Bác Hồ với Thái Nguyên

§Þnh Hãa xøng ®¸ng lµ mét trong nh÷ng céi nguån cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam §¹i t¸ Phan V¨n CÈn* Tõ khi c¶ n­íc ta b­íc vµo cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc ®ªm 19-12-1946, chóng ta cµng thÊy râ tÇm nh×n chiÕn l­îc cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng vµ B¸c Hå ®· chän vïng rõng nói ViÖt B¾c mµ trung t©m lµ Th¸i Nguyªn, B¾c K¹n, Tuyªn Quang ®Ó x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn cña toµn d©n lµ rÊt ®óng ®¾n, chÝnh x¸c. §©y lµ mét vïng cã mét vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng nh­ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· d¹y: \"tiÕn cã thÓ ®¸nh, lui cã thÓ gi÷\", n¬i cã ®ñ ba ®iÒu kiÖn thuËn lîi: \"thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa\" ®Ó qu©n vµ d©n ta ®Êu tranh, ®i ®Õn giµnh th¾ng lîi víi kÎ thï m¹nh h¬n ta gÊp béi. Ngay sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945 thµnh c«ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ thÞ cho ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång vµ mét sè c¸n bé kh¸c ë l¹i ViÖt B¾c ®Ó tiÕp tôc lµm nhiÖm vô cñng cè c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. ThÊy râ d· t©m cña ®Õ quèc Ph¸p muèn x©m l­îc n­íc ta mét lÇn n÷a, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cö ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng vÒ §Þnh Hãa, nam Chî §ån ®i tiÒn ___________ * Nguyªn Tr­ëng ban Tæng kÕt lÞch sö Bé Tæng tham m­u. 179

tr¹m x©y dùng c¬ së, tæ chøc ®­êng hµnh qu©n vµ chän ®Þa ®iÓm lµm viÖc l©u dµi cho Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ Bé Tæng t­ lÖnh, ®ång thêi bè trÝ kÕ ho¹ch vËn chuyÓn muèi, g¹o, lËp kho ®Ó ®ãn c¸c c¬ quan Trung ­¬ng lªn lµm viÖc sau nµy, cã l­¬ng thùc, thùc phÈm dïng. §Çu th¸ng 11-1946, theo chØ thÞ cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh tæ chøc ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt gåm thµnh phÇn c¸c ®¹i biÓu cña c¸c ngµnh: qu©n sù, c«ng an, c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ... (lÊy bÝ danh lµ Trung ®éi 13) ®i nghiªn cøu kÕ ho¹ch hµnh qu©n cho c¸c c¬ quan Trung ­¬ng tõ Hµ Néi lªn ViÖt B¾c ®¶m b¶o tuyÖt ®èi bÝ mËt an toµn, kh«ng ®Ó bÞ chôp b¾t tr­íc mét ®èi thñ gian ngoan, x¶o quyÖt nh»m tiªu diÖt c¬ quan l·nh ®¹o cña cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc ta. ChÆng ®­êng hµnh qu©n thø nhÊt cña c¬ quan Bé Tæng chØ huy vµ Bé Tæng tham m­u tõ Th¸i Hµ (Hµ Néi) ®Õn H­ng Hãa - L©m Thao (Phó Thä) ph¶i kÐo dµi tõ ngµy 19-12-1946 ®Õn 25-2-1947, v× ph¶i võa ®i võa chØ ®¹o vµ chØ huy lùc l­îng vò trang chiÕn ®Êu k×m ch©n qu©n ®Þch ë Hµ Néi vµ mét sè thµnh phè ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung, nhê ®ã c¶ n­íc cã ®iÒu kiÖn chuyÓn sang chiÕn tranh mét c¸ch chñ ®éng vµ v÷ng vµng. ChÆng ®­êng hµnh qu©n thø hai cña c¬ quan Tæng hµnh dinh b¾t ®Çu víi T©y Cèc (§oan Hïng) råi B×nh Ca, S¬n D­¬ng, v­ît ®Ìo KhÕ ®Ó sang V¨n L·ng, vµo ®Êt Th¸i Nguyªn. Dõng ch©n lÇn nµy ë V¨n L·ng, bé m¸y chØ ®¹o vµ chØ huy cña Bé Tæng chØ huy cã thªm ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng ®Òu ®Æn h¬n v× ë ®©y ®· rÊt xa mÆt trËn Hµ Néi, ®iÖn ®µi cã ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng nhiÒu h¬n mµ kh«ng bÞ ®Þch theo dâi vµ ph¸t 180

hiÖn h­íng di chuyÓn cña c¬ quan nh­ khi cßn ë ®ång b»ng hay ë trung du. Tin tøc nhËn ®­îc h»ng ngµy cho thÊy ®Þch ®ang dïng m¸y bay, xe t¨ng, c¬ giíi ®¸nh réng ra ngoµi thµnh phè kÕt hîp víi viÖc lïng sôc c¬ quan l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn trªn ®­êng di chuyÓn. Sau nµy ta cµng râ h¬n, bÊt kú mét bé phËn nµo thuéc c¬ quan Trung ­¬ng, Bé Tæng chØ huy di chuyÓn còng lµ môc tiªu lïng sôc cña kÎ thï vµ chóng ®· thó nhËn lµ kh«ng thµnh c«ng. Bé Tæng chØ huy vµ Bé Tæng tham m­u theo chØ thÞ cña B¸c vµ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, lu«n lu«n cã kÕ ho¹ch nghi binh nµy ®Õn kÕ ho¹ch nghi binh kh¸c, v× vËy mµ gi÷ ®­îc bÝ mËt an toµn cuéc hµnh qu©n cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng lªn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn). Tr¶i qua gÇn ba th¸ng võa di chuyÓn c¬ quan võa b¸m s¸t diÔn biÕn cña chiÕn tr­êng, toµn c¬ quan Bé Tæng chØ huy vµ Bé Tæng tham m­u ®· ®Õn vÞ trÝ tËp kÕt cuèi cïng tõ qu¸n ¤ng Giµ ®Õn Qu¶ng N¹p an toµn. Cuéc hµnh tr×nh qua n¨m tØnh: Hµ §«ng, S¬n T©y, Phó Thä, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn ®· kÕt thóc tèt ®Ñp. Cïng víi viÖc tiÕp tôc n¾m t×nh h×nh chiÕn tr­êng, t×nh h×nh bé ®éi, phôc vô chØ ®¹o t¸c chiÕn vµ x©y dùng lùc l­îng vò trang trong mïa HÌ, hµng lo¹t c«ng viÖc ®­îc ®ång thêi ®Æt ra cho c¬ quan Tæng hµnh dinh lµ æn ®Þnh tæ chøc, n¬i ë vµ lµm viÖc, x©y dùng nÒn nÕp c«ng t¸c vµ sinh ho¹t trong ®iÒu kiÖn míi: ®ã lµ viÖc sèng vµ lµm viÖc trong vïng ®ång bµo thiÓu sè vèn ®· cã truyÒn thèng g¾n bã l©u ®êi víi c¸ch m¹ng, lµm thÕ nµo thùc hiÖn ®­îc khÈu hiÖu \"qu©n víi d©n lµ mét ý chÝ, qu©n víi d©n mét lßng\" nh­ ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p ®· chØ thÞ. Mét yªu cÇu bøc thiÕt ®èi víi c¸n bé vµ chiÕn sÜ cña Bé Tæng tham m­u lµ ph¶i tÝch cùc gãp phÇn x©y dùng c¨n cø ®Þa 181

v÷ng m¹nh vÒ mäi mÆt, lµm chç ®øng l©u dµi cña bé m¸y l·nh ®¹o vµ chØ huy kh¸ng chiÕn cña Trung ­¬ng vµ Bé Tæng chØ huy. Mét trong nh÷ng c«ng viÖc ®Çu tiªn mµ c¬ quan Tæng hµnh dinh ®· ®­îc ®ång bµo vïng c¨n cø ®Þa tÝch cùc gióp ®ì lµ x©y dùng nhµ cöa, ®µo hÇm hè tr¸nh m¸y bay, tæ chøc canh g¸c, tuÇn tra b¶o vÖ c¬ quan ®ªm ngµy, tiÕp tÕ l­¬ng thùc, thùc phÈm, nhê vËy mµ cuéc sèng cña c¸c ban ngµnh cµng ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n lu«n quan t©m ®Õn c«ng t¸c x©y dùng doanh tr¹i cña c¬ quan Trung ­¬ng vµ Bé Tæng chØ huy. Ng­êi chØ thÞ rÊt tØ mØ, cô thÓ nguyªn t¾c x©y dùng doanh tr¹i cho Tæng ®éi x©y dùng cña Bé Tæng tham m­u. Nh÷ng nguyªn t¾c ®ã khÐo lÐo chuyÓn thµnh mÊy c©u th¬ dÔ nhí, ®Ó anh em trong Tæng ®éi dÔ nhËp t©m khi lµm nhiÖm vô: Trªn cã nói, d­íi cã s«ng Cã ®Êt ta trång, cã b·i ta ch¬i TiÖn ®­êng sang Bé Tæng ThuËn lèi tíi Trung ­¬ng Nhµ tho¸ng, r¸o, kÝn m¸i GÇn d©n, kh«ng gÇn ®­êng. §Þa ®iÓm ®ãng qu©n cña Bé Tæng tham m­u vµ Bé Tæng chØ huy ®Çu tiªn lµ ë Yªn Th«ng (B×nh Yªn). T¹i ®Þa ®iÓm nµy, ®ång chÝ Tæng Tham m­u tr­ëng Hoµng V¨n Th¸i ®· tæ chøc Héi nghÞ tæng kÕt cuéc hµnh qu©n ®­êng dµi tõ Hµ Néi lªn ViÖt B¾c vµo th¸ng 5-1947, kÕ ho¹ch x©y dùng vµ cñng cè c¬ quan, kÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®èi phã víi ®Þch Thu - §«ng 1947, mµ ®ång chÝ cho lµ mét c«ng t¸c v« cïng quan träng. 182

Thu - §«ng n¨m 1947, ®Ó chuÈn bÞ ®èi phã víi ®Þch tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c, c¬ quan Bé Tæng t­ lÖnh vµ Bé Tæng tham m­u chia thµnh hai bé phËn: bé phËn nÆng chuyÓn s©u vµo s¸t ch©n nói Hång - B¶n C¸i, B¶n PiÒng, B¶n Mï (B¶o Biªn) cßn bé phËn nhÑ chuyÓn sang Trµng X¸ - Vò Nhai, §×nh C¶ ®Ó chØ ®¹o vµ chØ huy qu©n vµ d©n ta ®¸nh ®Þch tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c vµ c¸c chiÕn tr­êng Trung, Nam, B¾c phèi hîp víi ViÖt B¾c. Nhê ®ã mµ thu ®­îc th¾ng lîi vang déi, ®¸nh b¹i qu©n ®Þch tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c, b¶o vÖ c¬ quan ®Çu n·o cña cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc ta, ®¸nh b¹i chiÕn l­îc ®¸nh nhanh, th¾ng nhanh cña ®Õ quèc ph¶n ®éng Ph¸p. Sau chiÕn dÞch tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c, c¬ quan Bé Tæng chØ huy vµ Bé Tæng tham m­u chuyÓn vÒ ®ãng ë §iÒm MÆc, ®Ó chØ ®¹o ®Ò phßng ®Þch ®¸nh lªn ViÖt B¾c lÇn thø hai trong n¨m 1948, ®ång thêi chØ ®¹o toµn qu©n trong c¶ n­íc biÕn hËu ph­¬ng ®Þch thµnh tiÒn ph­¬ng cña ta (1948-1949) vµ më c¸c chiÕn dÞch nhá ë §«ng B¾c vµ T©y B¾c. Tõ n¨m 1950 ®Õn 1954, Bé Tæng t­ lÖnh vµ Bé Tæng tham m­u l¹i chuyÓn vÒ B¶o Biªn vµ §ång §au (§Þnh Hãa) ®Ó chØ ®¹o vµ chØ huy ChiÕn dÞch Biªn giíi, ChiÕn dÞch Trung du, Hoµng Hoa Th¸m, Hµ Nam Ninh, Hßa B×nh, T©y B¾c, SÇm N­a vµ §iÖn Biªn Phñ. Tãm l¹i, An toµn khu §Þnh Hãa g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng chØ ®¹o vµ chØ huy kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Bé Tæng t­ lÖnh vµ c¸c c¬ quan, c¸c tæng côc cña c¬ quan Tæng hµnh dinh. Trong suèt thêi gian tõ ngµy 19-12-1946 ®Õn th¸ng 7-1954, c¬ quan cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, 183

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Bé Tæng t­ lÖnh vµ c¸c c¬ quan cña Tæng hµnh dinh hÇu hÕt thêi gian ®Òu ®øng ch©n trªn ®Êt §Þnh Hãa ®Ó chuÈn bÞ c¸c quyÕt s¸ch cho Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, h¹ quyÕt t©m l·nh ®¹o toµn qu©n, toµn d©n chiÕn ®Êu chèng giÆc Ph¸p vµ can thiÖp Mü. §Þnh Hãa xøng ®¸ng lµ c¨n cø c¸ch m¹ng trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, xøng ®¸ng lµ mét trong nh÷ng céi nguån cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. 184

PhÇn II Ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë An toµn khu §Þnh Hãa 185

186

Nh÷ng ngµy B¸c Hå ë §Þnh Hãa T¹ Quang ChiÕn* Cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña nh©n d©n ta lµ cuéc chiÕn tranh nh©n d©n kiÓu mÉu cã tÇm cì quèc tÕ. Mçi miÒn ®Êt n­íc lóc ®ã ®Òu x©y dùng c¨n cø ®Þa, trong ®ã cã an toµn khu ®Ó b¶o vÖ c¬ quan ®Çu n·o chØ huy kh¸ng chiÕn ë tõng chiÕn tr­êng. T¹i Trung ­¬ng, an toµn khu ®­îc ®Æt ë trung t©m - n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸c ®­îc b¶o vÖ an toµn suèt chÆng ®­êng kh¸ng chiÕn t¸m n¨m. An toµn khu Trung ­¬ng bao gåm: §Þnh Hãa cña Th¸i Nguyªn, g¾n liÒn víi S¬n D­¬ng, Yªn S¬n cña Tuyªn Quang, n»m trªn ®Þa giíi hai tØnh, dùa vµo s­ên nói Hång phÝa t©y vµ phÝa ®«ng, qua l¹i b»ng hai con ®­êng ®Ìo De vµo ®Ìo Muång. §Çu n¨m 1947, c¸c c¬ quan cña Trung ­¬ng §¶ng, Bé Quèc phßng, MÆt trËn ®­îc bè trÝ ë ®Þa bµn §Þnh Hãa. C¸c c¬ quan cña Quèc héi, ChÝnh phñ ®­îc bè trÝ ë ®Þa bµn S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n. Khi cuéc kh¸ng chiÕn b­íc vµo giai ®o¹n quyÕt ®Þnh, cuèi n¨m 1953, c¸c c¬ quan ___________ * Nguyªn lµ cËn vÖ cña B¸c Hå, nguyªn Tæng Côc tr­ëng Tæng Côc ThÓ dôc thÓ thao. 187

