Bác Hồ với Thái Nguyên

bµi nãi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹i c¸c líp chØnh huÊn, chØnh qu©n ®­îc tr­ng bµy ë ®©y, nh­: HuÊn thÞ t¹i Tr­êng NguyÔn ¸i Quèc khãa II, ngµy 21-4-1951; Bµi nãi chuyÖn t¹i lÔ khai gi¶ng líp chØnh huÊn ®Çu tiªn cña Trung ­¬ng, ngµy 11-5- 1952; Bµi nãi chuyÖn t¹i líp chØnh huÊn c¸n bé ®¶ng, d©n, chÝnh c¬ quan Trung ­¬ng, ngµy 6-2-1953; Th­ göi líp chØnh §¶ng Liªn khu 5, n¨m 1953... tËp trung chñ yÕu vµo vÊn ®Ò quan träng nµy. §Æc biÖt, trong phÇn tr­ng bµy nµy cã mét sè trang tµi liÖu b¶n th¶o vÒ vÊn ®Ò x©y dùng §¶ng do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tù ®¸nh m¸y (cã bót tÝch söa ch÷a) trong lo¹t 50 bµi Th­êng thøc vÒ chÝnh trÞ1 cña Ng­êi göi ®¨ng dÇn trªn b¸o Cøu quèc, nh»m cung cÊp cho mçi c¸n bé còng nh­ ng­êi d©n nh÷ng kiÕn thøc phæ th«ng vÒ chÝnh trÞ cÇn biÕt. Trong nh÷ng bµi viÕt Êy, Ng­êi ®Ò cËp ®Õn nhiÒu chñ ®Ò song tËp trung chñ yÕu ®Õn chñ ®Ò x©y dùng §¶ng (liªn tôc trong 14 bµi, tõ bµi 31 ®Õn bµi 44). Th«ng qua nh÷ng tµi liÖu tr­ng bµy nãi trªn, chóng ta hiÓu râ h¬n vÒ vai trß to lín cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, lµm cho §¶ng ngµy cµng trong s¹ch, m¹nh mÏ, s¸ng suèt, ®Ó mçi c¸n bé, ®¶ng viªn ph¶i ra søc phÊn ®Êu, toµn t©m toµn lùc phông sù lîi Ých cña nh©n d©n, lµm g­¬ng mÉu trong mäi c«ng t¸c kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc... Ba lµ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ­¬ng §¶ng tiÕp tôc cñng cè, x©y dùng lùc l­îng vÒ mäi mÆt, chØ ®¹o tiÕn c«ng tiªu diÖt sinh lùc ®Þch trªn c¸c mÆt trËn vµ chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ 1954 (côm tr­ng bµy 6). ___________ 1. Lo¹t bµi viÕt gåm 50 bµi (tõ bµi më ®Çu Giai cÊp lµ g×?, sè ra ngµy 16-1-1953 ®Õn bµi KÕt luËn, sè ra ngµy 23-9-1953). §Çu n¨m 1954, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt ®· in thµnh s¸ch, nhan ®Ò Th­êng thøc chÝnh trÞ. 563

Sau h¬n bèn n¨m chiÕn ®Êu, cuéc kh¸ng chiÕn cña ta ®· chuyÓn tõ thÕ bÞ ®éng sang chñ ®éng, tõ thÕ yÕu chuyÓn sang thÕ m¹nh, tõ cÇm cù chuyÓn sang tæng ph¶n c«ng. §Ó chuÈn bÞ cho cuéc tæng ph¶n c«ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ tr­¬ng x©y dùng vµ cñng cè c¸c lùc l­îng kh¸ng chiÕn vÒ mäi mÆt, t¨ng c­êng vµ n©ng cao søc chiÕn ®Êu cña bé ®éi, x©y dùng vµ cñng cè hËu ph­¬ng v÷ng m¹nh ®Ó chi viÖn cho tiÒn tuyÕn... Ng­êi ®· Kªu gäi toµn d©n thi ®ua canh t¸c ®Ó n«ng d©n thi ®ua trång nhiÒu lóa, nhiÒu mµu, ®Èy m¹nh ch¨n nu«i gia sóc, c«ng nh©n thi ®ua s¶n xuÊt, c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp, tr­êng häc, c¸c ®¬n vÞ bé ®éi thi ®ua ch¨n nu«i vµ trång trät ®Ó tù tóc mét phÇn l­¬ng thùc, thùc phÈm; Ng­êi ®Ò ra cuéc vËn ®éng thùc hµnh tiÕt kiÖm vµ chèng tham «, l·ng phÝ, quan liªu vµ ®Ò nghÞ ph¶i tÈy s¹ch ba thø bÖnh Êy bëi ®ã lµ nh÷ng c¨n bÖnh nguy hiÓm, lµ téi ¸c, nã ph¸ hñy tinh thÇn trong s¹ch vµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ta. §Æc biÖt, t¹i kú häp thø ba, Quèc héi khãa I (ngµy 1-12-1953), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tr×nh bµy b¶n b¸o c¸o quan träng nªu râ môc ®Ých, ®­êng lèi, ph­¬ng ch©m tiÕn hµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt nh»m thùc hiÖn \"ng­êi cµy cã ruéng\". C¶i c¸ch ruéng ®Êt nh­ mét luång giã míi thæi tõ hËu ph­¬ng ra chiÕn tr­êng, t¨ng thªm søc m¹nh míi cho bé ®éi ngoµi mÆt trËn v÷ng b­íc vµo giai ®o¹n tæng ph¶n c«ng th¾ng lîi. Trªn mÆt trËn qu©n sù, tõ n¨m 1951, côc diÖn chiÕn tr­êng ®· cã sù thay ®æi lín cã lîi cho cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta. C¸c lùc l­îng vò trang, ®Æc biÖt lµ bé ®éi chñ lùc, ®· chuyÓn dÇn sang h­íng tiÕn c«ng, giµnh thÕ chñ ®éng trªn chiÕn tr­êng, liªn tiÕp giµnh th¾ng lîi trong c¸c chiÕn dÞch Hßa B×nh, T©y B¾c, Th­îng Lµo... 564

Cuèi th¸ng 9-1953, t¹i TØn Keo, huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ tr× Héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ bµn vÒ chñ tr­¬ng t¸c chiÕn §«ng - Xu©n, phª chuÈn ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn cña Bé Tæng tham m­u víi h­íng tiÕn c«ng chiÕn l­îc lµ T©y B¾c, T©y Nguyªn, Trung - H¹ Lµo vµ ®Ò ra ph­¬ng ch©m t¸c chiÕn cho bé ®éi ta lµ: tÝch cùc, chñ ®éng, c¬ ®éng, linh ho¹t, ®¸nh ch¾c th¾ng... Ngµy 6-12-1953, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh më cuéc tiÕn c«ng vµo tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ. Tr­íc khi vµo chiÕn dÞch, Ng­êi ®· trao cê \"QuyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng\" cho qu©n ®éi ®Ó ®éng viªn c¸c ®¬n vÞ thi ®ua giÕt giÆc lËp c«ng vµ ©n cÇn c¨n dÆn §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p tr­íc khi lªn ®­êng ra trËn: CÇn n¾m ch¾c nghÞ quyÕt cña Trung ­¬ng vµ chñ tr­¬ng \"®¸nh ch¾c th¾ng\" cña Bé ChÝnh trÞ. C¶ n­íc dèc søc cho chiÕn tr­êng §iÖn Biªn Phñ. Ngµy vµ ®ªm c¸c ®oµn d©n c«ng v­ît qua suèi s©u, ®Ìo cao, rõng rËm vËn chuyÓn ®¹n d­îc, l­¬ng thùc, thùc phÈm cho chiÕn tr­êng. Theo c¸c s­ên nói, c¸c chiÕn sÜ dïng d©y têi vµ tay kÐo ph¸o vµ mang v¸c ®¹n d­îc vµo trËn ®Þa... Sau khi ®· hoµn thµnh c«ng viÖc chuÈn bÞ, ngµy 13-3-1954, qu©n ta më cuéc ®¹i tÊn c«ng vµo tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ. Tr¶i qua 56 ngµy ®ªm chiÕn ®Êu ngoan c­êng, v­ît qua bao hy sinh, gian khæ, qu©n ®éi ta ®· tiªu diÖt hoµn toµn tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ. Ngµy 7-5-1954, l¸ cê \"QuyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng\" cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· phÊp phíi tung bay trªn nãc hÇm Së chØ huy cña ®Þch. T­íng §ê C¸txt¬ri (De Castries) vµ toµn bé Ban tham m­u cña ®Þch bÞ b¾t sèng, h¬n mét v¹n qu©n Ph¸p ra hµng... ë ViÖt B¾c, 565

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ngµy ®ªm ch¨m chó theo dâi sù ph¸t triÓn cña chiÕn dÞch, th­êng xuyªn göi th­ khen ngîi, ®éng viªn c¸c lùc l­îng tham gia chiÕn dÞch. Ngµy chiÕn th¾ng, Ng­êi göi th­ chóc mõng, th­ëng huy hiÖu cho c¸c chiÕn sÜ, thanh niªn xung phong vµ ®ång bµo ®Þa ph­¬ng cã nhiÒu thµnh tÝch... Th¾ng lîi cña ta trong chiÕn cuéc §«ng - Xu©n 1953-1954 vµ chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ ®· gi¸ng mét ®ßn quyÕt ®Þnh vµ lµm tan r· hoµn toµn ý chÝ x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p. Mét ngµy sau, ngµy 8-5-1954, Héi nghÞ Gi¬nev¬ vÒ §«ng D­¬ng khai m¹c. Ph¸i ®oµn ta b­íc vµo héi nghÞ trong t­ thÕ cña ng­êi chiÕn th¾ng vµ tuyªn bè lËp tr­êng t¸m ®iÓm lµm c¬ së th¶o luËn cho viÖc lËp l¹i hßa b×nh ë ViÖt Nam vµ §«ng D­¬ng... 2. Tr­ng bµy ë tæ hîp h×nh t­îng ViÖt Nam chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng (1946-1954) Tæ hîp h×nh t­îng ViÖt Nam chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng (1946-1954) ®­îc thÓ hiÖn b»ng h×nh t­îng mét b«ng hoa sen n¨m c¸nh, mçi c¸nh sen t­îng tr­ng cho mét m¶nh ®Êt ViÖt Nam vµ lµ mét nh©n tè c¬ b¶n ®­a kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi. Néi dung tr­ng bµy ë ®©y ph¶n ¸nh cuéc sèng chiÕn ®Êu gian khæ cña nh©n d©n ViÖt Nam chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc d­íi sù l·nh ®¹o cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, kÕt thóc b»ng th¾ng lîi lÞch sö §iÖn Biªn Phñ. Néi dung tr­ng bµy cô thÓ ë mçi c¸nh sen ®ã lµ: M¶nh ®Êt ®au th­¬ng: Víi h×nh t­îng ngän löa ®ang thiªu ch¸y bµn thê tæ tiªn cña gia ®×nh ng­êi ViÖt Nam cïng c¸c hiÖn vËt tr­ng bµy kh¸c, phÇn tr­ng bµy kh¾c häa vÒ nh÷ng ®au 566

th­¬ng mµ cuéc chiÕn tranh do thùc d©n Ph¸p g©y ra trªn kh¾p mäi miÒn Tæ quèc, lan ®Õn mçi xãm lµng, len lái ®Õn tõng nhµ, x©m ph¹m ®Õn c¶ phÇn thiªng liªng nhÊt cña mçi gia ®×nh, mçi con ng­êi... Nh÷ng ®au th­¬ng, mÊt m¸t Êy nung nÊu nçi c¨m thï giÆc vµ th«i thóc mçi ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc hiÓu râ tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña m×nh, cïng ®Êt n­íc ®øng lªn ®¸nh ®uæi qu©n thï. M¶nh ®Êt chiÕn ®Êu: B»ng sù kÕt hîp hµi hßa, h×nh t­îng ng­êi chiÕn sÜ «m bom ba cµng kÕt hîp víi c¸c hiÖn vËt nh­ tï vµ, mâ, gËy, tÇm v«ng, c¸c vò khÝ tù t¹o trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. PhÇn tr­ng bµy ®· diÔn t¶ ®­îc tinh thÇn yªu n­íc, ý chÝ quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng cña c¶ d©n téc ViÖt Nam, quyÕt t©m thùc hiÖn th¾ng lîi Lêi kªu gäi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: \"... Thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­íc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ\"1. M¶nh ®Êt nh÷ng con ®­êng ra mÆt trËn: C¸c hiÖn vËt m« pháng, hiÖn vËt ®ång thêi nh­ xe ®¹p thå, bå g¸nh g¹o, xÎng c«ng binh, lèp xe «t«... ph¶n ¸nh phÇn nµo cuéc chiÕn ®Êu gian khæ vµ kh«ng kÐm phÇn ¸c liÖt cña qu©n vµ d©n ta trªn mÆt trËn giao th«ng vËn t¶i. Nh÷ng h×nh ¶nh Êy ph¶n ¸nh khÝ thÕ thi ®ua s«i næi trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc víi tinh thÇn \"tÊt c¶ cho tiÒn tuyÕn\", \"tÊt c¶ ®Ó chiÕn th¾ng\" nh»m chi viÖn søc ng­êi, søc cña cho c¸c chiÕn tr­êng mµ ®Ønh cao lµ trong chiÕn cuéc §«ng - Xu©n 1953-1954 vµ ChiÕn dÞch lÞch sö §iÖn Biªn Phñ. M¶nh ®Êt l·nh ®¹o: Sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a c¸c tµi liÖu, hiÖn vËt tr­ng bµy (nh­ ®Ìn b·o, bé bµn ghÕ, gËy, mò ___________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.4, tr. 534. 567

cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh) cïng h×nh t­îng nghÖ thuËt (bËc thang tre, phiÕn ®¸, m¶ng v¸ch nøa, v.v. kh¾c häa l¹i h×nh ¶nh c¬ b¶n vÒ nh÷ng ng«i nhµ sµn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ë vµ lµm viÖc t¹i c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc) vµ hai c©u th¬ cña Ng­êi: \"Tr¨ng vµo cöa sæ ®ßi th¬, ViÖc qu©n ®ang bËn xin chê h«m sau\". PhÇn tr­ng bµy nµy, gióp chóng ta thÊy râ h¬n vÒ cuéc sèng kh¸ng chiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - Ng­êi lµ linh hån, lµ l·nh tô cña cuéc kh¸ng chiÕn, ®ång thêi Ng­êi cßn lµ mét chiÕn sÜ, mét nhµ th¬... M¶nh ®Êt ®oµn kÕt: Mét trong nh÷ng nh©n tè gãp phÇn vµo th¾ng lîi cña nh©n d©n ta trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc lµ t×nh ®oµn kÕt quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ t×nh ®oµn kÕt chiÕn ®Êu cña nh©n d©n ba n­íc ViÖt Nam, Campuchia vµ Lµo. H×nh ¶nh c©y tre, c©y ®¹i, c©y thèt nèt vµ c¸c lo¹i nh¹c cô truyÒn thèng (®µn bÇu, ®µn thuyÒn, khÌn) cïng mét sè vò khÝ chiÕn ®Êu, giao th«ng hµo... kh«ng chØ lµ sù kh¾c häa t­îng tr­ng h×nh ¶nh ba d©n téc cïng chung mét chiÕn hµo chèng mét kÎ thï chung, mµ cßn lµ céi nguån truyÒn thèng v¨n hãa cña t×nh ®oµn kÕt h÷u nghÞ gi÷a nh©n d©n ba n­íc §«ng D­¬ng do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh khëi x­íng vµ cïng c¸c thÕ hÖ l·nh ®¹o ba n­íc dµy c«ng vun ®¾p. Trung t©m cña ®µi hoa chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng nµy lµ h×nh ¶nh t­îng tr­ng cho t­ t­ëng träng d©n, yªu d©n, kÝnh d©n, lÊy d©n lµm gèc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, 568

