Bác Hồ với Thái Nguyên

cña cuéc kh¸ng chiÕn. Nh÷ng th¸ng ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, vµo Xu©n - HÌ 1947, mét sè c¬ quan Trung ­¬ng vµ Bé Tæng chØ huy cßn ®ãng ë §¹i Tõ, V©n L·ng, nh­ng sau ChiÕn dÞch Thu - §«ng 1947 ®Òu chuyÓn s©u vµo c¸c khu vùc Yªn Th«ng, Thanh §Þnh, Phó §×nh, §Þnh Biªn ë c¸c b¶n lÎ c¸ch nhau hai, ba ngän ®åi, hoÆc mét c¸nh ®ång nhá ruéng bËc thang khiÕn tÇm quan s¸t cña nh÷ng kÎ tß mß hoÆc cã ý ®Þnh t×m tßi, dß xÐt bÞ che khuÊt rÊt nhiÒu. C¸c xÝ nghiÖp, c¬ së s¶n xuÊt cña qu©n d­îc, qu©n giíi th× ®ãng theo däc ®­êng lín tõ §¹i Tõ ®i lªn Chî Chu trong c¸c khu rõng c©y cao, c©y cæ thô hoÆc rõng nøa c¸ch ®­êng trôc lín tõ 5-7km. Nãi ®Õn An toµn khu Trung ­¬ng, chóng ta kh«ng thÓ quªn n¬i lµm viÖc cña ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch an toµn khu. Thêi gian ®Çu tõ 1947-1949, ban chØ ®¹o an toµn khu ë cïng mét khu víi Ban KiÓm tra Trung ­¬ng ë x· Phó §×nh vµ Thanh §Þnh, tõ n¨m 1950 cho ®Õn kÕt thóc th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p th× chuyÓn vÒ ë vµ lµm viÖc t¹i x· Thanh §Þnh trong B¶n C¸i, §ång Chua, v.v.. Nh©n d©n trong b¶n vÉn nhí ®Õn h×nh ¶nh gi¶n dÞ, th©n mËt cña ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh, nhÊt lµ c¸c ch¸u thiÕu nhi, thanh niªn håi ®ã nay ®· ph­¬ng tr­ëng, cã ng­êi ®· ®Õn tuæi 60 vÉn kh«ng quªn nh÷ng cö chØ th©n t×nh gióp ®ì cña ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh vµ coi ®ã lµ nh÷ng kû niÖm kh«ng bao giê quªn ®­îc cña ng­êi d©n ®èi víi mét c¸n bé l·nh ®¹o cao cÊp cña §¶ng vµ cña qu©n ®éi, ng­êi häc trß th©n thiÕt cña B¸c Hå. Cho ®Õn nay, vÉn ch­a thÓ thèng kª ®­îc cô thÓ vµ chÝnh x¸c thêi gian B¸c Hå ë vµ lµm viÖc t¹i c¸c b¶n thuéc huyÖn §Þnh Hãa, v× nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ph¶i hÕt 129

søc gi÷ bÝ mËt ®Þa ®iÓm, thêi gian ë vµ lµm viÖc cña B¸c Hå, kh«ng ph¶i c¬ quan nµo, ®ång chÝ phô tr¸ch nµo còng ®­îc biÕt. Cã nhiÒu khi B¸c vÉn ë vµ lµm viÖc t¹i Phó §×nh hay Thanh §Þnh nh­ng chît cã c«ng viÖc cÇn, B¸c l¹i chuyÓn ngay ®i n¬i kh¸c, th­êng lµ sang huyÖn S¬n D­¬ng, tØnh Tuyªn Quang. BÝ danh cña B¸c trªn ®iÖn tho¹i còng thay ®æi lu«n, tõng mïa vµ ®èi víi tõng ngµnh c«ng t¸c. Duy cã ®iÒu lµ trong 8 n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, trong thêi gian Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng vµ Tæng Qu©n ñy chuÈn bÞ vµ häp bµn nh÷ng chñ tr­¬ng lín, nh÷ng kÕ ho¹ch c¬ b¶n ®Ó chØ ®¹o chiÕn tranh gi¶i phãng nh­: kÕ ho¹ch x©y dùng lùc l­îng qu©n sù; kÕ ho¹ch t¸c chiÕn ë c¸c h­íng quan träng (§«ng B¾c, T©y B¾c, Trung du ®ång b»ng B¾c Bé, Khu 5, Nam Bé, v.v.); ChiÕn dÞch Biªn giíi Thu - §«ng 1950 ®Õn ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ Xu©n - HÌ 1954, B¸c Hå th­êng ë vµ lµm viÖc hµng tuÇn, hµng th¸ng t¹i huyÖn §Þnh Hãa v× nh÷ng héi nghÞ ®ã th­êng tiÕn hµnh ë nh÷ng khu Phó §×nh, Thanh §Þnh, Yªn Th«ng, v.v.. Cã thÓ nãi, huyÖn §Þnh Hãa chÝnh lµ n¬i ®­îc B¸c Hå vµ Th­êng vô Trung ­¬ng còng nh­ Tæng Qu©n ñy chän lµm n¬i häp, th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò träng yÕu trong suèt qu¸ tr×nh chØ ®¹o cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng cña nh©n d©n ViÖt Nam. HuyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn thËt xøng ®¸ng lµ mét huyÖn anh hïng cña d©n téc ViÖt Nam, cña ®Êt n­íc ViÖt Nam. 130

An toµn khu TH¸I NGUY£N HIÖN THùC Hãa T¦ T¦ëNG Hå CHÝ MINH VÒ X¢Y DùNG C¡N Cø §ÞA C¸CH M¹NG ThS. Vò ThÞ Kim YÕn* Trong th­ göi ®ång bµo c¸c tØnh Cao, B¾c, L¹ng ngµy 2-9-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®èi víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo c¸ch m¹ng c¶ n­íc: \"C¸ch mÖnh ®· do ViÖt B¾c mµ thµnh c«ng, th× kh¸ng chiÕn sÏ do ViÖt B¾c mµ th¾ng lîi\"1. ViÖt B¾c, n¬i mµ \"lßng yªu n­íc cña ®ång bµo, nhËp víi h×nh thÕ hiÓm trë cña nói s«ng thµnh mét lùc l­îng v« ®Þch\"2 ®· ®­îc lÞch sö chøng minh lµ hËu ph­¬ng v« cïng quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vµ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Trong suèt chÝn n¨m tr­êng kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, hËu ph­¬ng lín ViÖt B¾c víi c¨n cø ®Þa trung t©m lµ B¾c K¹n, Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang ®· trë thµnh n¬i nu«i d­ìng niÒm tin vµ hy väng cho c¶ d©n téc: ___________ * Khu Di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹i Phñ Chñ tÞch. 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 239, 448. 131

ë ®©u u ¸m qu©n thï Nh×n lªn ViÖt B¾c: Cô Hå s¸ng soi. ë ®©u ®au ®ín gièng nßi Tr«ng vÒ ViÖt B¾c mµ nu«i chÝ bÒn. (ViÖt B¾c - Tè H÷u). Trë thµnh mét bé phËn cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c oai hïng, trë thµnh an toµn khu ®¶m b¶o cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®øng ch©n chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng trªn c¶ n­íc, vÞ trÝ chiÕn l­îc cña Th¸i Nguyªn ®· ®­îc n©ng lªn mét tÇm cao míi. Sù ra ®êi cña an toµn khu trªn ®Êt Th¸i Nguyªn vµ tÝnh kh¶ dông cña nã ®èi víi c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn ®· thÓ hiÖn râ sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n vµ s¸ng t¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®ång thêi còng minh chøng cho vÞ thÕ quan träng cña Th¸i Nguyªn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö míi. 1. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña t­ t­ëng qu©n sù Hå ChÝ Minh. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t huy t¸c dông trong qu¸ tr×nh vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, gãp phÇn lµm nªn th¾ng lîi cña sù nghiÖp ®¸nh Ph¸p, ®uæi NhËt, gi¶i phãng d©n téc. T­ t­ëng nµy ®­îc kÕ thõa vµ ph¸t triÓn mét c¸ch s¸ng t¹o trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc ®em l¹i hßa b×nh, thèng nhÊt vµ ®éc lËp d©n téc. BiÓu hiÖn tËp trung cña t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ c¨n cø ®Þa thÓ hiÖn trong t¸c phÈm ChiÕn thuËt du kÝch cña Ng­êi, do ViÖt Minh xuÊt b¶n n¨m 1944. Ch­¬ng XIII - C¨n cø ®Þa tuy ng¾n gän nh­ng ®· thÓ hiÖn râ t­ t­ëng cña Ng­êi vÒ vÊn ®Ò nµy: Sau khi h×nh thµnh h¹t nh©n chiÕn ®Êu lµ c¸c 132