®Çu n·o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®­îc quy tô vÒ Yªn S¬n cña Tuyªn Quang, tr­íc khi trë vÒ Hµ Néi, sau chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ ®­îc tËp trung vÒ §¹i Tõ cña Th¸i Nguyªn. V× vËy, khi ®Ò cËp ®Õn An toµn khu §Þnh Hãa, ph¶i ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ kh¨ng khÝt kh«ng thÓ t¸ch rêi khái An toµn khu Trung ­¬ng. 1. B¸c Hå vµ Trung ­¬ng §¶ng víi c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c vµ §Þnh Hãa ViÖc cñng cè c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®· ®­îc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng quan t©m ®Æt ra tõ khi cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc s¾p bïng næ. C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®· ®­îc lÞch sö chøng minh lµ hËu cø cùc kú quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng ph¸txÝt NhËt vµ thµnh c«ng cña cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945. Trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c rÊt xøng ®¸ng ®­îc nhËn nhiÖm vô lÞch sö míi. C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c cã ®Þa h×nh rÊt thuËn lîi cho cuéc kh¸ng chiÕn b¶o vÖ Tæ quèc, h¬n thÕ n÷a nh©n d©n ViÖt B¾c gåm nhiÒu d©n téc anh em cã truyÒn thèng lÞch sö l©u ®êi ®oµn kÕt chèng ngo¹i x©m. Tõ khi cã §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®ång bµo mét lßng ®i theo §¶ng lµm c¸ch m¹ng, theo ngän cê l·nh ®¹o cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, s½n sµng chÞu ®ùng gian khæ, hy sinh, phÊn ®Êu v× ®éc lËp, tù do cña Tæ quèc. An toµn khu Trung ­¬ng ®­îc x©y dùng ë trung t©m c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ chÝnh x¸c. Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, c¸c ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh, NguyÔn L­¬ng B»ng ®· trùc tiÕp phô tr¸ch vµ ®iÒu ®éng mét sè c¸n 188

bé tin cËy cïng víi l·nh ®¹o c¸c ®Þa ph­¬ng khÈn tr­¬ng ngµy ®ªm thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc bè trÝ di chuyÓn c¸c c¬ quan Trung ­¬ng rêi Thñ ®« ®i lªn An toµn khu ViÖt B¾c theo kÕ ho¹ch ®· ®Þnh. Riªng víi B¸c Hå, v× ph¶i theo s¸t diÔn biÕn t×nh h×nh, kÞp thêi chØ ®¹o nh÷ng ngµy ®Çu cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc, Ng­êi ®· cho c¬ quan gióp viÖc di chuyÓn tõng b­íc tõ Hµ Néi qua b¶y ®Þa ®iÓm thuéc c¸c tØnh Hµ T©y, Phó Thä trªn ®­êng trë l¹i c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. Khi t¹m dõng ch©n 15 ngµy ë x· Cæ TiÕt, huyÖn Tam N«ng (nay lµ Tam Thanh) tØnh Phó Thä, s¸ng ngµy 6-3-1947, Ng­êi cho triÖu tËp c¬ quan, chØ thÞ nh÷ng c«ng viÖc cÇn thiÕt ph¶i lµm trong giai ®o¹n míi vµ ®· lÇn l­ît ®Æt tªn cho tõng ng­êi trong t¸m ®ång chÝ tiÕp cËn lµ: \"Tr­êng, Kú, Kh¸ng, ChiÕn, NhÊt, §Þnh, Th¾ng, Lîi\" thµnh khÈu hiÖu chiÕn l­îc lu«n lu«n ë bªn Ng­êi. Ngµy 3-4-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Æt ch©n lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, ®ã lµ lµng S¶o, x· Hîp Thµnh, huyÖn S¬n D­¬ng - Tuyªn Quang (c¸ch huyÖn lþ 2 km). Ng­êi ë ®©y mét th¸ng r­ìi ®Ó chØ ®¹o c¸c c¬ quan Trung ­¬ng míi di chuyÓn tõ Hµ Néi lªn ViÖt B¾c. TiÕp ®ã, 5 th¸ng sau kh¸ng chiÕn toµn quèc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh míi ®Õn §Þnh Hãa. V× sao c¬ quan di chuyÓn ®Õn ®©y? Nh÷ng sù kiÖn cÇn ghi nhí ë §Þnh Hãa? Ph¶i ch¨ng trong thêi gian kh¸ng chiÕn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë §Þnh Hãa nhiÒu h¬n c¸c n¬i kh¸c? Lµ Tæng T­ lÖnh tèi cao cña cuéc kh¸ng chiÕn, Ng­êi ®· ®­îc Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng bè trÝ chuyÓn ®Þa ®iÓm ë gÇn nói Hång phÝa §Þnh Hãa lµ trung t©m gi÷a hai khèi c¬ quan ®Çu n·o. Mét sù trïng hîp ngÉu nhiªn vµo dÞp kû niÖm sinh nhËt lÇn thø 57 cña Ng­êi, ngµy 20-5-1947, 189

Ng­êi ®· tõ S¬n D­¬ng v­ît ®Ìo KhÕ, qua Qu¶ng N¹p vÒ x· §iÒm MÆc thuéc §Þnh Hãa. MÊy ngµy ®Çu, Ng­êi ë t¹m nhµ cña ®ång chÝ Ma §×nh T­¬ng, lóc ®ã lµ Chñ tÞch ñy ban hµnh chÝnh huyÖn §Þnh Hãa. B¸c Hå chØ thÞ cho c¸c ®ång chÝ trong c¬ quan ph¶i gÊp rót lµm l¸n ë ®åi cä c¸ch nhµ ®ång chÝ Ma §×nh T­¬ng 200m. T¹i ®©y, B¸c Hå ®· ë vµ lµm viÖc trªn bèn th¸ng, cã nhiÒu cuéc häp quan träng víi c¸c ®ång chÝ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, víi ®ång chÝ T«n §øc Th¾ng, lóc ®ã lµ Phã Chñ tÞch Ban Th­êng trùc cña Quèc héi vµ ®i dù nhiÒu cuéc häp víi c¸c c¬ quan Trung ­¬ng ®ãng trªn ®Þa bµn §Þnh Hãa, tõ ®©y nhiÒu lÇn Ng­êi v­ît ®Ìo De qua S¬n D­¬ng chñ täa c¸c phiªn häp cña Héi ®ång ChÝnh phñ. Khi ®Õn §iÒm MÆc, «t« cña B¸c ®­îc cÊt giÊu ë rõng Qu¶ng N¹p vµ kh«ng bao giê dïng xe nµy n÷a. B¸c ch¸u trong c¬ quan th­êng ngµy trÌo ®Ìo léi suèi ®i ®Õn nhiÒu n¬i ë ViÖt B¾c chØ b»ng ®«i ch©n dÐp lèp. Sau chiÕn th¾ng Biªn giíi Cao - B¾c - L¹ng míi thØnh tho¶ng dïng ngùa ®i c«ng t¸c. VÒ x©y dùng An toµn khu §Þnh Hãa, tõ nh÷ng ngµy ®Çu kh¸ng chiÕn, Trung ­¬ng §¶ng ®· cö mét tæ c«ng t¸c gióp ®ì ®Þa ph­¬ng gåm cã c¸c ®ång chÝ: TrÇn Quèc H­¬ng tøc M­êi H­¬ng (sau nµy lµ BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng khãa VI), NguyÔn Ch­¬ng (lóc ®ã lµ Phã Tr­ëng ban Tuyªn huÊn Trung ­¬ng), Minh Tranh - nhµ sö häc, Vâ Tr­êng tøc Vâ Ch­¬ng (mét trong t¸m ®ång chÝ ®­îc B¸c Hå ®Æt tªn). Tæ c«ng t¸c nµy x©y dùng kÕ ho¹ch gióp ®ì §Þnh Hãa vÒ nhiÒu mÆt, më mét sè líp båi d­ìng c¸n bé cÊp huyÖn cho Th¸i Nguyªn, B¾c K¹n. Nèi tiÕp c«ng viÖc nµy, Ban An toµn khu 190

Trung ­¬ng ra ®êi do ®ång chÝ TrÇn Quý Kiªn (lóc ®ã lµ Thø tr­ëng Thñ t­íng phñ), ®ång chÝ Lª Gi¶n (lóc ®ã lµ Tæng Gi¸m ®èc Nha C«ng an ViÖt Nam) phô tr¸ch ë ph¹m vi ®Þa bµn réng h¬n bao gåm c¶ §Þnh Hãa - S¬n D­¬ng, Yªn S¬n; V¨n phßng Trung ­¬ng §¶ng, c¸c ban cña §¶ng, MÆt trËn, Bé Quèc phßng cã nhiÒu viÖc lµm trùc tiÕp víi §Þnh Hãa. Riªng víi c¬ quan gióp viÖc B¸c Hå, Ng­êi chØ thÞ lËp mét tæ c¸n bé d©n vËn, bÊt cø ë ®©u còng ph¶i gióp c¸n bé ®Þa ph­¬ng vµ nh©n d©n hiÓu râ ®­êng lèi kh¸ng chiÕn cña §¶ng, d¹y häc cho thiÕu nhi, gióp d©n thu ho¹ch mïa mµng, ®ång thêi nghe ngãng thu thËp nguyÖn väng cña d©n b¸o c¸o lªn Ng­êi. T¹i §Þnh Hãa vµ c¸c n¬i kh¸c, sau nµy tæ c«ng t¸c d©n vËn cña c¬ quan cã sù thay ®æi vÒ nh©n sù nh­ng ®Òu nghiªm tóc thùc hiÖn chØ thÞ trªn cña B¸c Hå. Tõ khi trë l¹i c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, B¸c Hå vµ c¬ quan gióp viÖc kh«ng ë nhµ d©n mµ lµm l¸n, nhµ sµn ë trong rõng, cã hÇm tró Èn ch¾c ch¾n, mäi sinh ho¹t cña c¬ quan ph¶i tù lo liÖu, kh«ng cã mét ng­êi nµo ngoµi c¬ quan nÊu ¨n cho B¸c Hå. VÒ qu©n sù hãa trong c¬ quan, B¸c Hå chØ thÞ bÊt cø ë ®©u trong thêi kh¸ng chiÕn còng ph¶i b¶o ®¶m bÝ mËt, nhµ ë trong rõng, kh«ng ®Ó lé cho m¸y bay ®Þch ph¸t hiÖn ®­îc n¬i cã c¬ quan, còng nh­ kh«ng ®Ó lé cho ng­êi ë n¬i kh¸c qua l¹i biÕt ®Þa ®iÓm cña c¬ quan, mçi ng­êi trong c¬ quan ph¶i cã ba l«, ®å ®¹c gän gµng ®Ó bÊt kÓ ngµy ®ªm khi cÇn di chuyÓn th× sau 15-20 phót cã lÖnh lµ hµnh qu©n ®­îc ngay, B¸c Hå còng chØ thÞ nh­ thÕ cho c¸c c¬ quan Trung ­¬ng ë §Þnh Hãa còng nh­ trong An toµn khu, Ng­êi nh¾c nhë ph¶i triÖt ®Ó thùc hiÖn qu©n sù hãa. 191

VÒ lùa chän ®Þa ®iÓm c¬ quan, Ng­êi chØ thÞ ph¶i: - GÇn s«ng, suèi. - GÇn rõng, nói. - GÇn d©n. Ng­êi gi¶i thÝch gÇn s«ng, suèi ®Ó b¶o ®¶m vÖ sinh, thuËn tiÖn c¶i thiÖn sinh ho¹t tinh thÇn vµ vËt chÊt. GÇn rõng, nói ®Ó khi cÇn thiÕt cã thÓ tr¸nh giÆc tÊn c«ng. GÇn d©n ®Ó b¶o vÖ c¬ quan. §¬n gi¶n nh­ vËy nh­ng thùc hiÖn kh«ng mÊy dÔ dµng. B¸c Hå nhiÒu lÇn trùc tiÕp ®i xem xÐt lùa chän n¬i ë theo yªu cÇu trªn tr­íc khi c¬ quan di chuyÓn tíi. Ngoµi nh÷ng lóc ph¶i khÈn tr­¬ng thay ®æi ®Þa ®iÓm nh­ trong thêi gian ®Þch tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947, lóc ®ã c¬ quan ph¶i di chuyÓn s¸u lÇn, nãi chung, mÆc dÇu c¬ quan n»m trong khu an toµn nh­ng kh«ng ®­îc ë l©u mét n¬i, v× vËy t¸m n¨m kh¸ng chiÕn, c¬ quan di chuyÓn 30 lÇn, b×nh qu©n bèn lÇn mét n¨m. 2. Nh÷ng sù kiÖn quan träng trong khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trùc tiÕp ®ãng c¬ quan ë §Þnh Hãa Víi An toµn khu §Þnh Hãa, Ng­êi ®· ë vµ lµm viÖc gÇn hai n¨m (1947 vµ 1948). T¹i ®©y, B¸c Hå cïng Trung ­¬ng §¶ng cã nhiÒu quyÕt s¸ch quan träng trong giai ®o¹n ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn. 1- H»ng th¸ng, B¸c ®Òu cã th­ göi c¸c tÇng líp nh©n d©n (thanh niªn, thiÕu niªn, nhi ®ång, phô n÷, c«ng nh©n, n«ng d©n, c«ng an, qu©n ®éi, trÝ thøc, ®ång bµo Thiªn Chóa gi¸o, ®ång bµo miÒn Trung, miÒn Nam) vµ th­êng xuyªn viÕt b¸o chØ ®¹o kh¸ng chiÕn. 192

