Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore Bác Hồ với Thái Nguyên

Bác Hồ với Thái Nguyên

Published by Thư viện Trường Tiểu học Tân Bình TPHD, 2023-02-09 01:33:55

Description: Bác Hồ với Thái Nguyên

Search

Read the Text Version

chuyÓn c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc khi cÇn thiÕt\"1. Th¸ng 11-1946, Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt, do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch, chuyªn lo viÖc chän ®Þa ®iÓm an toµn ®Ó ®Æt c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. Th¸ng 12-1946, sau mét thêi gian kh¶o s¸t thùc tÕ, §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt ®· quyÕt ®Þnh chän c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Vâ Nhai, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn), nam Chî §ån (B¾c K¹n) vµ S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang), trong ®ã trung t©m lµ §Þnh Hãa, nam Chî §ån, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Tõ sau ngµy toµn quèc kh¸ng chiÕn ®Õn cuèi th¸ng 3 ®Çu th¸ng 4-1947, c¸c c¬ quan §¶ng, Nhµ n­íc, qu©n ®éi, MÆt trËn, c¸c c¬ quan kinh tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc, v.v., ®· lÇn l­ît lªn ®ãng t¹i nhiÒu ®Þa ®iÓm ë §Þnh Hãa còng nh­ c¸c n¬i kh¸c thuéc An toµn khu Trung ­¬ng trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. T¹i §Þnh Hãa, c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh ®ãng ë Nµ Mßn (Phó §×nh), Phông HiÓn (§iÒm MÆc)... C¬ quan ChÝnh phñ vµ n¬i lµm viÖc cña Phã Thñ t­íng Ph¹m V¨n §ång ë ThÈm Kh¶m, ThÈm Gi¹c (Phó §×nh). Bé Quèc phßng - Tæng ChØ huy qu©n ®éi vµ §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p ë t¹i xãm §ång Chua (Thanh §Þnh), xãm Gèc Hång (Quy Kú), xãm B¶o Biªn (B¶o Linh), xãm KhÈu HÊu, KhÈu Trµng (§iÒm MÆc). Bé Tæng tham m­u ®ãng t¹i §ång ___________ 1. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p: Nh÷ng n¨m th¸ng kh«ng thÓ nµo quªn, Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 1974, tr.403. 79

§au (§Þnh Biªn), Phó §×nh, Quý Kú, B×nh Yªn, Qu¶ng N¹p. X­ëng qu©n giíi ®­îc x©y dùng ë Trung L­¬ng, §Þnh Biªn, §ång ThÞnh. Tr­êng NguyÔn ¸i Quèc ë B×nh Thµnh, B¸o Sù thËt ë B¶o C­êng. Nh÷ng ®Þa ®iÓm ë §Þnh Hãa ®­îc chän lµm n¬i ë, lµm viÖc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh­: §iÒm MÆc (20-5-1947 - 11-9-1947), Phó §×nh (20-11 - 28-11-1947 vµ 12-5 - 1-6- 1949), v.v..1. Nh­ vËy, tõ th¸ng 3-1947 ®Õn 1954, §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) trë thµnh mét trong nh÷ng An toµn khu Trung ­¬ng quan träng trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. N¬i ®©y Hå ChÝ Minh vµ c¬ quan ®Çu n·o cuéc kh¸ng chiÕn ë, lµm viÖc vµ l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña c¶ n­íc ®Õn th¾ng lîi. 2. C¬ së ®Ó chän §Þnh Hãa lµm n¬i x©y dùng an toµn khu a) §Þnh Hãa lµ mét trong nh÷ng ®Þa bµn chiÕn l­îc hiÓm yÕu cña Th¸i Nguyªn vµ ViÖt B¾c §Þnh Hãa lµ mét huyÖn miÒn nói, n»m vÒ phÝa t©y b¾c tØnh Th¸i Nguyªn, cã diÖn tÝch tù nhiªn gÇn 500km2. PhÝa b¾c gi¸p Chî §ån vµ B¹ch Th«ng (B¾c K¹n), phÝa ®«ng nam gi¸p Phó L­¬ng, §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn), phÝa t©y gi¸p S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n (Tuyªn Quang). §Þa h×nh §Þnh Hãa kh¸ phøc t¹p vµ hiÓm trë. PhÇn phÝa b¾c huyÖn lµ vïng nói cao, ®é dèc kh¸ lín, phÇn phÝa nam huyÖn lµ vïng ®åi nói xen ___________ 1. LÞch sö §¶ng bé §Þnh Hãa, HuyÖn ñy §Þnh Hãa xuÊt b¶n. 80

kÏ. Rõng vµ ®Êt rõng chiÕm gÇn 90% diÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn. Cßn l¹i lµ ®Êt cã thÓ canh t¸c ®­îc. Rõng nói §Þnh Hãa cã nhiÒu lo¹i l©m thæ s¶n, mu«ng thó, c©y d­îc liÖu quý. §Êt ®ai §Þnh Hãa cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¸c c©y l­¬ng thùc, thùc phÈm (chÌ, l¹c, ®Ëu, ng«, s¾n...) vµ ch¨n nu«i ph¸t triÓn c¸c ®µn tr©u, bß, lîn, gµ. §©y lµ c¬ së thuËn lîi cña kinh tÕ tù tóc tù cÊp - mét ®iÓm quan träng trong x©y dùng c¨n cø ®Þa. S«ng suèi trong huyÖn rÊt nhiÒu nh­ng nhá, mïa m­a n­íc lò d©ng cao ®ét ngét, ch¶y xiÕt, mïa kh« hanh Ýt n­íc th­êng g©y ra h¹n h¸n dµi ngµy. §Þnh Hãa n»m xa ®­êng quèc lé, d­íi thêi thùc d©n, phong kiÕn ®­êng giao th«ng trong huyÖn kh«ng ph¸t triÓn. Víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn nh­ vËy, t¹o thµnh thÕ \"thiªn hiÓm\" ng¨n c¶n sù tiÕn c«ng vµ ®ãng gi÷ cña qu©n giÆc. Ng­îc l¹i, §Þnh Hãa l¹i lµ ®Þa bµn cã nhiÒu thuËn lîi ®Ó ta x©y dùng thµnh c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn vµ An toµn khu cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng ®Çu n·o cuéc kh¸ng chiÕn. N¬i ®©y cã ®iÒu kiÖn tèt ®Ó b¶o vÖ an toµn, bÝ mËt cho c¸c c¸n bé, lùc l­îng vò trang vµ c¸c c¬ quan kh¸ng chiÕn cña ta. Khi ®Þch tÊn c«ng, ta cã thÓ ®¸nh gi÷, khi khã kh¨n, ta cã thÓ di chuyÓn lùc l­îng, kho tµng vµ c¬ quan mét c¸ch nhanh chãng, c¬ ®éng táa ®i c¸c vïng xung quanh. Tõ §Þnh Hãa cã thÓ liªn l¹c víi c¸c ®Þa ph­¬ng trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, víi c¸c chiÕn khu vµ víi Hµ Néi, víi c¸c tØnh miÒn xu«i vµ c¶ n­íc. §iÒu kiÖn ®ã lµm cho viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh vµ viÖc chØ ®¹o cña Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng §¶ng ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc ®­îc thuËn lîi. 81

b) Nh©n d©n §Þnh Hãa cã truyÒn thèng yªu n­íc vµ c¸ch m¹ng Tõ l©u ®êi, nh©n d©n §Þnh Hãa gåm c¸c d©n téc Tµy, Kinh, Nïng, Dao, Cao Lan, S¸n ChØ ®· cã truyÒn thèng yªu n­íc, ®oµn kÕt anh dòng c¶i t¹o thiªn nhiªn, ®Êu tranh chèng ®Õ quèc, phong kiÕn vµ x©y dùng b¶o vÖ quª h­¬ng ®Êt n­íc. KÓ tõ thêi dùng n­íc, nh©n d©n c¸c d©n téc §Þnh Hãa liªn tôc næi dËy, gãp phÇn cïng nh©n d©n c¶ n­íc ®¸nh b¹i c¸c thÕ lùc phong kiÕn x©m l­îc ph­¬ng B¾c. Nöa ®Çu thÕ kû XIX, nh©n d©n §Þnh Hãa anh dòng næi dËy khëi nghÜa chèng l¹i triÒu ®×nh phong kiÕn nhµ NguyÔn. Tiªu biÓu lµ n¨m 1833, ®«ng ®¶o nh©n d©n §Þnh Hãa ®· h­ëng øng cuéc khëi nghÜa do N«ng V¨n V©n l·nh ®¹o ®¸nh chiÕm thµnh Th¸i Nguyªn lµm cho quan qu©n triÒu ®×nh nhµ NguyÔn khèn ®èn. Nh©n d©n §Þnh Hãa kh«ng chØ ph¶i ®Êu tranh chèng ¸ch ¸p bøc bãc lét cña giai cÊp thèng trÞ phong kiÕn nhµ NguyÔn mµ cßn ph¶i ®Êu tranh chèng l¹i n¹n c­íp vµ bän thæ phØ Trung Quèc trµn sang. Tõ n¨m 1889, thùc d©n Ph¸p ®¸nh chiÕm §Þnh Hãa - nh©n d©n §Þnh Hãa liªn tiÕp næi dËy cïng nh©n d©n trong tØnh vµ c¶ n­íc chèng Ph¸p x©m l­îc vµ tay sai cña chóng. Lóc ®Çu nh©n d©n trong huyÖn tÝch cùc h­ëng øng cuéc næi dËy chèng Ph¸p do L­¬ng Tam Kú khëi x­íng. Nh­ng khi L­¬ng Tam Kú ®Çu hµng Ph¸p, nhiÒu ng­êi ®· bÝ mËt gia nhËp c¸c to¸n nghÜa qu©n chèng Ph¸p (1909-1912). Nh©n d©n §Þnh Hãa tham gia ®«ng ®¶o trong lùc l­îng nghÜa qu©n Hoµng Hoa Th¸m, chiÕn ®Êu rÊt dòng c¶m, tiªu diÖt nhiÒu 82

sinh lùc ®Þch, nh­ trËn ®¸nh ngµy 1-4-1912 trªn ®o¹n ®­êng Chî Chu - Qu¶ng N¹p, ngµy 13-9-1912 trªn ®­êng Chî Chu - Chî Míi, lµm cho qu©n thï khiÕp sî. Th¸ng 8-1922, ®­îc sù hç trî cña nh©n d©n vµ binh lÝnh yªu n­íc, tï nh©n næi dËy ph¸ nhµ lao Chî Chu, c­íp vò khÝ diÖt ®Þch, tÊn c«ng nhµ b­u ®iÖn Chî Chu, råi nghÜa qu©n rót vµo rõng tiÕp tôc chèng Ph¸p. Thùc d©n Ph¸p chiÕm ®ãng §Þnh Hãa, thiÕt lËp ¸ch thèng trÞ, bãc lét hµ kh¾c, ®µn ¸p khñng bè d· man c¸c phong trµo kh¸ng chiÕn, nh­ng chóng kh«ng dËp t¾t ®­îc tinh thÇn yªu n­íc, chèng x©m l­îc cña nh©n d©n. Sau ngµy §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam thµnh lËp, nh©n d©n §Þnh Hãa ®Êu tranh ngoan c­êng d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. Tõ 1933-1935, §Þnh Hãa ®· cã 2 ®¶ng viªn ho¹t ®éng. Tõ 1936-1939, phong trµo ®Êu tranh ®ßi quyÒn d©n sinh, d©n chñ ë §Þnh Hãa dÇn dÇn ph¸t triÓn thªm s«i næi, thu ®­îc kÕt qu¶. Qua ®ã c¬ së quÇn chóng c¸ch m¹ng ®­îc h×nh thµnh ë Qu¸n V­¬ng, B¶o C­êng. Tõ n¨m 1940, phong trµo c¸ch m¹ng §Þnh Hãa cã sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña Trung ­¬ng. §Æc biÖt, sau cuéc khëi nghÜa B¾c S¬n (9-1940) mét sè tæ chøc cøu quèc ®· liªn l¹c víi c¸c c¸n bé vµ c¬ së c¸ch m¹ng ®Þa ph­¬ng, tuyªn truyÒn vËn ®éng quÇn chóng, ph¸t triÓn c¬ së, lùc l­îng c¸ch m¹ng. DÇn dÇn §Þnh Hãa ®­îc x©y dùng thµnh c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. Tõ nh÷ng n¨m 1942-1944, nh©n d©n trong huyÖn ®· gia nhËp c¸c tæ chøc cøu quèc cña MÆt trËn ViÖt Minh ngµy cµng ®«ng. Sau ngµy NhËt ®¶o chÝnh Ph¸p, phong trµo kh¸ng NhËt, cøu n­íc ë §Þnh Hãa ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Ngµy 28-3-1945, chÝnh quyÒn ®Þch bÞ thñ tiªu, chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®­îc 83

thµnh lËp t¹i §Þnh Hãa. Th¸ng 6-1945 cïng víi c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c trong tØnh vµ khu ViÖt B¾c, §Þnh Hãa trë thµnh Khu gi¶i phãng, gãp phÇn xøng ®¸ng vµo th¾ng lîi cña cuéc Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn trong c¶ n­íc. Nh­ vËy, c¸n bé vµ nh©n d©n §Þnh Hãa kh«ng chØ cã truyÒn thèng yªu n­íc, c¸ch m¹ng mµ cßn cã nh÷ng kinh nghiÖm quý trong viÖc ®Êu tranh, x©y dùng, b¶o vÖ c¨n cø ®Þa Trung ­¬ng thêi kú vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. c) §¶ng bé vµ nh©n d©n §Þnh Hãa sau h¬n mét n¨m C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng ®· cã b­íc tr­ëng thµnh lín c¶ vÒ gi¸c ngé chÝnh trÞ, tr×nh ®é tæ chøc vµ lßng tin vµo §¶ng vµ ChÝnh phñ Hå ChÝ Minh Tõ sau ngµy 2-9-1945 ®Õn n¨m 1947, c¬ së vµ phong trµo c¸ch m¹ng ë §Þnh Hãa ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §¶ng bé huyÖn ®­îc x©y dùng vµ cñng cè v÷ng m¹nh, sè ®¶ng viªn t¨ng nhanh, nhÊt lµ sau ®ît ph¸t triÓn §¶ng \"Líp Th¸ng T¸m\". §Çu th¸ng 9-1947, sè ®¶ng viªn cña huyÖn ®· t¨ng lªn gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1946. C¸c tæ chøc ®oµn thÓ ph¸t triÓn réng r·i, thu hót ®«ng ®¶o mäi tÇng líp trong nh©n d©n §Þnh Hãa, ®Êu tranh x©y dùng vµ b¶o vÖ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng. Phong trµo t¨ng gia s¶n xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm ®Ó kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc ®· ph¸t triÓn s«i næi, m¹nh mÏ trong toµn huyÖn vµ thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶, hµng ngµn ng­êi d©n ®­îc tho¸t n¹n mï ch÷, l¹c hËu, cã ®iÒu kiÖn tham gia x©y dùng, b¶o vÖ chÕ ®é míi. Lùc l­îng vò trang ®Þa ph­¬ng ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh. VÒ tr×nh ®é chÝnh trÞ, tæ chøc, kû luËt chiÕn ®Êu vµ trang bÞ cña bé ®éi ®Þa ph­¬ng, d©n qu©n, du kÝch trong 84

huyÖn ®­îc n©ng lªn. Kh¾p n¬i tõ thÞ trÊn ®Õn b¶n lµng xa x«i hÎo l¸nh, phong trµo rÌn luyÖn qu©n sù ®­îc dÊy lªn s«i næi. HÇu hÕt nam, n÷ c¸c d©n téc trong ®é tuæi quy ®Þnh, ®Òu tù nguyÖn tham gia d©n qu©n. Lùc l­îng vò trang trong huyÖn v÷ng m¹nh lµ lùc l­îng nßng cèt b¶o vÖ nh©n d©n, b¶o vÖ c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña ta. §Þnh Hãa còng nh­ mét sè huyÖn trong tØnh Th¸i Nguyªn, B¾c K¹n, Tuyªn Quang cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè thiªn thêi ®Þa lîi, nh©n hßa vµ vèn lµ c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng v÷ng ch¾c tõ tr­íc, nªn víi tÇm nh×n chiÕn l­îc, Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng §¶ng ®· chän §Þnh Hãa lµ n¬i x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. §©y lµ mét b»ng chøng nãi lªn sù lùa chän ®óng ®¾n, s¸ng suèt, khoa häc cña Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta. 85