®éi tù vÖ chiÕn ®Êu, c¸c ®éi qu©n du kÝch... cÇn x©y dùng c¨n cø ®Þa theo c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n: a) Víi ®­êng lèi chÝnh trÞ cøu n­íc, víi ph­¬ng ch©m \"lÊy nhá ®¸nh lín, lÊy Ýt ®Þch nhiÒu\", l¹i ch­a cã chñ quyÒn l·nh thæ, ®Êt ®ai, th× tr­íc hÕt: \"§éi du kÝch trong lóc ho¹t ®éng ®¸nh qu©n thï cÇn cã mét vµi n¬i ®øng ch©n lµm c¬ së. T¹i n¬i Êy, ®éi du kÝch tÝch tr÷ l­¬ng thùc, thuèc ®¹n, l©u l©u vÒ ®ã nghØ ng¬i, luyÖn tËp\", \"§éi du kÝch ho¹t ®éng ph¸t triÓn nhiÒu th× chç c¬ së nhá ®Çu tiªn Êy cã thÓ trë nªn c¨n cø ®Þa v÷ng vµng\". b) Nguyªn t¾c x©y dùng c¨n cø ph¶i g¾n liÒn víi nguyªn t¾c lùa chän ®Þa h×nh, ®Þa lîi, tøc coi träng yÕu tè ®Þa lý. Trong ®ã, cïng víi \"®Þa thÕ, ®Þa h×nh\" cÇn quan t©m tíi yÕu tè \"®Þa - chÝnh trÞ\", tøc sù ñng hé, che chë cña quÇn chóng c¸ch m¹ng. T¸c phÈm ChiÕn thuËt du kÝch nªu râ: \"N¬i Êy ph¶i cã ®Þa thÕ hiÓm yÕu che chë vµ quÇn chóng c¶m t×nh ñng hé\". c) Nguyªn t¾c thø ba lµ \"Ph¶i tiÕn tíi x©y dùng ®­îc chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng cho c¨n cø ®Þa\". Tõ nhiÒu c¬ së ®­îc chän lµm c¨n cø, ph¶i lùa chän ®­îc n¬i v÷ng vµng nhÊt. ë ®ã, sau khi ®¸nh ®æ ®­îc chÝnh quyÒn ®Þch ph¶i x©y dùng cho ®­îc chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng: \"Ch­a thµnh lËp ®­îc chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng th× c¨n cø ®Þa khã thµnh lËp vµ kh«ng thÓ cñng cè ®­îc\". d) Nguyªn t¾c thø t­ lµ: Tõ c¨n cø ®Þa, lùc l­îng du kÝch ph¸t triÓn, ph¶i tiÕn tíi thµnh lËp ®­îc c¸c ®éi qu©n chÝnh quy: \"Cã chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng cña ®Þa ph­¬ng, cã c¨n cø ®Þa v÷ng vµng, ®éi du kÝch nhê ®ã mµ ph¸t triÓn lùc l­îng vµ hãa ra qu©n chÝnh quy\"1. ___________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 3, tr. 536. 133

Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p b¾t ®Çu vµo lóc nh©n d©n ta võa giµnh ®­îc chÝnh quyÒn. M­êi s¸u th¸ng võa kh¸ng chiÕn, võa kiÕn quèc, võa t¹m thêi hßa ho·n ch­a ®ñ ®Ó nh©n d©n ta kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ do ®Õ quèc, phong kiÕn vµ chiÕn tranh ®Ó l¹i. Ng­îc l¹i, thùc d©n Ph¸p cã mét ®éi qu©n viÔn chinh nhµ nghÒ giµu kinh nghiÖm ®i x©m l­îc, ®­îc trang bÞ vò khÝ hiÖn ®¹i. N­íc Ph¸p lµ mét c­êng quèc t­ b¶n, cã nÒn c«ng nghiÖp tiªn tiÕn nªn tiÒm lùc kinh tÕ vµ qu©n sù m¹nh h¬n ta gÊp nhiÒu lÇn. Trong ®iÒu kiÖn so s¸nh lùc l­îng vËt chÊt gi÷a ta vµ ®Þch hÕt søc chªnh lÖch, muèn ®­a cuéc kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi, chóng ta kh«ng thÓ \"®em toµn lùc dèc vµo mét vµi trËn hßng ph©n th¾ng b¹i\", mµ ph¶i cã thêi gian ®Ó chuyÓn hãa lùc l­îng, tøc lµ ph¶i kh¸ng chiÕn l©u dµi. §iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó kh¸ng chiÕn l©u dµi lµ ph¶i b¶o tån vµ ph¸t triÓn lùc l­îng kh¸ng chiÕn, ®ång thêi ph¶i x©y dùng ®­îc nh÷ng khu c¨n cø v÷ng ch¾c, an toµn, kh«ng chØ cã ®Þa h×nh thuËn lîi, mµ ph¶i cã c¬ së vµ phong trµo quÇn chóng v÷ng m¹nh. V× thÕ chñ tr­¬ng võa kh¸ng chiÕn võa kiÕn quèc, võa kh¸ng chiÕn võa x©y dùng hËu ph­¬ng do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Ò ra ph¶n ¸nh quy luËt tÊt yÕu cña cuéc kh¸ng chiÕn. 2. Sau mét thêi gian dµi ho¹t ®éng ë nhiÒu n­íc, cuèi n¨m 1938, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc rêi Liªn X« ®i Trung Quèc ®Ó t×m c¸ch vÒ n­íc trùc tiÕp l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng. §Çu n¨m 1940, Ng­êi ®Õn C«n Minh (thñ phñ tØnh V©n Nam) vµ ®Õn th¸ng 8 n¨m Êy, Ng­êi trë l¹i QuÕ L©m cïng víi mét sè c¸n bé, chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn vµ chê c¬ héi trë vÒ Tæ quèc, trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Th¸ng 10-1941, víi tÇm nh×n chiÕn l­îc, Ng­êi ®· nhËn ®Þnh: 134

\"C¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín cho c¸ch m¹ng n­íc ta... Nh­ng tõ Cao B»ng cßn ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a míi cã thÓ tiÕp xóc víi toµn quèc ®­îc. Cã nèi ®­îc phong trµo víi Th¸i Nguyªn vµ toµn quèc th× khi ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang, lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n cã thÓ gi÷\"1. Nh­ vËy, tõ rÊt sím, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc ®· cã sù quan t©m ®Æc biÖt ®Õn phong trµo c¸ch m¹ng ë Th¸i Nguyªn, thÊy râ Th¸i Nguyªn lµ n¬i héi tô ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña mét c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ë buæi ban ®Çu, ®ã lµ thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu mµ c«ng cuéc gi¶i phãng d©n téc ®· ®Æt ra. Sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, thùc d©n Ph¸p cµng lóc cµng lé râ ©m m­u x©m l­îc n­íc ta mét lÇn n÷a. Víi nh·n quan s¸ng suèt vµ tÇm nh×n chiÕn l­îc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ý thøc ®­îc ngµy trë l¹i ViÖt B¾c cã thÓ tíi gÇn, cÇn ph¶i cñng cè ngay c¸i n«i cña c¸ch m¹ng lµ c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. V× thÕ, Ng­êi ®· trao nhiÖm vô cho ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång cïng mét sè c¸n bé ë l¹i mét thêi gian ®Ó cñng cè khu c¨n cø. Cuèi th¸ng 10-1946, sau khi tõ Ph¸p trë vÒ, Ng­êi l¹i ph¸i Tr­ëng ban Tµi chÝnh Trung ­¬ng §¶ng NguyÔn L­¬ng B»ng trë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ ®Þa ®iÓm x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. Mét sè ®Þa ®iÓm thuéc huyÖn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), nam Chî §ån (B¾c K¹n) ®­îc chän lµm n¬i ë vµ lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ trong tr­êng hîp ph¶i rêi khái Thñ ®«. §Çu th¸ng 11-1946, theo chØ thÞ cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng, ®ång ___________ 1. Vâ Nguyªn Gi¸p: Nh÷ng chÆng ®­êng lÞch sö, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2010, tr. 33. 135

chÝ TrÇn §¨ng Ninh tæ chøc §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt lÊy bÝ danh lµ Trung ®éi 13 (thµnh phÇn gåm ®¹i biÓu cña c¸c ngµnh: qu©n sù, c«ng an, c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ...) ®i nghiªn cøu kÕ ho¹ch hµnh qu©n cho c¸c c¬ quan Trung ­¬ng tõ Hµ Néi lªn ViÖt B¾c ®¶m b¶o tuyÖt ®èi bÝ mËt an toµn. Gi÷a th¸ng 12-1946, mét sè c¸n bé trong §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt lÇn l­ît lªn vïng ViÖt B¾c lµm nhiÖm vô. Sau mét thêi gian kh¶o s¸t thùc tÕ, c©n nh¾c kü l­ìng mäi mÆt, §éi quyÕt ®Þnh chän c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng, Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn) cïng víi c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang) vµ Chî §ån (B¾c K¹n) lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. §ã lµ nh÷ng n¬i cã ®ñ c¸c yÕu tè \"®Þa lîi\" vµ \"nh©n hßa\" ®¶m b¶o sù an toµn cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn ho¹t ®éng. ViÖc chän vïng rõng nói ViÖt B¾c nãi chung, Th¸i Nguyªn nãi riªng ®Ó x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn cña toµn d©n cho thÊy râ tÇm nh×n chiÕn l­îc cña Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. NhËn ®Þnh s¸ng suèt mang gi¸ trÞ thùc tiÔn cao ®ã ®­îc h×nh thµnh dùa trªn nh÷ng yªu cÇu kh¸ch quan, khoa häc cÇn cã ®èi víi mét c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng: Thø nhÊt, c¨n cø ®Þa ph¶i lµ n¬i cã vÞ thÕ chiÕn l­îc ®Ó \"tiÕn cã thÓ ®¸nh, lui cã thÓ gi÷\", cã ®­êng giao th«ng liªn l¹c thuËn tiÖn c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ. Th¸i Nguyªn võa ë vÞ trÝ tiÕp nèi gi÷a vïng ch©u thæ s«ng Hång víi miÒn nói phÝa B¾c võa ë vµo vÞ trÝ trung t©m c¨n cø ®Þa. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o ra c¸i thÕ \"tiÕn cã thÓ ®¸nh, lïi cã thÓ gi÷\" cña Th¸i Nguyªn: Tõ ®©y cã thÓ c¬ ®éng kh¾p miÒn trung ch©u xu«i xuèng Hµ Néi, lªn T©y B¾c hay xuèng duyªn h¶i §«ng B¾c Bé. An toµn 136