2- Khi ë x· §iÒm MÆc, th¸ng 7-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ra quyÕt ®Þnh lÊy ngµy 27-7 lµ “Ngµy th­¬ng binh toµn quèc”. Ng­êi göi quµ, tiÒn tÆng th­¬ng binh vµ kªu gäi nh©n d©n cïng ñng hé. Tõ ®ã, trë thµnh truyÒn thèng tèt ®Ñp trong nh©n d©n ta, sau nµy ®­îc bæ sung lµ \"Ngµy th­¬ng binh liÖt sÜ\". 3- Th¸ng 10-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh hoµn thµnh cuèn Söa ®æi lèi lµm viÖc. 4- Tõ ngµy 5-10 ®Õn th¸ng 12-1947, Ng­êi chØ ®¹o ®Ëp tan cuéc tÊn c«ng Thu - §«ng cña thùc d©n Ph¸p lªn ViÖt B¾c, vµo Chî Míi, §Þnh Hãa. 5- §Çu n¨m 1948, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt cuèn s¸ch ViÖt B¾c anh dòng nãi vÒ chiÕn th¾ng ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947, do Tæng bé ViÖt Minh xuÊt b¶n. 6- Th¸ng 3-1948, t¹i Nµ Läm, Phó §×nh, dù Héi nghÞ C«ng an, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi vÒ s¸u ®iÒu cÇn thùc hiÖn cña c«ng an c¸ch m¹ng (t­ c¸ch c«ng an c¸ch mÖnh). S¸u ®iÒu ®ã cã gi¸ trÞ ®Õn hiÖn nay vµ l©u dµi. 7- T¹i Nµ Läm (Phó §×nh), th¸ng 4-1948, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ täa phiªn häp ®Æc biÖt cña Héi ®ång ChÝnh phñ, c«ng bè s¾c lÖnh phong qu©n hµm cÊp t­íng cho mét sè c¸n bé Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. §ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p ®­îc phong §¹i t­íng, mét sè ®ång chÝ kh¸c ®­îc phong qu©n hµm cÊp Trung t­íng vµ ThiÕu t­íng. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, c¸c d©n téc §Þnh Hãa ®· b¶o vÖ an toµn tuyÖt ®èi cho Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Trung ­¬ng §¶ng vµ Bé Quèc phßng. Cã nhiÒu di tÝch quan träng rÊt ®¸ng tù hµo cÇn ®­îc t«n t¹o thÝch ®¸ng. Tuy B¸c Hå chØ ®ãng ë ®©y hai n¨m, Trung ­¬ng §¶ng, Bé Tæng T­ lÖnh cã 193

thay ®æi ®Þa ®iÓm nh­ng chñ yÕu vÉn trªn ®Þa bµn §Þnh Hãa. Tõ cuèi n¨m 1948 ®Õn th¸ng 6-1954, tæng céng trªn 5 n¨m B¸c Hå chuyÓn sang ë vµ lµm viÖc t¹i S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n, ®Ó trùc tiÕp chØ ®¹o c¸c c¬ quan nhµ n­íc Trung ­¬ng ®ãng ë ®©y, tuy nhiªn vÉn th­êng xuyªn qua l¹i §Þnh Hãa lµm viÖc víi c¸c ®ång chÝ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng vµ l·nh ®¹o Bé Quèc phßng, th¨m mét sè c¬ quan nh­ Nhµ m¸y giÊy Hoµng V¨n Thô, dù c¸c ®¹i héi cña phô n÷, cña thanh niªn toµn quèc... 194

§Þnh Hãa - An toµn khu cña Trung ­¬ng Lª Gi¶n* Th¸ng 12-1946, cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc bïng næ. §Çu n¨m 1947, B¸c cã ý kiÕn x©y dùng S¬n D­¬ng, §Þnh Hãa thµnh mét c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. B¸c, Trung ­¬ng §¶ng vµ c¸c c¬ quan trùc thuéc Bé Quèc phßng - Tæng T­ lÖnh ë §Þnh Hãa; Quèc héi, ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan trùc thuéc ë S¬n D­¬ng. Bé Quèc phßng (ë §Þnh Hãa), Nha C«ng an Trung ­¬ng (ë S¬n D­¬ng) phèi hîp tæ chøc lùc l­îng b¶o vÖ an toµn khu c¨n cø ®Þa. Tõ ngµy 20-5-1947, c¬ quan cña B¸c ®ãng ë §Þnh Hãa, nh­ng B¸c còng th­êng sang S¬n D­¬ng häp víi Th­êng trùc Quèc héi, Héi ®ång ChÝnh phñ vµ th¨m viÕng, kiÓm tra c¸c bé, c¸c ngµnh. S½n cã kinh nghiÖm 4-5 th¸ng ë ®©y thêi kú tiÒn khëi nghÜa, chóng ta ®· x©y dùng ®­îc mét c¨n cø ®Þa, mét an toµn khu kiªn cè vµ an toµn trong suèt 8-9 n¨m l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Trong thêi gian ë §Þnh Hãa, B¸c Hå tiÕp cè vÊn c«ng an Trung Quèc. T«i nghÜ ph¶i kÓ chuyÖn nµy v× nã chøng tá B¸c Hå ®· tin yªu ®ång bµo nh©n d©n c¸n bé §Þnh Hãa biÕt nh­êng nµo. ___________ * Nguyªn Phã Ch¸nh ¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao. 195

N¨m 1950, Trung Quèc cö sang ViÖt Nam mét cè vÊn c«ng an. T«i ph¶i b¸o c¸o víi cè vÊn ®Çy ®ñ t×nh h×nh vÒ tæ chøc c¸n bé vµ c«ng t¸c nghiÖp vô cña ngµnh ®Ó cè vÊn gãp ý kiÕn vµ phæ biÕn kinh nghiÖm. Chóng ta ai còng biÕt r»ng n¨m 1949, chiÕn th¾ng T­ëng Giíi Th¹ch thµnh lËp ®­îc Céng hßa Nh©n d©n Trung Hoa th× Trung Quèc míi cã Bé C«ng an nh­ng thùc tÕ th× §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®· cã nhiÒu c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn chèng Quèc d©n §¶ng vµ ®Õ quèc NhËt vµ ®Æc biÖt lµ c¨n cø ®Þa Diªn An næi tiÕng tõ hµng chôc n¨m tr­íc khi ta cã c¨n cø ®Þa S¬n D­¬ng - §Þnh Hãa cho nªn Trung Quèc cã rÊt nhiÒu kinh nghiÖm b¶o vÖ c¨n cø ®Þa, b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ l·nh tô mµ chóng ta cÇn häc tËp. Trong héi ®µm, t«i c¶m thÊy d­êng nh­ ®ång chÝ cè vÊn kh«ng mÊy hµi lßng vÒ tæ chøc vµ c«ng t¸c cña chóng t«i, nhÊt lµ vÒ viÖc b¶o vÖ c¨n cø ®Þa, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng vµ c¸c l·nh tô. V× lµ cè vÊn ng­êi n­íc ngoµi, ®ång chÝ ®­îc bè trÝ ¨n, ë vµ lµm viÖc mét m×nh trong mét c¨n nhµ ba gian, cét b»ng c©y tre rõng, v¸ch tre, nøa ®an phªn, m¸i lîp l¸ gåi nóp d­íi bãng c©y rõng, ngñ trªn mét chiÕc gi­êng b»ng tre nøa, mïa hÌ tr¶i chiÕu cãi, mïa ®«ng cã ®Öm cã ch¨n, bµn ghÕ lµm viÖc riªng còng nh­ bµn ghÕ ®Ó héi häp ®«ng ng­êi ®Òu b»ng tre nøa, giÊy tê, tµi liÖu, s¸ch vë ®Ó trong mét c¸i hßm s¾t nh­ ng­êi ta th­êng s¾m cho c« d©u, chó rÓ ngµy kÕt h«n ra ë riªng. Mïa nùc th× t¾m suèi, mïa rÐt t¾m n­íc nãng, ë gÇn bê suèi cã phªn che giã. CÇn vô kh«ng ë chung nhµ víi thñ tr­ëng mµ ë mét l¸n riªng cã phÇn dµnh lµm bÕp, ë c¸ch thñ tr­ëng ®é n¨m m­êi th­íc, cã thÓ nghe ®­îc tiÕng thñ tr­ëng gäi. Cßn b¶o vÖ lµ nhiÖm vô cña ®éi b¶o vÖ ë bªn ngoµi, canh g¸c c¸ch ®­êng lèi ra, vµo khu vùc. Nhµ ë 196

vµ néi thÊt nh­ vËy thêi kh¸ng chiÕn lµ dµnh cho nh÷ng c¸n bé thø tr­ëng, l·nh ®¹o cao cÊp ph¶i ë rõng vµ nãi chung còng lµ Ýt cã. Trong hoµn c¶nh ®ã, cè vÊn ®Ò nghÞ hßm tµi liÖu ph¶i cã d©y xÝch lín cã khãa quµng vµo ch©n cét hay ch©n gi­êng, cã ®eo chu«ng b¸o ®éng khi cã ng­êi ®ông ®Õn. Cã mÊy lÇn cè vÊn ®· lín tiÕng phª b×nh chóng t«i vµ b¸o c¸o vÒ tr­ëng ®oµn cè vÊn; t«i nhí, mét lÇn t«i cïng cè vÊn ®i d¹o quanh nhµ, bçng thÊy cã vÕt ch©n hæ, t«i chØ cho cè vÊn xem, t«i kh«ng ngê cè vÊn sî t¸i mÆt nãi r»ng c¸c ®ång chÝ lµm c«ng t¸c b¶o vÖ nh­ thÕ nµy ­? Mét lÇn kh¸c cè vÊn thÊy tõ nãc nhµ r¬i xuèng mét con r¾n nghe nãi lµ to b»ng mét ®o¹n c©y sËy, nã r¬i xuèng råi bß ch¹y lung tung t×m chç hæng ®Ó ra ngoµi. §ång chÝ nãi t«i ch­a tr«ng thÊy lo¹i r¾n nh­ thÕ bao giê, nÕu lµ r¾n ®éc, gÆp m×nh nã c¾n th× thuèc ®©u cøu ®­îc m×nh. T«i biÕt ®ã chØ lµ lo¹i r¾n s¨n chuét kh«ng c¾n chÕt ng­êi, gi¶i thÝch cho cè vÊn bít lo nh­ng kh«ng thuyÕt phôc ®­îc. Qua t×nh h×nh nh­ trªn, cè vÊn cµng thóc giôc t«i ph¶i ®­a ®i quan s¸t thùc tÕ, cè vÊn nãi: Mao Chñ tÞch khi ph¸i t«i sang gióp ViÖt Nam cã dÆn r»ng ph¶i hÕt lßng gióp ®ì c«ng an ViÖt Nam vÒ kinh nghiÖm b¶o vÖ, nhÊt lµ b¶o vÖ Hå Chñ tÞch. VËy yªu cÇu ®ång chÝ ph¶i ®­a t«i ®Õn thùc ®Þa, t«i ph¶i tËn m¾t thÊy c«ng an ViÖt Nam ®· b¶o vÖ l·nh tô cÈn träng nh­ thÕ nµo, ®Ó b¸o c¸o l¹i víi Mao Chñ tÞch. T¹i Diªn An, Mao Chñ tÞch cã rÊt nhiÒu chç ë vµ lµm viÖc kh¸c nhau. Ai muèn t×m gÆp Mao Chñ tÞch nÕu kh«ng th«ng qua chóng t«i th× thËt sÏ kh«ng biÕt ®©u mµ mß. Nghe cè vÊn nãi nh­ vËy, t«i c¶m thÊy do qu¸ tin cËy ë ®ång bµo, quÇn chóng mµ chóng t«i kh«ng lµm ®Çy ®ñ c«ng 197

t¸c b¶o mËt, cho nªn ph¶i b¸o c¸o t×nh tiÕt víi B¸c vµ xin B¸c cho dÉn cè vÊn ®Õn th¨m B¸c. §­îc B¸c ®ång ý, t«i ®Ých th©n b¸o tin cho cè vÊn vµ ®­a ®ång chÝ ®i. Trêi hÌ, b¶n th©n nai nÞt h¼n hoi, ®em theo sóng ng¾n, dao g¨m, cè vÊn h¬i ng¹c nhiªn thÊy t«i chØ phong phanh bé quÇn ¸o ng¾n, máng th­êng ngµy. Hai ng­êi hai ngùa ch¹y n­íc kiÖu tõ xãm Lòng Cß (S¬n D­¬ng) ®Õn §Þnh Hãa, n¬i cã l¸n cña B¸c kho¶ng 20 c©y sè, lóc th× qua con suèi, lóc th× khu rõng, lóc th× nh÷ng ®ång ruéng réng lín víi b¶n lµng cã nhµ sµn lóp xóp, víi c­ d©n phÇn lín lµ ng­êi d©n téc thiÓu sè. Khi ®Õn mét khu rõng kh¸ réng ë däc ven bê s«ng, ®i theo con ®­êng mßn, khóc khuûu ®Õn khu \"dinh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh\" ë khuÊt d­íi bãng nh÷ng lïm c©y. §Õn tËn n¬i, míi thÊy “dinh Chñ tÞch” lµ mét c¸i l¸n b»ng tre nøa réng kho¶ng 10m2 chia 2 tÇng, d­íi lµ nÒn ®Êt trèng, trªn cã mét c¸i bµn nhá víi mét c¸i ghÕ b»ng tre nøa, B¸c Hå cã c¸i m¸y ch÷ x¸ch tay, th­êng khi cÇn th× B¸c ngåi ®¸nh m¸y hoÆc ®äc s¸ch ë ®ã. TÇng trªn lµ sµn b»ng phªn tre nøa ®Ó Ng­êi n»m, ngåi, chung quanh cã v¸ch liÕp còng b»ng tre nøa. M¸i l¸n lîp l¸ gåi. Phßng trèng, kh«ng cã gi­êng còng ch¼ng cã bµn ghÕ, trªn sµn cã chiÕu tr¶i, trªn v¸ch c¾m mÊy chiÕc ®òa ®Ó treo bÞ cãi, tói l­íi vµ èng tre kh«, tói vµ bÞ ®ùng quÇn ¸o hoÆc nh÷ng ®å dïng lÆt vÆt, cßn èng tre th× ®Ó nh÷ng tµi liÖu, b¸o chÝ dïng h»ng ngµy cña B¸c. V¸ch cã træ cöa, tr­íc cöa cã c¸i thang tre ®Ó lªn xuèng, quanh n¨m B¸c ®i dÐp caosu. Chóng t«i xuèng ngùa vµ buéc ë nh÷ng c©y bªn c¹nh l¸n råi cïng tiÕn ®Õn chç B¸c ®ang ngåi ®¸nh m¸y. T«i cÊt tiÕng chµo Ng­êi vµ giíi thiÖu cè vÊn, cè vÊn nãi lêi chµo mõng b»ng tiÕng Trung Quèc, B¸c còng ®¸p l¹i b»ng tiÕng Trung Quèc. 198

§¹i ý cè vÊn kÝnh chµo Chñ tÞch, th¨m søc kháe cña Ng­êi vµ nãi môc ®Ých chuyÕn ®i theo lêi c¨n dÆn cña Mao Chñ tÞch. B¸c nãi lêi ®¸p lÔ, c¶m ¬n cè vÊn ph¶i v©ng lêi Mao Chñ tÞch xa rêi Tæ quèc vµ gia ®×nh ®Õn gióp ®ì c«ng an ViÖt Nam. B¸c cã ý kiÕn mêi cè vÊn ®i quan s¸t tïy theo ý muèn cña m×nh vµ Tæng Gi¸m ®èc Lª Gi¶n sÏ ®i theo gi¶i ®¸p nh÷ng c©u hái cña cè vÊn, xong viÖc mêi cè vÊn quay l¹i ®©y dïng trµ vµ trß chuyÖn. T«i dÉn cè vÊn ®i th¨m khu rõng, quay vÒ th¨m mÊy c¸i l¸n cña tiÓu ®éi b¶o vÖ ë gÇn bªn l¸n \"dinh\" cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Lóc bÊy giê chØ cã 4 - 5 ®ång chÝ b¶o vÖ ë nhµ. Cè vÊn vµo xem n¬i ¨n, chèn ë vµ hái han vÒ c«ng viÖc h»ng ngµy hä phôc vô Chñ tÞch nh­ thÕ nµo? T«i tr­íc kia cã ë H¶i Phßng, th­êng giao dÞch víi ng­êi Hoa KiÒu, nãi tiÕng Qu¶ng §«ng kh¸ th«ng th¹o, nh­ng tiÕng Quan Háa B¾c Kinh th× míi bËp bÑ mÊy c©u th­êng thøc vÒ sinh ho¹t b×nh th­êng, h«m Êy ph¶i cè g¾ng lµm phiªn dÞch. Qua nÐt mÆt nghiªm nghÞ cña cè vÊn, t«i thÊy ®ång chÝ kh«ng vui hoÆc cã thÓ nãi lµ qu¸ ngao ng¸n vÒ cung c¸ch b¶o vÖ vÞ Chñ tÞch §¶ng, kiªm Chñ tÞch n­íc ViÖt Nam, v× thÊy nã s¬ sµi qu¸ møc t­ëng t­îng, h¬n c¶ b¸o c¸o cña t«i. Khi quay l¹i chç B¸c, thÊy Ng­êi t­¬i c­êi ®øng ®ãn d­íi bãng c©y, chØ tay ra hiÖu b¶o chóng t«i lªn g¸c. Cè vÊn véi cëi giµy, vông vÒ lóng tóng trªn thang lªn sµn. Khi mäi ng­êi ®· yªn vÞ, b»ng tiÕng Trung Quèc, B¸c hái: - \"Chó ®· ®i xem hÕt mäi n¬i råi chø? Chó thÊy thÕ nµo? Tèt ®Êy chø?\" Nghe B¸c ®Æt c©u hái, cè vÊn tá vÎ ngì ngµng, lóng tóng. Mét phót sau, ®ång chÝ míi tr¶ lêi: Khi ch¸u lªn ®­êng, Mao Chñ tÞch ©n cÇn c¨n dÆn, ®Õn 199

