นิทานเวตาล

นิทานเวตาล Kindle Edition (Edition 3) เรยี บเรยี งโดย พงศกร ใจบาน ภาควิชาวศิ วกรรมคอมพิวเตอร๑ สถาบันเทคโนโลยพี ระจอมเกลา๎ เจา๎ คุณทหารลาดกระบงั ตน้ ฉบบั จาก http://www.larnbuddhism.com/vetal/index.html

คานา แม๎จะมกี ารเลาํ นิทานเวตาลสูกํ นั ฟง๓ มาไมตํ า่ํ กวําพนั ปี ท้งั โดยปากตํอปากและลายลกั ษณอ๑ กั ษร แตมํ ันกลบั มชี ีวิตชีวา อยูใํ นความรูส๎ กึ นกึ คดิ ของผ๎ูคนอยเูํ สมอ โดยเฉพาะตัวเวตาลผมู๎ ี บคุ ลกิ โดเดนํ ดา๎ นความเจ๎าเลหํ แ๑ สนกล และชาํ งพูดขาํ งเจรจา\" เวตาล นาํ จะเป็นปศี าจจาํ นวนไมกํ ต่ี นในโลกน้ีทผี่ ค๎ู นเกลยี ดและ กลวั ไมลํ ง ในแวดวงวรรณกรรม เรอื่ งปรมั ปราเรือ่ งน้ี กลายเป็น ตวั อยํางอา๎ งอิงของวิชาการวรรณกรรมสมัยใหมแํ ทบทกุ ครั้งทม่ี ี การกลาํ วถึงงานเขียนแบบเรอ่ื งซอ๎ นเร่ือง หรอื Metafiction งานเขยี นแบบ Metafiction ตลอดจนทฤษฏีความรู๎ เก่ียวกบั เรือ่ งน้ี เป็นผลจากการที่นกั วรรณกรรมตะวันตกเบ่ือ หนํายกบั วรรณกรรมสัจนยิ มเหมอื นจริง ท่ีครอบงําวัฒนธรรม วรรณกรรมตะวันตกมาตัง้ แตคํ รสิ ตศ๑ ตวรรษที่ ๑๘ การค๎นพบ

ทฤษฎีเร่ืองซน๎ เรือ่ งเม่ือชํวงตน๎ ครสิ ตศ๑ ตวรรษที่ ๒๐ จึงเปน็ ปรากฏการณท๑ ่นี ําตืน่ เต๎นดีใจเป็นอยาํ งยิง่ สําหรบั นักเขยี น สมยั ใหมํ สําหรบั โลกตะวันออก รูปแบบเรือ่ งซ๎อนเรื่องมีมา นานต้งั แตผํ ู๎คนเริ่มรจ๎ู ักการสือ่ สารกนั ดว๎ ย \"เรือ่ งเลาํ \" ก็วําได๎ เร่ืองรปู แบบนเ้ี ป็นผลผลติ ของการส่อื สารแบบมขุ ปาฐะ จาก นิยาย นทิ านเรื่องเดย่ี ว แกนํ เดยี ว ก็แตกํ แยกยํอยออกไปเป็น หลาย ๆ เรื่อง แลว๎ แตํจะแพรกํ ระจายออกไปกว๎างขวางเพยี ง ไหน โดยที\"่ แกนํ เร่อื ง\" จะคงเดิม เปล่ยี นไปกแ็ ตอํ งค๑ประกอบ แวดลอ๎ ม เชํน ชอ่ื ตัวละคร ฉาก เหตกุ ารณ๑ สญั ลกั ษณ๑ เทาํ นน้ั ในเชิงวชิ าการ เร่ืองซอ๎ นเร่อื งจงึ ถอื เปน็ พฒั นาข้นั สูงที่สดุ ของ นทิ านชาวบ๎าน วรรณคดีอินเดยี โบราณ ท้งั ท่เี ขยี นโดยภาษาบาลแี ละ สนั สกฤต ปรากฎรูปแบบการเขยี นชนดิ เรอ่ื งซ๎อนเร่ืองอยํู จาํ นวนมาก เรื่องเอกสํวนใหญคํ ือคมั ภีรศ๑ าสนาหรืออรรถกถา

ธรรม อนั มแี กนํ แกนวําด๎วยความดี ความงาม ความจริง การ หลดุ พน๎ ถงึ ขั้น \"สัจจะ\" ท่ีไมํอาจมอี ะไรมาส่ันคลอนได๎ นิทาน ยํอย ๆ จํานวนมากท่เี กดิ ขน้ึ ภายใต๎เร่ืองเอกเหลาํ นี้ จึงมสี วํ น เสรมิ ให๎แกนํ ของเรอ่ื งเอกคมชัดกาวววาวและหนักแนนํ นําเชื่อถอื ยง่ิ ขน้ึ ในระดับของการเลาํ เรือ่ ง นทิ านที่ซอ๎ นเขา๎ ไปในโครง เรอ่ื งใหญํจะทําใหเ๎ รอื่ งในโครงเรอ่ื งใหญํเข๎าใจงํายขึน้ ผแู๎ ตํงจะ ใชก๎ ลวิธีใหต๎ วั ละครในเร่อื งใหญเํ ปน็ ผู๎เลาํ เรอื่ ง มีการผกู ปม ปรศิ นา ต้งั ป๓ญหา สดุ ท๎ายจะเฉลยปญ๓ หา และชี้ทางเลือก นาํ อศั จรรยท๑ นี่ ทิ านเวตาลเปน็ ไดท๎ งั้ รากเหง๎า และ พฒั นาการขน้ั สูงสดุ ของเรอื่ งเลาํ แนวน้ี นักอาํ นชาวไทยคน๎ุ เคยกบั นทิ านเวตาลของ น.ม.ส. เปน็ อยาํ งดี แมว๎ าํ จะทรงแปลไว๎เพยี ง ๑๐ เรอ่ื ง จากต๎นฉบับ ๒๕ เรอ่ื ง สาระบนั เทงิ จากนิทานเวตาลฉบับน้ีอาจเหน็ ได๎จาก

การที่มีผจ๎ู ดั รายการโทรทัศนน๑ าํ ไปสร๎างเปน็ ละครจนไดร๎ ับความ สนใจเปน็ อยาํ งมากเม่ือหลายปีกอํ น เวตาลป๓ญจวิงศติ โดย อาจารย๑ศกั ด์ิศรี แยม๎ นัดดา เลมํ นี้ กลาํ วไดว๎ าํ เป็นนทิ านเวตาลฉบบั สมบรู ณข๑ องบรรณพิภพ ไทย เพราะทาํ นแปลจากตน๎ ฉบบั ดงั้ เดิมทพี่ ิมพ๑ดว๎ ยอกั ษรเท วนาครี ครบทั้ง ๒๕ เรอ่ื ง ดว๎ ยเหตุนี้ นอกจากความบนั เทงิ แลว๎ ส่งิ ท่นี ทิ าน เวตาลฉบบั สมบรู ณจ๑ ะให๎แกํผ๎อู าํ น จึงลกึ ไปถงึ โลกทศั นแ๑ ละชวี ทศั น๑อินเดียดง้ั เดมิ นบั เปน็ หนทางย๎อนกลบั สกูํ ารศกึ ษา \"รากเหงา๎ แหงํ วถิ ตี ะวนั ออก\" ได๎เปน็ อยาํ งดี

สารบัญ คํานาํ ...............................................................................................................2 สารบญั ...........................................................................................................6 เรื่องยอํ นทิ านเวตาล..................................................................................8 เวตาลปญ๓ จวิงศติ ......................................................................................12 นทิ านเรื่องที่ ๑ ..........................................................................................21 นิทานเรื่องที่ ๒ ..........................................................................................46 นิทานเรอ่ื งที่ ๓ ..........................................................................................55 นทิ านเรอ่ื งท่ี ๔ ..........................................................................................73 นิทานเรอื่ งที่ ๕ ..........................................................................................99 นทิ านเรื่องที่ ๖ ....................................................................................... 109 นทิ านเรื่องที่ ๗....................................................................................... 120 นทิ านเรอ่ื งที่ ๘ ....................................................................................... 143 นิทานเรื่องที่ ๘ ....................................................................................... 154 นิทานเรอ่ื งที่ ๙ ....................................................................................... 165 นิทานเรอ่ื งท่ี ๑๐.................................................................................... 173

นทิ านเรอ่ื งท่ี ๑๑.................................................................................... 187 นิทานเรื่องท่ี ๑๒.................................................................................... 195 นทิ านเรอ่ื งท่ี ๑๓.................................................................................... 228 นิทานเรอื่ งท่ี ๑๔.................................................................................... 239 นทิ านเรื่องที่ ๑๕.................................................................................... 253 นทิ านเรอ่ื งท่ี ๑๖.................................................................................... 279 นิทานเรื่องที่ ๑๗.................................................................................... 314 นทิ านเรอ่ื งที่ ๑๘.................................................................................... 327 นิทานเรื่องที่ ๑๙.................................................................................... 345 นิทานเรื่องที่ ๒๐.................................................................................... 366 นทิ านเรอ่ื งที่ ๒๑.................................................................................... 393 นทิ านเรื่องที่ ๒๒.................................................................................... 412 นิทานเรื่องที่ ๒๓.................................................................................... 421 นทิ านเรอ่ื งท่ี ๒๔.................................................................................... 431 นทิ านเรื่องที่ ๒๕.................................................................................... 444

เรอ่ื งย่อนิทานเวตาล ณ ฝ๓่งแมนํ ้ําโคทาวรี มพี ระมหานครแหํงหนึ่งตง้ั อยูํนาม วาํ ประดิษฐาน ที่เมอื งน้ีในสมัยบรรพกาลมีพระราชาธบิ ดอี งค๑ หน่งึ ทรงนามวํา ตริวิกรมเสน ไดค๎ รองราไชศวรรยม๑ าดว๎ ยความ ผาสุก พระองคเ๑ ป็นราชโอรสของพระเจา๎ วกิ รมเสนผู๎ทรงเดชานุ ภาพเทยี มท๎าววชั รนิ ทร๑ ตํอมาไดม๎ นี ักบวชช่ือ ศานตศิ ีล ได๎นําผลไม๎มาถวายทุก วันมไิ ด๎ขาด ซง่ึ พระราชาแปลกใจ และได๎ไปพบในคนื หนึ่งตาม นดั ได๎ถามถึงเหตผุ ลและเพ่อื เป็นการตอบแทนบุญคณุ โยคี ศานตศิ ีลจอมเจ๎าเลหํ ไ๑ ด๎ขอให๎พระราชาตรวิ ิกรมเสนนาํ เวตาลมา ให๎ตนเพื่อจะประกอบมหายญั พิธี พระราชาผม๎ู สี จั จะเป็นมัน่ ได๎ไปนําเวตาลมาให๎โยคีเจา๎ เลหํ ๑ แตเํ วตาลก็พยายามหนวํ งเหนยี่ วดว๎ ยการเลาํ นิทานท้งั ส้ิน ๒๔ เรือ่ งด๎วยกนั ซึง่ แตํละเรื่องจะมีคําถามให๎พระราชาตอบ