khu cã hÖ thèng m¹ng l­íi ®­êng mßn táa ®i c¸c tØnh kh¸c trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c thuËn lîi cho viÖc tiÕp tÕ, ®¶m b¶o sù chØ ®¹o cña Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ mau chãng ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng, song l¹i g©y trë ng¹i lín cho viÖc hµnh qu©n c¬ giíi cña ®Þch. Tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn cã thÓ sang Cao B»ng, L¹ng S¬n, B¾c K¹n, th«ng ra biªn giíi ®¶m b¶o giao l­u quèc tÕ. Nhê ®ã, h×nh thµnh nªn thÕ ch©n kiÒng víi nhiÒu lîi thÕ, thuËn tiÖn cho viÖc thay ®æi n¬i ë, n¬i lµm viÖc, chÆng ®­êng di chuyÓn l¹i kh«ng qu¸ xa, lu«n ®¶m b¶o kÞp thêi cho sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o qu©n vµ d©n ta trong cuéc kh¸ng chiÕn. Thø hai, c¨n cø ®Þa ph¶i lµ n¬i cã c¬ së c¸ch m¹ng sím, cã gèc nÒn nh©n d©n vµ phong trµo quÇn chóng m¹nh mÏ. An toµn khu Th¸i Nguyªn lµ ®Þa bµn cña nhiÒu d©n téc thiÓu sè sinh sèng. Tuy kh¸c nhau vÒ ng«n ng÷ nh­ng lßng yªu n­íc ®· g¾n kÕt hä thµnh mét khèi ®oµn kÕt thèng nhÊt. Trong gÇn 10 thÕ kû (thÕ kû I ®Õn thÕ kû X), nh©n d©n Th¸i Nguyªn cïng nh©n d©n c¶ n­íc ®· kiªn c­êng, bÒn bØ chèng l¹i ¸ch n« dÞch vµ ©m m­u ®ång hãa cña phong kiÕn Trung Quèc. GÇn 10 thÕ kû tiÕp theo (thÕ kû XI ®Õn thÕ kû XVIII), c¸c d©n téc ë Th¸i Nguyªn l¹i cïng nh©n d©n c¶ n­íc ®¸nh b¹i nhiÒu cuéc x©m l­îc cña ngo¹i bang. V× vËy, nh©n d©n c¸c d©n téc anh em n¬i ®©y mang ®Çy ®ñ truyÒn thèng tèt ®Ñp: anh dòng, kiªn c­êng, kh«ng chÞu khuÊt phôc mét søc m¹nh nµo; thËt thµ, chÊt ph¸c, thñy chung. Trong phong trµo yªu n­íc ®Çu thÕ kû XX, Th¸i Nguyªn còng lµ mét ®iÓm s¸ng g¾n liÒn víi tªn tuæi cña L­¬ng Ngäc QuyÕn, §éi CÊn vµ cuéc khëi nghÜa Th¸i Nguyªn n¨m 1917. Cuéc khëi nghÜa Th¸i Nguyªn tuy thÊt b¹i nh­ng nã thÓ hiÖn ®­îc ý chÝ vµ truyÒn thèng 137

anh hïng cña m¶nh ®Êt Th¸i Nguyªn. NhÊt lµ khi ®­îc §¶ng tuyªn truyÒn, gi¸c ngé th× truyÒn thèng Êy ®­îc nh©n lªn gÊp béi vµ cµng trë nªn s©u s¾c. Tr¶i qua cuéc vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945, ®ång bµo n¬i ®©y ®· ®­îc gi¸c ngé chÝnh trÞ s©u s¾c, mét lßng g¾n bã víi §¶ng, s½n sµng chiÕn ®Êu b¶o vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng. Thø ba, c¨n cø ®Þa ph¶i lµ n¬i cã ®iÒu kiÖn ®Ó tù cÊp, tù tóc, ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ hËu cÇn t¹i chç cho c¨n cø. Th¸i Nguyªn lµ tØnh cã vÞ trÝ chiÕn l­îc hiÓm yÕu, sau l­ng lµ miÒn rõng nói ®¹i ngµn, ®iÓm cuèi cña d·y Hoµng Liªn hïng vÜ, ®­îc vßng cung B¾c S¬n vµ S«ng G©m bao bäc. Tr­íc mÆt lµ vïng trung du ®åi gß b¸t óp vµ nh÷ng d¶i ®ång b»ng hÑp trung l­u s«ng CÇu, s«ng C«ng. §Þa thÕ c¸c huyÖn §Þnh Hãa, Phó L­¬ng hiÓm trë ®åi nói xen lÉn thung lòng thuËn tiÖn cho viÖc Èn n¸u, cã thÓ s¶n xuÊt tù cÊp vµ gi÷ ®­îc bÝ mËt. ChÝnh nhê ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ truyÒn thèng cÇn cï trong lao ®éng cña nh©n d©n c¸c d©n téc, Th¸i Nguyªn cã thÓ tù cung, tù cÊp trong ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng bÝ mËt. §©y lµ ®Þa bµn mµ ®Þch khã cã thÓ tËp trung lùc l­îng ®Ó ®µn ¸p trªn ph¹m vi toµn tØnh. Ngµy 20-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ ®Õn An toµn khu §Þnh Hãa. Cïng víi B¸c, Tæng hµnh dinh rót khái Hµ Néi, tiÕn vÒ chiÕn khu. Cuéc di chuyÓn ®­îc ghi l¹i nh­ mét cuéc \"thiªn ®«\". Cïng víi ViÖt B¾c, Th¸i Nguyªn më réng vßng tay ®ãn hµng ngµn ®ång bµo Hµ Néi vµ c¸c tØnh l©n cËn lªn t¶n c­. Tõ ®©y, \"Thñ ®« giã ngµn\" b¾t ®Çu träng tr¸ch lín lao cña m×nh. Thñ ®« kh¸ng chiÕn ®· dµnh cho Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ mét ®Þa bµn lý t­ëng ®Ó sèng, lµm viÖc vµ l·nh ®¹o toµn d©n trong suèt 138

chÝn n¨m tr­êng kú kh¸ng chiÕn. Trong ®ã, ®Þa danh §iÒm MÆc thuéc x· Thanh §Þnh, §Þnh Hãa lµ n¬i B¸c ë l©u nhÊt: 4 th¸ng 22 ngµy. Lóc ®Çu B¸c ë t¹m t¹i nhµ «ng Ma §×nh T­¬ng, Chñ tÞch ñy ban hµnh chÝnh kh¸ng chiÕn huyÖn, sau ®ã anh em dùng mét ng«i nhµ nhá dùa vµo v¸ch nói, bªn c¹nh mét c¸i hang trªn ®åi Khau Tý lµm chç ë cho B¸c. Ng«i nhµ sµn hai gian, cã 6 cét gç, réng kho¶ng 40 mÐt vu«ng, cao h¬n mÆt ®Êt 1 mÐt, cÇu thang lªn nhµ gåm 5 bËc, xung quanh nhµ che b»ng phªn nøa rÊt tho¸ng. C¸ch nhµ sµn kho¶ng 10 mÐt lµ mét c¨n nhµ nhá lµm héi tr­êng vµ nhµ ¨n, kho¶ng gi÷a cßn cã s©n tËp thÓ dôc vµ xµ ®¬n. B¸c th­êng lµm viÖc víi c¸c ®ång chÝ Tr­êng Chinh, Hoµng Quèc ViÖt, T«n §øc Th¾ng, Lª §øc Thä vµ Vâ Nguyªn Gi¸p1. Còng trªn ®åi Khau Tý, B¸c ®· viÕt bµi th¬ C¶nh khuya béc lé c¶m xóc thÈm mü cao ®Ñp tr­íc c¶nh ®Ñp nªn häa, nªn th¬ cña vïng nói rõng ViÖt B¾c mµ vÉn chÊt chøa nh÷ng ­u t­, suy nghÜ cña nh÷ng ®ªm thao thøc kh«ng ngñ v× vËn mÖnh ®Êt n­íc: TiÕng suèi trong nh­ tiÕng h¸t xa, Tr¨ng lång cæ thô, bãng lång hoa. C¶nh khuya nh­ vÏ, ng­êi ch­a ngñ, Ch­a ngñ v× lo nçi n­íc nhµ. Ngoµi ra, trong thêi gian ë An toµn khu Th¸i Nguyªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cßn sèng vµ lµm viÖc t¹i c¸c ®Þa ®iÓm nh­: Lµng Vang, x· Liªn Minh, huyÖn Vâ Nhai lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ë vµ lµm viÖc tõ ngµy 15-10 ®Õn 17-11-1947. ë ®ã, ___________ 1. Xem §ç Hoµng Linh: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh hµnh tr×nh kh¸ng chiÕn, Nxb. C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi, 2007, tr. 35. 139

