ทปี่ ระมาณ 2 เครื่อง Smartphone/Tablet ตอ่ 1 เครื่อง Desktop/Laptop แต่หากพิจารณาความสัมพันธ์ระหวา่ งจำนวน Smartphone/Tablet และ Desktop/Laptop ของครัวเรือนเจเนเรชัน่ Z จะพบว่าความสมั พันธข์ องจำนวนเครื่องท้ังสองประเภทมแี นวโน้ม เขา้ ใกล้ 1:1 แสดงว่า ครัวเรือนทมี่ เี จเนเรช่นั Millennial และเจเนเรช่ัน Z เป็นสมาชกิ จะมกี ารเข้าถึงเทคโนโลยี ดจิ ติ อลในสัดส่วนที่สงู 210

Smartphone/Tabletรูปที่ 10.2 ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งจำนวน Desktop/Laptop และจำนวน Smartphone/Tablet จำแนกตามมติ ิของเจเนเรชนั่ 14 Generation Z Millennials Generation X Baby boomers 12 10 8 6 4 2 0 -2 0 2 4 6 8 10 -2 Desktop/Labtop หมายเหตุ: ขนาดของวงกลมหมายถงึ จำนวนในกลุ่มตัวอยา่ งนน้ั ๆ ในส่วนของครวั เรือนของเจเนเรชนั่ X จะพบว่าสว่ นใหญม่ จี ำนวน Desktop/Laptop อยู่ไม่เกนิ 2 เคร่ือง และมีจำนวน Smartphone/Tablet อย่ไู ม่เกิน 4 เคร่ือง โดยครวั เรอื นของเจเนเรช่นั Baby boomers มีสัดส่วน ของ Desktop/Laptop น้อยทีส่ ุดที่ไม่เกนิ 1 เคร่ือง และสว่ นใหญ่มแี ต่ Smartphone/Tablet ท่ปี ระมาณ 2 เคร่ือง นอกจากนี้ รปู ท่ี 10.2 ยังแสดงใหเ้ ห็นว่าครวั เรอื นที่มจี ำนวน Desktop/laptop อย่างน้อย 2 เคร่อื ง ส่วน ใหญ่จะเป็นครัวเรือนท่มี ี Smartphone/Tablet สูงกว่า 4 เครอื่ งเป็นตน้ ไป สะท้อนใหเ้ ห็นว่าปจั จบุ ัน Smartphone/Tablet เป็นเทคโนโลยดี จิ ิตอลหลักในการเข้าถงึ ขอ้ มูลและกจิ กรรมตา่ งๆในโลกดจิ ิตอล แต่หาก กลุม่ ตัวอยา่ งต้องการใช้งานในโลกดจิ ติ อลที่มีความซบั ซ้อนมากยงิ่ ขนึ้ ถึงจะตัดสนิ ใจซอ้ื Desktop/laptop ใช้ใน ครัวเรือน ตารางท่ี 10.5 คำนวณหาค่าเฉลีย่ ของเทคโนโลยดี ิจติ อลของกลุม่ ตัวอยา่ งจำแนกตามเจเนเรชั่น จะพบว่า คา่ เฉลีย่ ของการมี Laptop สูงกวา่ การมี Desktop computer แลว้ ในปัจจุบนั ในขณะท่ีครวั เรือท่ีมี Millennial เปน็ สมาชิกสว่ นใหญ่เฉลีย่ มี Smartphone สูงถึง 3 เคร่ือง และสดั สว่ นของการมี Tablet ยงั คงมีจำนวนเฉลี่ยที่ 211

นอ้ ยกว่าการมี Laptop ซ่งึ เป็นไปตามฟงั กช์ นั่ การทำงานท่ี Tablet มกี ารทำงานใกล้เคยี ง Smartphone โดยหาก ครัวเรอื นตอ้ งการฟังก์ช่นั ท่ีซับซ้อนมากยิ่งขน้ึ มักจะตดั สนิ ใจข้ามไปซอื้ Laptop มากกว่า ตารางที่ 10.5 จำนวนเทคโนโลยดี จิ ติ อลของแตล่ ะกลุม่ เจเนเรชั่น จำนวน Digital technology Z เจเนเรช่นั X Baby boomers Desktop computer 0.65 Millennial 0.45 0.45 (0.90) (0.61) (0.82) 0.67 0.95 0.78 Laptop/Notebook 0.85 (0.84) (1.00) (0.86) (0.93) 1.66 1.78 1.66 (1.28) (1.47) (1.58) Smartphone 1.83 3.34 0.21 0.13 (1.42) (1.99) (0.55) (0.53) 0.55 0.37 0.30 Smartwatch 0.17 (0.93) (0.70) (0.71) (0.47) 0.95 0.95 0.68 (1.22) (1.03) (0.79) Tablet 0.19 1.35 0.38 0.19 (0.51) (1.19) (0.71) (0.49) 0.64 0.34 0.19 Smart TV 0.82 (0.71) (0.71) (0.68) (0.78) 0.42 (0.76) Printer 0.41 (0.63) MP3/4 player 0.41 (0.88) หมายเหตุ: คา่ ในวงเล็บคอื สว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐาน เม่ือวิเคราะหก์ ารเข้าถึงเทคโนโลยีดิจติ อลจำแนกตามมิติของระดบั รายได้ จะพบว่าประชากรทีม่ ีรายได้ นอ้ ยมกี ารเข้าถึง Smartphone/tablet และ Desktop/Laptop ในสัดสว่ นทน่ี อ้ ยมากกระจุกตวั อยู่ในช่วงต่ำกว่า 2 เครอ่ื งต่อครวั เรือน (รูปท่ี 10.3) ในขณะท่ีกลุ่มตวั อย่างท่ีมจี ำนวนเทคโนโลยีดจิ ิตอลในระดบั สูงจะอย่ทู ี่กลมุ่ ตวั อย่างทม่ี รี ายได้มากกวา่ 500,000 บาทต่อปี ข้ึนไป 212