ViÖt Nam viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i ®i th¨m Hå Chñ tÞch, chuyÓn lêi Mao Chñ tÞch th¨m hái vµ kÝnh chóc Hå Chñ tÞch sèng l©u tr¨m tuæi, lu«n ®­îc b×nh an, vui kháe, c«ng t¸c th¾ng lîi. Nh­ng qua h¬n hai th¸ng, h«m nay ch¸u míi ®¹t yªu cÇu, thËt lµ lçi lín, xin Chñ tÞch l­îng thø vµ cho ch¸u ®­îc thµnh thùc tá bµy ý kiÕn th« thiÓn vÒ chuyÕn ®i c«ng t¸c h«m nay. Tr­íc hÕt, ch¸u xin nãi ngay r»ng c¸ch thøc c«ng an ViÖt Nam b¶o vÖ Chñ tÞch thËt qu¸ s¬ sµi. Nh­ h«m nay tõ c¨n cø qua Nha C«ng an ViÖt Nam ®Õn s¸t bªn l¸n cña Chñ tÞch, ®­êng dµi h¬n hai chôc c©y sè ch¹y qua hai huyÖn mµ däc ®­êng kh«ng thÊy mét tr¹m g¸c, còng kh«ng bÞ xÐt hái giÊy tê, thËm chÝ vµo ®Õn ®©y còng ch¼ng ai thÌm hái c¸c anh vµo ®©y lµm g×? T¹i Diªn An, Mao Chñ tÞch cã mÊy chç ë rÊt kÝn ®¸o. Kh«ng dÔ g× ng­êi b×nh th­êng cã thÓ lät vµo X« khu (khu x« viÕt); c¸c ®ång chÝ cao cÊp: ñy viªn Bé ChÝnh trÞ hay ñy viªn Ban BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng, muèn gÆp Mao Chñ tÞch còng ph¶i th«ng qua Ban B¶o vÖ h­íng dÉn. Ch¸u rÊt ng¹c nhiªn khi thÊy Hå Chñ tÞch l¹i chÊp nhËn mét cuéc sèng qu¸ gi¶n dÞ nh­ thÕ nµy. Tuæi cao, søc yÕu, lµm sao B¸c ngñ ®­îc yªn giÊc trªn chiÕc sµn tre nøa nµy? N¬i B¸c lµm viÖc th× trèng rçng gi÷a rõng, nh÷ng ngµy m­a to, giã lín hoÆc trêi n¾ng chãi chang th× che chë thÕ nµo? Hoµn c¶nh sinh ho¹t cña Hå Chñ tÞch nh­ h«m nay ch¸u tËn m¾t chøng kiÕn ph¶i sím ®­îc thay ®æi, tæ chøc l¹i, Chñ tÞch cho phÐp ch¸u ®­îc ®Ò nghÞ víi Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam sím tæ chøc l¹i míi ®­îc. Hå Chñ tÞch ngåi ®èi diÖn víi cè vÊn vÉn b×nh tÜnh l¾ng nghe cho ®Õn khi ®ång chÝ ngõng lêi. B¸c nghiªm tóc ngá lêi biÕt ¬n Trung ­¬ng §¶ng, Mao Chñ tÞch vµ nh©n d©n Trung Quèc 200

lu«n lu«n quan t©m ®Õn ViÖt Nam lµ anh em hµng xãm, l¸ng giÒng víi m×nh, lu«n lu«n chia ngät sÎ bïi, t×m c¸ch gióp ®ì c¸ch m¹ng ViÖt Nam gi¶i phãng d©n téc, giµnh ®­îc ®éc lËp, tù do vµ thµnh lËp ®­îc chÝnh quyÒn cña d©n, do d©n vµ v× d©n. ViÖt Nam ®­îc nh­ ngµy nay còng lµ cã phÇn gióp ®ì to lín cña quèc tÕ, nhÊt lµ cña Liªn X«, Trung Quèc. HiÖn nay c¸c n­íc ®Õ quèc chñ nghÜa vÉn ch­a tõ bá ý chÝ x©m l¨ng ViÖt Nam, ®Ì bÑp c¸ch m¹ng ViÖt Nam cho nªn chóng t«i vÉn cßn cÇn ®Õn sù ñng hé, viÖn trî vÒ mäi mÆt cña c¸c n­íc vµ c¸c ®¶ng anh em, nhÊt lµ cña Trung Quèc l¸ng giÒng. ViÖt Nam tuy bÞ chiÕn tranh lµm cho yÕu kÐm nh­ng víi truyÒn thèng chèng l¹i ngo¹i x©m, giµnh ®éc lËp, tù do, h¹nh phóc, nh©n d©n ViÖt Nam tha thiÕt th­¬ng yªu nhau, toµn thÓ ®ång bµo chóng t«i quyÕt t©m ®oµn kÕt kh¸ng chiÕn, gi¶i phãng ®Êt n­íc, d©n téc. §ång bµo ViÖt Nam ngµy nay rÊt t«n träng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lµ ®¶ng ®éc quyÒn l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam, còng v« cïng yªu mÕn Hå Chñ tÞch lµ ng­êi hÇu nh­ ®· hy sinh c¶ cuéc ®êi m×nh ®Ó lo toan cho nh©n d©n ®­îc Êm no, giµu m¹nh, hßa b×nh, h¹nh phóc, d©n chñ vµ tù do. Vµ chóng t«i còng rÊt tin cËy ®ång bµo chóng t«i mét lßng s¾t son theo §¶ng, ñng hé §¶ng, b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ c¸n bé, ®¶ng viªn. §ång chÝ tõ c¨n cø cña Nha C«ng an ®Õn ®©y kh«ng thÊy mét tr¹m g¸c, kh«ng bÞ xÐt hái giÊy tê lµ chuyÖn kh«ng l¹ v× ®ång chÝ cïng ®i víi ®ång chÝ Lª Gi¶n, cho nªn tÊt nhiªn lµ kh«ng bÞ xÐt hái ®· ®µnh, gi¶ thö cho kÎ xÊu ®Õn tÊn c«ng th× ch¾c ch¾n nã ch¼ng tho¸t tay quÇn chóng b¾t gi÷. NghÜa lµ chóng ta, nh÷ng chiÕn sÜ c¸ch m¹ng ®· cã m¹ng l­íi che chë b¶o vÖ v« cïng m¹nh mÏ ë kh¾p n¬i, kh¾p chèn. 201

Võa nãi, võa c­êi vui, B¸c nãi thªm: “§ång chÝ kh«ng biÕt ®Êy chø, ngoµi quÇn chóng ®ång bµo ra, cßn mét lùc l­îng bÝ mËt b¶o vÖ chóng ta rÊt ®¾c lùc, ®ã lµ c¸c lo¹i thó d÷ nh­ hæ, b¸o, tr¨n, r¾n... bän xÊu cã thÓ hung h¨ng lÐn ®¸nh, giÕt ng­êi kh¸c nh­ng b¶n th©n l¹i rÊt sî chÕt, cho nªn chóng th­êng kh«ng d¸m bÐn m¶ng vµo ra rõng rËm, sî thó d÷ ¨n thÞt. Cßn chóng ta th× ai còng biÕt, thó d÷ vèn sî ng­êi, nã chØ ph¶n øng tÊn c«ng l¹i khi m×nh tÊn c«ng chóng. Ban ®ªm tÜnh mÞch, m×nh ngñ trong l¸n cã ®ãng cöa cµi then th× thó d÷ còng chØ lñi thñi ®i qua mµ th«i”. Nghe B¸c nãi chuyÖn nµy, cã lÏ cè vÊn chét d¹ nªn ®· mØm c­êi víi B¸c. ThÊy cè vÊn l¾ng nghe nÐt mÆt cã vÎ r¹ng rì thªm lªn, B¸c tiÕp tôc: - “Kh«ng biÕt chó Lª (tøc Lª Gi¶n) bè trÝ cho chó ¨n ngñ vµ lµm viÖc nh­ thÕ nµo, cßn vÒ phÇn B¸c th× ®· h¬n m­êi n¨m nay tõ Trung Quèc vÒ ViÖt Nam ho¹t ®éng, khi ph¶i ë rõng nói B¸c ®· nãi víi ®ång chÝ, ®ång bµo lµm cho m×nh c¸c nhµ l¸n kiÓu nµy, võa dÔ dùng, l¹i dÔ ph¸ rÊt nhanh chãng khi cÇn tr¸nh chç nµy ®i chç kh¸c. §å dïng lÆt vÆt vµ vµi bé ¸o quÇn bá vµo bÞ cãi vµ tói l­íi, tµi liÖu th× ®ót vµo èng tre mang ®i rÊt tiÖn lîi, c¸c chó b¶o vÖ h»ng ngµy x¸ch èng tre ®­a tµi liÖu ®i hoÆc lÊy tµi liÖu ®em vÒ, thÊy ®Þch tõ xa qu¼ng vµo bôi rËm, dÔ dµng l¾m”. T×nh h×nh ViÖt Nam ngµy nay cã nhiÒu ®iÓm kh¸c víi Trung Quèc. Tõ h¬n chôc n¨m nay, chóng t«i thÊy sèng vµ lµm viÖc ë c¨n cø ®Þa nh­ thÕ nµy lµ tèt. Nã biÓu thÞ lßng d©n tin §¶ng, theo §¶ng lµm c¸ch m¹ng cßn §¶ng còng tin ë d©n, dùa vµo d©n mµ tiÕn hµnh c¸ch m¹ng. §ã lµ ®­êng lèi ®oµn kÕt. §oµn kÕt D©n - §¶ng, ®oµn kÕt Qu©n - D©n, ®oµn kÕt 202

D©n - ChÝnh, ®¹i ®oµn kÕt d©n téc. Chó h·y b¸o c¸o l¹i víi Mao Chñ tÞch, víi §¶ng Céng s¶n vµ Nhµ n­íc Trung Quèc nh÷ng g× m¾t thÊy, tai nghe, gãp phÇn x©y dùng ®oµn kÕt quèc tÕ, ®oµn kÕt ViÖt - Trung, ®oµn kÕt ViÖt - X«... tiÕn hµnh c¸ch m¹ng thÕ giíi ®Õn thµnh c«ng. Tõ sau chuyÕn viÕng th¨m Hå Chñ tÞch vÒ, t«i thÊy ®ång chÝ cè vÊn tá ra rÊt vui vÎ mçi khi nghe t«i b¸o c¸o vµ nghiªm tóc trao ®æi ý kiÕn, kinh nghiÖm vÒ c«ng t¸c nghiÖp vô cña hai n­íc. Qua cuéc ®µm luËn gi÷a B¸c Hå víi cè vÊn Trung Quèc, t«i cã c¶m gi¸c lµ chÝnh B¸c Hå còng ®· c«ng nhËn §Þnh Hãa thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p lµ mét c¨n cø ®Þa tèt. 203

An toµn khu Trung ­¬ng thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc (1947-1954) Ths. NguyÔn §oµn Ph­îng* 1. Ngµy 19-12-1946, cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta bïng næ khi tiÒm lùc kinh tÕ vµ qu©n sù cña ta cßn yÕu, dù tr÷ kh¸ng chiÕn ch­a nhiÒu. Trong khi ®ã, thùc d©n Ph¸p cã søc m¹nh v­ît tréi vÒ kinh tÕ vµ qu©n sù h¬n ta rÊt nhiÒu lÇn. Trong ®iÒu kiÖn so s¸nh lùc l­îng vËt chÊt gi÷a ta vµ ®Þch hÕt søc chªnh lÖch, muèn ®­a cuéc kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi, chóng ta cÇn ph¶i cã thêi gian ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn lùc l­îng, ®Ó tr­êng kú kh¸ng chiÕn - bÝ quyÕt giµnh th¾ng lîi cña cuéc chiÕn tranh nh©n d©n. §iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó kh¸ng chiÕn l©u dµi lµ ph¶i b¶o tån vµ ph¸t triÓn lùc l­îng kh¸ng chiÕn, ®ång thêi ph¶i x©y dùng ®­îc nÒn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng tù tóc, tù cÊp. Muèn vËy, ®iÒu quan träng lµ ph¶i x©y dùng ®­îc nh÷ng c¨n cø v÷ng ch¾c, an toµn, kh«ng chØ cã ®Þa h×nh thuËn lîi, mµ ph¶i cã c¬ së vµ phong trµo quÇn chóng v÷ng m¹nh. ___________ * §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 204

LÞch sö d©n téc vµ kinh nghiÖm thµnh c«ng cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945 ®· chøng minh tÇm quan träng cña c¨n cø ®Þa ®èi víi chiÕn tranh c¸ch m¹ng. C¸c c¨n cø ®Þa lóc bÊy giê, nhÊt lµ Khu gi¶i phãng ViÖt B¾c, lµ n¬i ®øng ch©n cña c¸c c¬ quan l·nh ®¹o, lµ chç dùa v÷ng ch¾c ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn lùc l­îng vò trang c¸ch m¹ng, ®Ó gi÷ v÷ng vµ më réng chiÕn tranh du kÝch côc bé, thóc ®Èy cao trµo kh¸ng NhËt, cøu n­íc, gãp phÇn quan träng ®­a cuéc Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn. V× vËy, khi c¶ n­íc b­íc vµo cuéc kh¸ng chiÕn, hÇu hÕt c¸c thµnh phè, thÞ x·, c¸c ®­êng giao th«ng quan träng ®ang lÇn l­ît bÞ thùc d©n Ph¸p chiÕm ®ãng, th× vÊn ®Ò x©y dùng vµ cñng cè nh÷ng vïng ®Êt tù do ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn l¹i cµng trë nªn cÇn thiÕt. Trªn nh÷ng vïng ®Êt tù do Êy, ph¶i t¹o dùng ®­îc nh÷ng khu an toµn Trung ­¬ng, ch¾c ch¾n vµ tiÖn lîi nhÊt cho viÖc ®Æt c¬ quan ®Çu n·o ®Ó l·nh ®¹o mäi ho¹t ®éng kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc trong c¶ n­íc. §iÒu nµy cµng trë nªn quan träng, khi kÎ thï ®ang cã ©m m­u vµ kÕ ho¹ch ®¸nh óp c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn, hßng nhanh chãng kÕt thóc chiÕn tranh. Ngay sau th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, víi nh·n quan s¸ng suèt vµ tÇm nh×n chiÕn l­îc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ý thøc ®­îc ngµy trë l¹i ViÖt B¾c cã thÓ tíi gÇn, v× vËy, Ng­êi chó träng viÖc cÇn ph¶i cñng cè \"c¸i n«i\" cña c¸ch m¹ng lµ c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. Ng­êi trao nhiÖm vô cho ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång cïng mét sè c¸n bé ë l¹i ViÖt B¾c mét thêi gian ®Ó cñng cè khu c¨n cø. Cuèi th¸ng 10-1946, sau khi tõ Ph¸p trë vÒ, Ng­êi l¹i ph¸i Tr­ëng ban Tµi chÝnh Trung ­¬ng §¶ng NguyÔn L­¬ng B»ng trë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ ®Þa 205