trong ®ã kh¾c häa c©u th¬ næi tiÕng cña Ng­êi trÝch tõ bµi viÕt 6 ®iÒu kh«ng nªn vµ 6 ®iÒu nªn lµm ngµy 5-4-1948, göi anh chÞ em bé ®éi, c¬ quan ChÝnh phñ vµ c¸c ®oµn thÓ, yªu cÇu mäi ng­êi ai còng cÇn ph¶i nhí vµ thùc hµnh khi tiÕp xóc hoÆc chung sèng víi d©n: \"Gèc cã v÷ng, c©y míi bÒn, X©y lÇu th¾ng lîi trªn nÒn nh©n d©n\". C©u th¬ kh¼ng ®Þnh: c¸ch m¹ng lµ sù nghiÖp cña quÇn chóng, nh©n d©n lµ ng­êi lµm nªn chiÕn th¾ng. §ã còng chÝnh lµ céi nguån gèc rÔ cña t­ t­ëng v× d©n, t­ t­ëng chiÕn l­îc ®¹i ®oµn kÕt Hå ChÝ Minh, nhê ®ã søc m¹nh vËt chÊt, tinh thÇn cña c¶ d©n téc vµ thêi ®¹i ®­îc ph¸t huy cao ®é trong nh÷ng n¨m th¸ng nh©n d©n ta võa kh¸ng chiÕn, võa kiÕn quèc. Tæ hîp kh«ng gian h×nh t­îng nµy ®­îc nèi víi träng t©m chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ - mét trong c¸c träng t©m tr­ng bµy cña B¶o tµng Hå ChÝ Minh, ph¶n ¸nh th¾ng lîi to lín cña nh©n d©n ViÖt Nam d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. ChiÕn th¾ng lÞch sö §iÖn Biªn Phñ lµm \"chÊn ®éng ®Þa cÇu\" kh«ng chØ kÕt thóc th¾ng lîi vÎ vang cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc cña nh©n d©n ViÖt Nam, mµ cßn më ®Çu cho sù sôp ®æ cña hÖ thèng thuéc ®Þa thùc d©n kiÓu cò cña chñ nghÜa ®Õ quèc trªn ph¹m vi thÕ giíi. Tuy nhiªn, v× nhiÒu nguyªn do, ®èi víi nh©n d©n ViÖt Nam, chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, nh­ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®¸nh gi¸ lµ \"th¾ng lîi to lín nh­ng míi lµ b­íc ®Çu\", tuy miÒn B¾c ®­îc hoµn toµn gi¶i phãng nh­ng ë miÒn Nam, cuéc chiÕn ®Êu v× 569

nÒn ®éc lËp, tù do vµ thèng nhÊt ®Êt n­íc cña nh©n d©n ta vÉn cßn ph¶i tiÕp tôc. §Ó thÓ hiÖn ý nghÜa s©u xa nµy, ë phÇn tr­ng bµy träng t©m chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ cã h×nh t­îng mét chiÕc cÇu vµ ë chÝnh gi÷a cÇu cã biÓu t­îng mét vßng löa. H×nh ¶nh chiÕc cÇu muèn nãi lªn r»ng chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ lµ chiÕn th¾ng ch­a trän vÑn, míi chØ lµ cÇu nèi gi÷a th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945 víi mïa Xu©n toµn th¾ng 1975, cßn ngän löa lµ h×nh ¶nh t­îng tr­ng vÒ cuéc chiÕn ®Êu vÉn cßn tiÕp tôc ë miÒn Nam ViÖt Nam v× sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt n­íc. Cïng víi c¸c h×nh t­îng trªn, t¹i ®©y cßn tr­ng bµy mét sè h×nh ¶nh tiªu biÓu nh­: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trªn ®µi quan s¸t mÆt trËn §«ng Khª n¨m 1950; bé ®éi ta kÐo ph¸o vµo trËn ®Þa; vËn t¶i l­¬ng thùc, thùc phÈm cho ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ; l¸ cê quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tÆng c¸c ®¬n vÞ tham gia ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ tung bay trªn nãc hÇm chØ huy cña ®Þch (5-1954); Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trao huy hiÖu cho c¸c chiÕn sÜ lËp nhiÒu chiÕn c«ng trong ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ (5-1954); Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi chuyÖn víi c¸n bé, chiÕn sÜ §¹i ®oµn Qu©n tiªn phong t¹i §Òn Hïng, Phó Thä tr­íc khi vÒ tiÕp qu¶n Thñ ®« (19-9-1954); nh©n d©n Hµ Néi phÊn khëi chµo mõng Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trë vÒ Thñ ®« sau chÝn n¨m tr­êng kú kh¸ng chiÕn (1-1-1955)... Nh÷ng h×nh ¶nh nµy ph¶n ¸nh chÆng ®­êng ®i tíi chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ cña nh©n d©n ta - mét chÆng ®­êng phÊn ®Êu ®Çy hy sinh, gian khæ. 570

3. Phim Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë ViÖt B¾c (7 phót) Ngµy 19-12-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ra Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn. Nh©n d©n ViÖt Nam nhÊt tÒ ®øng lªn kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc víi tinh thÇn: \"Thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­íc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ\". Bé phim më ®Çu b»ng h×nh ¶nh C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945 ë Hµ Néi, h×nh ¶nh Thñ ®« Hµ Néi kh¸ng chiÕn n¨m 1946 ph¶n ¸nh tinh thÇn \"quyÕt tö\" cho Tæ quèc \"quyÕt sinh\" cña nh©n d©n ta. TiÕp theo lµ h×nh ¶nh vÒ ChiÕn khu ViÖt B¾c thêi kú kh¸ng chiÕn, vÒ mét phiªn häp cña Héi ®ång ChÝnh phñ vµ nh÷ng h×nh ¶nh vÒ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi c¸c ch¸u thiÕu nhi, tËp thÓ dôc, cuèc ®Êt trång rau, chèng gËy ®i chiÕn dÞch, nãi chuyÖn víi chiÕn sÜ, tiÕp nhµ b¸o n­íc ngoµi, cïng c¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng häp quyÕt ®Þnh më chiÕn cuéc §«ng - Xu©n 1953-1954 vµ ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. Dï thêi l­îng ng¾n nh­ng víi nh÷ng h×nh ¶nh t­ liÖu phong phó, sèng ®éng vÒ mét con ng­êi võa lµ vÞ tæng chØ huy tèi cao, võa lµ mét chiÕn sÜ, mét ng­êi d©n, gÇn gòi, ch©n thùc, gi¶n dÞ, lu«n hßa m×nh trong kh«ng khÝ chiÕn ®Êu chung cña c¶ d©n téc, bé phim gióp cho chóng ta hiÓu ®Çy ®ñ h¬n vÒ cuéc sèng vµ ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong nh÷ng n¨m th¸ng ë ChiÕn khu ViÖt B¾c còng nh­ cuéc sèng chiÕn ®Êu vµ th¾ng lîi vÎ vang cña nh©n d©n ta trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc... Qua c¸c néi dung tr­ng bµy nªu trªn, chóng ta hiÓu râ h¬n vÒ nguyªn t¾c chung cña ph¸t triÓn tr­ng bµy B¶o tµng Hå ChÝ Minh lµ tÝnh biªn niªn sö cña sù kiÖn. NÕu nh­ ë c¸c 571

giai ®o¹n tr­íc, tiÓu sö cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®­îc xem nh­ lµ nÒn hoÆc lµ ho¹t ®éng t­¬ng hç víi sù kiÖn nµy hay sù kiÖn kh¸c, th× tõ thêi ®iÓm Ng­êi trë vÒ Tæ quèc (28-1-1941), c¸c sù kiÖn cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam trë thµnh bé phËn kh«ng t¸ch rêi víi tiÓu sö cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, bëi v× tiÓu sö cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ kh«ng mét sù kiÖn quan träng nµo x¶y ra l¹i kh«ng cã sù tham gia hoÆc thiÕu sù chØ ®¹o cña Ng­êi. V× thÕ, ë ®©y c¸c tµi liÖu hiÖn vËt tr­ng bµy ph¶n ¸nh vÒ cuéc sèng, ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ cuéc sèng chiÕn ®Êu cña nh©n d©n ta ®­îc bè côc tr­ng bµy hµi hßa c¶ ë trªn ®ai tr­ng bµy tiÓu sö Hå ChÝ Minh vµ tæ hîp h×nh t­îng, gióp chóng ta thÊy râ h¬n, hiÓu ®Çy ®ñ h¬n vÒ vai trß to lín cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong viÖc tæ chøc vµ l·nh ®¹o nh©n d©n ta nç lùc cè g¾ng, tõng b­íc ®­a kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi, kiÕn quèc ®Õn thµnh c«ng... Vµ mçi th¾ng lîi cña nh©n d©n ta trong nh÷ng n¨m th¸ng Êy, dï nhá, còng ®Òu g¾n liÒn víi nh÷ng ho¹t ®éng vµ sù chØ ®¹o s¸t sao cña Ng­êi. Tuy nhiªn, víi kh¶ n¨ng h¹n hÑp cña kh«ng gian tr­ng bµy, dï víi néi dung phong phó, tµi liÖu hiÖn vËt tr­ng bµy nhiÒu ®Õn ®©u, gi¶i ph¸p tr­ng bµy sinh ®éng, hÊp dÉn ®Õn nh­êng nµo vµ ®· ®Ó l¹i nhiÒu Ên t­îng s©u s¾c cho kh¸ch tham quan... th× tr­ng bµy ë b¶o tµng còng kh«ng thÓ thÓ hiÖn ®­îc ®Çy ®ñ cuéc sèng vµ ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng nh­ cuéc sèng chiÕn ®Êu cùc kú gian khæ nh­ng ®Çy th¾ng lîi vÎ vang cña nh©n d©n ta trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. 572

§iÒu nµy ®Æt ra mét vÊn ®Ò quan träng lµ cïng víi viÖc tæ chøc tr­ng bµy ngµy cµng ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng néi dung nªu trªn, viÖc b¶o tån nguyªn tr¹ng c¸c di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë ViÖt B¾c nãi chung, ë An toµn khu Th¸i Nguyªn lµ hÕt søc quan träng, bëi ®ã chÝnh lµ nh÷ng b»ng chøng ch©n thùc, sinh ®éng nhÊt vÒ nh÷ng n¨m th¸ng Ng­êi sèng vµ ho¹t ®éng ë ®©y. HÖ thèng b¶o tµng vµ di tÝch l­u niÖm vÒ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh«ng chØ gi÷ vai trß chñ ®¹o trong viÖc ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ di s¶n v¨n hãa Hå ChÝ Minh trong giai ®o¹n hiÖn nay mµ cßn gióp cho kh¸ch trong n­íc vµ quèc tÕ ®Õn tham quan, häc tËp, nghiªn cøu cã nh÷ng hiÓu biÕt ®Çy ®ñ h¬n, râ rµng h¬n vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp c¸ch m¹ng Hå ChÝ Minh vµ vÒ ®Êt n­íc ViÖt Nam. 573

Mét sè vÊn ®Ò nghiªn cøu, s­u tÇm hiÖn vËt vÒ An toµn khu Th¸i Nguyªn ë B¶o tµng lÞch sö qu©n sù ViÖt Nam ThiÕu t­íng Lª M· L­¬ng* Trong suèt nh÷ng n¨m 1946-1954, trªn c¸c tÊm b¶n ®å chiÕn sù, Bé ChØ huy qu©n ®éi Ph¸p lu«n dïng vßng trßn khoanh mét vïng ®Êt n»m c¸ch Hµ Néi chØ h¬n 100km víi lêi chó thÝch: C¨n cø chØ huy cña ViÖt Minh. Víi mét lùc l­îng qu©n sù m¹nh h¬n ®èi ph­¬ng nhiÒu lÇn, n¾m quyÒn lµm chñ vïng trêi, l¹i cã c¶ hÖ thèng ®ån bèt réng kh¾p bao v©y lÊy khu ®Êt nµy, nh­ng qu©n Ph¸p kh«ng thÓ nµo thiÕt lËp ®­îc sù kiÓm so¸t cña m×nh t¹i ®©y. NhiÒu lÇn chóng huy ®éng binh lùc lín, tÊn c«ng vµo khu vùc nµy nh­ng lÇn nµo còng thÊt b¹i, ph¶i rót ch¹y, ®Ó cuèi cïng ph¶i chÊp nhËn n¬i ®©y lµ mét khu vùc an toµn cña ViÖt Minh. VÒ phÝa ta, n¬i ®©y chÝnh lµ Thñ ®« kh¸ng chiÕn, lµ c¨n cø chiÕn l­îc, n¬i ®Æt Bé ChØ huy tèi cao l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn cña d©n téc. N¬i ®©y lµ må ch«n qu©n x©m l­îc nh­ng l¹i lµ khu vùc \"an toµn\" cho kh¸ng chiÕn. ___________ * Nguyªn Gi¸m ®èc B¶o tµng LÞch sö qu©n sù ViÖt Nam. 574

ChÝnh v× thÕ, mét trong nh÷ng khu vùc ®­îc biÕt ®Õn víi c¸i tªn An toµn khu Th¸i Nguyªn næi tiÕng. NhËn râ hËu ph­¬ng, c¨n cø lµ mét trong nh÷ng nh©n tè th­êng xuyªn quyÕt ®Þnh th¾ng lîi trong chiÕn tranh, nhÊt lµ khi ph¶i chiÕn ®Êu víi mét kÎ thï cã tiÒm lùc kinh tÕ, qu©n sù m¹nh h¬n ta gÊp nhiÒu lÇn, Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· sím chó träng x©y dùng c¨n cø chiÕn l­îc, ®Êt ®øng ch©n v÷ng ch¾c cho cuéc kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc. Ngay sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m th¾ng lîi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cö ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång cïng mét sè c¸n bé ë l¹i ViÖt B¾c, gióp ®ång bµo x©y dùng cuéc sèng míi, cñng cè chÝnh quyÒn, chuÈn bÞ thªm c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ®Ó lµm hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c nÕu chiÕn tranh x¶y ra. Th¸ng 10-1946, ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng ®­îc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cö lªn ViÖt B¾c tiÕp tôc chuÈn bÞ c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. §ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng ®· chän mét sè ®Þa ®iÓm lµ n¬i ®øng ch©n vµ lµ chç dùa cña c¸ch m¹ng ®Ó tÝch lòy, x©y dùng, ph¸t triÓn lùc l­îng chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa - x· héi phôc vô cho kh¸ng chiÕn l©u dµi. HuyÖn §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn, mét vïng \"TiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\" ®­îc chän ®Ó x©y dùng c¨n cø an toµn cña Trung ­¬ng. Khi chiÕn tranh tíi gÇn, th¸ng 11-1946, ChÝnh phñ lÖnh tæng di chuyÓn c¸c c¬ së vËt chÊt mµ chñ yÕu lµ qu©n giíi tõ Hµ Néi lªn c¸c vïng c¨n cø. §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt cña Trung ­¬ng do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch ®­îc cö lªn ViÖt B¾c. §éi ®· tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc cÇn thiÕt phôc vô cho cuéc tæng di chuyÓn, dù kiÕn bè trÝ ®­êng ®i, n¬i ë, n¬i ®Æt c¸c c¬ quan, c«ng x­ëng, nhµ kho. §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn 575