โดยมขี อ๎ แมว๎ าํ หากพระราชาทราบคาํ ตอบแล๎วไมตํ อบ ศรี ษะ ของพระราชาจะต๎องหลุดจากบาํ และหากพระราชาเอยํ ปาก พูดเวตาลกจ็ ะกลับไปสูํท่ีเดมิ และก็เปน็ ดังน้นั ทุกคร้งั ทพ่ี ระราชาตอบคาํ ถามของ เวตาล เวตาลกจ็ ะหายกลับไปสตํู ๎นไม๎ท่ีสงิ ท่ีเดมิ พระราชาก็จะ เสดจ็ กลับไปเอาตวั เวตาลทกุ ครั้งไป จนเร่อื งสดุ ท๎ายพระราชา ไมทํ ราบคาํ ตอบ กท็ รงเงียบไมํพูด เวตาลพอใจในตวั พระราชา มาก เพราะเปน็ พระราชาผไู๎ มํยํอทอ๎ ผู๎มคี วามกลา๎ หาญ ทําให๎ เวตาลบอกความจริงในความคดิ ของโยคเี จา๎ เลหํ ๑ วําโยคนี ้นั แท๎จริงแลว๎ ตอ๎ งการตําแหนํงราชาแหงํ วิทยาธร โดยจะเอา พระราชาเป็นเคร่อื งสงั เวยในการทาํ พธิ ี และอธิบายถึงวธิ กี ําจดั โยคเี จา๎ เลหํ ๑ เมื่อพระราชาเสดจ็ มาถงึ โยคีตามที่นดั หมายไว๎ ก็ ปรากฎวําโยคีได๎เตรียมการทาํ อยํางทีเ่ วตาลไดบ๎ อกกบั พระราชาไว๎ พระราชาจึงแก๎โดยทาํ ตามทเี่ วตาลได๎อธบิ ายให๎

พระราชาฟง๓ พระราชาจึงไดต๎ าํ แหนงํ ราชาแหํงวิทยาธร และ เวตาลไดบ๎ อกกับพระราชาตริวกิ รมเสนวาํ \"ตาํ แหนงํ นไ้ี ดม๎ า เพราะความดขี องพระองค๑ ตําแหนํงนจ้ี ะคอยพระองค๑อยูํ หลงั จากทีท่ รงเสวยสขุ ในโลกมนษุ ย๑จนสนิ้ อายขุ ยั แลว๎ ข๎าขอ โทษในกาลท่แี ล๎วมาในการทย่ี ่วั ยวนประสาทพระองค๑ แตํกไ็ มํ ทรงถือโกรธตํอขา๎ บัดน้ขี า๎ จะถวายพรแกํพระองค๑ ขอทรงเลอื ก อะไรกไ็ ดต๎ ามใจปรารถนาเถดิ \" พระราชาก็ตรสั วาํ \"เพราะเหตุที่ เจา๎ ยินดตี ํอข๎า และข๎ากย็ ินดใี นความมีนํ้าใจของเจา๎ เชํนเดียวกัน พรอันใดทีข่ ๎าจะปรารถนากเ็ ปน็ อนั สมบรู ณ๑แลว๎ ขา๎ เพยี งแตํ อยากจะขออะไรสักอยํางเป็นทรี่ ะลึกระหวาํ งขา๎ กบั เจ๎า น่นั ก็คือ นิทานทเ่ี จ๎ายกปญ๓ หามาถามข๎าถงึ ยีส่ บิ สเ่ี รือ่ ง และคําตอบของ ข๎ากใ็ หไ๎ ปแล๎วเชํนเดยี วกนั แลครัง้ ทีย่ ่สี ิบหา๎ คือวันนถี้ อื เป็น บทสรปุ แสดงอวสานของเรื่อง ขอให๎นิทานชดุ นจ้ี งมีเกยี รตแิ พรํ กําจายไปในโลกกว๎าง” เวตาลกส็ นองตอบวํา “ขอจงสําเรจ็ โอ ราชะ บดั นจ้ี ง ฟ๓งเถิด ขา๎ จะกลําวถงึ คุณสมบตั ทิ ดี่ เี ดนํ ของนิทานชดุ นี้ สรอ๎ ย

นิทานอันรอ๎ ยรัดเข๎าดว๎ ยกนั ดังสรอ๎ ยมณสี ายน้ี ประกอบด๎วย ย่สี ิบสเี่ รอื่ งเบอ้ื งต๎น แลมาถงึ บททีย่ ส่ี บิ หา๎ อันเป็นบทสรปุ สงํ ทา๎ ย นบั เปน็ ปริโยสาน นทิ านชดุ นจี้ งเปน็ ทรี่ ๎จู ักกันในนามของ เวตาลปญ๓ จวิงศติ (นทิ านยสี่ บิ ห๎าเรื่องของเวตาล) จงมเี กียรติยศ บันลือไปในโลก และนาํ ความเจรญิ มาสผํู อ๎ู ํานทุกคน ใครก็ ตามทีอ่ ํานหนังสือแมแ๎ ตโํ ศลกเดยี ว หรือเปน็ ผูฟ๎ ๓งเขาอาํ นก็ เชํนเดยี วกนั จักรอดจากคาํ สาปทงั้ มวล บรรดาอมนษุ ย๑ ทัง้ หลาย มียักษ๑ เวตาล กุษมาณฑ๑ แมมํ ด หมอผแี ละรากษส ตลอดจนสัตวโ๑ ลกประเภทเดียวกันน้ี จงสิน้ ฤทธิ์เดชเม่ือไดย๎ ิน ใครอาํ นนทิ าน อนั ศักด์ิสทิ ธิ์น”้ี พระศวิ ะไดฟ๎ ง๓ เรอ่ื งของตําง ๆ ของเวตาลจบกก็ ลาํ วชน่ื ชมในองค๑พระราชาตรวิ เิ สนมาก ซงึ่ พระศวิ ะได๎สรา๎ งจาก อนุภาคโดยให๎มาปราบอสูรคนรา๎ ยตาํ ง ๆ เมื่อพระราชาตริ วิกรมเสนไดเ๎ ปน็ จอมราชันแหํงวทิ ยาธรท้งั โลกและสวรรคแ๑ ลว๎ ก็เกิดความเบอ่ื หนําย หันไปบําเพญ็ ทางธรรมจนบรรลุความ หลุดพ๎น

เวตาลปัญจวงิ ศติ เปน็ ปศี าจช่วั ร๎ายพวกหน่งึ ซึ่งหากนิ อยูํในสสุ าน และ สงิ สํูอยํูในศพโดยท่วั ไป วาํ กนั ถงึ รปู ราํ งหน๎าตาของเวตาล ใน วรรณคดขี องอินเดยี ภาคใต๎กลาํ วไวว๎ าํ เวตาลได๎รบั การเคารพ นับถือวําเป็นภตู ท่ีมหี น๎าทใ่ี หค๎ วามค๎ุมครองดูและประชาชนใน ท๎องถิน่ ตัง้ แตทํ ีร่ าบสูงเดก็ ขําน เรอื่ ยลงมาทางภาคใต๎ เวตาล มกั จะปรากฎรูปรํางเป็นมนษุ ย๑ แตมํ อื และเท๎าหนั กลบั ไป ทางด๎านหลงั นยั นต๑ าเป็นสลี านแกมเขยี ว มเี สน๎ ผมต้งั ชนั ทั้ง ศรี ษะ มือขวาถอื ไมเ๎ ทา๎ มอื ซ๎ายถอื หอยสังข๑ ขณะเมื่อมาปรากฎ ตวั จะนงํุ หมํ เส้ือผา๎ สเี ขยี วท้ังชดุ น่งั มาบนเสล่ยี งบางคราวกข็ ม่ี า๎ มภี ตู บรวิ ารถือคบเพลงิ แวดล๎อมโดยรอบ และสงํ เสยี งโหรํ ๎อง กึกกอ๎ ง รูปเคารพของเวตาลที่ใช๎เปน็ รปู บชู ามักทาํ ดว๎ ยหินทาสี แดง บนสํวนยอดของแทงํ หินแกะสลกั เปน็ รปู หน๎าคน โอม ขอชยั ชนะจงมแี ดํพระคเณศ พระผ๎ซู ึ่งขณะ ฟูอนราํ ได๎ยงั ปวงดาราให๎พรัง่ พรลู งจากฟากฟูาราวกบั สายธาร

แหงํ บปุ ผามาลัย ด๎วยแรงลมเปุา จากปลายงวงของพระองคแ๑ ม๎ เพยี งเล็กนอ๎ ย ณ ฝง๓่ แมํนํา้ โคทาวรี มพี ระมหานครแหํงหนง่ึ ตั้งอยนํู ามวาํ ประดิษฐาน ทเ่ี มืองนใี้ นสมัยบรรพกาลมี พระราชาธบิ ดีองคห๑ นง่ึ ทรงนามวาํ ตริวิกรมเสน ไดค๎ รอง ราไชศวรรยม๑ าดว๎ ยความผาสกุ พระองค๑เป็นราชโอรสของพระ เจ๎าวกิ รมเสนผู๎ทรงเดชานภุ าพเทียมทา๎ ววชั รนิ ทร๑ ทกุ ๆ วนั เมือ่ พระราชาเสด็จออกวาํ ราชการ ณ ท๎อง พระโรงธารคํานลั จะมีนกั บวชช่ือ ศานตศิ ีล เข๎ามาเฝาู ถวาย ความเคารพ แล๎วถวายผลไมผ๎ ลหน่ึงและทุก ๆวนั พระราชาก็ ได๎ประทานผลไมน๎ ้ันแกขํ นุ คลังผ๎ูอยใํู กล๎ชดิ ใหเ๎ อาไปเก็บไว๎ ด๎วย ประการฉะน้แี ล กาลเวลากผ็ ํานไปนับสบิ ปี อยมํู าวันหนึง่ เมอื่ โยคศี านตศิ ลี เขา๎ มาเฝาู ถวายผลไม๎ เชนํ เคย แล๎วทลู ลากลับไป พระราชาทรงยืน่ ผลไมน๎ ัน้ แกลํ ิงตัว

หนึ่งซง่ึ ทรงเลย้ี งไวใ๎ นตาํ หนกั และหนีคนเลี้ยงเข๎ามาวิง่ เลํนอยํู ในท๎องพระโรง ลิงรับผลไมแ๎ ล๎วเอาเขา๎ ปากขบกดั ทําใหเ๎ ปลอื ก ผลไมฉ๎ ีกออก ทันใดนั้นเพชรมณอี นั งามและมคี ําหามไิ ดก๎ ร็ ํวงตก ลงมาเป็นประกายระยบิ ระยับ พระราชาทรงหยิบมณีเมด็ นนั้ ขึ้นมาพจิ ารณาและตรสั แกํโกศาธบิ ดวี าํ \"นีแ่ นะขนุ คลงั เจ๎าจําไดไ๎ หมวาํ ขา๎ เคยมอบผลไม๎ของ โยคใี ห๎แกเํ จา๎ ทุก ๆ วนั ปาุ นน้ีกค็ งจะมจี ํานวนมากโขอยูํ เจ๎าเอา ไปเก็บไว๎ทไี่ หนเลาํ \" ได๎ฟง๓ รบั สัง่ ดังนนั้ ขุนคลังก็เกดิ ความตระหนกเปน็ ลน๎ พน๎ อกึ อักกราบทลู วํา \"ขา๎ แตํมหิบาล ขอทรงอภยั ด๎วยเถดิ ขา๎ พระบาทคิดวําเป็นผลไม๎ธรรมดากเ็ ลยไมไํ ด๎เอาใจใสํ ไดร๎ ับมา คร้งั ใดก็โยนเขา๎ ไปในหน๎าตาํ งท๎องพระคลงั ปุานนจี้ ะเป็น อยาํ งไรกไ็ มํทราบ ขา๎ พระองค๑ขอเปดิ ประตูคลังดูกอํ น\" โกศาธิ บดกี ราบทลู แลว๎ รีบวิ่งมาท่ีพระคลงั เปดิ ประตอู อกดูภายในครูํ หน่งึ ก็รบี กลับมาทลู วํา