®iÓm x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. Vµ trong c¶ khu vùc c¨n cø ®Þa réng lín cña ViÖt B¾c \"che bé ®éi, v©y qu©n thï\" ®ã, cã mét sè ®Þa ®iÓm thuéc huyÖn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), nam Chî §ån (B¾c K¹n) ®­îc chän lµm n¬i ë vµ lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ trong tr­êng hîp ph¶i rêi khái Thñ ®« - ®ã chÝnh lµ c¸c An toµn khu Trung ­¬ng trong lßng c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. §Çu th¸ng 11-1946, theo ChØ thÞ cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh tæ chøc ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt lÊy bÝ danh lµ Trung ®éi 13 (thµnh phÇn gåm ®¹i biÓu cña c¸c ngµnh: qu©n sù, c«ng an, c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ...) ®i nghiªn cøu kÕ ho¹ch di chuyÓn c¸c c¬ quan Trung ­¬ng tõ Hµ Néi lªn c¨n cø ViÖt B¾c ®¶m b¶o tuyÖt ®èi bÝ mËt, an toµn. Gi÷a th¸ng 12-1946, mét sè c¸n bé trong ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt lÇn l­ît lªn vïng ViÖt B¾c lµm nhiÖm vô. Sau mét thêi gian kh¶o s¸t thùc tÕ, c©n nh¾c kü l­ìng mäi mÆt, ®éi quyÕt ®Þnh chän c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng, Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn) cïng víi c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang) vµ Chî §ån (B¾c K¹n) lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Ngµy 26-12-1946, gi÷a lóc Hµ Néi ®ang rùc löa chiÕn ®Êu, th× thùc hiÖn lÖnh di chuyÓn lªn An toµn khu Trung ­¬ng, hµng v¹n tÊn m¸y mãc, nguyªn vËt liÖu, l­¬ng thùc, thùc phÈm... tõ nh÷ng vïng ®Þch cã thÓ ®¸nh chiÕm, ®­îc vËn chuyÓn vÒ c¸c khu vùc an toµn tr­íc khi chiÕn sù lan tíi. Theo ®ã Tr­ëng ban Tµi chÝnh NguyÔn L­¬ng B»ng ®· chØ ®¹o viÖc chuyÓn gÇn hai v¹n tÊn muèi tõ kho V¨n Lý (Nam §Þnh) lªn ViÖc B¾c vµ T©y B¾c tr­íc khi ®Þch ®¸nh chiÕm vïng duyªn h¶i... C«ng viÖc vËn chuyÓn ®­îc tæ chøc, chØ ®¹o chÆt chÏ. 206

Ngµy 22-1-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 8/SL cö c¸c thµnh viªn ñy ban t¶n c­ vµ di c­, gåm c¸c vÞ: Bïi B»ng §oµn - Chñ tÞch; NguyÔn V¨n Tè - Phã Chñ tÞch; Phan Anh - Th­ ký vµ 8 ñy viªn (NguyÔn XiÓn, Lª TrÇn §øc, Hoµng V¨n §øc, NguyÔn Viªm H¶i, TrÞnh V¨n Phó, §µo Duy Kú, D­¬ng §øc HiÖp, Hoµng §¹o Thóy)... nh»m thùc hiÖn nhiÖm vô di chuyÓn lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c vµ thùc hiÖn nhiÖm vô tiªu thæ kh¸ng chiÕn. Nghe theo lêi hiÖu triÖu cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, c¸c c¬ quan §¶ng, ChÝnh phñ..., ®ång chÝ, ®ång bµo yªu n­íc, c¸c nh©n sÜ, trÝ thøc yªu n­íc ®· rêi Thñ ®«, trÌo ®Ìo, léi suèi lªn chiÕn khu tham gia kh¸ng chiÕn. Cïng ®ã, mét khèi l­îng lín m¸y mãc, dông cô, vËt t­, nguyªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu... thuéc c¸c tØnh Ninh B×nh trë ra, ®­îc ®­a vÒ Phñ L¹ng Th­¬ng, øng Hoµ vµ chuyÓn dÇn lªn ViÖt B¾c vµ An toµn khu Trung ­¬ng theo c¸c tuyÕn ®­êng: Hoµ B×nh - H­ng Ho¸ - Tuyªn Quang - Chiªm Hãa; Phñ L¹ng Th­¬ng lªn Th¸i Nguyªn - Chî Chu - Chî §ån. §Õn ®Çu n¨m 1947, hÇu hÕt c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, MÆt trËn, qu©n ®éi, c¸c c¬ quan kinh tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc... ®Òu lÇn l­ît chuyÓn lªn An toµn khu Trung ­¬ng. §ã ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch nghi binh, ®¸nh l¹c h­íng c¸c mòi s¨n lïng cña ®Þch. Trong lóc ®Þch ®ang chó ý vµo h­íng t©y nam Hµ Néi, th× c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ Nhµ n­íc bÝ mËt \"thiªn ®«\" lªn h­íng t©y b¾c. Nhê vËy, tõ cuèi th¸ng 3, ®Çu th¸ng 4-1947, c¸c c¬ quan §¶ng, Nhµ n­íc, qu©n ®éi ®· cã mÆt an toµn t¹i c¸c ®Þa ®iÓm trong khu c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c vµ An toµn khu Trung ­¬ng. 207

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chuyÓn vÒ phÝa t©y nam Hµ Néi tõ nh÷ng ngµy ®Çu kh¸ng chiÕn. Mê s¸ng ngµy 4-3-1947, Ng­êi rêi S¬n T©y, qua bÕn Trung Hµ sang ®Êt Phó Thä. Cïng ®i víi Ng­êi, cã t¸m c¸n bé võa lµm c¶nh vÖ, võa lµm liªn l¹c vµ cÊp d­ìng. §å dïng cña Ng­êi mang theo gåm cã: ch¨n, mµn, vµi bé quÇn ¸o, ®«i dÐp cao su, chiÕc m¸y ch÷ vµ Ýt tµi liÖu, s¸ch b¸o ®ùng trong chiÕc tói nhá. Trong hµnh tr×nh trë l¹i ChiÕn khu ViÖt B¾c, tØnh Phó Thä còng cã mét sè ®Þa danh thuéc huyÖn Tam Thanh, Phong Ch©u, §oan Hïng... ®­îc chän lµm An toµn khu Trung ­¬ng. §ã lµ xãm §åi, x· Cæ TiÕt, huyÖn Tam Thanh - n¬i trong thêi gian tõ ngµy 4-3 ®Õn ngµy 17-3-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ë vµ lµm viÖc t¹i nhµ «ng Hoµng V¨n NguyÖn. Thêi gian nµy, cã nhiÒu ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp cña §¶ng ®· ®Õn lµm viÖc víi Ng­êi. T¹i ®©y, Ng­êi ®· chØ ®¹o c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, viÕt nhiÒu th­, ®iÖn göi c¸n bé vµ nh©n d©n cïng c¸c nh©n sÜ tÝch cùc tham gia kh¸ng chiÕn; göi th­ cho Quèc héi Ph¸p vµ nh©n d©n Ph¸p, bµy tá quan ®iÓm kh«ng muèn ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc chiÕn tranh... Còng t¹i n¬i ®©y, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Æt tªn cho c¸c chiÕn sÜ b¶o vÖ, gióp viÖc lµ: Tr­êng, Kú, Kh¸ng, ChiÕn, NhÊt, §Þnh, Th¾ng, Lîi - thÓ hiÖn ý chÝ, quyÕt t©m, niÒm tin th¾ng lîi cña Ng­êi vµ nh©n d©n ta vµo cuéc kh¸ng chiÕn chÝnh nghÜa cña d©n téc. §ã cßn lµ nhµ «ng NguyÔn V¨n Sü, x· Chu hãa, huyÖn Phong Ch©u (tr­íc lµ L©m Thao) - n¬i Ng­êi ë vµ lµm viÖc tõ ngµy 19-3 ®Õn ngµy 29-3-1947. Trong nh÷ng ngµy nµy, Ng­êi ®· so¹n th¶o nhiÒu v¨n kiÖn, viÕt nhiÒu th­ göi c¸n bé, chiÕn sÜ vµ nhiÒu lÇn trao ®æi víi Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng... ®Ó chØ ®¹o vµ tæ chøc cuéc kh¸ng chiÕn cña d©n téc. N¬i ®©y, 208

Ng­êi ®· hoµn thµnh t¸c phÈm §êi sèng míi, víi bót danh T©n Sinh. Tõ ngµy 2-4 ®Õn ngµy 19-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë t¹i lµng S¶o (x· Hîp Thµnh, huyÖn S¬n D­¬ng - lóc ®ã gäi lµ ch©u Tù Do), tØnh Tuyªn Quang. §©y lµ ®Þa ®iÓm ®Çu tiªn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë vµ lµm viÖc trong thêi gian kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p t¹i An toµn khu Trung ­¬ng ë Tuyªn Quang. Lóc ®Çu Ng­êi ë t¹m trong nhµ d©n, sau ra ë trong mét chiÕc l¸n lîp m¸i l¸, v¸ch che liÕp vµ lµm viÖc, tiÕp kh¸ch trong mét l¸n nhá c¸ch chç ë kho¶ng 100m do anh em phôc vô lµm. Bªn trong hai c¨n l¸n ë vµ lµm viÖc cña Ng­êi lµ n¬i ë vµ lµm viÖc cña ®ång chÝ Lª V¨n HiÕn vµ Bé Tµi chÝnh. T¹i ®©y, Ng­êi chñ tr× cuéc Héi nghÞ c¸n bé Trung ­¬ng §¶ng (tõ ngµy 3 ®Õn ngµy 6-4-1947) bµn viÖc cô thÓ hãa ®­êng lèi kh¸ng chiÕn vµ rót kinh nghiÖm nh÷ng th¸ng ®Çu kh¸ng chiÕn... T¹i Tuyªn Quang, c¸c ®Þa danh: Hîp Thµnh, Trung Yªn, T©n Trµo thuéc huyÖn S¬n D­¬ng; Hïng Lîi, Trung Trùc, Mü B»ng (Mü L©m), Kim Quan thuéc huyÖn Yªn S¬n; Kim B×nh thuéc huyÖn Chiªm Hãa lµ nh÷ng an toµn khu Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ë vµ lµm viÖc. Ngµy 20-5-1947, Ng­êi ®Õn ë vµ lµm viÖc t¹i ®åi Khau Tý, th«n §iÒm MÆc (nay lµ x· §iÒm MÆc), huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn vµ ë ®ã cho ®Õn ngµy 11-10-1947. Thêi gian ®Çu, c¸c ®ång chÝ phôc vô míi dùng ®­îc hai c¨n nhµ ®Ó Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, c¸c ®ång chÝ Vò Kú, Hoµng H÷u Kh¸ng vµ n÷ ®ång chÝ Th­êng (cÊp d­ìng phôc vô Ng­êi) ë vµ lµm viÖc. Cßn c¸c ®ång chÝ kh¸c ë t¹m trong nhµ ®ång chÝ Ma §×nh T­¬ng (lóc ®ã lµ Chñ tÞch ñy ban hµnh chÝnh huyÖn §Þnh Hãa). Tõ n¬i Ng­êi ë, cã con ®­êng mßn ®i sang huyÖn 209

S¬n D­¬ng (tØnh Tuyªn Quang), xuèng huyÖn §¹i Tõ (tØnh Th¸i Nguyªn), lªn huyÖn Chî §ån (tØnh B¾c K¹n), ra huyÖn Phó L­¬ng (tØnh Th¸i Nguyªn) vµ nhiÒu ®­êng t¾t ®i l¹i kÝn ®¸o, thuËn tiÖn. Kh«ng chØ cã x· §iÒm MÆc, c¸c x·: S¬n Phó, Qu¶ng N¹p, §ång ThÞnh, Yªn Th«ng, Phó §×nh thuéc huyÖn §Þnh Hãa; Liªn Minh thuéc huyÖn Vâ Nhai; Hîp Thµnh thuéc huyÖn Phó L­¬ng; Kh«i Kú, B¶n Ngo¹i, §éc LËp, Phôc Linh, La B»ng, Hïng S¬n thuéc huyÖn §¹i Tõ... cña tØnh Th¸i Nguyªn lµ an toµn khu Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng c¸c thµnh viªn ChÝnh phñ tõng ë, lµm viÖc. Trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë vµ lµm viÖc t¹i Th¸i Nguyªn nhiÒu lÇn, trong ®ã Ng­êi di chuyÓn qua nhiÒu An toµn khu Trung ­¬ng thuéc c¸c ®Þa bµn huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ vµ Vâ Nhai. Trong thêi kú kh¸ng chiÕn, ngoµi Phó Thä, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn, tØnh B¾c K¹n cã lµng Chãt, x· B»ng V©n thuéc huyÖn Ng©n S¬n (n¨m 1949); cã b¶n ThÝt, huyÖn Chî §ån (n¨m 1951) vµ huyÖn B¹ch Th«ng lµ nh÷ng ®Þa danh An toµn khu Trung ­¬ng mµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Õn ë vµ lµm viÖc... TÊt c¶ c¸c An toµn khu Trung ­¬ng nªu trªn, dï lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng, ChÝnh phñ, Quèc héi ë, lµm viÖc mét ngµy hay trong kho¶ng thêi gian dµi, ®Òu ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu bÝ mËt - mét trong nh÷ng nguyªn t¾c cao nhÊt trong thêi kú kh¸ng chiÕn. §ã cßn ph¶i lµ nh÷ng ®Þa ®iÓm thuËn lîi khi di chuyÓn, nh­ Ng­êi ®· nãi: Trªn cã nói, d­íi cã s«ng Cã ®Êt ta trång, cã b·i ta ch¬i TiÖn ®­êng sang Bé Tæng 210