®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc vinh dù chän lµ c¨n cø ®Þa, trung t©m chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc, n¬i ®Æt ®¹i b¶n doanh cña c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn, tæng hµnh dinh cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. Së dÜ chän §Þnh Hãa lµ n¬i ®Æt ®¹i b¶n doanh v×: §Þnh Hãa cã c¬ së chÝnh trÞ, tæ chøc ®¶ng vµ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®­îc thiÕt lËp v÷ng ch¾c. Nh©n d©n c¸c d©n téc Tµy, Nïng, Dao, S¸n D×u ë §Þnh Hãa chÊt ph¸c, nghÜa t×nh, vèn cã truyÒn thèng yªu n­íc, c¨m thï giÆc, ®­îc §¶ng, B¸c Hå gi¸o dôc, mét lßng ®i theo vµ b¶o vÖ c¸ch m¹ng. Nh©n d©n §Þnh Hãa kh«ng nh÷ng gãp c«ng, gãp cña, nh­êng ®Êt, nh­êng nhµ cho nh©n viªn ChÝnh phñ vµ gia ®×nh hä ë mµ cßn lµ hµng rµo thÐp b¶o vÖ tuyÖt ®èi an toµn cho Trung ­¬ng vµ ChÝnh phñ trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Sù an toµn cña An toµn khu Th¸i Nguyªn chÝnh lµ trËn ®Þa lßng d©n mµ kÎ thï cã tr¨m ph­¬ng ngµn kÕ còng ph¶i lïi b­íc. C¸c lùc l­îng vò trang vµ b¸n vò trang §Þnh Hãa tuy trang bÞ cßn th« s¬, thiÕu kinh nghiÖm, nh­ng ®· nªu cao tinh thÇn chiÕn ®Êu dòng c¶m, ngoan c­êng, trë thµnh mét nh©n tè thuËn lîi cho viÖc x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn ®¶m b¶o cho sù tån t¹i v÷ng ch¾c cña an toµn khu. Nh÷ng c¬ së lß rÌn s¶n xuÊt ®å sinh ho¹t cho nh©n d©n §Þnh Hãa trë thµnh n¬i s¶n xuÊt vò khÝ th« s¬ nh­ gi¸o m¸c ®Ó trang bÞ cho d©n qu©n, du kÝch tËp luyÖn, chiÕn ®Êu. §Þa h×nh §Þnh Hãa phøc t¹p vµ hiÓm trë lµ n¬i che chë, cÊt giÊu kho tµng cña ta, ®ång thêi ng¨n chÆn vµ bao v©y qu©n thï. §Þnh Hãa lµ mét huyÖn miÒn nói cã nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp dï cßn nhiÒu khã kh¨n, thiÕu thèn nh­ng ®ñ ®¶m b¶o 576

mét phÇn lín sè l­¬ng thùc, thùc phÈm ®¸p øng nhu cÇu x©y dùng, ph¸t triÓn lùc l­îng c¸ch m¹ng, nu«i qu©n ®¸nh giÆc ®Ó thùc hiÖn cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng kú, dùa vµo søc m×nh lµ chÝnh. §ã chÝnh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, b¶o ®¶m x©y dùng khu an toµn, Trung ­¬ng vµ ChÝnh phñ ®· sím nhËn ra vµ chän §Þnh Hãa lµm mét trong nh÷ng an toµn khu cña ViÖt B¾c. Th¸ng 12-1946, kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, MÆt trËn, Bé Tæng chØ huy ®· rêi Thñ ®« Hµ Néi lªn ViÖt B¾c ®Ó l·nh ®¹o, tæ chøc cuéc kh¸ng chiÕn. §ång chÝ Tr­êng Chinh, Tæng BÝ th­ cña §¶ng ë vµ lµm viÖc ë xãm Phông HiÓn, x· §iÒm MÆc. Xãm B¶o Biªn, x· B¶o Linh lµ n¬i ë vµ lµm viÖc cña Tæng T­ lÖnh Vâ Nguyªn Gi¸p vµ lµ Tæng hµnh dinh trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Nh÷ng ®Þa ®iÓm Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë vµ ®Æt c¬ quan lµm viÖc cña Ng­êi lµ: Nµ §×nh, Nµ KÕch, TØn Keo, khu vùc Khu«n T¸t, xãm Nµ Läm, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa. Ngµy 6-12-1953, t¹i TØn Keo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng häp d­íi sù chñ tr× cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nghe Tæng Qu©n ñy tr×nh Bé ChÝnh trÞ \"Ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn mïa Xu©n n¨m 1954\". Trong ph­¬ng ¸n, Tæng Qu©n ñy cho r»ng: \"Trong §«ng - Xu©n 1953-1954, ph¶i nh»m tr­êng hîp ®Þch t¨ng c­êng thµnh lËp tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ mµ chuÈn bÞ...\". Bé ChÝnh trÞ ®· th«ng qua ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn nµy vµ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ b¾t ®Çu tõ ngµy 13-3-1954 vµ kÕt thóc ngµy 7-5-1954. §©y lµ chiÕn dÞch tiÕn c«ng hîp ®ång 577

binh chñng quy m« lín nhÊt cña qu©n ®éi ta trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, gãp phÇn quyÕt ®Þnh lµm ph¸ s¶n kÕ ho¹ch Nava cña thùc d©n Ph¸p vµ can thiÖp Mü, lµ chiÕn th¾ng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, mét chiÕn c«ng vÜ ®¹i trong lÞch sö chèng ngo¹i x©m cña d©n téc, cæ vò phong trµo chèng chñ nghÜa thùc d©n, gi¶i phãng d©n téc trªn thÕ giíi. Cã thÓ nãi, chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ th¾ng lîi b¾t ®Çu tõ nh÷ng quyÕt ®Þnh ®­îc ®­a ra tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn, Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc, lµ n¬i che giÊu vµ b¶o vÖ Bé ChØ huy tèi cao cña cuéc kh¸ng chiÕn, lµ n¬i ®øng ch©n cña c¸c lùc l­îng vò trang, vµ còng lµ mét trong nh÷ng hËu ph­¬ng quan träng, ®ång thêi lµ chiÕn tr­êng diÖt ®Þch vµ bµn ®¹p tiÕn c«ng lîi h¹i. Cã an toµn khu míi cã §iÖn Biªn Phñ. An toµn khu Th¸i Nguyªn chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®èm löa ®Çu tiªn, lan réng vµ trë thµnh biÓn löa thiªu ch¸y qu©n x©m l­îc ë §iÖn Biªn Phñ. V× lý do ®ã, nh÷ng di tÝch lÞch sö c¸ch m¹ng ChiÕn khu ViÖt B¾c trong ®ã cã An toµn khu Th¸i Nguyªn ®­îc ChÝnh phñ x¸c ®Þnh cã tÇm quan träng bËc nhÊt cña d©n téc ViÖt Nam trong thÕ kû XX. N¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh ë vµ lµm viÖc ®· ®­îc Nhµ n­íc xÕp h¹ng theo QuyÕt ®Þnh sè 10/VHTT/Q§ ngµy 9-2-1981. N¬i ë vµ lµm viÖc cña Tæng T­ lÖnh Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®­îc Nhµ n­íc xÕp h¹ng theo QuyÕt ®Þnh sè 43 ngµy 12-7-1999. B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam thuéc lo¹i h×nh lÞch sö qu©n sù. Néi dung ph¶n ¸nh cña b¶o tµng lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lÞch sö qu©n sù ViÖt Nam tõ thêi Hïng V­¬ng ®Õn thêi ®¹i 578

Hå ChÝ Minh, vÒ qu¸ tr×nh x©y dùng, chiÕn ®Êu, tr­ëng thµnh vµ chiÕn th¾ng cña lùc l­îng vò trang nh©n d©n, vÒ ®­êng lèi qu©n sù, nghÖ thuËt qu©n sù ViÖt Nam. Trong néi dung nghiªn cøu s­u tÇm, tr­ng bµy hiÖn vËt vÒ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam cã mét m¶ng rÊt quan träng giíi thiÖu vÒ An toµn khu Th¸i Nguyªn vµ mét phÇn tr­ng bµy lín giíi thiÖu vÒ ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. Trong mét sè chñ ®Ò tr­ng bµy giíi thiÖu nhiÒu hiÖn vËt ph¶n ¸nh ho¹t ®éng cña Trung ­¬ng §¶ng, Bé ChØ huy trong viÖc ®Ò ra ®­êng lèi chiÕn l­îc, ®µo t¹o c¸n bé, x©y dùng lùc l­îng vò trang vµ chuÈn bÞ nh÷ng c¬ së cho n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa. Nh÷ng ho¹t ®éng ®ã cña Trung ­¬ng §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Bé Tæng t­ lÖnh diÔn ra trong suèt thêi gian tõ n¨m 1946-1954 t¹i §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu hiÖn vËt giíi thiÖu vÒ §¶ng bé vµ nh©n d©n An toµn khu Th¸i Nguyªn trong kh¸ng chiÕn. Nh÷ng hiÖn vËt ®ã g¾n víi c¸c ho¹t ®éng chiÕn ®Êu, s¶n xuÊt, häc tËp cña nh©n d©n §Þnh Hãa ®Ó b¶o vÖ an toµn khu ngµy cµng v÷ng m¹nh, phôc vô cuéc kh¸ng chiÕn ®i ®Õn th¾ng lîi. TÝnh ®Õn nay, B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam cã hµng tr¨m hiÖn vËt g¾n víi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p trong thêi gian sèng vµ lµm viÖc t¹i §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn. NhiÒu chØ thÞ, ®­êng lèi, chiÕn l­îc quan träng chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p lµ nh÷ng hiÖn vËt gèc ®­îc l­u gi÷ vµ tr­ng bµy t¹i b¶o tµng. Trong sè hµng tr¨m hiÖn vËt mµ B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam hiÖn l­u gi÷ cã 27 hiÖn vËt g¾n víi nh©n d©n §Þnh Hãa tõ n¨m 1945-1954. Nh÷ng hiÖn vËt ®ã lµ cê, vò khÝ chiÕn ®Êu, nh÷ng ®å dïng phôc vô Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Bé Tæng t­ lÖnh 579

t¹i §Þnh Hãa. Ngoµi ra cã nhiÒu hiÖn vËt gèc lµ nh÷ng bøc ¶nh do nhµ nhiÕp ¶nh Vò N¨ng An, §inh §¨ng §Þnh chôp t¹i §Þnh Hãa vÒ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Bé Tæng t­ lÖnh tõ n¨m 1947-1954. T¹i khu vùc tr­ng bµy vÒ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam giíi thiÖu mét sè hiÖn vËt quý vÒ §Þnh Hãa trong thêi gian khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn. Nh÷ng hiÖn vËt nµy ph¶n ¸nh ho¹t ®éng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m ë §Þnh Hãa, nh÷ng ho¹t ®éng chiÕn ®Êu, b¶o vÖ an toµn khu tõ n¨m 1946-1954. §ã lµ hiÖn vËt mang ký hiÖu: BTQ§ 294/§B-243. §©y lµ con dÊu kh¾c ch÷ ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh, ®­îc ñy ban Gi¶i phãng MÆt trËn ViÖt Minh huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn dïng ®ãng dÊu c¸c chØ thÞ, nghÞ quyÕt l·nh ®¹o cña huyÖn sau khi gi¶i phãng ®ån Chî Chu vµ trong thêi gian giµnh chÝnh quyÒn tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1947. HiÖn vËt víi tªn gäi Quèc kú mang ký hiÖu BTQ§ 1680/L-272, lµ mét trong nh÷ng hiÖn vËt quý cña B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam. §ã lµ l¸ cê do «ng NguyÔn V¨n C­ ë xãm B¶n M¹, x· B¶o C­êng, huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn ®· mua lôa cho ®ång chÝ Th­¬ng, c¸n bé c¸ch m¹ng may. Quèc kú dïng trong c¸c cuéc sinh ho¹t, tham gia c­íp chÝnh quyÒn ë Chî Chu, treo trong c¸c buæi lÔ mÝttinh cña nh©n d©n tõ n¨m 1944 ®Õn n¨m 1954 t¹i x· B¶o C­êng. Nhãm hiÖn vËt gåm k×m, lß rÌn, bóa, ®inh, dòa mang ký hiÖu BTQ§ sè 2431/K3- 565/1-3. HiÖn vËt cña «ng Ph¹m V¨n Sinh, ë x· §ång ThÞnh, huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn dïng lµm ra c¸c lo¹i dông cô cho nh©n d©n trong vïng s¶n xuÊt, sinh ho¹t ®ång thêi dïng rÌn vò khÝ th« s¬, ch÷a sóng cho bé ®éi vµ du kÝch 580

giÕt giÆc ë §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p tõ n¨m 1945-1954. Ngoµi ra cßn cã mét sè hiÖn vËt kh¸c nh­ kiÕm, sóng thu ®­îc cña bän NhËt, ®­îc nh©n d©n §Þnh Hãa dïng lµm vò khÝ chiÕn ®Êu giµnh chÝnh quyÒn ë Chî Chu, sau ®ã dïng tËp luyÖn, s½n sµng chiÕn ®Êu b¶o vÖ an toµn khu. §Æc biÖt cã chiÕc tr¸p ®ùng nh©n s©m cña gia ®×nh «ng Ma §×nh TËp ë §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn biÕu Chñ tÞch Hå ChÝ Minh khi Ng­êi bÞ èm nÆng th¸ng 7-1945. PhÇn tr­ng bµy vÒ chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, mét hiÖn vËt quý cã mét kh«ng hai, mang ký hiÖu BTQ§ 997/G78, ®­îc tr­ng bµy t¹i m¶ng träng t©m. §ã lµ bé bµn ghÕ lµm b»ng gç lim, ®­îc b¶o tµng s­u tÇm tõ n¨m 1959. §©y lµ bé bµn ghÕ ®Æt t¹i phßng lµm viÖc cña §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p t¹i b¶n Quyªn, huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Bé bµn ghÕ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p cïng víi Tæng Qu©n ñy dïng lµm viÖc vµ bµn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ qu©n sù, x©y dùng lùc l­îng vò trang, ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn. B¶o tµng LÞch sö ViÖt Nam hiÖn l­u gi÷ trong kho c¬ së vµ tr­ng bµy giíi thiÖu nhiÒu hiÖn vËt quý vÒ An toµn khu Th¸i Nguyªn trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Tuy nhiªn, víi sè l­îng nªu trªn, so víi tÇm vãc lÞch sö cña An toµn khu Th¸i Nguyªn lµ mét trong nh÷ng di tÝch lÞch sö \"Cã tÇm quan träng bËc nhÊt cña d©n téc ViÖt Nam trong thÕ kû XX\" nh­ ChÝnh phñ x¸c ®Þnh, th× sè hiÖn vËt mµ B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam hiÖn cã qu¶ lµ qu¸ Ýt. NhËn thÊy gi¸ trÞ, tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, b¶o tµng ®· tËp trung nghiªn cøu, vµ ®· s­u tÇm ®­îc mét sè hiÖn vËt quý g¾n víi c¸c vÞ t­íng lÜnh trong 581

