ΤΟΜΟΣ ΑΡΣΑΚΕΙΟ 1986-2022-Γ

Η ΝΕΑ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΩΝ ΑΡΣΑΚΕΙΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ 201 Αλβανική εθνική εορτή 28ης και 29ης Νοεμβρίου Τελετή αποφοίτησης 2018 Διαθεματικό πρόγραμμα με θέμα τα ταξίδια Υπαίθρια έκθεση βιβλίου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Γνώση και αγωγή στα Αρσάκεια Σχολεία

Γνώση και αγωγή είναι το δίπολο τής ανθρωπιστικής παιδείας που, σε συν- δυασμό με την ενσωμάτωση τής εξελιγμένης εκπαιδευτικής τεχνολογίας, διατηρεί τα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στην εκπαιδευτική πρωτοπορία. H ουσιαστική και ποιοτική παιδεία που παρέχουν στους μαθητές τους τα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία αποτιμάται μέσα από τις γενιές των αποφοί- των τους, οι οποίοι προσφέρουν στην κοινωνία όχι μόνο με τις στέρεες γνώσεις τους αλλά και με την υπευθυνότητα, την αξιοπρέπεια, την ανθρω- πιά και την αλληλεγγύη που διδάχθηκαν στα σχολικά τους χρόνια.

204 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Από τις γνώσεις στην γνώση λεκπαιδευτικής Εταιρείας e-arsakeio και στο εκτενές έντυπο και ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό που βρίσκεται Η πορεία των μαθητών των Σχολείων τής Φιλεκπαι- αναρτημένο εκεί, εξοικειώνονται με ελκυστικές και σύγ- δευτικής Εταιρείας προς την επιτυχή κατάκτηση τής γνώ- χρονες διαδικασίες αναζήτησης και προσέγγισης τής σης υποστηρίζεται ποικιλοτρόπως με τις κατάλληλες γνώσης και αποκτούν σύνθετες δεξιότητες ψηφιακού παιδευτικές στρατηγικές. γραμματισμού. Προωθείται συστηματικά σε όλες τις βαθμίδες εκπαί- Τα αντικείμενα τής Θεατρικής Αγωγής, τής Φυσικής δευσης και σε όλα τα διδακτικά αντικείμενα η ανακά- Αγωγής και τής Μουσικής σε όλες τις βαθμίδες, τής λυψη τής γνώσης από τους ίδιους τους μαθητές. Μουσικοκινητικής Αγωγής στο Νηπιαγωγείο και το Δη- μοτικό και τής Φυσικής, τής Πληροφορικής και των Ξέ- Τα διδακτικά αντικείμενα συνδέονται με βιωματικές νων Γλωσσών στο Δημοτικό διδάσκονται από εξειδι- δραστηριότητες που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα κευμένους εκπαιδευτικούς. τής μαθησιακής διαδικασίας: δραματοποιήσεις, διαλό- γους επιχειρηματολογίας, εκπαιδευτικές επισκέψεις, Ενίσχυση τού ωρολογίου επαφή με πολυτροπικά κείμενα, οργάνωση ομαδοσυν- προγράμματος εργατικών δραστηριοτήτων, επικοινωνία με ανθρώ- πους τής τέχνης και των γραμμάτων, οργάνωση επιστη- Η επίτευξη των πολυσύνθετων παιδευτικών στόχων μονικών συνεδρίων (βλ. κεφ. 9), συμμετοχή σε ευρω- τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας οφείλεται σε μεγάλο παϊκά και διεθνή προγράμματα και διαγωνισμούς (βλ. βαθμό, μεταξύ άλλων, στην δυνατότητά της να ενισχύει κεφ. 6), συνεργασίες με πανεπιστήμια τού εξωτερικού με πρόσθετες διδακτικές ώρες τα διδακτικά αντικείμενα (βλ. κεφ. 10). που προβλέπονται από το επίσημο αναλυτικό πρόγραμ- μα τού Υπουργείου Παιδείας, αλλά και να προσθέτει Οργανώνονται διαθεματικά projects στην καθημερινή διδακτική πραγματικότητα νέα, σε όλες τις τάξεις και τις βαθμίδες σύγχρονα αντικείμενα και πολιτιστικές δράσεις που εκπαίδευσης, για την εκπόνηση καλύπτουν τις σύνθετες γνωστικές, ψυχοσυναισθη- ματικές και κοινωνικές ανάγκες των μαθητών που φοι- των οποίων συνδέεται η ύλη διαφορετικών τούν στα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία. Η προσπάθεια μαθημάτων και η θεματολογία αυτή ξεκίνησε από το σχολικό έτος 1990-1991 κατά το οποίο το εξάωρο πρωινό ωρολόγιο πρόγραμμα των διαφορετικών επιστημονικών κλάδων. Αρσακείων Γυμνασίων και Λυκείων διευρύνθηκε δύο φορές την εβδομάδα σε επτάωρο, με την εφαρμογή τού Οι μαθητές ενθαρρύνονται να μελετούν μόνοι τους, πιλοτικού προγράμματος «Ώρες Ενισχυτικής Διδασκα- να οργανώνουν την μελέτη τους μεθοδικά και απο- λίας». Στις πρόσθετες αυτές ώρες οι μαθητές διδάσκο- τελεσματικά. Η καθημερινή ύλη κατανέμεται με τρόπο νταν Αρχαία Ελληνικά και Μαθηματικά στο Γυμνάσιο και που δεν επιβαρύνει την μαθησιακή προσπάθεια και δεν Νεοελληνική Γλώσσα, Έκθεση, Δοκίμιο, Λατινικά, Μα- απαιτεί συμμετοχή τού γονέα στην μελέτη τού παιδιού θηματικά, Φυσική, Χημεία, Βιολογία και Κοινωνιολογία στο σπίτι. στο Λύκειο. Για την διδασκαλία των ενισχυτικών αυτών μαθημάτων εκδόθηκαν ειδικές «Βοηθητικές Σημειώσεις Οργανώνονται διαθεματικά projects σε όλες τις τά- για το Πρόγραμμα Πρόσθετων Μαθημάτων» για την Ελ- ξεις και τις βαθμίδες εκπαίδευσης, για την εκπόνηση των ληνική Γλώσσα, το Δοκίμιο, τα Αρχαία Ελληνικά, τα οποίων συνδέεται η ύλη διαφορετικών μαθημάτων και Μαθηματικά, την Φυσική, την Χημεία, την Βιολογία. η θεματολογία διαφορετικών επιστημονικών κλάδων. Οι μαθητές εξοικειώνονται με τα γενικά χαρακτηριστικά Το 1992 εισήχθη το μάθημα τής Πληροφορικής αρ- και τις ανακαλυπτικές διαδικασίες τής επιστημονικής χικά στην Γ’ Γυμνασίου, ενώ το 1993 τα τμήματα τής Α’ έρευνας και ασκούνται στην σύνθεση και την παρουσία- και τής Β’ Λυκείου χωρίστηκαν πειραματικά, για πρώτη ση ερευνητικών εργασιών. φορά, σε κλασική και πρακτική κατεύθυνση, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Την ίδια χρονιά οι Τα διδακτικά αντικείμενα προσεγγίζονται μέσω ηλε- πρόσθετες «Ώρες Ενισχυτικής Διδασκαλίας» ενσωμα- κτρονικών υπολογιστών, διαδραστικών πινάκων και tablets σε τάξεις, εργαστήρια, βιβλιοθήκες. Οι μαθητές, έχοντας πρόσβαση στην ψηφιακή πλατφόρμα τής Φι-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 205 τώθηκαν στο καθημερινό πρόγραμμα, το οποίο για τα λεκπαιδευτικής Εταιρείας έχει εισηγηθεί τον θεσμό τής Γυμνάσια και τα Λύκεια διαμορφώθηκε σε επτάωρο. Το «Ζώνης Πολιτισμού και Αθλητισμού», στο πλαίσιο τής 1995 εισήχθη για πρώτη φορά στα Γυμνάσια το μάθη- οποίας διδάσκονται Προγραμματισμός, Δημιουργική μα τής Τεχνολογίας. Από το σχολικό έτος 2007-2008, Γραφή, Πειράματα, Αθλητικές Δραστηριότητες, Αγωγή τα Δημοτικά Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Υγείας, Εφηβική Ψυχολογία, Θέατρο, Τοπική Ιστορία, λειτούργησαν επίσης με πλήρες επτάωρο, ενώ από το Νεανική Επιχειρηματικότητα, Μεθοδολογία Επιστημο- σχολικό έτος 2013-2014 εισήχθη το πλήρες διδακτικό νικής Έρευνας. οκτάωρο ανά ημέρα. Οι πρόσθετες διδακτικές ώρες στα υπάρχοντα διδα- Η σταδιακή αυτή διεύρυνση τού πρωινού προγράμ- κτικά αντικείμενα και τα νέα αντικείμενα από τον χώρο ματος επέτρεψε στην Εποπτεία των Αρσακείων – Τοσι- τής επιστήμης και τού πολιτισμού αναπροσαρμόζονται τσείων Σχολείων όχι μόνο να ενισχύσει με πρόσθετες δι- κάθε χρόνο ανάλογα με το εκάστοτε ισχύον εκπαιδευ- δακτικές ώρες τα ήδη υπάρχοντα στο ωρολόγιο σχολι- τικό σύστημα, τις ανάγκες κάθε τοπικής σχολικής κοινό- κό πρόγραμμα αντικείμενα, αλλά και να εισαγάγει στην τητας και τις επιλογές των μαθητών με βάση τα προσω- καθημερινή σχολική τάξη νέα, ενδιαφέροντα αντικείμε- πικά τους ενδιαφέροντα, τις κλίσεις και τις δεξιότητές να από διαφορετικούς τομείς τής επιστήμης και τού πο- τους. λιτισμού. Έτσι ενισχύθηκαν: ñ στο Δημοτικό: τα μαθήματα τής Ελληνικής Γλώσσας, Ανθρωπιστική παιδεία των Μαθηματικών, των Ξένων Γλωσσών (Αγγλικών, και εκπαίδευση Γαλλικών ή Γερμανικών), τής Πληροφορικής, τής Φυσι- κής Αγωγής, των Εικαστικών και τής Μουσικής Όλα τα διδακτικά αντικείμενα υπηρετούν την θεμε- ñ στο Γυμνάσιο: τα μαθήματα των Αρχαίων Ελληνικών, λιώδη στόχευση των Αρσακείων – Τοσιτσείων Σχολείων τής Φυσικής και των Ξένων Γλωσσών για παροχή ποιοτικής ανθρωπιστικής εκπαίδευσης, η ñ στο Λύκειο: η Νέα Ελληνική Γλώσσα, η Ξένη Γλώσσα οποία αποσκοπεί στην πολύπλευρη καλλιέργεια τής (Αγγλικά, Γαλλικά ή Γερμανικά) και τα μαθήματα Προ- προσωπικότητας τού νέου ανθρώπου, σύμφωνα με το σανατολισμού. διαχρονικό όραμα των ιδρυτών τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Για την πραγμάτωση αυτού τού οράματος η Στα νέα αντικείμενα συγκαταλέγονται: Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία εμπλουτίζει το ωρολόγιο πρό- ñ για το Νηπιαγωγείο: Θεατρική Αγωγή, Αγγλικά, Φι- γραμμα με πολυάριθμες δράσεις παιδείας και πολιτι- λαναγνωσία, Μουσειακή Αγωγή, Ελληνική Παράδοση, σμού, προκειμένου οι μαθητές των Σχολείων της να ει- Μουσικοκινητική Αγωγή, Εικαστική Έκφραση, Μουσι- σαχθούν από μικρή ηλικία στον χώρο τής διανόησης, κή Αγωγή και Φυσική Αγωγή των γραμμάτων και των τεχνών, να αγαπήσουν το βι- ñ για το Δημοτικό: Μουσικοκινητική Αγωγή και Ελλη- βλίο, να αναπτύξουν την κριτική σκέψη, την έκφραση νική Παράδοση (στις Α’ και Β’ τάξεις), Αγωγή Προφορι- και την ευαισθησία τους, να γνωρίσουν και να αφομοι- κού Λόγου (αρχικά στην Γ’ τάξη και στην συνέχεια σε ώσουν τις πανανθρώπινες διαχρονικές αξίες που έχει δη- όλες τις τάξεις τής πρωτοβάθμιας αλλά και τής δευτερο- μιουργήσει ο άνθρωπος κατά την ιστορική του πορεία. βάθμιας εκπαίδευσης), Πληροφορική (αρχικά στις Δ’, Ε’ και Στ’ τάξεις, ενσωματωμένη στα υπάρχοντα διδακτικά H παροχή ποιοτικής ανθρωπιστικής αντικείμενα, και στην συνέχεια ως ανεξάρτητη πρακτική εκπαίδευσης αποσκοπεί στην πολύπλευρη εφαρμογή στα εργαστήρια Πληροφορικής για τους μα- θητές όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης), Φιλαναγνω- καλλιέργεια τής προσωπικότητας σία, Μαθηματική Σκέψη, Δημιουργική Σκέψη, Θεατρική τού νέου ανθρώπου, σύμφωνα Αγωγή, Εργαστήρι Πειραμάτων, Ψηφιακή Τέχνη, Ευρω- με το διαχρονικό όραμα των ιδρυτών παϊκός Πολιτισμός, SHTEAM (Science, Humanities, τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Technology, Engineering, Art, Mathematics) ñ για το Γυμνάσιο: Αγωγή Προφορικού Λόγου, Μαθη- Στα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία τα διδακτικά αντι- ματική Σκέψη, Φυσική, Σχολικός Επαγγελματικός Προ- κείμενα συνδέονται με την καθημερινή ζωή και εμπειρία σανατολισμός. Για το κρίσιμο αυτό στάδιο τής σχολικής με στόχο την ανάπτυξη ισχυρών προσωπικών βιωμάτων ζωής των μαθητών, η Εποπτεία των Σχολείων τής Φι-

206 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 εκ μέρους των μαθητών. Στην σχολική τάξη η ομαδο- ντικών κειμένων, τής προφορικής και τής γραπτής έκ- συνεργατική διδασκαλία έχει σταθερή θέση (π.χ. στην φρασης, τής πρόσληψης και τής παραγωγής κατάλλη- επεξεργασία των ιστορικών πηγών σε όλες τις τάξεις, λου λόγου σε όλες τις επικοινωνιακές περιστάσεις τής στην ανάλυση λογοτεχνικών κειμένων, στην μελέτη κοι- σύγχρονης ζωής. Η γλώσσα, με άλλα λόγια, αντιμετω- νωνικών φαινομένων ή εξελίξεων, φιλοσοφικών αντι- πίζεται σύμφωνα και με τα πιο πρόσφατα πορίσματα τής λήψεων, εικαστικών ρευμάτων και τάσεων, θρησκειών, γλωσσολογικής επιστήμης ως βασική συντεταγμένη αθλητικών ιδεωδών), ενώ η ενεργοποίηση και η συμ- τού σχολικού προγράμματος σε όλες τις βαθμίδες και μετοχή όλων των μαθητών σε πολιτιστικές-μορφωτι- διατρέχει το σχολικό πρόγραμμα σε όλες του τις πτυχές κές δραστηριότητες αποτελεί κεντρικό στόχο κάθε εκ- (μαθήματα, εορτές, επετείους, επισκέψεις, εξορμήσεις, παιδευτικού (π.χ. η ώθηση των παιδιών να συμμετά- συναντήσεις, συνέδρια, εκδηλώσεις, ξεναγήσεις κ.λπ.). σχουν σε διαθεματικές δράσεις, ερευνητικές εργασίες, αγώνες λόγου και τέχνης, διαγωνισμούς γλωσσομάθει- Πιο συγκεκριμένα, η γλωσσική διδασκαλία στα Αρ- ας, διαγωνισμούς εικαστικών, αθλητικές δραστηριότη- σάκεια υπηρετεί διαβαθμισμένους στόχους. Η εντατι- τες). Επιπλέον, η δραματοποίηση (π.χ. αποσπασμάτων κή και με φροντίδα διδασκαλία τής Ελληνικής Γλώσσας λογοτεχνικών έργων), οι αντιλογίες (π.χ. στην Έκθεση στοχεύει στο να πετύχουν οι μαθητές αρχικά τους εξής όλων των τάξεων Γυμνασίου και Λυκείου), η συσχέτιση διδακτικούς στόχους: ιστορικών γεγονότων με σύγχρονα γεγονότα, οι εικαστι- ñ να συνειδητοποιήσουν και να κωδικοποιήσουν τους κές απεικονίσεις, οι διεπιστημονικές/διαθεματικές συν- εργασίες, η προβολή έργων από σύγχρονες ψηφιακές μηχανισμούς λειτουργίας και χρήσης τής γλώσσας πηγές, η μελέτη έργων τέχνης, η πρόσκληση ειδικών για τους να μιλήσουν στην τάξη, σε συνεργασία πάντοτε με την ñ να εμπεδώσουν ποικίλες εναλλακτικές δυνατότητες Διεύθυνση τού Σχολείου, η χρήση τής βιβλιοθήκης και και επιλογές στην γλωσσική έκφραση με έμφαση κυ- τού διαδικτύου δημιουργούν στους μαθητές ερεθίσμα- ρίως σε γλωσσικές ιδιαιτερότητες και δυσκολίες με τις τα για έρευνα και αποτελούν σταθερό μέρος τής καθη- οποίες δεν έρχονται σε επαφή στην καθημερινή τους μερινής σχολικής πραγματικότητας, με τελικό στόχο την επικοινωνία και αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό όλων των μαθημά- ñ σταδιακά να αναπτύξουν αντανακλαστικά στον χειρι- των στα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. σμό οποιουδήποτε είδους κειμένου ως «υποψιασμέ- νοι χρήστες» τής γλώσσας. Αναφέρονται ορισμένες από τις παρεμβάσεις με τις Οι προαναφερθέντες διδακτικοί στόχοι κατατείνουν οποίες η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία υπηρετεί τον θεμε- στην επίτευξη των παρακάτω στόχων: λιώδη στόχο τής ανθρωπιστικής αγωγής και οι οποίες ñ στην συστηματική καλλιέργεια τής ικανότητας των μα- είναι ενσωματωμένες είτε στο πλαίσιο τού πρωινού θητών να ανταποκρίνονται επιτυχώς σε ποικίλους και προγράμματος είτε στο πλαίσιο ιδιαίτερων εκπαιδευτι- συχνά απρόβλεπτους γλωσσικούς ρόλους σε διάφο- κών και πολιτιστικών θεσμών και εκδηλώσεων. ρες περιστάσεις επικοινωνίας στην ζωή τους ñ στην τόνωση τής γλωσσικής αυτοπεποίθησης των Ελληνική Γλώσσα μαθητών με την ανάπτυξη ρητορικής/επιχειρηματο- λογικής ικανότητας που είναι απαραίτητη στον σύγ- Η Ελληνική Γλώσσα αντιμετωπίζεται στα Σχολεία τής χρονο κόσμο Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας ως αξία και ως ουσιώδης ñ στην ανάπτυξη γλωσσικής εκλέπτυνσης, δηλαδή στόχος κάθε διδασκαλίας σε όλες τις βαθμίδες τής εκ- προσωπικού γλωσσικού αισθητηρίου, που οδηγεί παίδευσης και όχι ως ένα ακόμα γνωστικό αντικείμενο στο να θεωρούν οι μαθητές την γλώσσα τους προ- προς διδασκαλία. Εκκινώντας από την θεμελιώδη επι- σωπικό τους θέμα και βασικό στοιχείο τής προσωπι- στημονική παραδοχή ότι γλώσσα και σκέψη συνδέο- κότητάς τους και, τέλος, νται αδιάσπαστα και ότι η γλωσσική ανάπτυξη σημαί- ñ στην κατανόηση τής ανθρώπινης σκέψης, τής ιστορίας νει και ανάπτυξη τής σκέψης των μαθητών, τα Αρσάκεια και τού πολιτισμού, αφού η γλώσσα συνιστά, εκτός Σχολεία αντιμετωπίζουν την γλωσσική διδασκαλία ολι- από μέσο επικοινωνίας, εργαλείο σκέψης και γνώσης στικά, δηλαδή ως συνολική, συστηματική μελέτη τού και πολιτισμική αξία. λεξιλογίου, τής γραμματικής, τής σύνταξης, των αυθε- Κύρια χαρακτηριστικά τής γλωσσικής διδασκα- λίας σε όλες τις βαθμίδες των Σχολείων τής Φιλεκπαι-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 207 δευτικής Εταιρείας είναι μεταξύ άλλων τα εξής: μαθητών, τόσο σε επίπεδο πρόσληψης όσο και σε επί- ñ επικοινωνιοκεντρική, καθώς η σχολική αίθουσα με- πεδο παραγωγής, με λόγο προσεγμένο και ποιοτικό. Πιο συγκεκριμένα: τατρέπεται σε πεδίο για πρόβα ρεαλιστικών συνθη- ñ οι συχνές προσκλήσεις συγγραφέων, επιστημόνων, κών επικοινωνίας των μαθητών με έμφαση στον αυ- θορμητισμό, τον αυτοσχεδιασμό και στα γλωσσικά καλλιτεχνών που έρχονται στα Αρσάκεια και συνομι- παιχνίδια ρόλων λούν με τους μαθητές ñ κειμενοκεντρική, καθώς βασίζεται σε ποικίλα, αυ- ñ η μεθοδική επεξεργασία βιβλίων στο πλαίσιο τής φι- θεντικά, πολυτροπικά κείμενα που επιλέγει ο εκπαι- λαναγνωσίας και τής συνεργασίας των Σχολείων με δευτικός, ο μαθητής ή και οι δύο σε συνεργασία τις Βιβλιοθήκες τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, αλλά ñ μαθητοκεντρική και συνεργατική, καθώς προωθεί και η προσέγγιση πολλαπλών παράλληλων λογοτε- ενεργητικούς και βιωματικούς τρόπους μάθησης σε χνικών και μη λογοτεχνικών κειμένων στο μάθημα τής ζεύγη ή σε ομάδες μαθητών, με προσωπική εμπλοκή Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας τους σε θέματα γλωσσικά που σχετίζονται με τα εν- διαφέροντα και τις ανάγκες τους, χωρίς να παραλείπει Tα Αρσάκεια Σχολεία αντιμετωπίζουν και τον καθημερινό ή και ιδιωματικό λόγο των μαθη- την γλωσσική διδασκαλία ολιστικά, τών δηλαδή ως συνολική, συστηματική μελέτη ñ ολιστική, δεδομένου ότι οργανώνεται κάθε φορά σε όλα τα γλωσσικά επίπεδα (γραμματική – σύνταξη – τού λεξιλογίου, τής γραμματικής, λεξιλόγιο – χρήση) χωρίς να υποτιμά καμία πτυχή τής τής σύνταξης, των αυθεντικών κειμένων, γλώσσας ñ ευέλικτη και προσαρμοστική, καθώς αφήνει την δυ- τής προφορικής και τής γραπτής νατότητα στον εκπαιδευτικό να επιλέξει, σύμφωνα και έκφρασης, τής πρόσληψης με τις οδηγίες τού Συντονισμού Γλωσσικών Μαθημά- των τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, αυθεντικό γλωσ- και τής παραγωγής κατάλληλου λόγου σικό υλικό ανάλογα με τις ανάγκες τής σχολικής του σε όλες τις επικοινωνιακές περιστάσεις ομάδας ñ μεθοδική και οργανωμένη, επειδή αποβλέπει σε τής σύγχρονης ζωής. συστηματική τακτοποίηση των γλωσσικών φαινομέ- νων (τύπων και λειτουργιών τους) στο νοητικό λεξικό ñ οι δραματοποιήσεις και οι εκφραστικές αναγνώσεις των μαθητών ποιοτικών λογοτεχνικών κειμένων ñ εστιασμένη στην ιστορική διάσταση των γλωσσικών φαινομένων, όπου αυτό εξυπηρετεί την ερμηνεία ñ οι εισηγήσεις και οι παρουσιάσεις στα Παναρσακεια- τους στους μαθητές, καθώς και στην διαθεματικότη- κά Μαθητικά Συνέδρια, αλλά και στο ευρύτερο τα, αφού προωθεί την σύνδεση των γλωσσικών θε- πλαίσιο των μαθημάτων με ομαδοσυνεργατική διδα- μάτων και εννοιών με άλλα γνωστικά πεδία τού σχο- σκαλία (μέθοδος project) λικού προγράμματος ñ συνθετική, με την έννοια ότι επιμένει στον σχεδιασμό ñ η καλλιέργεια τής ρητορικής ικανότητας των μαθη- τού μαθήματος από τον εκπαιδευτικό στο πλαίσιο μα- τών στο πλαίσιο των Απογευματινών Ομίλων ή ακό- κροπρόθεσμης στόχευσης στην γλωσσική ύλη μα και στην πρωινή Ζώνη Πολιτισμού τού ωρολογίου ñ ενισχυτική και επανορθωτική, διότι παρεμβαίνει προγράμματος όσο συχνά χρειάζεται σε διαπιστωμένες γλωσσικές ελλείψεις και αδυναμίες των μαθητών και, τέλος, ñ η καλλιέργεια τής δημιουργικής γραφής στην Ζώνη ñ συνεχής, αφού, πιστή στο δόγμα ότι γλώσσα μαθαί- Πολιτισμού τού ωρολογίου προγράμματος νουμε σε όλη μας την ζωή, αφορά όλες τις βαθμίδες τής εκπαίδευσης. ñ η συμμετοχή και η βράβευση μαθητών με δικό τους Κάθε δράση των Αρσακείων αποτελεί αφορμή για πεζό ή ποιητικό μυθοπλαστικό κείμενο στους ετήσι- γλωσσική καλλιέργεια και δίνει λαβή για επαφή των ους Αγώνες Λόγου και Τέχνης ñ η καθοδηγούμενη επαφή των μαθητών με κάθε εί- δους αυθεντικά και επίκαιρα κείμενα από τον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, που αναρτώνται στην εκπαι- δευτική πλατφόρμα e-arsakeio από τον Συντονισμό ñ η καθοδηγούμενη χρήση έγκριτων εγχειριδίων ανα- φοράς τής Νεοελληνικής Γλώσσας (γραμματικές και λεξικά) στην σχολική αίθουσα και στο σπίτι