รูปท่ี 10.3 ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งจำนวน Desktop/Laptop และจำนวน Smartphone/Tablet จำแนกตามมติ ขิ องรายได้ Smartphone/Tablet <100,000 บาทตอ่ ปี 100,000 – 299,999 บาท 300,000 – 499,999 บาท 1,000,000 – 1,999,999 บาท >=2,000,000 บาท 500,000 – 999,999 บาท 13 246 8 10 11 9 Desktop/Labtop 7 5 3 1 -2 -1 0 -3 หมายเหตุ: ขนาดของวงกลมหมายถงึ จำนวนในกลมุ่ ตัวอยา่ งน้ันๆ โดยคา่ ทางสถติ ิของจำนวนเครื่องจำแนกตามมิตขิ องรายได้แสดงในตารางที่ 10.6 ซ่ึงจะพบวา่ ครวั เรือนที่มี รายได้สงู ต่อปี มจี ำนวน Laptop สูงประมาณ 2 เครื่องหรือมากกว่า เมื่อเทียบกับครวั เรือนทม่ี รี ายได้ตำ่ ท่มี ีจำนวน Laptop เพยี งประมาณ 1 เครือ่ งตอ่ ครัวเรือน การเข้าถึง Tablet และ Smart TV กเ็ ช่นเดยี วกนั โดยครัวเรอื นทม่ี ี รายได้ตำ่ กว่า 500,000 บาทต่อปรสว่ นใหญ่ไมส่ ามารถเขา้ ถึง Smart TV ได้ ในขณะทค่ี รัวเรอื นท่ีมรี ายได้สูงมี Smart TV มากกว่า 1 เคร่ืองในครัวเรอื น 213

ตารางท่ี 10.6 จำนวนเทคโนโลยดี จิ ติ อลของกลมุ่ ตัวอย่างจำแนกตามระดับรายได้ จำนวน Digital นอ้ ยกว่า 100,000 – ระดับรายไดต้ อ่ ปี 1,000,000 – มากกว่าหรอื technology 1,999,999 บาท เท่ากบั 100,000 บาท 299,999 บาท 300,000 – 500,000 – 2,000,000 บาท 499,999 บาท 999,999 บาท Desktop computer 0.60 0.44 0.83 1.14 (0.91) (0.69) 0.66 0.67 (1.02) (1.86) (0.63) (0.85) 2.23 2.14 Laptop/Notebook 0.99 0.92 1.28 1.99 (1.52) (1.46) (0.91) (1.12) (1.06) (1.24) 3.33 3.43 2.49 3.60 (1.95) (1.72) Smartphone 2.25 2.05 (1.98) (1.88) 0.87 0.86 (1.66) (1.81) 0.41 0.68 (0.94) (1.21) (0.82) (0.91) 1.87 2.29 Smartwatch 0.25 0.17 1.10 1.55 (1.63) (1.89) (0.67) (0.58) (1.06) (1.24) 1.50 1.29 0.56 1.27 (1.33) (1.70) Tablet 0.97 0.82 (0.92) (1.18) 1.00 0.71 (0.91) (0.88) 0.50 0.67 (1.17) (0.76) (0.70) (0.72) 0.43 0.86 Smart TV 0.40 0.36 0.37 0.46 (0.73) (1.86) (0.85) (0.82) (0.76) (0.71) Printer 0.43 0.36 (0.61) (0.59) MP3/4 player 0.36 0.32 (0.78) (0.72) หมายเหตุ ค่าในวงเลบ็ คอื สว่ นเบย่ี งเบนมาตรฐาน นอกจากนห้ี ากพจิ ารณาระดบั การเขา้ ถงึ โลก online ผา่ นทาง Desktop, Laptop, Smartphone และ Tablet โดยแบง่ การเขา้ ถึงออกเปน็ 4 ระดับไดแ้ ก่ 1) unlimited access คอื สามารถเข้าถงึ อย่างไมจ่ ำกัดในทุก ช่องทาง 2) limited access คือเข้าถึงได้ทุกช่องทางโดยบางช่องทางอาจเข้าถงึ แบบมีข้อจำกดั 3) เข้าไม่ถงึ บาง ช่องทาง และ 4) no access คอื ไมส่ ามารถเขา้ ถึงผ่านชอ่ งทางใดๆ ได้เลย จะพบวา่ เจเนเรช่ัน Baby boomers มี สดั ส่วนของการเขา้ ไมถ่ ึงบางช่องทางสงู ทสี่ ุดที่ร้อยละ 57 รองลงมาคอื limited access ท่รี อ้ ยละ 28 ซ่งึ เปน็ ลักษณะการเขา้ ถึงท่คี ลา้ ยคลงึ กบั เจเนเรช่นั X ทกี่ ารเขา้ ไมถ่ ึงบางช่องทางอยู่ทร่ี อ้ ยละ 39 และมี limited access ทร่ี อ้ ยละ 38 (รปู ที่ 10.4) เจเนเรชน่ั Millennials คือกล่มุ ตวั อยา่ งที่มี unlimited access สงู ทสี่ ุดท่ีร้อยละ 31 ส่วนเจเนเรชนั่ Z มี การเขา้ ถงึ แบบ limited access สูงท่สี ุดทีร่ อ้ ยละ 46 ผลเชงิ ประจักษ์น้ีอาจเกดิ จากปัจจัยทกี่ ลุ่มเจเนเรช่นั Z ใน 214