thêi gian sèng vµ lµm viÖc t¹i §Þnh Hãa. Trong sè ®ã cã nh÷ng hiÖn vËt vÒ ®ång chÝ Phan Anh, nguyªn Bé tr­ëng Bé Quèc phßng. N¨m 1946, ®ång chÝ Phan Anh cïng gia ®×nh ®· lªn sèng, lµm viÖc t¹i §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn. Hai chiÕc thau ®ång mµ ®ång chÝ Phan Anh mang tõ Hµ Néi lªn dïng trong thêi gian tõ 1946-1954 t¹i §Þnh Hãa. Trong trËn giÆc Ph¸p tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c, Thu - §«ng n¨m 1947, gia ®×nh ®­îc lÖnh chuyÓn lªn Tuyªn Quang, ®å ®¹c ®­îc du kÝch, d©n qu©n, cÊt gi÷. Sau khi trë vÒ §Þnh Hãa, nhµ cöa bÞ Ph¸p thiªu ch¸y trôi nh­ng hai chiÕc thau ®ång cña gia ®×nh ®­îc d©n qu©n, du kÝch §Þnh Hãa giÊu trong nói vÉn cßn nguyªn vÑn. ChÝnh v× sù kiÖn ®ã mµ gia ®×nh cÊt gi÷ hai chiÕc thau lµm kû niÖm. Th¸ng 10-2002, gia ®×nh cè Bé tr­ëng Phan Anh ®· tÆng kû vËt nµy cho B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam. Tíi ®©y, B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam chuÈn bÞ thùc hiÖn mét dù ¸n lín ®­îc Bé Quèc phßng phª duyÖt vÒ s­u tÇm hiÖn vËt cña c¸c chiÕn khu trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü. Trong ®ã An toµn khu Th¸i Nguyªn lµ mét träng ®iÓm chó ý cña dù ¸n nµy. Do nh÷ng bøc xóc vÒ thêi gian, nguån nh©n chøng, sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, tèc ®é ®« thÞ hãa... nguån hiÖn vËt rÊt hiÕm, B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam mong ®­îc phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ, ®Þa ph­¬ng ®Æc biÖt lµ tØnh Th¸i Nguyªn thùc hiÖn viÖc s­u tÇm hiÖn vËt cña c¸c chiÕn khu trong ®ã cã An toµn khu Th¸i Nguyªn. §­îc sù quan t©m cña c¸c cÊp l·nh ®¹o, sù phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ®¬n vÞ, ®Þa ph­¬ng, víi sù nç lùc cña b¶o tµng, nhiÒu hiÖn vËt quý vÒ An toµn khu Th¸i Nguyªn hiÖn do c¸c vÞ t­íng lÜnh, cùu chiÕn binh l­u gi÷ sím ®­îc c¸n bé s­u 582

tÇm cña B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam nghiªn cøu, s­u tÇm, ®­a vÒ g×n gi÷, b¶o qu¶n vµ ph¸t huy t¸c dông phôc vô c«ng t¸c nghiªn cøu vµ tuyªn truyÒn gi¸o dôc. Trong phÇn tr­ng bµy cña B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam tíi ®©y vÒ c¸c chiÕn khu vµ An toµn khu Th¸i Nguyªn ch¾c ch¾n cã thªm nhiÒu hiÖn vËt quý bæ sung, phÇn tr­ng bµy vÒ chñ ®Ò nµy sÏ ®Ëm nÐt h¬n, ph¶n ¸nh toµn diÖn h¬n vÒ c¸c chiÕn khu vµ An toµn khu Th¸i Nguyªn. §ã còng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn gãp phÇn cïng víi tØnh Th¸i Nguyªn t«n t¹o, ph¸t huy Khu di tÝch lÞch sö vÒ An toµn khu Th¸i Nguyªn t­¬ng xøng víi tÇm vãc cña nã. 583

Tæ chøc qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ khu di tÝch lÞch sö an toµn khu thuéc tØnh th¸i nguyªn PGS.TS. Tr­¬ng Quèc B×nh* Khu di tÝch lÞch sö An toµn khu thuéc tØnh Th¸i Nguyªn lµ mét phÇn quan träng cña Khu di tÝch lÞch sö ChiÕn khu ViÖt B¾c - mét trong nh÷ng quÇn thÓ di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch cã tÇm quan träng bËc nhÊt cña d©n téc ViÖt Nam trong thÕ kû XX. §©y lµ mét trong nh÷ng khu di tÝch cã vai trß cùc kú quan träng trong hÖ thèng c¸c di tÝch lÞch sö vÒ thêi kú c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn ë ViÖt Nam d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, n¬i ®Æt ®¹i b¶n doanh cña Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ, cña c¸c c¬ quan Bé Quèc phßng, Bé Tæng tham m­u, cïng nhiÒu c¬ quan nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ c¸ch m¹ng kh¸c... §ång thêi, do ë vÞ trÝ cËn kÒ víi c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (tØnh Tuyªn Quang), nªn An toµn khu thuéc tØnh Th¸i Nguyªn lµ mét bé phËn quan yÕu hîp thµnh Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc - khu ___________ * Nguyªn Gi¸m ®èc B¶o tµng Mü thuËt ViÖt Nam. 584

c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng gãp phÇn quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña c¶ cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc. Cho ®Õn nay, Khu di tÝch An toµn khu thuéc tØnh Th¸i Nguyªn cã vai trß hÕt søc quan träng trong sù nghiÖp gi¸o dôc truyÒn thèng cho c¸c thÕ hÖ ng­êi ViÖt Nam vµ giíi thiÖu tíi b¹n bÌ quèc tÕ nh÷ng dÊu tÝch vËt chÊt vÒ sù nghiÖp c¸ch m¹ng vÎ vang cña §¶ng vµ nh©n d©n ta. MÆt kh¸c, n¬i ®©y còng ®ång thêi lµ ®Þa bµn c­ tró cña c¸c d©n téc thiÓu sè, chñ yÕu lµ Tµy, Nïng, Dao - nh÷ng thµnh phÇn d©n téc kh«ng chØ cã tinh thÇn c¸ch m¹ng cao vµ truyÒn thèng yªu n­íc, mµ cßn cã nh÷ng ®Æc tr­ng v¨n hãa ®Æc s¾c nªn khu vùc nµy ®·, ®ang vµ sÏ lµ mét trong nh÷ng trung t©m du lÞch ®Æc biÖt, víi nh÷ng nguån tµi nguyªn du lÞch ®Æc biÖt vÒ thiªn nhiªn vµ nh©n v¨n, c¬ së quan yÕu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng ë ViÖt Nam th«ng qua viÖc tæ chøc khai th¸c c¸c lo¹i h×nh du lÞch: du lÞch v¨n hãa vµ du lÞch sinh th¸i. §Ó b¶o vÖ vµ ph¸t huy mét trong nh÷ng khu di tÝch v« gi¸ nµy cña lÞch sö c¸ch m¹ng ViÖt Nam, trong thêi gian qua, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· quan t©m chØ ®¹o vµ ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, t­ liÖu hãa, x©y dùng vµ tõng b­íc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ khu di tÝch. Trong nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt Dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vïng An toµn khu §Þnh Hãa (QuyÕt ®Þnh sè 7/TTg ngµy 27- 5-1995), mét sè néi dung h¹ng môc cña giai ®o¹n I nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t huy khu di tÝch ®· ®­îc thùc hiÖn, bao gåm: x©y dùng nhµ tr­ng bµy, nhµ bia, hµng rµo, phôc håi mét sè ®o¹n hÇm t¹i TØn Keo, nhµ bia t¹i b·i Thµn M¸t - Lµng QuÆng. TiÕp ®ã, thùc hiÖn §Ò ¸n quy ho¹ch tæng thÓ ®Çu t­ phôc håi, 585

b¶o tån, t«n t¹o vµ ph¸t huy Khu di tÝch c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn chiÕn khu ViÖt B¾c ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh sè 984/Q§ ngµy 2-10-1999, trong n¨m 2000, theo quyÕt ®Þnh cña Bé V¨n hãa - Th«ng tin, phèi hîp víi c¸c c¬ quan chuyªn ngµnh h÷u quan, B¶o tµng C¸ch m¹ng ViÖt Nam ®· triÓn khai dù ¸n ®Çu t­ phôc håi thÝ ®iÓm hai ng«i l¸n di tÝch t¹i TØn Keo b»ng vËt liÖu míi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kh«ng Ýt tµi liÖu, hiÖn vËt lÞch sö ®· ®­îc nghiªn cøu, s­u tÇm, b¶o qu¶n vµ tæ chøc ph¸t huy t¸c dông b­íc ®Çu t¹i B¶o tµng C¸ch m¹ng ViÖt Nam, B¶o tµng Hå ChÝ Minh vµ B¶o tµng tØnh Th¸i Nguyªn. §ång thêi, hÖ thèng ®­êng giao th«ng nèi c¸c trung t©m di tÝch ®· ®­îc x©y dùng, trong ®ã cã tuyÕn ®­êng tõ Chî Chu ®i ®Ìo De sang T©n Trµo, Tuyªn Quang ®· ®­îc r¶i nhùa, thiÕt thùc gãp phÇn vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ph¸t triÓn du lÞch t¹i ®Þa ph­¬ng. NhiÒu chuyÕn tham quan t×m vÒ céi nguån theo lé tr×nh chiÕn khu ViÖt B¾c ®· ®­îc c¸c tæ chøc, c¸c ®oµn thÓ, ban, ngµnh tæ chøc, ®· vµ ®ang gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc ph¸t huy gi¸ trÞ cña quÇn thÓ di tÝch ®Æc biÖt nµy. Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ nãi trªn vÉn míi chØ lµ b­íc ®Çu vµ ë møc ®é khiªm tèn. V× thÕ, chóng t«i cho r»ng, viÖc tiÕp tôc nghiªn cøu, x¸c ®Þnh nh÷ng vÞ thÕ vµ ®Þnh h­íng b¶o vÖ vµ ph¸t huy di tÝch An toµn khu thuéc tØnh Th¸i Nguyªn ®·, ®ang vµ vÉn lµ nhu cÇu bøc xóc, lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt nh»m gãp phÇn vµo viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t huy nh÷ng truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ nh©n d©n ta, t¹o c¬ së vµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc trong bèi c¶nh míi. 586

D­íi ®©y, chóng t«i xin phÐp ®­îc trao ®æi mét sè ý kiÕn b­íc ®Çu vÒ vÊn ®Ò tæ chøc qu¶n lý khu di tÝch ®Æc biÖt nµy nh»m gãp phÇn vµo sù nghiÖp nghiªn cøu b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña quÇn thÓ di tÝch. 1. TÝnh phøc t¹p cña ®èi t­îng qu¶n lý, b¶o vÖ vµ ph¸t huy quÇn thÓ di tÝch An toµn khu thuéc tØnh Th¸i Nguyªn Trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn hiÖn nay, di tÝch An toµn khu ph©n bè trªn nh÷ng khu vùc réng lín vµ ®Þa h×nh phøc t¹p. Theo sè liÖu kiÓm kª b­íc ®Çu, sè l­îng c¸c di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch thuéc ChiÕn khu ViÖt B¾c trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn, g¾n víi nh÷ng sù kiÖn lÞch sö ®iÓn h×nh trong c¸c n¨m tõ 1941 ®Õn 1954, lµ 199 di tÝch. Trong sè nµy, An toµn khu §Þnh Hãa cã 97 di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch. Ngoµi côm §Þnh Hãa, quÇn thÓ di tÝch An toµn khu thuéc tØnh Th¸i Nguyªn cßn bao gåm mét khu vùc cã diÖn tÝch kho¶ng 130 ha thuéc côm §¹i Tõ. Víi vÞ trÝ n»m gi÷a trung t©m cña khu ViÖt B¾c, côm di tÝch An toµn khu §Þnh Hãa, c¸ch thµnh phè Th¸i Nguyªn 50 km vÒ phÝa t©y b¾c, ph©n bè trªn mét khu vùc cã tæng diÖn tÝch kho¶ng 520km2, gi¸p s¸u huyÖn lµ: Chî §ån, B¹ch Th«ng (ë phÝa b¾c, thuéc tØnh B¾c K¹n); nam gi¸p §¹i Tõ, ®«ng gi¸p Phó L­¬ng; t©y gi¸p Yªn S¬n vµ S¬n D­¬ng (tØnh Tuyªn Quang). Côm di tÝch nµy cã ®Þa h×nh tù nhiªn kh¸ phøc t¹p: phÝa b¾c lµ nói cao, víi nh÷ng d·y nói cã ®é dèc lín - trong ®ã cã d·y nói ®¸ v«i thuéc vßng cung s«ng G©m - t¹o thµnh bøc t­êng thµnh thiªn nhiªn tõ phÝa b¾c qua trung t©m huyÖn, phÝa nam lµ vïng nói ®Êt thÊp cã ®é cao tõ 50 ®Õn 200m víi c¸c c¸nh rõng cä ®an xen víi ruéng lóa. 587