208 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 ñ η πρόσθετη ώρα διδασκαλίας τού ωρολογίου προ- τού Συντονισμού και διανέμεται έντυπο ή και μέσω τής γράμματος με τον τίτλο «Αγωγή Προφορικού Λό- εκπαιδευτικής πλατφόρμας e-arsakeio στην εκπαιδευτι- γου», που στοχεύει στην άσκηση των μαθητών στην κή κοινότητα. παραγωγή αυθόρμητου και προσχεδιασμένου προ- φορικού λόγου σε συνθήκες πλήρους σεβασμού των Επιγραμματικά, η φροντίδα για την γλωσσική καλ- κανόνων τού υγιούς διαλόγου λιέργεια στα Σχολεία όλων των βαθμίδων τής Φιλεκ- παιδευτικής Εταιρείας είναι συνεχής, ώστε να αποκτούν ñ τα προγράμματα δημιουργικότητας και καλλιτεχνικής οι μαθητές γλωσσική και επικοινωνιακή αποτελεσματι- έκφρασης στο πλαίσιο τής Θεατρικής Αγωγής και των κότητα και αυτάρκεια. Εικαστικών και στους κατάλληλους χώρους των Σχο- λείων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (θέατρα, βι- Στο πλαίσιο τής διδασκαλίας τής Eλληνικής Γλώσσας βλιοθήκες, αίθουσες μουσικής, εικαστικών και μου- έχουν εισαχθεί στο σχολικό πρόγραμμα: σειακής αγωγής) ñ H Αγωγή Προφορικού Λόγου. Σε πρόσθετη ώρα τού ωρολογίου προγράμματος (για πρώτη φορά από το ñ οι συστηματικές επισκέψεις και οι ξεναγήσεις μαθητών σχολικό έτος 2002-2003 στο Δημοτικό και στην Α’ Γυ- σε χώρους πολιτισμού και η παρακολούθηση προ- μνασίου και από το 2007-2008 στην Β’ και την Γ’ Γυ- σεκτικά επιλεγμένων θεατρικών παραστάσεων μνασίου και στα Λύκεια, αλλά και σε όλα τα γλωσσικά μαθήματα) οι μαθητές ασκούνται στην εφαρμογή αρ- ñ η καλλιέργεια τής γλωσσομάθειας (εκμάθηση μίας χών και τεχνικών διαλόγου, στην ανάπτυξη επιχειρημα- αρχικά ξένης γλώσσας και εν συνεχεία δεύτερης) που τολογίας, στην νοηματική ανάγνωση κειμένων, στην βασίζεται στην σύγκριση των ξένων γλωσσών με την αφήγηση και την περιγραφή, εκφέροντας αυθόρμητο Ελληνική και στην μεθοδική επισήμανση ομοιοτήτων και προσχεδιασμένο προφορικό λόγο. Με την Αγω- και διαφορών μεταξύ των γλωσσών γή Προφορικού Λόγου οι μαθητές ενισχύουν την ικα- νότητά τους να πείθουν και να αναπτύσσουν γλωσσικό συνιστούν σημαντικές ευκαιρίες, ώστε οι μαθητές των ήθος, ήθος λόγου, υπό την έννοια ότι ελέγχουν την Αρσακείων να ασκηθούν από νωρίς αποτελεσματικά αλήθεια των δικών τους λεγομένων, αποδέχονται την στην προφορική και την γραπτή επικοινωνία. Εκφρα- αλήθεια που ενυπάρχει σε αντίθετες θέσεις, σέβονται στικότητα, ακρίβεια, αυθεντικότητα, πρωτοτυπία, τον συνομιλητή τους και αξιοποιούν κατάλληλα τις βιωματικότητα, πειστικότητα, εκλέπτυνση τού λόγου πληροφορίες του για να ολοκληρώσουν και να διαμορ- καθίστανται σταδιακά εφόδιο των μαθητών. φώσουν την προσωπική τους επιχειρηματολογία. Η Αγωγή Προφορικού Λόγου συνδέεται διδακτικά με το Προκειμένου να μπορούν να ανταποκριθούν στις αυ- μάθημα τής Νεοελληνικής Γλώσσας-Έκθεσης και αντλεί ξημένες ανάγκες τής σύγχρονης γλωσσικής διδασκα- την θεματολογία της από τις θεματικές ενότητες τού μα- λίας έτσι όπως περιγράφηκε ανωτέρω, οι εκπαιδευτικοί θήματος αλλά και από ενδιαφέροντα θέματα τής επικαι- όλων των βαθμίδων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας ρότητας για τα οποία κρίνεται απαραίτητο να είναι ενη- παρακολουθούν στο πλαίσιο τού Συντονισμού Γλωσσι- μερωμένοι οι μαθητές. κών-Φιλολογικών Μαθημάτων τής Φιλεκπαιδευτικής ñ H Δημιουργική Γραφή. Συνδεδεμένη με το διδακτι- Εταιρείας: κό αντικείμενο τής Ελληνικής Γλώσσας στο Δημοτικό και ñ συχνές επιμορφώσεις σχετικές με επίκαιρες εκφάν- το Γυμνάσιο από το σχολικό έτος 2007-2008 και ενσω- ματωμένη στο μάθημα τής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας σεις τής διδασκαλίας τής γλώσσας (π.χ. εφαρμογή αλλά και στην Ζώνη Πολιτισμού των Γυμνασίων και αρχών προσέγγισης κειμένου μέσα από κειμενικούς στους Απογευματινούς Ομίλους, η Δημιουργική Γραφή δείκτες, χρήση σύγχρονων γραμματικών τής γλώσσας βοηθά τους μαθητές να αναπτύξουν την φαντασία και και σύγκριση γραμματικών, απαιτητικά λεξιλογικά- την δημιουργικότητά τους, να καλλιεργήσουν τις εκφρα- γραμματικά-συντακτικά-χρηστικά θέματα), καθώς και στικές τους δυνατότητες και να γίνουν επαρκέστεροι ανα- με τις εκάστοτε ισχύουσες επίσημες οδηγίες και δια- γνώστες, με την βιωματική δραστηριότητα τής συγγρα- τάξεις αναφορικά με το Γλωσσικό μάθημα, τα Προ- φής και με πρακτικές ασκήσεις στην λογοτεχνική γραφή. γράμματα Σπουδών και τα σχολικά εγχειρίδια Με συστηματικά οργανωμένες δραστηριότητες οι μαθη- ñ δειγματικές διδασκαλίες από τους Συντονιστές τής τές ωθούνται στην εξωτερίκευση τού εσωτερικού τους Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, από εξειδικευμένους και κόσμου και στην έκφραση των συναισθημάτων και έμπειρους συναδέλφους τους και από προσκεκλημέ- νους ειδικούς επί των θεμάτων. Οι εκπαιδευτικοί επίσης λαμβάνουν πλούσιο ενισχυ- τικό εκπαιδευτικό υλικό, που εκπονείται στο πλαίσιο

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 209 των ιδεών τους. Βασιζόμενοι σε επιλεγμένα λογοτεχνι- κίας και στοχεύει στην ανάπτυξη τής κοινωνικής ευαι- κά κείμενα συνεχίζουν μια ιστορία από το σημείο στο σθησίας των παιδιών. Στο τέλος τής σχολικής χρονιάς οποίο έχει σταματήσει ο συγγραφέας ή την αναπλάθουν αναρτάται στην ιστοσελίδα τής Φιλεκπαιδευτικής Εται- αλλάζοντας τον τόπο, τον χρόνο, τους ήρωες, τις συνθή- κες. Εξετάζουν τι θα συνέβαινε σε μια ιστορία «αν» κάτι Η Φιλαναγνωσία καλλιεργεί άλλαζε απρόσμενα, ερμηνεύουν τα εσωτερικά κίνητρα την γλωσσική έκφραση των ηρώων, δημιουργούν νέες ιστορίες διαπλέκοντας το με βιωματικό τρόπο ρεαλιστικό με το φανταστικό στοιχείο. Παράλληλα, ασκούνται στις αλλαγές ύφους, έκφρασης, μορφής, μέσα από δράσεις συνεργατικές. H Δημιουργική Γραφή βοηθά ρείας κατάλογος με προτεινόμενα βιβλία που μπορούν τους μαθητές να αναπτύξουν την φαντασία να διαβάσουν οι μαθητές των Δημοτικών Σχολείων κα- τά την διάρκεια τού καλοκαιριού. και την δημιουργικότητά τους, να καλλιεργήσουν τις εκφραστικές τους Ξένες Γλώσσες δυνατότητες και να γίνουν επαρκέστεροι Στα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία λειτουργούν τρία αναγνώστες, με την βιωματική τμήματα Ξένων Γλωσσών (Αγγλικό, Γαλλικό και Γερμα- δραστηριότητα τής συγγραφής νικό) με κοινή φιλοσοφία και στόχο οι μαθητές να αι- σθάνονται πολίτες τού κόσμου. και με πρακτικές ασκήσεις στην λογοτεχνική γραφή. Το ενισχυμένο πρόγραμμα διδασκαλίας των ξέ- νων γλωσσών στο Νηπιαγωγείο, το Δημοτικό και το ανάλογα με το κείμενο που γράφουν, ώστε αυτό να υπη- Γυμνάσιο επιτρέπει στους μαθητές να κατακτούν από ρετεί νέους στόχους και να απευθύνεται σε διαφορετι- μικρή ηλικία υψηλά επίπεδα γλωσσομάθειας και να κούς αναγνώστες ή να μεταδίδει ίδια ή διαφορετικά συν- παίρνουν τα επίσημα αναγνωρισμένα πτυχία των ξέ- αισθήματα από αυτά που μετέδιδε το αρχικό κείμενο. νων γλωσσών ήδη στις γυμνασιακές τάξεις ή και νω- ñ H Φιλαναγνωσία. Ενσωματωμένη ως συστηματική ρίτερα. δράση μέσα σε όλα σχεδόν τα διδακτικά αντικείμενα τού Γυμνασίου και ως επιπλέον ώρα (μία εβδομαδι- Η εισαγωγή τής αγγλικής γλώσσας, με 2 ώρες διδα- αίως) σε όλες τις τάξεις τού Δημοτικού, η φιλαναγνωσία σκαλίας την εβδομάδα, ήδη από το Νηπιαγωγείο (από στα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στοχεύει το σχολικό έτος 2012-2013) αποτελεί βήμα καθοριστι- στην εξοικείωση των μαθητών με το ποιοτικό λογο- κής σημασίας για την ανάπτυξη τού λόγου, τής σκέψης τεχνικό βιβλίο και στην ανάπτυξη τής δημιουργικής και τής έκφρασης των μαθητών, σε ηλικίες κατά τις σκέψης, τής φαντασίας, στην εξωτερίκευση των σκέψε- οποίες η ανάπτυξη θεμελιωδών γλωσσικών μηχανι- ων και των συναισθημάτων τους. Με στόχο την ενίσχυ- σμών πραγματοποιείται με ταχύτερους ρυθμούς, επιφέ- ση τής φιλαναγνωσίας εισήχθη, από το σχολικό έτος ρει μονιμότερα μαθησιακά αποτελέσματα και απαιτεί 2003-2004, ο θεσμός τής «Δανειστικής Βιβλιοθήκης» μικρότερη ενσυνείδητη προσπάθεια. Στην συνέχεια, η αρχικά για τα παιδιά τού Νηπιαγωγείου και στην συνέ- συστηματική καλλιέργεια τής αγγλικής γλώσσας στην χεια όλων των τάξεων τού Δημοτικού, ενώ από το σχο- Α’ και την Β’ Δημοτικού, σε συνδυασμό με την παράλ- λικό έτος 2007-2008 εισήχθη στο σχολικό πρόγραμμα ληλη ανάπτυξη τής μητρικής γλώσσας που συντελείται ως αυτόνομη διδακτική ώρα η «Ώρα Βιβλιοθήκης». στο ίδιο χρονικό διάστημα, επιτρέπει την συνολική λει- Η φιλαναγνωσία καλλιεργεί την γλωσσική έκφραση με τουργική ωρίμαση των μαθησιακών μηχανισμών και βιωματικό τρόπο μέσα από δράσεις συνεργατικές. Οι την αξιοποίησή τους για την εκμάθηση τής δεύτερης ξέ- μαθητές διαβάζουν βιβλία κατά την διάρκεια ολόκλη- νης γλώσσας (Γαλλικής ή Γερμανικής) από την Γ’ Δημο- ρης τής σχολικής χρονιάς και εκπονούν διαθεματικές τικού. Συνολικά, στην διάρκεια των έξι χρόνων τής πρω- εργασίες, ατομικές και ομαδικές, με βάση την θεματο- τοβάθμιας εκπαίδευσης οι μαθητές των Σχολείων τής λογία κάθε βιβλίου. Τα βιβλία επιλέγονται με κριτήρια Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας διδάσκονται εβδομαδιαίως παιδαγωγικά και λογοτεχνικά, ενώ η θεματολογία τους την αγγλική γλώσσα για 3-5 ώρες και την γαλλική ή την συνδέεται με τα ενδιαφέροντα των μαθητών κάθε ηλι- γερμανική γλώσσα για 2-3 ώρες. Οι ώρες αυτές αυξά-

210 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 νονται στο Γυμνάσιο, όπου η αγγλική γλώσσα διδάσκε- εκδοτικούς οίκους, εκπαιδευτικά ιδρύματα και επιστη- ται εβδομαδιαίως για 4-5 ώρες και η γαλλική ή η γερ- μονικούς φορείς σε έντυπη και ψηφιακή μορφή και προ- μανική γλώσσα για 4 ώρες, με αποτέλεσμα και οι τρεις βάλλονται στους διαδραστικούς πίνακες των τάξεων μέ- ξένες γλώσσες να διδάσκονται πλέον με τον ίδιο ρυθμό σω ηλεκτρονικών υπολογιστών. Στο υλικό αυτό περι- που διδάσκεται και η μητρική ελληνική γλώσσα στα λαμβάνονται, μεταξύ άλλων, CDs, multiROMs, ψηφια- Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Στο Λύκειο, κές βιβλιοθήκες, πολυτροπικά κείμενα, online λεξικά, όταν οι γλωσσικοί μηχανισμοί και η ατομική στοχοπρο- χρήσιμοι εκπαιδευτικοί και πολιτιστικοί σύνδεσμοι, ται- σήλωση των μαθητών έχουν αναπτυχθεί σε μεγάλο νίες και βίντεο μικρής διάρκειας. Ταυτόχρονα, χρησιμο- βαθμό, η διδασκαλία και των τριών ξένων γλωσσών ποιείται διαδραστικό υλικό που σχεδιάζεται, εμπλουτί- καλύπτει εβδομαδιαίως 2-3 ώρες και στοχεύει στην ζεται και ανανεώνεται από τους Συντονιστές και τους εκ- καλλιέργεια σύνθετων επικοινωνιακών δεξιοτήτων, παιδευτικούς, το οποίο είναι προσβάσιμο μέσω τής ψη- που κρίνονται απαραίτητες για την επίτευξη ειδικών φιακής πλατφόρμας e-arsakeio και περιλαμβάνει: επαγγελματικών επιδιώξεων των μαθητών, όπως είναι: ñ βοηθήματα μελέτης ñ η εγγραφή σε πανεπιστήμια τού εξωτερικού ή ñ ασκήσεις οπτικοακουστικής κατανόησης ñ η εγγραφή σε ξενόγλωσσα τμήματα ελληνικών πανε- ñ online παιχνίδια λεξιλογίου και γραμματικής πιστημίων ñ θεωρία και ασκήσεις γραμματικής ñ η ενσωμάτωση σε ξενόγλωσσα επαγγελματικά περι- ñ ασκήσεις αυτοαξιολόγησης βάλλοντα ñ πολιτιστικά χαρακτηριστικά των χωρών, π.χ. τραγού- ñ η λήψη πτυχίων υψηλού επιπέδου γλωσσομάθειας δια, ταινίες, βιβλία και εξειδίκευσης. ñ διδακτικές προτάσεις, παρουσιάσεις, κουίζ γνώσεων σχετικών με τον πολιτισμό των αγγλόφωνων, των γαλ- Διαφοροποιημένη διδασκαλία λόφωνων και των γερμανόφωνων χωρών. Οι γενικές διδακτικές μέθοδοι και τα ειδικά βοηθητι- Τέλος, για την σταδιακή εξοικείωση των μαθητών με κά διδακτικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την διδα- την ξένη γλώσσα αξιοποιούνται κατάλληλα διασκευα- σκαλία των ξένων γλωσσών είναι προσαρμοσμένα σμένα και απλοποιημένα λογοτεχνικά έργα, πεζογρα- στην ηλικία, στις μαθησιακές δυνατότητες και τις απαι- φήματα και ποιήματα. τήσεις των μαθητών κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας και διαφοροποιούνται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες Αναπτύσσοντας δεξιότητες κάθε τάξης, τμήματος, επιπέδου ή, ακόμη, και μαθητή. Οι μαθητές κατατάσσονται σε επίπεδα, δηλαδή σε τμή- Οι εκσυγχρονισμένες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις με ματα εκμάθησης τής ξένης γλώσσας, ανάλογα με το μα- τις οποίες υλοποιείται η αποτελεσματική υποστήριξη θησιακό επίπεδο που έχουν κατακτήσει και το οποίο τής γλωσσομάθειας ξεκινούν ήδη από την προσχολική διαπιστώνεται με την συμμετοχή τους σε ενδοαρσακεια- ηλικία και αναπτύσσονται συστηματικά σε όλες τις βαθ- κές διαγνωστικές δοκιμασίες. Η διδασκαλία σε κάθε μίδες τής εκπαίδευσης. Στην προσχολική εκπαίδευση επίπεδο προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες των μα- τού Νηπιαγωγείου και στις πρώτες τάξεις τού Δημοτικού θητών που ανήκουν σε αυτό. Η λειτουργία των τμημά- Σχολείου καλλιεργείται βιωματικά η προφορική και η των αυτών επιτρέπει στους διδάσκοντες να εξατομι- ακουστική δεξιότητα των μαθητών με την εισαγωγή τού κεύουν, σε μεγάλο βαθμό, την διδασκαλία τους ανάλο- εκπαιδευτικού παιχνιδιού στην τάξη, με την ακρόαση γα όχι μόνο με τις προσωπικές δυνατότητες κάθε μαθη- και την αφήγηση ιστοριών, την εκμάθηση τραγουδιών τή, αλλά και ανάλογα με τα ενδιαφέροντα, τις προσω- και την πραγματοποίηση δραματοποιήσεων. Σε μεγα- πικές κλίσεις ή τις στοχεύσεις του. λύτερες τάξεις τού Δημοτικού Σχολείου καλλιεργείται η δεξιότητα τής γραφής, ενώ δίνεται έμφαση στην σταδια- Διδακτικά μέσα κή ανάπτυξη επικοινωνιακών τεχνικών. Αντίστοιχα, ο προσανατολισμός τής διδακτικής μεθοδολογίας στην Για την υλοποίηση πολυεπίπεδων εκπαιδευτικών και κατάκτηση τής στέρεης γνώσης τής γραμματικής και τής πολιτιστικών δράσεων με τις οποίες προάγεται η γλωσ- σύνταξης κάθε ξένης γλώσσας ξεκινά από τις μεγαλύτε- σομάθεια των μαθητών των Αρσακείων χρησιμοποι- ρες τάξεις τού Δημοτικού και ολοκληρώνεται στις με- ούνται ειδικά σχεδιασμένα διδακτικά εγχειρίδια και μα- σαίες και τις υψηλότερες τάξεις τής δευτεροβάθμιας εκ- θησιακό υλικό που παρέχονται από αναγνωρισμένους παίδευσης (Γυμνάσιο και Λύκειο).