ThuËn lèi tíi Trung ­¬ng Nhµ tho¸ng, r¸o, kÝn m¸i GÇn d©n, kh«ng gÇn ®­êng1. 2. C¸c ®Þa danh an toµn khu ë Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn vµ B¾c K¹n kh«ng chØ lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng, ChÝnh phñ, Quèc héi ë mµ chÝnh t¹i c¸c an toµn khu ®ã, ®­êng lèi kh¸ng chiÕn víi tinh thÇn \"kh¸ng chiÕn nhÊt ®Þnh th¾ng lîi\" ®· ®­îc hiÖn thùc hãa th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Bé ChØ huy tèi cao cña d©n téc. Tõ An toµn khu Trung ­¬ng, nhiÒu chñ tr­¬ng, quyÕt s¸ch quan träng, quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña d©n téc ®· ®­îc ban hµnh d­íi sù chØ ®¹o cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh­: QuyÕt ®Þnh ChiÕn dÞch Thu - §«ng n¨m 1947, ChiÕn dÞch Biªn giíi n¨m 1950, ChiÕn dÞch T©y B¾c n¨m 1952; quyÕt ®Þnh thµnh lËp Héi ®ång Quèc phßng tèi cao, phong hµm cÊp t­íng cho c¸n bé Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam... C¸c ho¹t ®éng, quyÕt s¸ch quan träng ®· ®­îc tæ chøc, tiÕn hµnh t¹i an toµn khu, nh­: tæ chøc §¹i héi §¶ng lÇn thø II, tiÕn hµnh kú häp thø ba Quèc héi khãa I; ph¸ ChiÕn dÞch tÊn c«ng ViÖt B¾c Thu - §«ng cña thùc d©n Ph¸p; më c¸c chiÕn dÞch Biªn giíi, T©y B¾c, §iÖn Biªn Phñ; nh÷ng ho¹t ®éng tæ chøc, chØ ®¹o thùc hiÖn: x©y dùng, cñng cè chÝnh quyÒn; cñng cè vµ ph¸t triÓn lùc l­îng vò trang; tæ chøc vµ ph¸t huy søc m¹nh cña c¸c tæ chøc ®oµn thÓ thanh niªn, phô n÷..., cña §¹i héi thèng nhÊt MÆt trËn Liªn ViÖt - ViÖt Minh, §¹i héi Anh hïng - ChiÕn sÜ thi ®ua toµn quèc lÇn thø nhÊt; quyÕt ®Þnh kû niÖm Ngµy th­¬ng binh - liÖt sÜ 27-7...; ___________ 1. Vò Kú: Cµng nhí B¸c Hå, Nxb. Thanh niªn, Hµ Néi, 1999, tr. 87. 211

x©y dùng §¶ng, x©y dùng MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt nh»m ph¸t huy søc m¹nh ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc... ®Ó tõng b­íc ®­a cuéc kh¸ng chiÕn cña qu©n vµ d©n ta ®i ®Õn th¾ng lîi. N¬i ®©y, trong thêi kú kh¸ng chiÕn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tiÕp nhiÒu ®oµn quan kh¸ch cao cÊp cña n­íc ngoµi nh­: Hoµng th©n Xuphanuv«ng (Lµo), Lª« Phighª - thµnh viªn Ban l·nh ®¹o §¶ng Céng s¶n Ph¸p, nghÞ sÜ Quèc héi Ph¸p; c¸c chuyªn gia qu©n sù Trung Quèc; c¸c nhµ lµm phim X«viÕt...; n¬i ®©y, còng chøng kiÕn lÔ tiÕp nhËn quèc th­ ®Çu tiªn cña Nhµ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa do §¹i sø Trung Quèc La Quý Ba tr×nh vµ còng lµ n¬i tiÔn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trë vÒ Thñ ®« Hµ Néi sau h¬n 7 n¨m ë vµ lµm viÖc t¹i An toµn khu Trung ­¬ng - Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc1. Ghi dÊu Ên mét thêi kú khã kh¨n, gian khæ nh­ng kiªn tr× kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc, c¸c an toµn khu Nµ Läm (Phó §×nh, §Þnh Hãa), §ång Man (T©n Trµo, S¬n D­¬ng), Khuæi Linh (NghÜa T¸, Chî §ån), Phông HiÓn (§iÒm MÆc, §Þnh Hãa) lµ n¬i c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh ë vµ lµm viÖc. An toµn khu xãm Khu«n §µo, x· Trung Yªn (S¬n D­¬ng) - n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ­¬ng §¶ng sèng vµ trùc tiÕp chØ ®¹o c¸c cuéc cµn quÐt cña thùc d©n Ph¸p lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. Cßn An toµn khu Khuæi TÈu, x· Hïng Lîi (Yªn S¬n) - n¬i Ng­êi viÕt t¸c phÈm ViÖt B¾c anh dòng vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng chiÕn c«ng oanh liÖt ___________ 1. Xem B¶o tµng Hå ChÝ Minh: Di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë ViÖt Nam, Nxb. Thanh Niªn, Hµ Néi, 2009, tr.35-48; 62- 64; 65-74; 78-80. 212

cña qu©n vµ d©n tØnh Tuyªn Quang,... An toµn khu x· L­¬ng B»ng - Chî §ån lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ chuÈn bÞ néi dung cho §¹i héi §¶ng lÇn thø II; n¬i Ng­êi viÕt nhiÒu th­, ®iÖn mõng ®Õn c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ trong n­íc vµ quèc tÕ... vµ An toµn khu Kim B×nh (Chiªm Hãa) - n¬i diÔn ra §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø II. T¹i An toµn khu Hang Bßng, x· T©n Trµo (S¬n D­¬ng), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ täa nhiÒu phiªn häp Héi ®ång ChÝnh phñ, nghe b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh trong n­íc vµ quèc tÕ. Còng tõ n¬i ®©y, Ng­êi bÝ mËt ®i th¨m Trung Quèc, Liªn X«, vµ ®i chØ ®¹o ChiÕn dÞch Biªn giíi n¨m 19501. C¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ vµ n¬i lµm viÖc cña Phã Thñ t­íng Ph¹m V¨n §ång ®­îc ®Æt t¹i An toµn khu b¶n VÌn (L­¬ng B»ng, Chî §ån), ThÈm Kh¶m, ThÈm GiÆc (Phó §×nh, §Þnh Hãa), lµng ThÝa (T©n Trµo, S¬n D­¬ng); l¸n Héi ®ång ChÝnh phñ, l¸n I, l¸n II, l¸n C¶nh vÖ, Bé Tµi chÝnh ë An toµn khu Hîp Thµnh (S¬n D­¬ng). T¹i An toµn khu Khuæi LÊu, x· T©n Trµo (S¬n D­¬ng), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký c¸c s¾c lÖnh sè 36/SL, 95/SL, 102/SL... Còng t¹i ®©y Ng­êi ®i th¨m Tr­êng NguyÔn ¸i Quèc Trung ­¬ng, viÕt t¸c phÈm D©n vËn. Cßn Bé Quèc phßng - Tæng ChØ huy vµ ®Þa ®iÓm lµm viÖc cña §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p ®Æt t¹i An toµn khu b¶n Nµ Phµy (B×nh Trung, Chî §ån), xãm §ång Chua (Thanh §Þnh, §Þnh Hãa), xãm Gèc Hång (Quy Kú, §Þnh Hãa), xãm KhÈu H¸u, KhÈu Trµng (§iÒm MÆc, §Þnh Hãa), B¶o Biªn (B¶o Linh, §Þnh Hãa)... Bé Tæng Tham m­u ®ãng t¹i An toµn khu Tæng QuËn, ___________ 1. Xem Së V¨n hãa - ThÓ thao vµ Du lÞch Th¸i Nguyªn: Tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn ®Õn chiÕn th¾ng lÞch sö §iÖn Biªn Phñ, Th¸i Nguyªn, 2009. 213

b¶n TuÊn (KhuÊt Ang, Chî §ån), §ång §au (§Þnh Biªn, §Þnh Hãa), Phó §×nh, Quy Kú, B×nh Yªn, Qu¶ng N¹p (§Þnh Hãa), Trµng X¸ (Vâ Nhai)... §µi Ph¸t thanh TiÕng nãi ViÖt Nam ë hai an toµn khu: Tæng ®µi thu ë Khuæi §ã (NghÜa T¸, Chî §ån) vµ Tæng ®µi ph¸t ë Nµ §µm (L­¬ng B»ng, Chî §ån). Thêi gian tr­íc n¨m 1949, §µi ph¸t thanh ®ãng t¹i Pu«ng, thuéc b¶n P¸c Ngoi (Khang Ninh, Chî R·)1... Nh­ vËy lµ tõ mïa Xu©n n¨m 1947 cho ®Õn khi kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc n¨m 1954, trªn vïng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ViÖt B¾c, c¸c An toµn khu Trung ­¬ng ®· ®­îc x©y dùng vµ ph¸t huy vai trß quan träng cña m×nh. T¹i c¸c An toµn khu Trung ­¬ng - dï sèng, lao ®éng s¶n xuÊt, lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ®Çy gian khã; dï lu«n ph¶i chiÕn ®Êu trong ®iÒu kiÖn t­¬ng quan lùc l­îng chªnh lÖch, vµ lu«n ph¶i di chuyÓn ®Ó b¶o ®¶m bÝ mËt, song trong nh÷ng khu rõng lÈn khuÊt gi÷a c¸c b¶n lµng miÒn nói cña ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng mét bé m¸y cña mét nhµ n­íc kh¸ng chiÕn ho¹t ®éng. H»ng ngµy, h»ng giê, c¸i bé m¸y Êy nhÉn n¹i vËn hµnh víi mét niÒm tin kh«ng lay chuyÓn vµo th¾ng lîi cuèi cïng. ___________ 1. Xem B¶o tµng Hå ChÝ Minh: Di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë ViÖt Nam, Nxb. Thanh Niªn, Hµ Néi, 2009, tr.35-48; 62-64; 65-74; 78-80 vµ Së V¨n hãa - ThÓ thao vµ Du lÞch Th¸i Nguyªn: Tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn ®Õn chiÕn th¾ng lÞch sö §iÖn Biªn Phñ, Th¸i Nguyªn, 2009. 214

An toµn khu Vâ Nhai trong chiÕn th¾ng ViÖt B¾c thu - ®«ng 1947 Th­îng t¸ NguyÔn V¨n Th¾ng* ë Th¸i Nguyªn, trong c¸c cuéc héi th¶o khoa häc, täa ®µm khoa häc, täa ®µm lÞch sö tr­íc ®©y ®· cã nhiÒu bµi viÕt, tham luËn vÒ An toµn khu §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng. Trong cuéc täa ®µm nµy, chóng t«i xin cung cÊp mét sè t­ liÖu vÒ An toµn khu Vâ Nhai trong chiÕn dÞch ph¶n c«ng ViÖt B¾c Thu - §«ng n¨m 1947. Tr­íc ngµy toµn quèc kh¸ng chiÕn (19-12-1946), ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt cña Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ do c¸c ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng, TrÇn §¨ng Ninh dÉn ®Çu ®· lªn C¨n cø ViÖt B¾c chän an toµn khu - n¬i ë vµ lµm viÖc cña c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp nhÊt cña §¶ng, ChÝnh phñ, qu©n ®éi vµ c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ. HuyÖn Vâ Nhai ®· vinh dù cïng víi c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (thuéc tØnh Th¸i Nguyªn), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (thuéc tØnh Tuyªn Quang), Chî §ån (thuéc tØnh B¾c K¹n) ®­îc ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt cña Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ chän lµm an toµn khu. ___________ * Bé ChØ huy qu©n sù tØnh Th¸i Nguyªn. 215

Vâ Nhai lµ mét huyÖn miÒn nói cña tØnh Th¸i Nguyªn, cã diÖn tÝch tù nhiªn lµ 843,5km: gåm 15 x·, thÞ trÊn, d©n sè 53.428 ng­êi. §Þa h×nh huyÖn Vâ Nhai chñ yÕu lµ ®åi, nói ®Êt, xen kÏ c¸c d·y nói ®¸ v«i, c¸c thöa ruéng nhá vµ rõng giµ rËm r¹p, t¹o nªn thÕ rÊt hiÓm trë. Trong c¸c d·y nói ®¸ v«i ë Vâ Nhai cã nhiÒu hang ®éng réng, ¨n s©u vµo lßng nói, rÊt thuËn tiÖn cho viÖc x©y dùng c¸c kho dù tr÷ hoÆc lµm n¬i tró qu©n. VÒ x· héi, nh©n d©n c¸c d©n téc huyÖn Vâ Nhai tõ xa x­a ®· cã truyÒn thèng yªu n­íc vµ truyÒn thèng ®Êu tranh kiªn c­êng, anh dòng chèng giÆc ngo¹i x©m, chèng c­êng quyÒn, ¸p bøc, bãc lét. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, c¸c truyÒn thèng quý b¸u ®ã ®· ®­îc nh©n d©n Vâ Nhai ph¸t huy cao ®é. Tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945, cïng víi §¹i Tõ, Vâ Nhai lµ n¬i cã tæ chøc c¬ së ®¶ng ra ®êi sím nhÊt cña tØnh Th¸i Nguyªn vµ lµ mét trong hai c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng quan träng nhÊt cña §¶ng. Vâ Nhai lµ n¬i ra ®êi, chiÕn ®Êu vµ tr­ëng thµnh cña §éi Cøu quèc qu©n II - mét trong nh÷ng ®¬n vÞ tiÒn th©n cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. D­íi sù l·nh ®¹o cña Trung ­¬ng §¶ng vµ Xø ñy B¾c Kú, tõ Vâ Nhai, phong trµo yªu n­íc vµ x©y dùng lùc l­îng vò trang c¸ch m¹ng ®· lan nhanh sang c¸c huyÖn §ång Hû, §¹i Tõ, §Þnh Hãa, Phó L­¬ng cña tØnh Th¸i Nguyªn; Yªn ThÕ cña tØnh B¾c Giang; S¬n D­¬ng cña tØnh Tuyªn Quang vµ B¾c S¬n cña tØnh L¹ng S¬n. Trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945, Vâ Nhai còng lµ n¬i giµnh vµ thµnh lËp chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng d©n chñ nh©n d©n cÊp huyÖn sím nhÊt cña tØnh Th¸i Nguyªn. Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, Vâ Nhai còng lµ huyÖn cã 216