Ng­êi ®· viÕt Th­ göi nh÷ng ng­êi Nam Bé trong qu©n ®éi Ph¸p vµ t¸c phÈm Söa ®æi lèi lµm viÖc (víi bót danh X.Y.Z). Xãm Khu«n T¸t, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë ba lÇn tõ ngµy 18-11 ®Õn 28-11-1947; tõ ngµy 11-1 ®Õn 7-3-1948 vµ tõ ngµy 5-4 ®Õn 1-5-1948. Thêi gian nµy, Ng­êi ®· viÕt nhiÒu tµi liÖu, ký nhiÒu s¾c lÖnh quan träng nh»m cñng cè chÝnh quyÒn, cñng cè hËu ph­¬ng, ®Èy m¹nh lùc l­îng vò trang, chuÈn bÞ thay ®æi côc diÖn chiÕn tr­êng chèng Ph¸p. Xãm Nµ Läm, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë vµ lµm viÖc tõ ngµy 8-3-1948. §åi TØn Keo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chuÈn bÞ vµ chØ ®¹o c«ng cuéc kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn, chuÈn bÞ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø II. Trong suèt thêi gian ChiÕn dÞch ViÖt B¾c diÔn ra ¸c liÖt, anh em cËn vÖ ®· b¶o vÖ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh di chuyÓn an toµn ®Õn nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nhau nh­: Khu«n T¸t, Khu«n §µo, Khuæi TÊu, B¶n Ca thuéc c¶ hai tØnh Th¸i Nguyªn vµ Tuyªn Quang. N¬i B¸c ë l©u nhÊt lµ 1 th¸ng 2 ngµy, cßn n¬i ë ng¾n nhÊt chØ 3 ngµy. Do yªu cÇu bÝ mËt, ph¶i th­êng xuyªn di chuyÓn vµ thay ®æi chç ë, ®¹i b¶n doanh cña B¸c trong thêi gian nµy th­êng chØ lµ mét c¸i l¸n b»ng tre, thÊp, võa tr¸nh ®­îc thó rõng. B¸c ®· rÊt hµi lßng víi nh÷ng v¨n phßng d· chiÕn gi÷a lßng d©n cña m×nh: Trªn cã nói, d­íi cã s«ng Cã ®Êt ta trång, cã b·i ta ch¬i TiÖn ®­êng sang Bé Tæng ThuËn lèi tíi Trung ­¬ng Nhµ tho¸ng, r¸o, kÝn m¸i GÇn d©n, kh«ng gÇn ®­êng. 140

Qu¶ ®óng nh­ vËy, cã sèng trªn Thñ ®« giã ngµn ngµy Êy míi c¶m nhËn hÕt ®­îc tÊm lßng nh©n d©n c¸c d©n téc n¬i ®©y. Toµn bé bé m¸y cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng ®Òu ®Æt ë hËu ph­¬ng lín nµy. C¸c ®¬n vÞ vò trang lín ra ®êi vµ ®ån tró ë ®©y. C¸c nhµ m¸y, c¸c c«ng binh x­ëng ®Òu ®Æt ë vïng nói rõng hiÓm trë. TÊt c¶ c¸c x·, c¸c b¶n, c¸c huyÖn ®Òu ph¶i nhËn thªm sè ng­êi, cã khi ®«ng h¬n c¶ sè d©n cña m×nh. Nh÷ng x· Trung ­¬ng ë nhiÒu nhÊt lµ Thanh §Þnh, Phó §×nh (§Þnh Hãa), Vai Cµy (§¹i Tõ), ngoµi ra cßn nhiÒu ®Þa ®iÓm t¹m thêi. §ång bµo c¸c d©n téc ®· v­¬n lªn g¸nh v¸c xøng ®¸ng nghÜa vô thiªng liªng tuy rÊt nÆng nÒ, t­ëng chõng qu¸ søc chÞu ®ùng cña mét vïng kinh tÕ vÉn cßn l¹c hËu. Nhµ ë chËt chéi nh­ng ®ång bµo s½n sµng nh­êng chç tèt nhÊt cho c¸n bé, bé ®éi. ¡n kh«ng ®ñ no nh­ng ®ång bµo s½n sµng nh­êng g¹o cho nh÷ng ng­êi chiÕn ®Êu. Kh«ng ng¹i nói cao, suèi s©u vµ c¶ bom ®¹n cña ®Þch, ngµy ®ªm l¨n lén vËn chuyÓn l­¬ng thùc, ®¹n d­îc ra tiÒn tuyÕn. Dï ë ®©u trªn m¶nh ®Êt Th¸i Nguyªn, nh©n d©n ®Òu hÕt lßng b¶o vÖ kh¸ng chiÕn, b¶o vÖ «ng KÐ. KhÈu hiÖu \"ba kh«ng\": \"kh«ng nghe, kh«ng thÊy, kh«ng biÕt\" ®­îc mäi ng­êi thuéc n»m lßng vµ triÖt ®Ó thùc hiÖn. Suèt thêi gian kh¸ng chiÕn, kh«ng mét ®iÒu bÝ mËt nµo bÞ tiÕt lé. §ãng vai trß \"th¸nh ®Þa\" kh¸ng chiÕn - Thñ ®« giã ngµn cña Nhµ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, an toµn khu cßn lµ n¬i ®ãn tiÕp, gÆp gì gi÷a c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam víi ®¹i biÓu n­íc ngoµi, ®Æt c¬ së cho viÖc x©y dùng nÒn ngo¹i giao gi÷a ViÖt Nam víi thÕ giíi. Th¸ng 1- 1950, tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lªn ®­êng ®i th¨m Trung Quèc vµ Liªn X«. Tõ ®ã, më ra 141

mét thÕ ph¸t triÓn míi cho cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta. T¹i mét ®Þa ®iÓm thuéc x· Phó §×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Ban Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ®· tiÕp ph¸i viªn cña ®ång chÝ Chu ¢n Lai, bµn vÒ viÖc phèi hîp, gióp ®ì lÉn nhau cña qu©n ®éi hai n­íc Trung Quèc vµ ViÖt Nam. Ngµy 1-9-1954, t¹i ®åi Giang, x· §éc LËp (nay lµ x· Tiªn Héi), huyÖn §¹i Tõ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhËn quèc th­ cña §¹i sø Trung Quèc La Quý Ba. §©y lµ lÔ nhËn quèc th­ ®Çu tiªn cña n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa. An toµn khu còng ®· chøng kiÕn nhiÒu ho¹t ®éng ngo¹i giao kh¸c cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh­ Ng­êi ®· tõng tiÕp §oµn ®¹i biÓu §¶ng Céng s¶n Ph¸p do Lª« Phighe dÉn ®Çu, c¸c ®oµn cè vÊn Trung Quèc, ®oµn ®iÖn ¶nh Liªn X« vµ nhµ ®¹o diÔn næi tiÕng C¸cmen... ®Ó chuÈn bÞ cho ChiÕn dÞch Biªn giíi. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, mèi quan hÖ th©n thiÖn, hîp t¸c më réng gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®­îc b¾t nguån tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ trong nh÷ng ngµy ®Çu tiªn sau khi hßa b×nh lËp l¹i. Tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn, hµng lo¹t quyÕt ®Þnh lÞch sö quan träng còng ®· ra ®êi: C¸c binh ®oµn chñ lùc nh­ §¹i ®oµn 308 - Qu©n tiªn phong, Trung ®oµn 174, Trung ®oµn S«ng L«, Trung ®oµn Ph¸o phßng kh«ng 367... ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së c¸c quyÕt ®Þnh tõ Tæng hµnh dinh ®ãng ë §Þnh Hãa vµ còng ®øng ch©n trªn Thñ ®« kh¸ng chiÕn. Nh÷ng quyÕt ®Þnh, s¾c lÖnh, th«ng t­ quan träng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, qu©n ®éi ®Òu ra ®êi trong thêi gian c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cao nhÊt cã mÆt ë §Þnh Hãa: Ngµy 6-6-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký S¾c lÖnh 142