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 211 Με δεδομένη την ιδιαίτερη έμφαση που δίνεται στην Η διδασκαλία τής Αγγλικής Γλώσσας πολύπλευρη καλλιέργεια των ξενόγλωσσων επικοινω- νιακών δεξιοτήτων των μαθητών, σε όλες τις βαθμίδες Στο Νηπιαγωγείο και στις πρώτες τάξεις τού Δημο- εκπαίδευσης έχουν εισαχθεί: τικού ξεκινά η γνωριμία με την αγγλική γλώσσα, με ñ Η εκπόνηση διαθεματικών εργασιών κατά τις οποίες στόχο οι μαθητές να αναπτύσσουν σταδιακά (ανάλογα συνδέεται η διδασκαλία τής ξένης γλώσσας με διδακτι- με την ηλικία, το επίπεδο και την εκπαιδευτική βαθμίδα) κά αντικείμενα τού σχολικού προγράμματος, προκειμέ- τις δεξιότητες τής ακρόασης, τής ομιλίας, τής ανάγνωσης νου οι μαθητές να αφομοιώνουν την θεματική ορολο- και τής γραφής και παράλληλα να καλλιεργούν βασικές γία στην ξένη γλώσσα, αντλώντας ταυτόχρονα γλωσσι- επικοινωνιακές δεξιότητες, με ιδιαίτερη έμφαση σε όσες κά ερεθίσματα από διαφορετικούς, ενδιαφέροντες το- απαιτούνται στις καθημερινές περιστάσεις επικοινωνίας. μείς τού επιστητού. Παράλληλα, διευρύνοντας την γνώση τους για τον κό- ñ Η γνωριμία με τον πολιτισμό των αγγλόφωνων, σμο και τον ιδιαίτερο πολιτισμό των αγγλόφωνων χω- των γαλλόφωνων και των γερμανόφωνων χωρών, ρών, στην Στ’ τάξη τού Δημοτικού ολοκληρώνουν το προκειμένου οι μαθητές να είναι εξοικειωμένοι με τα επίπεδο γλωσσομάθειας Β1 ή Α2+, σύμφωνα με το εθιμικά συστήματα των χωρών αυτών, τις παραδόσεις, Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες την κουλτούρα, τους πνευματικούς δημιουργούς, τα (Common European Framework of Reference for Lan- εθνολογικά χαρακτηριστικά, την γεωγραφία και την guages – CEFR). ιστορία τους. ñ Η επαφή των μαθητών με φυσικούς ομιλητές τής Οι μαθητές των μικρότερων τάξεων τού Δημοτικού γλώσσας σε πολλαπλά περιβάλλοντα μάθησης: συ- (Α’, Β’ και Γ’ τάξεων): νέδρια, ημερίδες, διεθνή προγράμματα, επισκέψεις στο εξωτερικό, διαγωνισμούς, αδελφοποιήσεις. Αυτό επι- ñ συμμετέχουν σε βιωματικές διαθεματικές εργασίες και τυγχάνεται επειδή οι μαθητές ενθαρρύνονται να σκέ- δραστηριότητες χρησιμοποιώντας τα Αγγλικά σε παιχνί- πτονται και να μιλούν παντού και πάντοτε χρησιμο- δια μνήμης, επιτραπέζια, ρόλους, κατασκευές, χειροτε- ποιώντας την ξένη γλώσσα φυσικά και αβίαστα: στον χνίες, ζωγραφική, μουσικοκινητική έκφραση, τραγού- διάλογο με τον εκπαιδευτικό, στην συζήτηση με τους δια συμμαθητές, στην παρουσίαση εργασιών, στις θεατρι- κές παραστάσεις και τις δραματοποιήσεις, στο παιχνίδι, ñ εξοικειώνονται με τον πολιτισμό των αγγλόφωνων στο τραγούδι, στην πολιτιστική εκδήλωση. Ιδιαίτερη έμ- χωρών μέσα από ειδικά αφιερώματα στα έθιμα, στις πα- φαση δίνεται στην ουσιαστική επικοινωνία των μαθητών ραδόσεις και στα παιχνίδια τους με σχολεία τού εξωτερικού, προκειμένου να προωθη- θεί η γνωριμία τους με άλλους πολιτισμούς, η επαφή ñ καλλιεργούν την φιλαναγνωσία, μελετώντας κείμενα με ξένες γλώσσες και η ανταλλαγή απόψεων με νέους απλοποιημένα και διασκευασμένα κατάλληλα, ώστε να τής ηλικίας τους. Η επικοινωνία αυτή επιτελείται είτε μέ- ανταποκρίνονται στις δυνατότητες των μαθητών τού σω αμοιβαίων επισκέψεων είτε μέσω ευρωπαϊκών προ- συγκεκριμένου κάθε φορά επιπέδου γραμμάτων στα οποία οι μαθητές συμμετέχουν, όπως είναι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Νέων και το Μοντέλο ñ ασκούνται στην αφήγηση μικρών ιστοριών (storytel- Ηνωμένων Εθνών, προγράμματα στην αγγλική γλώσσα ling) μέσα από το πρόγραμμα «Tell me a Tale» και στην με σκοπό την προετοιμασία των μαθητών για πολυπο- δραματοποίηση των ιστοριών αυτών στα Αγγλικά λιτισμικά περιβάλλοντα. Τα τμήματα Ξένων Γλωσσών συνεργάζονται με πανεπιστήμια τής Ελλάδας και τού ñ παρακολουθούν κουκλοθέατρο στα Αγγλικά και ται- εξωτερικού, με αναγνωρισμένους εκπαιδευτικούς φο- νίες κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους που σχετίζο- ρείς πιστοποίησης τής γλωσσομάθειας, με εξειδικευμέ- νται με τις ιστορίες που διαβάζουν στα Αγγλικά. νο επιστημονικό προσωπικό, προκειμένου οι μαθητές των Αρσακείων να εξοικειώνονται με τις διαδικασίες Αντίστοιχα, οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων τού αναγνώρισης και πιστοποίησης τής γλωσσομάθειας και, Δημοτικού (Δ’, Ε’ και Στ’ τάξεων): ταυτόχρονα, με τα διεθνή περιβάλλοντα σπουδών, επαγγελματικής κατάρτισης και εργασίας. ñ εκπονούν ερευνητικές εργασίες (projects) και ασκού- νται σε τεχνικές προφορικής παρουσίασης στα Αγγλικά, αναπτύσσοντας αντίστοιχες δεξιότητες (presentation skills) ñ συμμετέχουν σε εκδηλώσεις αφιερωμένες σε παρα- δοσιακές εορτές των αγγλόφωνων χωρών (Halloween, Thanksgiving Day, Guy Fawkes’ Day, Christmas, Pan- cake Day, St. Patrick’s Day, Easter) και σε παιχνίδια που

212 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 συνδέονται με την κουλτούρα των χωρών αυτών (pan- να εξοικειωθούν αποτελεσματικά με την εξεταστική δια- cake race, apple bobbing, limbo dance) δικασία, η επίσημη φάση τής οποίας, για τις προφορικές ñ παρακολουθούν θεατρικές παραστάσεις και κινημα- αλλά (από το 2018) και για τις γραπτές εξετάσεις, πραγ- τογραφικές ταινίες στα Αγγλικά μέσα στον χώρο τού ματοποιείται στον οικείο χώρο των Σχολείων από καθη- Σχολείου και εκπονούν εργασίες σχετικά με τα έργα που γητές-συνεργάτες των Πανεπιστημίων Cambridge και έχουν παρακολουθήσει Michigan. ñ συμμετέχουν στον διαγωνισμό «Δημιουργικής Γρα- φής στην Αγγλική Γλώσσα» («Creative Writing in En- Κατά την διάρκεια τής Γ’ Λυκείου, οι μαθητές που εν- glish») και στον διαγωνισμό «Σεβόμαστε την διαφορε- διαφέρονται να σπουδάσουν στο εξωτερικό προετοιμά- τικότητα: Λέμε Όχι στο Bullying» («Respect Diversity: ζονται για την εισαγωγή τους σε αγγλόφωνα πανεπιστή- Say No to Bullying»), που οργανώνει το Βρετανικό Συμ- μια παρακολουθώντας μαθήματα στοχευμένα για τις βούλιο σε συνεργασία με το Διεθνές Κέντρο Ολυμπια- εξετάσεις IELTS (International English Language Te- κής Εκεχειρίας. sting System – Διεθνές Σύστημα Αξιολόγησης τής Αγγλικής Γλώσσας), αλλά και μαθήματα στοχευμένα Στο Γυμνάσιο και το Λύκειο οι μαθητές επαναπροσ- σε ειδικό περιεχόμενο CLIL (Content and Language διορίζουν την σχέση τους με τον κόσμο και διευρύνουν Integrated Learning – Ενιαία Μάθηση Περιεχομένου την αντίληψή τους για τα πολυπολιτισμικά περιβάλλο- και Γλώσσας). Το διεθνές δίπλωμα IELTS (International ντα στα οποία καλούνται να ενταχθούν και να σταδιο- English Language Testing System) γίνεται αποδεκτό δρομήσουν. Ειδικότερα, δημιουργούν, μέσω διαδραστι- από 9.000 και πλέον οργανισμούς σε όλο τον κόσμο κών δραστηριοτήτων διά ζώσης ή εξ αποστάσεως, διαύ- και σε περισσότερες από 140 χώρες και χορηγείται μετά λους επικοινωνίας με τον αγγλόφωνο κόσμο, ερχόμενοι από επιτυχή συμμετοχή των υποψηφίων στις αντίστοιχες σε επαφή με συνομηλίκους από άλλες χώρες και χρησι- εξετάσεις. Ανάλογα, τα μαθήματα ειδικών κατευθύνσε- μοποιώντας την ξένη γλώσσα σε πραγματικές συνθήκες ων CLIL προσφέρουν την δυνατότητα σε μαθητές και ζωής. Παράλληλα, αποκτούν τα διεθνώς αναγνωρι- φοιτητές να εξοικειωθούν με το εξειδικευμένο αγγλικό σμένα διπλώματα των Πανεπιστημίων Cambridge και λεξιλόγιο, την ορολογία και το περιεχόμενο τής επιστή- Michigan, καθώς οι περισσότεροι αποκτούν το δίπλωμα μης την οποία επιθυμούν να σπουδάσουν, ενώ ταυτό- «First Certificate in English» (επίπεδο Β2) στο τέλος τής χρονα καλλιεργούν δεξιότητες απαραίτητες για την ει- Β’ ή τής Γ’ Γυμνασίου, ενώ στο τέλος τής Α’ Λυκείου ή σαγωγή τους σε αγγλόφωνα πανεπιστήμια. Στα Αρσά- στις αρχές τής Β’ Λυκείου αποκτούν το δίπλωμα «Certi- κεια λειτουργούν τμήματα CLIL Λογοτεχνίας, Οικονο- ficate in Advanced English» (επίπεδο C1) ή το «Certifi- μικών, Επιχειρηματικότητας, Επιστημών, Νομικής και cate of Proficiency in English» (επίπεδο C2). Ιατρικής. Με σκοπό την καλύτερη προετοιμασία των μαθητών Η διδασκαλία τής Γαλλικής Γλώσσας για την συμμετοχή τους στις εξετάσεις, ο Συντονισμός Αγγλικής Γλώσσας συνεργάζεται στενά με το Βρετα- Η Γαλλική Γλώσσα εισάγεται στα Σχολεία τής Φιλεκ- νικό Συμβούλιο, την Ελληνοαμερικανική Ένωση και παιδευτικής Εταιρείας από την Γ’ Δημοτικού, καθώς οι τα Πανεπιστήμια Cambridge και Michigan (βλ. κεφ. μαθητές ήδη έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν και να εξε- 10). Εξειδικευμένοι καθηγητές των εκπαιδευτικών αυ- λίσσουν, τόσο στην μητρική όσο και στην πρώτη ξένη τών φορέων καθοδηγούν με την εμπειρία τους και γλώσσα, προσωπικές τεχνικές βιωματικής αφομοίωσης προετοιμάζουν τους μαθητές για τις εξετάσεις γλωσ- και μηχανισμούς συνειδητής κατάκτησης. Η ανάπτυξη σομάθειας, ενώ παράλληλα οι μαθητές έχουν πρόσβα- επικοινωνιακών δεξιοτήτων και η σύνδεση τής γλώσ- ση στην ηλεκτρονική πλατφόρμα τού Πανεπιστημίου σας με την κουλτούρα και τον πολιτισμό των γαλλόφω- Cambridge, μέσω τής οποίας μπορούν να επικοινωνή- νων χωρών αποτελούν θεμελιώδεις στοχεύσεις τού σουν με καθηγητές τού Πανεπιστημίου, οι οποίοι συν- Συντονισμού τής Γαλλικής Γλώσσας. Μέχρι το τέλος τού ομιλούν με τους Έλληνες μαθητές, διορθώνουν κείμενά Δημοτικού οι μαθητές μπορούν να κατανοούν και να τους και τους εξασκούν για τις προφορικές εξετάσεις. παράγουν σύντομους διαλόγους τής καθημερινής Παράλληλα, κατά την διάρκεια τού πρωινού προγράμ- ζωής, να έρχονται σε επαφή με απλά αυθεντικά κείμενα ματος, οργανώνονται προσομοιώσεις των γραπτών και τής γαλλικής γλώσσας, να επικοινωνούν γραπτώς με των προφορικών εξετάσεων, προκειμένου οι μαθητές καρτ ποστάλ και ηλεκτρονικά μηνύματα και να ανα-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 213 πτύσσουν σταδιακά τις γλωσσικές και τις επικοινωνιακές καλύτερο τρόπο για την επιτυχία τους σε όλα τα διπλώ- δεξιότητες που είναι απαραίτητες στο Γυμνάσιο για την ματα τής Γερμανικής μέχρι το υψηλότερο επίπεδο C1. απόκτηση διπλωμάτων στην γαλλική γλώσσα. Στο Γυ- Στις δύο τελευταίες τάξεις τού Λυκείου δίνεται η δυ- μνάσιο οι περισσότεροι μαθητές, διευρύνοντας τις γνώ- νατότητα στους μαθητές που ενδιαφέρονται να σπου- σεις τους στην γαλλική γλώσσα και εμβαθύνοντας δάσουν σε γερμανόφωνα πανεπιστήμια να προετοι- στην γαλλική κουλτούρα, στον πολιτισμό και στην μαστούν για τις εξετάσεις εισαγωγής (Test Deutsch als ιστορία των γαλλόφωνων χωρών, αποκτούν σταδιακά Fremdsprache - TestDaF), καθώς και για το ειδικό μά- όλα τα διπλώματα μέχρι τα «Diplôme d'Études en Lan- θημα των Πανελλαδικών εξετάσεων. Για τον εμπλου- gue Française Β1» (DELF Β1) και «Sorbonne B1» ή ακό- τισμό τού διδακτικού υλικού, με στόχο να ανταποκρίνε- μη και τα «Diplôme d'Études en Langue Française Β2» ται στο επίπεδο κάθε τάξης, συμπληρωματικό έντυπο (DELF Β2) και «Sorbonne B2» στο πιο προχωρημένο και ψηφιακό διαδραστικό υλικό που παράγεται από τους επίπεδο τής Γ’ τάξης. Στο Λύκειο οι μαθητές ολοκληρώ- καθηγητές Γερμανικής Γλώσσας αναρτάται στην ψηφιακή νουν την πιστοποίηση τής γνώσης τής γαλλικής γλώσ- πλατφόρμα e-arsakeio τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. σας με την απόκτηση διπλωμάτων υψηλού επιπέδου, Το υλικό αυτό περιλαμβάνει αποσπάσματα λογοτεχνι- όπως είναι τα «Diplôme d'Études en Langue Française κών κειμένων, γλωσσάρια, online λεξικά, επαναληπτι- Β2» (DELF Β2), «Sorbonne B2», «Diplôme Approfondi κές ασκήσεις, ολιγόλεπτα βίντεο, ασκήσεις οπτικοακου- de Langue Française C1» (DALF C1) και «Sorbonne στικής κατανόησης, ασκήσεις αυτοαξιολόγησης, απλο- C1», ενώ με τα διπλώματα «Diplôme Approfondi de ποιημένα αναγνώσματα, παιδικά τραγούδια, διδακτικές Langue Française C2» (DALF C2) και «Sorbonne C2», προτάσεις, παρουσιάσεις και κουίζ γνώσεων σχετικών που αποκτώνται στις τελευταίες τάξεις τού Λυκείου, οι με τον πολιτισμό, την γεωγραφία και την ιστορία των μαθητές μπορούν να φοιτήσουν δωρεάν στα περισσό- γερμανόφωνων χωρών. Παράλληλα οι μαθητές παρα- τερα πανεπιστήμια τής Γαλλίας. Επίσης, στην τελευταία κολουθούν αποσπάσματα κλασικών γερμανικών ται- τάξη τού Λυκείου γίνεται στοχευμένη προετοιμασία σε νιών και αποσπάσματα από ντοκιμαντέρ τής γερμανικής όσους μαθητές ενδιαφέρονται για την εξέταση των τηλεόρασης για εξάσκηση στην ακουστική κατανόηση, Γαλλικών ως ειδικού μαθήματος στις Πανελλαδικές ενώ μελετούν αυθεντικά κείμενα από τον γερμανόφωνο εξετάσεις. Ποικίλο συμπληρωματικό εκπαιδευτικό Τύπο με επίκαιρα θέματα για να εξοικειωθούν με τον υλικό που καλύπτει τις επιμέρους ανάγκες και ενισχύει καθημερινό γραπτό λόγο και την γερμανική και γενι- τις γνώσεις των μαθητών τού Δημοτικού και τού Γυ- κότερα την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. μνασίου-Λυκείου υπάρχει στην ψηφιακή πλατφόρμα e-arsakeio. Ιστορία Η διδασκαλία τής Γερμανικής Γλώσσας Το μάθημα τής Ιστορίας στα Αρσάκεια ενισχύθηκε στο Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό με την ένταξη, από το σχο- Όπως η Γαλλική έτσι και η Γερμανική Γλώσσα, ως λικό έτος 2002-2003, τής Ελληνικής Παράδοσης. Οι δεύτερη επιλογή, στα Αρσάκεια αρχίζει στην Γ’ Δημοτι- μαθητές έρχονται σε επαφή με την ελληνική παράδοση κού, με ένα επίπεδο ανά τάξη και ολιγομελή τμήματα, βιωματικά, με στόχο την σύνδεσή τους με τις ρίζες τού προκειμένου να διασφαλιστεί η ευχάριστη προσέγγιση ελληνικού πολιτισμού, την βαθύτερη κατανόηση τής ελ- τής γλώσσας και η ομαλή εξοικείωση των μαθητών με ληνικής ιστορίας, την ανάπτυξη ισχυρής πολιτισμικής τα ιδιαίτερα ακούσματα των Γερμανικών. Οι μικροί μα- ταυτότητας, την αισθητική καλλιέργεια και την πολιτισμι- θητές αποκτούν βασικές γνώσεις τού λεξιλογίου, τής κή ευαισθητοποίηση. Οι μικροί μαθητές εξοικειώνονται γραμματικής και των συντακτικών δομών και ωθούνται με τον λαϊκό πολιτισμό και, ειδικότερα, με την λαϊκή στην φυσική χρήση εκφράσεων τού καθημερινού λό- μουσική και τα παραδοσιακά μουσικά όργανα, τους δη- γου. Σταδιακά, εξοικειώνονται βιωματικά με τις παρα- μοτικούς χορούς, την δημοτική ποίηση, τις παροιμίες, δόσεις, τα έθιμα και την ιστορία των γερμανόφωνων τους λαϊκούς μύθους και τις δοξασίες, την ζωγραφική, χωρών και ολοκληρώνουν το επίπεδο Α1 στην Στ’ τάξη το λαϊκό θέατρο. Εξοικειώνονται επίσης με την λαϊκή τέ- τού Δημοτικού. Στις επόμενες τάξεις τού Γυμνασίου και χνη, όπως την ενδυμασία και τις τεχνικές κατασκευής και τού Λυκείου οι μαθητές κατανέμονται σε τμήματα/επίπε- διακόσμησης των ενδυμάτων, την αργυροχοΐα και την δα γνωστικής επάρκειας, ώστε να προετοιμαστούν με τον

214 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 κατασκευή κοσμημάτων και σκευών, την ξυλογλυπτική Συγκεκριμένα για τους μαθητές τού Αρσακείου Ελληνο- και την κατασκευή επίπλων, την πηλοπλαστική. Γνωρί- αλβανικού Κολεγίου Τιράνων εισάγεται το μάθημα ζουν τα ήθη και τα έθιμα τού παρελθόντος τα οποία, «Ευρωπαϊκός Πολιτισμός» που διδάσκεται από έξι βι- σε μεγάλο βαθμό, επιβιώνουν ή επιδρούν στην σημερι- βλία, τα οποία έχει συγγράψει ομάδα καθηγητών των νή καθημερινή ζωή. Τέλος, μαθαίνουν για τα παιχνίδια Αρσακείων Σχολείων (βλ. κεφ. 2). των μικρών παιδιών και για τις αγροτικές και τις κοι- νωνικές δραστηριότητες των μεγάλων, όπως είναι ο Στους σταθμούς των δράσεων που είναι αφιερωμέ- θερισμός, το όργωμα, ο τρύγος, η εργασία στον αργα- νες στην προβολή σημαντικών ιστορικών γεγονότων λειό, το πανηγύρι, ενώ ιδιαίτερη θέση στην εξοικείωση περιλαμβάνεται ενδεικτικά η έκθεση με θέμα «Ελλη- των παιδιών με την ελληνική παράδοση κατέχουν τα νικός Μικρασιατικός Πολιτισμός και η συμβολή των διατροφικά έθιμα και οι τεχνικές παρασκευής γλυκών προσφύγων στην ελληνική κοινωνία», που πραγμα- και εδεσμάτων, καθώς και η επίσκεψη των μαθητών σε τοποιήθηκε τον Ιανουάριο τού 2003 στο πλαίσιο των χώρους έκθεσης τής πολιτισμικής δημιουργίας, όπως εί- εκδηλώσεων για την συμπλήρωση 80 χρόνων από την ναι τα λαογραφικά μουσεία και τα παραδοσιακά εργα- Μικρασιατική Καταστροφή και περιελάμβανε έκθεση στήρια. Στο Δημοτικό το μάθημα τής Ιστορίας εμπλουτί- φωτογραφικού υλικού, βιβλίων, κειμηλίων από το ζεται με επισκέψεις σε ιστορικούς χώρους και μουσεία. Μουσείο Μπενάκη, την Εστία Νέας Σμύρνης, το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, το ΕΛΙΑ, την Ένωση Σμυρναί- Οι μικροί μαθητές εξοικειώνονται ων και την ιδιωτική συλλογή τής τηλεοπτικής παραγω- με τον λαϊκό πολιτισμό και, ειδικότερα, γού, απόφοιτης τού Αρσακείου και εταίρου τής Φ.Ε. με την λαϊκή μουσική και τα παραδοσιακά Ηρώς Σγουράκη. Στην έκθεση, που παρουσιάστηκε στα μουσικά όργανα, τους δημοτικούς χορούς, Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Εκάλης, στα Αρσάκεια Σχολεία Ψυχικού και στα Αρσάκεια Σχολεία Θεσσαλο- την δημοτική ποίηση, τις παροιμίες, νίκης, ξεναγήθηκαν οι μαθητές όλων των βαθμίδων. τους λαϊκούς μύθους και τις δοξασίες, Στο πλαίσιο τής έκθεσης οργανώθηκαν εκδηλώσεις στα Σχολεία με ομιλίες και προβολές σχετικού εποπτικού την ζωγραφική, το λαϊκό θέατρο. υλικού και εκδόθηκε ενημερωτικό έντυπο για τον Ελ- ληνικό Μικρασιατικό Πολιτισμό, το οποίο μοιράστηκε Συμβολή επίσης στην βιωματική μάθηση τής Ιστορίας σε όλους τους μαθητές των Σχολείων τής Φιλεκπαιδευ- αποτελεί και το πρωτοποριακό εκπαιδευτικό εργαστή- τικής Εταιρείας. Παράλληλα, προκηρύχθηκε μαθητι- ριο Ιστορίας και Τέχνης που λειτουργεί στα Αρσάκεια- κός διαγωνισμός με θέμα «Ελληνικός Μικρασιατικός Τοσίτσεια Σχολεία Εκάλης. Σε χώρο τού Σχολείου έχει Πολιτισμός – Μικρασιατική Καταστροφή», με στόχο διαμορφωθεί ειδική αίθουσα-εργαστήριο Μουσειακής να δοθεί στους μαθητές η ευκαιρία να εκφράσουν τον Αγωγής με αντίγραφα αρχαίων γλυπτών και αγγείων, προβληματισμό τους με πολύμορφες εργασίες και ει- όπου σχεδιάζονται και πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά καστικές δημιουργίες: λευκώματα με φωτογραφικό προγράμματα προσαρμοσμένα στις ανάγκες των μαθη- υλικό, χρονολόγια, ημερολογιακές καταγραφές, διηγή- τών όλων των βαθμίδων. Τα εκθέματα συνοδεύονται ματα, ποιήματα, συνεντεύξεις, μελέτες για την μικρασια- από επεξηγηματικό εποπτικό υλικό. Με αυτόν τον τρό- τική μουσική, ακόμη και συνταγές από την Μικρά Ασία, πο επιχειρείται να εμπεδώσουν οι μαθητές όσα διδά- μακέτες, ζωγραφικά έργα, κατασκευές. Η έρευνα και η σκονται στο μάθημα τής Ιστορίας. Τα ίδια τα εκθέματα μελέτη για την σύνταξη των εργασιών συνέβαλαν στην αποτελούν άμεσα ιστορικά τεκμήρια, αλλά και πηγή εξοικείωση των μαθητών με την ιστορική γνώση μέσα έμπνευσης για την ανάπτυξη τής καλλιτεχνικής έκφρα- από την αναζήτηση των ιστορικών δεδομένων καθώς σης και τής δημιουργικής γραφής. Με αυτές τις δράσεις και στην βιωματική προσέγγιση τής Ιστορίας. ενθαρρύνονται τα παιδιά να προσεγγίσουν την τέχνη με διαφορετικούς τρόπους, να την εντάξουν στην ανασύν- Συνέχεια σε αυτή την προσπάθεια ενδυνάμωσης τής θεση τής ιστορίας και να κατανοήσουν την αξία της. μνήμης σχετικά με αυτό το κεφάλαιο τής ελληνικής Iστορίας αλλά και ενίσχυσης τής ελληνικής συνείδησης Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τής Φιλεκπαιδευτικής Εται- αποτέλεσαν και οι επετειακές εκδηλώσεις για τα 90 ρείας για τον εμπλουτισμό τού μαθήματος τής Ιστορίας χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή που διοργα- είναι εμφανές και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. νώθηκαν στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Εκάλης. Μέ-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 215 σα από ιστορικές καταγραφές και λογοτεχνικά κείμενα μέσα από την επαφή και την μελέτη τής Βιβλικής και τής ζωντάνεψαν οι μνήμες τής Σμύρνης (ακμή, καταστροφή, Πατερικής Θεολογίας, έτσι όπως έχουν μνημειωθεί σε προσφυγιά). Οι μαθητές ερμήνευσαν σμυρναίικα τρα- γλωσσικές, καλλιτεχνικές και λατρευτικές εκφράσεις, γούδια και κομμάτια για πιάνο των Σμυρνιών συνθετών ηθικές στάσεις και οικουμενικές αξίες, τόσο καθοριστι- Μανόλη Καλομοίρη και Γιάννη Κωνσταντινίδη. Μετά κές για την διαμόρφωση τού πολιτισμού μας. την προβολή ντοκιμαντέρ για την Μικρασιατική Κατα- στροφή και το Προσφυγικό, στην στρογγυλή τράπεζα Καλλιεργώντας έμπρακτα το αναγκαίο με θέμα «Τα αίτια τής Μικρασιατικής Καταστροφής» πνεύμα ελευθερίας, διαλόγου οι ιστορικοί Βλάσης Αγτζίδης και Μιχάλης Βαρλάς απάντησαν σε σχετικά ερωτήματα των μαθητών. Στο αί- και αλληλοκατανόησης με το διαφορετικό, θριο των Σχολείων παρατέθηκε παραδοσιακό σμυρναί- το μάθημα των Θρησκευτικών ικο τραπέζι, ενώ στον χώρο τού Θεάτρου λειτούργησε έκθεση με θέμα «Η Σμύρνη μέσα από τις καρτ πο- διανοίγει τους ορίζοντες των μαθητών στάλ», ευγενική προσφορά τού Λουκά Χριστοδούλου, με ανεπτυγμένη ευαισθησία αντιπροέδρου τής ΚΕΜΙΠΟ και Γενικού Γραμματέα τής Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας, ο οποίος μίλησε σχετικά κα- για τα σημερινά προβλήματα και γνήσιο τά την διάρκεια τής εκδήλωσης. ενδιαφέρον για τις μελλοντικές προοπτικές. Με το ίδιο θέμα, μέσα από αποσπάσματα λογοτεχνι- Η θρησκευτική αγωγή των μαθητών, διαβαίνοντας κών κειμένων τής Διδώς Σωτηρίου («Ματωμένα χώμα- σταδιακά από την οικείωση με την πνευματική παρακα- τα») και τής Φιλιώς Χαϊδεμένου («Τρεις αιώνες μια ταθήκη τού Χριστιανισμού στην κριτική κατανόηση και ζωή») οι μαθητές τού Αρσακείου Λυκείου Πατρών την υπαρξιακή ερμηνεία τής παναθρώπινης εμβέλειάς πραγματοποίησαν εκδήλωση με τίτλο «Δακρυσμένες της, σμιλεύει την προσωπική τους αξιακή ενδοχώρα πατρίδες» στο Σπίτι Πολιτισμού τού Παμμικρασιατικού αλλά και την κοινωνική τους στάση. Συμβάλλει έτσι κα- Συλλόγου Πατρών. θοριστικά ώστε τα παιδιά να ανακαλύπτουν στοχαστι- κά την διάσταση τού βάθους τής ανθρώπινης ύπαρ- Τέλος, στην ίδια θεματική εντάσσεται και η εκδήλω- ξης, τα ευαισθητοποιεί απέναντι στις απειλές κατά τής ση-αφιέρωμα στον Ποντιακό Ελληνισμό, που πραγ- ιερότητας τού ανθρώπινου προσώπου αλλά και όλης ματοποιήθηκε στα Αρσάκεια Σχολεία Ψυχικού με θέμα τής κτίσης, ενισχύοντας έτσι την νεανική απαίτηση και «Τον Πόντον ερωθύμεσα» (Τον Πόντο επεθύμησα). επιθυμία να αγωνιστούν για έναν καλύτερο και δι- Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν οι δράσεις που πραγ- καιότερο κόσμο. ματοποίησαν οι μαθητές και αποσπάσματα από τις ερ- γασίες τους. Μελετώντας την μυθολογία, την ιστορία Παράλληλα, καλλιεργώντας έμπρακτα το αναγκαίο και τον πολιτισμό τής περιοχής τού Πόντου, οι μαθητές πνεύμα ελευθερίας, διαλόγου και αλληλοκατανόησης ερεύνησαν θέματα που αφορούσαν σε ήθη, έθιμα, πα- με το διαφορετικό, διανοίγει τους ορίζοντες των μαθη- ραδόσεις, ενδυμασία, χορούς, μουσικά όργανα, αρχι- τών με ανεπτυγμένη ευαισθησία για τα σημερινά προ- τεκτονική κατοικίας αλλά και δημοσίων κτηρίων, ναών, βλήματα και γνήσιο ενδιαφέρον για τις μελλοντικές μοναστηριών, ενώ ξεχωριστό τμήμα έρευνας και μελέ- προοπτικές και διαπλάθει την απαραίτητη ηθική πυξίδα της αποτέλεσε η γενοκτονία και ο ξεριζωμός των Πο- για την πορεία τους σε ένα σύνθετο κοινωνικά και πο- ντίων. Επίσης, στο Θέατρο τού Σχολείου οι μαθητές πα- λύπλοκο πολιτισμικά περιβάλλον. ρουσίασαν παράσταση βασισμένη σε αληθινές ιστορίες Ποντίων, η οποία πλαισιώθηκε από ποντιακά τραγού- Σταχυολογώντας κάποιες από τις σημαντικές στιγμές δια και χορούς. στις οποίες αποτυπώνεται το διαρκές μέλημα τής Φιλεκ- παιδευτικής Εταιρείας για την προσφορά ποιοτικής θρη- Θρησκευτικά σκευτικής αγωγής στους μαθητές των Αρσακείων – Το- σιτσείων Σχολείων, ενδεικτικά αναφέρονται: Το μάθημα των Θρησκευτικών στα Σχολεία τής Φι- λεκπαιδευτικής Εταιρείας έχει κύριο στόχο την ουσιαστι- Η Μικρή Θεολογική Ακαδημία με τίτλο «Ο παράδει- κή γνωριμία των μαθητών με την ορθόδοξη παράδοση σός μου είναι ένας κήπος», που πραγματοποιήθηκε και την καλλιέργεια τής θρησκευτικής τους συνείδησης τον Απρίλιο τού 2013, με προσκεκλημένους ομιλητές καθηγητές Θεολογίας τού ΑΠΘ και τον υπεύθυνο τού Γραφείου Νεότητας στην Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, με