\"โอ นฤบดี ผลไม๎ดังกลาํ วนนั้ เปอ่ื ยเนาํ ไปหมดแลว๎ เหลือแตเํ มลด็ คือ ดวงแก๎วมณกี องเป็นภเู ขาเลากาเต็มไปหมด สอํ งแสงระยบิ ระยบั ไปท้งั หอ๎ งพระเจ๎าขา๎ \" พระราชาได๎ฟ๓งดังน้นั กต็ รสั วาํ \"สมบัตขิ องขา๎ ในทอ๎ งพระคลงั กม็ ีมากมายเหลือทจ่ี ะ คณานับ ข๎าจะปรารถนาอะไรกับอนรรฆมณเี หลาํ นั้น ข๎าขอ มอบใหแ๎ กเํ จา๎ ทั้งหมด จงเอาไปเถดิ \" วนั รงํุ ข้นึ เม่อื เสดจ็ ออกท๎องพระโรง ทอดพระเตรเห็น โยคศี านตศิ ีลเขา๎ มาเฝาู จึงตรสั วาํ \"ดกู ํอนมนุ ี ทํานมาหาเราทุกวัน เอามณจี นิ ดาคาํ ควร เมืองนับไมํถว๎ นมาให๎แกเํ รา ทํานมคี วามประสงคอ๑ ะไร จงบอก มาตามจรงิ ถา๎ ทํานยงั ไมบํ อกเรา วนั น้ีเราก็จะไมรํ ับผลไมจ๎ าก ทําน\"

โยคีไดฟ๎ ๓งก็ตอบวํา \"ขา๎ พเจา๎ กาํ ลังจะประกอบมหายญั พธิ ีอันสําคญั ยงิ่ อยาํ งหนึง่ ซงึ่ จะทําสําเรจ็ ไมไํ ดเ๎ ลย ถ๎าไมํได๎บุรุษสุดกลา๎ หาญ อยาํ งทาํ นมาชวํ ยเหลอื ขอทรงเมตตาเถดิ โอ ราชะ\" พระราชาไดฟ๎ ง๓ กต็ รสั วาํ \"ทํานโยคี ขา๎ ยินดจี ะชวํ ยเหลือทาํ นทกุ อยําง จะใหท๎ าํ อะไรก็บอกมาเถิด\" \"โอ วิศามบดี ข๎าพเจา๎ ยนิ ดีนัก\" โยคศี านติศีลกลําว \"ขา๎ พเจา๎ จะรอพระองค๑อยทํู ส่ี สุ านนอกเมอื งเมอ่ื ถึงขา๎ งแรมคนื แรกแหํงกาฬปก๓ ษ๑ พระองค๑จงมาพบขา๎ พเจ๎าในเวลาค่าํ ท่ี บรเิ วณใต๎ตน๎ ไทรเถดิ อยําทรงลมื เปน็ อันขาด\" พระราชาทรงยนิ ยอม ตรสั วํา \"เอาเถดิ ข๎าจะไปตาม นัด\"

โยคี เมื่อได๎รบั คาํ สญั ญาของพระราชา ก็ทลู ลากลับไป ดว๎ ยความยินดี ฝุายพระราชาผมู๎ หาวรี ะ ครั้นถงึ วนั แรมแรกก็เสดจ็ ออกจากวัง ทรงแตํงพระองคอ๑ ยาํ งรดั กมุ โพกพระเศียรด๎วยผา๎ สีดํา ทรงเลาะเรน๎ ไปตามทางโดยไมมํ ีผพ๎ู บเห็น จนกระทง่ั บรรลุ ถึงสุสานนอกเมอื งตามท่ีนดั หมาย บรเิ วณน้ันมืดดว๎ ยเงาแมกไม๎ ปรากฎเพียงตะคุํม ๆ ในท่ีสดุ กม็ าถึงท่ีใกล๎จติ กาธานอันสวาํ ง วอมแวมด๎วยไฟท่ีเผาไหมซ๎ ากอสุภอยูํ บางสํวนกเ็ หลือเพยี ง โครงกระดูกและกะโหลกศรี ษะเรยี่ รายอยํู ทาํ ใหเ๎ กดิ ความ สะพรึงกลัวแกผํ ูไ๎ ดพ๎ บเหน็ ย่งิ นกั ณ ท่นี ้ันมีพวกภูตและเหลํา เวตาลลอยอยูํเกล่ือน บา๎ งกย็ ือ้ แยงํ กนิ ศพอันชวนให๎ สะอดิ สะเอยี นเหียนราก เสยี งหมาไนหอนโหยหวนอยํูในที่ ใกล๎เคียงเหมือนเสียงปศี าจมาหลอกหลอน รวมแลว๎ ความ สยดสยองท้งั หลายทีป่ รากฎกเ็ ป็นประดุจการมาเยือนของ พระไภรวะ (พระศวิ ะหรือพระอศิ วร ปางดรุ ๎าย) นน่ั เทยี ว

จากน้ันพระราชาทรงค๎นหาสาํ นักของโยคศี านตศิ ลี จนพบทใ่ี ตต๎ น๎ ไทรใหญํ อันมีรากยอ๎ ยระย๎า จงึ เสดจ็ เขา๎ ไปหา ตรสั วาํ \"ขา๎ มาแล๎ว ทาํ นโยคจี ะใหข๎ ๎าทําอะไรเลาํ \" เมอ่ื โยคเี ห็นพระราชาเสด็จมาตามสัญญากด็ ีใจ กลาํ ว วาํ \"โอ ราชะ ข๎าพเจา๎ เห็นแล๎วจากพระเนตรของ พระองค๑วาํ ทรงมีเมตตาตํอขา๎ พเจา๎ ทรงฟง๓ เถิด ถ๎าพระองค๑ เสด็จจากนไ่ี ปทางทิศใตไ๎ มํไกลนัก จะทรงพบต๎นอโศกตน๎ หนึง่ บนกง่ิ อโศกมศี พชายคนหน่ึงแขวนอยูํ ขอใหน๎ ําศพน้ันมาให๎ ขา๎ พเจ๎า น่นั แหละคอื งานทข่ี ๎าพเจา๎ ตอ๎ งการจะให๎พระองค๑ ชํวยเหลือ โอ มหาวรี ะ\" ทันทที ่วี ีรกษตั รยิ ผ๑ มู๎ ั่นคงตํอคาํ สัญญาไดย๎ ินถ๎อยคํา ดังกลําว ก็ทรงกลาํ วแกโํ ยคีวาํ \"ขา๎ จะทาํ ตามคาํ ของทาํ น\" แล๎ว

เสด็จไปทางทศิ ใต๎ ครูหํ น่ึงก็มาถงึ ทอี่ ันอยํไู มไํ กลจากกองไฟท่ี ใกลจ๎ ะมอด แลเหน็ ต๎นอโศกอยบํู รเิ วณนน้ั บนกงิ่ อโศกมศี พชาย ผห๎ู นงึ่ แขวนอยรูํ าวกับห๎อยลงมาจากบาํ ของอสรุ กาย พระราชา ทรงปนี ตน๎ อโศกขึน้ ไปปลดเอาศพลงมาอยาํ งยากเยน็ และเหวยี่ ง มันลงบนพื้นดนิ ทันทที ร่ี าํ งน้นั กระทบแผนํ ดินมนั ก็หวดี ร๎องราว กบั เจบ็ ปวดเต็มท่ี พระราชาทรงคดิ วาํ รํางน้ันมีชวี ิต ก็ปนี ลงมา จากตน๎ อโศกเข๎าประคองเอาไว๎ ทรงนวดเฟนู รํางน้ันดว๎ ยความ กรณุ าเพื่อใหค๎ ลายเจบ็ ทนั ใดนนั้ ศพก็กรีดเสยี งหัวเราะเยือก เย็นราวกบั เสยี งภตู ผี พระราชาทรงทราบไดท๎ นั ทวี ําศพนั้นถกู เวตาลสิงอยูํ จงึ ถามมันวาํ \"เจา๎ หัวเราะอะไร อยาํ มวั ชกั ช๎าอยูํ เลย รบี ไปกนั เถอะ\" ทนั ใดน้นั เอง ศพท่ีเวตาลเขา๎ สงิ กล็ อยกลบั ข้นึ ไปห๎อยอยํบู นกง่ิ อโศกตามเดมิ พระราชาเหน็ ดังน้นั กร็ บี ปนี ขึน้ ไปดึงเอาศพนน้ั ลงมาแลว๎ เหวย่ี งข้ึนบํา เสด็จไปอยํางรวดเรว็ ขณะที่เสด็จมาตามทาง เวตาลในราํ งของศพที่พาดบาํ อยูํก็ กลาํ วแกพํ ระราชาวํา

\"โอ ราชนั ข๎าจะเลาํ นิทานสนุก ๆ ให๎ฟ๓งสกั เรอ่ื งหน่งึ ระหวํางทางจะได๎ไมํเบื่อ โปรดทรงสดับเถดิ และเมอ่ื ฟง๓ แลว๎ อยําไดต๎ รสั อะไรเลย\"

นทิ านเรอื่ งที่ ๑ แตํโบราณกาล มีเมืองหนง่ึ ชื่อพาราณสี อันเปน็ ท่กี ลําว กันวาํ เปน็ ท่ีประทับของพระศวิ ะผูเ๎ ปน็ เจ๎าเพราะเมอื งน้ีเปน็ ที่อยํู ของผู๎บริสทุ ธ์ใิ นศาสนา ซง่ึ เปรยี บเหมือนภูเขาไกรลาสอันเปน็ ที่ ชมุ นุมของทวยเทพ แมนํ ้าํ คงคาอนั ศักดส์ิ ิทธ์ิมีนํา้ เปีย่ มฝ่ง๓ ตลอด กาลไหลเลียบพระนครนี้ ทาํ ให๎ดเู สมือนสร๎อยแกว๎ มณอี นั บรรเจดิ ที่คล๎องเอาไว๎โดยรอบ ท่พี ระนครพาราณสนี ้ี มีพระราชาองคห๑ นึ่งทรงนาม วาํ พระเจา๎ ประตาปมกฏุ ปกครองอยํู พระองคเ๑ ป็นผ๎ูเลิศด๎วยเด ชานภุ าพ สามารถปราบปรามเหลาํ อริราชศตั รไู ด๎ราบคาบราว กับกองอคั นที เ่ี ผาผลาญปุาใหญํใหว๎ อดวาย ฉะนนั้ พระองคม๑ ี ราชโอรสองค๑หนง่ึ ชือ่ วชั รมกฏุ ผท๎ู รงโฉมอันงามยอดยง่ิ เพียงดงั จะเยย๎ กามเทพให๎ไดอ๎ าย เจา๎ ชายมสี หายผูห๎ นึง่ ชอื่ พทุ ธิศรรี ะ ซึง่ ทรงรักและตรี าคาคุณคาํ ของเขาเทาํ กับชีวติ ของพระองคน๑ น่ั เทยี ว แลพทุ ธศิ รรี ะนนั้ เปน็ บตุ รมนตรผี ใ๎ู หญํของพระราชา