sè 58/SL, ®Æt ba lo¹i hu©n ch­¬ng: Sao vµng, Hå ChÝ Minh, §éc lËp ®Ó tÆng (hoÆc truy tÆng) cho ®oµn thÓ vµ nh÷ng ng­êi cã c«ng víi n­íc, víi d©n; hoÆc nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi cã c«ng víi n­íc ViÖt Nam; ngµy 20-1-1948, Ng­êi ký 6 s¾c lÖnh; tiÕp ®ã, ngµy 25-1-1948, B¸c ký 16 s¾c lÖnh. Tõ th¸ng 2 ®Õn ngµy 7-9-1948, Ng­êi viÕt bµi, ký s¾c lÖnh, göi th­, tr¶ lêi pháng vÊn cña b¸o chÝ, ra Lêi kªu gäi göi nh©n d©n c¶ n­íc vµ toµn thÓ c¸c t­íng sÜ nh©n dÞp 1.000 ngµy kh¸ng chiÕn (ngµy 10-6), Lêi kªu gäi Thi ®ua ¸i quèc (ngµy 11-6)... M¶nh ®Êt Th¸i Nguyªn còng ®· chøng kiÕn mét sù kiÖn ®¸ng nhí cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, ®ã lµ lÔ s¾c phong qu©n hµm §¹i t­íng cho ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p vµ phong qu©n hµm cho mét sè t­íng lÜnh qu©n ®éi vµo ngµy 28-5-1948. C¸c quyÕt ®Þnh më nh÷ng chiÕn dÞch lín trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn còng xuÊt ph¸t tõ ®©y. Ngµy 9-9-1952, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Õn An toµn khu Th¸i Nguyªn th¨m Héi nghÞ giao nhiÖm vô cho c¸c ®¬n vÞ tham gia ChiÕn dÞch T©y B¾c (do Bé Tæng tham m­u tæ chøc). §Ó ®èi phã víi ©m m­u vµ ho¹t ®éng cña ®Þch, Ng­êi ®· chñ tr× cuéc häp Bé ChÝnh trÞ bµn kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953-1954. Ngµy 6-12- 1953, t¹i TØn Keo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, Ng­êi chñ tr× cuéc häp Bé ChÝnh trÞ nghe Tæng Qu©n ñy b¸o c¸o ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn mïa Xu©n n¨m 1954. Ngµy 1-1-1954, còng t¹i ®©y, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh dù häp Bé ChÝnh trÞ chØ ®Þnh c¬ quan l·nh ®¹o, chØ huy ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. Nh­ vËy, Th¸i Nguyªn chÝnh lµ n¬i khëi nguån cña chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ \"lõng lÉy n¨m ch©u, chÊn ®éng ®Þa cÇu\", ®¸nh b¹i cuéc chiÕn tranh x©m l­îc lÇn thø hai cña thùc d©n Ph¸p, víi sù gióp ®ì cña can thiÖp Mü. 143

Nh­ lêi §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p, ng­êi ®· lu«n coi m¶nh ®Êt nµy lµ quª h­¬ng thø hai cña m×nh, kh¼ng ®Þnh: Râ rµng, Th¸i Nguyªn lµ Thñ ®« cña Nhµ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa trong cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc ta chèng thùc d©n Ph¸p. NhiÒu chñ tr­¬ng, ®­êng lèi kh¸ng chiÕn kiÕn quèc ®­îc quyÕt ®Þnh ë ®©y vµ t¹i ®©y, Trung ­¬ng §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng ChÝnh phñ ®· l·nh ®¹o nh©n d©n tiÕn hµnh th¾ng lîi sù nghiÖp kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc. Cïng víi nh©n d©n c¸c d©n téc c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, An toµn khu B¾c K¹n, Tuyªn Quang, ®Æc biÖt lµ An toµn khu Th¸i Nguyªn ®· kh«ng chØ che chë, ®ïm bäc Ng­êi vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng, Nhµ n­íc, Quèc héi, mµ cßn cã quyÒn tù hµo ®· trùc tiÕp ®ãng gãp søc ng­êi, søc cña, gãp phÇn vµo chiÕn th¾ng vÜ ®¹i cña d©n téc. Cïng víi thêi gian, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong x©y dùng ViÖt B¾c - c¨n cø ®Þa cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, trong ®ã cã An toµn khu Th¸i Nguyªn, ®· kh«ng chØ ®­îc kÕ thõa, bæ sung mµ cßn ngµy cµng ph¸t triÓn trong kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu n­íc, gãp phÇn xøng ®¸ng vµo c«ng cuéc gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc. 144

ViÖt B¾c víi an toµn khu trong nh÷ng ngµy ®Çu toµn quèc kh¸ng chiÕn §¹i t¸ Lª Minh Huy* Tõ sau Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m 1945, nhiÒu ®oµn c¸n bé cña Trung ­¬ng ®· ®­îc cö lªn x©y dùng vµ cñng cè an toµn khu. Th¸ng 11-1946, tr­íc nguy c¬ chiÕn tranh ®Õn gÇn, ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh cïng víi ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt l¹i ®­îc Trung ­¬ng cö lªn ViÖt B¾c. §éi chuyªn lo viÖc nghiªn cøu chän ®Þa ®iÓm vµ ®­êng di chuyÓn cho c¬ quan, kho tµng, c«ng x­ëng tõ Hµ Néi lªn ViÖt B¾c kh¸ng chiÕn. Sau mét thêi gian kh¶o s¸t, c©n nh¾c kü l­ìng, ®éi quyÕt ®Þnh chän mét sè ®Þa ®iÓm thuéc c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn), Chî §ån (B¾c K¹n), S¬n D­¬ng, Chiªm Hãa, Yªn S¬n (Tuyªn Quang) lµm c¨n cø ®Þa. §©y lµ mÊy trung t©m ®Ó x©y dùng an toµn khu. Vïng gi¸p ranh ba tØnh nµy cã ®Þa thÕ rÊt hiÓm trë, ë ch©n c¸c d·y nói lín nh­ Tam §¶o, nói Hång, nói LÞch bªn c¹nh lµ d¶i nói ®¸ v«i nèi tiÕp cña c¸nh cung s«ng G©m. Khu vùc ®­îc ®éi chän ®Ó ®Æt b¶n doanh cho Trung ­¬ng ë bèn x·: Phó §×nh, §iÒm MÆc, ___________ * ViÖn LÞch sö qu©n sù ViÖt Nam. 145

Thanh §Þnh vµ §Þnh Biªn thuéc huyÖn §Þnh Hãa. C¸c x· trªn ®­îc bao bäc bëi d·y nói Hång vµ hai d·y Khau Nhi, Khau Da. N¬i ®©y b¶n lµng th­a thít, xa trôc giao th«ng chÝnh Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn. C¸c d©n téc ViÖt B¾c ®· tham gia tÝch cùc vµo cuéc tæng di chuyÓn. Mäi ph­¬ng tiÖn ë ®Þa ph­¬ng ®Òu ®­îc huy ®éng. Nh©n d©n ®ãng gãp thuyÒn, bÌ, m¶ng ng­îc dßng s«ng Thao, s«ng L«, s«ng CÇu... C¸c tuyÕn ®­êng bé, ®­êng mßn lµ ngùa thå, xe tr©u, xe bß, xe ngùa... Tõ nh÷ng b¶n lµng xa x«i, ®ång bµo ®· vÒ vïng bé ®éi, c«ng nh©n khiªng v¸c, gïi thå, gång g¸nh... Hµng v¹n tÊn m¸y mãc, nguyªn vËt liÖu, l­¬ng thùc, thùc phÈm tõ vïng xu«i ®­îc chë lªn ViÖt B¾c an toµn. Trong ®ã cã hai v¹n tÊn muèi tõ V¨n Lý (Nam §Þnh) theo nhiÒu ®­êng d©y lªn ViÖt B¾c. Khi chiÕn sù lan réng ra c¸c tØnh ®ång b»ng, gÇn 63 ngh×n ng­êi d©n ®· t¶n c­ lªn ViÖt B¾c. Hä ®­îc ®ång bµo c¸c d©n téc gióp ®ì, tõng b­íc æn ®Þnh ®êi sèng. Mïa Xu©n n¨m 1947, hÇu hÕt c¸c c¬ quan cña §¶ng, ChÝnh phñ, MÆt trËn, qu©n ®éi ®Òu cã mÆt ë ViÖt B¾c. Tõ buæi ®Çu chuyÓn ®Õn vïng c¨n cø vµ nh÷ng n¨m sau ®ã cho ®Õn khi kh¸ng chiÕn th¾ng lîi, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng, c¸c c«ng x­ëng, xÝ nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ qu©n ®éi... lu«n nhËn ®­îc sù gióp ®ì cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng. §ång bµo ®· ®ãng gãp hµng v¹n c©y tre, luång, mai, vÇu, hµng chôc v¹n l¸ cä, hµng v¹n ngµy c«ng ®Ó gióp bé ®éi lµm l¸n tr¹i, kho x­ëng, ®µo hÇm hµo... NhiÒu gia ®×nh ®· nh­êng nhµ cho c¸n bé, bé ®éi ë, lµm viÖc hoÆc lµm kho tµng, c«ng x­ëng. C¸c cô giµ, trÎ em lµm giao th«ng liªn l¹c, tuÇn tra canh g¸c cho c¬ quan, c¸n bé. Nh÷ng c¬ së rÌn ®óc cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng còng cung 146