Chän §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) lµm An toµn khu cña Trung ­¬ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p mét tÇm nh×n chiÕn l­îc ®óng ®¾n cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh TS. Hoµng Ngäc La* An toµn khu cña Trung ­¬ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn trªn ®Þa bµn thuéc c¸c huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n), §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang), trong ®ã, §Þnh Hãa lµ trung t©m. Trong hÖ thèng c¸c quÇn thÓ di tÝch n»m ë ba tØnh nãi trªn, An toµn khu huyÖn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) chiÕm phÇn lín, tíi 72 ®iÓm di tÝch ®· ®­îc x¸c ®Þnh n»m trªn 21 x· cña huyÖn. Nh©n d©n c¸c d©n téc §Þnh Hãa nãi riªng, Th¸i Nguyªn nãi chung cã vinh dù ®­îc Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lùa chän quª h­¬ng m×nh lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng ®Ó l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc. Tõ An toµn khu ___________ * Tr­êng §¹i häc Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 86

ë §Þnh Hãa, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cã nhiÒu quyÕt ®Þnh quan träng ®­a cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc tõng b­íc tiÕn lªn giµnh nhiÒu th¾ng lîi to lín trªn c¸c mÆt ®Ó cuèi cïng lµm nªn chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ chÊn ®éng ®Þa cÇu, kÕt thóc chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ can thiÖp Mü ®Çy hy sinh gian khæ, song hÕt søc vÎ vang cña d©n téc ta. Sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, ©m m­u x©m l­îc trë l¹i n­íc ta lÇn thø hai cña thùc d©n Ph¸p ®· lé râ. Ngµy 23-9-1945, nh©n d©n Nam Bé ®· ph¶i ®øng lªn kh¸ng chiÕn. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi nh·n quan s¸ng suèt vµ tÇm nh×n chiÕn l­îc ®· ý thøc ®­îc r»ng cÇn ph¶i cñng cè c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ViÖt B¾c lµm c¨n cø kh¸ng chiÕn l©u dµi cña d©n téc. V× thÕ ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång theo sù ph©n c«ng cña Ng­êi ®· ë l¹i cïng mét sè c¸n bé cñng cè c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. Cuèi th¸ng 10-1946, ®ång chÝ Nguyªn L­¬ng B»ng ®­îc giao nhiÖm vô trë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ nh÷ng ®Þa ®iÓm lµm n¬i x©y dùng c¨n cø kh¸ng chiÕn, n¬i lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ trong tr­êng hîp ph¶i rêi khái Thñ ®« Hµ Néi khi cuéc kh¸ng chiÕn bïng næ. Trong sè nh÷ng ®Þa ph­¬ng ®­îc lùa chän cã nhiÒu ®Þa ®iÓm n»m trªn nhiÒu x· ë §Þnh Hãa. Th¸ng 11-1946, Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch chuyªn lo viÖc nghiªn cøu, vËn chuyÓn vµ chän ®Þa ®iÓm an toµn cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. Mét sè ®Þa ®iÓm n»m s©u trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn §Þnh Hãa, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån ®­îc chän lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Thùc hiÖn chØ thÞ cña Trung 87

­¬ng, tØnh Th¸i Nguyªn ®· cö nhiÒu c¸n bé xuèng c¸c x· ë §Þnh Hãa tæ chøc, ®éng viªn nh©n d©n thÊu suèt ®­êng lèi, chñ tr­¬ng x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Tõ ®Çu n¨m 1947, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ... theo chñ tr­¬ng cña Trung ­¬ng §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhanh chãng vËn chuyÓn ®å ®oµn, m¸y mãc, l­¬ng thùc, thùc phÈm... lªn ViÖt B¾c, ®Õn nh÷ng n¬i an toµn. Ngµy 20-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã mÆt ë An toµn khu §Þnh Hãa. Trong thêi gian kh¸ng chiÕn Ng­êi ®· tõng sèng vµ lµm viÖc t¹i nhiÒu ®Þa ®iÓm ë §Þnh Hãa nh­ §iÒm MÆc, Khu«n T¸t, Nµ Läm, B¶n §Ìo (Phó §×nh). §Ó b¶o ®¶m tuyÖt ®èi an toµn vµ còng do nhu cÇu c«ng viÖc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng nh­ nhiÒu ®ång chÝ l·nh ®¹o kh¸c trong c¸c c¬ quan Trung ­¬ng kh«ng ë l©u t¹i mét n¬i, nhiÒu nhÊt còng chØ vµi th¸ng, mµ th­êng thay ®æi n¬i ë. Víi nhiÒu lèi mßn ®i l¹i gi÷a c¸c vïng hÕt søc kÝn ®¸o, thuËn tiÖn, khi th× Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë §Þnh Hãa, cã lóc Ng­êi l¹i sang S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, cã khi l¹i lªn Chî §ån... C¸c ®Þa ®iÓm ®­îc chän lµm n¬i ë vµ n¬i lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng, nhÊt lµ chç ë cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh n»m trªn ®Þa bµn cña c¸c huyÖn trong khu An toµn khu tiÕp gi¸p nhau cã chung d·y nói Hång, t¹o nªn mét thÕ liªn hoµn, hÕt søc c¬ ®éng. §ã còng chÝnh lµ c¸ch lùa chän n¬i x©y dùng An toµn khu hÕt søc ®éc ®¸o cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, §¶ng ta ®· tõng lËp An toµn khu cña Trung ­¬ng vµ Xø ñy B¾c Kú ë vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi vµ vïng ®Êt «m lÊy s«ng CÇu thuéc ®Þa phËn HiÖp Hßa (B¾c Giang), Phæ Yªn, Phó B×nh (Th¸i Nguyªn), gãp phÇn quan träng vµo th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. 88

Trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, khi mµ môc tiªu tÊn c«ng cña kÎ thï nh»m th¼ng vµo c¬ quan ®Çu n·o cña ViÖt Minh, th× chóng ta kh«ng thÓ m¹o hiÓm ®Æt c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn ngay s¸t n¸ch kÎ thï. C¸c c¬ quan Trung ­¬ng ph¶i rêi Thñ ®« vµ ngo¹i thµnh Hµ Néi lªn ViÖt B¾c, c¸i n«i cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m lµ mét chñ tr­¬ng hÕt søc ®óng ®¾n cña Hå ChÝ Minh. Sau chuyÕn ®i Thanh Hãa cña Ng­êi th¸ng 2-1947, Ng­êi ®· quyÕt ®Þnh chän ViÖt B¾c lµm chiÕn khu. ViÖc chän §Þnh Hãa vµ nh÷ng vïng tiÕp gi¸p víi §Þnh Hãa thuéc ®Þa phËn c¸c huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang) lµm an toµn khu, kh«ng ph¶i lµ mét viÖc lµm ngÉu nhiªn, mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ, tøc thêi mµ lµ mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, s¸ng suèt, thÓ hiÖn tÇm nh×n chiÕn l­îc cña §¶ng ta vµ Hå ChÝ Minh. §Þa bµn chiÕn l­îc nãi trªn ®· ®­îc Hå ChÝ Minh chó ý tõ cuèi n¨m 1940, khi Ng­êi cßn ho¹t ®éng ë TÜnh T©y (Trung Quèc). T×m hiÓu vÒ Cao B»ng, Ng­êi ®¸nh gi¸ cao vÞ trÝ Cao B»ng trong c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Ng­êi nãi: \"C¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín lao cho c¸ch m¹ng n­íc ta. Cao B»ng cã phong trµo tèt tõ tr­íc, l¹i kÒ s¸t biªn giíi, lÊy ®ã lµm s¬ së liªn l¹c quèc tÕ rÊt thuËn lîi\". Nh­ng ®ång thêi Ng­êi nhÊn m¹nh: \"Tõ Cao B»ng cßn ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a míi cã thÓ tiÕp xóc víi toµn quèc ®­îc. Cã nèi phong trµo ®­îc víi Th¸i Nguyªn vµ toµn quèc th× khi ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n cã thÓ gi÷\". 89

Chñ tr­¬ng trªn thÓ hiÖn tÇm cao trÝ tuÖ Hå ChÝ Minh trong sù lùa chän Cao B»ng lµm n¬i x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, n¬i ®Æt ch©n ®Çu tiªn cña Ng­êi khi vÒ n­íc trùc tiÕp chØ ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam, ®ång thêi thÓ hiÖn tÇm nh×n chiÕn l­îc cña Ng­êi vÒ vÞ trÝ c¸c tØnh B¾c K¹n, Th¸i Nguyªn vµ Tuyªn Quang ®èi víi th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m còng nh­ trong cuéc ®Êu tranh b¶o vÖ nÒn ®éc lËp cña d©n téc khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng. VÒ n­íc, Ng­êi trùc tiÕp chØ ®¹o x©y dùng c¨n cø ®Þa Cao B»ng, chñ tr­¬ng Nam tiÕn xuèng B¾c K¹n. Cho tíi mïa hÌ n¨m 1942, tõ Nguyªn B×nh (Cao B»ng), c¸n bé Nam tiÕn ®· xuèng x©y dùng nh÷ng c¬ së ViÖt Minh ®Çu tiªn ë Ng©n S¬n (B¾c K¹n). Trong khi ®ã ë phÝa nam ViÖt B¾c, Cøu quèc qu©n tõ c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai ®· tiÕn sang x©y dùng c¸c c¬ së ViÖt Minh trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn §¹i Tõ, §Þnh Hãa vµ khu vùc nói Hång. TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng: \"tõ Cao B»ng ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn\" cña Hå ChÝ Minh, n¨m 1943 phong trµo Nam tiÕn do ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p chØ huy víi 19 ®éi xung phong Nam tiÕn ®· giµnh nhiÒu th¾ng lîi quan träng, hÇu kh¾p c¸c huyÖn Ng©n S¬n, Chî R·, Chî §ån vµ vïng s©u B¹ch Th«ng ®· cã c¬ së vµ phong trµo ViÖt Minh. B­íc ph¸t triÓn cña lùc l­îng c¸ch m¹ng ë ViÖt B¾c ®Õn cuèi n¨m 1943 ch¼ng nh÷ng ®· ®¸nh th«ng hai trung t©m c¨n cø ®Þa Cao B»ng víi B¾c S¬n - Vò Nhai, qua Th¸i Nguyªn liªn l¹c ®­îc víi phong trµo c¸ch m¹ng miÒn xu«i, mµ cßn h×nh thµnh thªm mét trung t©m c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ë khu vùc phÝa nam trªn ®Þa bµn tiÕp gi¸p ba tØnh B¾c K¹n - Th¸i Nguyªn - Tuyªn Quang. §ã lµ trung t©m §Þnh Hãa - Chî §ån - 90