216 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 τους οποίους στην συνέχεια οι μαθητές συζήτησαν για τα ντισμού, που πραγματοποιούνται με πρωτοβουλία των ερωτήματα και τις αναζητήσεις των σημερινών εφήβων. θεολόγων καθηγητών σταθερά σε όλα τα Αρσάκεια – Η εκδήλωση πλαισιώθηκε από την έκθεση «Ο κήπος Τοσίτσεια Σχολεία για την στήριξη των πασχόντων και με τα χρώματα και τα αγάλματα» με εικαστικά έργα των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων σε συνεργασία με μαθητών, ενώ άλλη ομάδα μαθητών μετέγραψε την τις δημοτικές κοινωνικές υπηρεσίες και δομές ή άλλες αφήγηση τού πρώτου κεφαλαίου τής Γένεσης σε χορο- οργανώσεις. Σε αυτή την προοπτική κατά το σχολικό γραφικό δρώμενο με τίτλο «Οι έξι μέρες τής Δημιουρ- έτος 2016 αναλήφθηκε και η πρωτοβουλία στήριξης γίας». τού ελληνικού σχολείου στην Ίμβρο, με την συλλογή και την δωρεά σημαντικού ποσού για την ανακαίνιση Η φιλοξενία τής ομαδικής εικαστικής έκθεσης «Νεο- τής βιβλιοθήκης αλλά και η αδελφοποίηση τού Α’ Αρ- μάρτυρες: Πορεία προς την ελευθερία» στο Θέατρο σακείου Λυκείου Ψυχικού με το Ελληνικό Γυμνάσιο - των Αρσακείων Σχολείων Θεσσαλονίκης και των Αρσα- Λύκειο Ίμβρου, στο πλαίσιο εκπόνησης πολιτιστικού κείων-Τοσιτσείων Σχολείων Εκάλης τον Οκτώβριο τού προγράμματος με τίτλο «Στον δρόμο προς την Ίμβρο» 2021. Στο πλαίσιο τής έκθεσης πραγματοποιήθηκε διά- κατά το σχολικό έτος 2020-2021. Στην ίδια λογική, επί- λεξη εργαστηριακού χαρακτήρα από τον εικαστικό- σης, εντάσσεται και η ενημέρωση για το έργο τής Εξω- αγιογράφο Γιώργο Κόρδη και συνομιλία με τους μαθη- τερικής Ιεραποστολής αλλά και η ενίσχυσή της, με τές για την αξιοποίηση τής ψηφιακής τεχνοτροπίας στην προσκλήσεις και ομιλίες πρωτεργατών της στα Σχολεία. τέχνη τής εικαστικής μαρτυρίας τής Εκκλησίας. Επίσης Εξάλλου ένας εκ των ιερέων των Αρσακείων Σχολείων παρουσιάστηκε ο διαδραστικός χάρτης με τους νεο- Ψυχικού, ο μακαριστός π. Παγκράτιος, είχε αναπτύξει μάρτυρες Θεσσαλονίκης και περιχώρων, συνεργατική πλούσιο ιεραποστολικό έργο κυρίως στην Κορέα δημιουργία μαθητών τού Αρσακείου Γυμνασίου Θεσ- (1984-2000), αλλά και στην Αλβανία. σαλονίκης, τον οποίο σχολίασε ο καθηγητής τής Θεο- λογικής Σχολής ΑΠΘ Παναγιώτης Υφαντής, φωτίζοντας Φυσική Αγωγή πτυχές και διαστάσεις τής θαρραλέας πίστης και τής καρτερίας των νεομαρτύρων, αλλά και τού νοήματος Το μάθημα τής Φυσικής Αγωγής στα Αρσάκεια – Το- τής μαρτυρίας σήμερα. σίτσεια Σχολεία, εκτός από υποχρεωτικό διδακτικό αντι- κείμενο τού αναλυτικού προγράμματος, θεωρείται θε- Αξιοποιώντας το πνευματικό απόθεμα τής χριστιανι- μελιώδες εργαλείο για την εκπαίδευση, την προσωπική κής παράδοσης και προεκτείνοντάς το σε μια διεπιστη- καλλιέργεια και την κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών, μονική προοπτική ουσιαστικού διαλόγου, έχουν πα- καθώς και για την αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη ρουσιαστεί πολλές αξιόλογες εσηγήσεις μαθητών των των σωματικών, των ψυχικών και των πνευματικών δυ- Αρσακείων στα Παναρσακειακά Μαθητικά Συνέδρια με νατοτήτων τους. Το μάθημα τής Φυσικής Αγωγής δίνει υπεύθυνους θεολόγους καθηγητές των Σχολείων. Στο ευκαιρίες κινητικής δράσης σε ένα επιβαρυμένο καθη- πλαίσιο επίσης τής συνεργασίας τής Φιλεκπαιδευτικής μερινό πρόγραμμα υποκινητικής ζωής. Παράλληλα, Εταιρείας με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών τού Πανε- συμβάλλει στην συνειδητοποίηση των ωφελειών τής πιστημίου Harvard (CHS-Harvard), καταγράφεται η διά βίου άθλησης και τής φυσικής ζωής. Με δεδομένο συμμετοχή θεολόγων με εισηγήσεις σε επιμορφωτικές δε ότι σε κάθε τάξη φοιτούν μαθητές με διαφορετικές ημερίδες που διοργάνωσαν από κοινού οι δύο φορείς φυσικές δυνατότητες και με βιολογικές αποκλίσεις, τον Ιανουάριο τού 2016 στα Αρσάκεια Σχολεία Θεσσα- αποφεύγονται τα εξειδικευμένα και υψηλής έντασης λονίκης (εισήγηση με θέμα «Ήρωες και Άγιοι. Το αντί- προπονητικά προγράμματα και δίνεται έμφαση όχι στον κρισμα των συνόρων, “ὁρατῶν τε πάντων καὶ ανταγωνισμό αλλά στην διαρκή βελτίωση και εξέλιξη ἀοράτων”, στην σχολική πραγματικότητα») και τον των προσωπικών δυνατοτήτων κάθε μαθητή. Μάρτιο τού 2017 στην Στοά τού Βιβλίου (εισήγηση με θέμα «Από την Eλληνιστική Κοινή στην σύγχρονη Ελ- Ειδικότερα, για τους μαθητές Δημοτικού στα Αρσά- ληνική: χρησιμοποιώντας καθημερινές φράσεις που κεια οι στόχοι τής Φυσικής Αγωγής συνοψίζονται στους προέρχονται από την Βίβλο για την διδασκαλία τής παρακάτω κύριους άξονες: α) ανάπτυξη των ψυχοσω- γλωσσικής αλλαγής») (βλ. κεφ. 10). ματικών δυνατοτήτων και των ικανοτήτων αντίληψης (καλλιέργεια τού ρυθμού, έλεγχος και συντονισμός βα- Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί η σύνδεση τού μαθήμα- τος των Θρησκευτικών με κοινωνικές δράσεις εθελο-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 217 σικών κινήσεων, ελεύθερη κινητική δημιουργία, αντί- Αξίζει να σημειωθεί ιδιαιτέρως ότι τα Αρσάκεια Σχο- ληψη χώρου), β) καλλιέργεια ηθικών και κοινωνικών λεία Ψυχικού και τα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Εκά- αξιών (επικοινωνία, συνεργασία και δημιουργία ομαδι- λης αποτελούν ιδρυτικά μέλη τού θεσμού των Αθλητι- κού πνεύματος), γ) επίτευξη γνωστικών στόχων, από- κών Συναντήσεων Ιδιωτικών Σχολείων (ΑΣΙΣ), δηλαδή κτηση δηλαδή γνώσεων γύρω από την φυσική αγω- των διασχολικών αγώνων ποδοσφαίρου, καλαθο- γή και τον αθλητισμό (κανόνες εκγύμνασης, διατρο- σφαίρισης, χειροσφαίρισης, πετοσφαίρισης, αντισφαί- φής, εξέλιξη και κανονισμοί των αθλημάτων, γνώσεις ρισης, κολύμβησης, ανώμαλου δρόμου, κλασικού σε σχέση με τις ιδέες και τις αρχές τού Ολυμπισμού και αθλητισμού, γυμναστικής, παραδοσιακών χορών. Οι τους Ολυμπιακούς Αγώνες). ΑΣΙΣ ξεκίνησαν το 1991 με στόχο: α) την τέλεση αθλη- τικών αγώνων μεταξύ μαθητών των ιδιωτικών σχολεί- Αντίστοιχα, στο Γυμνάσιο και το Λύκειο δίνεται έμφα- ων, β) την ανάπτυξη και την σύσφιγξη των ανθρωπίνων ση στην εκμάθηση τεχνικών των αθλημάτων (καλαθο- σχέσεων, γ) την αναγνώριση τού ρόλου των αντίπαλων σφαίρισης, πετοσφαίρισης, ποδοσφαίρου, χειροσφαίρι- αθλητικών ομάδων και την συνειδητοποίηση τής αξίας σης), σε προγράμματα ανάπτυξης φυσικών αξιών (αερό- τής νίκης και τής ήττας. Σήμερα ο αριθμός των σχολεί- βια ικανότητα, μυϊκή ενδυνάμωση), στην εξάσκηση σε ων που συμμετέχουν στους Αγώνες έχει φτάσει τα 23 βασικά είδη κίνησης, στο κολύμπι, στην εκμάθηση πα- και ο αριθμός των μαθητών που λαμβάνουν μέρος στα ραδοσιακών χορών. Κατά την διδασκαλία δίνεται έμφα- αγωνίσματα ετησίως ξεπερνά τους 5.000. ση: α) στην εξοικείωση με θεωρητικές γνώσεις σχετικά με τα αθλήματα (ηθικές αξίες τής άθλησης, σεβασμός Το μάθημα τής Φυσικής Αγωγής των κανόνων και τού αντιπάλου), β) στην ανάπτυξη ψυ- δίνει ευκαιρίες κινητικής δράσης χικών δυνάμεων απαραίτητων σε κάθε ανθρώπινη σε ένα επιβαρυμένο καθημερινό προσπάθεια (υπομονή, πειθαρχία, θάρρος), γ) στην βελ- πρόγραμμα υποκινητικής ζωής. τίωση των φυσικών ικανοτήτων (δύναμη, αντοχή, τα- χύτητα), δ) στην εκμάθηση κανόνων εκτέλεσης κινή- Παράλληλα, συμβάλλει σεων και πρακτικών βασικών αθλημάτων, καθώς και στην συνειδητοποίηση των ωφελειών ευρύτερων μορφών κίνησης και ρυθμού, ε) στην από- κτηση συνηθειών άθλησης και θετικής εικόνας για την τής διά βίου άθλησης ένταξη τής αθλητικής δράσης στην καθημερινότητα. και τής φυσικής ζωής. Στα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το διευ- Τα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας προσφέ- ρυμένο ωρολόγιο πρόγραμμα διδασκαλίας επιτρέπει ρουν την ευκαιρία σε περισσότερους από 600 μαθητές την ενίσχυση των αθλητικών προγραμμάτων και δρα- κάθε χρόνο, καθώς και στις αντιπροσωπευτικές ομάδες στηριοτήτων που πραγματοποιούνται καθημερινά, κα- σε διάφορα αθλήματα (οι οποίες λειτουργούν σε εβδο- θώς το περιεχόμενο τού μαθήματος εμπλουτίζεται με τα μαδιαία βάση μετά το τέλος τού σχολικού προγράμμα- προγράμματα των Βιωματικών Δράσεων και των ωρών τος) να λάβουν μέρος σε αγώνες που οργανωτικά και Ζώνης Πολιτισμού, όπου δίνεται η ευκαιρία στους μα- αθλητικά κινούνται σε πολύ υψηλά επίπεδα. θητές να προσεγγίσουν και να εμβαθύνουν με διαθεμα- τικό και διεπιστημονικό τρόπο σε γνωστικά αντικείμενα Στους σταθμούς των δράσεων με τις οποίες η Φιλεκ- τής άθλησης. Παράλληλα, διοργανώνονται κάθε χρό- παιδευτική Εταιρεία προωθεί το πνεύμα τού αθλητι- νο, με μεγάλη εκπροσώπηση μαθητών από όλα τα σμού στα Σχολεία της εντάσσονται οι πρωτοβουλίες για Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, αθλητικές την διοργάνωση εκδηλώσεων που πραγματοποιήθη- ημερίδες, δηλαδή εσωτερικά πρωταθλήματα στίβου, καν ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων τής Αθήνας κολύμβησης, ποδοσφαίρου, καλαθοσφαίρισης και πε- 2004. Ενδεικτικά: α) Εκδήλωση με θέμα «Τιμή στον τοσφαίρισης, ενώ οι μαθητές των Σχολείων συμμετέ- Έλληνα Ολυμπιονίκη» για να τιμηθούν οι Έλληνες χουν: α) στις Αθλητικές Συναντήσεις Ιδιωτικών Σχο- Ολυμπιονίκες που κατέκτησαν χρυσό, αργυρό και χάλ- λείων (ΑΣΙΣ), β) στην Πανελλήνια Ημέρα Σχολικού κινο μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες τού 1996 Αθλητισμού, μία ημέρα αφιερωμένη σε αθλητικές και τού 2000 (6/12/2000). β) Στην Αθήνα, την Πάτρα δραστηριότητες και αγώνες και γ) στους Διασχολικούς και την Αρχαία Ολυμπία πραγματοποιήθηκε η «Ολυ- Αγώνες τού Υπουργείου Παιδείας. μπιακή Γιορτή», κύκλος πολιτιστικών και αθλητικών