cÊp mét phÇn vò khÝ cho kh¸ng chiÕn. ViÖc gi÷ bÝ mËt chØ cã nh÷ng ®­êng mßn lÈn khuÊt trong rõng giµ, ven suèi v¾ng. Tõ ®¹i b¶n doanh v­ît ®Ìo Xo lªn phÝa b¾c lµ c¸c x· Thµnh C«ng, Th¾ng Lîi, Yªn ThÞnh cña huyÖn Chî §ån. Vïng nµy nói non trïng ®iÖp víi ®Ønh Khau Tý, Khau Nhãt, Khau B­¬n, xen kÏ cã nh÷ng thung s©u, lòng hÑp. M¹ng l­íi giao th«ng lµ nh÷ng ®­êng mßn sang c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang) t¹o thµnh khu liªn hoµn réng trªn 3.000km2. C¨n cø §Þnh Hãa khi c¸ch m¹ng gÆp khã kh¨n cã thÓ sang phÝa ®«ng qua huyÖn Phó L­¬ng v­ît ®­êng sè 3 vµ s«ng CÇu ®Õn khu c¨n cø Vâ Nhai - B¾c S¬n. NÕu phong trµo kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ sÏ tiÕn vÒ phÝa nam vµ ®«ng nam qua §¹i Tõ, Th¸i Nguyªn ®¸nh th¼ng vÒ xu«i. §ã lµ n¬i \"tiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\" nh­ lêi B¸c Hå ®· d¹y. Nh©n d©n trong an toµn khu hÇu hÕt lµ ®ång bµo Tµy, Nïng, Dao, M«ng, Tr¹i... sím cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng. Nh÷ng ngµy Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m, §Þnh Hãa lµ huyÖn giµnh ®­îc chÝnh quyÒn sím nhÊt cña tØnh Th¸i Nguyªn. B»ng x­¬ng m¸u cña m×nh, c¸c d©n téc ®· ghi nh÷ng dÊu son s¸ng chãi trong lÞch sö g¾n liÒn víi c¸c ®Þa danh: T©n Trµo, Khuæi KÝch, nói Hång, Hång Th¸i... §­îc sù gióp ®ì cña ®ång bµo, ®éi ®· nhanh chãng n¾m v÷ng ®Þa bµn vµ chuÈn bÞ kh¸ toµn diÖn cho cuéc tæng di chuyÓn sau ngµy toµn quèc kh¸ng chiÕn. Cuèi n¨m 1946, ®Çu 1947, theo ph­¬ng ¸n c¸c c¬ quan, c«ng x­ëng ®· chuyÓn dÇn qua ®Þa phËn c¸c tØnh Hµ §«ng, S¬n T©y, Phó Thä råi lªn ®¶m b¶o an toµn cho c¸c c¬ quan 147

§¶ng, ChÝnh phñ, MÆt trËn, qu©n ®éi ®­îc nh©n d©n vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng hÕt søc chó träng. Trªn däc ®­êng quèc lé sè 3, ®­êng 13, ®­êng 38 cña tØnh bÞ nh©n d©n b¨m n¸t ®Ó c¶n b­íc tiÕn cña ®Þch. Hµng v¹n hè r¨ng l­îc, hè chèng t¨ng, hµo ch÷ chi (Z) ®­îc ®µo. Nh÷ng cÇu lín nh­ B¾c K¹n, Giang Tiªn, Chî Míi, N­íc Hai ®Òu bÞ ph¸. Trªn c¸c b·i trèng ®­îc c¾m cäc vãt nhän chèng qu©n nh¶y dï. §ång bµo ven s«ng CÇu, s«ng L«, s«ng C«ng ®· dùng kÌ ch¾n ngang nhiÒu ®o¹n ®ª ®Ó lµm chËm sù c¬ ®éng cña giÆc. Cöa ngâ ®­êng mßn vµo an toµn khu ®Òu cã nh÷ng quy chÕ chÆt chÏ vÒ viÖc phßng gian b¶o mËt. KhÈu hiÖu \"ba kh«ng\" (kh«ng biÕt, kh«ng nghe, kh«ng nãi) ®­îc tõ ng­êi giµ ®Õn trÎ em thùc hiÖn tù gi¸c vµ trë thµnh nÕp sèng h»ng ngµy. Lùc l­îng du kÝch ®Þa ph­¬ng th­êng xuyªn kiÓm tra, x©y dùng l¹i c¸c b·i ch«ng, c¹m bÉy, b·i m×n ë nh÷ng n¬i ®Þch cã thÓ tËp kÝch vµo. N¨m 1947, du kÝch §¹i Tõ ®· chÆn giÆc t¹i Yªn §Ønh, lµm bÞ th­¬ng 41 tªn. Nhê tai m¾t cña nh©n d©n, ta ®· b¾t hµng chôc tªn ViÖt gian vµo do th¸m an toµn khu. §ång bµo c¸c d©n téc B×nh ThuËn, An Kh¸nh, Hïng S¬n (§¹i Tõ) ®· gióp chÝnh quyÒn b¾t c¸c tªn ch¸nh tæng Mïi, cai Liªu, tªn M­êi, vËn ®éng 25 tªn kh¸c lµm tay sai cho giÆc Ph¸p ra hµng. Thñ phñ ®­îc b¶o vÖ chu ®¸o tr­íc hÕt lµ nhê nh©n d©n gióp ®ì. §ång thêi, ChiÕn khu ViÖt B¾c cïng c¸c tØnh Th¸i Nguyªn, B¾c K¹n, Tuyªn Quang x©y dùng hai tuyÕn vµnh ®ai b¶o vÖ. Vµnh ®ai vßng trong ch¹y tõ Thµnh Cãc (S¬n D­¬ng) qua Chî Chu, Qu¶ng N¹p, V¨n Lang ®Õn Tuyªn Quang. Vµnh ®ai vßng ngoµi qua Chiªm Hãa, ngo¹i vi thÞ x· Tuyªn Quang, ®Ìo KhÕ, §¹i Tõ, Bê §Ëu, Chî Míi ®Õn Chî §ån. Nh÷ng ®­êng mßn nèi hai vµnh ®ai víi an toµn khu 148

®­îc d©n qu©n vµ vÖ quèc ®oµn bè phßng, canh g¸c, nhÊt lµ nh÷ng n¬i xung yÕu. Lùc l­îng b¶o vÖ trong hai vµnh ®ai chñ yÕu cßn cã bé ®éi Trung ®oµn 15 (Trung ®oµn 246). C¸n bé, chiÕn sÜ trong ®¬n vÞ hÇu hÕt lµ con em c¸c d©n téc ViÖt B¾c. Ngoµi ra ®Ó chÆn giÆc tõ xa, ChiÕn khu 1, ChiÕn khu 12 cña ViÖt B¾c cßn bè trÝ c¸c trung ®oµn 72, 74, 121, 147 ë nam Th¸i Nguyªn, VÜnh Yªn, däc trôc ®­êng sè 3, sè 4 vµ 1B. Tõ an toµn khu, nh÷ng chñ tr­¬ng, nghÞ quyÕt cña §¶ng, ChÝnh phñ ®· chØ ®¹o mäi ho¹t ®éng cña cuéc kh¸ng chiÕn trong c¶ n­íc. ViÖt B¾c cßn lµ n¬i x©y dùng, n¬i dõng ch©n cña nhiÒu ®¬n vÞ lùc l­îng vò trang. N¬i ®©y ®· thùc sù lµ mét trong nh÷ng hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c, v« cïng quan träng trong cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc, ®ång thêi còng lµ nh÷ng chiÕn tr­êng lín diÖt ®Þch trong c¸c chiÕn dÞch Thu - §«ng 1947, Hoµng Hoa Th¸m, Trung du, Biªn giíi, §«ng B¾c (®­êng sè 4)... Tõ ViÖt B¾c, c¸c lùc l­îng kh¸ng chiÕn ®· tiÕn c«ng vÒ xu«i. ViÖt B¾c trë thµnh niÒm tin vµ hy väng cña toµn d©n kh¸ng chiÕn ®óng nh­ Tè H÷u ®· viÕt: ë ®©u ®au ®ín gièng nßi Tr«ng vÒ ViÖt B¾c mµ nu«i chÝ bÒn. M­êi l¨m n¨m Êy ai quªn Quª h­¬ng c¸ch m¹ng dùng nªn céng hßa. 149

Ngay tõ n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn toµn quèc An toµn khu §Þnh Hãa ®· ®ãng vai trß thñ ®« kh¸ng chiÕn TrÇn Träng Trung* H¹ tuÇn th¸ng 8-1945, tr­íc ngµy rêi Khu gi¶i phãng ViÖt B¾c vÒ Hµ Néi, khi giao nhiÖm vô cho mét sè c¸n bé ë l¹i cñng cè c¨n cø ®Þa, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi: \"BiÕt ®©u, chóng ta cßn trë lªn ®©y nhê cËy ®ång bµo lÇn n÷a”... H¬n mét n¨m sau, dù kiÕn ®ã ®· trë thµnh sù thËt. Th¸ng 10- 1946, khi kh¶ n¨ng næ ra kh¸ng chiÕn toµn quèc ®· ®Õn gÇn, c¸c ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng vµ TrÇn §¨ng Ninh lªn ®­êng chuÈn bÞ c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn ViÖt B¾c. Vµi th¸ng sau ngµy kh¸ng chiÕn toµn quèc, c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ qu©n ®éi lµm mét cuéc thiªn ®« qua n¨m tØnh tõ ®ång b»ng s«ng Hång lªn gi÷a vïng th­îng du bao la mµ trung t©m lµ khu tam gi¸c B¾c K¹n - Tuyªn Quang - Th¸i Nguyªn. §Þnh Hãa (Chî Chu) n»m gi÷a ba tØnh ®ã vµ cã ®­êng th«ng víi n¨m huyÖn xung quanh: Chiªm Hãa, Chî §ån, Chî Míi, §¹i Tõ vµ S¬n D­¬ng. ___________ * Nguyªn Phã Tr­ëng ban Tæng kÕt lÞch sö Bé Tæng tham m­u. 150