phong trµo kh¸ng chiÕn ph¸t triÓn m¹nh, cã c¸c tæ chøc c¬ së ®¶ng vµ chÝnh quyÒn, c¬ quan, ®oµn thÓ c¸c cÊp v÷ng, cã lùc l­îng d©n qu©n, du kÝch ®«ng ®¶o. Víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ x· héi thuËn lîi ®ã, huyÖn Vâ Nhai ®· ®­îc ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt cña Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ chän lµm mét trong nh÷ng huyÖn an toµn khu trong c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn ViÖt B¾c. Trong ChiÕn dÞch ph¶n c«ng ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947, ngay sau khi thùc d©n Ph¸p cho qu©n më cuéc tËp kÝch ®­êng kh«ng, nh¶y dï ®¸nh chiÕm thÞ x· B¾c K¹n, thÞ trÊn Chî Míi vµ huyÖn lþ Chî §ån, phèi hîp víi hai c¸nh qu©n theo hai ®­êng bé vµ thñy t¹o thµnh hai gäng k×m tõ phÝa ®«ng vµ phÝa t©y, bao v©y, siÕt chÆt c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. Tõ ngµy 15-10-1947, c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp nhÊt cña §¶ng, ChÝnh phñ vµ qu©n ®éi: Tr­êng Chinh, T«n §øc Th¾ng, Hoµng Quèc ViÖt, NguyÔn ThÞ ThËp, Vâ Nguyªn Gi¸p... ®· chuyÓn tõ An toµn khu §Þnh Hãa sang An toµn khu Vâ Nhai. B¸c Hå vµ c¬ quan cña B¸c chuyÓn tõ Khau Tý (§iÒm MÆc) lªn Khu«n §µo (mét b¶n rÎo cao ng­êi Dao), sau ®ã ®­îc ®ång chÝ T©n Hång (Chu V¨n TÊn) - ng­êi x· Phó Th­îng, huyÖn Vâ Nhai, lóc ®ã lµ ChØ huy tr­ëng ChiÕn khu ViÖt B¾c ®ãn vÒ ë vµ lµm viÖc t¹i lµng Vang, x· Liªn Minh thuéc An toµn khu Vâ Nhai; c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ ë l­u vùc s«ng §¸y vµ phÝa t©y Tam §¶o; c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña ta ®ãng ë vïng Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn). Bé ChØ huy Ph¸p quyÕt ®Þnh më cuéc hµnh binh Xanhtuya (b­íc 2 cña cuéc tÊn c«ng ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947) bao v©y, cµn quÐt khu vùc tø gi¸c Tuyªn Quang - Th¸i Nguyªn - ViÖt Tr× - Phñ L¹ng Th­¬ng 217

réng h¬n 8.000 km2, nh»m tiÕp tôc \" lïng b¾t kú ®­îc c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn, tiªu diÖt b»ng ®­îc chñ lùc ViÖt Minh, ph¸ n¸t c¨n cø ®Þa\". H­íng chÝnh cña hµnh binh Xanhtuya lµ Th¸i Nguyªn. Ngµy 20-11-1947, cuéc hµnh binh Xanhtuya cña ®Þch b¾t ®Çu. §ªm 24-11-1947, khi ®¹i bé phËn c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña ta ®· di chuyÓn vµo vïng Phó §×nh, s¸t ch©n nói Hång thuéc An toµn khu §Þnh Hãa, th× còng lµ lóc kho¶ng 1.500 tªn ®Þch tõ thÞ trÊn Chî Míi (B¾c K¹n) theo ®­êng quèc lé 3 xuèng km 31, ng­îc lªn ®¸nh chiÕm vïng Qu¸n Vu«ng, Chî Chu (§Þnh Hãa). Lóc ®ã, bé phËn A cña Bé Tæng tham m­u ®ang trªn ®­êng di chuyÓn qua Qu¶ng N¹p vµo Lôc R· (Phó §×nh - §Þnh Hãa), chØ c¸ch khu vùc cã chiÕn sù chõng 10 km ®­êng chim bay. T¹i Vâ Nhai, theo cuèn LÞch sö qu©n dï Ph¸p hiÖn l­u tr÷ t¹i Th­ viÖn Qu©n ®éi, th× kÕ ho¹ch cña ®Þch lµ ngµy 23-11-1947, chóng sÏ cho qu©n nh¶y dï xuèng ®¸nh chiÕm thÞ trÊn La Hiªn vµ x· Trµng X¸, nh­ng v× thêi tiÕt xÊu nªn ph¶i ho·n l¹i. §Õn ngµy 26-11-1947, tõ 9 giê 45 phót ®Õn 11 giê, giÆc Ph¸p huy ®éng 23 m¸y bay (gåm 11 JU52 vµ 12 Dak) nÐm bom, b¾n ph¸ vµ th¶ mét tiÓu ®oµn cïng víi mét nöa ph©n ®éi III/ 1c2RCP qu©n dï cïng víi mét kÝp mæ l­u ®éng xuèng ®¸nh chiÕm thÞ trÊn La Hiªn. §Çu giê buæi chiÒu, chóng huy ®éng tiÕp 14 m¸y bay (gåm 8 JU52 vµ 6 Dak) nÐm bom, b¾n ph¸ vµ th¶ ph©n ®éi A gåm 2 to¸n SAS do §¹i óy §uyc¸t chØ huy xuèng ®¸nh chiÕm Trµng X¸. NhiÖm vô cña qu©n dï nh¶y xuèng ®¸nh chiÕm c¸c khu vùc La Hiªn, Trµng X¸ lµ tiªu diÖt mäi lùc l­îng kh¸ng chiÕn cã trong vïng vµ 218

thu thËp c¸c tin tøc cã liªn quan ®Õn c¸c c¸ nh©n ban l·nh ®¹o cña ViÖt Minh. Cßn theo b¸o c¸o ®Æc biÖt cña ñy ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh tØnh Th¸i Nguyªn ngµy 31-5-1948 l­u tr÷ t¹i v¨n phßng Phñ Thñ t­íng th×: ngµy 26-11-1947, tõ 8 giê ®Þch huy ®éng 24 m¸y bay nÐm bom, b¾n ph¸ vµ th¶ mét tiÓu ®oµn (kho¶ng 500 qu©n dï) xuèng ®¸nh chiÕm thÞ trÊn La Hiªn. 12 giê tr­a chóng huy ®éng tiÕp 17 m¸y bay ®Õn oanh t¹c vµ th¶ kho¶ng 200 qu©n dï xuèng ®¸nh chiÕm x· Trµng X¸. Nh­ vËy, ®Õn chiÒu 26-11-1947 trªn trËn ®Þa An toµn khu Vâ Nhai ®· cã kho¶ng 700 qu©n Ph¸p chiÕm ®ãng. T¹i thêi ®iÓm ®ã, mét bé phËn cña Ban Qu¶n lý thuéc Bé Tæng tham m­u vÉn ®ang cßn ë c¸c khu vùc Lµng Trang, La ChÕ thuéc x· D©n TiÕn (huyÖn Vâ Nhai). Ngay khi qu©n Ph¸p nh¶y dï ®¸nh chiÕm thÞ trÊn La Hiªn, Trung ®éi du kÝch tËp trung huyÖn Vâ Nhai ®· phèi hîp cïng víi mét ®¬n vÞ bé ®éi chñ lùc ®ãng qu©n ë ®©y kiªn c­êng ®¸nh tr¶. Nh­ng tr­íc søc m¹nh ¸p ®¶o cña ®Þch c¶ vÒ qu©n sè vµ vò khÝ, nªn 17 c¸n bé, chiÕn sÜ du kÝch vµ bé ®éi ®· bÞ th­¬ng vong (15 chiÕn sÜ hy sinh vµ 2 chiÕn sÜ bÞ th­¬ng). Tr­íc t×nh thÕ ®ã, du kÝch vµ bé ®éi ph¶i rót vµo rõng, mét sè du kÝch bÞ ®Þch bao v©y ph¶i rót xuèng hÇm bÝ mËt. ChiÕn sÜ du kÝch Lý ViÕt Va khi rót xuèng hÇm bÝ mËt, bÞ ®Þch ph¸t hiÖn nÐm lùu ®¹n theo. Lùu ®¹n ch­a næ, Lý ViÕt Va b×nh tÜnh nhÆt, nÐm trë l¹i phÝa ®Þch, diÖt 4 tªn, n©ng sè qu©n Ph¸p bÞ ta tiªu diÖt trong trËn nµy lªn 8 tªn. Lîi dông lóc lùu ®¹n næ, qu©n Ph¸p n»m r¹p c¶ xuèng, Lý ViÕt Va bËt dËy, lao ra khái hÇm, ch¹y vµo rõng mang theo sóng cña m×nh vµ c¶ sóng cña mét ®ång ®éi ®· hy sinh. 219

BÞ th­¬ng nÆng, Lý ViÕt Va vÉn cè g¾ng hÕt søc t×m vÒ ®¬n vÞ, giao sóng cña m×nh vµ sóng cña ®ång ®éi ®· hy sinh cho Ban chØ huy \"nªu tÊm g­¬ng s¸ng cho toµn chiÕn khu vÒ tinh thÇn b¶o toµn vò khÝ\". T¹i Trµng X¸, qu©n Ph¸p võa nh¶y dï xuèng ch¹m ®Êt ®· bÞ du kÝch Vâ Nhai vµ bé ®éi chñ lùc chÆn ®¸nh. Trong mét trËn ®¸nh gi¸p l¸ cµ, mét chiÕn sÜ du kÝch ®· dïng l­ìi lª ®©m chÕt mét tªn Ph¸p råi rót vµo rõng, mang theo sóng cña mét chiÕn sÜ ®· hy sinh trong trËn ®ã. Sau khi nh¶y dï ®¸nh chiÕm thÞ trÊn La Hiªn, qu©n Ph¸p nhanh chãng táa ra chiÕm ®ãng khu phè c¹nh ®ån, ®Æt bèn väng g¸c chÆn ®­êng ®i bèn phÝa Cóc §­êng, V¨n H¸n, §×nh C¶ vµ thÞ x· Th¸i Nguyªn; ®ång thêi cho qu©n lïng sôc, cµn quÐt c¸c vïng Cóc Dinh, La Hãa, §Ìo KhÕ. ë Trµng X¸, qu©n Ph¸p táa ra lïng sôc, ®èt ph¸ c¸c lµng S¬n Gi÷a, §ång R«, CÇu Nhá; ®Æt c¸c väng g¸c trªn c¸c ®­êng ®i B×nh Long, Ph­¬ng Giao, §×nh C¶. §ªm 26-11-1947, t¹i Trµng X¸, du kÝch ®· phèi hîp víi bé ®éi chñ lùc tËp kÝch vµo hai vÞ trÝ tró qu©n cña ®Þch diÖt 8 tªn, lµm th­¬ng 29 tªn; chÆn mòi tÊn c«ng, cµn quÐt cña ®Þch vµo Lµng Trang, La ChÕ (D©n TiÕn), b¶o vÖ an toµn cho bé phËn qu¶n lý cña Bé Tæng Tham m­u rót vÒ An toµn khu §Þnh Hãa. Ngµy 27-11-1947, mét tiÓu ®éi du kÝch Trµng X¸ phèi hîp víi bé ®éi chñ lùc phôc kÝch 70 tªn ®Þch tõ Trµng X¸ cµn vµo B×nh Long diÖt 4 tªn, b¾n bÞ th­¬ng 4 tªn kh¸c. Buæi tèi cïng ngµy, 4 chiÕn sÜ du kÝch Trµng X¸ cïng víi mét tiÓu ®éi bé ®éi chñ lùc tËp kÝch vµo mét ®¬n vÞ tró qu©n cña ®Þch diÖt 1 tªn quan ba Ph¸p, 1 tªn ViÖt gian vµ lµm bÞ th­¬ng 8 tªn kh¸c. 220

Ngµy 28-11-1947, du kÝch Vâ Nhai phèi hîp víi bé ®éi chñ lùc tæ chøc mai phôc ®Þch ë ®Ìo B¾p. Do c¶nh giíi kh«ng tèt, nªn bÞ mét trung ®éi ®Þch bao v©y, ph¶n kÝch l¹i lµm 6 c¸n bé, chiÕn sÜ hy sinh, mÊt 5 khÈu sóng. §ªm 28-11-1947, 75 c¸n bé, chiÕn sÜ thuéc Trung ®oµn 147 tõ ®Ìo KhÕ lªn tËp kÝch th¼ng vµo vÞ trÝ chiÕm ®ãng cña ®Þch ë La Hiªn. Do kh«ng trinh s¸t tr­íc, ®· ®¸nh th¼ng vµo n¬i ®Þch cã háa lùc m¹nh nhÊt, nªn chóng ph¶n kÝch l¹i, lµm h¬n mét chôc c¸n bé, chiÕn sÜ bÞ th­¬ng vong, 2 chiÕn sÜ bÞ ®Þch b¾t; vÒ phÝa ®Þch chØ cã 1 tªn bÞ chÕt. §ªm 29, r¹ng ngµy 30-11-1947, du kÝch Vâ Nhai tiÕp tôc dÉn ®­êng cho bé ®éi tËp kÝch vµo La Hiªn, nh­ng còng kh«ng chiÕm ®­îc, ph¶i rót. Ngµy 1-12-1947, du kÝch Vâ Nhai chÆn ®¸nh ®Þch ë ®Ìo Bôt, Vùc Han diÖt 5 tªn, b¾n bÞ th­¬ng 1 tªn. T¹i ®Ìo Giai KiÕt, Trung ®éi 22 (thuéc §¹i ®éi 8, Trung ®oµn 147) bé ®éi chñ lùc chÆn ®¸nh 200 qu©n ®Þch tõ La Hiªn sang, diÖt 23 tªn, b¾n bÞ th­¬ng nhiÒu tªn kh¸c. Ngµy 2-2-1947, du kÝch Vâ Nhai cïng víi bé ®éi chñ lùc chÆn ®¸nh ®Þch ë c¸c c¸nh ®ång La Giao, N­íc Lanh, diÖt 4 tªn, b¾n bÞ th­¬ng nhiÒu tªn kh¸c. Trong hai ngµy 4 vµ 5-12, du kÝch Vâ Nhai vµ bé ®éi chñ lùc tiÕp tôc chÆn ®¸nh c¸c cuéc hµnh qu©n, cµn quÐt cña ®Þch tõ La Hiªn vµo Vò ChÊn, Cóc §­êng, Lµng Phang, Lµng Vò, tiªu diÖt vµ lµm bÞ th­¬ng nhiÒu tªn. Qua 10 ngµy tÊn c«ng, bao v©y, cµn quÐt vïng An toµn khu Vâ Nhai kh«ng tiªu diÖt ®­îc bé ®éi chñ lùc vµ kh«ng lïng b¾t ®­îc c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña ViÖt Minh, tõ ngµy 7-12-1947, qu©n Ph¸p tõ Vâ Nhai b¾t ®Çu rót 221

dÇn qua §ång Hû vÒ thÞ x· Th¸i Nguyªn. Ngµy 8-12-1947, nh÷ng tªn lÝnh Ph¸p cuèi cïng ë Vâ Nhai ®· rót vÒ §ång Hû. Qua 10 ngµy trùc tiÕp ®­¬ng ®Çu víi cuéc hµnh binh Xanhtuya cña ®Þch, nh©n d©n vµ c¸c lùc l­îng vò trang vïng An toµn khu Vâ Nhai ®· võa ®éc lËp t¸c chiÕn, võa phèi hîp víi bé ®éi chñ lùc ®¸nh 23 trËn lín, nhá, lo¹i khái vßng chiÕn ®Êu 159 tªn ®Þch, gãp phÇn quan träng cïng víi qu©n, d©n c¸c d©n téc trong tØnh vµ qu©n, d©n ViÖt B¾c ®¸nh b¹i cuéc tÊn c«ng cña ®Þch lªn ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947, b¶o vÖ tuyÖt ®èi an toµn c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp nhÊt cña §¶ng, ChÝnh phñ vµ qu©n ®éi. Sau ChiÕn dÞch ph¶n c«ng ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947, nh©n d©n vµ lùc l­îng vò trang An toµn khu Vâ Nhai tiÕp tôc hoµn thµnh xuÊt s¾c mäi nhiÖm vô: X©y dùng vµ b¶o vÖ hËu ph­¬ng, ®ãng gãp søc ng­êi, søc cña chi viÖn chiÕn tr­êng. Víi nh÷ng ®ãng gãp ®Æc biÖt xuÊt s¾c vµo c«ng cuéc chèng Ph¸p cña d©n téc, nh©n d©n vµ lùc l­îng vò trang nh©n d©n huyÖn Vâ Nhai, nh©n d©n vµ lùc l­îng vò trang nh©n d©n bèn x· La Hiªn, Trµng X¸, Phó Th­îng, L©u Th­îng (thuéc huyÖn Vâ Nhai) ®· vinh dù ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc tuyªn d­¬ng danh hiÖu cao quý ®¬n vÞ Anh hïng lùc l­îng vò trang nh©n d©n thêi kú chèng Ph¸p. 222