Côm di tÝch lÞch sö §Þnh Hãa ®­îc chia thµnh s¸u trung t©m nhá - víi h¹t nh©n lµ c¸c di tÝch ®Æc biÖt, g¾n víi nh÷ng di tÝch vÒ c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn nh­ Trung ­¬ng §¶ng, Bé Quèc Phßng, Bé Tæng tham m­u..., bao gåm: trung t©m Chî Chu - Qu¸n Vu«ng, trung t©m B¶o Biªn - B¶o Linh; trung t©m Thanh §Þnh, trung t©m §Þnh Biªn, trung t©m §iÒm MÆc vµ trung t©m Phó §×nh. Trong sè 27 di tÝch ®­îc coi lµ cã vai trß quan träng ®Æc biÖt t¹i côm di tÝch nµy, cã 5 di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch ®· ®­îc xÕp h¹ng di s¶n v¨n hãa quèc gia, sè cßn l¹i do B¶o tµng Th¸i Nguyªn phèi hîp víi c¸c phßng v¨n hãa - th«ng tin c¸c huyÖn qu¶n lý. 2. Nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng xuèng cÊp vµ biÕn d¹ng cña khu di tÝch Nh×n chung, cho ®Õn nay, hÇu hÕt c¸c di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch ®· bÞ biÕn d¹ng, bÞ thay ®æi vµ chØ cßn l¹i d­íi d¹ng c¸c ®Þa ®iÓm di tÝch. Theo chóng t«i, nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng nãi trªn lµ: - Sau th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc chuyÓn vÒ Thñ ®« Hµ Néi. VÒ c¬ b¶n, tõ gi÷a n¨m 1954 trë ®i, nh÷ng c«ng n¨ng vµ môc ®Ých sö dông ban ®Çu cña nh÷ng c«ng tr×nh nµy kh«ng cßn n÷a, do ®ã, viÖc duy tr×, ch¨m sãc, tu bæ th­êng xuyªn còng kh«ng cßn ®­îc thùc hiÖn trong mét thêi gian kh¸ dµi. MÆt kh¸c, trong nh÷ng thËp kû qua, c«ng t¸c gi¸o dôc truyÒn thèng c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn mÆc dï vÉn ®­îc triÓn khai, nh­ng chñ yÕu l¹i ®­îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng h×nh thøc vµ biÖn ph¸p kh¸c chø Ýt th«ng qua viÖc tham quan di tÝch. V¶ l¹i, trong ®iÒu kiÖn cßn ph¶i tËp trung 588

mäi nguån lùc cña c¶ d©n téc cho cuéc chiÕn tranh chèng Mü, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc vµ sau ®ã lµ tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n kh«ng nhá vÒ kinh tÕ - x· héi, chóng ta ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o vÖ, phôc håi nh÷ng di tÝch vËt chÊt cña quÇn thÓ di tÝch nµy. - HÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh hiÖn nay ®­îc coi lµ di tÝch, nh­ng tr­íc ®©y vèn chØ lµ nh÷ng c«ng tr×nh ®­îc lµm t¹m, chñ yÕu sö dông c¸c lo¹i vËt liÖu s½n cã t¹i chç ®Ó x©y dùng, nh­: tranh, tre, nøa, l¸, gç... lµ c¸c lo¹i vËt liÖu cã tÝnh chÊt h÷u c¬ nªn Ýt bÒn v÷ng vµ dÔ bÞ hñy ho¹i tr­íc nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm (nh­ m­a nhiÒu, n¾ng g¾t, nhiÖt ®é vµ ®é Èm cao, sù t¸c ®éng cña c¸c lo¹i c«n trïng g©y h¹i, ®Æc biÖt lµ mèi). - Nh÷ng n¨m qua, do ch­a cã chñ tr­¬ng nghiªn cøu, b¶o tån quÇn thÓ di tÝch nµy nªn ch­a tiÕn hµnh khoanh vïng b¶o vÖ vµ x©y dùng quy ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t huy di tÝch, do ®ã, nh÷ng t¸c ®éng vÒ kinh tÕ - x· héi, ®Æc biÖt lµ viÖc khai th¸c rõng bõa b·i thiÕu sù kiÓm so¸t, ®· lµm thay ®æi ®¸ng kÓ c¶nh quan m«i tr­êng cña toµn bé khu di tÝch. MÆt kh¸c, nhiÒu c«ng tr×nh nh­ nhµ ë, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng vµ kÕt cÊu h¹ tÇng míi ®­îc x©y dùng trong ®Þa giíi cña c¸c khu vùc b¶o vÖ thuéc c¸c côm di tÝch hiÖn nay ®· lµm ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn tÝnh chÊt nguyªn gèc cña c¸c di tÝch. - Thêi gian gÇn ®©y, mÆc dï c¸c ho¹t ®éng nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña khu di tÝch ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu rÊt ®¸ng khÝch lÖ, nh­ng vÒ c¬ b¶n, néi dung vµ møc ®é ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, b¶o vÖ vµ ph¸t huy c¸c di tÝch t¹i ®©y lµ ch­a t­¬ng xøng víi néi dung vµ gi¸ trÞ cña quÇn thÓ di tÝch ®Æc biÖt. 589

- Mét nguyªn nh©n hÕt søc quan träng kh¸c lµ, c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý, trªn c¬ së x¸c ®Þnh chuÈn x¸c vµ hîp lý mét c¬ chÕ qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña quÇn thÓ di tÝch An toµn khu thuéc tØnh Th¸i Nguyªn ch­a ®­îc x©y dùng vµ vËn hµnh. V× thÕ, ch­a tæ chøc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nh÷ng môc tiªu tr­íc m¾t vµ l©u dµi cña §Ò ¸n quy ho¹ch tæng thÓ ®Çu t­ phôc håi, b¶o tån, t«n t¹o vµ ph¸t huy Khu di tÝch c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn ChiÕn khu ViÖt B¾c nãi chung vµ Dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng An toµn khu §Þnh Hãa nãi riªng. Vµ v× thÕ, c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Bé V¨n hãa - Th«ng tin cïng tØnh Th¸i Nguyªn ch­a triÓn khai m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ viÖc tranh thñ sù quan t©m cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. §Æc biÖt lµ sù quan t©m cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp cïng c¸c ®ång chÝ l·o thµnh c¸ch m¹ng cho viÖc b¶o tån nh÷ng di tÝch nµy. 3. Nh÷ng néi dung cô thÓ tr­íc m¾t nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña khu di tÝch Tr­íc nh÷ng nhu cÇu bøc xóc hiÖn nay, ®Ó tiÕp tôc triÓn khai cã hiÖu qu¶ Dù ¸n tæng thÓ b¶o vÖ vµ ph¸t huy Khu di tÝch An toµn khu thuéc tØnh Th¸i Nguyªn, cÇn ­u tiªn tËp trung thùc hiÖn nh÷ng néi dung vµ gi¶i ph¸p d­íi ®©y: - TiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc nghiªn cøu, ®iÒu tra, søu tÇm c¸c t­ liÖu, hiÖn vËt cã liªn quan ®Õn c¸c sù kiÖn cïng c¸c nh©n chøng lÞch sö cã liªn quan ®Õn An toµn khu Th¸i Nguyªn, trong ®ã ®Æc biÖt l­u ý viÖc x¸c minh ®Ó t­ liÖu hãa c¸c ®Þa ®iÓm lÞch sö t¹i khu di tÝch; chó träng viÖc s­u tÇm, t­ liÖu hãa c¸c di s¶n v¨n hãa phi vËt thÓ vµ nh÷ng di vËt, tµi liÖu cã gi¸ trÞ hiÖn ®ang do c¸c c¸ nh©n l­u gi÷. 590

- X©y dùng vµ triÓn khai c¸c dù ¸n tu bæ, phôc håi c¸c c«ng tr×nh, ®Þa ®iÓm di tÝch tiªu biÓu. - TriÓn khai c¸c dù ¸n x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt, nh­: hÖ thèng cÊp ®iÖn, th«ng tin liªn l¹c, phßng chèng ch¸y, hÖ thèng ®­êng giao th«ng nèi liÒn vµ hÖ thèng ®­êng néi bé t¹i c¸c ®Þa ®iÓm di tÝch. - Tõng b­íc phôc håi m«i tr­êng thiªn nhiªn vµ c¶nh quan lÞch sö t¹i quÇn thÓ di tÝch víi viÖc g×n gi÷ c¸c c©y cæ thô, c¸c c¸nh rõng cßn l¹i, t¨ng c­êng trång bæ sung c¸c v¹t rõng ®· bÞ khai th¸c, chÆt ph¸ trong nh÷ng n¨m tr­íc. - Tæ chøc viÖc dùng bia, biÓn thuyÕt minh, chØ dÉn t¹i c¸c di tÝch vµ ®Þa ®iÓm di tÝch tiªu biÓu, x©y dùng nhµ tr­ng bµy bæ sung cña quÇn thÓ di tÝch. - Chó träng viÖc ®Çu t­, b¶o vÖ vµ khai th¸c c¸c di s¶n v¨n hãa truyÒn thèng, bao gåm c¶ di s¶n v¨n hãa vËt thÓ vµ di s¶n v¨n hãa phi vËt thÓ cña céng ®ång c¸c d©n téc ë ®Þa ph­¬ng, ®Æc biÖt lµ c¸c b¶n lµng, c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng, c¸c dÞch vô du lÞch. - X¸c ®Þnh c¬ chÕ qu¶n lý phï hîp cho c¬ quan qu¶n lý chuyªn tr¸ch thùc hiÖn dù ¸n. 591

KÕt nèi nh÷ng ®Þa chØ ®á vïng An toµn khu ViÖt B¾c Ths. NguyÔn Thóy §øc* An toµn khu lµ tªn gäi t¾t cña An toµn khu Trung ­¬ng trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p trë l¹i x©m l­îc ViÖt Nam (1946-1954), lµ n¬i ®ãng trô së c¸c c¬ quan Trung ­¬ng cña §¶ng, Nhµ n­íc, qu©n ®éi vµ c¸c bé, ngµnh; n¬i ë, lµm viÖc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o. Khu di tÝch An toµn khu ViÖt B¾c ®­îc Nhµ n­íc x¸c ®Þnh lµ quÇn thÓ di tÝch quan träng bËc nhÊt cña d©n téc ViÖt Nam trong thÕ kû XX, trong ®ã c¸c di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ ®iÓm nhÊn quan träng nhÊt. §©y lµ mét trong nh÷ng di s¶n v« gi¸ cña d©n téc trong thêi ®¹i Hå ChÝ Minh, cã sù quan t©m quy ho¹ch cña §¶ng, Nhµ n­íc trong viÖc b¶o tån, t«n t¹o vµ ph¸t huy t¸c dông, ®Ó xøng ®¸ng víi vÞ trÝ cña nã trong lÞch sö d©n téc. 1. Tr­íc n¨m 1945, c¸c di tÝch liªn quan ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng cña B¸c Hå chØ cã ë Cao B»ng (B¸c ë Cao B»ng hai lÇn: 1941, 1945); ë B¾c K¹n (vµo th¸ng 4-1945, trªn ®­êng dêi tõ Cao B»ng vÒ T©n Trµo, Ng­êi ®· ®i qua c¸c huyÖn Ng©n S¬n, ___________ * QuyÒn Gi¸m ®èc B¶o tµng Hå ChÝ Minh. 592

Ba BÓ, Chî §ån) vµ t¹i Tuyªn Quang (Ng­êi ë vµ lµm viÖc t¹i T©n Trµo, huyÖn S¬n D­¬ng tõ gi÷a th¸ng 5-1945 ®Õn gi÷a th¸ng 8-1945). Thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p 1947-1954, n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë, lµm viÖc cïng c¸c c¬ quan Trung ­¬ng trong thêi gian l©u dµi vµ æn ®Þnh lµ an toµn khu n»m trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, gåm ba tØnh víi t¸m huyÖn lµ ®Þa bµn chÝnh: S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang); §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn); Chî Míi, Chî §ån (B¾c K¹n), nh­ kh¼ng ®Þnh cña §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p t¹i Héi th¶o tæ chøc ë Th¸i Nguyªn, ngµy 12-5-1997. Nh­ vËy, B¾c K¹n, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn lµ nh÷ng ®Þa chØ tiÕp nèi tõ Cao B»ng vÒ Thñ ®« Hµ Néi, trªn chÆng ®­êng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng d©n téc tiÕn vÒ Thñ ®« Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn vÒ tay nh©n d©n vµ sau nµy trong suèt chÆng ®­êng tr­êng kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p quay trë l¹i x©m l­îc ViÖt Nam. C¸c ®Þa ®iÓm di tÝch trªn nh÷ng m¶nh ®Êt nµy lµ n¬i ghi dÊu nh÷ng ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cña l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc - Hå ChÝ Minh, ®ång thêi lµ n¬i diÔn ra nh÷ng sù kiÖn träng ®¹i quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña d©n téc. Ngay sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ra ®êi, víi tÇm nh×n chiÕn l­îc, tiªn l­îng tr­íc cho mét cuéc chiÕn tranh sÏ x¶y ra, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cö ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång vµ mét sè ®ång chÝ kh¸c ë l¹i nghiªn cøu x©y dùng c¨n cø ®Þa \"HËu ph­¬ng l­u tró\". Sau chuyÕn ®i th¨m Ph¸p trë vÒ (th¸ng 10-1946), thÊy nguy c¬ cuéc chiÕn tranh víi Ph¸p s¾p næ ra, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh giao nhiÖm vô cho ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng 593

trë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ ®Þa ®iÓm x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. §Õn th¸ng 11-1946, Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt (gåm ®¹i biÓu c¸c ngµnh qu©n sù, an ninh, chÝnh quyÒn, ®¹i diÖn c¸c tæ chøc ®oµn thÓ) do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch, ®Ó nghiªn cøu viÖc di chuyÓn vµ chän ®Þa ®iÓm an toµn ®Æt trô së c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. Tõ gi÷a th¸ng 12-1946, c¸c ®ång chÝ trong ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt lÇn l­ît lªn ViÖt B¾c lµm nhiÖm vô: v¹ch tuyÕn lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng an toµn khu cho Trung ­¬ng, chuÈn bÞ c¨n cø ®Þa vµ c¬ së vËt chÊt cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. Ngµy 19-12-1946, sau khi ra lêi kªu gäi toµn d©n ®øng lªn kh¸ng chiÕn, quyÕt t©m ®¸nh ®uæi thùc d©n Ph¸p t¸i x©m l­îc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ rêi Hµ Néi chuyÓn lªn c¨n cø ®Þa An toµn khu ViÖt B¾c. Tr¶i qua chÆng ®­êng tõ Hµ §«ng, S¬n T©y, Phó Thä, ngµy 2-4-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tíi Tuyªn Quang; ngµy 20-5-1947, Ng­êi tíi Th¸i Nguyªn - ®©y lµ hai mèc chÝnh thøc ®¸nh dÊu viÖc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trë l¹i An toµn khu ViÖt B¾c. T¸m huyÖn ®­îc chän lµm An toµn khu Trung ­¬ng lµ vïng gi¸p ranh cña ba tØnh, ®Þa h×nh hiÓm trë, m¹ng l­íi giao th«ng lµ nh÷ng ®­êng mßn t¹o thµnh khu liªn hoµn réng trªn 3.000 km2. §Þa thÕ ®­îc lùa chän cho an toµn khu, theo Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ n¬i \"TiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\". H¬n thÕ, c¸c ®Þa danh ®­îc chän l¹i ®¶m b¶o c¸c tiªu chÝ vÒ an toµn bÝ mËt, thuËn tiÖn nh­ B¸c Hå ®· dÆn. Trong suèt t¸m n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thay ®æi chç ë nhiÒu lÇn quanh vïng Phó §×nh (§Þnh Hãa) vµ T©n Trµo (S¬n D­¬ng). Tuy 594