ปจั จุบนั มอี ายุอยใู่ นชว่ ง 7-22 ปี ซ่งึ เป็นกลมุ่ อายทุ ี่อย่ภู ายใต้การกำกบั ดแู ลจากผปู้ กครองเลยไม่สามารถ มี unlimited access ในเทคโนโลยีดจิ ิตอลได้ (รูปท่ี 10.4) รูปท่ี 10.4 ระดบั การเขา้ ถึงเทคโนโลยดี ิจิตอลจำแนกตามเจเนเรชน่ั Unacces 3% Unacces 1% Unacces 2% Unacces 1% หากวิเคราะห์การเขา้ ถงึ จำแนกตามระดบั รายได้ พบว่ากลมุ่ รายไดน้ อ้ ยกวา่ 100,000 บาทตอ่ ปี และกล่มุ รายได้ 100,000-299,999 บาทต่อปี มสี ัดสว่ นของการเขา้ ไมถ่ งึ บางช่องทางสงู ท่สี ุดทป่ี ระมาณร้อยละ 40 ส่วน กล่มุ รายได้ท่ีมีรายได้มากกว่า 500,000 บาทต่อปีมกี ารเขา้ ถึงแบบ Unlimited สูงทสี่ ดุ ทร่ี ้อยละ 40 รองลงมาคือ กลุม่ รายได้ช่วง 300,000 – 499,999 บาทต่อปี ท่ีมกี ารเข้าถึงแบบ Unlimited ทรี่ ้อยละ 26 (รปู ท่ี 10.5) 215

รปู ที่ 10.5 ระดับการเขา้ ถงึ เทคโนโลยดี ิจิตอลจำแนกตามรายได้ Unaccess 1% Unaccess 2% Unaccess 2% นอกจากนี้หากวิเคราะห์ท่สี ดั สว่ นการเข้าถงึ อนิ เตอร์เน็ตจากทกุ ช่องทางของเทคโนโลยดี ิจติ อล (Smartphone, Tablet, Laptop และ Desktop) จะพบว่ากลุม่ ตวั อย่างที่อยใู่ นเจเนเรชน่ั Baby boomers ที่มี รายไดต้ ่ำจะมคี วามสามารถในการเขา้ ถึงเทคโนโลยีดิจติ อลตำ่ ที่สุดโดยคดิ เป็นเพียงรอ้ ยละ 20 ของกลุ่มตัวอยา่ ง เทา่ นนั้ ดงั แสดงในรูปที่ 10.6 เมอื่ กลุ่มตัวอย่างมีรายไดส้ งู ข้ึนจะมีการเข้าถึงอินเตอร์เนต็ ในสดั ส่วนที่สูงข้นึ ด้วย โดยเฉพาะกบั ครวั เรือนของกลุ่มเจเนเรชนั่ X แต่สำหรับครวั เรือนของกลุ่มเจเนเรชัน่ Millennial นัน้ ระดับของ รายได้ไมไ่ ด้ทำให้การเขา้ ถึงอินเตอรเ์ น็ตแตกตา่ งกันสะทอ้ นว่าเจเนเรชนั่ Millennial และ Z ไมม่ ีขอ้ จำกัดการ เขา้ ถึงเทคโนโลยดี ิจิตอลจากมิตขิ องรายได้ 216