S¬n D­¬ng - Yªn S¬n. §©y còng chÝnh lµ trung t©m cña Khu gi¶i phãng víi “Thñ ®« T©n Trµo” ra ®êi trong cao trµo chèng NhËt, cøu n­íc theo chñ tr­¬ng cña Hå ChÝ Minh. Trong cao trµo kh¸ng NhËt, cøu n­íc tiÕn tíi Tæng khëi nghÜa, trung t©m c¸ch m¹ng §Þnh Hãa - Chî §ån - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n ®­îc cñng cè h¬n bao giê hÕt. Tõ cuèi th¸ng 5-1945, T©n Trµo (S¬n D­¬ng, Tuyªn Quang) trë thµnh ®¹i b¶n doanh - n¬i lµm viÖc cña Hå ChÝ Minh trùc tiÕp chuÈn bÞ vµ l·nh ®¹o cuéc Tæng khëi nghÜa khi thêi c¬ ®Õn. Vµo thêi ®iÓm nµy - thêi ®iÓm mµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam s¾p tiÕn nh÷ng b­íc nh¶y vät vÜ ®¹i - trung t©m c¨n cø §Þnh Hãa - Chî §ån - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n d­íi sù l·nh ®¹o cña ñy ban chØ huy l©m thêi Khu gi¶i phãng do Hå ChÝ Minh lµ Chñ tÞch ph¸t triÓn m¹nh vÒ mäi mÆt: chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc. Trung t©m gi÷ vai trß hÕt søc quan träng võa nèi liÒn víi c¨n cø Cao B»ng, B¾c S¬n - Vò Nhai, th«ng ra biªn giíi ViÖt Trung, võa thuËn lîi liªn l¹c vµ l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng c¶ n­íc. NhiÒu ho¹t ®éng, mµ quan träng nhÊt lµ Héi nghÞ toµn quèc cña §¶ng vµ §¹i héi Quèc d©n quyÕt ®Þnh Tæng khëi nghÜa th¾ng lîi trong c¶ n­íc, ®· diÔn ra ë T©n Trµo. Ngay sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ë ViÖt B¾c nãi chung, trung t©m c¨n cø ®Þa vïng §Þnh Hãa - Chî §ån - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n tiÕp tôc ®­îc cñng cè toµn diÖn. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh lÊy vïng nµy ®Ó x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng trong suèt nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Chän n¬i ®©y lµm an toµn khu, 91

v× ë ®©y ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn: \"Thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa\", \"TiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\". §©y lµ mét ®Þa bµn hÕt søc c¬ ®éng, võa thuËn lîi trong viÖc liªn l¹c, l·nh ®¹o kÞp thêi cuéc kh¸ng chiÕn c¶ n­íc, võa dÔ dµng thùc hiÖn c¸c mèi quan hÖ th«ng th­¬ng quèc tÕ, tranh thñ sù ®ång t×nh ñng hé cña nh©n d©n vµ c¸ch m¹ng Trung Quèc, cña c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, d©n chñ nh©n d©n vµ c¸c lùc l­îng tiÕn bé trªn thÕ giíi ®èi víi cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc vµ v× hßa b×nh thÕ giíi cña nh©n d©n ta. Trong hÖ thèng An toµn khu cña Trung ­¬ng ®ãng ë c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn ViÖt B¾c th× An toµn khu §Þnh Hãa gi÷ vai trß hÕt søc to lín. XÐt vÒ mÆt ®Þa thÕ, hÇu hÕt c¸c x· ë §Þnh Hãa ®Òu cã nói non hiÓm trë bao bäc, t¹o thµnh nh÷ng thung lòng lßng ch¶o, lßng m¸ng kÝn ®¸o, cã t¸c dông võa che giÊu lùc l­îng, võa ng¨n c¶n sù tiÕn c«ng cña qu©n thï. §ã cßn lµ mét ®Þa bµn hÕt søc c¬ ®éng - mét trong nh÷ng yÕu tè ®Æc biÖt quan träng trong x©y dùng an toµn khu. PhÝa b¾c §Þnh Hãa gi¸p B¹ch Th«ng, Chî §ån (B¾c K¹n), phÝa t©y gi¸p S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang), phÝa nam gi¸p §¹i Tõ, phÝa ®«ng gi¸p Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn). Trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, ngoµi con ®­êng lín tõ km 31 quèc lé 3 ®i Chî Chu, ®Ó råi theo ®­êng nhá lªn Chî §ån vµ tõ Qu¸n Vu«ng (§Þnh Hãa) ®i Phó Minh (§¹i Tõ), §Þnh Hãa cßn cã hµng tr¨m lèi mßn kh¸c nèi th«ng c¸c x· trong huyÖn vµ liªn huyÖn, liªn tØnh, ®¸ng chó ý nhÊt lµ nh÷ng con ®­êng mßn ®i tõ §Þnh Hãa ®Õn nh÷ng c¬ së ®Æt An toµn khu cña Trung ­¬ng ë ®ã nh­ ®­êng lªn phÝa nam Chî §ån, v­ît ®Ìo De, nói Hång sang T©n Trµo (S¬n D­¬ng)... 92

§Þnh Hãa lµ huyÖn vïng s©u cña tØnh Th¸i Nguyªn, song kh«ng c¸ch qu¸ xa c¸c trôc ®­êng giao th«ng vµ trung t©m tØnh lþ, t­¬ng ®èi gÇn Hµ Néi h¬n so víi nh÷ng ®Þa ph­¬ng kh¸c ë ViÖt B¾c. YÕu tè nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®i l¹i, vËn chuyÓn hµng hãa, n¾m b¾t t×nh h×nh. Lµ huyÖn miÒn nói, §Þnh Hãa lµ n¬i sinh sèng cña ®ång bµo c¸c d©n téc nh­ Tµy, Nïng, Dao, Kinh, Cao Lan... §ång bµo vèn cã truyÒn thèng cÇn cï trong lao ®éng, hÕt søc th­¬ng yªu gióp ®ì nhau trong mäi c«ng viÖc, giµu lßng yªu n­íc, cã truyÒn thèng ®Êu tranh, c¸ch m¹ng vÎ vang qua c¸c thêi kú lÞch sö, nhÊt lµ trong cuéc vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. NhiÒu c¬ së ViÖt Minh ë ®©y ®­îc x©y dùng tõ n¨m 1942 vµ ph¸t triÓn m¹nh trong nh÷ng n¨m 1943-1944... Trong cao trµo chèng NhËt cøu n­íc, §Þnh Hãa lµ mét trong nh÷ng huyÖn giµnh chÝnh quyÒn sím (26-3-1945). C¸c tæ chøc c¬ së ®¶ng còng tõng b­íc ®­îc x©y dùng, ®Õn th¸ng 6- 1946, §Þnh Hãa ®· cã gÇn 100 ®¶ng viªn, Ban ChÊp hµnh §¶ng bé l©m thêi huyÖn còng ®­îc thµnh lËp. §Þnh Hãa cßn lµ n¬i cã nÒn kinh tÕ tù tóc, tù cÊp cao. kinh tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng æn ®Þnh, ®ång bµo nhiÖt t×nh ®ãng gãp l­¬ng thùc, thùc phÈm gi¶i quyÕt hËu cÇn t¹i chç cho c¸ch m¹ng vµ cho kh¸ng chiÕn. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó §¶ng ta vµ Hå ChÝ Minh chän §Þnh Hãa lµm an toµn khu. C¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng, Bé Tæng tham m­u..., Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh, c¸c ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p... ®· tõng sèng vµ lµm viÖc ë An toµn khu §Þnh Hãa. 93

Chän §Þnh Hãa lµm An toµn khu cña Trung ­¬ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p thÓ hiÖn mét tÇm nh×n chiÕn l­îc ®óng ®¾n cña Hå ChÝ Minh. Nh©n d©n c¸c d©n téc §Þnh Hãa vµ trong tØnh Th¸i Nguyªn hÕt søc vinh dù, tù hµo vÒ sù lùa chän ®ã cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, vµ còng tù hµo vÒ nh÷ng ®ãng gãp cña chÝnh m×nh trong viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ an toµn khu, gãp phÇn ®­a cuéc kh¸ng chiÕn d©n téc ®i ®Õn th¾ng lîi vÎ vang. 94

BèI C¶NH Vµ ý NGHÜA LÞCH Sö CñA Sù KIÖN B¸C Hå VÒ An toµn khu §Þnh HO¸ L·NH §¹O CUéC KH¸NG CHIÕN CHèNG PH¸P PGS.TS. NguyÔn Thanh T©m* Th¸ng 5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· vÒ An toµn khu §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) ®Ó cïng Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ tiÕp tôc l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. Sù kiÖn Êy ®· ®­îc c¸c t­ liÖu lÞch sö ghi râ. Theo ®ã, vµo ®Çu th¸ng 4-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, MÆt trËn ViÖt Minh, Bé Quèc phßng, Bé Tæng chØ huy qu©n ®éi vµ c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ... ®· hoµn thµnh cuéc \"thiªn ®«\" tõ Hµ Néi lªn ChiÕn khu ViÖt B¾c1. Ngµy 2-4-1947, B¸c Hå ®Õn lµng S¶o, x· Hîp Thµnh, trong An toµn khu S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang). Lóc ®Çu Ng­êi ë trong nhµ d©n, sau chuyÓn ___________ * Nguyªn Phã ViÖn tr­ëng ViÖn LÞch sö §¶ng - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. 1. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p: Tæng tËp håi ký, Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 2010, tr.430-431. 95

vµo l¸n tre, lîp l¸, n»m s©u trong rõng nøa b¹t ngµn1. Ngµy 19-5-1947, chóc mõng sinh nhËt B¸c Hå, anh chÞ em c¸n bé phôc vô ®· tÆng B¸c mét bã hoa rõng. Ng­êi rÊt xóc ®éng vµ ®Ò nghÞ mäi ng­êi ®Õn viÕng vµ ®Æt bã hoa lªn mé mét c¸n bé trong ®oµn võa míi mÊt2. ChËp tèi h«m ®ã, B¸c Hå vµ mét sè c¸n bé gióp viÖc, chiÕn sÜ c¶nh vÖ bÝ mËt rêi \"®¹i b¶n doanh\" ë lµng S¶o, trÌo ®Ìo, léi suèi sang An toµn khu §Þnh Hãa. S¸ng sím h«m sau, ngµy 20-5-1947, Ng­êi ®· ®Õn ë, lµm viÖc trong l¸n tre nøa, lîp l¸ cä theo kiÓu nhµ sµn cña ®ång bµo d©n téc, võa míi ®­îc dùng lªn bªn nh÷ng gèc c©y giµ trªn ®åi Khau Tý, th«n §iÒm MÆc (nay lµ x· §iÒm MÆc)3. Tr­íc ®ã, ®ªm 11-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Õn thÞ x· Th¸i Nguyªn hoang tµn, ®æ n¸t v× nh©n d©n quyÕt t©m tiªu thæ kh¸ng chiÕn, ®Ó tiÕp kiÕn «ng P«n Muýt (Paul Mus) - TiÕn sÜ x· héi häc, cè vÊn, ®Æc ph¸i viªn cña Cao uû Ph¸p ë §«ng D­¬ng B«lae (Bollaert). Cuéc tiÕp kiÕn Êy ®· trë nªn næi tiÕng vµ ®i vµo lÞch sö vÒ sù b×nh tÜnh, s¸ng suèt, dòng c¶m, lÞch l·m vµ s©u s¾c cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. B¸c Hå ë An toµn khu §Þnh Hãa h¬n 4 th¸ng. §Õn ngµy 11-10-1947, Ng­êi bÝ mËt chuyÓn ®Õn An toµn khu Vâ Nhai. NÕu bèi c¶nh lÞch sö lµ khung c¶nh bao qu¸t vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, trong ®ã diÔn ra nhiÒu sù kiÖn, hiÖn t­îng tiªu biÓu t¸c ®éng, ¶nh h­ëng lÉn nhau, th× sù kiÖn B¸c Hå vÒ An toµn khu §Þnh Hãa ®óng vµo thêi ®iÓm t×nh ___________ 1. Tuyªn Quang trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vµ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2009, tr.336. 2. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 4 (1946-1950), tr. 83. 3. B¸c Hå víi Th¸i Nguyªn, Th¸i Nguyªn víi B¸c Hå, S®d, tr. 39. 96

h×nh trong n­íc vµ thÕ giíi, §«ng D­¬ng vµ khu vùc cã nhiÒu sù biÕn còng t¸c ®éng t¹o nªn nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khã kh¨n, c¬ héi vµ nguy c¬, th¸ch thøc ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ViÖt Nam. ThuËn lîi c¬ b¶n lµ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai (1939-1945), thÕ giíi ®· h×nh thµnh hai phe râ rÖt: Phe ®Õ quèc chñ nghÜa do ®Õ quèc Mü cÇm ®Çu vµ phe x· héi chñ nghÜa do Liªn X« lµm trô cét. NhiÒu n­íc ë §«ng ¢u, B¾c ¸ ®· gi¶i phãng khái ¸ch thèng trÞ cña chñ nghÜa ph¸txÝt, thùc hiÖn chÕ ®é d©n chñ nh©n d©n vµ qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. C¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc thuéc ®Þa, nöa thuéc ®Þa diÔn ra kh¾p c¸c ch©u lôc, ®Æc biÖt lµ ch©u ¸, trong ®ã ViÖt Nam lµ mét tiªu biÓu. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945 th¾ng lîi më ra kû nguyªn míi cho d©n téc ta - kû nguyªn ®éc lËp, tù do vµ chñ nghÜa x· héi, t¹o tiÒn ®Ò ®i tíi nhiÒu th¾ng lîi míi; më réng liªn minh ba n­íc §«ng D­¬ng ®oµn kÕt chiÕn ®Êu chèng ®Õ quèc, thùc d©n; cæ vò c¸c d©n téc thuéc ®Þa ®Êu tranh gi¶i phãng khái ¸ch ¸p bøc cña chñ nghÜa ®Õ quèc. N¨m 1946, víi viÖc ph¸t huy cao ®é chñ nghÜa yªu n­íc, chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®­îc cñng cè, nÒn mãng chÕ ®é céng hßa d©n chñ ViÖt Nam ®­îc x©y dùng, t¹o nªn søc m¹nh ph¸ tan mäi m­u ®å ®en tèi cña c¸c thÕ lùc ®Õ quèc còng nh­ bän ph¶n ®éng trong n­íc vµ quèc tÕ. Khi Ph¸p sö dông chiÕn tranh x©m l­îc ®Ó c­íp n­íc ta, §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chñ ®éng ®Ò ra ®­êng lèi kh¸ng chiÕn ®óng ®¾n, víi môc ®Ých giµnh ®éc lËp d©n téc hoµn toµn vµ thèng nhÊt ®Êt n­íc, theo ph­¬ng ch©m kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn, tr­êng kú, tù lùc c¸nh sinh. §­êng lèi kh¸ng chiÕn cña §¶ng ®­îc qu¸n triÖt trªn tÊt 97

c¸c mÆt ®Êu tranh chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ vµ t­ t­ëng - v¨n hãa, víi mét quyÕt t©m s¾t ®¸ \"chóng ta thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­íc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ\"1. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tõ Nam Bé kh¸ng chiÕn, toµn quèc kh¸ng chiÕn, ®Õn mïa hÌ n¨m 1947, cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta ®· cã b­íc ph¸t triÓn vÒ lùc l­îng. §ã lµ h¬n 1 triÖu d©n qu©n, tù vÖ vµ du kÝch; hµng tr¨m ®éi du kÝch tho¸t ly ®Ó chiÕn ®Êu ë huyÖn, tØnh; hµng ngh×n lµng kh¸ng chiÕn trong c¶ n­íc vµ lùc l­îng bé ®éi chñ lùc, ®Þa ph­¬ng víi 120.000 c¸n bé, chiÕn sÜ2. C¨n cø ®Þa §ång Th¸p M­êi (Nam Bé) sím h×nh thµnh, chiÕn khu ViÖt B¾c ®­îc x©y dùng víi nhiÒu an toµn khu. Vïng tù do Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh (B¾c Trung Bé); Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, B×nh §Þnh, Phó Yªn (Nam Trung Bé) ®­îc cñng cè, gi÷ v÷ng... Khã kh¨n to lín cña ta lµ thùc d©n Ph¸p ©m m­u theo ®uæi ®Õn cïng chiÕn tranh x©m l­îc, quyÕt t©m c­íp n­íc ta lÇn n÷a. BÊt chÊp nguyÖn väng hßa b×nh cña nh©n d©n ViÖt Nam vµ nh©n d©n tiÕn bé Ph¸p, chiÕn tranh §«ng D­¬ng vÉn diÔn ra ngµy cµng ¸c liÖt víi sù tham chiÕn cña hµng v¹n qu©n viÔn chinh, lÝnh lª d­¬ng Ph¸p vµ binh lÝnh tay sai ng­êi b¶n xø, ®­îc hç trî bëi vò khÝ tèi t©n, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i. Cuéc chiÕn tranh cña thùc d©n Ph¸p b¾t nguån tõ chÝnh s¸ch thuéc ®Þa cña chóng, tõ sù tho¶ hiÖp, khuyÕn ___________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 4, tr. 534. 2. Ban Nghiªn cøu LÞch sö §¶ng Trung ­¬ng: LÞch sö §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (S¬ th¶o), t. 1 (1920-1954), Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1984, tr. 517. 98