สมยั หนึง่ เจา๎ ชายกบั พระสหายพากันแสวงหาความ บันเทิงสขุ โดยการขมี่ า๎ ประพาสปาุ ไลลํ าํ สงิ โตอยาํ งสนกุ ทรงยิง ธนตู ัดสร๎อยคอของสีหะเหลาํ นนั้ อันมลี กั ษณะดงั แส๎จามรขี อง มันขาดกระจุย ในท่ีสดุ เสดจ็ มาถงึ ปุาใหญแํ หํงหนึ่งทีน่ ั้นมีความ งดงามรืน่ รมยร๑ าวกบั อทุ ยานของกามเทพ มีเสยี งนกดเุ หวําวเิ วก แววํ ออํ นหวาน ผสมผสานมากบั สายลมท่แี ผวํ ราํ เพยมาจากแนว พฤกษ๑อนั มดี อกบานสะพรั่งทุกกิ่งก๎านกวดั ไกวไปมา ระหวาํ งทิว ไม๎อันคดโค๎งในเบอ้ื งหน๎าเปน็ ทะเลสาบซ่ึงมนี า้ํ อันใสเขยี วดงั มรกตและมรี ะลอกนอ๎ ย ๆ ว่ิงไลกํ นั เข๎าสฝํู ง่๓ มไิ ด๎ ขาด กลางบึง ใหญมํ กี อบัวอันสลบั สล๎างดว๎ ยสีสนั วรรณะตาํ ง ๆ อยาํ งงดงาม ณ ทน่ี ั้น เจา๎ ชายทอดพระเนตรเหน็ นารีนางหนึง่ มีรปู โฉมงดงาม ดงั เทพอปั สร ลงเลนํ น้าํ อยํูพร๎อมดว๎ ยคณานางผเู๎ ป็นบริวาร นาง มีพักตร๑อนั งามดงั สมบูรณจนั ทร๑ อนั ทาํ ให๎เศวโตตบล (บวั สายสี ขาว) ทั้งหลายตอ๎ งได๎อาย เพียงไดแ๎ ลเหน็ นางครง้ั แรก เจา๎ ชาย หนุมํ ก็ร๎ูสึกเหมอื นวํานางได๎คราํ เอาดวงหทยั ของพระองคไ๑ ปเสีย แลว๎ ดว๎ ยเสนํหอ๑ นั ลกึ ซ้งึ ของนาง แลนางนน้ั กาํ ลงั เพลดิ เพลนิ อยํู

ด๎วยการเลนํ นาํ้ จนมิทนั ระวัง อาภรณท๑ ่ีหลุดรํวงจากอรุ ะ ขณะที่ เจ๎าชายและสหายกําลังจอ๎ งดูนางอยํู ดว๎ ยความสงสัยวาํ นางเป็นใครนนั้ ก็พอดนี างเหลือบ มาเหน็ เขา๎ นางเมนิ หน๎าหนดี ๎วยความอาย แตแํ ล๎วกลับแสดง ทําทเี ปน็ นัย ๆ ใหท๎ ราบวาํ นางเปน็ ใครมาจากไหน นางเด็ด ดอกบัวออกจากมาลาทสี่ วมศีรษะนางดอกหนงึ่ เอาทดั หไู ว๎ นิง่ อยูํครูํหนงึ่ แล๎วเอาดอกบัวออกจากหู บดิ ให๎เปน็ รปู เครอ่ื งประดบั อยํางหนง่ึ ทเี่ รยี กวาํ ทนั ตบัตร (แผํนฟน๓ เป็นรปู อาภรณ๑ชนดิ หนงึ่ ) จากนน้ั นางหยบิ ดอกบัวอกี ดอกหนึ่งขึน้ วาง บนศีรษะ และเอามือปดิ อุระไวต๎ รงหัวใจนาง เจ๎าชายมองดู อากัปกริ ิยาของนางอยํางไมเํ ขา๎ ใจ แตํสหายผเ๎ู ปน็ บตุ รมนตรี เข๎าใจโดยตลอด นางโฉมงามนง่ิ อยูคํ รูหํ น่งึ กข็ ึน้ จากนาํ้ แวดลอ๎ ม ด๎วยบริวารเดนิ ทางกลับไปยงั นวิ าสสถานของนาง เมอื่ นางเข๎าในบา๎ นก็ลม๎ ตัวลงบนทนี่ อน มใี จอันเต๎น ระทกึ คิดถงึ เจ๎าชายด๎วยความสงสยั วําพระองคจ๑ ะเข๎าใจ

สัญญาณของนางหรอื ไมํ สวํ นเจา๎ ชายวัชรมกฏุ เมื่อมิได๎เห็นนาง อกี แลว๎ ก็เปรียบเหมอื นวทิ ยาธรทส่ี น้ิ ไร๎ซงึ่ มนตร๑วเิ ศษ เมือ่ เสด็จ กลบั ถึงพระนครกม็ ีแตจํ ติ ประหวัดคิดถึงนางอยมํู ริ ๎ูวาย ทรงตก อยํูในอารมณร๑ ันทด มแี ตคํ วามเศรา๎ สร๎อยอาวรณห๑ าแตํนางผ๎ู เดยี ว วันหน่ึงบุตรมนตรเี ขา๎ มาเฝาู และสนทนากันดว๎ ยเรื่องตําง ๆ พทุ ธศิ รรี ะบตุ รมนตรี ได๎ถามเจา๎ ชายผเู๎ ปน็ สหายวํามคี วามคดิ อยาํ งไรเร่ืองนางงามท่ีพบที่ทะเลสาบ ในความคิดของตนเหน็ วํา นางน้ันอาจจะตดิ ตอํ ได๎งาํ ยกวําทค่ี ดิ เพราะทุกอยาํ งไมํมีปญ๓ หา อะไรเลย เจา๎ ชายได๎ฟง๓ กพ็ ลุํงขึ้นมาวํา “เจา๎ พูดไดอ๎ ยํางไรวําเขา๎ หาไมํยากเลย ขา๎ ไมรํ ๎จู ักแมแ๎ ตชํ ่อื ของนาง ทซ่ี ่งึ นางอยํู หรอื แมแ๎ ตหํ วั นอนปลาย ตีนของนางทั้งส้ิน เจา๎ ชางกวนโมโหข๎าเสีย จรงิ ” เมื่อเจา๎ ชายตรสั ดังน้ี พทุ ธศิ รีระก็ถงึ กบั อา๎ ปากค๎าง กลําววํา “อะไรนะ พระองคไ๑ มํทราบได๎อยาํ งไรในเมอื่ นางให๎

สัญญาณออกโจงํ แจง๎ อยาํ งนั้น ก็เมอ่ื นางเอาดอกบวั ทัดท่หี ู นาง หมายจะบอกพระองคว๑ ํา ‘ฉนั อยใํู นแวํนแควน๎ ของพระราชา นาม กรรโณตบล’ (ผ๎มู ดี อกกบัวประดับท่ีห)ู เมื่อนางบิดกลับบวั เป็นอาภรณ๑ทนั ตบตั ร นางหมายความวาํ ‘จงรู๎เถดิ วําฉันเป็นลูก ของทตั แพทยท๑ ี่เมืองนัน้ ’ การทนี่ างหยบิ ดอกบวั ขึ้นชูบนศรี ษะ วํา นางชอ่ื ป๓ทมาวดี และการท่นี างเอามอื ทาบหทยั ประเทศก็ หมายความวาํ พระองคส๑ ถิตอยํูในหวั ใจของนางแล๎วนั่นเอง พระองค๑ไมรํ ห๎ู รือวําพระราชากรรโณตบลน้ันเปน็ กษตั รยิ ๑แหํง แควน๎ กลิงคะ และมพี ระสหายท่ีโปรดปรานคนหนึ่งเปน็ หมอฟ๓น ชอ่ื สงครามวรรธน๑ กช็ ายผน๎ู แี้ หละ มลี กู สาวชอื่ ป๓ทมาวดี ผเู๎ ปน็ มกุ ดาแหงํ โลกทั้งสาม และบดิ าของนางตีราคานางเทํากบั ชวี ติ ของเขาน่ันเทียว เรื่องราวเหลาํ นี้ขา๎ พเจ๎าทราบจากคําคนเขาพูดกนั มา นานแลว๎ เพราะฉะน้นั ขา๎ พเจา๎ จงึ ตคี วามหมายของนางได๎ถกู ตอ๎ งไมวํ าํ นางจะแสดงทาํ ทอี ยํางไร

เม่อื ราชบตุ รได๎ฟ๓งคําเฉลยอันแจมํ แจง๎ ของบตุ รมนตรี ดงั นี้ กม็ ใี จปลอดโปรงํ สิ้นความกังวลวติ ก มีใบหนา๎ อนั แชมํ ชืน่ ขน้ึ ทันที และเหน็ โอกาสท่จี ะไปหานางอนั เป็นท่ีรกั ไดโ๎ ดยงาํ ย จงึ จัดการเสดจ็ อีกครัง้ หนึ่งพร๎อมดว๎ ยบตุ รมนตรี โดยแสรง๎ ทํา เป็นวาํ จะไปลาํ สตั ว๑แล๎วมุงํ ไปหานางโดยทันทตี ามเส๎นทางเดมิ พอมาถึงกลางทาง เจา๎ ชายกก็ ระตน๎ุ ม๎าเผนํ โผนไปดว๎ ยความเร็ว จนข๎าราชบรพิ ารตามไมํทัน แล๎วมงํุ หนา๎ ไปยังแควน๎ กลงิ คะ พรอ๎ ม ด๎วยบุตรมนตรตี ามเสด็จอยาํ งใกลช๎ ดิ ณ ท่นี น้ั ชายหนุมํ ทง้ั สองก็มุํงไปยงั พระนครของพระราชากรรโณตบล แลว๎ สืบเสาะจนพบคฤหาสนห๑ ลงั งามของทนั ตแพทย๑ผูย๎ ่ิงใหญํ เจา๎ ชายและพระสหายแวะเขา๎ ไปสบํู า๎ นของหญงิ ชราผหู๎ นึ่งซึ่ง อยใูํ กลเ๎ คียงกบั คฤหาสนน๑ ้นั พุทธิศรีระจดั การใหห๎ ญา๎ ใหน๎ ้ําแกํ มา๎ ทั้งสองตัว แลว๎ เอาไปซํอนในที่ ลับตา จากนัน้ ก็กลาํ วแกหํ ญิง ชราตํอพระพกั ตร๑ของเจา๎ ชายวํา “คุณแมํ ทาํ นเคยรจู๎ ักหมอฟน๓ ชอ่ื สงครามวรรธนบ๑ ๎างหรอื ”

พอนางไดฟ๎ ๓งถอ๎ ยคาํ ดงั นัน้ กก็ ลําวแกชํ ายหนํมุ อยาํ ง อํอนนอ๎ มวํา “แมํร๎จู ักเขาดที เี ดียว ก็แมํนแ่ี หละเคยเปน็ แมนํ ม ของเขา เดี๋ยวนเ้ี ขาให๎แมเํ ปน็ คนดแู ลลกู สาวของเขาแล๎ว แตํแมํ ก็ไมไํ ดเ๎ ข๎าไปทบี่ า๎ นใหญนํ ัน่ หรอก เพราะไมมํ เี สอ้ื ผา๎ ดี ๆ จะแตงํ มีแตชํ ดุ ปอน ๆ นีจ่ ะใสไํ ปก็อายเขา ท่ีเปน็ อยํางนีก้ ็เพราะอา๎ ย ลูกชายชาตชิ ่ัว มนั เลนํ การพนนั หมดเนอื้ หมดตวั ไมมํ ีอะไร เหลอื อกี แลว๎ มันเหน็ เสอ้ื ผา๎ สวย ๆ ของแมมํ อี ยูํ มนั ก็ขนเอาไป จนหมด” เม่อื บุตรมนตรีได๎ฟ๓งดงั นั้นกย็ ินดี แลเหน็ ชํองทางโดย ตลอด จงึ ถอดสร๎อยสังวาลออกมอบให๎นางพร๎อมด๎วยของขวัญ อีกหลายอยาํ ง ทาํ ใหน๎ างปลาบปลม้ื เปน็ อนั มาก บตุ รมนตรีเหน็ ได๎โอกาสจึงกลําวแกนํ างวํา “คณุ แมํจงเป็นแมขํ องพวกเราเถดิ ตอนน้ีฉนั มี ความลับอยํางหนึ่งที่จะบอกคณุ แมํ และขอให๎คณุ แมชํ วํ ย สงเคราะหด๑ ๎วย ให๎คณุ แมไํ ปหานางปท๓ มาวดี ลกู หมอฟ๓นและ กลาํ วแกนํ างวํา เจา๎ ชายที่เจา๎ เห็นท่ที ะเลสาบนัน้ บดั นมี้ าถึงแลว๎