รปู ท่ี 10.6 สัดสว่ นของคนท่ีสามารถเขา้ ถึงอนิ เตอรเ์ นต็ ผ่านเทคโนโลยีดิจติ อลได้ทกุ ชอ่ งทาง (Smartphone, Tablet, Laptop และ Desktop) จำแนกตามมติ ิของรายไดแ้ ละเจเนเรชั่น 100% >500,000 บาท 300,000 – 499,999 บาท 80% 100,000 – 299,999 บาท < 100,000 บาท 60% 40% 20% 0% Generation Z Millennials Generation X Baby boomers อยา่ งไรก็ตาม หากพิจารณาท่ีความสามารถในการเข้าถงึ Digital ได้จากช่องทางใดช่องทางหน่งึ จะพบว่า กลมุ่ ตัวอยา่ งทสี่ ำรวจมคี วามสามารถในการเข้าถงึ Digital ได้สูงเกินกว่าร้อยละ 90 จากทุกกลมุ่ รายได้ และทกุ กลมุ่ เจเนเรชั่น โดยระดับรายได้ที่สูงกว่า 100,000 บาทตอ่ ปีมกี ารเข้าถึง Digital มากกว่าร้อยละ 95 (รูปท่ี 10.7) รูปที่ 10.7 สัดส่วนของคนทสี่ ามารถเข้าถึงอินเตอรเ์ นต็ ผ่านเทคโนโลยีดจิ ติ อลในช่องทางใดชอ่ งทางหนง่ึ จำแนกตามมิตขิ องรายได้ และเจเนเรช่ัน 100% 96% 97% 80% 94% 93% 60% >500,000 บาท 300,000 – 499,999 บาท 40% 100,000 – 299,999 บาท < 100,000 บาท 20% 0% Generation Z Millennials Generation X Baby boomers 217

2) Digital skills ในสว่ นนี้จะเป็นการวเิ คราะห์ทักษะการใช้งานเทคโนโลยีดิจติ อลของกลุ่มตวั อย่างที่สำรวจ โดยทกั ษะการ ใช้งานด้านดจิ ิตอล (Digital skills) นัน้ แบบสอบถามมจี ำนวนคำถามทั้งหมด 17 ดา้ น ซ่ึงสามารถนำมาจดั กลุ่มเปน็ ประเภทของทักษะการใชง้ านไดท้ ั้งหมด 7 ประเภทได้แก่ 1) ทักษะการหาข้อมลู ผ่าน Internet 2) ทกั ษะการใช้ Social network 3) ทกั ษะการใช้ Office software 4) ทกั ษะการใช้ Graphic software 5) ทักษะการใช้ Tasking apps 6) ทกั ษะการใช้ Email apps 7) ทกั ษะการใช้ Messaging apps โดยคะแนนท่ีใชใ้ นการประเมินทักษะการใชง้ านเทคโนโลยดี ิจติ อลนจี้ ะเปน็ คะแนนทก่ี ลุ่มตวั อย่างประเมิน ตนเอง (Self-assessment) ผา่ นระดับคะแนนตง้ั แต่ 1 – 5 ตาม Likert scale ซึ่งผลของคะแนนในแตล่ ะทักษะ จำแนกตามมติ ิของเจเนเรชน่ั แสดงดังรปู ท่ี 10.8 ซ่ึงจะพบวา่ ทกั ษะการใช้ Web browser หาขอ้ มลู ผา่ น อินเตอรเ์ น็ต และทักษะการใช้ Social network มคี ะแนนเฉล่ยี ที่สูงทส่ี ดุ ประมาณ 3.5-4 คะแนน ในขณะที่ทกั ษะ การใช้ Office software และ Mobile tasking app มคี ะแนนเฉลี่ยที่ 3 และ 2.8 ตามลำดบั ส่วนทกั ษะการใช้ Messaging application ทมี่ ีระดบั คะแนนท่ีตำ่ น้นั เพราะเป็นการรวมทกั ษะการใชโ้ ปรแกรม Video conference call ร่วมดว้ ย เมอื่ เปรียบเทยี บระหว่างเจเนเรช่นั จะพบวา่ กล่มุ ตวั อย่างเจเนเรชนั่ Baby boomers มรี ะดบั คะแนนในทุก ทกั ษะตำ่ ที่สุด และท่ีนา่ แปลกใจคือ กลุ่มเจเนเรชน่ั Millennials มรี ะดับคะแนนท่ีสูงกว่ากลุม่ เจเนเรชั่น Z ในเกือบ ทกุ ทักษะ ยกเว้นทักษะ Graphic software ทเี่ จเนเรช่นั Z มีคะแนนทส่ี งู กว่า ผลลพั ธ์เชงิ ประจักษ์นี้อาจสะท้อน ความสนใจของเจเนเรชั่น Z และการเข้าถงึ Digital technologies ตงั้ แตแ่ รกเกดิ ทำให้คุ้นเคยกบั Digital media การตดั ต่อภาพ วีดีโอ และเสียง รวมถึงเป้าหมายอาชพี ของ เจเนเรช่ัน Z ท่ีส่วนใหญ่ตอ้ งการอยากจะเปน็ YouTuber 218