khÝch cña ®Õ quèc Anh vµ bän ph¶n ®éng Quèc d©n §¶ng Trung Hoa; tõ viÖn trî tµi chÝnh, vò khÝ ngµy cµng t¨ng cña ®Õ quèc Mü vµ sù c©u kÕt cña c¸c thÕ lùc phong kiÕn, t­ s¶n ph¶n ®éng trong n­íc. Sau khi chiÕm Nam Bé, Nam Trung Bé vµ T©y Nguyªn, n¨m 1946, thùc d©n Ph¸p béi ­íc HiÖp ®Þnh s¬ bé 6-3 vµ T¹m ­íc 14-9, t¨ng c­êng lùc l­îng ®Ó thùc hiÖn ®¸nh nhanh, tiªu diÖt nhanh lùc l­îng ViÖt Minh. Cao uû Ph¸p §¸cgi¨ngli¬ (d'Argenlieu) cè t×nh kh«ng thùc hiÖn ý ®å cña Thñ t­íng L.Blum vµ ng¨n c¶n lµm chËm bøc th«ng ®iÖp cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh göi ChÝnh phñ Ph¸p vÒ kÕ ho¹ch ®µm ph¸n nh»m gi¶i quyÕt xung ®ét ë §«ng D­¬ng theo h­íng tuyªn bè ®Ó cho c¸c n­íc §«ng D­¬ng ®éc lËp trong Khèi Liªn hiÖp Ph¸p; ®ång thêi hèi thóc ChÝnh phñ Ph¸p t¨ng qu©n, vò khÝ ®Ó lËp tøc hµnh ®éng qu©n sù chèng ViÖt Nam. T­íng Valuy ®· quyÕt ®Þnh t¨ng c­êng khiªu khÝch qu©n sù, t¹o cí g©y xung ®ét víi c«ng an vµ bé ®éi ta. Th¸ng 11-1946, qu©n Ph¸p khiªu khÝch, næ sóng ë L¹ng S¬n, H¶i Phßng. Trong c¸c ngµy 17, 18 vµ ngµy 19-12-1946, chóng liªn tiÕp g©y xung ®ét ®æ m¸u ë Hµ Néi, ra tèi hËu th­ ®ßi chÝnh quyÒn, tù vÖ ta ph¸ bá ch­íng ng¹i vËt phßng thñ trªn c¸c ®­êng phè, giao nép vò khÝ vµ tr¾ng trîn ra h¹n ®Þnh ngµy 20-12-1946, qu©n Ph¸p sÏ ®¶m nhËn gi÷ trËt tù t¹i Thµnh phè Hµ Néi. Kiªn tr× chñ tr­¬ng ®µm ph¸n th­¬ng l­îng ®Ó kÐo dµi thêi gian hßa b×nh, ngµy 19-12-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh göi mét bøc ®iÖn trùc tiÕp cho ChÝnh phñ L.Blum, viÕt mét bøc th­ ng¾n vµ cö Cè vÊn ngo¹i giao Hoµng Minh Gi¸m chuyÓn ®Õn Xanht¬ny, nh­ng Xanht¬ny ®· tõ chèi. ChiÕn tranh nhÊt ®Þnh sÏ næ ra. Héi nghÞ Ban Th­êng vô Trung 99

­¬ng ®· häp th«ng qua kÕ ho¹ch chiÕn ®Êu b¶o vÖ Hµ Néi vµ Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Qu©n d©n Hµ Néi ®· kÞp thêi ®¸nh tr¶ qu©n Ph¸p x©m l­îc b»ng nh÷ng lo¹t ®¹i b¸c ë Ph¸o ®µi L¸ng vµ nh÷ng trËn chiÕn ®Êu ¸c liÖt trªn ®­êng phè. BÞ ®¸nh tr¶, chÆn ®øng vµ thiÖt h¹i nÆng ë Hµ Néi cïng nhiÒu n¬i kh¸c, qu©n Ph¸p co vÒ gi÷ mét sè thµnh phè vµ vÞ trÝ chiÕm ®ãng ®Ó chê viÖn binh tõ Ph¸p. Tuy cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc ®· bïng næ, nh­ng ngµy 23-12-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÉn viÕt th­ göi cho Bé tr­ëng Thuéc ®Þa M.Mutª (Marius Moutet) vµ t­íng Henri L¬clec ®Ò nghÞ ngõng b¾n vµ nèi l¹i cuéc ®µm ph¸n hai bªn, tæ chøc héi nghÞ t¹i Pari trong khu«n khæ HiÖp ®Þnh s¬ bé 6-3-1946, nh­ng ®· kh«ng ®¹t kÕt qu¶. Ph¸p muèn cã hµnh ®éng qu©n sù m¹nh h¬n n÷a ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò §«ng D­¬ng. B«lae ®­îc Thñ t­íng Ph¸p Rama®iª cö lµm Cao uû §«ng D­¬ng (3- 1947), còng bÊt chÊp lêi khuyÕn c¸o ®µm ph¸n víi ChÝnh phñ Hå ChÝ Minh b»ng con ®­êng ngo¹i giao. Cho ®Õn th¸ng 5- 1947, khi tr¶ lêi ®Ò nghÞ ngõng b¾n, th­¬ng l­îng cña ChÝnh phñ ta ®Ò ngµy 25-4-1947, Cao uû B«lae ®· ra th«ng ®iÖp vµ cö P«n Muýt chuyÓn ®Õn cho B¸c Hå bèn ®iÒu kiÖn: ®ßi ChÝnh phñ ta ®Çu hµng, qu©n ®éi ta h¹ vò khÝ, qu©n ®éi Ph¸p ®­îc quyÒn ®i l¹i tù do trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam, ®ßi b¾t c¸c chiÕn sÜ quèc tÕ tham gia trong hµng ngò kh¸ng chiÕn cña ViÖt Nam. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kiªn quyÕt kh­íc tõ c¸c ®iÒu kiÖn cña b¶n th«ng ®iÖp. Cao uû B«lae vµ c¸c t­íng Ph¸p Valuy, Raun Xal¨ng liÒn bµn m­u tÝnh kÕ, chuÈn bÞ gÊp kÕ ho¹ch qu©n sù mïa §«ng ®Ó tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c, hßng tiªu diÖt vµ b¾t sèng c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn 100

cña ta. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ tr­¬ng chuÈn bÞ lùc l­îng ®¸nh tr¶, quyÕt ph¸ tan kÕ ho¹ch tÊn c«ng cña qu©n Ph¸p, ®ång thêi ph©n t¸n, thay ®æi th­êng xuyªn chç ë cña c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng... ®Õn c¸c an toµn khu trong ba tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, B¾c K¹n. ViÖc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ An toµn khu §Þnh Hãa vµ sau ®ã chuyÓn ®Õn An toµn khu Vâ Nhai, råi quay trë l¹i An toµn khu S¬n D­¬ng... chÝnh lµ thùc hiÖn chñ tr­¬ng trªn. Cuéc kh¸ng chiÕn cña ViÖt Nam n»m gi÷a vßng v©y siÕt chÆt cña kÎ thï víi ­u thÕ lín vÒ binh lùc vµ vò khÝ bom ®¹n, ®¹i b¸c, xe t¨ng, tµu chiÕn, m¸y bay. Mét khã kh¨n kh¸c lµ sau hai n¨m, kÓ tõ ngµy ViÖt Nam tuyªn bè ®éc lËp, ChÝnh phñ ta vÉn ch­a ®­îc ChÝnh phñ Liªn X« vµ chÝnh phñ c¸c n­íc d©n chñ nh©n d©n ®Æt quan hÖ ngo¹i giao. C¸ch m¹ng Trung Quèc do §¶ng Céng s¶n Trung Quèc l·nh ®¹o vÉn ch­a thµnh c«ng. Trong ChÝnh phñ Ph¸p, c¸c bé tr­ëng lµ ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n Ph¸p ®· bÞ g¹t ra khái bé m¸y chÝnh quyÒn. Khi ®Õn An toµn khu §Þnh Hãa l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· lµ l·nh tô s¸ng lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, s¸ng lËp MÆt trËn ViÖt Minh vµ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam vµ lµ linh hån cña cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vÜ ®¹i. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tuyªn bè trong ngµy lËp n­íc nÒn ®éc lËp d©n téc, quyÒn tù do, d©n chñ, b×nh ®¼ng cña nh©n d©n ViÖt Nam. Ng­êi ®· khai sinh ra Nhµ n­íc d©n chñ nh©n d©n vµ lµm Chñ tÞch ®Çu tiªn cña n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ. Ng­êi ®· ra lêi kªu gäi ®ång bµo, chiÕn sÜ toµn quèc anh dòng ®øng lªn 101

kh¸ng chiÕn chèng cuéc x©m l­îc tµn b¹o cña thùc d©n Ph¸p. Hå ChÝ Minh ®· ®­îc ®ång bµo, c¸n bé, chiÕn sÜ c¶ n­íc suy t«n lµ vÞ Cha giµ kÝnh yªu cña d©n téc ViÖt Nam... Víi tÊt c¶ träng tr¸ch, vinh quang ®em l¹i cho d©n téc, cho c¸ch m¹ng, cho kh¸ng chiÕn, th× viÖc B¸c Hå vÒ An toµn khu §Þnh Hãa tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10-1947, tiÕn hµnh ë ®ã còng nh­ tõ ®ã ®Õn c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c nhiÒu ho¹t ®éng l·nh ®¹o ®èi víi §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, qu©n ®éi, MÆt trËn vµ nh©n d©n..., ®· nãi lªn sù ®ãng gãp cã ý nghÜa cña Th¸i Nguyªn ®èi víi d©n téc, víi sù nghiÖp kh¸ng chiÕn toµn quèc; nãi lªn vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng cña huyÖn §Þnh Hãa còng nh­ cña tØnh Th¸i Nguyªn; nãi lªn niÒm vinh dù, tù hµo lín cña c¸n bé vµ ®ång bµo An toµn khu §Þnh Hãa, cña §¶ng bé vµ nh©n d©n c¸c d©n téc tØnh Th¸i Nguyªn. Tr­íc khi trë thµnh An toµn khu cña Trung ­¬ng, huyÖn §Þnh Hãa vèn lµ mét vïng nói ®Ìo heo hót giã, cã nh÷ng n¬i ch­a ai biÕt ®Õn vµ næi tiÕng \"ma thiªng, n­íc ®éc\". Trong thêi kú thèng trÞ cña ®Õ quèc ph¸txÝt Ph¸p - NhËt, ë Chî Chu cã nhµ tï lín giam cÇm, ®µy ¶i nh÷ng ng­êi yªu n­íc, c¸ch m¹ng, nh÷ng chiÕn sÜ ViÖt Minh, chiÕn sÜ céng s¶n ViÖt Nam. §ång bµo c¸c d©n téc §Þnh Hãa sím cã truyÒn thèng yªu n­íc, quËt khëi. §Þnh Hãa trë thµnh bµn ®¹p cho phong trµo ViÖt Minh \"Nam tiÕn\", \"B¾c tiÕn\" trong thêi kú cao trµo vËn ®éng gi¶i phãng d©n téc, chuÈn bÞ Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn. §Þnh Biªn Th­îng lµ ®Þa danh lÞch sö ghi dÊu sù thèng nhÊt ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n víi Cøu quèc qu©n thµnh ViÖt Nam Gi¶i phãng qu©n. Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhËn ®Þnh c¸ch m¹ng ViÖt Nam vÉn sÏ cßn gÆp nhiÒu khã 102

kh¨n, v× vËy, ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång ®­îc ph©n c«ng ë l¹i ViÖt B¾c mét thêi gian ®Ó cñng cè c¨n cø ®Þa. Cuèi th¸ng 10-1946, khi tõ Ph¸p quay vÒ, B¸c Hå ph¸i ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng tiÕp tôc lªn ViÖt B¾c chuÈn bÞ mäi mÆt. Nh÷ng ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch còng ®­îc ®iÒu ®Õn Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, B¾c K¹n, nh»m khÈn tr­¬ng x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Cïng víi c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa, Nµ Hang (Tuyªn Quang), Chî §ån, Chî R· (B¾c K¹n), c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng, Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn) ®­îc chän lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. §©y lµ lÇn thø hai trong lÞch sö c¸ch m¹ng ViÖt Nam do §¶ng ta vµ l·nh tô Hå ChÝ Minh l·nh ®¹o, An toµn khu ViÖt B¾c, trong ®ã cã An toµn khu §Þnh Hãa - mét h×nh thøc c¨n cø ®Þa ®éc ®¸o, ®­îc thµnh lËp, ph¸t huy t¸c dông trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (lÇn thø nhÊt lµ An toµn khu Trung ­¬ng vµ An toµn khu cña Xø uû B¾c Kú ë c¸c huyÖn ®ång b»ng vµ trung du ven s«ng Hång trong thêi kú C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m). Tô héi vÒ An toµn khu §Þnh Hãa cã nhiÒu c¬ quan, ®¬n vÞ, tr­êng häc cña Trung ­¬ng, nhiÒu gia ®×nh ë Hµ Néi lªn sinh sèng vµ c«ng t¸c kh¸ng chiÕn, t¹o nªn mét kh«ng khÝ nhén nhÞp, ®Çm Êm. §Æc biÖt khi B¸c Hå, Bé Quèc phßng, Bé Tæng chØ huy qu©n ®éi vµ nhiÒu c¬ quan Trung ­¬ng vÒ ®ãng c¬ quan ë §Þnh Hãa, th× An toµn khu §Þnh Hãa thËt sù trë thµnh \"Thñ ®« giã ngµn\" trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. §ã lµ niÒm vinh dù cña §¶ng bé, nh©n d©n Th¸i Nguyªn, trùc tiÕp lµ §¶ng bé vµ ®ång bµo c¸c d©n téc §Þnh Hãa, ®· b¶o vÖ an toµn cho ho¹t ®éng cña B¸c Hå vµ c¸c c¬ quan Trung 103