และเพราะความรักของเขาทมี่ ตี ํอเจา๎ อยํางทํวมทน๎ เขาจงึ รบี ให๎ แมํมาบอกเจ๎า” เมื่อหญงิ ชราไดฟ๎ ง๓ ดงั น้นั กต็ อบตกลง เพราะไดล๎ าภ สักการมาไว๎แล๎วอยาํ งเตม็ ท่ี รบี กระวีกระวาดเข๎าไปพบนาง ปท๓ มาวดใี นปราสาท และกลับมาในเวลาเพยี งชว่ั ครูํ เจา๎ ชาย และพระสหายเห็นนางกลบั มาก็ถามเรื่องราวโดยทนั ที นางได๎ ฟ๓งก็ตอบวํา “แมํไปพบนางอยาํ งลบั ๆ และแจ๎งขําวแกํนางวาํ เจา๎ มาถึงแลว๎ พอนางฟ๓งจบก็ดําข๎ายกใหญํ มิหนําซ้าํ ยงั ตบหน๎า ขา๎ ทงั้ สองข๎างข๎างละทดี ๎วยฝุามอื ทที่ าดว๎ ยการบรู แล๎วไลํขา๎ กลับมา นางทาํ ให๎ขา๎ ต๎องรอ๎ งไหด๎ ว๎ ยความเสยี ใจเพราะถูกดู หม่นิ อยํางคาดไมถํ ึง น่ไี งลํะ ลูกเอย๐ รอยที่นางตบขา๎ ยงั เป็นผ่ืน หา๎ น้วิ อยเํู ลยเห็นไหม” เมือ่ ไดฟ๎ ๓งดังน้ี เจา๎ ชายกร็ ๎ูสกึ เปน็ ทกุ ขเ๑ พราะความ ผิดหวงั ยงิ่ นกั แตํบตุ รมนตรผี ฉู๎ ลาดไดก๎ ลาํ วปลอบโยนวาํ “อยาํ ทรงเศร๎าโศกไปเลยพระเจา๎ ข๎า ทนี่ างทําอยํางน้ีเป็นแตเํ พยี ง

ปรศิ นาเทํานนั้ หรอก การท่นี างบรภิ าษแมเํ ฒําและตบหน๎าท้งั สองแกม๎ ดว๎ ยมือทาการบูรทงั้ สิบนวิ้ เปน็ รอยสีขาวอยาํ งนน้ั ก็ เพราะนางตอ๎ งการจะตอบเปน็ นยั ๆ วาํ ใหพ๎ ระองคท๑ รงรออกี สิบวันข๎างขึ้น เพราะระหวํางนีเ้ ปน็ วันท่ีฤกษไ๑ มดํ ี” หลังจากที่บุตรมนตรกี ลําวปลอบโยนเจ๎าราชบตุ รดงั น้ี แล๎ว บตุ รมนตรีกอ็ อกไปตลาด แอบเอาเคร่อื งทองหยองออก ขายอยาํ งลบั ๆ เอาเงนิ มาใหแ๎ มํเฒาํ ไปทําอาหารอยาํ งดีเลิศมา กนิ กนั ทั้งสามคน หลังจากน้ันเมอื่ รอมาครบสบิ วนั บตุ รมนตรีก็ สํงแมํเฒาํ ไปพบนางปท๓ มาวดอี ีกเพ่ือดูวํานางจะวาํ อยาํ งไร ฝาุ ย หญิงชราหลังจากที่ถูกปรนเปรอดว๎ ยเหลา๎ ยาปลาป้งิ และอาหาร นานารสอยาํ งอ่ิมหมพี ีมันแลว๎ กม็ กี าํ ลังใจยอมชํวยเหลอื เตม็ ท่ี นางเดินทางไปหานางป๓ทมาวดอี ีกครง้ั เพือ่ เอาใจแขกทั้งสอง นางไปแล๎วมิช๎าก็กลบั มากลาํ วแกํชายท้ังสองวาํ “แมํไปมาแลว๎ และไมทํ ันได๎พูดอะไร แตนํ างกลบั เยาะเยย๎ แมวํ าํ ทําเป็นแมสํ อื่ ดี นกั นางเอามอื ที่ทาชาดมาแปะหนา๎ อกขา๎ เป็นรอยนิว้ มอื สามน้ิว ขา๎ จงึ กลบั มายงั เจา๎ พร๎อมดว๎ ยรอยนว้ิ มือของนางนี่แหละ”

เมอื่ บตุ รมนตรไี ด๎ฟง๓ และพิเคราะหด๑ ว๎ ยความฉลาดก็ ทูลเจ๎าชายใหส๎ งบพระทยั และไตรตํ รองในปริศนาของนาง ซงึ่ ตนเห็นวําไมํลล้ี บั อะไรเลย “นางต๎องการจะบอกใหท๎ ราบวาํ นางยงั ไมวํ ํางทีจ่ ะพบใครในสามวนั น้ี” บตุ รมนตรเี ฉลยปญ๓ หา อยํางมั่นใจ หลังจากน้ันอีกสามวัน พุทธิศรรี ะก็สํงหญงิ เฒาํ ไปหา นางปท๓ มาวดีอกี คราวนีน้ างป๓ทมาวดตี ๎อนรับขับสู๎เป็นอยํางดี ปรนเปรอดว๎ ยอาหารอันเอมโอชและสรุ าอยํางดี หญิงชรา เพลดิ เพลนิ อยทูํ ี่คฤหาสนต๑ ลอดวนั จนกระทั่งถงึ เวลาเยน็ นางจึง ลากลบั บ๎าน ขณะนน้ั ปรากฎเสียงอ้อื องึ ในทอ๎ งถนนหนา๎ คฤหาสน๑เสียงคนร๎องเอะอะวํา “ระวังด๎วย มชี า๎ งบา๎ หลุดจาก เสาตะลงุ ว่ิงมาทางนี้ มันกระทืบคนตายไปหลายคนแล๎ว หนีเร็ว ！” นางป๓ทมาวดไี ดย๎ ินดงั นั้นจงึ กลาํ วแกํหญิงชราวํา “แมํอยาํ ออกไปทางถนนใหญํเลย อันตรายเปลํา ๆ เราจะให๎แมนํ ่งั ใน กระเช๎าแล๎วคอํ ยหยอํ นเชอื กลงไปจากหนา๎ ตาํ งดกี วํา พอลงไป ถงึ สวนแลว๎ ก็ปีนตน๎ ไม๎ออกไปที่กําแพง แล๎วข๎ามกาํ แพง ลงไป

โดยไตลํ งตน๎ ไมอ๎ ีกต๎นหนึง่ ถงึ ทางลดั แล๎วแมํก็กลับไปบา๎ นเถดิ ” หลังจากกลาํ วดงั น้แี ล๎ว นางป๓ทมาวดกี ็ให๎หญิงชราลงไปน่งั ใน กระเชา๎ เอาเชอื กพนั แนนํ หนา แลว๎ กค็ ํอยหยํอนนางลงทาง หนา๎ ตําง เมือ่ ลงไปถึงสวนแล๎วก็ใหน๎ างทําตามท่ีบอกจนหญิง เฒาํ กลบั สบูํ า๎ นด๎วยความปลอดภยั เมื่อนางกลับมาบ๎านแลว๎ ก็ เลาํ เรอ่ื งทั้งหมดใหช๎ ายหนุํมทง้ั สองฟ๓ง บตุ รมนตรไี ด๎ฟ๓งดงั นั้นก็ กลําวแกํเจ๎าชายวํา “ความปรารถนาของพระองค๑ถึง ความสาํ เรจ็ แล๎ว เพราะฟง๓ จากถอ๎ ยคาํ แมเํ ฒาํ นี่ นางป๓ทมาวดไี ด๎ แนะหนทางใหพ๎ ระองค๑ไปสูบํ า๎ นของนางแลว๎ เพราะฉะน้ันจง เสดจ็ ไปเถดิ ไปเสียวันน้ีเลย เวลายาํ่ ค่าํ ไปตามหนทางที่นาง ช้ีแนะไวแ๎ ล๎วน่ันแหละ” เมื่อบตุ รมนตรกี ลาํ วดังนี้ เจา๎ ราชบตุ รกเ็ ดินทางไป พรอ๎ มด๎วยบุตรมนตรลี ัดเลาะมาจนถงึ แนวกําแพงบ๎านนาง ตามทหี่ ญงิ ชราบอกไว๎ ที่ตรงน้ันมีเชอื กผกู ระเช๎าหยอํ นลงมา จากหนา๎ ตําง ทข่ี อบหนา๎ ตํางแลเหน็ สาวใช๎กาํ ลงั เยย่ี ม ๆ มอง ๆ เหมอื นนางกาํ ลงั คอยหาเจ๎าชายอยํู ดังน้ันเจ๎าจงึ ลงไปนั่งใน

กระเช๎านางสาวใชส๎ องคนกช็ วํ ยกนั ชกั กระเข๎าข้นึ ไปจนถงึ หนา๎ ตาํ ง จากน้ันเจ๎าชายกเ็ สดจ็ เขา๎ ไปในปราสาทและตรงเขา๎ ไป หานางอันเปน็ ทร่ี ัก บุตรมนตรเี ห็นวาํ เสรจ็ ธุระของตนแล๎วก็ กลับทพี่ ัก สํวนเจ๎าชายเมอ่ื เข๎าไปถงึ ห๎องของนางกแ็ ลเหน็ นางนงั่ อยบํู นอาสน๑ มใี บหน๎าอนั งามปลั่งเปลงํ ดังจันทร๑เพญ็ ฉายแสง อราํ มเรอื งในราตรี นางแลเหน็ เจ๎าชายกร็ ีบลกุ จากแทนํ เขา๎ มา กอดไว๎ด๎วยความเสนหํ าอนั แผดเผาอุระใหท๎ รมานมานับเดือน เจา๎ ชายประคองนางไวด๎ ๎วยความรกั และกระทาํ วิวาหะตํอนาง ตามแบบคานธรรพววิ าห๑ (การได๎เสียกนั เองด๎วยความพอใจทัง้ ฝาุ ยชายและหญงิ ววิ าหะชนิดนี้ถอื เปน็ แบบหน่ึงท่ีถูกตอ๎ งตาม กฏหมายอยํางหนงึ่ ใน 8 ชนดิ ) เมอื่ ความปรารถนาของพระองค๑ บรรลคุ วามสาํ เรจ็ แล๎ว เจา๎ ชายกป็ ระทับอยกํู บั นางเรอ่ื ยมาโดย การลักลอบมิให๎ร๎ถู งึ ผ๎อู ่นื จนเวลาผํานไปหลายวัน

วนั หนึง่ ขณะในท่ีอยูํกบั นางในท่ีรโหฐาน เจา๎ ชาย รําลึกถงึ พระสหายได๎ จงึ กลําวแกนํ างวํา “ดกู อํ นเจ๎าผู๎เปน็ ทรี่ ัก สหายรํวมใจของข๎ากาํ ลังคอยขา๎ อยํทู ี่บ๎านแมเํ ฒํา เวลากผ็ าํ นไป หลายวันแล๎ว ข๎าคิดวําควรจะกลับไปเย่ียมเยยี นเขาบา๎ ง เพราะ เขาคอยฟง๓ ขาํ วจากข๎าอยูํ เสรจ็ ธรุ ะแลว๎ ข๎าจะกลับมาทน่ี ่อี กี ” ป๓ทมาวดโี ฉมงามได๎ฟ๓งก็นง่ิ อยูํ ไตรตํ รองด๎วยความ ฉลาดของนาง แล๎วกก็ ลาํ วแกสํ ามขี องนางวาํ “โอทาํ นผ๎เู ป็นบดี (สามี หรอื นาย) ของข๎า เมื่อพระองค๑ตรัสดังนีก้ ็ดีแลว๎ แตํขา๎ ยัง มคี วามสงสยั อยอํู ยาํ งหนง่ึ ทีจ่ ะถามวาํ กํอนหน๎าน้ขี ๎าเคยทาํ ปรศิ นาหลายอยํางตํอพระองค๑ พระองคท๑ รงตีปญ๓ หาแตกดว๎ ย ความคิดของพระองค๑เองหรอื หรอื วําบตุ รมนตรผี เ๎ู ปน็ สหาย เป็นคนคดิ ให”๎ เจ๎าราชบตุ รได๎ฟง๓ ดังน้ันกก็ ลาํ วตอบโดยความซ่อื วาํ “ขา๎ ไมไํ ดค๎ ดิ เองเลยสกั อยาํ ง แตสํ หายของขา๎ คอื บตุ รมนตรผี ูน๎ น้ั เป็นผู๎แนะนาํ ตาํ งหาก”