Thiªn nhiªn ®· dµnh cho §Þnh Hãa vÞ trÝ tù nhiªn phï hîp víi ®iÒu kiÖn Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc. Ngµy 20-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã mÆt ë an toµn khu. Còng tõ th¸ng 5, nh÷ng bé phËn chñ yÕu cña tæng hµnh dinh r¶i ra trªn trôc t©y nam §Þnh Hãa tõ Qu¸n Vu«ng ®Õn L­u Quang, Lôc R·, s¸t ch©n nói Hång, trªn ®­êng sang T©n Trµo. Anh em C«ng t¸c ®éi vµ Tæng ®éi x©y dùng cña Bé Tæng tham m­u ®· chuÈn bÞ n¬i ë vµ lµm viÖc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë khu rõng Khau Tý, th«n §iÒm MÆc, x· Thanh §Þnh. Nh­ng ®Ó b¶o ®¶m bÝ mËt, Ng­êi th­êng qua l¹i trªn mÊy x· gÇn kÒ nhau: Phó §×nh, §Þnh Biªn, Thanh §Þnh... Tõ ®©y, cã ®­êng sang S¬n D­¬ng, lªn Chî §ån, ra Phó L­¬ng, xuèng §¹i Tõ. Anh em Tæng ®éi x©y dùng cña Bé Tæng tham m­u ®· thuéc lßng lêi th¬ ng¾n gän cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh khi chän vµ x©y dùng l¸n cho Ng­êi: Trªn cã nói, d­íi cã s«ng Cã ®Êt ta trång, cã b·i ta ch¬i TiÖn ®­êng sang Bé Tæng ThuËn lèi tíi Trung ­¬ng Nhµ tho¸ng, r¸o, kÝn m¸i GÇn d©n, kh«ng gÇn ®­êng. Trong håi ký cña m×nh, khi nãi vÒ cuéc thiªn ®« cña Tæng hµnh dinh ®èi ph­¬ng lªn ViÖt B¾c, t­íng Ph¸p R. Xal¨ng ®¸nh gi¸ r»ng c¶ mét d©n téc ®· ®øng sau ng­êi l·nh ®¹o cña m×nh, c¶ mét bé m¸y ®· theo ng­êi l·nh ®¹o ®Õn mét vïng rÊt khã x©m nhËp v× rÊt nhiÒu hang ®¸, rõng rËm phñ kÝn tÊt c¶, kh«ng qu©n khã ph¸t huy t¸c dông... Trªn nÒn t¶ng c¸c s¾c téc Ýt ng­êi, d©n vïng nµy ®· tr¶i qua nh÷ng 151

n¨m th¸ng d­íi chÕ ®é v÷ng ch¾c cña ViÖt Minh. Giê ®©y, chÝnh t¹i n¬i nµy, t­íng Gi¸p x©y dùng bé ®éi cña m×nh ®Ó chèng l¹i qu©n Ph¸p1. Xal¨ng ®· ®¸nh gi¸ kh«ng sai c¶ yÕu tè l·nh ®¹o vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa lîi, nh©n hßa cña c¨n cø ®Þa. Mét th¸ng sau khi ®Æt ch©n ®Õn An toµn khu, trong Lêi kªu gäi nh©n kû niÖm nöa n¨m kh¸ng chiÕn toµn quèc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p nhÊt ®Þnh th¾ng lîi: \"v× kh¸ng chiÕn cña ta lµ chÝnh nghÜa; v× ®ång bµo ta ®¹i ®oµn kÕt; v× t­íng sÜ ta dòng c¶m; v× chiÕn l­îc ta ®óng; v× ta nhiÒu bÇu b¹n\"2. Còng trong dÞp nµy, tõ An toµn khu, hµng lo¹t bµi viÕt cña Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh trªn b¸o Sù thËt tiÕp tôc ®­îc táa ®i c¸c miÒn ®Êt n­íc, cñng cè lßng tin vµ chØ ra ph­¬ng h­íng hµnh ®éng cho toµn d©n b­íc vµo kh¸ng chiÕn. Th¸ng 9-1947, nh©n kû niÖm hai n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, c¸c bµi viÕt ®­îc tËp hîp, chØnh lý, bæ sung vµ xuÊt b¶n thµnh s¸ch, mang tªn Kh¸ng chiÕn nhÊt ®Þnh th¾ng lîi. Cuèn s¸ch trë thµnh cÈm nang cho c¸n bé c¸c ngµnh, c¸c cÊp trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Lêi kªu gäi (19-6-1947) cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ t¸c phÈm cña ®ång chÝ Tr­êng Chinh lµ nh÷ng v¨n kiÖn quan träng ®Çu tiªn ®­îc xuÊt b¶n ë An toµn khu §Þnh Hãa, më ®Çu cho rÊt nhiÒu v¨n kiÖn tiÕp theo chøa ®ùng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vÒ c¸c mÆt cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, ___________ 1. Xem R. Salan: MÐmoirÐ, Nxb. Press de la CitÐ Paris, 1971, t. 2, tr. 67, 101. 2. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 4, tr. 98. 152

nh»m tõng b­íc ®­a cuéc kh¸ng chiÕn ®i tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c. Ngay trong nh÷ng th¸ng cßn l¹i cña n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn toµn quèc, c¸c chñ tr­¬ng vµ biÖn ph¸p cñng cè chÝnh quyÒn c¸c cÊp, ®éng viªn t¨ng gia s¶n xuÊt, æn ®Þnh ®êi sèng cña hµng v¹n ®ång bµo t¶n c­, x©y dùng vµ ph¸t triÓn nh÷ng mÇm mèng cña nÒn kinh tÕ kh¸ng chiÕn, x©y dùng vµ ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n hãa gi¸o dôc, v¨n häc nghÖ thuËt... ®· nhanh chãng ®Æt nÒn mãng vµ t¹o ®µ cho cuéc kh¸ng chiÕn ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt. Toµn bé bé m¸y kh¸ng chiÕn, mµ c¬ quan chØ ®¹o vËn hµnh ®Æt trªn ®Þa bµn §Þnh Hãa ®· nhanh chãng æn ®Þnh vµ dÇn dÇn t¨ng tèc sau mét thêi gian ng¾n chuyÓn tõ thêi b×nh sang thêi chiÕn. Riªng vÒ mÆt qu©n sù, viÖc h×nh thµnh trªn ®Êt §Þnh Hãa hai c¬ quan ®iÒu hµnh lùc l­îng vò trang (Bé Quèc phßng vµ Bé Tæng chØ huy), viÖc tæ chøc c¸c héi nghÞ chuyªn ®Ò vÒ qu©n du kÝch vµ ph¸t triÓn bé ®éi chñ lùc, c¸c héi nghÞ qu©n sù toµn quèc (lÇn 3 vµ 4), viÖc chØ ®¹o khÈn tr­¬ng x©y dùng vµ cñng cè c¸c ®¬n vÞ chñ lùc cña bé vµ cña c¸c khu 1, 10 vµ 12, më c¸c tr­êng líp ®µo t¹o vµ bæ tóc c¸n bé qu©n sù, triÓn khai réng r·i viÖc huÊn luyÖn qu©n sù cho lùc l­îng vò trang ViÖt B¾c, t¨ng c­êng x©y dùng vµ cñng cè c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn..., tÊt c¶ ®· t¹o cho an toµn khu nãi riªng vµ c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c nãi chung mét thÕ míi, lùc míi, tr­íc khi b­íc vµo mïa kh« ®Çu tiªn cña cuéc kh¸ng chiÕn. Tõ An toµn khu §Þnh Hãa, nhiÒu mÖnh lÖnh, huÊn lÖnh cña Tæng hµnh dinh chuyÓn tíi c¸c chiÕn tr­êng trong c¶ n­íc, chØ ®¹o b­íc ®i cña c¸c ®éi qu©n T©y tiÕn, chØ ®¹o c¸ch m¹ng ®¸nh ®Þch trªn ®­êng 5, trªn chiÕn tr­êng B×nh - ThÞ - 153

Thiªn, chØ ®¹o ®Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch ë Nam Trung Bé vµ Nam Bé, chØ ®¹o ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p chuyÓn sang du kÝch vËn ®éng chiÕn. C¸c mÖnh lÖnh, huÊn lÖnh ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù chuyÓn biÕn cña côc diÖn chiÕn tr­êng toµn quèc suèt HÌ - Thu 1947. VÒ mÆt ®èi ngo¹i, §µi Ph¸t thanh TiÕng nãi ViÖt Nam (®Æt trªn h­íng ®«ng b¾c §Þnh Hãa) ®· nhiÒu lÇn ph¸t ®i c¸c bøc ®iÖn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: Phª ph¸n lËp tr­êng ngoan cè cña Cao ñy Ph¸p B«lae, kh¼ng ®Þnh thiÖn chÝ cña ta trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chiÕn tranh ViÖt Nam; ®iÖn mõng Ên §é vµ Pakixtan tuyªn bè ®éc lËp; ®iÖn bµy tá sù ®ång t×nh vµ ñng hé cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n In®«nªxia; ®iÖn tr¶ lêi Chi bé §¶ng X· héi Ph¸p ë Sµi Gßn vµ b¸o Mü International News Service vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ViÖt Nam, v.v.. Nh÷ng ho¹t ®éng ®èi ngo¹i ®Çu tiªn trªn ®©y cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ ChÝnh phñ t¹i An toµn khu §Þnh Hãa t¸i kh¼ng ®Þnh ®­êng lèi quèc tÕ tr­íc sau nh­ mét cña n­íc ViÖt Nam (nh­ c¸ch nãi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh) lµ: \"Lµm b¹n víi mäi n­íc d©n chñ vµ kh«ng g©y thï o¸n víi mét ai\"1. Tõ mïa HÌ n¨m 1947, mét c©u hái cã tÇm chiÕn l­îc quan träng ®Æt ra víi Tæng hµnh dinh sau khi ®· ®øng ch©n ë An toµn khu §Þnh Hãa lµ: Mïa kh« s¾p tíi ®Þch sÏ lµm g×? KÕt qu¶ cuéc gÆp gì P«n Muýt ë thÞ x· Th¸i Nguyªn (12-5), chuyÕn ®i Pari cÇu viÖn cña Cao ñy B«lae (11-6) vµ nhÊt lµ khÈu khÝ cña «ng ta trong bµi diÔn v¨n ë Hµ §«ng (10-9) cho ___________ 1. Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 4, tr. 132. 154