thuéc hai tØnh kh¸c nhau, hai x· nµy rÊt gÇn nhau v× n»m hai bªn ngän ®Ìo De qua nói Hång. Vïng An toµn khu §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn) g¾n kÕt chÆt chÏ víi vïng An toµn khu T©n Trµo - S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang) vµ c¸c x· phÝa b¾c huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n) t¹o thµnh mét vïng bÝ mËt qu©n sù khÐp kÝn. N¬i ®©y chÝnh lµ Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ sèng vµ lµm viÖc trong suèt cuéc tr­êng kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc; Ng­êi cïng §¶ng, ChÝnh phñ ®· ®­a ra vµ thùc thi nhiÒu chñ tr­¬ng, ®­êng lèi kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc v« cïng s¸ng suèt, dÉn tíi th¾ng lîi trong c¶ hai cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc, thèng nhÊt ®Êt n­íc. HiÖn nay, trªn toµn An toµn khu ViÖt B¾c, nhiÒu ®iÓm di tÝch liªn quan tíi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®­îc Nhµ n­íc xÕp h¹ng cÊp quèc gia: a) T¹i Tuyªn Quang cã nh÷ng di tÝch liªn quan tíi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vµ trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p tiªu biÓu nh­: - Di tÝch ®×nh Hång Th¸i, x· Ph¹m Hång Th¸i, huyÖn S¬n D­¬ng - n¬i ®Çu tiªn ®ãn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, khi Ng­êi tõ P¸c Bã vÒ T©n Trµo. - Di tÝch l¸n Nµ Lõa, x· T©n Trµo, huyÖn S¬n D­¬ng - n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ë vµ lµm viÖc ®Ó chuÈn bÞ cho cuéc Tæng khëi nghÜa tõ cuèi th¸ng 5 ®Õn ngµy 22-8-1945. - Di tÝch ®×nh T©n Trµo, x· T©n Trµo, huyÖn S¬n D­¬ng - n¬i häp Quèc d©n §¹i héi quyÕt ®Þnh Tæng khëi nghÜa ngµy 16-8-1945. §¹i héi quyÕt ®Þnh thµnh lËp ñy ban gi¶i phãng 595

d©n téc ViÖt Nam, tøc ChÝnh phñ l©m thêi do Ng­êi lµm Chñ tÞch. Ngay sau §¹i héi, Ng­êi ra Lêi kªu gäi tæng khëi nghÜa, ph¸t ®éng nh©n d©n ta nhÊt tÒ ®øng lªn giµnh chÝnh quyÒn. - Di tÝch lµng S¶o, x· Hîp Thµnh, huyÖn S¬n D­¬ng - ®iÓm ®Çu tiªn Ng­êi dõng ch©n trong nh÷ng ngµy ®Çu trë l¹i ChiÕn khu ViÖt B¾c (tõ ngµy 2-4 ®Õn ngµy 19-5-1947). T¹i ®©y, Ng­êi ®· chñ tr× Héi nghÞ c¸n bé Trung ­¬ng §¶ng bµn viÖc cô thÓ hãa ®­êng lèi kh¸ng chiÕn, rót kinh nghiÖm nh÷ng th¸ng ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc... - Di tÝch Lòng TÈu, x· T©n Trµo, huyÖn S¬n D­¬ng, n¬i B¸c vµ Trung ­¬ng ®· cã nh÷ng quyÕt s¸ch quan träng ®­a c¸ch m¹ng ViÖt Nam v­ît qua giai ®o¹n cÇm cù, chuyÓn sang giai ®o¹n phßng ngù vµ chuÈn bÞ tæng ph¶n c«ng. - Di tÝch Kh©u LÊu - Vùc Hå (T©n Trµo - S¬n D­¬ng), n¬i B¸c Hå ®· ba lÇn ®Õn ë trong thêi gian tõ n¨m 1949 ®Õn 1950. Trong thêi gian nµy, Ng­êi cïng Trung ­¬ng quyÕt ®Þnh nhiÒu vÊn ®Ò quan träng trong ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, chØ ®¹o nh÷ng c«ng viÖc chuÈn bÞ cho §¹i héi §¶ng lÇn thø II... - Di tÝch V¨n phßng Chñ tÞch phñ - Thñ t­íng phñ t¹i Th¸c DÉng, th«n LËp Binh, x· B×nh Yªn, huyÖn S¬n D­¬ng, n¬i diÔn ra nhiÒu phiªn häp Héi ®ång ChÝnh phñ do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ tr×, n¬i Ng­êi tiÕp nhiÒu ®oµn kh¸ch quèc tÕ quan träng... - Di tÝch th«n Phó An, x· Kim B×nh, huyÖn Chiªm Hãa, n¬i diÔn ra §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®äc B¸o c¸o chÝnh trÞ ®Æc biÖt gåm 10 phÇn; n¬i Ng­êi ®· chñ täa Héi nghÞ Trung ­¬ng më réng bµn vÒ vÊn ®Ò qu©n sù... 596

b) Theo thèng kª, trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn hiÖn cã 61 ®iÓm di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, trong ®ã cã nh÷ng di tÝch ®Æc biÖt quan träng, ghi l¹i nh÷ng dÊu Ên lÞch sö nh­: - Di tÝch ®åi Khau Tý (th«n Nµ Tra, x· §iÒm MÆc, huyÖn §Þnh Hãa), n¬i ë ®Çu tiªn khi B¸c Hå ®Æt ch©n lªn An toµn khu §Þnh Hãa. Ng­êi ë vµ lµm viÖc tõ ngµy 20-5 ®Õn 10-11- 1947 vµ t¹i ®©y, Ng­êi ®· chñ tr× héi nghÞ Ban Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, ra chØ thÞ ph¸ tan cuéc tÊn c«ng mïa §«ng n¨m 1947 cña giÆc Ph¸p ®¸nh lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. - Di tÝch lµng Vang ë x· Liªn Minh, huyÖn Vâ Nhai - n¬i B¸c Hå ë, lµm viÖc tõ ngµy 15-10 ®Õn 17-11-1947 vµ hoµn thiÖn t¸c phÈm næi tiÕng Söa ®æi lèi lµm viÖc. - Di tÝch Tr¹i thiÕu nhi ë xãm Nµ Läm, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa - n¬i B¸c Hå viÕt Lêi kªu gäi thi ®ua ¸i quèc vµ còng lµ n¬i Ng­êi chñ tr× lÔ phong qu©n hµm cÊp t­íng lÇn ®Çu tiªn cña qu©n ®éi vµo ngµy 28-5-1948. - Di tÝch ®åi Nµ §×nh, xãm Khu«n T¸t, x· Phó §×nh - n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ë vµ lµm viÖc (mét lÇn n¨m 1947 vµ hai lÇn n¨m 1948) cïng c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ n­íc: Tr­êng Chinh, Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p... - Di tÝch ®åi TØn Keo (th«n Nµ Läm) g¾n liÒn víi sù kiÖn ngµy 6-12-1953, B¸c Hå chñ tr× héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ th«ng qua ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn cña Tæng Qu©n ñy vµ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ lÞch sö. Víi vÞ trÝ ®Æc biÖt lµ mét vïng ®åi nói hiÓm trë cã ®Þa thÕ chiÕn l­îc qu©n sù, nªn sau th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, trong suèt thêi kú kh¸ng chiÕn chèng ®Õ quèc Mü x©m l­îc, nhÊt lµ giai ®o¹n chèng chiÕn tranh b»ng kh«ng qu©n cña Mü, nhiÒu lµng, b¶n cña Th¸i Nguyªn 597

l¹i trë thµnh c¨n cø cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, Nhµ n­íc... Do ®ã, An toµn khu §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn vÉn ch­a ®­îc ®­a ra c«ng khai. Khi n­íc nhµ ®· hoµn toµn thèng nhÊt (1975), An toµn khu §Þnh Hãa míi ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn vµ n¨m 1981 ®­îc Nhµ n­íc xÕp h¹ng quèc gia. c) Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, An toµn khu huyÖn Chî §ån - B¾c K¹n thuéc quÇn thÓ di tÝch An toµn khu ViÖt B¾c ®· ®­îc ®ãn nhËn nhiÒu c¬ quan Trung ­¬ng ®ãng trô së vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng, Nhµ n­íc ë vµ lµm viÖc t¹i ®©y. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· sèng vµ lµm viÖc ë nhiÒu n¬i t¹i An toµn khu Chî §ån - B¾c K¹n: tõ ngµy 7-12 ®Õn cuèi th¸ng 12-1947, Ng­êi ®Õn ë vµ lµm viÖc t¹i b¶n Ca, n¨m 1949 ë b¶n PÌo, x· B×nh Trung; ®Çu n¨m 1951, B¸c Hå ®Õn ë vµ lµm viÖc t¹i b¶n Nµ PËu, x· L­¬ng B»ng. Trong nh÷ng thêi gian ë ®©y, B¸c Hå cïng c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o häp bµn vµ ký nhiÒu s¾c lÖnh, chØ thÞ quan träng. §åi Khau M¹ (x· L­¬ng B»ng), Khuæi Linh (x· NghÜa T¸) ®Òu thuéc huyÖn Chî §ån, cßn lµ n¬i ë vµ lµm viÖc cña ®ång chÝ Tr­êng Chinh, ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång... C¸c ®Þa danh nµy ®Òu ®· ®­îc xÕp h¹ng di tÝch lÞch sö cÊp quèc gia. HiÖn t¹i An toµn khu Chî §ån ®ang ®­îc phôc chÕ x©y dùng theo quy ho¹ch tæng thÓ cña ChÝnh phñ. ViÖc b¶o tån vµ ph¸t triÓn nh÷ng di tÝch liªn quan ®Õn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë vïng An toµn khu ViÖt B¾c thùc sù cã ý nghÜa v« cïng quan träng. An toµn khu ViÖt B¾c lµ gèc rÔ, céi nguån cña h«m nay. Mçi di tÝch B¸c Hå kh«ng ®¬n thuÇn lµ di s¶n vËt thÓ hiÖn h÷u, mµ cßn Èn chøa trong ®ã nh÷ng bµi häc ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, bµi häc lµm ng­êi rÊt gi¸ trÞ cÇn ®­îc khai th¸c, ph¸t huy. §©y chÝnh lµ nh÷ng ®Þa chØ gi¸o dôc truyÒn thèng thiÕt thùc nhÊt. C¸c di tÝch cña Chñ 598

tÞch Hå ChÝ Minh trªn m¶nh ®Êt ViÖt B¾c n¨m x­a ®·, ®ang vµ sÏ lµ nh÷ng \"®Þa chØ ®á\" hÊp dÉn du kh¸ch tham quan. C¸c ®iÓm di tÝch nµy ®· ®­îc c¸c c¬ quan qu¶n lý x©y dùng thµnh nh÷ng tuyÕn tham quan hîp lý, mang tÝnh lÞch sö cao, ®em l¹i cho kh¸ch tham quan nh÷ng Ên t­îng m¹nh mÏ. Nh­ng ®Ó c¸c di tÝch ®ã cã søc sèng víi thêi gian, bªn c¹nh viÖc qu¶ng b¸, tuyªn truyÒn, cÇn quan t©m x©y dùng c¸c tuyÕn, tua du lÞch vÒ nguån g¾n víi du lÞch sinh th¸i ®Æc tr­ng ®Ó ngµy cµng hÊp dÉn du kh¸ch. 2. ViÖc kÕt hîp tham quan nh÷ng ®Þa danh lÞch sö, n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tõng sèng vµ ho¹t ®éng, víi nh÷ng danh th¾ng cña nói rõng ViÖt B¾c sÏ t¹o nªn søc hÊp dÉn ®Æc biÖt cho c¸c chuyÕn tham quan. Bëi, bªn c¹nh lµ ®Þa thÕ qu©n sù \"tiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\", An toµn khu ViÖt B¾c cßn lµ nh÷ng ®Þa danh cã phong c¶nh s¬n thñy h÷u t×nh víi nh÷ng c©y cæ thô soi bãng bªn nh÷ng dßng suèi trong xanh; víi nh÷ng c¸nh ®ång lóa, n­¬ng ng« uèn l­în trªn c¸c qu¶ ®åi; víi cuéc sèng méc m¹c cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng g¾n víi truyÒn thèng v¨n hãa, phong tôc, lÔ héi ®éc ®¸o... mµ kh«ng ph¶i n¬i nµo còng cã ®­îc. §©y còng chÝnh lµ nguån c¶m høng cho nh÷ng bµi th¬ næi tiÕng nh­: C¶nh rõng ViÖt B¾c, C¶nh khuya... cña B¸c Hå; S¸ng th¸ng n¨m, ViÖt B¾c... cña nhµ th¬ Tè H÷u, víi nh÷ng c©u th¬ giµu h×nh ¶nh, d¹t dµo t×nh c¶m ®· ph¸c häa nªn nÐt tinh kh«i, vÎ ®Ñp rùc rì, søc sèng m¹nh mÏ cña nói rõng vµ con ng­êi ViÖt B¾c. §ã lµ vÎ ®Ñp tiÒm Èn cña mét vïng ®Êt ®Çy tiÒm n¨ng du lÞch, cÇn cã thêi gian kh¸m ph¸. a) §Õn víi Th¸i Nguyªn, du kh¸ch kh«ng chØ ®Õn víi An toµn khu §Þnh Hãa, mµ cßn ®­îc chiªm ng­ìng vÎ ®Ñp cña nói rõng ®¹i ngµn. §øng trªn ®åi TØn Keo, bªn c¨n l¸n nhá 599

®¬n s¬ cña B¸c n¨m x­a nh×n xung quanh khung c¶nh nói rõng thËt hïng vÜ, nh­ mét bøc t­êng bao v÷ng ch¾c ®Ó b¶o vÖ An toµn khu §Þnh Hãa, míi thÊy hÕt gi¸ trÞ ®Þa thÕ ®­îc chän x©y dùng n¬i ë vµ lµm viÖc cña B¸c Hå vµ cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng, Nhµ n­íc n¨m x­a. Tõ trªn ®Ønh ®Ìo De cã thÓ ng¾m nh×n toµn c¶nh th¸c Khu«n T¸t - th¸c nhiÒu tÇng thiªn t¹o víi nguån n­íc trong v¾t ®æ µo µo quanh n¨m. Ch©n th¸c Khu«n T¸t n­íc déi xuèng thµnh bån t¾m thiªn t¹o. Tõ ch©n th¸c nh×n lªn, c¸c tÇng th¸c nh­ nh÷ng bËc thang nhµ sµn. C¸ch th¸c ®é 100m lµ suèi Khu«n T¸t hiÒn hßa, dÞu m¸t víi nh÷ng viªn ®¸ tù nhiªn n»m gi÷a dßng ch¶y mang h×nh c¸c con vËt, ch¶y v¾t ngang qua con ®­êng vµo c¨n l¸n cña B¸c trªn ®åi Khu«n T¸t. Th¾ng c¶nh th¸c Khu«n T¸t, mét bøc tranh thiªn nhiªn s¬n thñy, h÷u t×nh kh«ng chØ víi Th¸i Nguyªn mµ cßn næi tiÕng kh¾p vïng ViÖt B¾c, ®· ®­îc xÕp h¹ng danh th¾ng cÊp quèc gia n¨m 2002. Tõ thµnh phè Th¸i Nguyªn, ®i kho¶ng h¬n 15km, du kh¸ch sÏ ®Õn víi hå Nói Cèc, th¶ hån trong sù tÜnh lÆng cña trêi, m©y, s«ng, n­íc vµ kh¸m ph¸ sù ®a d¹ng phong phó cña 89 hßn ®¶o lín nhá: cã ®¶o lµ rõng c©y xanh, cã ®¶o lµ n¬i tró ngô cña nh÷ng ®µn cß... Xu«i vÒ phÝa nam hå Nói Cèc lµ vïng chÌ T©n C­¬ng næi tiÕng víi nh÷ng ®åi chÌ xanh tr¶i dµi b¸t ng¸t. C¸ch thµnh phè Th¸i Nguyªn 45km theo quèc lé 1B lµ th¾ng c¶nh hang Ph­îng Hoµng - suèi Má Gµ (nói Ph­îng Hoµng), mét quÇn thÓ th¾ng c¶nh ®Ñp bËc nhÊt Th¸i Nguyªn. C¶nh ®Ñp thiªn t¹o nµy Èn trong lßng m¹ch nói ®¸ v«i cao ngÊt, ®Ønh ch×m trong m©y tr¾ng, s­ên nói ®­îc bao phñ trïng ®iÖp mµu xanh cña rõng giµ ®Æc dông hiÕm hoi, nhiÒu gç quý vµ mu«ng thó... cïng bao kú thó kh¸c ®ang chê kh¸m ph¸. 600