นางไดฟ๎ ๓งดงั นั้นก็คดิ ในใจด๎วยความลาํ้ ลึก ปกปิด ความรสู๎ ึกอนั แท๎จรงิ มิให๎ปรากฏออกนอกหนา๎ กลาํ ววาํ “พระองค๑ทําผิดเสยี แลว๎ ที่ไมํแจง๎ เรอ่ื งน้แี กํขา๎ กํอน เมือ่ เขาเป็น สหายของพระองค๑ เขาก็ควรจะเปน็ พ่ีของข๎าดว๎ ย ขา๎ ควรจะให๎ เกยี รติแกเํ ขายง่ิ กวําใคร ๆ ทงั้ หมด โดยใหข๎ องขวญั อันมีคําตาํ ง ๆ” เม่อื นางกลาํ วดังนแี้ ลว๎ ตกเวลากลางคนื นางก็สงํ เจา๎ ชายกลบั ไปโดยวธิ ีเดมิ เหมอื นขามา เจา๎ ชายก็กลบั มาหา พทุ ธศิ รรี ะและพักอยํดู ๎วยกันเปน็ เวลาหลายวัน วันหนง่ึ ราชบตุ ร กลาํ วแกบํ ตุ รมนตรีวาํ พระองคไ๑ ด๎เลําเรือ่ งการแกป๎ รศิ นาของเขา ให๎นางทราบหมดแล๎วเพอื่ ตอ๎ งการจะยกยอํ งความฉลาดของเขา สหายหนมํุ ไดฟ๎ ง๓ กต็ าํ หนิ วําเปน็ การเสยี่ งมากท่ที รงทาํ ดงั น้นั การสนทนาระหวาํ งสองชายดําเนนิ ไปจนกระทงั่ เย็นค่ํา วนั ตํอมา หลงั จากการสวดประจาํ วันเวลาเช๎าสิน้ สุดลง ก็ปรากฏวํา มสี าวใชค๎ นสนิทของนางป๓ทมาวดมี ารอพบอยูํ เอาหมากพลูมา ให๎พรอ๎ มกับอาหารซึง่ นาํ กินหลายอยําง นางถามสารทุกขส๑ กุ ดบิ

ของบตุ รมนตรตี ามธรรมเนยี ม แลว๎ มอบของกินใหแ๎ กเํ ขาและ กลาํ วแกํเจ๎าชายวาํ นางป๓ทมาวดีกําลงั คอยอยํู ขอให๎พระองค๑ เสดจ็ ไปเสวยอาหารทบี่ า๎ นของนางโดยเร็ว นางกลําวจบก็รบี ผลุนผลนั กลบั ไป บตุ รมนตรีเหน็ นางไปแลว๎ ก็กลาํ วแกํเจา๎ ชาย วํา “ข๎าแตํราชบตุ ร โปรดคอยดู ข๎าจะแสดงอะไรให๎ดสู กั อยาํ ง” กลาํ วจบกน็ ําอาหารในภาชนะนนั้ มาให๎สนุ ขั กนิ สนุ ขั กิน อาหารนั้นยงั ไมํทันหมดกล็ ม๎ ลงขาดใจตาย เจา๎ ชายแลดดู ว๎ ย ความงนุ งง ตรสั วํา “น่ีมันอะไรกัน ขา๎ ไมเํ ข๎าใจ” บตุ รมนตรจี ึงอธิบายวาํ “ความจริงก็คอื นางผูเ๎ ป็นท่ี รกั ของพระองคร๑ วู๎ ําข๎าเป็นคนมีปญ๓ ญา เพราะสามารถตีป๓ญหา ของนางออกทกุ อยําง นางจงึ สํงอาหารใสยํ าพิษมาให๎ขา๎ กิน ที่ นางทาํ เชนํ นกี้ เ็ พราะนางรักพระองค๑มากเหลือเกิน นางต๎องการ ให๎พระองคร๑ ักนางอยาํ งสุดจิตสดุ ใจ และนางเห็นวํา ตราบใดท่ี ข๎ายังมชี วี ติ อยํู ข๎าอาจเปน็ กา๎ งขวางคอนาง และอาจจะยุยง

พระองคใ๑ ห๎เหนิ หํางจากนางเม่อื ไรกไ็ ด๎ นางจงึ คิดจะฆาํ เสีย มิให๎ ข๎านําพาพระองค๑เสดจ็ กลับพระนคร แตํพระองคอ๑ ยาํ โกรธนาง เลย ทางทีด่ ขี อใหพ๎ ระองค๑เลา๎ โลมนางจนคิดหนจี ากสกุล ติดตามพระองคก๑ ลับสพูํ ระนครจะดีกวาํ ขา๎ จะเปน็ ผอู๎ อกอุบาย ดาํ เนนิ เรอื่ งนีเ้ อง” เมอ่ื บุตรมนตรีทลู ดงั นี้ เจ๎าราชบุตรก็ทรงยิม้ แยม๎ ด๎วย ความพอพระทัยตรัสวํา “เจ๎านส่ี มแล๎วทไ่ี ดช๎ ่ือวํา พทุ ธิศรรี ะ เพราะเจา๎ เป็นแหลํงของความฉลาดแท๎เทยี ว” ขณะทีเ่ จา๎ ชายกําลงั กลาํ วยกยํองพระสหายอยํูนัน้ กไ็ ด๎ ยินเสียงคนเป็นอนั มากสงํ เสยี งปรเิ ทวนาการมาจากทอ๎ งถนนวํา “โธเํ อย๐ ชาํ งกระไรราชบุตรน๎อยของพระราชามาดํวนจากไปเสีย แลว๎ ไมํควรเลย ยังเด็กอยแูํ ท๎ ๆ” บตุ รมนตรไี ดย๎ ินเสียงดังนนั้ ก็ รส๎ู ึกยินดีนกั กลาํ วแกํเจ๎าชายวํา “รบี เสด็จไปบ๎านนางเถอะ คืน น้ีเมอื่ พระองค๑อยูํกบั นาง จงพยายามให๎นางดืม่ สรุ าใหม๎ าก ให๎ นางเมาจนสน้ิ สติแนนํ ิง่ แล๎วจงเอาเหลก็ เผาไฟนาบสะโพกของ

นางเปน็ เครื่องหมายแลว๎ เกบ็ สร๎อยถนิมพิมพาภรณ๑ เครื่องประดับกายของนางมาให๎หมด จากน้ันขอให๎เสด็จกลับมา ทางเดมิ เมื่อกลบั มาบา๎ นแล๎วขา๎ จะดาํ เนินการตามแผนทีค่ ิดไว๎ ทกุ อยําง” เมือ่ บตุ รมนตรกี ลําวดังน้แี ล๎วกม็ อบเหล็กแหลมรูปตรี ศูลอันเลก็ ๆ มลี ักษณะแหลมราวกับขนหมปู ุาให๎แกํเจา๎ ชายเพื่อ ไปกระทําตามแผน เจ๎าชายรบั มาแลว๎ ทรงพจิ ารณาดูอาวุธน๎อย อันดําเป็นมันขลบั ราวกบั ตะก่ัวดํา พลางคิดวําท้งั นางป๓ทมาวดีผ๎ู เป็นท่รี กั กบั พุทธศิ รรี ะผ๎ูเป็นสหายแก๎ว ดจู ะเปน็ คนใจหนิ ดว๎ ยกนั ทั้งคไํู มมํ ใี ครเป็นรองใครจงึ ตรสั วาํ “เอาเถอะข๎าจะทาํ ตามทีเ่ จา๎ สัง่ ทุกอยาํ ง” คืนนัน้ เจา๎ ชายเสด็จไปยังคฤหาสน๑ของนางป๓ทมาวดี เพราะข้ึนช่อื วาํ เจ๎าชายยํอมจะตอ๎ งทาํ ตามคาํ แนะนาํ ของมนตรี ทฉ่ี ลาดเสมอ ณ ทนี่ ้ันพระองค๑ไดภ๎ ริ มย๑อยํูดว๎ ยนางจนเวลาคํอน คนื ปรนเปรอนางดว๎ ยสรุ า จนนางเมามายถงึ ขนาดและแนนํ ่ิง ไป เจา๎ ชายเหน็ ไดโ๎ อกาสกห็ ยิบตรศี ุลมาลนไฟแล๎วนาบลงที่ สะโพกของนางโดยนางยงั คงสลบไสลไมไํ ดส๎ ตเิ ชํนเดมิ เสรจ็ แลว๎

ทรงรวบรวมรตั นาภรณ๑ของนางใสหํ อํ ผ๎า เสด็จเร๎นพระองคล๑ ง จากหน๎าตํางในความมดื แฝงกายลดั เลาะมาถึงบ๎าน แจ๎ง เหตุการณท๑ กุ อยาํ งให๎บตุ รมนตรที ราบ ทําใหบ๎ ุตรมนตรดี ใี จท่ี แผนการประสบผลสาํ เร็จไปคร่ึงหนึ่งแลว๎ รุงํ เชา๎ บุตรมนตรีแอบไปยังสสุ านนอกเมือง พรอ๎ ม ดว๎ ยราชบุตร และเปลยี่ นเส้อื ผ๎า โดยบุตรมนตรีปลอมตนเปน็ โยคี สวํ นเจา๎ ชายปลอมเป็นสาวก เสร็จแล๎วบุตรมนตรกี ลําวแกํ เจ๎าชายวาํ “พระองคจ๑ งนาํ รตั นาวลนี ไ้ี ปเรขํ ายในตลาด แล๎วทาํ เปน็ โกงํ ราคาเสยี จนไมมํ ใี ครกล๎าแตะ จงเดินเรขํ ายไปเรอ่ื ย ๆ ทาํ ใหใ๎ คร ๆ ไดเ๎ หน็ กนั จนทว่ั และเมอ่ื ถกู ราชบรุ ุษ (ตาํ รวจ) จับ จงทาํ เปน็ ไมรํ ูอ๎ ิโหนํอิเหนตํ อบแตเํ พยี งวาํ ทาํ นโยคีอาจารย๑ของ ขา๎ สงั่ ให๎ขา๎ เอาสรอ๎ ยเสน๎ นมี้ าขาย เม่อื บตุ รมนตรีกําชบั กาํ ชาเรยี บรอ๎ ยแล๎วกส็ งํ เจา๎ ชาย ออกไปทต่ี ลาด เจา๎ ชายแกล๎งตระเวนขายสายสร๎อยมณไี ปทวั่ ตลาด ในทีส่ ดุ ก็ถกู ราชบรุ ุษจบั เพราะราชบรุ ุษไดร๎ ับแจง๎ ความ