218 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 εκδηλώσεων με συμμετοχή αδελφοποιημένων Σχο- εμπλέκονταν στην διοργάνωση ή αθλητές, συμμετείχαν λείων από την Αλβανία, την Βουλγαρία, την Ρουμα- σε διαγωνισμούς και συνεργάστηκαν με σχολεία τού νία, την Σερβία, την Ουκρανία και την Ελλάδα, στο εξωτερικού. Ολυμπιακό πνεύμα είχαν και οι τελετές πλαίσιο τής «Πολιτιστικής Μαθητικής Ολυμπιάδας αποφοιτήσεων που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο τού 2000-2004» και τού Προγράμματος τής Ολυμπιακής 2004. Το κέρδος από τις εκδηλώσεις και την εφαρμογή Παιδείας (2-6/5/2001). γ) Διοργανώθηκε στα Αρσάκεια τής «Πολιτιστικής Μαθητικής Ολυμπιάδας 2000-2004» Σχολεία Πάτρας εκδήλωση με θέμα «Ολυμπιακή Παι- και τού προγράμματος τής Ολυμπιακής Παιδείας στα δεία» στο πλαίσιο τής προώθησης τού εθελοντισμού Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας ήταν ανεκτίμη- στους Ολυμπιακούς Αγώνες τού 2004 από την πρό- το, καθώς μέσα από οργανωμένες δραστηριότητες και εδρο τής Οργανωτικής Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων εκδηλώσεις οι μαθητές συνεργάστηκαν, ενημερώθηκαν, – Αθήνα 2004 (29/11/2001). δ) Πραγματοποιήθηκε δημιούργησαν και έστειλαν το μήνυμά τους για το 2004 επίσημη εκδήλωση με θέμα «Ολυμπισμός – Εθελοντι- σε εκατοντάδες συμμαθητές τους από άλλες χώρες. σμός» (22/4/2002). ε) Διοργανώθηκε διήμερο «Σεμι- νάριο Ολυμπιακής Παιδείας» στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Στο πλαίσιο τού προγράμματος τής Ολυμπιακής Σχολεία Εκάλης (31/10/2002 – 1/11/2002) και στα Αρ- Παιδείας και των προγραμμάτων Σωκράτης-Comenius σάκεια Σχολεία Θεσσαλονίκης (12-13/12/2002). στ) Οι και Comenius-Αρίων, τα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτι- δραστηριότητες των Αρσακείων – Τοσιτσείων Σχολείων κής Εταιρείας κατά την τετραετία 2000-2004 φιλοξέ- παρουσιάστηκαν στις πανελλήνιες καλλιτεχνικές εκ- νησαν μαθητές από αδελφοποιημένα σχολεία τής δηλώσεις με τίτλο «Πάρκο Ολυμπιακής Παιδείας» Αυστραλίας (Μελβούρνη), τής Σερβίας, τής Ρουμα- που οργανώθηκαν από το Υπουργείο Παιδείας σε συν- νίας, τής Ισπανίας, τής Ουκρανίας, τής Κωνσταντινού- εργασία με την Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών πολης (Ζάππειο), τής Αλβανίας, τής Βουλγαρίας. Πα- Αγώνων – Αθήνα 2004 στο Πεδίον τού Άρεως (13- ράλληλα, οι μαθητές των Αρσακείων συνεργάστηκαν 17/5/2003). ζ) Παρουσιάστηκε στην Στοά τού Βιβλίου σε θέματα εκεχειρίας, Ολυμπισμού, ευγενούς άμιλ- έκθεση με θέμα «Το όραμα των Ολυμπίων. Σπάνιες λας με μαθητές από εταιρικά σχολεία τής Ιταλίας, τής ελληνικές εκδόσεις για την Ολυμπία και τους Ολυμπια- Ουαλίας, τής Πορτογαλίας, τής Φινλανδίας, τής Ολ- κούς Αγώνες (1797-1906) από την Βιβλιοθήκη τού Γε- λανδίας, τής Αγγλίας, τής Γερμανίας, τής Τσεχίας, τής ωργίου Δολιανίτη» (14-29/1/2004). η) Πραγματοποι- Ισπανίας, τής Ουκρανίας, τής Γαλλίας, τής Νορβηγίας, ήθηκε εκπαιδευτική-πολιτιστική συνάντηση μαθητών τής Τουρκίας, τής Δανίας και τής Πολωνίας. από 18 δημόσια και ιδιωτικά σχολεία στα Αρσάκεια Σχολεία Ψυχικού με θέμα «Communicating the Olym- Στο «Ολυμπιακό τεύχος» τού περιοδικού ΕΠΙΚΟΙ- pic Spirit – Μεταλαμπαδεύοντας το Ολυμπιακό ΝΩΝΙΑ ο Πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας κα- Πνεύμα» (4/2/2004). θ) Πραγματοποιήθηκε εκδήλωση θηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης, αναφερόμενος στα με θέμα «Θεσσαλονίκη – Ολυμπιακή πόλη» στην αποτελέσματα τού προγράμματος τής Ολυμπιακής Παι- αίθουσα Tελετών τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου δείας στα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία, σημειώνει: Θεσσαλονίκης προς τιμήν Θεσσαλονικέων Ολυμπιο- «Πολλά μέλη τής αρσακειακής κοινότητας, εκπαιδευτικοί, νικών, Παραολυμπιονικών, αθλητικών συλλόγων και διοικητικό και εργατοτεχνικό προσωπικό, ακόμη και μαθη- προσφυγικών σωματείων τής πόλης (5/5/2004). τές, έσπευσαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως εθε- ι) Διοργανώθηκε στην Στοά τού Βιβλίου έκθεση βιβλί- λοντές και να ζήσουν από κοντά τον παλμό των Αγώνων. ου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες (2-28/8/2004). Οι απόφοιτοι των Σχολείων έδωσαν –και σε αυτή την κα- θοριστική για την πατρίδα μας διοργάνωση– το ‘παρών’ Σε αυτό το χρονικό διάστημα, τα Αρσάκεια – Τοσί- από διάφορες θέσεις, στην ηγεσία τού Υπουργείου Πολι- τσεια Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια στην Αθήνα, την τισμού, στον Δήμο Αθηναίων, στην τελετή αφής τής ολυμ- Πάτρα, την Θεσσαλονίκη και στα Τίρανα πραγματοποί- πιακής φλόγας, στην τελετή έναρξης, στον τομέα τής επι- ησαν πολυάριθμες εκδηλώσεις: οι μαθητές εκπόνησαν κοινωνίας και σε όποιον άλλο τομέα ετάχθησαν, σφραγί- πρωτότυπες εργασίες, ανέβασαν θεατρικά έργα, δημι- ζοντας αυτό που έκαναν με την μεγαλόπνοη ιδέα τής πα- ούργησαν με την φαντασία τους έργα εμπνευσμένα από γκοσμιότητας σε αρμονία με το ελληνικό πνεύμα, έτσι τους Ολυμπιακούς Αγώνες, επισκέφθηκαν μέρη που όπως το διδάσκουν τα Σχολεία μας. […] Γίνεται εμφανώς σχετίζονται με τους Αγώνες, γνώρισαν ανθρώπους που αντιληπτή η όλη προετοιμασία των μαθητών μας, μέσα από δραστηριότητες και εκδηλώσεις, ώστε να προσεγγί-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 219 σουν, να εσωτερικεύσουν και να υιοθετήσουν ως στάση στις εθνικές διοργανώσεις εκπροσωπούν την Ελλάδα ζωής πανανθρώπινες και διαχρονικές αξίες, όπως αυτές στις παγκόσμιες Ολυμπιάδες και σε διεθνείς διαγωνι- τού Ολυμπισμού, τής συναδέλφωσης, τής εκεχειρίας. Μέ- σμούς, κατακτώντας υψηλές διακρίσεις. Μάλιστα, κάθε σα από την Ολυμπιακή Παιδεία, τα ευρωπαϊκά προγράμ- χρόνο όλοι οι μαθητές των Ε’ και Στ’ τάξεων των Δημο- ματα αλλά και ανεξάρτητες πρωτοβουλίες για αδελφοποι- τικών συμμετέχουν στους πανελλήνιους διαγωνισμούς ήσεις και άλλες πολιτιστικές ανταλλαγές και αθλητικές συ- Μαθηματικών και Φυσικής σε διδακτική ώρα τού σχο- ναντήσεις, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν και λικού τους προγράμματος. να αγκαλιάσουν το όμοιο και το ανόμοιο, το ιδιαίτερο και το πανανθρώπινο.». Μαθητές από τα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία οι οποίοι διακρίνονται στις εθνικές Εκτός από τις αθλητικές δράσεις στις οποίες συμμετέ- διοργανώσεις εκπροσωπούν την Ελλάδα χουν μαθητές, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία οργανώνει και υλοποιεί αθλητικές ημερίδες με στόχο οι μαθητές στις παγκόσμιες Ολυμπιάδες και σε να γνωρίσουν διάφορα αθλήματα, διαδεδομένα και μη, διεθνείς διαγωνισμούς, κατακτώντας όπως τής άρσης βαρών, τής τοξοβολίας, τής επιτραπέ- ζιας αντισφαίρισης και τής χειροσφαίρισης. Οι μαθητές υψηλές διακρίσεις. εξοικειώνονται με τους ειδικούς κανονισμούς και γνω- ρίζουν τις φυσικές, τις ψυχικές και τις πνευματικές απαι- Παράλληλα, σε οργανωμένα, εκσυγχρονισμένα τήσεις κάθε αθλήματος από προσωπικότητες τού αθλη- εργαστήρια πειραμάτων Φυσικής, Χημείας, Βιολο- τικού χώρου, Ολυμπιονίκες, αθλητές Εθνικών Ομάδων γίας και εργαστήρια Πληροφορικής, που λειτουργούν και πρωταθλητές. σε όλα τα συγκροτήματα των Σχολείων τής Φιλεκπαι- δευτικής Εταιρείας, οι μαθητές, από την Ε’ τάξη τού Δη- Θετικές επιστήμες μοτικού μέχρι και την Γ’ Λυκείου, με την καθοδήγηση εξειδικευμένων εκπαιδευτικών, αναπτύσσουν βιωματι- Η κατανόηση τής αξίας τής απόδειξης μέσω τής επι- κή σχέση με τα διδακτικά αντικείμενα των Φυσικών επι- στημονικής παρατήρησης, τού πειράματος, τής μέτρη- στημών και τής Πληροφορικής. σης, τού λογικού συλλογισμού αποτελεί βασικό στόχο τής προαγωγής των θετικών επιστημών στα Σχολεία τής Ο προγραμματισμός, η προετοιμασία και η δημιουρ- Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Γι’ αυτό τον λόγο η προ- γία συνεχώς εκσυγχρονιζόμενου διδακτικού υλικού, η ώθηση τόσο των Μαθηματικών όσο και των Φυσικών ένταξη νέων εξελιγμένων μεθόδων προκειμένου η δι- επιστημών πραγματοποιείται όχι μόνο μέσω τής ενί- δακτική πράξη να συμβαδίζει με τις εξελίξεις τής επιστή- σχυσης των ήδη υπαρχόντων διδακτικών αντικειμέ- μης και η ένταξη όλων αυτών στην τάξη γίνονται καθ’ νων με πρόσθετες διδακτικές ώρες στο ωρολόγιο όλη την διάρκεια τής σχολικής χρονιάς στο πλαίσιο τού πρόγραμμα και των δύο βαθμίδων (πρωτοβάθμιας και Συντονισμού κάθε ειδικότητας. Παράλληλα, πλήθος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), αλλά και μέσω τού προσωπικοτήτων, πανεπιστημιακών, ερευνητών, δια- εμπλουτισμού του με πρόσθετα, νέα διδακτικά αντι- νοουμένων από τον χώρο των θετικών επιστημών με- κείμενα σε διακριτή ώρα, όπως αυτά τής Μαθηματι- ταφέρουν, με την παρουσία τους στα Αρσάκεια – Τοσί- κής Σκέψης και των Πειραμάτων των Φυσικών επιστη- τσεια Σχολεία, στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές μών. Πραγματοποιείται επίσης με την οργάνωση Διαρ- των Σχολείων τις τελευταίες εξελίξεις από τους ραγδαία σακειακών Μαθηματικών Αγώνων και Ημέρας Φυ- εξελισσόμενους ερευνητικούς χώρους των θετικών επι- σικών Επιστημών (βλ. κεφ. 9) και την συμμετοχή των στημών. μαθητών σε πανελλήνιους διαγωνισμούς Μαθημα- τικών, Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας, Αστρονομίας, Μαθηματικά και Μαθηματική σκέψη Πληροφορικής και Ρομποτικής. Οι διαγωνισμοί οργα- νώνονται κάθε χρόνο από τους αντίστοιχους επιστημο- Βασικός στόχος τής διδακτικής προσέγγισης τού μα- νικούς και ερευνητικούς φορείς για να προωθήσουν θήματος δεν είναι η αναζήτηση τρόπων που διευκολύ- την επιστημονική γνώση και έρευνα. Μαθητές από τα νουν την μετάδοση των μαθηματικών γνώσεων στους Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία οι οποίοι διακρίνονται μαθητές ως απλή διαχείριση τεχνικών επίλυσης ασκή- σεων, αλλά η δημιουργία καταστάσεων προβληματι- σμού, οι οποίες θα τους επιτρέπουν να κατασκευάζουν

220 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 τις δικές τους μαθηματικές γνώσεις και να τις προάγουν τους οι μαθητές μαθαίνουν να έχουν εμπιστοσύνη στις σε αυτές που ορίζει το αναλυτικό πρόγραμμα («ανα- μαθηματικές τους ικανότητες, να διατυπώνουν πολλές δυόμενη γνώση»). Η διδακτική αυτή επιλογή είναι ιδι- ιδέες, να συσχετίζουν την νέα γνώση με προϋπάρχουσες αίτερα ορατή στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Η επιλογή γνώσεις και να συνδυάζουν αποτελεσματικά τις μαθη- τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, με την διεύρυνση τού ματικές έννοιες. Επίσης, οι μαθητές από το Δημοτικό ωραρίου, να δοθεί στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο μία προτρέπονται να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς, ώρα την εβδομάδα στην Μαθηματική Σκέψη είναι ενδει- όπως είναι οι Παναρσακειακοί Μαθηματικοί Αγώνες κτική αυτής τής διδακτικής στρατηγικής. Στην διάρκεια (βλ. κεφ. 9), ο Διεθνής Μαθηματικός Διαγωνισμός αυτής τής ώρας οι μαθητές έρχονται σε επαφή με προ- «Καγκουρό» και οι πανελλήνιοι διαγωνισμοί «Θα- βλήματα μαθηματικής λογικής και γρίφους, ενώ λής», «Ευκλείδης» και «Αρχιμήδης» τής Ελληνικής ασκούνται στην χρήση των μαθηματικών σε καθημερι- Μαθηματικής Εταιρείας, οι οποίοι οδηγούν στις Παγκό- νές συνθήκες (π.χ. μετρήσεις σε φυσικό περιβάλλον). Η σμιες Ολυμπιάδες Μαθηματικών, όπου αρκετοί μαθη- ανάδειξη τής παιγνιώδους διάστασης των Μαθημα- τές των Αρσακείων έχουν εκπροσωπήσει την χώρα μας. τικών, η σύνδεσή τους με την καθημερινότητα και η αξιοποίησή τους για την επίλυση πρακτικών ζητημάτων Συνηθίζοντας να αντιμετωπίζουν καθιστούν την διδακτική ώρα τής Μαθηματικής Σκέψης προβλήματα για τα οποία δεν έχουν αναπόσπαστο τμήμα τής διδασκαλίας των Μαθηματι- στην διάθεσή τους έτοιμες διαδικασίες κών στα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Τόσο στο πλαίσιο τής Μαθηματικής Σκέψης όσο και κατά την λύσης, οι μαθητές μαθαίνουν διδασκαλία τού μαθήματος λαμβάνονται σοβαρά υπ’ να εμπιστεύονται την λογική τους όψιν οι άτυπες ή οι διαισθητικές γνώσεις των μαθητών και να αναπτύσσουν αυτονομία σκέψης. και αποτελούν βάση για την κατασκευή των μαθηματι- κών τους γνώσεων. Με τις μαθησιακές δραστηριότητες Όλα αυτά είναι ιδιαίτερα ορατά στο Δημοτικό και το που σχεδιάζονται στα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Γυμνάσιο, αλλά παίζουν καθοριστικό ρόλο και στο Λύ- Εταιρείας, επιδιώκεται να έλθουν στην επιφάνεια αυτές κειο. Η συγκρότηση των μαθητών σε σχέση με τα Μα- ακριβώς οι γνώσεις που όλοι οι μαθητές έχουν αποκτή- θηματικά τούς βοηθά καθοριστικά και στην πορεία σει από τις εξωσχολικές εμπειρίες τους και προοδευτικά, προς τις Γενικές Εξετάσεις και στο Πανεπιστήμιο. Έχοντας αφού γίνουν αντικείμενο στοχασμού και συζήτησης, να μάθει να αναζητούν τις έννοιες και να κατανοούν την μετασχηματιστούν σε αφηρημένες μαθηματικές έννοιες εσωτερική δομή και την συνέχεια τής μαθηματικής γνώ- και διαδικασίες, τις οποίες οι μαθητές όχι μόνο μαθαί- σης μπορούν και ανταποκρίνονται στις συνθήκες των νουν αλλά καταλαβαίνουν σε βάθος. Συνηθίζοντας να εξετάσεων, πράγμα που φαίνεται από τις μεγάλες επιτυ- αντιμετωπίζουν προβλήματα για τα οποία δεν έχουν χίες των μαθητών των Σχολείων τής Φιλεκπαιδευτικής στην διάθεσή τους έτοιμες διαδικασίες λύσης, οι μαθη- Εταιρείας στις σχολές θετικής κατεύθυνσης των ΑΕΙ. τές μαθαίνουν να εμπιστεύονται την λογική τους και να αναπτύσσουν αυτονομία σκέψης. Στην διδακτική προ- Φυσικές επιστήμες σέγγιση των Μαθηματικών ο εκπαιδευτικός δεν λει- τουργεί ως μοναδικός κάτοχος τής γνώσης μέσα στην Η προώθηση των Φυσικών επιστημών πραγματοποι- τάξη. Μαζί με τους μαθητές του μοιράζεται την ευθύνη είται όχι μόνο μέσω τής ενίσχυσης των ήδη υπαρχόντων τής μάθησής τους και ο ρόλος του συνίσταται κυρίως διδακτικών αντικειμένων με πρόσθετες διδακτικές ώρες στην προώθηση ενός γνήσιου μαθηματικού διαλόγου στο ωρολόγιο πρόγραμμα τής πρωτοβάθμιας και τής μεταξύ των μαθητών, ο οποίος βασίζεται στις εικασίες, δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης των Αρσακείων – Τοσι- στα επιχειρήματα και στην υπεράσπισή τους. Το κλίμα τσείων Σχολείων, αλλά και μέσω τού εμπλουτισμού του που προσπαθεί να δημιουργήσει στην τάξη του είναι τέ- με πρόσθετα, νέα διδακτικά αντικείμενα σε διακριτή τοιο που να επιτρέπει στους μαθητές να αισθάνονται ώρα, όπως τα Πειράματα των Φυσικών επιστημών. Στό- άνετα να παρουσιάζουν στους συμμαθητές τους και χος τής πειραματικής διδασκαλίας των Φυσικών επιστη- στον ίδιο τις διαφορετικές ερμηνείες και λύσεις στα προ- μών είναι η ανάπτυξη των ικανοτήτων των μαθητών στην βλήματα που τους δίνει. Με την ενεργητική συμμετοχή παρατήρηση φυσικών φαινομένων, την μέτρηση φυσι- κών μεγεθών, την ανάλυση των μετρήσεων, την εξαγω-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 221 γή συμπερασμάτων και την επαλήθευση των νόμων ση στο πεδίο των Φυσικών επιστημών στα Αρσάκεια – που διέπουν την εξέλιξη των φαινομένων που μελετώ- Τοσίτσεια Σχολεία αποτελεί η οργάνωση τού Θερινού νται. Αυτή πραγματοποιείται σε οργανωμένα, εκσυγχρο- Σχολείου GoCERN-Summer School (βλ. κεφ. 10) από νισμένα εργαστήρια πειραμάτων Φυσικής, Χημείας, Βιο- την Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία σε συνεργασία με το λογίας, που λειτουργούν σε όλα τα συγκροτήματα των CERN (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire) Σχολείων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και στα οποία και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στο πλαίσιο διε- οι μαθητές, από την Ε’ τάξη τού Δημοτικού μέχρι και την θνών ερευνητικών προγραμμάτων με θέματα όπως «Η Γ’ Λυκείου, με την καθοδήγηση εξειδικευμένων εκπαι- σύγχρονη Φυσική και οι μηχανές τού μέλλοντος» και δευτικών, αναπτύσσουν βιωματική σχέση με τα διδακτι- «Η σύγχρονη Φυσική στην υπηρεσία τού ανθρώπου». κά αντικείμενα των Φυσικών επιστημών. Στους σταθμούς των δράσεων τής Φιλεκπαιδευτικής Οι μαθητές δοκιμάζουν στην πράξη Εταιρείας για την προαγωγή τής Φυσικής και τής Αστρο- τις γνώσεις που έχουν κατακτήσει νομίας περιλαμβάνεται ενδεικτικά η συμμετοχή των μα- συμμετέχοντας σε εθνικούς και διεθνείς θητών σε ευρωπαϊκά προγράμματα όπως: «MINERVA διαγωνισμούς Φυσικής, Χημείας, EU-HOU: Ψηλαφώντας το Σύμπαν. Η Ευρώπη φέρνει διαδραστικά στις τάξεις την αστρονομία αιχμής», «Euro- Βιολογίας και Αστρονομίας. pean Union Science Olympiad» (EUSO), «International Particle Physics Masterclasses», «Βραδιά τού ερευνη- Ο προγραμματισμός, η προετοιμασία και η δημιουρ- τή», «School Lab», «Inspire Science Education» (βλ. γία συνεχώς εκσυγχρονιζόμενου διδακτικού υλικού, η κεφ. 6). ένταξη νέων εξελιγμένων μεθόδων, προκειμένου η δι- δακτική πράξη να συμβαδίζει με τις εξελίξεις τής επιστή- STEAM – SHTEAM μης, και η ένταξη όλων αυτών στην τάξη γίνονται καθ’ όλη την διάρκεια τής σχολικής χρονιάς στο πλαίσιο τού Τα Αρσάκεια Σχολεία ενθαρρύνουν τον εκσυγχρονι- Συντονισμού κάθε ειδικότητας. Οι μαθητές δοκιμάζουν σμό των εκπαιδευτικών μεθόδων και την ανάπτυξη και- στην πράξη τις γνώσεις που έχουν κατακτήσει συμμετέ- νοτόμων ιδεών. χοντας σε εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας και Αστρονομίας που οργανώνονται Σκοπός τού προγράμματος SHTEAM κάθε χρόνο από τους αντίστοιχους επιστημονικούς και είναι να αντιληφθούν οι μαθητές, ερευνητικούς φορείς για να προωθήσουν την επιστημο- μέσα σε ένα περιβάλλον έρευνας, νική γνώση και έρευνα. Μαθητές από τα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία οι οποίοι διακρίνονται στους διαγω- πώς λειτουργεί ο πραγματικός κόσμος. νισμούς εκπροσωπούν την Ελλάδα στις διεθνείς Ολυ- μπιάδες και σε διαγωνισμούς, κατακτώντας υψηλές δια- Έτσι, τα τελευταία χρόνια εισήχθη, τόσο σε επίπεδο κρίσεις. Επίσης συμμετέχουν με επίδειξη πειραματικών ομίλων όσο και στο ωρολόγιο πρόγραμμα των Αρσα- διατάξεων στην Ημέρα Φυσικών Επιστημών που ορ- κείων Σχολείων, η εκπαιδευτική αντίληψη τού STEAM γανώνει κάθε χρόνο η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για όλα (Science, Technology, Engineering, Art, Mathematics). τα Σχολεία της. Στην Ημέρα Φυσικών Επιστημών αλλά Είναι μια σύγχρονη προσέγγιση τής γνώσης, μια διαθε- και σε ξεχωριστές Ημερίδες Φυσικών Επιστημών, διε- ματική εκπαιδευτική πρόταση που ενσωματώνει ως βα- θνώς διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί, πανεπιστημιακοί δά- σικές συνιστώσες της την επιστήμη (S), την τεχνολογία σκαλοι και ερευνητές παρουσιάζουν θέματα αιχμής των (T), την μηχανική (E), την τέχνη (Α) και τα μαθηματικά Φυσικών επιστημών και συζητούν με τους μαθητές για (M). Η γενικότερη ιδέα τής σύγχρονης αντίληψης τού καινοτόμα ερευνητικά προγράμματα, ανακαλύψεις και STEΑM έχει τις ρίζες της στην προσωκρατική φιλοσοφι- πορίσματα που συνδέονται με χώρους στους οποίους η κή σκέψη, όπου η γνώση δεν περιχαρακωνόταν σε το- διαρκής επιστημονική εξέλιξη, η υψηλή τεχνογνωσία μείς, αλλά αποτελούσε συνισταμένη των τομέων αυτών και η επέκταση τής γνώσης αποτελούν καθημερινή μέσα από την διαρκή αλληλεπίδρασή τους. Tο πρό- πραγματικότητα (βλ. κεφ. 9). Αντίστοιχης σημασίας δρά- γραμμα τού STEΑM έχει την ευελιξία να προσαρμόζεται στα διαφορετικά πολιτιστικά και πολιτισμικά περιβάλ-

222 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 λοντα κάθε τόπου, χωρίς να απομακρύνεται από τον κύ- ρέστερα τις ανάγκες τού σημερινού μαθητή και αυ- ριο στόχο του που είναι η απόκτηση ουσιαστικής γνώ- ριανού πολίτη, που θα έχει να διαχειριστεί και να πάρει σης. Σκοπός αυτού τού προγράμματος είναι να αντιλη- σημαντικές αποφάσεις για μεγάλα παγκόσμια προβλή- φθούν οι μαθητές, μέσα σε ένα περιβάλλον έρευνας, ματα, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και η ραγδαία πώς λειτουργεί ο πραγματικός κόσμος. Χρησιμοποιώ- ανάπτυξη και η επέκταση σε όλους τους τομείς τής ζωής ντας ένα ειδικά σχεδιασμένο απλό σύστημα δόμησης, τής τεχνητής νοημοσύνης. κατασκευάζουν μηχανικά συστήματα, αρχιτεκτονικές κατασκευές, ηλεκτρικά κυκλώματα και εξερευνούν τον Πάντως στο κέντρο όλων αυτών των εξελίξεων βρί- τρόπο λειτουργίας τους. Ανακαλύπτουν νόμους που σκεται ο άνθρωπος, ο οποίος αφενός δημιουργεί τις διέπουν την Μηχανική, την Ακουστική και τον Ηλεκ- προϋποθέσεις αυτού τού πολιτισμού αφετέρου υφίστα- τρισμό, ξεκινώντας πάντα μέσα από μια διαισθητική ται και τις επιπτώσεις του. Προηγμένης τεχνολογίας μη- αντίληψη για τα φυσικά φαινόμενα. Η κίνηση, η δύναμη, χανικές κατασκευές, απίθανοι σχεδιασμοί ψηφιακών η ισορροπία, ο ήχος, τα κύματα, τα ηλεκτρικά κυκλώ- συστημάτων, τεχνητή νοημοσύνη, υπερσύγχρονα ρο- ματα, οι μοχλοί είναι κάποια από τα κύρια θέματα τα μπότ συνθέτουν το παζλ τού σύγχρονου πολιτιστικού οποία μελετούν. Στην συνέχεια συζητούν το θέμα «ενέρ- σκηνικού. Μέσα σ’ αυτό όμως διαμορφώνονται και οι γεια», καθώς επίσης και για τις διαφορετικές μορφές ανθρώπινες σχέσεις. Ποια μορφή έχουν αυτές; Πώς δρα ενέργειας. Παράλληλα, χρησιμοποιούν τα Μαθημα- πάνω τους η εκθετικά αναπτυσσόμενη επιστήμη τής τε- τικά ως εργαλείο για την διατύπωση των νόμων αυ- χνολογίας; Πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους η τεχνο- τών, κατανοώντας έτσι την αναγκαιότητα ύπαρξης τού λογία με τις παραδοσιακές ουμανιστικές αξίες; Πώς οι κόσμου των μαθηματικών εννοιών αλλά και τού τρό- σύγχρονες ανθρώπινες κοινωνίες βλέπουν την γλώσσα, που με τον οποίο συγκροτείται ο θεωρητικός κόσμος τής την λογοτεχνία, το θέατρο, την ιστορία, την ιστορία τής Φυσικής. Φιλοτεχνούν τις κατασκευές τους, εισάγοντας τέχνης, την φιλοσοφία; Αυτά είναι ερωτήματα που πρω- κατ’ αυτό τον τρόπο το προσωπικό-υποκειμενικό τους τίστως αποτελούν σημαντικές συνιστώσες οποιουδήπο- στοιχείο. Οι μαθητές, μέσα από τα διαδοχικά βήματα τε σύγχρονου μοντέλου εκπαίδευσης. που απαιτούνται για την ολοκλήρωση τής κατασκευής τους, βιώνουν την χαρά τής δημιουργίας (επιστημονικής Πληροφορική και καλλιτεχνικής), αλλά και την αναγκαιότητα τού επό- και υπολογιστική σκέψη μενου βήματος, το οποίο θα πρέπει να στηρίξουν λογι- κά. Ο τρόπος με τον οποίο εργάζονται είναι ατομικός και Η ραγδαία εξέλιξη τής επιστήμης τής Πληροφορικής ομαδικός, δίνοντας περισσότερο έμφαση στην συλλο- και των Τεχνολογιών τής Πληροφορίας και τής Επικοι- γικότητα και όχι στον ανταγωνισμό. Το εκπαιδευτικό νωνίας (ΤΠΕ) που χαρακτηρίζει την εποχή μας, καθώς πρόγραμμα είναι δομημένο κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι και η εξάπλωση των υπολογιστικών και των δικτυακών μαθητές να τελειώνουν στο σχολείο την κατασκευή τους τεχνολογιών σε όλους σχεδόν τους τομείς τής ανθρώπι- σε 6 διδακτικές ώρες και να την παίρνουν σπίτι τους. νης δραστηριότητας έχουν διαμορφώσει νέες τάσεις και οδήγησαν στην ανάγκη για ηλεκτρονικό και ψηφιακό Έχοντας την εμπειρία τής εφαρμογής τού προγράμ- εγγραμματισμό. Ο υπολογιστής και τα ψηφιακά μέσα ματος STEAM στα Aρσάκεια και βλέποντας την θετική αποτελούν διεπιστημονικό ερευνητικό και εκπαιδευτικό αποδοχή του τόσο από τους μαθητές όσο και από τους εργαλείο. εκπαιδευτικούς, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία αποφάσισε να δώσει μια επιπλέον διάσταση στην ήδη επιτυχή λει- Στα Αρσάκεια Σχολεία το μάθημα τής Πληροφορικής τουργία του: την πιο ουσιαστική σύνδεση των θετικών διδάσκεται σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες (Δημοτι- επιστημών με τις ανθρωπιστικές επιστήμες (Ηumani- κό, Γυμνάσιο και Λύκειο) σύμφωνα με το ωρολόγιο ties), προτάσσοντας έτσι το δίπολο «άνθρωπος και τε- πρόγραμμα σπουδών, ενώ απλοποιημένες αρχές και χνολογία» ως την πιο ολοκληρωμένη αντίληψη για το εφαρμογές τής Πληροφορικής έχουν ενταχθεί και STEAM. Έτσι το STEAM γίνεται SHTEAM (Science, Hu- στην προσχολική εκπαίδευση. Στόχοι τού μαθήματος manities, Technology, Engineering, Art, Mathematics), τής Πληροφορικής είναι να αποκτήσουν οι μαθητές ενσωματώνοντας την λογοτεχνία, την Ιστορία, τα γλωσ- σφαιρική αντίληψη των βασικών λειτουργιών τού υπο- σικά μαθήματα, την φιλοσοφία, ώστε να καλύπτει πλη- λογιστή, τού υλικού, τού λογισμικού, των δικτύων υπο- λογιστών και να έλθουν σε επαφή με τις διάφορες