Nãi ®Õn Th¸i Nguyªn kh«ng chØ nãi ®Õn nh÷ng ®åi chÌ xanh m­ít ®· trë thµnh ®Ö nhÊt danh trµ cña c¶ n­íc, mµ cßn nh¾c tíi nh÷ng mãn ¨n ®éc ®¸o cña ®ång bµo d©n téc nh­: x«i thËp cÈm, c¬m lam §Þnh Hãa, b¸nh ch­ng Bë §Ëu... b) Tuyªn Quang kh«ng chØ næi tiÕng víi quÇn thÓ di tÝch c¸ch m¹ng ®· ®i vµo lÞch sö d©n téc, mµ cßn lµm say lßng ng­êi víi bao th¾ng c¶nh thiªn nhiªn. C¸c ®iÓm di tÝch ®Òn, chïa ®· trë thµnh thÕ m¹nh trong viÖc ph¸t triÓn du lÞch v¨n hãa t©m linh cña thµnh phè Tuyªn Quang víi dÊu Ên tµi hoa cña bµn tay con ng­êi trªn nh÷ng di tÝch, kiÕn tróc nghÖ thuËt, ®×nh chïa, ®Òn miÕu, trong ®ã cã nhiÒu di tÝch kiÕn tróc nghÖ thuËt ®· ®­îc xÕp h¹ng cÊp quèc gia nh­: Thµnh nhµ M¹c, ®Òn H¹... §Õn víi Tuyªn Quang, du kh¸ch sÏ ®­îc tham quan c¸c th¾ng c¶nh næi tiÕng nh­: §éng Tiªn, Th¸c L¨n, ®Òn Th¸c C¸i, ®Òn B¾c Môc, ®×nh Th¸c CÊm... thuéc Hµm Yªn; ®Õn víi c¸c lo¹i h×nh du lÞch trªn vïng nói ®¸ v«i tr¶i däc s«ng G©m vµ s«ng N¨ng, t¹o nªn bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ t¹i Khu b¶o tån thiªn nhiªn Nµ Hang; tham dù rÊt nhiÒu lÔ héi ®éc ®¸o n¬i ®©y... H¬n thÕ, du kh¸ch cßn ®­îc th­ëng thøc nh÷ng ®Æc s¶n rÊt phong phó cña Tuyªn Quang g¾n víi tõng ®Þa danh nh­: cam sµnh Hµm Yªn; mËt ong Cao §­êng (Yªn ThuËn); x«i b¶y mµu, m¾m c¸ ruéng, r­îu nÕp c¸i hoa vµng cña ®Êt Chiªm Hãa; r­îu ng« Na Hang víi c¸c lo¹i c¸ nu«i trªn lßng hå thñy ®iÖn... vµ ®em vÒ lµm kû niÖm nh÷ng s¶n phÈm thæ cÈm, thªu ren, ®an l¸t rÊt ®Ñp. c) Du lÞch B¾c K¹n ®­a chóng ta vÒ víi An toµn khu Chî §ån, víi hå Ba BÓ, ®Õn víi sù phong phó vÒ tµi nguyªn, kho¸ng s¶n cña rõng nói vµ ®êi sèng mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n hãa cña ®ång bµo d©n téc miÒn nói §«ng B¾c: 601

Hå Ba BÓ - mét bøc tranh thñy mÆc h÷u t×nh víi vÎ ®Ñp hoang s¬, tinh khiÕt ®­îc mÖnh danh lµ viªn ngäc xanh cña nói rõng §«ng B¾c. N¨m 1995, hå Ba BÓ ®­îc héi nghÞ hå n­íc ngät thÕ giíi, tæ chøc t¹i Mü, c«ng nhËn lµ mét trong 20 hå n­íc ngät ®Æc biÖt cña thÕ giíi cÇn ®­îc b¶o vÖ. Hå Ba BÓ n»m trong quÇn thÓ V­ên quèc gia Ba BÓ víi nh÷ng th¶m thùc vËt phong phó vµ hµng tr¨m loµi ®éng vËt quý hiÕm. V­ên quèc gia Ba BÓ ®­îc c«ng nhËn di tÝch lÞch sö cÊp quèc gia n¨m 1996. Cuèi n¨m 2004, V­ên quèc gia Ba BÓ ®­îc c«ng nhËn lµ V­ên di s¶n ASEAN. Th¸ng 6-2011, UNESCO ®· c«ng nhËn quÇn thÓ V­ên quèc gia Ba BÓ lµ khu Ramsar (vïng ®Êt ngËp n­íc cã tÇm quan träng quèc tÕ) vµ hiÖn chóng ta ®ang lËp hå s¬ ®Ò nghÞ UNESCO c«ng nhËn quÇn thÓ danh th¾ng nµy lµ di s¶n thiªn nhiªn thÕ giíi. B¾c K¹n cßn lµ xø së cña hÖ thèng c¸c hang ®éng kú vÜ nh­ ®éng Pu«ng, ®éng Tiªn, ®éng Ba Cöa, hang S¬n D­¬ng (Ba BÓ), ®éng Nµng Tiªn (Na R×), hang Th¼m Lµng (Chî Míi)... víi c¸c lo¹i nhò ®¸, cét ®¸ h×nh thï sinh ®éng, ®éc ®¸o. §Õn víi B¾c K¹n, du kh¸ch ®­îc tham quan c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn, ®Òn, chïa, ®­îc tham dù c¸c lÔ héi truyÒn thèng cña ®ång bµo Dao, M«ng: Lång tång, tung cßn, ®ua thuyÒn ®éc méc, b¾n cung, b¾n ná..., hßa m×nh vµo c¸c lµn ®iÖu d©n ca nh­ h¸t then, h¸t l­în, móa khÌn vµ th­ëng thøc h­¬ng vÞ cña rõng nói: hång kh«ng h¹t, lª, cam, quýt... Cã thÓ thÊy ViÖt B¾c lµ khu vùc cã nhiÒu tiÒm n¨ng vÒ ph¸t triÓn du lÞch, lµ n¬i cã sè l­îng lín ®iÓm di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh; lµ n¬i cã nhiÒu c¶nh quan hïng vÜ, ®a d¹ng vÒ mÆt sinh th¸i vµ v¨n hãa. §©y lµ nguån tµi nguyªn di s¶n v¨n hãa - thiªn nhiªn v« gi¸, nÕu ®­îc khai th¸c tèt sÏ trë 602

thµnh mét trong nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng, gãp phÇn xãa ®ãi, gi¶m nghÌo cho vïng c¨n cø kh¸ng chiÕn x­a. C¸c di s¶n v¨n hãa vËt thÓ qua du lÞch míi cã thÓ qu¶ng b¸, tuyªn truyÒn, ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ cña nã vµ cã søc sèng tr­êng tån. §ång thêi, du lÞch chØ cã thÓ ph¸t triÓn trªn nÒn gi¸ trÞ c¸c di s¶n v¨n hãa. Tuy nhiªn, ®Ó An toµn khu ViÖt B¾c trë thµnh ®iÓm ®Õn hÊp dÉn kh¸ch du lÞch cÇn: - C¸c c¬ quan nghiªn cøu, qu¶n lý, c¬ quan chuyªn m«n cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, s­u tÇm tµi liÖu, hiÖn vËt ®Ó x©y dùng dù ¸n tr­ng bµy bæ sung t¹i c¸c ®iÓm di tÝch ®Æc biÖt quan träng liªn quan ®Õn thêi gian Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sèng vµ lµm viÖc ë An toµn khu ViÖt B¾c, nh»m t¹o thªm sù sinh ®éng, hÊp dÉn du kh¸ch khi hµnh h­¬ng vÒ nguån th¨m l¹i chiÕn khu x­a. - TiÕp tôc thu hót mäi nguån lùc ®Ó b¶o tån, t«n t¹o c¸c di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë An toµn khu ViÖt B¾c xøng víi tÇm vãc vÜ ®¹i vµ c«ng lao to lín cña Ng­êi ®èi víi d©n téc ta. - ViÖc b¶o tån, t«n t¹o di tÝch ë An toµn khu ViÖt B¾c nhÊt thiÕt ph¶i g¾n víi b¶o tån kh«ng gian di tÝch, kÕt hîp víi viÖc nghiªn cøu c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa vËt thÓ, phi vËt thÓ ®Ó biÕn nh÷ng gi¸ trÞ ®ã thµnh s¶n phÈm du lÞch ®Æc thï. Cã lé tr×nh b¶o tån mét c¸ch khoa häc, bÒn v÷ng, g¾n kÕt víi du lÞch. - Nhµ n­íc sím hoµn thµnh quy ho¹ch tæng thÓ Khu di tÝch lÞch sö An toµn khu ViÖt B¾c, t¹o c¬ së ®Ó mêi gäi c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­, ph¸t triÓn, khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng du lÞch s½n cã t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng. - C¸c ®Þa ph­¬ng cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi nhau, thèng nhÊt trong viÖc khai th¸c tµi nguyªn du lÞch, x©y dùng 603

ch­¬ng tr×nh du lÞch, x©y dùng s¶n phÈm du lÞch chung ®Ó t¹o h×nh ¶nh ®iÓm ®Õn chung cña ViÖt B¾c... §Æc biÖt, c¸c tØnh cÇn ph¸t triÓn du lÞch theo h­íng bÒn v÷ng g¾n víi b¶o tån thiªn nhiªn, gi÷ g×n vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa b¶n ®Þa. Bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc ®Çu t­, hoµn thiÖn t«n t¹o, tu bæ c¸c di tÝch, cÇn chó träng x©y dùng s¶n phÈm du lÞch ®Æc tr­ng g¾n liÒn víi cuéc sèng, lao ®éng s¶n xuÊt vµ truyÒn thèng v¨n hãa cña ng­êi d©n b¶n ®Þa. C¸c s¶n phÈm nh­ r­îu ng«, chÌ, tr¸m tr¾ng, m¨ng mai, c¸ suèi, hoa chuèi ®· ®i vµo th¬ ca cña B¸c Hå, cña nhµ th¬ Tè H÷u chÝnh lµ nh÷ng ®Æc s¶n mµ ®Þa ph­¬ng cã thÓ khai th¸c ®Ó phôc vô du kh¸ch. - X©y dùng c¸c tuyÕn du lÞch vÒ nguån c¸ch m¹ng kÕt hîp du lÞch sinh th¸i trong sù liªn kÕt ba tØnh víi nh÷ng ®iÓm dõng ch©n; cÇn cã sù kÕt nèi, ®¶m b¶o sù liªn hoµn c¸c tua, c¸c ®iÓm du lÞch di tÝch vµ sinh th¸i; t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp du lÞch ho¹t ®éng liªn tØnh... Môc tiªu ®Æt ra lµ cÇn h×nh thµnh mét tuyÕn du lÞch qua nh÷ng ®Þa chØ ®á theo dÊu ch©n cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®Ó biÕn An toµn khu ViÖt B¾c thµnh mét vïng du lÞch ®éc ®¸o, hÊp dÉn, mang tÝnh gi¸o dôc lÞch sö s©u s¾c. 604

G¾N KÕT \"KH¤NG GIAN V¡N HãA - LÞCH Sö CHñ TÞCH Hå CHÝ MINH\" VíI C¸C VïNG DU LÞCH TRäNG §IÓM ë TH¸I NGUY£N NGND. TrÞnh Tróc L©m* Nh÷ng di tÝch lÞch sö v« gi¸, nh÷ng t×nh c¶m kÝnh yªu cña bµ con d©n b¶n ®èi víi B¸c Hå cïng c¶nh quan thiªn nhiªn nói rõng t­¬i ®Ñp ®Ëm chÊt th¬ ®· lµ nh÷ng yÕu tè vËt thÓ vµ phi vËt thÓ hîp thµnh \"kh«ng gian v¨n hãa - lÞch sö Chñ tÞch Hå ChÝ Minh\" t¹i An toµn khu Thñ ®« kh¸ng chiÕn. T¹i Th¸i Nguyªn ®· cã tíi 47 ®iÓm di tÝch vÒ ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, trong ®ã cã 28 di tÝch vÒ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (14 ®iÓm ë huyÖn §Þnh Hãa, 9 ®iÓm ë huyÖn §¹i Tõ, 3 ®iÓm ë huyÖn Phó L­¬ng, 1 ®iÓm ë huyÖn Vâ Nhai vµ 1 ®iÓm ë thµnh phè Th¸i Nguyªn). Trong sè 28 ®iÓm di tÝch nªu trªn, cã nh÷ng ®iÓm di tÝch cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng v× ®ã lµ nh÷ng n¬i ®· diÔn ra nh÷ng sù kiÖn lÞch sö träng yÕu nh­: - Di tÝch t¹i ®åi Khau Tý, xãm B¶n QuyÒn, x· §iÒm MÆc, ___________ * Héi KhuyÕn häc tØnh Th¸i Nguyªn. 605

huyÖn §Þnh Hãa, n¬i B¸c Hå ®· tõng ë vµ lµm viÖc (tõ ngµy 20-5-1947 ®Õn 15-10-1947). T¹i ®©y, Ng­êi ®· chñ tr× Héi nghÞ Ban Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ra ChØ thÞ ph¸ tan cuéc tÊn c«ng mïa §«ng n¨m 1947 cña giÆc Ph¸p lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. - Di tÝch t¹i lµng Vang, x· Liªn Minh, huyÖn Vâ Nhai, n¬i B¸c Hå ë vµ lµm viÖc tõ ngµy 15-10 ®Õn 17-11-1947. T¹i ®©y Ng­êi ®· hoµn thiÖn b¶n th¶o t¸c phÈm Söa ®æi lèi lµm viÖc ®· viÕt trong nhiÒu ngµy tr­íc ®ã ë Khau Tý. - Di tÝch t¹i xãm Khu«n T¸t, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa n¬i ®· ba lÇn B¸c Hå ë vµ lµm viÖc (tõ ngµy 12 ®Õn 28-11-1947; 11-1 ®Õn 7-3-1948 vµ tõ 5-4 ®Õn 1-5-1948). T¹i ®©y Ng­êi ®· viÕt nhiÒu tµi liÖu, ký nhiÒu s¾c lÖnh nh»m cñng cè chÝnh quyÒn, x©y dùng hËu ph­¬ng, ®Èy m¹nh x©y dùng c¸c lùc l­îng vò trang lµm thay ®æi côc diÖn chiÕn tr­êng chèng thùc d©n Ph¸p. - Di tÝch t¹i Tr¹i ThiÕu nhi Nµ Läm, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa. N¬i ®©y, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· viÕt Lêi kªu gäi thi ®ua yªu n­íc. Còng t¹i ®©y, ngµy 28-5-1948, Ng­êi ®· chñ tr× lÔ phong qu©n hµm §¹i t­íng ®Çu tiªn cña qu©n ®éi ta cho ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p, Tæng chØ huy qu©n ®éi quèc gia vµ d©n qu©n tù vÖ, ®ång thêi còng phong qu©n hµm cÊp t­íng cho mét sè t­íng lÜnh kh¸c. - Di tÝch t¹i ®åi TØn Keo, xãm Nµ Läm, n¬i B¸c Hå ®· ë nhiÒu lÇn (tõ n¨m 1948 ®Õn sau chiÕn th¾ng Biªn giíi n¨m 1950 vµ tõ n¨m 1951 ®Õn 1953) ®· ghi dÊu nh÷ng sù kiÖn ®Æc biÖt quan träng. T¹i ®©y, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ ®¹o c«ng t¸c chuÈn bÞ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø II; 606