­¬ng trong buæi ®Çu kh¸ng chiÕn gian khæ, ¸c liÖt. §¶ng bé vµ nh©n d©n §Þnh Hãa tù hµo v× huyÖn lµ An toµn khu cña Trung ­¬ng vµ cïng víi c¸c An toµn khu Vâ Nhai, §¹i Tõ, Phó L­¬ng vµ nhiÒu ®Þa ph­¬ng kh¸c ë ViÖt B¾c, sím ®­îc B¸c Hå, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Quèc héi quan t©m theo dâi, l·nh ®¹o. Ngµy nay, khi ®­îc t«n t¹o, x©y dùng trë thµnh mét khu, mét quÇn thÓ di tÝch lÞch sö - c¸ch m¹ng, kh¸ng chiÕn - v¨n hãa réng lín, An toµn khu §Þnh Hãa kh«ng chØ cã ý nghÜa gi¸o dôc truyÒn thèng c¸ch m¹ng cho c¸n bé, ®¶ng viªn, ®ång bµo Th¸i Nguyªn nh©n lªn søc m¹nh trong sù nghiÖp ®æi míi x©y dùng quª h­¬ng, ®Êt n­íc, mµ cßn cã ý nghÜa gi¸o dôc truyÒn thèng yªu n­íc, c¸ch m¹ng, kh¸ng chiÕn cho c¸n bé, ®¶ng viªn, ®ång bµo c¶ n­íc, thu hót kh¸ch du lÞch quèc tÕ h­íng vÒ céi nguån trùc tiÕp \"môc së thÞ\" An toµn khu §Þnh Hãa, Thñ ®« giã ngµn ViÖt B¾c; vÎ ®Ñp bÊt tËn cña ViÖt Nam, vÎ ®Ñp tiÒm Èn cña tØnh Th¸i Nguyªn, cña huyÖn §Þnh Hãa trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. 104

An toµn khu §Þnh Hãa trong c¨n cø ®Þa ViÖt b¾c PGS. NguyÔn Xu©n Minh* ViÖt B¾c cã diÖn tÝch tù nhiªn kho¶ng 32.991 km2 (gÇn 1/10 diÖn tÝch c¶ n­íc). Khu vùc trung t©m cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c - theo quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ §¶ng ®oµn ChÝnh phñ (19-4-1949) - gåm c¸c tØnh: Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Hµ Giang, Tuyªn Quang vµ Th¸i Nguyªn. Khu vùc ngo¹i vi gåm mét sè ®Þa ph­¬ng thuéc ®Þa phËn c¸c tØnh: VÜnh Yªn, Phóc Yªn, Phó Thä, Yªn B¸i vµ B¾c Giang. Tõ ViÖt B¾c, phong trµo c¸ch m¹ng cã thÓ më réng sang T©y B¾c ®Ó liªn l¹c víi c¸ch m¹ng Lµo. ë h­íng ®«ng, ViÖt B¾c nèi liÒn víi rõng nói Qu¶ng Ninh, §«ng TriÒu. VÒ phÝa nam, ViÖt B¾c lµ ¸o gi¸p cña Thñ ®« Hµ Néi vµ ®ång b»ng B¾c Bé. VÒ phÝa b¾c, ViÖt B¾c n»m kÒ s¸t ®Êt n­íc Trung Quèc réng lín vèn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi C¸ch m¹ng ViÖt Nam tõ nhiÒu n¨m tr­íc, cã chung mét d¶i biªn giíi víi chiÒu dµi 751km, ®i qua ®Þa phËn 15 huyÖn, 97 x·. V× thÕ, ViÖt B¾c lµ mét ®Þa bµn chiÕn l­îc rÊt c¬ ®éng. §øng vÒ mÆt qu©n sù, ViÖt B¾c lµ mét n¬i dông binh lîi h¹i. PhÇn lín diÖn tÝch trong khu ViÖt B¾c lµ rõng nói (chiÕm kho¶ng 90%). ___________ * Tr­êng §¹i häc Th¸i Nguyªn. 105

Rõng ViÖt B¾c cã nhiÒu lo¹i gç, tre, nøa, l¸ cä... Nói ®åi ViÖt B¾c trïng ®iÖp, phÇn lín lµ nói ®¸ v«i. Trªn c¸c d·y nói ®¸ cã nhiÒu hang ®éng. §ã chÝnh lµ n¬i Èn nÊp vµ cÊt giÊu l­¬ng thùc, thùc phÈm kh¸ an toµn cña bµ con c¸c d©n téc trong vïng mçi khi cã giÆc ngoµi ®Õn x©m l­îc. Thiªn nhiªn ­u ®·i khu ViÖt B¾c, dµnh cho n¬i ®©y mét nguån tµi nguyªn kh¸ phong phó vµ toµn diÖn. Ngoµi ®Êt vµ rõng, víi nhiÒu lo¹i l©m thæ s¶n vµ c¸c lo¹i chim mu«ng, thó rõng, ViÖt B¾c cã ®iÒu kiÖn x©y dùng nÒn kinh tÕ tù cÊp tù tóc. §èi víi n­íc ta, trong ®iÒu kiÖn ch­a cã kinh tÕ hµng hãa, giao th«ng khã kh¨n, l¹i bÞ ®Õ quèc bao v©y, phong táa, sù tån t¹i nÒn kinh tÕ tù nhiªn nh­ ë ViÖt B¾c, trong chõng mùc nhÊt ®Þnh, cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn. Tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, trªn vïng rõng nói ViÖt B¾c cã kho¶ng 1.200.000 d©n, thuéc 30 thµnh phÇn d©n téc anh em. §ång bµo c¸c d©n téc ViÖt B¾c thùc thµ, chÊt ph¸c, cã quan hÖ hä hµng, quan hÖ th©n téc rÊt s©u s¾c. Vèn cã truyÒn thèng yªu n­íc, bÊt khuÊt, rÊt tha thiÕt víi cuéc sèng ®éc lËp, tù do, nh©n d©n c¸c d©n téc ViÖt B¾c sím ®i theo §¶ng lµm c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc. ViÖt B¾c cã c¬ së ®¶ng, c¬ së c¸ch m¹ng ngay tõ n¨m 1930. Nh÷ng c¨n cø ®Çu tiªn cña c¸ch m¹ng n­íc ta còng ®­îc thµnh lËp t¹i ViÖt B¾c. ViÖt B¾c lµ quª h­¬ng c¸ch m¹ng dùng nÒn céng hßa d©n chñ. Sau ngµy kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, ViÖt B¾c lµ n¬i ®ãn nhËn c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, MÆt trËn, Bé Tæng chØ huy, c¸c c¬ quan kinh tÕ, v¨n hãa, v.v.. Víi nói rõng hïng vÜ, cã ®ång bµo c¸c d©n téc giµu truyÒn thèng ®Êu tranh bÊt khuÊt chèng ngo¹i x©m, víi vÞ trÝ tiÕn kh¶ dÜ 106

c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ, \"B¸c Hå vµ Trung ­¬ng ®· sím nh×n thÊy c¸i thÕ m¹nh nh©n hßa vµ ®Þa lîi cña ViÖt B¾c, nªn ®· chän ViÖt B¾c lµm c¨n cø ®Þa chñ yÕu cña cuéc kh¸ng chiÕn\"1. N»m ë vÞ trÝ trung t©m cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c lµ huyÖn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn). N¬i ®©y cã ®­êng ranh giíi tiÕp gi¸m 6 huyÖn: b¾c gi¸p Chî §ån, B¹ch Th«ng (B¾c K¹n), nam gi¸p §¹i Tõ, ®«ng gi¸p Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn), t©y gi¸p S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n (Tuyªn Quang). §Þnh Hãa cã nói ®åi trïng ®iÖp, hiÓm trë. Trong sè 520 km2 ®Êt tù nhiªn, §Þnh Hãa cã gÇn 470 km2 lµ ®åi cao nói thÊp ®­îc che phñ b»ng nh÷ng c¸nh rõng giµ ®¹i ngµn. S«ng, suèi ë §Þnh Hãa tuy nhiÒu, nh­ng ®Òu nhá, kh«ng thuËn lîi vÒ giao th«ng. ViÖc ®i l¹i trong huyÖn chñ yÕu th«ng qua c¸c con ®­êng mßn. Sau khi chiÕm ®ãng §Þnh Hãa (1889), nh»m phôc môc ®Ých cai trÞ, ®µn ¸p, bãc lét, thùc d©n Ph¸p x©y dùng con ®­êng 38 ch¹y tõ km 31 (quèc lé 3) ®i Chî Chu; råi tõ ®©y chóng më ®­êng nèi liÒn Thµnh Cãc (S¬n D­¬ng) ®ån NghÜa T¸ (Chî §ån), ®ån Qu¶ng N¹p vµ Phó Minh (§¹i Tõ). §Þa thÕ hiÓm trë, nói rõng b¹t ngµn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè b¶o ®¶m cho §Þnh Hãa trë thµnh ®Þa ®iÓm x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng, chñ yÕu thuéc ®Þa phËn c¸c x·: Phó §×nh, §iÒm MÆc, Thanh §Þnh, §Þnh Biªn. Bèn x· nµy ®Òu c¸ch xa trôc ®­êng giao th«ng chÝnh. PhÝa t©y cã d·y nói Hång ¸n ng÷, t¹o nªn bøc tr­êng thµnh kiªn cè. Nèi liÒn c¸c x· lµ nh÷ng con ®­êng mßn nhá hÑp, kÝn ®¸o. Trong khu vùc ___________ 1. Tæng kÕt chØ ®¹o thùc hiÖn nhiÖm vô chiÕn l­îc qu©n sù cña Liªn khu ViÖt B¾c trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (1945-1954), t. III. Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 1991, tr. 1. 107

bèn x· cã nhiÒu khe suèi ch¶y qua, rÊt thuËn lîi cho viÖc sinh ho¹t vµ trång trät. Xen kÏ gi÷a c¸c th«n, b¶n lµ nh­ng ®åi c©y rËm r¹p, t¹o thµnh bøc mµn phñ kÝn ®­êng ®i lèi l¹i vµ nhµ ë bªn trong. Bèn x· lµ n¬i ®Æt c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña cuéc kh¸ng chiÕn, gåm Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng - Tæng chØ huy, Bé Tæng tham m­u... Ngoµi khu vùc bèn x·, hÇu hÕt c¸c x· trong huyÖn §Þnh Hãa ®Òu cã c¸c c¬ quan Trung ­¬ng, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp cña §¶ng Nhµ n­íc, qu©n ®éi... ë vµ lµm viÖc. Mét sè nhµ m¸y, c«ng x­ëng, tr­êng huÊn luyÖn c¸n bé qu©n sù vµ chÝnh trÞ... còng ®­îc ®Æt t¹i §Þnh Hãa1. Tuy n»m trªn ®Þa phËn nhá hÑp ë §Þnh Hãa vµ mét sè x· c¸c huyÖn l©n cËn, nh­ng ph¹m vi ho¹t ®éng vµ ¶nh h­ëng cña An toµn khu Trung ­¬ng kh«ng ph¶i giíi h¹n trong ph¹m vi kh«ng gian tån t¹i cña nã, mµ réng kh¾p c¶ n­íc. ChÝnh tõ An toµn khu §Þnh Hãa, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký nhiÒu s¾c lÖnh quan träng ®Ó chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. Còng tõ n¬i ®©y, Trung ­¬ng §¶ng ChÝnh phñ vµ Bé Tæng t­ lÖnh th­êng xuyªn nhËn ®­îc b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh kh¸ng chiÕn ë c¸c ®Þa ph­¬ng vµ kÞp thêi cã nh÷ng chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn trong c¶ n­íc. L¸n TØn Keo (Phó §×nh) ®· tõng lµ n¬i Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng häp th«ng qua chñ tr­¬ng chiÕn l­îc trong §«ng - Xu©n 1953-1954. ___________ 1. Nhµ in b¸o Sù thËt ë xãm Khu«n Nhµ (x· Quy Kú); x­ëng qu©n giíi A4 ë xãm Nong Nia (x· §Þnh Biªn), sau chuyÓn vµo xãm Du NghÖ (x· §ång ThÞnh); x­ëng qu©n giíi K77 ë xãm §ång Lµn, Th©n KÕt (x· §ång ThÞnh); Tr­êng NguyÔn ¸i Quèc ®Æt t¹i lµng Lu«ng (x· B×nh Thµnh); Tr­êng huÊn luyÖn cña Bé Tæng tham m­u ®Æt ë xãm H­¬ng B¶o (x· Quy Ky); Nhµ m¸y giÊy Hoµng V¨n Thô ë x· Ph­îng TiÕn, v.v.. 108

Vµ còng chÝnh n¬i ®©y, Bé ChÝnh trÞ h¹ quyÕt t©m tiªu diÖt tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ. Lµ mét n¬i tËp trung c¸c c¬ quan ®Çu n·o quan träng nhÊt ®Ó l·nh ®¹o sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc trong c¶ n­íc, An toµn khu §Þnh Hãa trë thµnh \"Thñ ®« cña cuéc kh¸ng chiÕn\". Trong An toµn khu §Þnh Hãa, bµ con n«ng d©n kh«ng nh÷ng ®­îc chia ruéng ®Êt ®Ó cµy cÊy, mµ cßn ®­îc cho vay vèn ®Ó mua s¾m n«ng cô, tr©u bß, ®­îc tiÕp thu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ h­íng dÉn tæ chøc s¶n xuÊt, thµnh lËp tæ ®æi c«ng. Ngay tõ vô mïa n¨m 1950, toµn huyÖn ®· x©y dùng ®­îc 100 tæ ®æi c«ng, cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vÒ søc lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n s¶n xuÊt kÞp thêi vô. Tõ ®ã, phong trµo x©y dùng tæ ®æi c«ng ®­îc më réng, ®­îc bµ con n«ng d©n c¸c d©n téc phÊn khëi tham gia. Suèt nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, §Þnh Hãa lµ mét trong nh÷ng huyÖn cã phong trµo x©y dùng tæ ®æi c«ng m¹nh nhÊt tØnh Th¸i Nguyªn. §Õn n¨m 1953, toµn huyÖn cã 605 tæ ®æi c«ng. An toµn khu §Þnh Hãa còng lµ n¬i ®Çu tiªn thÓ nghiÖm chÝnh s¸ch thuÕ n«ng nghiÖp (5-1951) cña ChÝnh phñ. Kh«ng nh÷ng thÕ, n¬i ®©y cßn lµ mét träng ®iÓm chØ ®¹o x©y dùng cuéc sèng míi cã v¨n hãa. Tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, §Þnh Hãa lµ mét trong nh÷ng n¬i cã tiÕng lµ \"vïng ma thiªng, n­íc ®éc\", ®ång bµo ë ®©y kh«ng nh÷ng ph¶i sèng cuéc ®êi ®ãi r¸ch, mµ cßn bÞ ch×m ®¾m trong vßng tèi t¨m, l¹c hËu. Tõ sau c¸ch m¹ng, nhÊt lµ tõ khi kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, víi vÞ trÝ lµ An toµn khu cña Trung ­¬ng, lµ \"Thñ ®« kh¸ng chiÕn\", bé mÆt x· héi ë §Þnh Hãa thay ®æi nhanh chãng. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1950, mçi x· cã mét tr­êng phæ th«ng, víi tæng sè 80 líp, gåm 1.230 häc sinh vµ 109