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 223 χρήσεις τού υπολογιστή ως εκπαιδευτικού μέσου, ως Πληροφορικής υποστηρίζεται από την Υπηρεσία Μηχα- γνωστικού ερευνητικού εργαλείου και ως εργαλείου νογράφησης (υλικοτεχνικά) και από την Ομάδα Υποστή- επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών στο πλαί- ριξης Ψηφιακού Σχολείου και υπάγεται στο Ψηφιακό σιο των μαθημάτων τους. Κυρίως όμως έχει σκοπό Πρόγραμμα Αρσακείου, το οποίο έχει επικεφαλής τον • να αναπτύξουν οι μαθητές αναλυτική και συνθετική πρώην πρόεδρο τού Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτι- σκέψη κής και μέλος τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. Σωτήρη Γκλαβά. • να αποκτήσουν ικανότητες επίλυσης προβλημάτων (μέθοδος problem solving) Η νέα στόχευση τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας για • να δημιουργούν προγράμματα σε διάφορα προγραμ- τον προσανατολισμό των Σχολείων στον ψηφιακό κό- ματιστικά περιβάλλοντα. σμο δημιούργησε την ανάγκη για διαρκή επιμόρφωση τού ανθρώπινου δυναμικού. Οι καθηγητές Πληροφο- Δραστηριότητες σχεδιάζονται και ρικής αφενός συμμετέχουν ως εκπαιδευόμενοι σε επι- εκπονούνται σε συνεργασία με καθηγητές μορφώσεις που διοργανώνουν διάφοροι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, αφετέρου επιμόρφωσαν και επιμορ- Πληροφορικής, εστιασμένες αφενός φώνουν συναδέλφους τους διαφόρων ειδικοτήτων στις στην απόκτηση δεξιοτήτων στην χρήση ΤΠΕ, στην χρήση και την αξιοποίηση τής εκπαιδευτικής λογισμικών και αφετέρου στην ανάπτυξη πλατφόρμας e-arsakeio, στην λειτουργία των ψηφιακών υπολογιστικής σκέψης από τους μαθητές. τάξεων και των συστημάτων τηλεκπαίδευσης. Σε όλα τα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας υπάρχει διαρ- Η ύλη που διδάσκεται υποστηρίζεται από ποικίλες κής ανανέωση και εκσυγχρονισμός των τεχνολογι- δραστηριότητες ανά τάξη και ανά διδακτική ενότητα. κών τους υποδομών τόσο σε υλικό-hardware όσο Δραστηριότητες σχεδιάζονται και εκπονούνται σε συν- και σε λογισμικό-software (βλ. κεφ. 7), ώστε να αντα- εργασία με καθηγητές Πληροφορικής, εστιασμένες ποκρίνονται στις απαιτήσεις τής εποχής. αφενός στην απόκτηση δεξιοτήτων στην χρήση λογι- σμικών και αφετέρου στην ανάπτυξη υπολογιστικής Ρομποτική σκέψης από τους μαθητές. Επίσης επιλέγεται συνδυα- σμός διδακτικών μεθόδων και δράσεων, ώστε να εξυ- Η Ρομποτική ως επιστήμη έχει αντικείμενο την κατα- πηρετούνται καλύτερα οι διδακτικοί στόχοι. Γίνεται συ- σκευή, τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη των ρομπότ. Τα στηματική χρήση τής εκπαιδευτικής πλατφόρμας (LMS) ρομπότ, που λειτουργούν με αισθητήρες, επεξεργαστές e-arsakeio, τής οποίας το διδακτικό ψηφιακό υλικό επι- και ενεργοποιητές, είναι αυτόματες συσκευές με προ- καιροποιείται διαρκώς και δημιουργείται νέο. Επιπλέον, γραμματισμένη συμπεριφορά. Οι αλγόριθμοι τής Ρο- οι εκπαιδευτικοί Πληροφορικής αξιοποιούν συστημα- μποτικής κρύβονται πίσω από κάθε πράξη τής ζωής τικά, μαζί με τους μαθητές κάθε τμήματος, την ψηφιακή μας, που στην ουσία πρόκειται για εκτέλεση προγραμ- τάξη στο e-arsakeio με αναθέσεις εργασιών, αξιολογή- ματισμένων κινήσεων. Γι’ αυτό και η αλγοριθμική σκέ- σεις, υποστηρικτικό υλικό κ.ά. ψη συμβάλλει σημαντικά στην δόμηση τής σκέψης των παιδιών. Επιπλέον, προτείνεται σειρά ιστοτόπων, ώστε κάθε εκπαιδευτικός να οργανώνει, στο πλαίσιο τού μαθήμα- Με την Ρομποτική καλλιεργείται τός του, την συμμετοχή των μαθητών του στον εορτασμό η κριτική σκέψη των μαθητών, τής «Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου», στον εορτασμό οι δεξιότητες τής συνεργασίας και τής «Εβδομάδας Κώδικα» (European Code Week), σε τής ομαδικότητας, άρα και τής ουσιαστικής ευρωπαϊκά προγράμματα eTwinning κ.ά. (βλ. κεφ. 6). και αποτελεσματικής επικοινωνίας, κοινωνικές δεξιότητες που τονώνουν Την Πληροφορική στα Αρσάκεια υποστηρίζει η απο- το αίσθημα αυτοεκτίμησης των παιδιών. τελεσματική λειτουργία ενός ευρέος δικτύου σύγχρονων ηλεκτρονικών υποδομών (πλήρως εξοπλισμένα εργα- Με την Ρομποτική καλλιεργείται ακόμη η κριτική τους στήρια Η/Υ με πρόσβαση στο διαδίκτυο, προβολικά συ- σκέψη, οι δεξιότητες τής συνεργασίας και τής ομαδικό- στήματα ή διαδραστικοί πίνακες, αίθουσες τάμπλετ, εκ- παιδευτικά λογισμικά κ.λπ.). Το δίκτυο των υποδομών

224 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 τητας, άρα και τής ουσιαστικής και αποτελεσματικής επι- κής, κολλάζ κ.ά.), με την χρήση διαφορετικών υλικών κοινωνίας, κοινωνικές δεξιότητες που τονώνουν το αί- και τεχνικών και με στόχο να καταλάβουν ότι υπάρχουν σθημα αυτοεκτίμησης των παιδιών. Και ακόμη η φαντα- πολλοί τρόποι κατανόησης και περιγραφής τού κόσμου σία, η δημιουργικότητα, η δυνατότητα επίλυσης προ- που μας περιβάλλει. βλημάτων, εφόδια απαραίτητα στην σύγχρονη ζωή. Το σημαντικό όμως είναι ότι οι μικροί προγραμματιστές- Η καλλιέργεια μέσω τής τέχνης συμβαδίζει με την ερευνητές μαθαίνουν παίζοντας. Γι’ αυτό και η Ρομπο- ηλικιακή ανάπτυξη των παιδιών, καθώς αυτά αναπτύσ- τική απευθύνεται σε όλα τα παιδιά. Και ακόμη στην Ρο- σουν σταδιακά το νοητικό, το φανταστικό και το δημι- μποτική δεν υπάρχουν λάθη, δεν υπάρχει μια συγκεκρι- ουργικό πεδίο. Μέσα από μια εκπαιδευτική διαδικασία μένη σωστή άποψη, υπάρχει ελευθερία κινήσεων. Οι κατ’ εξοχήν δημιουργική, προσφέρονται στα παιδιά δυ- μαθητές καλούνται απλώς να εντοπίσουν το πρόβλημα νατότητες οικείωσης με ιδέες και σύμβολα, πράγμα και να επέμβουν στο σημείο τού κώδικά τους που πρέ- σημαντικό για την ανάπτυξη τής φαντασίας και τής πει να αλλάξουν. Η εκπαιδευτική Ρομποτική εξάλλου κριτικής τους σκέψης, ώστε να υπερβούν τα καθημε- από την φύση της προϋποθέτει την διαφοροποιημένη ρινά στερεότυπα και να ανοιχτούν σε έναν πολυδιάστα- εκπαίδευση και διδασκαλία, καθώς κάθε παιδί μέσα το και πολύχρωμο κόσμο. στην ομάδα έχει τις δικές του κλίσεις και ενδιαφέροντα. Αυτή η διαδικασία έχει προεκτάσεις πολύ βαθύτερες Εικαστικά από το ίδιο το μαθητικό-καλλιτεχνικό έργο. Αφορά στην νοητική και την συναισθηματική ανάπτυξη κάθε Η εικαστική παιδεία στα Αρσάκεια Σχολεία εισάγει παιδιού, αφού η δημιουργία και τού πιο απλού ακόμα τον πολιτισμό στην εκπαιδευτική διαδικασία με απο- εικαστικού έργου αναπτύσσει και προάγει το εύρος τής κλειστικό σκοπό όχι να αναδείξει τους μελλοντικούς αντίληψης και οξύνει την νόηση. Παράλληλα, συμβάλ- καλλιτέχνες, αλλά –κυρίως– να φέρει τους μαθητές σε λει και στο αίτημα των καιρών για διαπολιτισμική εκ- επαφή με την καλλιτεχνική δημιουργία με στόχο να παίδευση με στόχο την αλληλοκατανόηση και την καλλιεργήσει την κατανόηση και τον σεβασμό τόσο κοινωνική συνοχή. Ανοίγεται στους μαθητές ένας νέος στην ελληνική όσο και στην παγκόσμια πολιτισμική ορίζοντας για μια διαφορετική ματιά στα πράγματα, για κληρονομιά και παράδοση. μια καινούργια δυνατότητα να ονειρευτούν και να σχε- διάσουν τον δικό τους κόσμο. Η καλλιέργεια μέσω τής τέχνης συμβαδίζει με την ηλικιακή ανάπτυξη Η διδασκαλία των Εικαστικών στα Σχολεία τής Φιλεκ- των παιδιών, καθώς αυτά αναπτύσσουν παιδευτικής Εταιρείας δεν εξαντλείται μόνο στο ωρολό- σταδιακά το νοητικό, το φανταστικό γιο πρόγραμμα. Απογευματινοί Όμιλοι Εικαστικών και οργανωμένα προγράμματα επισκέψεων σε μουσεία, εκ- και το δημιουργικό πεδίο. θέσεις και άλλους χώρους καλλιτεχνικού ενδιαφέρο- ντος βοηθούν τα παιδιά να εμβαθύνουν περισσότερο Μέσα από την διδασκαλία τού μαθήματος των Εικα- στον γοητευτικό κόσμο τής τέχνης και να διευρύνουν το στικών οι μαθητές έχουν την δυνατότητα να αναγνωρί- ενδιαφέρον τους για αυτόν. ζουν αξίες ποιοτικές, να τις αξιολογούν κριτικά και να επινοούν νέες. Με την καθοδήγηση, την εμψύχωση και Mουσική την έμπνευση των καθηγητών τους μαθαίνουν να πα- ρατηρούν, να μελετούν, να αναλύουν και να συζητούν Στα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία το μάθημα τής για έργα σύγχρονων αλλά και κλασικών καλλιτεχνών, Μουσικής Αγωγής κατέχει σημαντική θέση σε όλες τις μετατρέποντας έτσι το εργαστήριο Καλλιτεχνικών σε βαθμίδες. Πλουτίζει την παιδική και την εφηβική ψυχή χώρο έκφρασης και ανταλλαγής ιδεών, σε χώρο ου- με συναισθήματα, συγκίνηση, εμπειρίες και αναδει- σιαστικής ανανέωσης και εκδημοκρατισμού τής ίδιας κνύεται σε ένα ζωτικό εργαλείο μάθησης στα χέρια τού τής εκπαίδευσης. Την ανάλυση ακολουθεί η σύνθεση εκπαιδευτικού – εμψυχωτή. και η δημιουργία κατασκευών και έργων από τους ίδιους τους μαθητές (ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτι- Τις τελευταίες 10ετίες το μάθημα έχει προσαρμοστεί στην νέα εποχή χρησιμοποιώντας νέες μεθόδους διδα- σκαλίας. Έχουν αλλάξει οι παιδαγωγικοί και οι μαθη- σιακοί στόχοι, ώστε η διδασκαλία να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των παιδιών. Τα Αρσάκεια διαθέτουν ειδι-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 225 κά διαμορφωμένες αίθουσες Μουσικής, εξοπλισμένες και να επιδιώκουν να την ακούν. Προτείνονται ακού- με μεγάλη ποικιλία από μουσικά όργανα Orff, πιάνο, σματα κλασικής μουσικής, συμφωνικά έργα, γνωστά ώστε η υλικοτεχνική υποδομή να είναι αρωγός σε κάθε αποσπάσματα από όπερες, δημοτικό τραγούδι και βήμα τής μουσικής μαθησιακής διαδικασίας. βυζαντινό εκκλησιαστικό μέλος. Το «κλειδί» όμως για να επιτευχθεί αυτό είναι ο εκπαιδευτικός να ακολουθεί Στην προσχολική εκπαίδευση ο βασικός στόχος εί- και τα δικά τους ακούσματα, τα σύγχρονα μουσικά ρεύ- ναι η καλλιέργεια τής αγάπης των παιδιών για την μου- ματα από τον ελληνικό και τον παγκόσμιο μουσικό χάρ- σική. Με οδηγό τον ενθουσιασμό και πυξίδα την δημι- τη. Δίνεται έμφαση στις δραστηριότητες ακρόασης, ουργικότητα σχεδιάζονται δράσεις που δίνουν την ευ- εκτέλεσης και σύνθεσης, μια δηλαδή πιο δημιουργική καιρία στα νήπια και τα προνήπια να γνωρίσουν τον κό- προσέγγιση τής μουσικής, στοχεύοντας ο μαθητής να σμο τής μουσικής. Έρχονται σε επαφή με τις πρώτες παρακινηθεί σε δράση και να ενεργοποιήσει τις δημι- μουσικές έννοιες, είτε μέσα από τα παιχνιδοτράγουδα ουργικές του ικανότητες. Δημιουργική γέφυρα μεταξύ είτε χτυπώντας παλαμάκια μιμητικά στον ρυθμό. Με τής παράδοσης και τού σήμερα είναι οι μουσικές τού συστηματικές ακροάσεις εξοικειώνονται με τα ηχοχρώ- κόσμου, που επηρεάζουν τα σύγχρονα μουσικά δρώ- ματα των παραδοσιακών οργάνων και των οργάνων μενα. Οι μαθητές εξοικειώνονται με την παραδοσιακή τής συμφωνικής ορχήστρας. Οι μουσικές ιστορίες τής και την λαϊκή μουσική των διαφόρων λαών καθώς παιδικής λογοτεχνίας ενθουσιάζουν τους μικρούς μα- ερμηνεύεται από παραδοσιακά και σύγχρονα μουσικά θητές, καθώς και τα τραγούδια με σχετική θεματολογία όργανα με προσμίξεις από σύγχρονους τρόπους μουσι- που συνδιαλέγονται με τις αξίες τής αγάπης, τού σεβα- κής έκφρασης και νέα μουσικά ιδιώματα. σμού στην ετερότητα, τής αξίας τής συλλογικότητας, τής φιλίας. Τα Αρσάκεια διαθέτουν ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες Μουσικής, Το μάθημα τής Μουσικής Αγωγής στο Δημοτικό Σχολείο είναι πολύπλευρο και παιδοκεντρικό, καθώς εξοπλισμένες με μεγάλη ποικιλία συμβάλλει στην συναισθηματική, την πνευματική, την από μουσικά όργανα Orff, πιάνο, σωματική και την κοινωνική ανάπτυξη τού παιδιού. ώστε η υλικοτεχνική υποδομή να είναι αρωγός σε κάθε βήμα τής μουσικής Η εξοικείωση με τα μουσικά σύμβολα, τα ρυθμικά σύμβολα και την μουσική γραφή των φθόγγων αποτε- μαθησιακής διαδικασίας. λεί μαθησιακό στόχο για τις πρώτες τάξεις τού Δημοτι- κού. Τα μουσικά όργανα Orff τής τάξης, η εκμάθηση Στα Αρσάκεια Σχολεία, σε όλες τις βαθμίδες, η σύ- τής φλογέρας ή τού μεταλλόφωνου συμβάλλουν σταση χορωδιών εντός των σχολικών μονάδων θεωρεί- στην ανάπτυξη τής δημιουργικότητας και τής φαντασίας ται δεδομένη. Η χορωδιακή ενασχόληση των μαθη- των παιδιών, ενώ ταυτόχρονα γίνονται εργαλεία τής εκ- τών ξεκινά από τα πρώτα σχολικά τους χρόνια, κα- φραστικής τους παλέτας. Η χρήση τού σώματος συνο- θώς όλοι ανεξαιρέτως οι μαθητές στο Δημοτικό δευόμενη από τραγούδι (body percussion) βοηθά στην πλαισιώνουν την χορωδία και την ορχήστρα τού σωματοποίηση τού ρυθμού και στον ρυθμικό συντονι- Σχολείου στις εκδηλώσεις και τις εθνικές επετείους. σμό, βελτιώνοντας αντίστοιχες δεξιότητες. Οι μαθητές Τα παιδαγωγικά οφέλη από την ενασχόληση των μαθη- έρχονται σε επαφή με την παραδοσιακή μουσική, με τών με το χορωδιακό τραγούδι εντοπίζονται τόσο σε κύριο εκπρόσωπο το δημοτικό μας τραγούδι, καθώς ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. και την παραδοσιακή μουσική άλλων πολιτισμών. Τα παιδιά αγαπούν τις μουσικές αφηγήσεις παραμυθιών Στους Απογευματινούς Ομίλους των Αρσακείων Σχο- που συνδέουν την ανάγνωση με ήχους και τραγούδια λείων λειτουργούν ολιγομελή τμήματα εκμάθησης γιατί, σε συνδυασμό με το θεατρικό παιχνίδι και δρα- μουσικών οργάνων. Το μάθημα από αυστηρά ατομικό, στηριότητες στο εικαστικό εργαστήρι, εισάγονται με τρό- όπως ήταν μέχρι σήμερα, διαμορφώνεται σε ομαδικό πο ιδανικό στον κόσμο τής μουσικής. με εξαιρετικά παιδαγωγικά αποτελέσματα. Στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση καλλιεργείται η Το 1996, μάλιστα, στο πλαίσιο των Απογευματινών επιθυμία των εφήβων μαθητών να τραγουδούν με ευ- Ομίλων, δημιουργήθηκε ο Μουσικός Όμιλος των Αρ- χαρίστηση και τονική ακρίβεια. Στόχος είναι να απολαμ- σακείων-Τοσιτσείων Σχολείων Εκάλης, μια ολιγομε- βάνουν, να εκτιμούν, να αποδέχονται την καλή μουσική