รูปท่ี 10.8 ทักษะในการใชเ้ ทคโนโลยดี ิจติ อลจำแนกตามกลุ่มเจเนเรชัน่ Generation Z Millennials Generation X Baby boomers การหาขอ้ มลู ผา่ น Internet 4.5 การใช้ Messeging apps 3.5 การใช้ Social network 2.5 1.5 การใช้ Email apps การใช้ Office software การใช้ Tasking apps การใช้ Graphic software แต่หากพจิ ารณทักษะดา้ นดิจิตอล จำแนกตามระดับรายได้ดงั รูปท่ี 10.9 จะพบว่า ระดับรายได้ท่สี ูงข้นึ ของกลุ่มตัวอย่างจะทำให้มที ักษะการใชง้ านในด้านต่างๆ ทสี่ งู ขน้ึ ตามไปดว้ ย สะท้อนถึงพ้นื ฐานความรู้ ระดับ การศึกษา และประสบการณใ์ นการใชง้ านเทคโนโลยดี จิ ิตอลท่สี ง่ ผลต่อระดบั ของ Digital literacy อย่างไรก็ดี ทกั ษะด้านการใช้ Graphic software กลบั พบวา่ กลุ่มตัวอย่างท่มี ีรายไดส้ งู ข้ึนกลับมีทักษะต่ำลง ซง่ึ อาจสอดคล้อง กบั รปู ที่ 10.8 ที่กลุม่ ตัวอยา่ งทม่ี ีทักษะดา้ นนีส้ งู มักเปน็ กลุ่มคนรุน่ ใหมท่ ี่โดยรวมจะมรี ายไดน้ อ้ ยกว่าผทู้ ี่มีอายุ มากกว่า รปู ที่ 10.9 ทักษะในการใชเ้ ทคโนโลยดี จิ ติ อลจำแนกตามระดับรายได้ <100,000 บาท 100,000 – 299,999 บาท 300,000 – 499,999 บาท 500,000 – 999,999 บาท 1,000,000 – 1,999,999 บาท >=2,000,000 บาทตอ่ ปี การหาขอ้ มลู ผา่ น Internet 4.5 การใช้ Messeging apps 3.5 การใช้ Social network 2.5 1.5 การใช้ Email apps การใช้ Office software การใช้ Tasking apps การใช้ Graphic software 219

หากพจิ ารณาจำแนกตามประเภทของอาชพี จะพบว่า ทกั ษะด้านดิจติ อลในเกือบทุกมติ ิจะมคี ะแนนเฉลีย่ สงู ทสี่ ุดสำหรับกลุม่ อาชพี ในระดับผจู้ ดั การ ข้าราชการระดับอาวโุ ส และผูบ้ ญั ญัตกิ ฎหมาย สว่ นกล่มุ อาชีพที่มี คะแนนสูงทสี่ ดุ ในดา้ นของ Graphic software คอื กลุ่มตัวอยา่ งทก่ี ำลังศึกษาเล่าเรียน และทหารและตำรวจ นอกจากนกี้ ล่มุ ตวั อย่างทย่ี ังหางานไม่ได้ และท่ปี ระกอบอาชีพงานพื้นฐานเชน่ แมบ่ ้าน คนขับรถ เปน็ ตน้ จะมี คะแนนเฉลี่ยต่ำทส่ี ุดในเกอื บทกุ ทักษะด้านดจิ ติ อล (ตารางที่ 10.7) ตารางที่ 10.7 ทกั ษะในการใช้เทคโนโลยีดจิ ติ อลจำแนกตามกลุม่ อาชีพ การหา การใช้ การใช้ การใช้ การใช้ การใช้ การใช้ กลุ่มอาชพี ข้อมูลผ่าน Social Office Graphic Tasking Email Messaging Internet network software software apps apps apps อาชพี ในระดับผจู้ ัดการ ขา้ ราชการระดบั อาวโุ ส 3.97 4.09 3.68 2.58 3.39 4.11 3.52 และผ้บู ญั ญตั ิกฎหมาย เจ้าหนา้ ที่เทคนิคในดา้ นต่างๆ 4 3.98 3.48 2.5 3.22 4.06 3.49 ไมไ่ ด้ทำงานเพราะกำลงั ศกึ ษาเลา่ เรียน 3.75 3.92 3.33 2.91 3.17 3.78 3.4 ทหาร ตำรวจ 3.5 3.5 3.5 2.89 3 3.33 3.83 พนกั งานบรกิ ารหรือผจู้ ำหนา่ ยสนิ ค้า 3.66 3.76 3.23 2.64 2.96 3.68 3.21 อาชพี ในระดับเสมยี น 3.54 3.72 3.17 2.51 2.81 3.64 3.26 ผู้ปฎบิ ตั งิ านในโรงงาน 3.22 3.5 3.06 2.72 3 3.83 2.92 ชา่ งฝมี อื และผูป้ ฎบิ ัตงิ านท่ีเกย่ี วข้อง 3.65 3.58 2.84 2.25 2.63 3.68 3.34 ผู้ปฎิบัตงิ านด้านการเกษตร ปา่ ไม้ และประมง 3.06 3.24 2.78 2.65 2.59 3.18 2.97 ผปู้ ระกอบอาชีพงานพื้นฐาน 2.64 2.73 2.46 2.38 2.31 2.67 2.38 ไมไ่ ดท้ ำงานเพราะยงั หางานทำไมไ่ ด้ 2.42 2.4 2.38 2.07 2.2 2.4 2.17 หมายเหตุ สเี ขยี วและแดงเปน็ การเปรยี บเทยี บคะแนนของกลมุ่ อาชพี ในทักษะแต่ละด้าน โดยสีเขียวแสดงถงึ คะแนนท่ีมากกว่า และ สีแดงแสดงถงึ คะแนนทนี่ ้อยกว่า เมื่อวิเคราะห์จำนวนช่วั โมงเฉล่ียทีก่ ลมุ่ ตวั อยา่ งใชใ้ นการเข้าถงึ Smartphone และ Desktop จะพบว่า ระดับจำนวนชวั่ โมงเฉล่ียของกลมุ่ ตวั อย่างทง้ั หมดอยทู่ ่ี 5.6 ชัว่ โมงต่อวัน และ 4.8 ช่ัวโมงตอ่ วัน ตามลำดับ โดย จำนวนชั่วโมงทใ่ี ช้ Smartphone/Tablet เฉลี่ยสูงสดุ อยู่ท่ีกลมุ่ เจเนเรช่นั Millennial ทปี่ ระมาณ 6.7 ชั่วโมงตอ่ วัน โดยหากมรี ายได้สูงขน้ึ ระดบั จำนวนช่วั โมง Smartphone/Tablet ท่ใี ช้มีแนวโนม้ ลดลงเล็กนอ้ ยในบางกลุม่ เจเน เรช่นั ดงั แสดงในรปู ที่ 10.10 220