มาวาํ เปน็ สวํ นหนึ่งของรตั นาภรณท๑ ี่โจรเอาไปจากลกู สาวเศรษฐี ผเ๎ู ปน็ ทันตแพทย๑ เมือ่ ราชบรุ ุษจับกมุ เจา๎ ชายไปแลว๎ กน็ ําไปมอบ แกตํ ลุ าการ ตุลาการแลเหน็ ราชบตุ รแตงํ กายดว๎ ยเส้ือผ๎าของ โยคี กร็ บี แสดงความเคารพและถามด๎วยความนอบนอ๎ มวาํ “ขา๎ แตํทาํ นสาธุ ทํานเอาสร๎อยมณเี ส๎นน้ีมาจากไหน ทาํ นร๎หู รือไมํวาํ สรอ๎ ยเส๎นนเี้ ป็นของธดิ าเศรษฐีใหญํ คือธิดาทันตแพทยห๑ ลวง นางทําหายไปโดยไรร๎ อํ งรอยจําไมไํ ด๎วาํ ทีไ่ หน บางทีอาจจะถกู ขโมยเม่อื คืนน้ีกไ็ ด”๎ เมื่อเจา๎ ชายผ๎ปู ลอมเปน็ สาธุได๎ฟง๓ ดังน้ันจึงตอบวาํ “ทาํ นมหาครุ ผุ ๎ูเป็นอาจารยข๑ องข๎าเป็นคนมอบใหข๎ ๎าเอง ถ๎าทาํ น อยากรู๎อะไรกจ็ งสอบถามทาํ นครุ ุเถดิ ” ตลุ าการได๎ฟ๓งก็เดนิ ทางไปทสี่ สุ าน แลเห็นบตุ รมนตรี นั่งอยูํ คดิ วําเป็นโยคจี ึงเขา๎ ไปทาํ ความเคารพและถามวํา “ข๎าแตํ ทาํ นผเู๎ จรญิ ทํานไดม๎ ุกดาวลเี สน๎ นมี้ าจากไหน ข๎าไดม๎ าจากศิษย๑ ของทาํ น”

เมอ่ื หนุมํ เจา๎ เลหํ ๑ไดฟ๎ ง๓ ก็ตอบวํา “ขา๎ เปน็ นกั บวชแสวง บญุ เดินทางทอํ งเที่ยวจารกิ แสวงบุญไปเรอื่ ย ๆ ไมมํ ีท่ีพาํ นกั ถาวร ขา๎ ชอบทํองเทย่ี วไปในไพรกวา๎ ง ออกจากปุาโน๎นเข๎าปุานี้ ตามอําเภอใจของข๎า คราวนป้ี ระเหมาะได๎เจอเรื่องตน่ื เตน๎ เขา๎ จนได๎ เมอ่ื คืนขา๎ มาพกั อยใํู นสสุ านน้ี ข๎าได๎เหน็ นางแมมํ ดจํานวน มากมาประชุมกนั ที่นี่ พวกมันคนหน่ึงนําเอาราํ งสลบไสลของ ชายองค๑หน่งึ มาด๎วย มนั เอาราํ งเปลาํ เปลือยของชายเคราะห๑ ร๎ายมาวางเป็นเครอ่ื งบชู ายัญแดอํ งคพ๑ ระไภรวะ (ผนู๎ ํากลัว หมายถึงพระศวิ ะ (อิศวร) ปางดุร๎าย) นางแมมํ ดตนหนง่ึ มี อํานาจตบะแรงกลา๎ มใิ ชนํ ๎อย แอบเขา๎ มาขโมยสร๎อยประคาํ ที่ขา๎ ใช๎ทอํ งบนํ มนตราอนั ศกั ดิส์ ิทธไิ์ ป ข๎าลมื ตาขน้ึ เห็นนางตัวดวี ิ่งหนี ไปข๎างหน๎า ข๎าโกรธมาก วง่ิ ตามไปจกิ หวั มัน กระชากสรอ๎ ย ประคําคืนมาแล๎วมัดนางไว๎ เอาตรศี ุลของข๎าลนไฟแล๎วนาบ สะโพกมัน ขา๎ หยิบสร๎อยมุกดาท่ีมนั สวมคอเอามาด๎วย แล๎ว ปลอํ ยมนั ไป ขา๎ เหน็ วํารตั นาวลนี เี้ ปน็ ของมีคาํ มิใชขํ องอนั ดาบส

พงึ เกบ็ เอาไวใ๎ ช๎สอย จึงให๎ลกู ศษิ ยข๑ ๎าเอาไปขายทตี่ ลาด เร่ืองกม็ ี เทาํ น้แี หละ เมอื่ ตุลาการไดฟ๎ ง๓ เรอื่ งราวโดยตลอดเชนํ น้นั ก็รบี กลับ เขา๎ วังทลู พระราชาให๎ทรงทราบ พระราชาไดฟ๎ ง๓ รสู๎ กึ ต่นื เต๎นไมํ น๎อยทม่ี ีเร่ืองราวดังกลําวเกดิ ข้นึ ในที่สุดทรงสรปุ เอาวํา สรอ๎ ย มุกดานัน้ ชะรอยจะเป็นเส๎นเดยี วกบั เส๎นที่หายไป พระราชาจึง สํงนางพนักงานชราที่ไวเ๎ น้ือเช่ือใจได๎คนหนึ่งไปสืบท่ีบา๎ นเศรษฐี เพ่อื ดวู ําธิดาเศรษฐผ๎นู ัน้ มีรอยรปู ตรศี ุลอยูํทส่ี ะโพกหรอื หาไมํ หญงิ เฒาํ ไปแลว๎ มชิ ๎าก็กลบั มาทูลวาํ นางป๓ทมาวดนี ั้นมรี อยรปู ตรศี ลู บนสะโพกเหน็ ไดอ๎ ยํางชัดเจน เมื่อไดฟ๎ ง๓ ดังนั้นพระราชาก็ ทรงมั่นพระทยั วํา นางป๓ทมาวดเี ปน็ แมมํ ด และเปน็ คนเดียวกบั ทฆ่ี ําพระโอรสของพระองค๑เปน็ แนแํ ท๎ ดังน้ันพระองคจ๑ ึงเสดจ็ ไปแตลํ าํ พงั เขา๎ ไปหาโยคที ่ีสสุ าน และถามวาํ พระองคค๑ วรจะ จดั การอยํางแกํนางป๓ทมาวดี โยคปี ลอมจงึ ทลู แนะนาํ ให๎เนรเทศ นางไปเสยี จากพระนคร พระราชาจงึ ออกคําสั่งใหเ๎ นรเทศนาง ไปเสยี ทาํ ให๎บิดามารดาของนางเศรา๎ โศกเพยี งชีวติ จะแตก

สลาย เมื่อนางป๓ทมาวดถี ูกขบั ไลอํ อกจากเมือง เสอ้ื ผ๎าแพร พรรณและถนมิ พมิ พาภรณข๑ องนางกถ็ กู ยึดไปหมด เหลอื แตํ ผา๎ นงํุ หมํ ปอน ๆ ผืนเดยี ว นางเข๎าไปอยูํในปาุ แตผํ ๎เู ดยี ว สน้ิ ความคดิ ท่ีจะชวํ ยเหลอื ตวั เอง นง่ั ซมึ เซาอยตูํ กเย็นบตุ รมนตรี กบั เจา๎ ชายเปล่ยี นเครือ่ งแตงํ กายนกั บวช แล๎วขี่มา๎ เขา๎ มาในปุา ตรงไปหานาง ปลอบโยนนางใหค๎ ลายโศกแล๎วเจา๎ ชายกอ็ ม๎ุ นาง ขึ้นข่มี ๎าตวั เดยี วกนั เดนิ ทางกลบั พระนครพาราณสี และ ดาํ รงชีวิตอยูํดว๎ ยกันดว๎ ยความผาสกุ สํวนเศรษฐที นั ตแพทย๑ เม่อื ธดิ าของตนจากไปแลว๎ และมไิ ด๎ยินขําวเกี่ยวกับนางอีกกค็ ิด วํานางคงถูกสัตวป๑ าุ กินส้ินชีวติ ไปแลว๎ มีความทกุ ขร๑ ะทมแสน สาหัส กต็ รอมใจตาย ตอํ มามิช๎านางผูภ๎ รยิ าก็ตายตามไปด๎วยอกี คนหนึง่ ฝุายเวตาลเมอื่ เลาํ เร่อื งจบลงแล๎ว กแ็ สรง๎ กลําวแกํ พระราชาวํา “โอ อารยบตุ ร ข๎ามีความสงสยั อยูอํ ยํางหน่ึงใน เรือ่ งท่ีเลาํ มานีว้ ํา ในกรณที ่ีบดิ ามารดาของนางป๓ทมาวดตี อ๎ ง สน้ิ ชีวิตลงไปนี้ ทรงเหน็ วําเปน็ ความผิดของใคร บตุ รมนตรี

หรือวาํ เจ๎าชาย หรือนางปท๓ มาวดกี นั แนํ โปรดทรงวินจิ ฉันให๎ขา๎ ฟ๓งหนํอยเถอะ เพราะพระองค๑กไ็ ดช๎ อ่ื วาํ เป็นยอดนกั ปราชญผ๑ ู๎ หน่งึ โอ ราชะ ถา๎ พระองคไ๑ มกํ ลําวคาํ จริงทง้ั ๆ ที่ทรงรูด๎ ีอยแํู กํ ใจแลว๎ ละก็ พระเศียรของพระองคจ๑ ะต๎องแยกออกเปน็ ร๎อย เสย่ี งแนํเทยี ว” เมอ่ื เวตาลกลาํ วดังนี้ พระราชาผเู๎ ป็นสัตยเคราะห๑ (ผ๎ู ยดึ มน่ั ในความสัตย)๑ กต็ กพระทยั เพราะความเกรงกลวั ในคํา สาป จึงตรสั วํา “โอ เวตาล เจา๎ กเ็ ป็นผ๎ชู าํ นิชาํ นาญในมายา ศาสตรท๑ ้งั ปวง เร่ืองนีย้ ากเยน็ อะไร บุคคลทง้ั สามทเ่ี จ๎าเอยํ มา นั้นขา๎ ไมํเห็นวาํ จะมีใครเปน็ ผู๎ผดิ แม๎แตคํ นเดยี ว ความผิดใน เร่ืองน้ที ัง้ หมดเปน็ ของพระราชากรรณโณตบลนัน่ ตาํ งหาก” เวตาลได๎ฟง๓ กก็ ลาํ ววํา “อะไรกัน พระราชาเปน็ ผผ๎ู ิด ด๎วยเหตใุ ด บคุ คลทัง้ สามนน่ั แหละเป็นผูก๎ ํอความผดิ เกยี่ ว เน่อื งกันท้งั สามคน ก็กานั้นเสพของสกปรกจะต๎องพลอยมี

ความผิดดว๎ ยหรอื ในเมอ่ื หงส๑น้นั มไิ ด๎กนิ ภกั ษาหารเหมือนกา แตกํ ินขา๎ วเปลือกแทน” พระราชาตรสั อธิบายวํา “วาํ ตามจริงคนทงั้ สามมไิ ด๎ ทาํ ความผดิ เลยสกั นดิ บตุ รมนตรไี มํได๎ทําผดิ เพราะส่ิงทเี่ ขาทํา ไปเปน็ เพราะเขาตอ๎ งการจะชํวยเจา๎ นายของเขา นับเปน็ หนา๎ ท่ี ท่ีเขาจะตอ๎ งทําอยูแํ ลว๎ ในฐานเสวกและสหาย สํวนนางปท๓ มาวดี และเจา๎ ราชบุตรก็มิได๎ทําผดิ อะไร เพราะทงั้ สองคนตาํ งกถ็ ูกเผา ไหม๎ดว๎ ยพษิ ศรกามเทพเชนํ เดยี วกนั สง่ิ ทพี่ วกเขากระทําไปก็ เพราะเขาตาํ งรกั กนั และทาํ ไปด๎วยความโงํเขลาตาํ งหาก จงึ ไมํ ควรถูกตําหนใิ นเรือ่ งนี้ ก็พระราชากรรโณตบลนน่ั แหละ ขาด ความรู๎ความเขา๎ ใจในนิตศิ าสตรอ๑ ันเป็นหลกั ท่ีพระเจ๎าแผนํ ดนิ ควรจะร๎ู ไมสํ บื สวนขอ๎ เท็จจรงิ ให๎ประจักษใ๑ นงานอนั เกี่ยวกบั แวนํ แคว๎นที่ตนปกครอง ไมรํ จ๎ู กั การใชจ๎ ารชนใหเ๎ ปน็ ประโยชน๑ แมใ๎ นเรอื่ งของราษฎรภายใต๎อาํ นาจของตัวเองก็ไมํร๎ู ไมมํ คี วาม เฉลยี วในเลํห๑ของทรชน ขาดความชํานิชาญในการตีวความสิ่งที่ ปรากฎแม๎งาํ ย ๆ ทก่ี ลําวมานีแ้ ล คอื ความบกพรอํ งอันควร