38 gi¸o viªn. Phong trµo b×nh d©n häc vô ngµy cµng më réng. Ban b×nh d©n häc vô cña huyÖn chØ cã 4 nh©n viªn, nh­ng tinh thÇn lµm viÖc h¨ng h¸i vµ cã ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch. N¨m 1950, §¶ng vµ ChÝnh phñ thùc hiÖn c¶i c¸ch gi¸o dôc. H¬n ai hÕt, con em ®ång bµo c¸c d©n téc trong An toµn khu ®­îc h­ëng nÒn gi¸o dôc d©n chñ nh©n d©n sím h¬n c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. ViÖc ch¨m lo b¶o vÖ søc kháe cho nh©n d©n trong An toµn khu ®­îc quan t©m. Thùc hiÖn ph­¬ng ch©m \"phßng bÖnh lµ chÝnh\", cuéc vËn ®éng nÕp sèng vÖ sinh víi phong trµo \"ba s¹ch\" (¨n s¹ch, uèng s¹ch, ë s¹ch) ph¸t triÓn réng r·i ë nhiÒu n¬i, ®Õn tËn c¸c b¶n lµng. Khi èm ®au, bÖnh tËt, bµ con c¸c d©n téc ®· biÕt dïng thuèc. HiÖn t­îng \"cÇu ma\", \"cóng ma\" gi¶m dÇn. C«ng t¸c tuyªn truyÒn thêi sù, chÝnh s¸ch ®­îc chó ý. C¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ngµy cµng më réng. §Õn cuèi n¨m 1950, toµn huyÖn ®· lµm ®­îc 7 nhµ th«ng tin, 3 b¶ng d¸n tin tøc, 70 chßi ph¸t thanh, 69 lao ph¸t thanh vµ 62 khÈu hiÖu cã tÝnh chÊt l©u dµi... Nh÷ng tê b¸o t­êng, b¸o in ®¸, t¹p chÝ, truyÖn in trªn giÊy giang, nh÷ng b¶n nh¹c... Cã mÆt trªn kh¾p c¸c nÎo ®­êng kh¸ng chiÕn, ®em ®Õn cho ®ång bµo tiÕng nãi cña §¶ng cïng víi tin th¾ng trËn cña qu©n vµ d©n ta trªn mäi miÒn ®Êt n­íc. An toµn khu §Þnh Hãa cßn lµ n¬i ®ãn tiÕp, gÆp gì gi÷a c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam víi ®¹i biÓu n­íc ngoµi, ®Æt c¬ së cho viÖc x©y nÒn ngo¹i giao gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc. N¨m 1948, t¹i mét ®Þa ®iÓm thuéc x· Phó §×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Ban Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng tiÕp ph¸i viªn cña Chu ¢n Lai, bµn vÒ viÖc phèi hîp chiÕn ®Êu gióp ®ì lÉn nhau gi÷a qu©n ®éi c¸ch m¹ng hai n­íc. Tõ An toµn khu, chuyÕn ®i bÝ mËt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sang 110

Trung Quèc vµ Liªn X« (1-1950) ®· më ra mét thÕ ph¸t triÓn míi cho cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta. §¶ng Céng s¶n Trung Quèc vµ ChÝnh phñ n­íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa ®· cö mét sè cè vÊn sang ViÖt Nam, th­êng xuyªn lµm viÖc t¹i An toµn khu §Þnh Hãa, gióp ®ì ChÝnh phñ ta vÒ c¸c mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, tµi chÝnh. Sù tån t¹i v÷ng ch¾c cïng víi vai trß to lín cña An toµn khu §Þnh Hãa trong suèt qu¸ tr×nh kh¸ng chiÕn cho thÊy tÇm nh×n chiÕn l­îc s¸ng suèt vµ sù lùa chän chÝnh x¸c cña Trung ­¬ng §¶ng, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945, chÝnh quyÒn d©n chñ nh©n d©n míi ra ®êi ®· ph¶i b­íc vµo cuéc kh¸ng chiÕn. Dï ®· cã mét n¨m cñng cè vµ x©y dùng, vÊn ®Ò x· héi vÉn ch­a gi¶i quyÕt ®­îc bao nhiªu; néi bé nh©n d©n ch­a ph¶i ®· hoµn toµn thuéc vÒ chÕ ®é míi; trong n­íc kh«ng ph¶i n¬i nµo còng an toµn. Trong khi chiÕn tranh ®ang ngµy cµng lan réng, thùc d©n Ph¸p ®· chiÕm ®ãng ë nhiÒu n¬i th× t¹i ViÖt B¾c, nhiÒu n¬i vÉn ch­a cã chiÕn sù. Riªng ChiÕn khu 1 cã bèn tØnh Phóc Yªn, Th¸i Nguyªn, B¾c K¹n, Cao B»ng ®Òu lµ khu an toµn, ch­a cã ®Þch. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu toµn quèc kh¸ng chiÕn, lùc l­îng kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta n»m trong t×nh tr¹ng bÞ ®Õ quèc bao v©y bèn mÆt. Hai n­íc Lµo vµ Campuchia ®· bÞ Ph¸p x©m l­îc vµ thèng trÞ trë l¹i. Trung Quèc lóc ®ã tuy vÉn do qu©n T­ëng kiÓm so¸t, nh­ng lµ n­íc cã quan hÖ rÊt mËt thiÕt víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam. H¬n n÷a, phong trµo c¸ch m¹ng cña nh©n d©n Trung Quèc do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o ®ang ph¸t triÓn m¹nh. ViÖc quÐt s¹ch qu©n T­ëng ra khái lôc ®Þa Trung Quèc chØ cßn lµ vÊn ®Ò thêi gian kh«ng xa. 111

§Þnh Hãa cïng víi Chî §ån, S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n lµ nh÷ng huyÖn tiÕp gi¸p nhau, n»m s©u trong vïng ViÖt B¾c vµ cã d·y nói Hång ch¹y qua. §©y lµ mét khu vùc võa kÝn ®¸o, an toµn, võa dÔ dµng c¬ ®éng xuèng miÒn trung ch©u B¾c Bé, l¹i võa liªnh l¹c quèc tÕ rÊt thuËn lîi. ViÖc lùa chän vµ x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng ë ViÖt B¾c nãi chung vµ §Þnh Hãa nãi riªng - trong hoµn c¶nh lÞch sö lóc ®ã - xÐt vÒ ph­¬ng diÖn ®èi ngo¹i, th«ng th­¬ng quèc tÕ, râ rµng lµ cã lîi thÕ h¬n bÊt cø mét n¬i nµo kh¸c trªn ®Êt n­íc ta. Chän an toµn khu ë ViÖt B¾c nãi chung vµ §Þnh Hãa nãi riªng chÝnh lµ chän ®­îc n¬i an toµn nhÊt, ch¾c ch¾n nhÊt cho c¬ quan ®Çu n·o tån t¹i vµ l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn ®i ®Õn th¾ng lîi. Sù thÊt b¹i hoµn toµn cña thùc d©n Ph¸p trong cuéc tÊn c«ng lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947 lµ thùc tÕ kh¼ng ®Þnh viÖc lùa chän vµ x©y dùng an toµn khu ë vïng nµy lµ hoµn toµn chÝnh x¸c. Thµnh c«ng cña viÖc x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng ë §Þnh Hãa trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p còng cho thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i dùa vµo d©n, x©y dùng c¨n cø, hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c trong lßng d©n. LÊy d©n lµm gèc chÝnh lµ quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng, lµ ®iÒu kiÖn cèt tö ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ b¶o vÖ an toµn khu. Dùa vµo d©n, b¸m ch¾c vµo d©n ®­îc coi lµ mét nguyªn t¾c, mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt b¶o ®¶m sù tån t¹i v÷ng ch¾c cña an toµn khu, bëi v× nh©n d©n sèng ngay trong lßng c¨n cø, lµ lùc l­îng chñ yÕu trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ b¶o vÖ an toµn khu. Thµnh c«ng cña viÖc x©y dùng, b¶o vÖ An toµn khu Trung ­¬ng ë §Þnh Hãa lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn 112

thèng lÞch sö cña d©n téc, võa lµ bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u trong c«ng t¸c x©y dùng c¨n cø ®Þa nãi chung vµ an toµn khu nãi riªng. §ã lµ kinh nghiÖm vÒ chän ®Þa ®iÓm, vÒ c¸ch tæ chøc x©y dùng vµ b¶o vÖ, còng nh­ vÒ ph­¬ng ph¸p vËn ®éng quÇn chóng nh©n d©n c¸c d©n téc tham gia vµo sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. 113

Sù CHØ §¹O CñA CHñ TÞCH Hå CHÝ MINH Vµ TRUNG ¦¥NG §¶NG VíI QU¸ TR×NH H×NH THµNH C¡N Cø §ÞA VIÖT B¾C Vµ An toµn khu §ÞNH HãA - TH¸I NGUY£N TS. TrÇn V¨n H¶i * Nghiªn cøu lÞch sö c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®Ó t×m hiÓu qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c vµ c¸c an toµn khu trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vµ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, nãi chung thËt khã ®Ó t¸ch b¹ch c¸i g× lµ sù quan t©m cña B¸c vµ Trung ­¬ng §¶ng riªng ®èi víi An toµn khu §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn. Nh­ng ®iÒu rÊt râ trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö c¸ch m¹ng, Th¸i Nguyªn trë thµnh mét bé ph©n cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c vµ sau nµy An toµn khu §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) cïng víi T©n Trµo (Tuyªn Quang) cã chung mét tªn gäi lÞch sö thiªng liªng Thñ ®« kh¸ng chiÕn. 1. §iÒu tr­íc tiªn cÇn kh¼ng ®Þnh lµ c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c h×nh thµnh lµ do chñ tr­¬ng vµ sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng §¶ng, ®­îc c¸n bé vµ ®ång bµo c¸c d©n téc ra søc thùc hiÖn. ___________ * ViÖn Hå ChÝ Minh vµ c¸c l·nh tô cña §¶ng - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. 114

Cuèi th¸ng 6-1940, nh÷ng to¸n lÝnh NhËt do Nisihara cÇm ®Çu ®· v­ît biªn giíi Trung - ViÖt vµ triÓn khai viÖc ®ãng chèt t¹i mét sè ®iÓm däc biªn giíi tõ Hµ Giang ®Õn Cao B»ng, qua L¹ng S¬n, Mãng C¸i vµ H¶i Phßng. Sau mét sè ®éng th¸i g©y søc Ðp víi chÝnh quyÒn Ph¸p ë §«ng D­¬ng, ngµy 22-9-1940, qu©n NhËt tiÕn chiÕm L¹ng S¬n vµ ®æ bé vµo §å S¬n (H¶i Phßng). Ngµy 25-9-1940, qu©n NhËt tiÕn tíi ®¸nh qu©n Ph¸p nhiÒu ®iÓm ë L¹ng S¬n, buéc qu©n Ph¸p ph¶i rót ch¹y theo ®­êng §iÒm He - B×nh Gia - B¾c S¬n ®Ó vÒ Th¸i Nguyªn. ViÖc qu©n NhËt tiÕn ®¸nh vµ sù ®¹i b¹i cña qu©n Ph¸p lµ thêi c¬ ®Ó cuéc khëi nghÜa B¾c S¬n do c¸n bé, ®¶ng viªn L¹ng S¬n l·nh ®¹o bïng næ ®ªm 27-9. Qu©n khëi nghÜa ®· lµm chñ ®­îc ch©u lþ B¾c S¬n, ®¸nh chiÕm ®ån Má Nhµi, ®ång thêi tæ chøc phôc kÝch ®¸nh chÆn qu©n Ph¸p trªn ®­êng rót ch¹y tõ B¾c S¬n sang Vâ Nhai. Do sù tháa hiÖp gi÷a qu©n NhËt vµ qu©n Ph¸p, chóng ®· nhanh chãng giµnh ®­îc ­u thÕ vµ quay l¹i ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa. NhËn ®­îc tin b¸o vÒ cuéc khëi nghÜa B¾c S¬n, Xø ñy B¾c Kú liÒn cÊp tèc cö ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh - ñy viªn Th­êng vô Xø ñy lªn B¾c S¬n trùc tiÕp chØ ®¹o phong trµo vµ tæ chøc b¶o vÖ, gi÷ g×n lùc l­îng. Ngµy 14-10-1940, d­íi sù chØ ®¹o cña ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh, §éi du kÝch B¾c S¬n ®· ®­îc thµnh lËp. TiÕp ®ã, ®Çu th¸ng 11-1940, Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø b¶y häp t¹i lµng §×nh B¶ng (B¾c Ninh) ®· quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong ®ã nh÷ng nhËn ®Þnh vµ chñ tr­¬ng lín vÒ duy tr× lùc l­îng vµ ph¸t huy ¶nh h­ëng cña khëi nghÜa B¾c S¬n. Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh, cuéc khëi nghÜa næ ra lµ ®óng thêi c¬, mÆc dï 115