CHñ TÞCH Hå CHÝ MINH Vµ C¸C S¾C LÖNH, CHØ THÞ VÒ KH¸NG CHIÕN, KIÕN QUèC TRONG NH÷NG N¡M §ÇU T¹I an toµn khu TH¸I NGUY£N (1947-1950) PGS.TS. Ph¹m Quèc Sö CN. §ç ThÞ Mü An* Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh miÒn nói vµ trung du B¾c Bé. Víi vÞ trÝ chiÕn l­îc ®Æc biÖt, l¹i céng thªm nh©n d©n c¸c d©n téc Th¸i Nguyªn cã truyÒn thèng yªu n­íc vµ c¸ch m¹ng l©u ®êi, v× vËy ngay tõ n¨m 1940, khi chuÈn bÞ vÒ n­íc ®Ó trùc tiÕp l·nh ®¹o c«ng cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc ®· cã sù quan t©m ®Æc biÖt ®Õn phong trµo c¸ch m¹ng ë Th¸i Nguyªn. Ng­êi nªu râ: \"C¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín cho c¸ch m¹ng n­íc ta... Nh­ng tõ Cao B»ng cßn ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a míi cã thÓ tiÕp xóc víi toµn quèc ®­îc. Cã nèi ®­îc phong trµo víi Th¸i Nguyªn vµ toµn quèc th× khi ph¸t ®éng chiÕn tranh vò trang, lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n cã thÓ gi÷\"1. ___________ * B¶o tµng Hå ChÝ Minh. 1. Vâ Nguyªn Gi¸p: Nh÷ng chÆng ®­êng lÞch sö, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1997, tr.38-39. 223

Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, ®øng tr­íc d· t©m x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p, ChÝnh phñ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· \"cè g¾ng\" nh©n nh­îng vµ duy tr× ®µm ph¸n víi Ph¸p. Tr­íc t×nh thÕ lÞch sö \"chóng ta cµng nh©n nh­îng, thùc d©n Ph¸p cµng lÊn tíi\", Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh ph¶i tiÕn hµnh chiÕn tranh c¸ch m¹ng chèng l¹i chiÕn tranh x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p. 20h ngµy 19-12-1946, cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô ®Çu tiªn vµ quan träng ®Ó ®¶m b¶o cho cuéc chiÕn ®Êu l©u dµi lµ tiÕn hµnh t¶n c­ vµ tiªu thæ kh¸ng chiÕn. V× vËy, ®Çu n¨m 1947, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Quèc héi vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· di chuyÓn lªn An toµn khu ViÖt B¾c an toµn. An toµn khu kh¸ng chiÕn ®­îc x©y dùng n»m trªn ®Þa phËn c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Vâ Nhai, Phó L­¬ng, Chî §ån, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa thuéc ba tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang vµ B¾c K¹n, mµ trung t©m lµ §Þnh Hãa, Chî §ån, S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n. An toµn khu cã nhiÖm vô chñ yÕu lµ n¬i b¶o ®¶m an toµn cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®ãng ë ®©y vµ vËn hµnh ®­îc bé m¸y cña m×nh ®Ó chØ ®¹o ra toµn quèc... Trong thêi gian sèng vµ lµm viÖc t¹i An toµn khu Th¸i Nguyªn nh÷ng n¨m ®Çu toµn quèc kh¸ng chiÕn (1947-1950), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng chØ ®¹o chiÕn l­îc quan träng ®Ó l·nh ®¹o toµn d©n tiÕn hµnh c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc, tiÕp tôc x©y dùng Nhµ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa vµ ph¸t triÓn thùc lùc kh¸ng chiÕn. 224

Do yªu cÇu c«ng viÖc vµ ®¶m b¶o nguyªn t¾c bÝ mËt, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh th­êng xuyªn thay ®æi n¬i ë vµ lµm viÖc gi÷a c¸c ®Þa bµn thuéc an toµn khu. V× vËy, chóng t«i lùa chän c¸c s¾c lÖnh, chØ thÞ cña Ng­êi trong kho¶ng thêi gian ®­îc x¸c ®Þnh lµ Ng­êi chñ yÕu sèng vµ lµm viÖc t¹i Th¸i Nguyªn1, t¹m cho r»ng, Th¸i Nguyªn lµ \"quª h­¬ng\" cña c¸c s¾c lÖnh, chØ thÞ mang tÝnh lÞch sö ®ã. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, khi hÖ thèng ph¸p luËt ®ang dÇn ®­îc hoµn thiÖn, Nhµ n­íc qu¶n lý mäi mÆt ®êi sèng kinh tÕ - x· héi th«ng qua HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt. Tuy nhiªn, trë l¹i thêi kú n­íc ta trong nh÷ng n¨m ®Çu toµn quèc kh¸ng chiÕn, khi ChÝnh phñ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa míi ra ®êi, HiÕn ph¸p chÝnh thøc ®­îc Quèc héi th«ng qua ngµy 9-11-1946, nh­ng ngay sau ®ã, do t×nh h×nh chiÕn tranh ®ang lan réng trªn quy m« c¶ n­íc, Quèc héi ®· biÓu quyÕt ch­a c«ng bè HiÕn ph¸p. V× vËy, ®Ó qu¶n lý ®Êt n­íc, ___________ 1. Trong thêi gian tõ th¸ng 5-1947 ®Õn th¸ng 5-1950, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ yÕu ë vµ lµm viÖc t¹i 13 ®Þa ®iÓm trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn, trong ®ã mét sè ®Þa ®iÓm Ng­êi sèng vµ lµm viÖc l©u nhÊt nh­: §åi Khau Tý, xãm B¶n QuyÒn, x· §iÒm MÆc, huyÖn §Þnh Hãa (tõ 20-5 ®Õn 10-11-1947); lµng Vang, x· Liªn Minh, huyÖn Vâ Nhai (tõ 15-10 ®Õn 17-11-1947); xãm Khu«n T¸t, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa (tõ 20 ®Õn 28-11-1947, tõ 11-1 ®Õn 1-3-1948, tõ 5-4 ®Õn 1-5-1948); l¸n b¶n Ca, x· B×nh Trung, huyÖn Chî §ån (tõ 28-11-1947 ®Õn 1-1948); ®åi Ruéng Khäa, xãm Kh©u Go¹i, x· §iÒm MÆc, §Þnh Hãa trong kho¶ng tõ n¨m 1947 ®Õn n¨m 1954); xãm Nµ Läm, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa; b¶n PÌo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa; x· Cao V©n, huyÖn §¹i Tõ; x· §ång ThÞnh, huyÖn §Þnh Hãa; b¶n Cä, Yªn Th«ng, huyÖn §Þnh Hãa (B¶o tµng Hå ChÝ Minh: Di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë ViÖt Nam, Nxb. Thanh niªn, Hµ Néi, 2009, tr.65). 225

ChÝnh phñ vµ Quèc héi ph¶i th«ng qua c¸c s¾c lÖnh vµ chØ thÞ, trong ®ã s¾c lÖnh ®ãng vai trß lín trong viÖc chØ ®¹o c¶ n­íc thùc hiÖn kh¸ng chiÕn kiÕn quèc. C¸c s¾c lÖnh ®­îc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi t­ c¸ch Chñ tÞch n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ký ban hµnh trong giai ®o¹n 1947-1950 kh«ng chØ cã ý nghÜa trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc mang tÝnh cÊp thiÕt tr­íc m¾t mµ mét sè s¾c lÖnh cßn cã gi¸ trÞ rÊt lín trong viÖc t¹o c¬ së nÒn t¶ng cho c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc sau nµy. Nghiªn cøu c¸c s¾c lÖnh, chØ thÞ do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký ban hµnh vµ biªn b¶n Héi ®ång ChÝnh phñ trong nh÷ng n¨m ®Çu toµn quèc kh¸ng chiÕn (1947-1950) hiÖn ®ang ®­îc l­u gi÷ t¹i B¶o tµng Hå ChÝ Minh, chóng t«i nhËn thÊy cã ba vÊn ®Ò lín Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ ChÝnh phñ tËp trung gi¶i quyÕt trong giai ®o¹n nµy lµ: 1- Cñng cè kiÖn toµn chÝnh quyÒn; 2- Tæ chøc lùc l­îng vò trang; 3- Tæ chøc ph¸t triÓn kinh tÕ - tµi chÝnh. D­íi ®©y lµ nh÷ng néi dung cô thÓ vÒ c¸c vÊn ®Ò trªn: 1. C¸c s¾c lÖnh, chØ thÞ nh»m cñng cè vµ kiÖn toµn bé m¸y chÝnh quyÒn Trong nh÷ng n¨m ®Çu toµn quèc kh¸ng chiÕn, thùc d©n Ph¸p kh«ng ngõng më réng ph¹m vi chiÕm ®ãng, v× vËy tæ chøc chÝnh quyÒn ta ë c¸c ®Þa ph­¬ng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Ban ®Çu, bé m¸y hµnh chÝnh tån t¹i hai hÖ thèng lµ ñy ban kh¸ng chiÕn vµ ñy ban hµnh chÝnh. Sù tån t¹i nµy cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chång chÐo vµ trïng lÆp vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô. V× vËy, ngµy 1-10-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 91/SL hîp nhÊt ñy ban kh¸ng chiÕn vµ 226

ñy ban hµnh chÝnh tõ cÊp tØnh trë xuèng thµnh ñy ban kh¸ng chiÕn kiªm hµnh chÝnh1. S¾c lÖnh nµy nhanh chãng ®­îc thùc hiÖn t¹i nhiÒu ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc, tõ ®ã c¸c c¬ quan hµnh chÝnh cÊp tØnh, huyÖn, x· dÇn ®­îc kiÖn toµn. §Ó gi¶i quyÕt t×nh h×nh thùc tÕ ®Êt n­íc ta cã hai vïng kiÓm so¸t kh¸c nhau, vïng tù do vµ vïng bÞ qu©n Ph¸p chiÕm ®ãng, ChÝnh phñ ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ban hµnh hai s¾c lÖnh 254/SL vµ 55/SL ngµy 19-11-1948 quy ®Þnh vÒ c¸ch tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh ë c¸c ®Þa ph­¬ng nãi chung vµ trong vïng bÞ t¹m chiÕm. ViÖc tæ chøc chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng trong vïng ®Þch t¹m chiÕm ®· ®­îc tiÕn hµnh song song víi chñ tr­¬ng ph¸ ho¹i chÝnh quyÒn ®Þch. Bé m¸y hµnh chÝnh Trung ­¬ng còng kh«ng ngõng ®­îc cñng cè vµ kiÖn toµn. Mét sè nh©n sÜ, trÝ thøc ®­îc mêi gi÷ c¸c träng tr¸ch trong ChÝnh phñ nh»m cñng cè vµ më réng khèi ®oµn kÕt toµn d©n téc, do ®ã mét sè quyÕt ®Þnh quan träng còng ®· ®­îc ban hµnh trong thêi kú nµy nh­: ngµy 4- 8-1947, ®ång chÝ T«n §øc Th¾ng ®­îc cö gi÷ chøc Thanh tra ®Æc biÖt toµn quèc; th¸ng 11-1947, «ng Phan KÕ To¹i ®­îc mêi gi÷ chøc QuyÒn Bé tr­ëng Bé Néi vô. Ngµy 19-7-1947, thµnh lËp thªm Bé Th­¬ng binh - Cùu binh do «ng Vò §×nh Tông lµm Bé tr­ëng.... MÆc dï cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i kh¾c phôc nh­ng hÖ thèng bé m¸y nhµ n­íc tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ngµy ___________ 1. §Õn ngµy 29-3-1948, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký S¾c lÖnh sè 149/SL ®æi tªn ñy ban kh¸ng chiÕn kiªm hµnh chÝnh thµnh ñy ban kh¸ng chiÕn hµnh chÝnh. 227

cµng ®i vµo ho¹t ®éng æn ®Þnh, gãp phÇn thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé vµ hiÖu qu¶ c¸c chñ tr­¬ng cña Trung ­¬ng vµ ChÝnh phñ trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc. Nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng cho c¸n bé, c«ng nh©n, viªn chøc vµ ®¬n gi¶n hãa chÕ ®é c«ng chøc, ngµy 29-5-1948, Chñ tÞch ChÝnh phñ ký S¾c lÖnh sè 188/SL xÕp ng¹ch h¹ng l­¬ng cho c«ng chøc, quy ®Þnh møc l­¬ng cña c¸n bé, c«ng nh©n, viªn chøc cã 25 bËc. Tõ gi÷a n¨m 1950, møc phô cÊp h»ng th¸ng cña c¸n bé cao cÊp (tõ thø tr­ëng ®Õn Chñ tÞch ChÝnh phñ) ®­îc quy ®Þnh thµnh tiÒn thay v× phô cÊp h»ng th¸ng ®­îc tÝnh theo gi¸ g¹o1. C«ng chøc vµ c«ng nh©n lµm viÖc cho ChÝnh phñ ®­îc h­ëng møc l­¬ng tèi thiÓu b»ng 35 kg g¹o2. §Æc biÖt, ngµy 20-5-1950, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký S¾c lÖnh sè 76/SL ban hµnh quy chÕ c«ng chøc, x¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c c¨n b¶n vµ tæng hîp c¸c vÊn ®Ò vÒ c«ng chøc. Cã thÓ nãi \"S¾c lÖnh sè 76 lµ mét b­íc tiÕn quan träng vÒ tæ chøc hµnh chÝnh cña guång m¸y nhµ n­íc trong ®iÒu kiÖn thêi chiÕn. Sù ®ång bé gi÷a nh©n sù vµ c¬ cÊu tæ chøc cña hÖ thèng c¬ quan hµnh chÝnh lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó guång m¸y nhµ n­íc vËn hµnh cã hiÖu qu¶\"3. 2. C¸c s¾c lÖnh, chØ thÞ nh»m tæ chøc vµ ph¸t triÓn lùc l­îng vò trang Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ___________ 1, 2. Biªn b¶n Héi ®ång ChÝnh phñ, th¸ng 12-1950, tµi liÖu l­u Kho T­ liÖu B¶o tµng Hå ChÝ Minh, ký hiÖu: H32C1/06. 3. Ban ChØ ®¹o biªn so¹n LÞch sö ChÝnh phñ: LÞch sö ChÝnh phñ ViÖt Nam, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2005, t.1, tr.173. 228