226 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 λής τότε ομάδα χορωδών που αριθμούσε 14 μέλη. Σή- διάρκεια εκδηλώσεων που πραγματοποιούν τα Σχολεία μερα, 25 χρόνια μετά, η συγκεκριμένη ομάδα αριθμεί τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας μέσα στο Σχολείο, ενώ 175 περίπου μέλη. Συγκροτείται από την παιδική και πολύ συχνά επαγγελματίες τού χώρου τού θεάτρου την μικτή εφηβική χορωδία των Σχολείων και από 80 συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς και τους θεατρο- περίπου αποφοίτους των Σχολείων, οι οποίοι δραστη- λόγους τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας προκειμένου να ριοποιούνται και αυτόνομα ως χορωδία GraduArti. Ο ανεβάσουν ιδιαίτερα απαιτητικές θεατρικές παραστά- Μουσικός Όμιλος και η χορωδία GraduArti έχουν συμ- σεις. Συχνά επίσης ολοκληρωμένες θεατρικές παραστά- μετάσχει σε παραστάσεις στο θέατρο των Σχολείων, στο σεις ή εκδηλώσεις με θεατρικό μέρος παρουσιάζονται Ηρώδειο, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλο- σε θεατρικές σκηνές ή χώρους που συνδέονται με τον νίκης, στην Λυρική Σκηνή, στο θέατρο Παλλάς, στο Ρω- πολιτισμό και τις τέχνες στην χώρα μας, ενώ στα θέατρα μαϊκό Ωδείο Πάτρας, στο Συνεδριακό Κέντρο Πάτρας και των Αρσακείων – Τοσιτσείων Σχολείων παρουσιάζονται στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος (βλ. κεφ. 5). επιλεγμένες παραστάσεις από μεγάλες θεατρικές σκη- νές, όπως από το Εθνικό Θέατρο («Αντιγόνη» τού Σο- Θεατρική Αγωγή φοκλή, «Ελένη» τού Ευριπίδη, «Όρνιθες» τού Αριστο- και Δραματοποιήσεις φάνη) και από το Θέατρο Τέχνης («Θουκυδίδης δραμα- τικός: Πόλεμος βίαιος διδάσκαλος»). Η ενσωμάτωση τής Θεατρικής Αγωγής και των δρα- ματοποιήσεων σε όλες τις τάξεις τού Δημοτικού, τού Γυ- Στους σταθμούς των δράσεων μνασίου και τού Λυκείου επιτρέπει στους μαθητές να με τις οποίες εισήχθη η Θεατρική Αγωγή εμπλέκονται σε πολλαπλές σχετικές δραστηριότητες και να ασκούνται στην βιωματική αναπαράσταση, στην εκ- στα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής φορά θεατρικού λόγου, στην πειθαρχημένη απόδοση Εταιρείας ως μέρος τού επίσημου τής ατομικής και τής ομαδικής κίνησης και στην υπεύ- θυνη έκθεση ενώπιον κοινού. Για τους μαθητές τού Νη- ωρολογίου προγράμματος πιαγωγείου στο μάθημα τής Θεατρικής Αγωγής, παράλ- περιλαμβάνεται η συνεργασία ληλα με τα παιχνίδια μιμικής, το παιχνίδι ρόλων, τον με το Θέατρο Τέχνης – Κάρολος Κουν, αυτοσχεδιασμό και την προφορική αφήγηση μύθων η οποία εγκαινιάστηκε το 1990. και παραμυθιών, ιδιαίτερη θέση έχει η επαφή των παι- διών με την κούκλα και το κουκλοθέατρο. Στο Δημο- Στους σταθμούς των δράσεων με τις οποίες εισήχθη τικό οι δραματοποιήσεις είτε εντάσσονται στο πλαίσιο η Θεατρική Αγωγή στα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής τής βιωματικής διαθεματικής διδασκαλίας ποικίλων Εταιρείας ως μέρος τού επίσημου ωρολογίου προγράμ- γνωστικών αντικειμένων είτε πραγματοποιούνται με ματος περιλαμβάνεται η συνεργασία με το Θέατρο Τέ- αφορμή την ανάγνωση κάποιου λογοτεχνικού κειμέ- χνης – Κάρολος Κουν, η οποία εγκαινιάστηκε το 1990 νου. Στο Γυμνάσιο και το Λύκειο οι δραματοποιήσεις με στόχο οι μαθητές να επωφεληθούν από την επαφή αυτές γίνονται κυρίως στις ώρες διδασκαλίας των φιλο- τους με την συμβολική και πολύσημη γλώσσα τής θεα- λογικών μαθημάτων, όπου οι μαθητές, με την βοήθεια τρικής πράξης ως εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η συνερ- ειδικευμένων θεατρολόγων-φιλολόγων, καλούνται γασία αυτή, η οποία διευρύνθηκε και με την συνερ- να ενσαρκώσουν στην τάξη τους ήρωες των κειμένων γασία τού Τμήματος Θεατρικών Σπουδών τού Πανε- που μελετούν. Θεατρολόγοι εκπαιδευτικοί διασκευά- πιστημίου Αθηνών, απέφερε πολλαπλά οφέλη τόσο ζουν λογοτεχνικά έργα και κατάλληλες ενότητες διδα- στους μαθητές όλων των βαθμίδων των Αρσακείων – κτικών αντικειμένων, δημιουργώντας θεατρικά σενάρια. Τοσιτσείων Σχολείων όσο και στους μαθητές τής δευτε- Οι μαθητές στην τάξη τους γίνονται «ηθοποιοί», συνδια- ροβάθμιας εκπαίδευσης σε όλη την Ελλάδα (βλ. κεφ. μορφώνουν την σκηνοθεσία, κατασκευάζουν σκηνικά, 9). Έτσι, από τον Σεπτέμβριο τού 1997 η Φιλεκπαιδευ- επιλέγουν ή συνθέτουν την μουσική επένδυση, ανα- τική Εταιρεία εισάγει, με ειδική νηπιαγωγό-παιδαγωγό λαμβάνουν τους θεατρικούς ρόλους. Οι παραστάσεις, θεάτρου, την Θεατρική Αγωγή στα Νηπιαγωγεία της. ελληνικές και ξενόγλωσσες, στην πρωτότυπη μορφή Το παιχνίδι με τα αισθητήρια, η καλλιέργεια των εκφρα- τους ή διασκευασμένες, παρουσιάζονται κατά την στικών μέσων, η μεταμφίεση-μεταμόρφωση, ο αυτο- σχεδιασμός, η παντομίμα, η προφορική αφήγηση μύ-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 227 θων και παραμυθιών, η δραματοποιημένη αφήγηση, το τάφραση, Ιστορίας, Λογοτεχνίας, Γλώσσας), το οποίο κουκλοθέατρο, η μάσκα και το ανδρείκελο, το θέατρο μελετήθηκε και σχεδιάστηκε και πάλι από την Υπηρεσία τής σκιάς διαμόρφωσαν το ετήσιο πρόγραμμα τής Θεα- Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων τής Φιλεκπαιδευτικής τρικής Αγωγής στο Νηπιαγωγείο. Το 2001 η Φιλεκπαι- Εταιρείας και υλοποιείται από εξειδικευμένους θεατρο- δευτική Εταιρεία αποφάσισε την πιλοτική εφαρμογή λόγους-φιλολόγους. τού προγράμματος εισαγωγής τής Θεατρικής Παιδεί- ας στα Δημοτικά Σχολεία. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε Τέλος, στους αντίστοιχους σταθμούς περιλαμβάνεται και υλοποιήθηκε από την Υπηρεσία Πολιτιστικών Δρα- και η ημερίδα-επιμορφωτικό σεμινάριο που πραγμα- στηριοτήτων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας σε συνερ- τοποιήθηκε στα Αρσάκεια Σχολεία Πατρών τον Νοέμ- γασία με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών τού Πανεπιστή- βριο τού 2013 με τίτλο «Μπορώ να λέω Όχι!: Σχολι- μιου Αθηνών και ξεκίνησε τον Ιανουάριο τού 2002 από κός εκφοβισμός, μορφές βίας» και θεματικός της άξο- τα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Δημοτικά Ψυχικού και Εκάλης. νας ήταν το θέατρο στην εκπαίδευση. Τα θέματα γύρω Στο πλαίσιο αυτό η παιδαγωγός θεάτρου τού Αρσα- από τα οποία κινήθηκαν οι εισηγήσεις και τα βιωματικά κείου Νηπιαγωγείου Ψυχικού πραγματοποίησε σειρά εργαστήρια ήταν η αντιρατσιστική εκπαίδευση, η εκπαί- σεμιναρίων για τους εκπαιδευτικούς τής πρωτοβάθ- δευση στα ανθρώπινα δικαιώματα, η αλληλεγγύη, η μιας εκπαίδευσης, ενώ οργανώθηκαν οι πρώτες ενημε- διαφορετικότητα, ο εκφοβισμός και η διαχείριση συ- ρωτικές επιμορφωτικές ημερίδες για το σύνολο των γκρούσεων. εκπαιδευτικών με θέματα «Από το κείμενο στην σκη- νική πράξη. Μέθοδοι, δρόμοι, τρόποι» και «Βιωμα- Διαθεματικές δράσεις τικό σεμινάριο στον χώρο. Ο ρόλος τού συμβολικού αντικειμένου στην αφήγηση και στην διακειμενική Σημαντικό μέρος τού προγραμματισμού κάθε σχολι- σύνδεση». Τον Ιανουάριο τού 2003, στους χώρους των κού έτους στα Αρσάκεια Δημοτικά και Νηπιαγωγεία κα- Αρσακείων Σχολείων Ψυχικού, πραγματοποιήθηκε εκ- τέχει η εκπόνηση διαθεματικών εκπαιδευτικών προ- δήλωση τής Γ’ Διεθνούς Συνδιάσκεψης για το Θέατρο γραμμάτων, τα οποία βασίζονται στην βιωματική μάθη- στην Εκπαίδευση, κατά την διάρκεια τής οποίας πα- ση και στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Η διαθε- ρουσιάστηκε το πιλοτικό πρόγραμμα εισαγωγής τής Θε- ματικότητα εντάσσεται στο πλαίσιο τής Ευέλικτης Ζώνης ατρικής Αγωγής στο Δημοτικό καθώς και ψηφιακό υλι- και ξεκινά με την επιλογή ενός θέματος που αντα- κό με δειγματικές διδασκαλίες. Παράλληλα λειτούργη- ποκρίνεται στα ενδιαφέροντα, στις ανάγκες και τις ικα- σε έκθεση με θέμα «Η Θεατρική Αγωγή στα Αρσά- νότητες των μαθητών και μελετάται πολυδιάστατα, από κεια – Τοσίτσεια Σχολεία», που περιελάμβανε κοστού- διάφορες οπτικές γωνίες, με βάση τα μαθήματα τού Δι- μια και σκηνικά αντικείμενα από τις παραστάσεις τού ευρυμένου Προγράμματος τού Σχολείου. Ακολουθεί η Νηπιαγωγείου και φωτογραφικό υλικό από τους Θεα- συλλογή και η επεξεργασία πληροφοριών, η ανάπτυξη τρικούς Ομίλους. Τις εργασίες τής Συνδιάσκεψης παρα- ποικίλων δραστηριοτήτων, κατά τις οποίες οι μαθητές κολούθησαν εκπαιδευτικοί των Αρσακείων και Τοσι- λειτουργούν ομαδικά και έτσι αντιλαμβάνονται στην τσείων Σχολείων Ψυχικού και Εκάλης. Αντίστοιχα, τον πράξη την σημασία τής ομαδικής εργασίας για την επε- Ιούνιο τού 2003 πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Λό- ξεργασία και την παρουσίαση ενός θέματος. γου τής Στοάς τού Βιβλίου η παρουσίαση τού πρώτου κύκλου των εφαρμογών τού πιλοτικού προγράμμα- Κατά την εκπόνηση των διαθεματικών εργασιών οι τος «Εισαγωγή τής Θεατρικής Αγωγής στην πρωτο- μαθητές έχουν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν εκ- βάθμια εκπαίδευση». Στην ημερίδα, οι εκπαιδευτικοί παιδευτικά προγράμματα σε μουσεία, σε χώρους παρα- των Σχολείων παρουσίασαν διαθεματικά προγράμματα γωγής και σε κέντρα τέχνης και πολιτισμού, να προσ- θεατρικής παιδείας που είχαν την ευκαιρία να επεξεργα- καλέσουν στο Σχολείο ανθρώπους τού πνεύματος, τής στούν με τους μαθητές τους στο πλαίσιο τού συγκεκρι- τέχνης και τής επιστήμης, να διαβάσουν βιβλία συνα- μένου προγράμματος. Το 2005 εισήχθη στα Αρσάκεια φούς θεματολογίας, να εξοικειωθούν με την κουλτούρα Γυμνάσια και Λύκεια Ψυχικού, για πρώτη φορά, το άλλων λαών, να συνεργαστούν με μαθητές άλλων σχο- πρόγραμμα τής δραματοποίησης ενοτήτων των φι- λείων, να πραγματοποιήσουν διάφορες κατασκευές, να λολογικών μαθημάτων (Αρχαίων Ελληνικών από με- εκφραστούν καλλιτεχνικά, να λάβουν μέρος σε διαφό- ρους διαγωνισμούς. Στο τέλος κάθε σχολικού έτους γί- νεται η παρουσίαση των διαθεματικών προγραμμά-

228 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 των στους γονείς, η οποία περιλαμβάνει έκθεση αντι- Προγράμματα προσωπευτικών δειγμάτων των διαθεματικών εργα- σιών, θεατρικά, μουσικά και χορευτικά δρώμενα. Ό- Πολιτιστικά προγράμματα λες οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στην δι- άρκεια κάθε σχολικής χρονιάς αναρτώνται στην ιστοσε- Τα πολιτιστικά προγράμματα αποτελούν ευκαιρία για λίδα τού Σχολείου και συγκεκριμένα στην ενότητα «Δια- τον σχεδιασμό σύνθετων εκπαιδευτικών δράσεων με θεματικές Εργασίες», με σκοπό την διάχυση των καλών διεπιστημονικό χαρακτήρα, στις οποίες εκπαιδευτικοί πρακτικών στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα. διαφορετικών ειδικοτήτων συνεργάζονται προκειμένου να εμπλέξουν τους μαθητές σε δραστηριότητες με επι- Η διαθεματικότητα εντάσσεται στημονικό περιεχόμενο, αλλά και σε δραστηριότητες στο πλαίσιο τής Ευέλικτης Ζώνης που ταυτόχρονα προωθούν την πολιτιστική έκφραση και ξεκινά με την επιλογή ενός θέματος και δημιουργία, ανάλογα με τα προσωπικά ενδιαφέ- που ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα, ροντα, τις κλίσεις και τις δεξιότητες κάθε μαθητή. Στο πλαίσιο των πολιτιστικών προγραμμάτων κάθε χρόνο στις ανάγκες και τις ικανότητες οι μαθητές όλων των τάξεων τού Δημοτικού υλοποιούν των μαθητών και μελετάται πολυδιάστατα, καινοτόμες δράσεις που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τις παιδευτικές εμπειρίες που προσφέρουν τα διδακτικά από διάφορες οπτικές γωνίες. τους αντικείμενα και αφορούν σε θέματα όπως τέχνες, Ιστορία (αρχαία, σύγχρονη, τοπική), μουσεία, μνημεία, Ο δάσκαλος σε μια τέτοια διαδικασία είναι ο εμπνευ- λογοτεχνία, διαπολιτισμικότητα, διαφορετικότητα, ισό- στής, ο συντονιστής, που βρίσκει τον τρόπο με έναν τητα, ανθρώπινα δικαιώματα, θέατρο, κινηματογράφο, προβληματισμό να προκαλέσει το ενδιαφέρον των μα- παράδοση, περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτών των προ- θητών για το συγκεκριμένο θέμα. Θέτει στόχους, προ- γραμμάτων οι μαθητές επισκέπτονται χώρους πολιτι- γραμματίζει και διεξάγει δραστηριότητες, οργανώνει την σμού, χώρους κοινωνικής δράσης, αλλά και χώρους παρουσίαση-αξιολόγηση όλου τού σχεδίου εργασίας, με υψηλή περιβαλλοντική αξία. συνεργάζεται με άλλους δασκάλους, με κοινωνικούς φορείς, ανταλλάσσει ιδέες, προτάσεις, πρακτικές, αξιο- Τα πολιτιστικά προγράμματα αποτελούν ποιώντας με ευελιξία όλες τις σχολικές υποδομές, ερ- ευκαιρία για τον σχεδιασμό σύνθετων γαστήρια, αίθουσες προβολών, θέατρα, περιβάλλοντες εκπαιδευτικών δράσεων με χώρους, αθλητικές εγκαταστάσεις. Ο μαθητής, ωστόσο, διεπιστημονικό χαρακτήρα. έχει τον κύριο λόγο. Είναι εκείνος που ψάχνει, συγκε- ντρώνει το απαραίτητο υλικό, παρατηρεί, καταγράφει, Ιδιαίτερο σταθμό αποτελεί και η «Εκδήλωση μνήμης διατυπώνει υποθέσεις, ερευνά, εξάγει συμπεράσματα, για τα 20 χρόνια από τον θάνατο τού Οδυσσέα Ελύτη» μαθαίνει, εκφράζεται, δημιουργεί. Ανακαλύπτει τις γνώ- κατά την οποία ο Πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εται- σεις μόνος του, τις οικοδομεί σε συνεργασία με τον συμ- ρείας καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης συνομίλησε μαθητή του και με την καθοδήγηση τού δασκάλου του. με την ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου για τον ποιητικό λόγο τού Ελύτη, ενώ συμμετείχαν και μαθητές, οι οποί- Τα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, υποστη- οι παρουσίασαν μουσικοποιητικό αναλόγιο. ρίζοντας μια τέτοια διαδικασία μάθησης, ενισχύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες των μαθητών και τους βοη- Περιβαλλοντικά προγράμματα θούν να ανακαλύψουν την συνεργατική δύναμη τής γνώσης, την ενότητα και την εξέλιξή της. Με αυτό τον Στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Περιβαλλοντικής τρόπο οι μαθητές αναπτύσσουν την κριτική σκέψη, την Εκπαίδευσης/Εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη» δημιουργικότητα, την φαντασία, μαθαίνουν να συνερ- και των προγραμμάτων «Σχεδιασμού και ανάπτυξης γάζονται, να επικοινωνούν, εξοικειώνονται με τον ηλε- διαθεματικών δραστηριοτήτων» τού Υπουργείου Παι- κτρονικό υπολογιστή, αποκτούν διαπολιτισμική γνώση, δείας, οι μαθητές συμμετέχουν σε περιβαλλοντικά προ- κατακτούν συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, γράμματα που στα Αρσάκεια υλοποιούνται σε όλες τις γίνονται μαθησιακά αυτόνομοι. βαθμίδες εκπαίδευσης. Ήδη από το Νηπιαγωγείο τα

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 229 παιδιά ευαισθητοποιούνται σε περιβαλλοντικά ζητήμα- τού Υπουργείου Παιδείας («Προγράμματα σχεδιασμού τα μέσα από ειδικά αφιερώματα και ασκούνται ώστε και ανάπτυξης διαθεματικών δραστηριοτήτων»), οι μα- να υιοθετούν φιλικές προς το περιβάλλον καθημερι- θητές προσεγγίζουν καίρια θέματα ψυχικής υγείας νές πρακτικές συνήθειες. Παράλληλα, φροντίζουν τον όπως: συναισθήματα, διαχείριση συγκρούσεων, σχολι- ανθόκηπο και τον λαχανόκηπο τού Σχολείου τους συμ- κή βία, διαπροσωπικές σχέσεις, φιλία, συνεργασία, μετέχοντας στο διεθνές δίκτυο «Οικολογικά σχολεία – ασφάλεια στο διαδίκτυο, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, Eco Schools», από το οποίο το Αρσάκειο Νηπιαγωγείο διαφυλικές σχέσεις, πρόληψη συμπεριφορών υψηλού έχει βραβευθεί με την «Πράσινη Σημαία». Στο Δημοτικό κινδύνου στην προεφηβεία, διατροφή και κυκλοφορια- κή αγωγή. Υπάρχει στενή συνεργασία με τα αντίστοιχα Tα περιβαλλοντικά προγράμματα γραφεία εκπαίδευσης και με φορείς και ειδικούς ψυχι- υλοποιούνται στο πλαίσιο διαθεματικών κής υγείας. δραστηριοτήτων σε μαθήματα διαφορετικών Πρόγραμμα δειγματικής αρχαιολογικής ειδικοτήτων και συνοδεύονται ανασκαφής από καλλιτεχνικές κατασκευές, θεατρικά Στο πλαίσιο τής διευρυμένης παιδείας που παρέχεται δρώμενα και παιχνίδια. στα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, η Υπηρε- σία Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Πολιτιστικών κάθε χρόνο μαθητές από όλες τις τάξεις υλοποιούν πε- Δραστηριοτήτων, με την επιστημονική καθοδήγηση τού ριβαλλοντικά προγράμματα σε συνεργασία με Κέντρα καθηγητή Αρχαιολογίας και μέλους τού Δ.Σ. τής Φιλεκ- Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ενσωματώνοντας τις παιδευτικής Εταιρείας Βασιλείου Λαμπρινουδάκη, ορ- αξίες και τις πρακτικές τής αειφόρου ανάπτυξης. Στο γανώνει από το 2016 ένα πρωτότυπο εκπαιδευτικό ίδιο πλαίσιο οι μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου παρα- πρόγραμμα. Στα Aρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Εκάλης κολουθούν και συμμετέχουν ενεργά σε ποικίλα εκπαι- δημιουργήθηκε πραγματικός κάνναβος έξι σκαμμάτων, δευτικά περιβαλλοντικά προγράμματα με στόχο την ενί- μέσα στα οποία εκτείνονται αντίγραφα 1:1 των θεμε- σχυση τής οικολογικής τους συνείδησης. Ενημερώνο- λίων αρχαίας οικίας τής Αθήνας με το περιεχόμενό της. νται βιωματικά για την ανακύκλωση, τις κλιματολογι- κές αλλαγές και τους κινδύνους που απειλούν τον πλα- Στόχος τού προγράμματος δειγματικής νήτη, τα οικοσυστήματα των δασών και την προστασία αρχαιολογικής ανασκαφής είναι τους, την διάσωση και την προστασία ζώων υπό εξα- φάνιση, την αξία και την σωστή διαχείριση τού νερού, η εξοικείωση των παιδιών, μέσα από ένα την διατήρηση των παραδοσιακών οικισμών στην φύ- ευχάριστο βιωματικό παράδειγμα, ση, καθώς επίσης και για τις καθαρές-ανανεώσιμες πη- με την λογική, τους κανόνες και τις γές ενέργειας. Τα περισσότερα από αυτά τα περιβαλ- λοντικά προγράμματα υλοποιούνται στο πλαίσιο διαθε- απαιτήσεις τής εφαρμοσμένης έρευνας. ματικών δραστηριοτήτων σε μαθήματα διαφορετικών ειδικοτήτων και σε αρκετές περιπτώσεις συνοδεύονται Οι μαθητές, μετά από αναλυτική ενημέρωση για την από καλλιτεχνικές κατασκευές, θεατρικά δρώμενα και αξία τού πολιτισμικού αποθέματος τής χώρας και των παιχνίδια. Παράλληλα, οι μαθητές εργάζονται για την μεθόδων που χρησιμοποιούνται για την ανάκτησή του, εκπόνηση εργασιών που αφορούν είτε σε μια συγκεκρι- ασκούνται με την καθοδήγηση εξειδικευμένου με επι- μένη περιοχή (χαρακτηριστικά, έθιμα, χλωρίδα και πα- μόρφωση εκπαιδευτικού προσωπικού στην αποκάλυ- νίδα), την οποία στην συνέχεια επισκέπτονται, είτε σε ψη των επιχωσμένων κάθε φορά «καταλοίπων τού πα- κάποιο ειδικό περιβαλλοντικό ή οικολογικό θέμα. ρελθόντος» με χρήση πραγματικών οργάνων τής έρευ- νας (σκαπτικών, τεκμηρίωση με φωτογραφία και μετρή- Προγράμματα Aγωγής Yγείας σεις με χωροβάτη), ενώ στην συνέχεια πραγματοποιεί- ται από τους μαθητές μελέτη στρωματογραφίας, κατα- Με την βοήθεια τής Συμβουλευτικής-Ψυχολογικής γραφή, χρονολόγηση, αποκατάσταση και παρουσίαση Υπηρεσίας τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και στο των ευρημάτων. Καθ’ όλη την διαδικασία υλοποίησης πλαίσιο τής υλοποίησης προγραμμάτων Αγωγής Υγείας τού προγράμματος οι μαθητές καθοδηγούνται από