นบั วําเปน็ ความผดิ ของพระราชากรรโณตบลโดยแท๎ เวตาลผส๎ู งิ อยํใู นศพเมื่อไดฟ๎ ง๓ พระราชากลาํ วดังนนั้ ทราบวาํ เปน็ คําตอบที่ ถูกต๎อง แตพํ ระราชาไดล๎ มื คาํ สญั ญาทวี่ าํ จะไมพํ ูดแลว๎ จึงเปน็ โอกาสอันดที ต่ี นจะหนไี ป เวตาลกผ็ ละจากไหลขํ องพระราชา และอนั ตรธานหายไป ทาํ ให๎พระราชาตรวิ ิกรมเสนต๎องเสดจ็ เท่ยี วติดตามเพอื่ จับเอาตัวมาอกี

นทิ านเร่อื งท่ี ๒ พระราชาตริวกิ รมเสนเสดจ็ กลบั ไปทตี่ น๎ อโศกอกี คร้งั หนงึ่ เพื่อจับตัวเวตาล เมือ่ เสดจ็ ไปถงึ ทนี่ ้นั ทรงสอดสํายพระ เนตรดโู ดยรอบในความมดื อนั มีแสงไฟเรอื ง ๆ จากจิตกาธาน สอํ งมา ในที่สุดกพ็ บศพนัน้ นอนหงายอยบํู นพนื้ ดินกําลังกรนอยูํ จงึ เข๎าไปจบั ตัวศพน้ันซง่ึ มีเวตาลสงิ อยูตํ วดั ขึน้ บนบํา และรบี ดําเนนิ ไปอยาํ งรวดเรว็ เพอ่ื ไปยังทซ่ี ึ่งนดั ไวก๎ บั โยคศี านตศิ ลี เวตาลซ่ึงแขวนอยูํบนบํากเ็ ริ่มกลําวทาํ ลายความเงียบข้นึ วํา \"โอ ราชะ ภาระทพี่ ระองค๑ตอ๎ งทนแบกไว๎นีช้ ํางสาหสั สากรรจเ๑ สียจรงิ ๆ ไมํเหมาะสมแกพํ ระองค๑เลย ถ๎ากระไรขา๎ จะ เลาํ นทิ านใหฟ๎ ๓งสักเรอ่ื งหน่ึง เพื่อจะได๎ทรงเพลดิ เพลนิ ขอให๎ ทรงฟ๓งเถดิ \" บนฝ๓่งของแมนํ าํ้ ยมุนา ณ ทแี่ หงํ นนั้ เปน็ เขตคามท่ี กําหนดไวส๎ าํ หรบั พวกพราหมณ๑โดยเฉพาะ มีชอ่ื วาํ หมบํู า๎ น

พรหมสถล ในหมูํบา๎ นน้มี พี ราหมณผ๑ ู๎หนงึ่ อาศัยอยูํ มชี ่ือวํา อคั นิ สวามนิ เป็นผ๎ูทีเ่ จนจบในคัมภรี ๑พระเวททงั้ ปวง (คือคมั ภรี ๑ไตร เวท ประกอบดว๎ ยคมั ภรี ๑ฤคเวท ยชุรเวท และสามเวท ตํอมา ภายหลงั ไดเ๎ พม่ิ เขา๎ ไปอีกคมั ภรี ห๑ นงึ่ คอื อถรรพเวท จึงเรยี กวํา จตรุ เวท) พราหมณผ๑ ๎ูนีม้ บี ตุ รสาวแสนสวยผ๎หู นึ่งช่อื วํา มันทารว ดี ความงามของนางลาํ้ เลิศหาที่เปรยี บมไิ ด๎ราวกบั เปน็ ผลงานที่ พระพรหมทรงสรรค๑สร๎างข้ึน และเม่อื นางไดก๎ ําเนิดมาแลว๎ กด็ ู เหมอื นวําท๎าวธาดาเธอทรงสิ้นเยอื่ ใยในเทพอปั สรทั้งปวงโดย สนิ้ เชิง เม่อื นางเจรญิ วยั เป็นสาวแรกรนุํ น้ันปรากฏวาํ มี พราหมณ๑หนุมํ สามคนเดินทางมาจากแควน๎ กันยกุพชะ พราหมณ๑เหลาํ นีเ้ ปน็ ผ๎แู ตกฉานในศาสตรท๑ ้ังปวงเทําเทียมกนั และพราหมณแ๑ ตํละคนกม็ ุํงมาสูขํ อมันทารวดโี ฉมงามจากบดิ า ของนาง ตาํ งคนตํางกส็ าบานวําถา๎ นางแตงํ งานกบั คนอน่ื ตนก็ จะฆําตัวตาย แตํบดิ าของนางก็มิได๎ยกนางใหแ๎ กํใคร เพราะ เกรงวําถ๎ายกให๎คนหนึ่ง อีกสองคนก็จะฆาํ ตวั ตายเสยี ดังน้ัน นางจึงคงอยูํเป็นโสดเรอ่ื ยมามิได๎คดิ แตงํ งานกบั ใคร และ

พราหมณ๑ทัง้ สามกย็ ังคงพกั อยํทู นี่ นั่ เร่ือยมา ท้งั กลางวันและ กลางคนื ก็เฝูาแตมํ องดูพักตร๑ของนางอนั งามเปลํงปลัง่ ราวกับ สมบูรณจันทร๑ (พระจนั ทร๑เตม็ ดวง) ตํางกไ็ มไํ ด๎กินไมไํ ดน๎ อน ทํา ตนราวกบั นกจโกระ (นกเขาไฟ ตามนยิ ายโบราณกลําววาํ \"ยัง ชพี อยไูํ ด๎ดว๎ ยแสงจันทร๑\") ซงึ่ อาศัยแสงจนั ทร๑เปน็ อาหารฉะน้นั ตํอมานางมนั ทารวดลี ๎มปุวยเปน็ ไขอ๎ ยาํ งรุนแรง นางมิ อาจจะทนทานตํอพษิ ไขไ๎ ด๎ก็ถึงแกํความตาย พราหมณ๑หนํมุ ทั้ง สามมีความเศร๎าโศกอยาํ งยงิ่ นําราํ งอันเป็นศพของนางไปสปํู ุา ช๎า สวดให๎แกํนางด๎วยความรักและเผาศพนางทจี่ ติ กาธาน พราหมณห๑ นํุมคนหนึง่ สรา๎ งกระทอํ มนอ๎ ยข้นึ ตรงท่ใี กล๎ เอาเถ๎า ถาํ นองั คารของนางมาโปรยลงบนเตียงและนอนทับบนพ้นื เขา ยังชีพไปวนั หนง่ึ ๆ ด๎วยการถือกะลาขออาหารกินตามมตี าม เกดิ พราหมณ๑คนทสี่ องรวบรวมกระดูกของนางเอาไปท้งิ ใน แมํน้ําคงคาอันศักดิ์สทิ ธิ์ สวํ นพราหมณค๑ นทส่ี ามถอื เพศเปน็ โยคี ทอํ งเทย่ี วพเนจรไปยังดินแดนตําง ๆ

โยคีเดินทางผํานแวํนแควน๎ ตําง ๆ เรื่อยมาจนถงึ หมบูํ า๎ นแหํงหนงึ่ ช่อื วัชรโลก จงึ เขา๎ ไปภกิ ขาจารท่ีบา๎ นพราหมณ๑ ผ๎หู นึ่ง ทาํ นพราหมณ๑ได๎ต๎อนรบั เขาดว๎ ยอธั ยาศยั อันดยี งิ่ เขาจึง น่งั บรโิ ภคอาหารในบา๎ นพราหมณผ๑ ๎ูนั้น ขณะนั้นมเี สยี งทารก รอ๎ งจา๎ ขน้ึ มาและร๎องตดิ ตอํ กันไมหํ ยุด ไมมํ ใี ครจะห๎ามให๎หยุดได๎ นางพราหมณผี เ๎ู ปน็ มารดาบนั ดาลโทสะจงึ จบั ทารกขึน้ มาแล๎ว โยนโครมลงไปในกองไฟ เด็กถูกไฟเผาจนกลายเปน็ เถา๎ ถําน โยคีผู๎นงั่ กนิ อาหารอยูํเงียบ ๆ แลเห็นเหตกุ ารณโ๑ ดยตลอดก็ ตกใจ ร๎สู ึกสยดสยองจนขนหวั ลุกชนั รอ๎ งออกมาวาํ \"พุทโธํ พุทโธํเอย๐ น่ขี ๎าเขา๎ มาในบา๎ นของพราหมณร๑ ากษสหรือนี่ ขา๎ ไมํ กินอะไรแลว๎ เพราะการเสพอาหารในบา๎ นของพราหมณป๑ ศี าจ เชํนนี้เป็นบาปกรรมอยาํ งมหันตไ๑ มวํ ําจะเป็นอาหารชนิดใดก็ ตาม\" ขณะเมื่อเขากลาํ วดังน้ี พราหมณ๑ผค๎ู ฤหบดี (เจ๎าของ บ๎าน) จึงพดู วาํ

\"อยาํ ตกอกตกใจไปเลย ทาํ นจงคอยดู ขา๎ จะชบุ ชีวติ เด็กคนน้ขี ึ้นใหมํ โดยการรํายมนตร๑อันศกั ดิส์ ิทธิ์ ดสู ิ\" เม่ือกลําวดังนแ้ี ลว๎ มหาพราหมณก๑ ็เดนิ ไปหยิบคัมภีร๑ มหาเวทอันศกั ดส์ิ ทิ ธิม์ าเปดิ ออกแลว๎ สวดมนตรบ๑ ทหนงึ่ ขณะที่ สวดอยูกํ เ็ อาขี้เถา๎ โปรยลงในกองไฟ พอสวดจบลง เด็กกฟ็ น้ื คืน ชวี ิตข้นึ มาใหมํ มีลกั ษณะและองคาพยพ (อวัยวะ) เหมือนเดมิ ทกุ ประการ พราหมณ๑อาคันตกุ ะเหน็ เหตุการณเ๑ ป็นดังนัน้ ก็คอํ ย คลายใจ ลงมอื เสพอาหารตอํ ไปตามปกติ พราหมณเ๑ จ๎าของบ๎าน เมือ่ รํายมนตรเ๑ สร็จแลว๎ กเ็ อาคัมภรี ๑ไปเก็บไวท๎ ีเ่ ดมิ ลงมอื กนิ อาหารเสร็จแล๎วก็เข๎านอนในราตรี พราหมณ๑อาคนั ตกุ ะก็ กระทาํ เชนํ เดยี วกนั พอเห็นพราหมณ๑เจา๎ ของบ๎านและภรรยานอนหลบั แลว๎ โยคหี นมุํ ก็ลกุ ขึน้ คํอย ๆ ยอํ งไปทเ่ี ก็บคัมภีร๑และหยิบเอา ไป ตง้ั ใจจะเอาไปใชช๎ บุ ชีวิตให๎แกํนางมนั ทารวดผี เู๎ ป็นท่รี กั โยคี หนํมุ ออกจากบ๎านนน้ั ไปพร๎อมดว๎ ยคัมภรี ม๑ หาเวท รีบเรํง