รปู ที่ 10.10 จำนวนช่ังโมงเฉลย่ี ในการใช้ Smartphone/Tablet 8 >= 2,000,000 บาท 1,000,000 – 1,999,999 บาท 6 500,000 – 999,999 บาท 300,000 – 499,999 บาท 4 100,000 – 299,999 บาท < 100,000 บาท 2 0 Generation Z Millennials Generation X Baby boomers ในทางกลบั กันหากพจิ ารณาที่จำนวนชว่ั โมงทใ่ี ชง้ าน Desktop/Laptop จะพบว่า ผู้ทมี่ รี ายไดส้ งู มีจำนวน ชว่ั โมงในการใชง้ านสูงขึน้ อยา่ งมนี ยั สำคัญเม่ือเทยี บกับผทู้ ี่มีรายไดต้ ่ำ สะท้อนว่าการใชง้ าน Desktop/Laptop สว่ นใหญ่เป็นไปเพื่อการทำงาน เกย่ี วข้องกับอาชีพการงานเป็นหลกั และเจเนเรช่ัน Millennials เป็นกลมุ่ ตัวอยา่ ง ทใี่ ช้ Desktop/Laptop เฉลยี่ สงู ที่สดุ (รปู ที่ 10.11) รูปท่ี 10.11 จำนวนชั่งโมงเฉล่ียในการใช้ Desktop/Laptop 8 >= 2,000,000 บาท 1,000,000 – 1,999,999 บาท 6 500,000 – 999,999 บาท 300,000 – 499,999 บาท 4 100,000 – 299,999 บาท < 100,000 บาท 2 0 Generation Z Millennials Generation X Baby boomers 221

สำหรบั จำนวนช่วั โมงเฉลยี่ ตอ่ วนั ในการใชง้ าน Smartphone และ Desktop/Laptop จำแนกในมติ ิของ เจเนเรชนั่ และระดับรายไดแ้ สดงอยใู่ นตารางท่ี 10.8 ตารางที่ 10.8 จำนวนชัว่ โมงเฉลน่ี ต่อวนั จำแนกในมติ ขิ องเจเนเรชน่ั และระดับรายได้ จำนวนชั่วโมงตอ่ วนั โดยเฉล่ียที่ จำนวนชว่ั โมงต่อวันโดยเฉล่ยี ที่ ท่านใช้ Smartphone ท่านใช้ Computer/Laptop เจเนเรชั่น 5.55 3.30 Generation Z 6.71 6.42 Millennials 4.70 4.28 Generation X 3.88 2.49 Baby boomers ระดบั รายได้ตอ่ ปี 5.90 3.69 น้อยกว่า 100,000 บาท 5.66 4.52 100,000 – 299,999 บาท 4.93 5.08 300,000 – 499,999 บาท 5.93 6.62 500,000 – 999,999 บาท 5.67 7.02 1,000,000 – 1,999,999 บาท 4.86 5.43 มากกวา่ หรือเท่ากับ 2,000,000 บาท นอกจากนห้ี ากแบง่ ตามประเภทของอาชพี จะพบวา่ อาชพี ตำรวจทหารมจี ำนวนชว่ั โมงท่ีใช้ Smartphone สูงทส่ี ุดท่ปี ระมาณ 7.6 ชว่ั โมงต่อวัน รองลงมาคืออาชพี เสมียนที่ 6.2 ชว่ั โมงตอ่ วนั ในขณะที่อาชพี ที่ใช้ Desktop สูงทส่ี ดุ คือ อาชีพเจ้าหน้าทเ่ี ทคนิคตา่ งๆ และอาชพี ในระดบั ผจู้ ดั การ ขา้ ราชการระดบั อาวุโส และผ้บู ญั ญัติ กฎหมายโดยมีจำนวนชว่ั โมงเฉลี่ยท่ี 6.87 และ 6 ชวั่ โมงต่อวนั (ตารางท่ี 10.9) ตารางที่ 10.9 จำนวนชั่วโมงเฉลีน่ ตอ่ วันจำแนกในมิติของอาชพี ประเภทอาชพี จำนวนชว่ั โมงตอ่ วนั โดยเฉล่ีย จำนวนช่วั โมงตอ่ วันโดยเฉลยี่ ที่ท่านใช้ Smartphone ท่ีทา่ นใช้ เจ้าหนา้ ทเี่ ทคนคิ ในด้านตา่ งๆ ไมไ่ ด้ทำงานเพราะกำลงั ศกึ ษาเล่าเรียน 5.98 Computer/Laptop ไม่ได้ทำงานเพราะยงั หางานทำไมไ่ ด้ 5.67 6.88 ช่างฝีมือและผปู้ ฎบิ ตั งิ านท่ีเกย่ี วขอ้ ง 4.20 3.41 4.00 3.27 3.74 222