th¸ng 10-1953, Ng­êi chñ täa Héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ th«ng qua chñ tr­¬ng, kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953-1954; ngµy 6-12-1953, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chñ tr× héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ lÞch sö. NÐt ®Æc thï cña c¸c di tÝch lÞch sö Hå ChÝ Minh ë An toµn khu Th¸i Nguyªn chÝnh lµ nÐt \"v¨n hãa - lÞch sö\". Nh÷ng n¬i B¸c ®· ë vµ lµm viÖc ®Òu n»m bªn nh÷ng xãm, b¶n vïng nói, \"gÇn d©n kh«ng gÇn ®­êng\", v× thÕ, nã võa chøa ®ùng t×nh c¶m g¾n bã cña bµ con d©n b¶n víi c¸n bé, bé ®éi, víi B¸c Hå võa g¾n víi c¶nh quan thiªn nhiªn rõng nói hïng vÜ víi giã ngµn, dèc cao, con suèi rãc r¸ch vµ tiÕng th¸c xa xa. ë An toµn khu §Þnh Hãa, l¸n nøa Khau Tý lu«n n©ng cao c¸nh liÕp ®Ó ®ãn \"tr¨ng vµo cöa sæ ®ßi th¬\", vÉn cßn ®ã hÖ thèng hÇm hµo vµ c©y tr¸m cæ thô, c©y b­ëi sum suª th¬m m¸t bªn c©y hoa r©m bôt B¸c trång. V× thÕ mµ n¬i ®©y cã c¶nh \"Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa\". B·i ®Êt ven suèi víi n­¬ng ng« B¸c trång lu«n tèt t­¬i t¹o c¶nh \"Suèi dµi xanh m­ít n­¬ng ng«/Bèn ph­¬ng lång léng Thñ ®« giã ngµn\". Nh÷ng ngµy sèng gian khæ ë An toµn khu §Þnh Hãa, B¸c Hå rÊt coi träng viÖc b¶o vÖ thiªn nhiªn, b¶o vÖ rõng, B¸c ®· nãi: \"B¶o vÖ rõng còng tøc lµ b¶o vÖ c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, chuÈn bÞ cho kh¸ng chiÕn dµi l©u\". B¸c Hå lu«n sèng th©n thiÖn víi thiªn nhiªn, ngµy ngµy, nghe con suèi rãc r¸ch ch¶y, B¸c ®· c¶m t¸c: \"TiÕng suèi trong nh­ tiÕng h¸t xa\". Tuy bËn rén viÖc c«ng nh­ng c¶nh thiªn nhiªn quanh B¸c ®· lµm t©m hån Ng­êi th­ th¸i, phÊn chÊn, l¹c quan vµ B¸c ®· s¸ng t¸c bµi th¬ b»ng ch÷ H¸n, «ng Xu©n Thñy ®· dÞch lµ: 607

\"§­êng non, kh¸ch tíi hoa ®Çy Rõng s©u qu©n ®Õn, tung bay chim ngµn. ViÖc qu©n, viÖc n­íc ®· bµn X¸ch b­¬ng, d¾t trÎ ra v­ên t­íi rau\". C¶nh quan n¬i B¸c ë vµ lµm viÖc ®· ®­îc nhµ th¬ Tè H÷u miªu t¶ lµ n¬i cã c¶nh \"Tr¨ng lªn ®Çu nói, n¾ng chiÒu l­ng n­¬ng\", n¬i \"Rõng xanh hoa chuèi ®á t­¬i/§Ìo cao n¾ng ¸nh dao cµi th¾t l­ng\", lµ n¬i ghi dÊu h×nh ¶nh B¸c Hå ung dung ®i trªn ®­êng c«ng t¸c gi÷a nh÷ng s¸ng tinh m¬: \"Nhí ng­êi nh÷ng s¸ng tinh s­¬ng Ung dung yªn ngùa trªn ®­êng suèi reo\". Nh÷ng di tÝch lÞch sö - v¨n hãa ®Ëm chÊt th¬ nªu trªn cïng víi nh÷ng t×nh c¶m cña bµ con d©n b¶n ®èi víi B¸c Hå vµ t×nh c¶m cña B¸c ®èi víi bµ con lµ nh÷ng yÕu tè vËt thÓ vµ phi vËt thÓ t¹o nªn \"kh«ng gian v¨n hãa - lÞch sö Hå ChÝ Minh\", ®· ®Ó l¹i cho chóng ta c¶ \"tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n\" vµ \"tµi nguyªn du lÞch thiªn nhiªn quý b¸u\". H«m nay, chóng ta cã nhiÖm vô lµm cho nh÷ng tµi nguyªn ®ã trë thµnh s¶n phÈm du lÞch trªn miÒn ®Êt Th¸i Nguyªn - Thñ ®« giã ngµn. ë Th¸i Nguyªn, bªn c¹nh \"kh«ng gian v¨n hãa - lÞch sö Hå ChÝ Minh\" cßn cã c¸c vïng träng ®iÓm vÒ du lÞch sinh th¸i, du lÞch v¨n hãa kh¸c: - §Þnh Hãa, Vâ Nhai lµ ®iÓm ®ång quy cña c¸c rÆng nói c¸nh cung Ng©n S¬n, B¾c S¬n vïng §«ng B¾c, n¬i ®©y gièng nh­ \"mét H¹ Long vïng s¬n c­íc\" víi nh÷ng ngän nói ®¸ v«i nhÊp nh« ®­îc nh÷ng t¸n rõng che phñ nªn cµng mang thªm vÎ hoang s¬, huyÒn bÝ. §Þa h×nh ®¸ v«i ®· t¹o nªn nh÷ng hang Ph­îng Hoµng, ®éng Ng­êi x­a, suèi Má gµ, 608

th¸c M­a r¬i (Vâ Nhai) hay hang chïa Chî Chu, th¸c b¶y tÇng Khu«n T¸t (§Þnh Hãa). - §¹i Tõ n¬i n»m trän ven s­ên phÝa ®«ng d·y Tam §¶o ®å sé, n¬i b¹t ngµn rõng quèc gia Tam §¶o, t¹o nªn nh÷ng tiÒm n¨ng vÒ du lÞch sinh th¸i. GÇn s¸t víi ch©n Tam §¶o l¹i lµ khu du lÞch \"s¬n thñy h÷u t×nh\" víi s­¬ng khãi l·ng ®·ng, mÆt hå mªnh mang, bao quanh 89 hßn ®¶o xanh mê ¶o ®Çy hÊp dÉn. Vµ §¹i Tõ còng cßn cã KÑm N«ng, th¸c §¸t Ngao, hå Gß MiÕu, nói V¨n, nói Vâ vµ b¸t ng¸t xanh nh÷ng ®åi chÌ... - Th¸i Nguyªn còng lµ ®Þa ph­¬ng héi tô tinh hoa v¨n hãa c¸c d©n téc miÒn nói ViÖt B¾c víi kiÕn tróc nhµ cöa, v¨n hãa Èm thùc, lÔ héi truyÒn thèng, ca móa d©n gian, nh÷ng phong tôc tËp qu¸n kh¸c cßn ®­îc b¶o tån b¶n s¾c v¨n hãa ®éc ®¸o cña tõng d©n téc anh em. Nh÷ng vïng träng ®iÓm du lÞch sinh th¸i, du lÞch v¨n hãa nªu trªn l¹i gÇn cËn hay tiÕp cËn víi tuyÕn ®­êng du lÞch vÒ nguån an toµn khu, cho phÐp chóng ta kÕt luËn r»ng: Th¸i Nguyªn rÊt cã ®iÒu kiÖn ®Ó g¾n kÕt \"kh«ng gian v¨n hãa - lÞch sö Hå ChÝ Minh\" víi c¸c vïng träng ®iÓm du lÞch sinh th¸i, du lÞch v¨n hãa ®Ó t¹o nªn s¶n phÈm du lÞch ®éc ®¸o, ®Æc s¾c mµ kh«ng ph¶i n¬i nµo còng cã ®­îc. §©y sÏ lµ h­íng x©y dùng s¶n phÈm du lÞch cã hiÖu qu¶ céng h­ëng ®Çy bæ Ých, hÊp dÉn vµ ®Çy triÓn väng. 609

An toµn khu ®Þnh hãa - th¸i nguyªn THµNH QU¶ §· Cã, H¦íNG §I RéNG Më Hoµng Qu¶ng Uyªn* ChØ trong kho¶ng thêi gian 5 n¨m, 10 n¨m, tØnh Th¸i Nguyªn ®· lµm ®­îc mét viÖc rÊt ý nghÜa vµ cã gi¸ trÞ ®ã lµ x©y dùng vµ hoµn thiÖn h×nh ¶nh vµ t­ liÖu mét Thñ ®« kh¸ng chiÕn - Thñ ®« giã ngµn t¹i ChiÕn khu ViÖt B¾c lÊy An toµn khu §Þnh Hãa lµm trung t©m. Víi nh÷ng nghiªn cøu cã chiÒu s©u vµ quy ho¹ch x©y dùng hîp lý nh÷ng ®iÓm di tÝch lÞch sö c¸ch m¹ng t¹i An toµn khu Th¸i Nguyªn, tÇm vãc Thñ ®« kh¸ng chiÕn ®Þnh h×nh vµ hiÖn h÷u s¸t thùc víi lÞch sö. Lµ nhµ v¨n ®am mª ®Ò tµi lÞch sö, t«i ®· cã nhiÒu chuyÕn ®i vÒ Thñ ®« giã ngµn vµ cã mét sè c¶m nhËn ®Ñp vÒ An toµn khu §Þnh Hãa trong niÒm mÕn yªu, gÇn gòi. H¼n lµ trong t©m t­ëng cña nhiÒu ng­êi (nhÊt lµ líp trÎ), an toµn khu thêi kh¸ng chiÕn lµ mét vïng rõng nói ©m u, ma thiªng, n­íc ®éc víi nh÷ng ng­êi d©n b¶n ®Þa sèng gÇn víi hoang d·. Thùc tÕ kh«ng ph¶i vËy! D­íi sù l·nh ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng vµ B¸c Hå, ChÝnh phñ kh¸ng chiÕn ®· x©y dùng t¹i ®©y mét nÒn t¶ng c¬ së vËt chÊt ®µng hoµng (tuy ___________ * Héi V¨n nghÖ tØnh Cao B»ng. 610

ch­a bÒ thÕ), víi phong c¸ch lµm viÖc rÊt bµi b¶n ®Ó ®iÒu hµnh hai nhiÖm vô song song: Kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc. N¬i ®©y còng g¾n liÒn víi h×nh ¶nh vÞ Cha giµ d©n téc víi phong th¸i ®Ünh ®¹c, t©m hån réng më vµ niÒm tin chiÕn th¾ng ch¸y báng - linh hån cña cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng kú: \"B¸c Hå ®ã, ung dung ch©m löa hót Tr¸n mªnh m«ng, thanh th¶n mét vïng trêi\". Mét Thñ ®« nh­ thÕ ®ñ ®Ó c¶ n­íc nh×n vÒ, tin t­ëng, mÕn yªu: \"ë ®©u u ¸m qu©n thï Nh×n lªn ViÖt B¾c: Cô Hå s¸ng soi. ë ®©u ®au ®ín gièng nßi Tr«ng vÒ ViÖt B¾c mµ nu«i chÝ bÒn\". §ã lµ h×nh ¶nh cña mét Thñ ®« v÷ng vµng, m¹nh mÏ vµ ®µng hoµng, ®ñ søc l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p giµnh th¾ng lîi cuèi cïng. §Õn c¸c di tÝch ®­îc t«n t¹o ta cµng hiÓu ho¹t ®éng l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña Trung ­¬ng, ChÝnh phñ t¹i An toµn khu Th¸i Nguyªn. Bªn c¹nh nhiÖm vô kh¸ng chiÕn, nhiÖm vô kiÕn quèc còng ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh qu¶ nh­: c¸c s¾c lÖnh, chÝnh s¸ch ®­îc ban hµnh, thùc thi vÒ ruéng ®Êt vµ n«ng d©n, vÒ x©y dùng nÒn v¨n hãa, v¨n nghÖ, x©y dùng nh÷ng c¬ së kinh tÕ - kü thuËt, nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ an sinh x· héi... Nhê vËy, ®Õn ngµy kh¸ng chiÕn th¾ng lîi, ChÝnh phñ vÒ l¹i Thñ ®« Hµ Néi (n¨m 1954) ®· lµ mét ChÝnh phñ m¹nh, ®iÒu hµnh nhiÖm vô x©y dùng ®Êt n­íc nhanh chãng giµnh ®­îc nhiÒu thµnh qu¶ quan träng. 611

\"Ai vÒ ai cã nhí kh«ng? Ngän cê ®á th¾m giã lång cöa hang. N¾ng tr­a rùc rì sao vµng Trung ­¬ng, ChÝnh phñ luËn bµn viÖc c«ng §iÒu qu©n chiÕn dÞch Thu - §«ng N«ng th«n ph¸t ®éng, giao th«ng më ®­êng Gi÷ ®ª, phßng h¹n, thu l­¬ng Göi dao miÒn ng­îc, thªm tr­êng c¸c khu...\". (ViÖt B¾c - Tè H÷u) Thñ ®« kh¸ng chiÕn n»m trong vïng ®Êt s¬n thñy h÷u t×nh cã d·y nói Hång, cã nhiÒu con suèi, ngän th¸c nh­ con suèi Nµ Tra ë §iÒm MÆc, con suèi vµ ngän th¸c Khu«n T¸t... ®¬n s¬ gi¶n dÞ mµ ®Ñp: \"Nhí g× nh­ nhí ng­êi yªu Tr¨ng lªn ®Çu nói, n¾ng chiÒu l­ng n­¬ng. Nhí tõng b¶n khãi cïng s­¬ng Sím khuya bÕp löa ng­êi th­¬ng ®i vÒ\". Vµ ë n¬i Êy, h×nh ¶nh cña B¸c Hå kÝnh yªu ®· t¹c vµo m©y ngµn, giã nói: \"Nhí «ng cô m¾t s¸ng ngêi ¸o n©u, tói v¶i ®Ñp t­¬i l¹ th­êng! Nhí ng­êi nh÷ng s¸ng tinh s­¬ng Ung dung yªn ngùa trªn ®­êng suèi reo Nhí ch©n ng­êi b­íc lªn ®Ìo Ng­êi ®i rõng nói tr«ng theo bãng Ng­êi\". Th¸i Nguyªn lµ vïng ®Êt lÞch sö - vïng ®Êt th¬. Nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c v¨n hãa - du lÞch vµ b¶o tån, b¶o tµng ®· 612