bÞ ®µn ¸p vµ thÊt b¹i nh­ng ph¶i duy tr× ¶nh h­ëng cña nã, tr­íc hÕt ph¶i cñng cè vµ ph¸t triÓn §éi du kÝch B¾c S¬n, ®ång thêi ph¸t triÓn lùc l­îng ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, lÊy vïng B¾c S¬n (L¹ng S¬n) vµ Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn) lµm trung t©m. §ång chÝ Hoµng V¨n Thô, ñy viªn Th­êng vô Trung ­¬ng l©m thêi ®­îc giao nhiÖm vô chØ ®¹o thùc hiÖn quyÕt ®Þnh nµy. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn tõ khi §¶ng ta ra ®êi, Trung ­¬ng §¶ng ®· triÓn khai viÖc x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng vµ lùc l­îng vò trang; mét sè c¸n bé cã n¨ng lùc vµ uy tÝn nh­ c¸c ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô, L­¬ng V¨n Tri, NguyÔn V¨n Minh, Chu V¨n TÊn... ®· ®­îc t¨ng c­êng cho viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sau ®ã c¸c ®éi Cøu quèc qu©n - lùc l­îng nßng cèt x©y dùng c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai. Vµ, cã lÏ ®©y còng lµ lÇn ®Çu tiªn, do vÞ trÝ chiÕn l­îc vµ ®Þa lý Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn) ®­îc Trung ­¬ng §¶ng chän lµ ®Þa bµn x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng1. Cuèi n¨m 1940, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc gÊp rót chuÈn bÞ vÒ n­íc trùc tiÕp l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng. T¹i lµng T©n Kh­, huyÖn TÜnh T©y, Qu¶ng T©y (Trung Quèc), Ng­êi ®· cã cuéc gÆp quan träng víi ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô - ñy viªn Th­êng vô Trung ­¬ng l©m thêi võa sang. T×nh h×nh trong n­íc vµ viÖc Trung ­¬ng quyÕt ®Þnh x©y dùng c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai ®· ®­îc ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô b¸o ___________ 1. Thêi Lý, TrÇn, hai ch©u B¾c S¬n vµ Vâ Nhai lµ mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh, gäi lµ ch©u V¹n Nhai, sang thêi Lª gäi lµ ch©u Vò LÔ, thêi hËu Lª gäi lµ ch©u Vâ Nhai. N¨m 1894, thùc d©n Ph¸p t¸ch mét phÇn ch©u Vâ Nhai (thuéc Th¸i Nguyªn), lËp ra ch©u B¾c S¬n vµ s¸p nhËp vµo tØnh L¹ng S¬n. 116

c¸o tØ mØ. Ng­êi quyÕt ®Þnh chän Cao B»ng lµ ®Þa ®iÓm ®Ó vÒ n­íc vµ x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng thø hai1. Ng­êi nhËn ®Þnh: \"C¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín cho c¸ch m¹ng ta. Cao B»ng cã phong trµo tèt tõ tr­íc, l¹i kÒ s¸t biªn giíi, lÊy ®ã lµm c¬ së liªn l¹c quèc tÕ rÊt thuËn lîi. Nh­ng tõ Cao B»ng cßn ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a míi cã thÓ tiÕp xóc víi toµn quèc ®­îc. Cã nèi phong trµo ®­îc víi Th¸i Nguyªn vµ toµn quèc th× khi ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang, lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n th× cã thÓ gi÷\"2. Nh­ vËy lµ, gÇn nh­ cïng thêi ®iÓm, khi Trung ­¬ng §¶ng trong n­íc quyÕt ®Þnh x©y dùng c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai th× NguyÔn ¸i Quèc - Hå ChÝ Minh ®· chän Cao B»ng lµm trung t©m x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng thø hai. Nh÷ng quyÕt ®Þnh nµy xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc ë n­íc ta, lµ c¬ së ®Ó Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m (5-1941) do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc chñ tr× ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cã tÇm quan träng vµ ý nghÜa lÞch sö. §Ó ®¹t môc tiªu giµnh l¹i nÒn ®éc lËp d©n téc, Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh: \"Cuéc c¸ch m¹ng §«ng D­¬ng ph¶i kÕt liÔu b»ng mét cuéc khëi nghÜa vâ trang\"3. Nh­ng ®Ó giµnh th¾ng lîi th× ph¶i chuÈn bÞ lùc l­îng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ ph¶i t¹o thêi c¬, tranh thñ thêi c¬. \"Ta cã thÓ l·nh ___________ 1. Tr­íc ®ã, Ng­êi dù kiÕn chän Lµo Cai n»m trªn tuyÕn xe löa §iÒn - ViÖt lµ ®Þa ®iÓm vÒ n­íc. 2. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p: Nh÷ng chÆng ®­êng lÞch sö, S®d, tr. 33. 3. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000, t.7, tr.129. 117

®¹o mét cuéc khëi nghÜa tõng phÇn trong tõng ®Þa ph­¬ng, còng cã thÓ giµnh l¹i sù th¾ng lîi mµ më ®­êng cho mét cuéc Tæng khëi nghÜa to lín\"1. VÒ chuÈn bÞ lùc l­îng, Héi nghÞ ®· kh¼ng ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò lín trong c«ng t¸c x©y dùng, tæ chøc MÆt trËn ViÖt Minh, vÊn ®Ò tæ chøc c¸c tiÓu tæ du kÝch tho¸t ly, c¸c tiÓu tæ tù vÖ cøu quèc, ®ã lµ nh÷ng \"tiÓu tæ du kÝch, du kÝch chÝnh thøc vµ tæ chøc binh lÝnh ®Õ quèc. HiÖn nay, tuy lùc l­îng cña §¶ng ta ch­a ®­îc lan réng m¹nh mÏ kh¾p toµn quèc, nh­ng thêi gian vµ kh«ng gian sÏ lµm viÖc cho ta\"2. Víi nh÷ng quyÕt ®Þnh trªn cã thÓ thÊy viÖc x©y dùng hai trung t©m c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng B¾c S¬n - Vâ Nhai vµ Cao B»ng ®­îc Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m. Sau Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m, cïng víi viÖc x©y dùng c¨n cø ®Þa Cao B»ng do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc chØ ®¹o trùc tiÕp, cuéc ®Êu tranh vò trang chèng khñng bè, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai ®­îc Trung ­¬ng §¶ng ®Æc biÖt quan t©m. Trªn ®­êng trë vÒ xu«i, c¸c ®ång chÝ Tr­êng Chinh, Hoµng V¨n Thô, Hoµng Quèc ViÖt dõng ch©n t¹i B¾c S¬n ®Ó kiÖn toµn Ban chØ huy c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai, do ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn - ñy viªn Trung ­¬ng §¶ng l©m thêi lµm ChØ huy tr­ëng. V­ît qua nh÷ng khã kh¨n, hy sinh mÊt m¸t bëi sù khñng bè cña kÎ thï, ngµy 15-9-1941, §éi Cøu quèc qu©n 2 ®­îc thµnh lËp, do c¸c ®ång chÝ Chu V¨n TÊn, NguyÔn Cao §µm, ___________ 1, 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 7, tr. 131-132, 130-131. 118

TrÇn V¨n PhÊn chØ huy; ®ång chÝ §µo V¨n Tr­êng - ñy viªn Th­êng vô Xø ñy B¾c Kú ®­îc Trung ­¬ng cö lªn phô tr¸ch c¨n cø ®Þa thay ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn võa hy sinh. Cho ®Õn ®Çu n¨m 1943, c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai kh«ng nh÷ng ®­îc gi÷ v÷ng mµ cßn më réng, ph¸t triÓn xuèng Yªn ThÕ (B¾c Giang), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang) vµ chñ yÕu xuèng §ång Hû, §¹i Tõ, §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), lªn Chî §ån (B¾c K¹n). §©y lµ ®Þa bµn kh¸ thuËn lîi ®Ó cuèi th¸ng 3-1943, c¸c lùc l­îng Cøu quèc qu©n sau h¬n 1 n¨m ho¹t ®éng ë biªn giíi ViÖt - Trung trë vÒ vµ h×nh thµnh mét trung t©m c¨n cø ®Þa thø ba - C¨n cø ®Þa §¹i Tõ - §Þnh Hãa - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n. §Õn cuèi n¨m 1943, víi nh÷ng ho¹t ®éng Nam tiÕn, B¾c tiÕn, c¸c c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng Cao B»ng - B¾c S¬n - Vâ Nhai vµ §¹i Tõ - §Þnh Hãa - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n ®· ®­îc khai th«ng vµ liªn l¹c ®­îc víi c¸c An toµn khu Trung ­¬ng ë miÒn xu«i. C¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ViÖt B¾c ®· h×nh thµnh ®óng theo chñ tr­¬ng cña §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ph¸t triÓn thµnh Khu gi¶i phãng trong cao trµo kh¸ng NhËt, cøu n­íc víi ®Þa bµn 6 tØnh Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn vµ mét sè ®Þa ph­¬ng gi¸p ranh thuéc c¸c tØnh B¾c Giang, Phó Thä, VÜnh Phóc lµ h×nh ¶nh t­¬ng lai cña n­íc ViÖt Nam míi. Khu gi¶i phãng lµ n¬i ChÝnh phñ l©m thêi n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ®­îc thµnh lËp, lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng ®ãng ®¹i b¶n doanh l·nh ®¹o cuéc Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m 1945 thµnh c«ng. Lµ mét bé phËn cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, sau ®ã lµ Khu gi¶i phãng, Th¸i Nguyªn nãi chung vµ §Þnh Hãa nãi riªng 119

trë thµnh ®Þa danh lÞch sö chøng kiÕn nhiÒu sù kiÖn lÞch sö1; ®ång bµo c¸c d©n téc ë ®©y cã quyÒn tù hµo vÒ nh÷ng ®ãng gãp to lín cña m×nh trong cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc. §©y còng lµ nh÷ng nh©n tè ®Ó sau ®ã, trong nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, §Þnh Hãa vµ Th¸i Nguyªn nãi chung ®­îc §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chän lµ mét bé phËn cña \"Thñ ®« kh¸ng chiÕn\". 2. Thùc d©n Ph¸p béi ­íc trë l¹i x©m l­îc n­íc ta lÇn thø hai. Kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1947, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng vÉn di chuyÓn quanh Hµ Néi víi b¸n kÝnh kho¶ng vµi chôc c©y sè. Chñ ®éng víi mäi t×nh huèng, khi C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, tr­íc khi rêi ViÖt B¾c trë vÒ Hµ Néi, Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cö ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång vµ mét sè c¸n bé ë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ dù phßng cho t×nh huèng bÊt tr¾c. Tr­íc ngµy kh¸ng chiÕn bïng næ, Ng­êi l¹i cö ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng trë l¹i §Þnh Hãa vµ T©n Trµo ®Ó chuÈn bÞ viÖc dêi c¬ quan lªn ViÖt B¾c. Mét ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh chØ huy ®· ®i cïng ®Ó triÓn khai c«ng t¸c chuÈn bÞ c¸c an toµn khu ®ãng c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. C¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Chiªm Hãa, Na Hang ___________ 1. Mét sè sù kiÖn diÔn ra ë §Þnh Hãa ®¸ng chó ý nh­: trong c¸c ngµy 25 ®Õn 27-5-1945, qu©n ta chÆn ®¸nh qu©n NhËt ë Phè Ng÷, §Þnh Nam, Qu¸n Vu«ng, Khu«n CÈm diÖt hµng chôc tªn, ®ång thêi uy hiÕp qu©n NhËt ph¶i rót khái Chî Chu. - Ngµy 15-5-1945, LÔ thèng nhÊt c¸c lùc l­îng ViÖt Nam Tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n vµ Cøu quèc qu©n thµnh ViÖt Nam Gi¶i phãng qu©n ®­îc tæ chøc t¹i §Þnh Biªn Th­îng. 120

(Tuyªn Quang); §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn); Chî §ån, Chî R· (B¾c K¹n) lµ nh÷ng ®Þa ph­¬ng ®­îc Bé Tæng tham m­u chän ®Þa ®iÓm ®Ó ph©n chia n¬i ®ãng c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng tham m­u vµ c¸c c¬ quan ®oµn thÓ. §©y chÝnh lµ Thñ ®« kh¸ng chiÕn. 18h40 ngµy 19-12-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh rêi lµng V¹n Phóc b¾t ®Çu cuéc hµnh qu©n di chuyÓn c¬ quan. Ng­êi dõng ch©n ë mét sè ®Þa ph­¬ng thuéc Hµ §«ng cò, qua Ninh B×nh vµ ®Õn th¨m ®ång bµo vµ c¸n bé tØnh Thanh Hãa, sau ®ã trë l¹i qua ®ån ®iÒn Chi Nª, v­ît qua s«ng Hång ë khu vùc Trung Hµ (S¬n T©y) sang Phó Thä. Ngµy 2-4-1947, Ng­êi ®Õn lµng S¶o, x· Hîp Thµnh, huyÖn S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang) vµ t¹m nghØ t¹i mét sè nhµ d©n, sau ®ã ra ë ngoµi l¸n do c¸c nh©n viªn phôc vô x©y dùng. T¹i ®©y, tõ ngµy 3 ®Õn ngµy 6-4, Héi nghÞ c¸n bé Trung ­¬ng §¶ng do Ban Th­êng vô triÖu tËp, d­íi sù chñ tr× cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· th¶o luËn vµ ®Ò cËp kh¸ toµn diÖn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa cña c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc vµ kh¼ng ®Þnh nh÷ng chñ tr­¬ng biÖn ph¸p thùc hiÖn. Dù liÖu vÒ cuéc kh¸ng chiÕn sÏ ph¶i tr­êng kú, tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n, c¸c b­íc ph¸t triÓn cô thÓ víi \"chiÕn thuËt c¨n b¶n cña bé ®éi lµ du kÝch vËn ®éng chiÕn\", v× vËy, gièng nh­ Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m (5-1941), mét lÇn n÷a vÊn ®Ò c¨n cø ®Þa l¹i ®­îc Héi nghÞ bµn luËn s«i næi. Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh: \"Ta chñ tr­¬ng kh¸ng chiÕn l©u dµi v× ta vò khÝ kÐm, bé ®éi Ýt thao luyÖn, ®Þch vò khÝ tinh x¶o, bé ®éi thao luyÖn, ViÖt Nam kh«ng thÓ chuyÓn ngay tõ phßng ngù ®Õn ph¶n 121