ตารางท่ี 10.9 (ต่อ) จำนวนช่ัวโมงเฉลนี่ ต่อวันจำแนกในมิตขิ องอาชพี ประเภทอาชพี จำนวนชั่วโมงต่อวันโดยเฉล่ยี จำนวนชวั่ โมงต่อวนั โดยเฉล่ีย ทีท่ า่ นใช้ Smartphone ทที่ ่านใช้ ทหาร ตำรวจ ประกอบอาชีพในระดับเสมยี น 7.67 Computer/Laptop ประกอบอาชพี ในระดับผูจ้ ดั การ ขา้ ราชการระดับ 6.23 4.17 อาวโุ ส และผู้บญั ญตั กิ ฎหมาย 5.30 5.53 ผ้ปู ฎิบตั ิงานในโรงงานเชน่ ควบคุมเครอ่ื งจกั ร และ 6.08 การประกอบ 5.83 ผปู้ ฎิบตั งิ านทีม่ ฝี มี อื ด้านการเกษตร ปา่ ไม้ และ 4.50 ประมง 3.71 ผปู้ ระกอบอาชีพงานพ้นื ฐาน เช่นแม่บ้าน คนขบั รถ 3.35 และรปภ. เป็นต้น 4.92 พนกั งานบริการหรอื ผจู้ ำหน่ายสนิ ค้า 5.70 1.62 5.00 3) Digital knowledge ในมติ ิที่ 3 ทีว่ ดั ความรคู้ วามเข้าใจดา้ นเทคโนโลยีดิจติ อลน้ี จะมกี ารแบง่ คำถามในลักษณะประเมินตนเอง (self-assessment) จำนวน 2 ขอ้ ได้แก่ ความรคู้ วามเข้าใจในการทำงานของ computer hardware และความรู้ ความเข้าใจในการทำงานของเครือขา่ ยอนิ เตอรเ์ น็ต และคำถามทวี่ ดั ความรูโ้ ดยตรงผ่านการทำแบบทดสอบจำนวน 6 ข้อเพอ่ื นับจำนวนการตอบถูกหรอื ผดิ โดยในสว่ น Self-assessment จะพบว่าเจเนเรชน่ั Z มีระดับความเขา้ ใจการทำงานของ computer hardware เฉลี่ยสูงท่สี ดุ ทั้งๆที่เปน็ เจเนเรชนั่ ทีม่ ีอายุ และประสบการณ์น้อยทสี่ ดุ หลกั ฐานเชงิ ประจักษน์ ้ีสอดคล้อง กบั การเสนอของ Prensky (2001) ที่กลา่ วถงึ เกย่ี วกับ “Digital natives generation” อย่างไรก็ตามระดับรายได้ ไมไ่ ดส้ ่งผลอยา่ งมีนัยสำคัญต่อความรูค้ วามเข้าใจ computer hardware เลย ดงั แสดงในรูปที่ 10.12 โดยผลลัพธ์ ในลักษณะเดียวกันก็เกดิ ขึ้นกับความรคู้ วามเข้าใจในการทำงานของเครือขา่ ยอนิ เตอรเ์ น็ต (รปู ที่ 10.13) 223

รูปที่ 10.12 ความรู้ความเข้าใจในการทำงานของ Computer hardware 4.00 >= 2,000,000 บาท 1,000,000 – 1,999,999 บาท 3.00 500,000 – 999,999 บาท 300,000 – 499,999 บาท 2.00 100,000 – 299,999 บาท < 100,000 บาท 1.00 - Generation Z Millennials Generation X Baby boomers รปู ท่ี 10.13 ความรู้ความเข้าใจในการทำงานของเครือขา่ ยอินเตอร์เนต็ 4 >= 2,000,000 บาท 1,000,000 – 1,999,999 บาท 3 500,000 – 999,999 บาท 300,000 – 499,999 บาท 2 100,000 – 299,999 บาท < 100,000 บาท 1 0 Generation Millennials Generation Baby Z X boomers เมอ่ื วเิ คราะห์ความรู้ความเขา้ ใจผ่านการประเมิน Self-assessment จำแนกตามประเภทของอาชีพ พบว่าไดผ้ ลลพั ธ์ท่ีไม่แตกต่างกนั อย่างมีนัยสำคญั โดยคะแนนเฉลย่ี อยทู่ ่ี 3 ในทกุ กลมุ่ อาชพี ดังแสดงในตารางท่ี 10.10 224