230 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 ειδικά σχεδιασμένο για το πρόγραμμα έντυπο υλικό κών δραστηριοτήτων εκείνες που καλύπτουν τα («Εγχειρίδιο Δειγματικής Ανασκαφής», «Αναζητώ και προσωπικά τους ενδιαφέροντα και τις κλίσεις τους. ανακαλύπτω το παρελθόν»). Στόχος τού προγράμματος Ενδεικτικοί τομείς: προγραμματισμός – ρομποτική, δη- αυτού είναι η εξοικείωση των παιδιών, μέσα από ένα μιουργική γραφή, δημοσιογραφία, πειράματα Φυσικών ευχάριστο βιωματικό παράδειγμα, με την λογική, τους επιστημών (Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας), εξειδικευμέ- κανόνες και τις απαιτήσεις τής εφαρμοσμένης έρευνας. νες αθλητικές δραστηριότητες (χάντμπολ, βόλεϊ, ποδό- Παράλληλος στόχος είναι η ευαισθητοποίηση των παι- σφαιρο, χόκεϊ, χορός), μουσικά – θεατρικά – εικαστικά διών για την σημασία των μνημείων και τής ιστορικής εργαστήρια, περιβάλλον και αειφορία (ανακύκλωση, γνώσης την οποία αυτά αντιπροσωπεύουν, ανιχνεύο- κομποστοποίηση, διαμόρφωση σχολικού βοτανόκη- ντας την ιστορική μνήμη και την απαραίτητη για την ζωή που-λαχανόκηπου). διαχρονική εμπειρία τού παρελθόντος. Άνθρωποι και ιδέες Πρωτοβουλίες για τον μέσα στον (σχολικό) χρόνο εμπλουτισμό τής σχολικής ζωής Μέσα στην καθημερινότητα τής σχολικής ζωής των Πολιτιστικό Διήμερο Αρσακείων είναι οι συστηματικά οργανωμένες συνα- ντήσεις με συγγραφείς, λογοτέχνες, δημοσιογρά- Ο θεσμός τού Πολιτιστικού Διημέρου ξεκίνησε για φους, ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. πρώτη φορά τον Ιανουάριο τού 2009. Τα Πολιτιστικά Διήμερα οργανώνονται στο τέλος τής σχολικής χρονιάς Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένοι μόνο από τους στα Γυμνάσια και τα Λύκεια και στοχεύουν στην πολύ- συγγραφείς, ανθρώπους τής επιστήμης και των πλευρη εμπλοκή των μαθητών σε επιλεγμένες από γραμμάτων, που έχουν επισκεφθεί τα Σχολεία στο τους ίδιους βιωματικές δραστηριότητες, ενταγμένες στο πλαίσιο των αντίστοιχων δράσεων: πλαίσιο τής πολιτιστικής δημιουργίας. Για δύο ημέρες τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να βρεθούν στο Σχολείο Παιδική λογοτεχνία χωρίς την σχολική τους τσάντα, για να παρουσιάσουν ñ Ζωή Βαλάση Τα Πολιτιστικά Διήμερα οργανώνονται ñ Λήδα Βαρβαρούση στο τέλος τής σχολικής χρονιάς ñ Αγγελική Βαρελλά ñ Σοφία Γιαλλουράκη στα Γυμνάσια και τα Λύκεια και στοχεύουν ñ Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη στην πολύπλευρη εμπλοκή των μαθητών ñ Φίλια Δενδρινού σε επιλεγμένες από τους ίδιους βιωματικές ñ Ελένη Δικαίου δραστηριότητες, ενταγμένες στο πλαίσιο ñ Σοφία Ζαραμπούκα ñ Άλκη Ζέη τής πολιτιστικής δημιουργίας. ñ Βαγγέλης Ηλιόπουλος ñ Μάνος Κοντολέων στους συμμαθητές τους τις δημιουργίες τους (ζωγραφι- ñ Λήδα Κροντηρά κή, κινηματογράφο, φωτογραφία, δραματοποιήσεις, ñ Μάρω Λοΐζου μουσική, χορό, δημιουργική γραφή, αθλητισμό, εκθέ- ñ Σοφία Μαντουβάλου σεις τεχνολογικών κατασκευών, παρουσιάσεις πειρα- ñ Κατερίνα Μουρίκη μάτων Φυσικής και Χημείας, παρουσιάσεις περιβαλ- ñ Αθηνά Μπίνου λοντικών δράσεων) και να παρακολουθήσουν τα καλ- ñ Χρήστος Μπουλώτης λιτεχνικά –και όχι μόνο– επιτεύγματα των συμμαθητών ñ Γκάκιο Μπουσάκα τους αλλά και διακεκριμένων καλλιτεχνών. ñ Φυλλιώ Νικολούδη ñ Μαρίζα Ντεκάστρο Ζώνη επιστημών, πολιτισμού και αθλητισμού ñ Μαριλένα Παπαχριστοφόρου ñ Διατσέντα Παρίση Σε προσδιορισμένες ώρες τού αναλυτικού προγράμ- ñ Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου ματος οι μαθητές τού Γυμνασίου επιλέγουν από ένα ñ Αργυρώ Πιπίνη εύρος βιωματικών δράσεων, πειραμάτων, ερευνητι- ñ Νανίνα Σακκά-Νικολακοπούλου ñ Ζωρζ Σαρή

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 231 ñ Ελένη Σβορώνου τη και την ανάδειξη τού έργου μιας διακεκριμένης προ- ñ Κίρα Σίνου σωπικότητας με παγκόσμια ή εθνική ακτινοβολία ή σε ñ Μπαρντούλ Τζάμα έναν πολιτισμό που εμπνέει τον σύγχρονο άνθρωπο ή ñ Ευγένιος Τριβιζάς σε μια ιδέα που αξίζει να γνωρίσουν οι μαθητές. Σκοπός ñ Μαρία Φραγκιά των δράσεων είναι οι μαθητές να εξοικειωθούν και να ñ Σκεντέρ Χάσκο αγαπήσουν την λογοτεχνία και τις ανθρωπιστικές ñ Ντίνα Χατζηνικολάου επιστήμες, να γνωρίσουν από κοντά μεγάλους δημι- ñ Λίτσα Ψαραύτη κ.ά. ουργούς και να κατανοήσουν το έργο τους. Πρωτο- βουλίες όπως «Ο δημιουργός τού μήνα» ή «Ο ήρωας Συγγραφείς – Ποιητές τού μήνα» (βλ. κεφ. 2, Αρσάκεια Σχολεία Θεσσαλονί- κης) εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. ñ Γιάννης Βαρβέρης ñ Μάρω Δούκα Έντυπη και ηλεκτρονική δημοσιογραφία ñ Ισίδωρος Ζουργός ñ Αθηνά Κακούρη Τα Αρσάκεια καλλιεργούν την δημοκρατική συνεί- ñ Γιάννης Καλπούζος δηση των μαθητών τους, δίνοντας βήμα στην ελεύθερη ñ Ιάκωβος Καμπανέλλης έκφρασή τους μέσα από μαθητικές εφημερίδες και ñ Γκαζμέντ Καπλάνι ηλεκτρονικά περιοδικά. Με αυτή την δυνατότητα έκ- ñ Γιάννης Κοντός φρασης και διατύπωσης δημόσιου λόγου για οτιδήποτε ñ Μένης Κουμανταρέας απασχολεί ή εμπνέει τους μαθητές, καλλιεργείται πα- ñ Τεύκρος Μιχαηλίδης ράλληλα ο κριτικός στοχασμός αλλά και η κοινωνική ñ Λένα Παππά οξυδέρκειά τους και αναπτύσσεται η ικανότητά τους να ñ Τίτος Πατρίκιος δημιουργούν ολοκληρωμένα κείμενα. ñ Σάκης Σερέφας ñ Γιώργος Σκαμπαρδώνης Ενδεικτικά παραδείγματα εφημερίδων που έχουν εκ- ñ Παναγιώτα Σμυρλή δοθεί από τους μαθητές των Αρσακείων – Τοσιτσείων ñ Ελένη Σταμπόγλη Σχολείων σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή ή έχουν σχε- ñ Περικλής Σφυρίδης διαστεί εξ ολοκλήρου ως ψηφιακοί ιστοχώροι είναι: ñ Πέτρος Τατσόπουλος «Ο Κόσμος μας», «Εκτός Ύλης», «Newsletter», ñ Ιωάννα Φωκά «Fax», «Ελαφηβολιών», «Σχολικά Νέα», «Τα Νέα ñ Αντώνης Φωστιέρης κ.ά. μας», «Spitze», «Αέναον», «Courier-Courrier», «The Link», «Τα Εντός και Εκτός», «Σχολικές Διαδρομές», Ακαδημαϊκοί – Πανεπιστημιακοί «Σχολειά-ζω», «Σχολικές Ψηφίδες», «e-logeio», «Χνάρι», «νεογράφημα» κ.ά. ñ Θανάσης Βαλτινός ñ Κώστας Γεωργουσόπουλος Ο κινηματογράφος ñ Χρήστος Γιανναράς και η τέχνη τής φωτογραφίας ñ Δημήτρης Δημηρούλης ñ Κική Δημουλά Κινηματογραφικές ταινίες καταξιωμένων σεναριο- ñ Ιωάννης Ηλιόπουλος γράφων και σκηνοθετών με αναγνωρισμένους ηθοποι- ñ Αντώνης Κουτσελίνης ούς προβάλλονται στο πλαίσιο μαθημάτων, σχολικών ñ Γρηγόριος Κωσταράς εκδηλώσεων και γιορτών για να προβληματίσουν, να ñ Θάνος Μαρκόπουλος ευαισθητοποιήσουν και να εμπλουτίσουν την μαθητική ñ Μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος ζωή με φαντασία, συναίσθημα και δράση. Αλλά και οι ñ Μαριλένα Παπαχριστοφόρου μαθητές δημιουργούν ταινίες μικρού μήκους, με τις ñ Ελένη Πριοβόλου οποίες συμμετέχουν στους Αγώνες Λόγου και Τέ- ñ Κωνσταντίνος Σβολόπουλος χνης τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (βλ. κεφ. 9), για να ñ Διονύσης Σιμόπουλος κ.ά. εκφράσουν τα δικά τους μηνύματα, την δική τους οπτι- κή για τον κόσμο που τους περιβάλλει και τα θέματα Οι μαθητές μελετούν το έργο ή έργα τους, εκπονούν που τους απασχολούν. συναφείς εργασίες, συζητούν με τους δημιουργούς. Πο- λύ συχνά ολόκληρη η σχολική χρονιά αφιερώνεται, μέ- σα από ποικιλία δράσεων και εκδηλώσεων, στην μελέ-

232 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο πλαίσιο προετοιμασίας λεία, συνεπή και αξιόπιστη εξ αποστάσεως εκπαίδευση. για την συμμετοχή τους στους Αγώνες Λόγου και Τέχνης Έχοντας στην διάθεσή τους την πλατφόρμα e-arsakeio, ομάδες μαθητών από τα Αρσάκεια Γυμνάσια Ψυχικού που λειτουργεί από το 2010, τα Αρσάκεια κάλυψαν τις και Εκάλης παρακολούθησαν σεμινάρια για να γνω- διδακτικές ανάγκες ήδη από τις πρώτες ημέρες τής δια- ρίσουν τις βασικές αρχές τού κινηματογράφου (γω- κοπής των μαθημάτων στην φυσική τάξη. νία λήψης, μέγεθος και είδος πλάνου, κίνηση μηχανής), έγραψαν ένα σενάριο, οργανώθηκαν σε κινηματογρα- Στο e-arsakeio αναρτούνταν για όλες τις βαθμίδες φικό συνεργείο και με επαγγελματικό εξοπλισμό κατέ- επιλεγμένο ψηφιακό υλικό, σε μεγάλο βαθμό πρω- γραψαν τις αντίστοιχες σκηνές. Τέλος, επεξεργάστηκαν τογενές, ελεγμένο από τους Συντονιστές μαθημάτων, με ειδικά προγράμματα στους Η/Υ το ψηφιακό τους υλι- το οποίο συνεχώς ανανεωνόταν, βελτιωνόταν και κό και συνέθεσαν ταινία μικρού μήκους. προσαρμοζόταν στις διδακτικές ανάγκες. Εκεί αναρ- τήθηκε αμέσως έκτακτο υποστηρικτικό υλικό για τους Επίσης σε πολλά Σχολεία, Γυμνάσια και Λύκεια, μαθητές, οι οποίοι επωφελήθηκαν από την λειτουργία έχουν πραγματοποιηθεί βιωματικά εργαστήρια για την τής πλατφόρμας, διότι ήταν ήδη εξοικειωμένοι με αυτή τεχνική τού animation, τα οποία οδηγούν σε παραγωγή από τα καθημερινά τους μαθήματα. Αλλά και οι εκπαι- ταινιών κινουμένων σχεδίων από τους μαθητές. δευτικοί αξιοποίησαν το αναρτημένο υλικό για τα μα- θήματα ασύγχρονης εκπαίδευσης, τόσο στην επικοινω- Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα τής ταινίας «Πώς φα- νία τους με τους μαθητές όσο και μέσω ψηφιακών τά- ντάζομαι τον εαυτό μου όταν μεγαλώσω», η οποία σχε- ξεων. Η σύγχρονη/ομόχρονη τηλεκπαίδευση εφαρμό- διάστηκε, κατασκευάστηκε και αποτυπώθηκε σε καρέ στηκε σταδιακά, πρώτα στα Λύκεια και κατόπιν στα Γυ- από μαθήτριες τού Αρσακείου Γυμνασίου και Λυκείου μνάσια, τα Δημοτικά και τα Νηπιαγωγεία. Σε κάθε σχο- Πατρών υπό την καθοδήγηση τής Ελένης Μούρη, ανα- λική μονάδα οργανώθηκαν, με επικεφαλής τον διευ- πληρώτριας καθηγήτριας Animation τού ΤΕΙ Αθηνών. θυντή, ομάδες υποστήριξης με τον πληροφορικό τού Δεν είναι άλλωστε λίγες οι περιπτώσεις των μαθητών Σχολείου και έμπειρους εκπαιδευτικούς και παράλλη- που συμμετέχουν με τις ταινίες τους σε διαγωνισμούς, λα οργανώθηκαν από τους Συντονιστές πολλές επιμορ- όπως στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παι- φωτικές τηλεδιασκέψεις, ώστε να καταρτιστούν οι εκ- διά και Νέους, και αποσπούν διακρίσεις όπως, για πα- παιδευτικοί στο νέο μοντέλο διδασκαλίας. Σημαντικό ράδειγμα, η διάκριση στον 1ο Πανελλήνιο Μαθητικό ρόλο στην λήψη αποφάσεων έπαιξε η διασφάλιση τής Διαγωνισμό Ταινιών «Βιντεομουσεία 2014» με θέμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων και η επιλογή «Ο κόσμος γύρω μας – Ο κόσμος όπως τον ζούμε» των ασφαλέστερων τεχνικά λύσεων για την διεξαγωγή που απέσπασε η ομάδα τού Αρσακείου Γυμνασίου των εξ αποστάσεως μαθημάτων. Με το άνοιγμα των Ιωαννίνων για την πεντάλεπτη ταινία «Παλιές πόρτες σχολείων, τα Αρσάκεια παρείχαν από την πρώτη ημέρα Ιωαννίνων», η οποία αναφερόταν στην βιωματική σχέση καθημερινό πρόγραμμα μαθημάτων με φυσική παρου- των μαθητών με τις παλιές πόρτες που κυριαρχούν στα σία των μαθητών στην τάξη και ταυτόχρονη/ομόχρονη σοκάκια τού κάστρου τής πόλης των Ιωαννίνων. τηλεκπαίδευση για τους μαθητές που βρίσκονταν σπίτι. Η σύγχρονη τηλεκπαίδευση συνεχίστηκε κανονικά για Τέλος, ενδεικτική δράση που αποτυπώνει την ξεχω- τους μαθητές τού Δημοτικού και τού Νηπιαγωγείου. Τέ- ριστή θέση που καταλαμβάνει η τέχνη τής φωτογραφίας λος, την πρώτη περίοδο τής καραντίνας αποφασίστη- στην σχολική ζωή είναι η έκθεση διαγωνισμού φωτο- κε επίσης η ανάρτηση στον ιστότοπο τής Στοάς τού γραφίας που οργάνωσαν τα Αρσάκεια Λύκεια Ψυχικού Βιβλίου (βλ. κεφ. 15), ειδικά για τους μεγαλύτερους με θέμα «Η πόλη μου, μια πόλη γεμάτη ζωή» στον μαθητές των Αρσακείων και τους γονείς τους, σειρά οποίο συμμετείχαν 130 μαθητές από 13 δημόσια και βιντεομαθημάτων από το πλούσιο αρχείο τού Ελεύ- ιδιωτικά λύκεια. θερου Πανεπιστημίου. Παράλληλα, στο e-arsakeio οργανώθηκαν ενότητες «Μένουμε σπίτι», όπου οι Εξ αποστάσεως εκπαίδευση μαθητές των Αρσακείων, από το Δημοτικό μέχρι και (τηλεκπαίδευση) το Λύκειο, αλλά και οι γονείς τους, είχαν πρόσβαση καθημερινά σε επιλεγμένο ποιοτικό ψηφιακό περιε- Λόγω τής πανδημίας τού κορωνοϊού στις αρχές τού χόμενο, σχολιασμένο και τεκμηριωμένο, για θέματα 2020 τα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και πά- πολιτισμού και επιστημών. λι βρέθηκαν στην πρωτοπορία παρέχοντας στους μα- θητές τους, από την πρώτη ημέρα που έκλεισαν τα σχο-

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 233 Οι μαθητές ασκούνται στην δημιουργική γραφή. Ήδη από το Νηπιαγωγείο και τις πρώτες τάξεις τού Δημοτικού οι μαθητές των Αρσακείων Σχολείων συμμετέχουν σε προγράμματα Φιλαναγνωσίας.

234 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Στο πλαίσιο τής φιλαναγνωσίας οι μαθητές των Aρσακείων Πατρών συνομιλούν με συγγραφείς. Από αριστερά: Αγγελική Δαρλάση, Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Λότη Πέτροβιτς, Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Μαρία Παπαγιάννη, Μαρία Στασινοπούλου, Αντώνης Παπαθεοδούλου. Οι συγγραφείς Άλκη Ζέη, Βαγγέλης Ηλιόπουλος και Γιάννης Kαλπούζος αφιερώνουν βιβλία τους σε μαθητές τού Αρσακείου Δημοτικού Ψυχικού (αριστερά) και Ιωαννίνων (δεξιά και κάτω). Η Αγγελική Βαρελά με μαθητές των Αρσακείων-Τοσιτσείων Δημοτικών Εκάλης

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 235 Ο ακαδημαϊκός, συγγραφέας Θανάσης Βαλτινός συνομιλεί με μαθητές τού Αρσακείου Γυμνασίου Πατρών. Ο θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης με μαθητές των Αρσακείων-Tοσιτσείων Λυκείων Eκάλης Ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης συνομιλεί με μαθητές τού B’ Αρσακείου Λυκείου Ψυχικού στην Βιβλιοθήκη των Σχολείων.

236 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Ο ποιητής Η Ελένη Δικαίου και σκηνοθέτης (αριστερά) και ο Πάνος Κυπαρίσσης Ευγένιος Τριβιζάς συνομιλεί με μαθητές (κάτω) με μαθητές τού Αρσακείου τού Αρσακείου Γυμνασίου Ιωαννίνων Δημοτικού στην Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης τού Σχολείου. Η Αρσακειάδα συγγραφέας Αθηνά Κακούρη με μαθητές τού Αρσακείου Λυκείου Πατρών

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 237 Μαθητές των Αρσακείων-Τοσιτσείων Λυκείων Εκάλης συνομιλούν για την γλώσσα με τον Πρόεδρο τής Φ.Ε. καθηγητή κ. Γεώργιο Μπαμπινιώτη. Η Άλκη Ζέη Μαθητές των παρουσίασε Αρσακείων Λυκείων την μετάφραση Ψυχικού και Εκάλης βιβλίου της συνομιλούν με τον στα Αλβανικά στο ποιητή Τίτο Πατρίκιο. Αρσάκειο Τιράνων. Η ακαδημαϊκός, ποιήτρια Κική Δημουλά με μαθητές των Αρσακείων Λυκείων στην Βιβλιοθήκη των Αρσακείων Ψυχικού

238 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Μαθητές των Αρσακείων παρουσιάζουν εργασίες που εκπόνησαν στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων στις αίθουσες Λόγου και Τέχνης τής Στοάς τού Βιβλίου και γνωρίζουν τους συγγραφείς των βιβλίων που επεξεργάστηκαν. Με τον Μάνο Κοντολέων Με την Ζωρζ Σαρή Με την Ζωή Βαλάση Με την Μαρία Φραγκιά Με την Λένα Διβάνη, τον Χρήστο Χωμενίδη και τον Πέτρο Τατσόπουλο

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 239 Για την σημασία Ο καθηγητής κ. Χρήστος τής μετάφρασης Γιανναράς συνομιλεί μίλησε στους μαθητές με μαθητές τού Αρσακείου τού Αρσακείου Λυκείου Κλασικού Λυκείου Ψυχικού Θεσσαλονίκης ο καθηγητής για θέματα φιλοσοφίας τού ΑΠΘ δρ David Connolly. (αριστερά) και με μαθητές τού Αρσακείου Λυκείου Θεσσαλονίκης για το οικολογικό πρόβλημα και το αδιέξοδο τής νεότερης κοσμολογίας (κάτω). Ο συγγραφέας – κριτικός θεάτρου κ. Κώστας Γεωργουσόπουλος συνομιλεί με μαθητές Δημοτικού για το αρχαίο δράμα στην Βιβλιοθήκη των Αρσακείων Ψυχικού.

240 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός με μαθητές Δημοτικού στην Βιβλιοθήκη των Αρσακείων Σχολείων Ψυχικού. Μαζί του ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής τού ΕΜΠ κ. Τάσης Παπαϊωάννου, εταίρος τής Φ.Ε. Ο ζωγράφος Δημήτρης Μυταράς και ο συνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Εκάλης Ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος μίλησε στους μαθητές των Αρσακείων Λυκείων Ψυχικού για την ποίηση τού Νίκου Καββαδία και μαζί με την Ρίτα Αντωνοπούλου και τον Κώστα Θωμαΐδη τραγούδησαν μελοποιημένα ποιήματά του.

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 241 Ο ακαδημαϊκός, αστροφυσικός τής NASA κ. Σταμάτιος Κριμιζής μίλησε στους μαθητές των Αρσακείων – Τοσιτσείων Λυκείων Ψυχικού και Εκάλης για το ηλιακό σύστημα και τις διαστημικές αποστολές. Ευχαριστώντας τον, ο Πρόεδρος τής Φ.Ε. καθηγητής κ. Γ. Μπαμπινιώτης τού προσέφερε τον τόμο για τα 160 χρόνια των Αρσακείων. Μαθητές των Αρσακείων – Τοσιτσείων Λυκείων Ψυχικού και Εκάλης μιλούν για θέματα Αστροφυσικής, Θεολογίας και Βιοηθικής με τον Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαο. Μετά την ομιλία του για θεωρητικά θέματα Φυσικής, ο Διευθυντής Ερευνών στο εργαστήριο Θεωρητικής Φυσικής τής École Normale Supérieure στο Παρίσι κ. Ιωάννης Ηλιόπουλος συζητάει με μαθητές των Αρσακείων – Τοσιτσείων Λυκείων Ψυχικού και Εκάλης.

242 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Ο καθηγητής Ο δήμαρχος Ιωαννίνων Αστρονομίας, καθηγητής Ιατρικής κ. Μωυσής Ελισάφ Διευθυντής στο Αρσάκειο Ιωαννίνων τού Ευγενίδειου Συνάντηση των μαθητών Πλανηταρίου τού Αρσακείου κ. Διονύσης Σιμόπουλος Δημοτικού Θεσσαλονίκης με μαθητές με τον αστροφυσικό των Αρσακείων – Τοσιτσείων Λυκείων δρα Christophe Galfard, Ψυχικού και Εκάλης μαθητή τού Steven Hawking μετά την ομιλία του στα Αρσάκεια Σχολεία Ψυχικού

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 243 Μάθημα στα εργαστήρια Πληροφορικής και σε αίθουσα τάμπλετ Κατασκευές στο μάθημα τής Ρομποτικής

244 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Διαθεματικές εργασίες στο μάθημα τής Χημείας στα εργαστήρια Φυσικών επιστημών Kατασκευές στο μάθημα τής Τεχνολογίας

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 245 Μάθημα και πειράματα στα εργαστήρια Φυσικών επιστημών

246 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Μάθημα Γεωμετρίας Ήδη από το Νηπιαγωγείο τα παιδιά εξοικειώνονται με τα μαθηματικά. Το πείραμα τού Ερατοσθένη για την μέτρηση τής περιμέτρου τής Γης από μαθητές Γυμνασίου

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 247 Μάθημα ζωγραφικής και κολλάζ στο εργαστήριο Καλλιτεχνικών Τα παιδιά από το Νηπιαγωγείο έρχονται σε επαφή βιωματικά με την ελληνική μουσική παράδοση. Βιωματικές μουσικές δραστηριότητες από μαθητές Δημοτικού

248 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Μάθημα Στο πλαίσιο τής περιβαλλοντικής στην φύση εκπαίδευσης παιδιά τού Αρσακείου στα Αρσάκεια- Νηπιαγωγείου Ψυχικού φυτεύουν στον λαχανόκηπο Τοσίτσεια τού Σχολείου και μαζεύουν Δημοτικά την «σοδειά» τους. Εκάλης Μαθητές Δημοτικού σε περιβαλλοντικές δράσεις δενδροφύτευσης και ανακύκλωσης

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΑΡΣΑΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 249 Οι μαθητές των Αρσακείων Γυμνασίων και Λυκείων πραγματοποιούν περιβαλλοντικές εκδρομές στο πλαίσιο των προγραμμάτων που υλοποιούν κατά την διάρκεια τής σχολικής χρονιάς.

250 ΚΕΦΑΛΑΙO 3 Στο πλαίσιο των περιβαλλοντικών προγραμμάτων οι μαθητές των Αρσακείων συμμετέχουν σε δραματοποιήσεις και στο τέλος τής σχολικής χρονιάς παρουσιάζουν τις διαθεματικές δραστηριότητες που υλοποίησαν.