c«ng nh­ Nga, tr¸i l¹i ph¶i tr¶i qua mét thêi kú l©u dµi, gian khæ ®Ó võa ®¸nh võa cè g¾ng båi bæ vò khÝ vµ bé ®éi, chuyÓn thÕ yÕu cña ta thµnh thÕ m¹nh, chuyÓn thÕ m¹nh cña ®Þch thµnh thÕ yÕu\"1. \"ViÖt Nam kh«ng thÓ cã c¨n cø ®Þa réng r·i vµ v÷ng ch¾c nh­ Tµu. Nh÷ng c¨n cø ®Þa ë ViÖt Nam ®Òu cã thÓ bÞ ®Þch ®¸nh xuyªn mòi dïi vµo hoÆc bao v©y. Nh­ng ViÖt Nam ®· cã mét mÆt trËn ®oµn kÕt toµn d©n, nh©n d©n ®· ®­îc h­ëng chÕ ®é d©n chñ réng r·i vµ liÒu chÕt gi÷ v÷ng chÕ ®é Êy. T×nh h×nh Ph¸p ®Æc biÖt nguy khèn vµ n­íc Ph¸p xa n­íc ViÖt Nam hµng v¹n c©y sè, nªn ViÖt Nam vÉn cã thÓ kh¸ng chiÕn vµ n¾m ch¾c th¾ng lîi b»ng c¸ch më mÆt trËn ë bÊt cø n¬i nµo cã bãng ®Þch, ®¸nh ngay c¶ ë sau l­ng ®Þch, trong ruét ®Þch vµ tæ chøc c¨n cø ®Þa kh«ng nh÷ng ë rõng nói mµ c¶ ë ®ång b»ng\"2. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tõ th¸ng 5-1946, VÖ quèc ®oµn ®­îc kiÖn toµn vµ ®æi tªn lµ Qu©n ®éi quèc gia; toµn quèc ®­îc chia thµnh 12 chiÕn khu tõ cuèi 1946, trong ®ã Th¸i Nguyªn thuéc ChiÕn khu 1 (gåm c¸c tØnh Cao B»ng, B¾c K¹n, Th¸i Nguyªn vµ Phóc Yªn). §Õn gi÷a n¨m 1947, lùc l­îng vò trang cña ChiÕn khu 1 ®­îc cñng cè vµ t¨ng c­êng, gåm c¸c ®¬n vÞ chñ lùc nh­ Trung ®oµn 74 Cao B»ng, Trung ®oµn 72 B¾c K¹n, Trung ®oµn 12 Th¸i Nguyªn - Phóc Yªn vµ c¸c tiÓu ®oµn chñ lùc ®éc lËp 19 vµ 53 trùc thuéc khu. §©y lµ nh÷ng b­íc ph¸t ___________ 1, 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 179, 180. 122

triÓn quan träng thÓ hiÖn sù quan t©m chØ ®¹o cña Trung ­¬ng trong viÖc cñng cè v÷ng ch¾c c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn, trong ®ã cã ®Þa bµn Th¸i Nguyªn nãi riªng. 22 giê ngµy 11-5-1947, t¹i thÞ x· Th¸i Nguyªn, Ng­êi ®· cã cuéc gÆp víi Gi¸o s­ P.Muýt - ®¹i diÖn cho Cao ñy Ph¸p B«lae chuyÓn néi dung b¶n th«ng ®iÖp vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ viÖc ngõng b¾n, thùc chÊt lµ tèi hËu th­ buéc ta ph¶i ®Çu hµng. Tr­íc nh÷ng yªu s¸ch ngang ng­îc cña kÎ x©m l­îc, víi th¸i ®é «n tån, b×nh tÜnh nh­ng hÕt søc nghiªm kh¾c, Ng­êi ®· hái l¹i (®¹i ý): §­îc biÕt «ng vµ «ng B«lae lµ nh÷ng ng­êi ®· tham gia cuéc chiÕn ®Êu cña n­íc Ph¸p chèng sù x©m l­îc cña ph¸txÝt §øc vµ ®· cã thµnh tÝch. VËy, nÕu \"nÕu «ng ë ®Þa vÞ t«i, «ng sÏ cã th¸i ®é thÕ nµo ®èi víi b¶n th«ng ®iÖp cña «ng B«lae\"? ¤ng cã chÞu chÊp nhËn \"mét th¸i ®é hÌn m¹t\" ®Ó giao tr¶ nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi ®· dòng c¶m ®øng vµo hµng ngò nh÷ng ng­êi kh¸ng chiÕn ViÖt Nam chèng sù x©m l­îc cña chñ nghÜa thùc d©n hay kh«ng? Sau cuéc héi kiÕn víi P.Muýt t¹i Th¸i Nguyªn, tèi 19-5- 1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh rêi c¬ quan tõ lµng S¶o, S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang), chuyÓn vÒ lµng §iÒm MÆc, huyÖn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn). Tõ ngµy 20-5-1947, An toµn khu §Þnh Hãa lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chän lµm ®¹i b¶n doanh. §Çu th¸ng 10-1947, qu©n Ph¸p ®ang triÓn khai chiÕn dÞch lín cµn lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c hßng cÊt vã Bé ChØ huy kh¸ng chiÕn cña ta. Ngµy 7-10, chóng cho qu©n nh¶y dï xuèng thÞ x· B¾c K¹n. Tõ nói rõng lµng §iÒm MÆc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tøc c¶nh víi nh÷ng vÇn th¬ trong nçi ­u t­: 123

TiÕng suèi trong nh­ tiÕng h¸t xa, Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa. C¶nh khuya nh­ vÏ, ng­êi ch­a ngñ, Ch­a ngñ v× lo nçi n­íc nhµ. Cïng ngµy 9-10-1947, qu©n Ph¸p nh¶y dï xuèng Cao B»ng ®· vÊp ph¶i sù gi¸ng tr¶ quyÕt liÖt cña mét sè ®¬n vÞ thuéc Trung ®oµn 74 Cao B»ng; mét sè m¸y bay bÞ b¾n r¬i; viªn ThiÕu t¸ L¨mbe (Lambert) - ®Æc ph¸i viªn cña Bé ChØ huy qu©n viÔn chinh Ph¸p ë B¾c §«ng D­¬ng vµ nh÷ng kÎ cïng ®i ®Òu thiÖt m¹ng, toµn bé kÕ ho¹ch chiÕn dÞch cµn quÐt c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c (kÕ ho¹ch mang tªn LÐa Cloclo) bÞ qu©n ta thu ®­îc. Ngay trong ®ªm, toµn bé b¶n kÕ ho¹ch cña ®Þch ®· ®­îc b¸o c¸o lªn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Ngµy 10-11-1947, mét cuéc häp cÊp tèc cña §¶ng ®oµn ChÝnh phñ do Ng­êi chñ tr× ®Ó bµn kÕ ho¹ch ®èi phã víi cuéc tÊn c«ng cña Ph¸p vµ th¶o luËn viÖc di chuyÓn c¬ quan. Tõ §iÒm MÆc (§Þnh Hãa) Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chuyÓn vÒ lµm viÖc t¹i x· Liªn Minh, huyÖn Vâ Nhai, råi liªn tôc thay ®æi n¬i ë vµ lµm viÖc, khi th× vÒ x· Phó §×nh (§Þnh Hãa), khi th× v­ît nói sang ë x· Trung Yªn, huyÖn S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang), khi l¹i chuyÓn sang b¶n Ca, x· B×nh Trung, huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n) vµ nhiÒu an toµn khu kh¸c thuéc c¨n cø kh¸ng chiÕn ViÖt B¾c, víi nh÷ng ho¹t ®éng chØ ®¹o khÈn tr­¬ng, kÞp thêi vµ rÊt s¸ng suèt cho ®Õn ngµy kh¸ng chiÕn thµnh c«ng. Th¸i Nguyªn nãi riªng, ViÖt B¾c nãi chung ®· ®i vµo hån th¬ cña l·nh tô Hå ChÝ Minh víi nh÷ng vÇn th¬ ®Çy th­ th¸i: 124

C¶nh rõng ViÖt B¾c thËt lµ hay, V­în hãt chim kªu suèt c¶ ngµy. Kh¸ch ®Õn th× mêi ng« nÕp n­íng, S¨n vÒ th­êng chÐn thÞt rõng quay. Non xanh, n­íc biÕc tha hå d¹o, R­îu ngät, chÌ t­¬i mÆc søc say. Kh¸ng chiÕn thµnh c«ng ta trë l¹i, Tr¨ng x­a, h¹c cò víi Xu©n nµy. 125

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi viÖc x©y dùng An toµn khu §Þnh Hãa trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c (1945-1954) §¹i t¸ NguyÔn Béi Giong* Khu vùc tø gi¸c ®Þa bµn chñ yÕu cña huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn, phÝa nam gi¸p víi huyÖn §¹i Tõ, phÝa b¾c gi¸p víi con ®­êng mßn ®i tõ B¾c K¹n sang Th¸i Nguyªn, phÝa ®«ng lµ con ®­êng tõ tØnh lþ Th¸i Nguyªn lªn Chî Chu, phÝa t©y lµ d·y nói Hång, lµ mét n¬i ®­îc gi÷ bÝ mËt trong suèt 8 n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ngay ®èi víi c¸c c¬ quan vµ c¸c ngµnh thêi ®ã. Ng­êi n­íc ngoµi, trõ hai ®ång chÝ Marcel vµ Lª« Phighe lµ hai ñy viªn Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n Ph¸p cã nhiÖm vô sang gióp ViÖt Nam kh¸ng chiÕn, vµ trõ mét sè ®ång chÝ cè vÊn Trung Quèc lµ ®­îc ®i l¹i vµ ®Õn lµm viÖc ë mét sè khu vùc chÝnh nh­ Thanh §Þnh, Yªn Th«ng, cßn nhiÒu ®ång chÝ c¸n bé cña Nhµ n­íc còng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ë khu An toµn khu §Þnh Hãa. H»ng n¨m vµ theo tõng mïa, chØ cã c¸c ®oµn c¸n bé tõ c¸c chiÕn tr­êng xa (Nam Bé, Khu 5, B×nh TrÞ Thiªn), ë c¸c mÆt trËn quan ___________ * Bé Tæng tham m­u. 126

träng nh­ §«ng B¾c, ®ång b»ng B¾c Bé vµ thuéc c¸c ®¹i ®oµn chñ lùc ®­îc triÖu tËp lªn häp b¸o c¸o víi Trung ­¬ng vµ Bé Tæng t­ lÖnh trong nh÷ng héi nghÞ c¸n bé toµn quèc ®Ó nghiªn cøu, qu¸n triÖt nh÷ng ph­¬ng ch©m, chñ tr­¬ng lín cña §¶ng trong chØ ®¹o chiÕn tranh gi¶i phãng. Vµ ngay c¸c ®oµn c¸n bé ®ã còng chØ ®­îc ë vµ ®i l¹i trong khu vùc cña héi nghÞ theo quy ®Þnh thèng nhÊt cña ban phô tr¸ch an toµn khu. V× sao B¸c vµ Trung ­¬ng ®· chän huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn lµm An toµn khu cña Trung ­¬ng trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p? - §Þa thÕ cña §Þnh Hãa thuËn tiÖn cho viÖc bè trÝ c¸c c¬ quan cña Trung ­¬ng §¶ng vµ cña Bé Tæng t­ lÖnh. Cã nhiÒu ®Þa ®iÓm bè trÝ ph©n t¸n, kÝn ®¸o, thÝch hîp cho c«ng t¸c tæ chøc canh g¸c, b¶o vÖ tõng träng ®iÓm vµ tæ chøc phßng thñ chèng tËp kÝch ®­êng kh«ng, ®­êng bé cña ®Þch. MÆt kh¸c l¹i thuËn tiÖn cho viÖc giao th«ng liªn l¹c b»ng ng­êi, ngùa, xe ®¹p, thuyÒn ®i xuèng ®ång b»ng, ra vïng §«ng B¾c, lªn T©y B¾c, sang Lµo vµ vµo Khu 4. - Nh©n d©n c¸c d©n téc ë huyÖn §Þnh Hãa ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu cña c¸ch m¹ng (1940-1941) vµ nh÷ng ngµy ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p kh«ng bao giê qu¶n ng¹i khã kh¨n, thiÕu thèn vÒ c¸c mÆt, tõ ¨n ë ®Õn b¶o ®¶m giao th«ng liªn l¹c, ®· hÕt lßng phôc vô vµ gióp ®ì rÊt nhiÒu cho c¸c c¸n bé l·nh ®¹o cña §¶ng còng nh­ cho c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, Bé Tæng chØ huy, Bé Quèc phßng - Tæng T­ lÖnh. Sè ng­êi cña c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ ®Õn ®ån tró t¹i c¸c ®Þa bµn thuéc huyÖn §Þnh Hãa lóc ®Çu cßn Ýt sau t¨ng lªn nhiÒu, cã n¬i so víi sè d©n ë t¹i chç nhiÒu gÊp hai gÊp ba lÇn. D©n qu©n, tù vÖ nam n÷ cña c¸c ®Þa bµn trong huyÖn ®· nªu cao 127

tinh thÇn dòng c¶m vµ quyÕt t©m chiÕn ®Êu phèi hîp víi bé ®éi ®¸nh nhiÒu trËn tiªu hao, tiªu diÖt ®Þch trong ChiÕn dÞch Thu - §«ng 1947, vµ nh÷ng n¨m sau ®ã kh«ng ngõng phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ b¶o vÖ chÆn ®øng nhiÒu ©m m­u ph¸ ho¹i cña ®Þch vµ lµm thÊt b¹i mäi kÕ ho¹ch cña chóng nh»m dß xÐt n¬i lµm viÖc cña B¸c Hå vµ c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh. Toµn d©n cã ý thøc b¶o vÖ rÊt cao, th­êng xuyªn lo l¾ng, nh¾c nhë ng­êi th©n, con ch¸u gi÷ bÝ mËt phßng gian, b¶o ®¶m an toµn tuyÖt ®èi cho c¸n bé, c¬ quan, ®¬n vÞ bé ®éi ®ãng qu©n trong vïng. Tõ nh÷ng ngµy sau chiÕn tranh, nhiÒu lÇn ®i l¹i c«ng t¸c lªn ViÖt B¾c b»ng ®­êng bé, cã lóc b»ng ®­êng kh«ng, t«i cµng kh©m phôc sù tØnh t¸o vµ quyÕt t©m cña ®ång bµo c¸c d©n téc huyÖn §Þnh Hãa, nh»m gi÷ ®­îc an toµn cho c¬ quan, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cña §¶ng, cña qu©n ®éi trong khi c¸c khu vùc trong huyÖn §Þnh Hãa chØ c¸ch Hµ Néi, n¬i trung t©m ®Çu n·o chiÕn tranh x©m l­îc cña ®Þch, kh«ng qu¸ 100 km ®­êng bé, vµ kh«ng qu¸ 20 phót ®­êng bay cña kh«ng qu©n ®Þch. Trªn ®Þa bµn huyÖn §Þnh Hãa, suèt 8 n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, nhiÒu xãm, b¶n lµ n¬i ë, lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ c¬ quan chØ ®¹o qu©n sù Trung ­¬ng, ®ång thêi còng lµ n¬i ë vµ lµm viÖc cña B¸c Hå vµ c¸c ®ång chÝ trong Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng thêi ®ã v× B¸c vµ c¸c ®ång chÝ Trung ­¬ng lóc nµo còng ë gÇn víi d©n. Mét sè xãm vµ b¶n nh­: Khu«n T¸t, TØn Keo ë x· Phó §×nh, §ång Chua, B¶n Mï, B¶n C¸i, B¶n §ùc, v.v. ë x· Thanh §Þnh, b¶n L­¬ng Can, L­¬ng Trung, v.v. ë Yªn Th«ng cßn ghi l¹i nhiÒu di tÝch cña nh÷ng thêi B¸c Hå vµ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ®Õn ë vµ häp bµn nh÷ng chñ tr­¬ng lín 128