ตารางท่ี 10.10 คะแนนประเมนิ ตนเองเรอ่ื งความรคู้ วามเข้าใจของ Computer hardware และอินเตอร์เน็ตจำแนกตามมติ ิของ อาชพี ประเภทอาชีพ ความรคู้ วามเข้าใจ การทำงานของ ความรคู้ วามเขา้ ใจเครือข่าย computer hardware Internet เจ้าหนา้ ทีเ่ ทคนิคในด้านตา่ งๆ 3.41 3.57 (0.94) (0.85) ไม่ได้ทำงานเพราะกำลงั ศกึ ษาเลา่ เรยี น 3.24 3.51 (1.00) (0.98) ไม่ได้ทำงานเพราะยังหางานทำไมไ่ ด้ 2.27 2.40 (0.80) (0.83) ชา่ งฝีมือและผูป้ ฎบิ ตั งิ านที่เกี่ยวขอ้ ง 3.21 3.32 (1.03) (0.95) ทหาร ตำรวจ 3.00 3.00 (0.89) (1.10) ประกอบอาชีพในระดับเสมยี น 3.03 3.35 (0.87) (0.87) ประกอบอาชพี ในระดับผจู้ ดั การ ขา้ ราชการระดบั 3.31 3.61 อาวุโส และผู้บญั ญัตกิ ฎหมาย (1.16) (1.02) ผู้ปฎิบัติงานในโรงงานเชน่ ควบคมุ เครอ่ื งจักร และการ 3.50 3.83 ประกอบ (1.05) (0.75) ผปู้ ฎิบัติงานท่ีมฝี ีมอื ด้านการเกษตร ปา่ ไม้ และประมง 2.94 3.29 (1.03) (0.99) ผปู้ ระกอบอาชีพงานพนื้ ฐาน เช่นแมบ่ ้าน คนขับรถ 2.40 2.83 และรปภ. เปน็ ต้น (1.01) (1.22) พนักงานบริการหรือผูจ้ ำหน่ายสนิ คา้ 3.07 3.49 (0.97) (0.93) หมายเหตุ ตัวเลขในวงเล็กคอื สว่ นเบ่ียงเบนมาตรฐาน เมอ่ื ทำการชีว้ ดั ความร้ผู า่ นการทำแบบทดสอบวัดความรดู้ า้ น Digital literacy จำนวน 6 ขอ้ จะพบ คะแนนเฉลี่ยของการตอบถูกจำแนกตามกลุ่มเจเนเรชนั่ และระดับรายไดด้ ังแสดงในรปู ท่ี 10.14 โดยพบว่าผทู้ ีม่ ี ระดับรายได้เฉลี่ยต่อปสี งู จะเปน็ กลุ่มตัวอยา่ งที่มีคะแนนการตอบแบบทดสอบถกู ต้องมากทส่ี ุด นอกจากนี้ผลจาก 225

การวเิ คราะหด์ ้วยแบบทดสอบยงั ใหห้ ลักฐานเชิงประจักษ์ว่า “Digital natives” ไมใ่ ช่กลุ่มเจเนเรชั่นทีจ่ ะมีความรู้ ความเขา้ ใจสงู โดยธรรมชาติ จากการทเ่ี กดิ และมีความคุ้นเคยกับเทคโนโลยีมาต้ังแตเ่ กดิ โดยเจเนเรชน่ั ทมี่ ีความรสู้ งู ทีส่ ดุ อยใู่ นกลมุ่ เจเนเรชนั่ Millennial สงิ่ ทนี่ ่าสงั เกตคือเม่อื กลุ่มเจเนเรชั่น Z ประเมนิ ตนเองจะประเมินวา่ ตนเองมีความรคู้ วามเข้าใจทีส่ ูงมากใน ด้านของ Computer hardware และ Internet แตเ่ ม่ือทำแบบทดสอบจรงิ กลบั ได้คะแนนทไี่ ม่ได้สูงโดดเด่นมาก นัก รปู ที่ 10.14 คะแนนท่ไี ดร้ บั จากการตอบแบบทดสอบจำนวน 6 ขอ้ จำแนกตามมติ ขิ องเจเนเรช่นั และระดบั รายได้ 6 4 >= 2,000,000 บาท 1,000,000 – 1,999,999… 500,000 – 999,999 บาท 2 300,000 – 499,999 บาท 100,000 – 299,999 บาท 0 < 100,000 บาท เมอ่ื พิจารณาผลคะแนนจำแนกตามประเภทของอาชพี จะพบว่า อาชีพที่ทำคะแนนไดส้ งู ทสี่ ุดคือเจ้าหน้าท่ี เทคนคิ ในด้านต่างๆ รองลงมาคอื ผจู้ ัดการ ข้าราชการระดับอาวโุ ส และผู้บัญญัติกฎหมาย ดังแสดงในตารางที่ 10.11 ในขณะทีก่ ลุ่มอาชพี ที่ทำคะแนนได้ต่ำทสี่ ดุ คือ 1) ผู้ประกอบอาชีพงานพ้นื ฐาน เชน่ แมบ่ ้าน คนขับรถ และรปภ. เป็นต้น 2) ผู้ปฎบิ ตั ิงานทีม่ ีฝมี ือด้านการเกษตร ป่าไม้ และประมง และ 3) ผู้ท่ียงั หางานทำไม่ได้ 226