thÊy ý ®å cña Ph¸p muèn më réng chiÕn tranh. Bëi vËy, trong c¸c héi nghÞ qu©n sù toµn quèc lÇn 3 vµ 4 (th¸ng 6 vµ th¸ng 9-1947) häp ë §Þnh Hãa, ta ®· dù kiÕn kh¶ n¨ng ®Þch tiÕn c«ng lªn ViÖt B¾c vµ ®· ®Ò ra quyÕt t©m vµ ph­¬ng h­íng ph¸ kÕ ho¹ch mïa kh« cña ®Þch, b¶o vÖ c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. Liªn tiÕp trong hai ngµy 7 vµ 8-10-1947, ®Þch nh¶y dï xuèng B¾c K¹n, Chî Míi råi Chî §ån. Trung t©m An toµn khu §Þnh Hãa bÞ bao v©y tõ ba mÆt b¾c, ®«ng b¾c vµ ®«ng (kho¶ng c¸ch theo ®­êng chim bay chØ tõ 15 ®Õn 35km). Trong khi ®ã, ë vßng ngoµi, mét gäng k×m lín dµi tõ 400km (h­íng ®«ng) ®Õn 250km (h­íng t©y) bäc lÊy toµn khu tam gi¸c Cao B»ng - Tuyªn Quang - L¹ng S¬n. Sau nµy, trªn nh÷ng trang håi ký cña m×nh, t­íng Xal¨ng nãi nhiÒu vÒ sù hÊp dÉn cña \"nh÷ng triÒn ®¸ v«i Chî Chu\". Ýt nhiÒu ®Þch ®· ®¸nh h¬i thÊy sù cã mÆt cña c¬ quan l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn trong khu vùc nµy. ¢m m­u \"chép b¾t\" Bé thèng so¸i ®èi ph­¬ng thÓ hiÖn trong kÕ ho¹ch tiÕn c«ng cña Bé ChØ huy Ph¸p (mµ håi ®ã ta b¾t ®­îc): Môc tiªu chñ yÕu cña b­íc 1 (bÝ danh LÐa) lµ khu tam gi¸c 300km2 B¾c K¹n - Chî §ån - Chî Míi, sau ®ã b­íc 2 (bÝ danh Cloclo) lÊy Chî Chu (§Þnh Hãa) lµm träng ®iÓm. Qu©n Ph¸p dù ®Þnh chiÕm huyÖn lþ §Þnh Hãa vµo ngµy 14-10 b»ng ba lùc l­îng tõ B¾c K¹n xuèng, Chî Míi sang vµ chñ yÕu lµ qu©n nh¶y dï th¼ng xuèng Chî Chu. Toµn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c vµ riªng An toµn khu §Þnh Hãa ®øng tr­íc thö th¸ch to lín ®Çu tiªn cña cuéc kh¸ng chiÕn. Nh­ng råi nh÷ng giê phót c¨ng th¼ng qua ®i, khi ta ®· x¸c ®Þnh ®­îc ph­¬ng h­íng t¸c chiÕn chiÕn dÞch vµ khi mµ Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh vµ Tæng Tham m­u tr­ëng 155

Hoµng V¨n Th¸i ®· tõ thÞ x· B¾c K¹n tho¸t hiÓm vÒ tíi Tæng hµnh dinh. NhËn ®Þnh b­íc ®Çu cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lóc ®ã ë §Þnh Hãa (8-10), nhÊt lµ ChØ thÞ cña Th­êng vô Trung ­¬ng (ngµy 15-10) ®· chØ ra ph­¬ng ch©m hµnh ®éng trong t×nh thÕ v« cïng khÈn tr­¬ng lóc nµy. §ã lµ: tr¸nh chç m¹nh t¹m thêi cña ®Þch, khoÐt s©u chç yÕu c¬ b¶n cña chóng. Víi ph­¬ng ch©m ®ã, ba mÆt trËn h×nh thµnh trªn ba h­íng: S«ng L«, ®­êng sè 3 vµ ®­êng sè 4, lÊy t¸c chiÕn quy m« nhá lµ chÝnh, dïng chiÕn thuËt phôc kÝch lµ chÝnh, tõng b­íc tiªu hao ®Þch, tiÕn tíi bÎ g·y tõng gäng k×m cña chóng. N¨m tØnh: Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Th¸i Nguyªn vµ Tuyªn Quang trë thµnh chiÕn tr­êng thùc nghiÖm ph­¬ng ch©m \"®¹i ®éi ®éc lËp - tiÓu ®oµn tËp trung\". C¸c c¬ së s¶n xuÊt, kho tµng, bÖnh viÖn... lui s©u vµo rõng, xa ®­êng lín. Nh©n d©n lµm v­ên kh«ng nhµ trèng. C¬ quan Tæng hµnh dinh ph©n t¸n thµnh nhiÒu bé phËn, lªn h­íng Thµnh Cèc, sang Trµng X¸, Vâ Nhai vµ bé phËn nÆng ë l¹i B¶n Mï, s¸t ch©n nói Hång, duy tr× liªn l¹c chØ ®¹o chØ huy gi÷a Trung ­¬ng vµ c¸c chiÕn tr­êng toµn quèc. C¸c cuéc hµnh binh sôc s¹o cña ®Þch tõ Chî Chu, Qu¸n Vu«ng vÒ phÝa nói Hång hoÆc nh¶y dï xuèng Vâ Nhai, Trµng X¸ hßng \"tãm gän\" c¬ quan l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn ®Òu bÞ thÊt b¹i. Suèt mÊy th¸ng cuèi n¨m 1947, c¶ n­íc h­íng lªn ViÖt B¾c, håi hép lo ©u vµ hÕt lßng hÕt søc chia löa víi qu©n vµ d©n c¨n cø ®Þa. Tr¶i qua 75 ngµy ®ªm ®Êu trÝ, ®Êu lùc, qu©n vµ d©n ViÖt B¾c ®· ®¸nh b¹i cuéc hµnh binh quy m« lín vµ ®Çy tham väng cña Bé ChØ huy qu©n viÔn chinh Ph¸p. §Þch ®· thÊt b¹i trong ©m m­u chiÕn l­îc hµng ®Çu cña 156

chóng lµ tiªu diÖt Bé thèng so¸i ®èi ph­¬ng. Tæng hµnh dinh ®­îc b¶o vÖ an toµn, trë l¹i Thñ ®« kh¸ng chiÕn, trong vßng tay réng më cña nh©n d©n c¸c d©n téc §Þnh Hãa. Kh¸ng chiÕn chuyÓn sang giai ®o¹n míi. Vµ trong suèt h¬n s¸u n¨m cßn l¹i cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, tõ m¶nh ®Êt Chî Chu ®· ®i vµo lÞch sö nµy, c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña Trung ­¬ng tiÕp tôc táa ®i vµ dÉn ®Õn nh÷ng th¾ng lîi cã ý nghÜa chiÕn l­îc ngµy cµng lín trªn mäi miÒn ®Êt n­íc. Næi lªn lµ chñ tr­¬ng gi÷ v÷ng quyÒn chñ ®éng chiÕn l­îc, ®Èy m¹nh t¸c chiÕn quy m« lín trong nh÷ng n¨m 1950-1954; chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸ng chiÕn trong ®iÒu kiÖn ®· më giao l­u quèc tÕ; chñ tr­¬ng më §¹i héi toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng, ®Èy m¹nh kh¸ng chiÕn; chñ tr­¬ng ph¸t ®éng quÇn chóng n«ng d©n vµ ®Æc biÖt lµ chñ tr­¬ng chiÕn l­îc §«ng - Xu©n 1953-1954 víi quyÕt t©m tiªu diÖt tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ; tiÕp ®Õn lµ chñ tr­¬ng ký HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Tãm l¹i, lµ n¬i ®øng ch©n cña c¬ quan l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn, ®­îc chøng kiÕn mäi ho¹t ®éng cña Bé thèng so¸i tèi cao, chøng kiÕn sù ra ®êi cña mäi ®­êng lèi, chñ tr­¬ng dÉn ®Õn nh÷ng th¾ng lîi cã ý nghÜa chiÕn l­îc toµn quèc ngay tõ n¨m ®Çu ®Õn khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p kÕt thóc, râ rµng lµ m¶nh ®Êt §Þnh Hãa rÊt ®¸ng tù hµo vÒ vÞ trÝ Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc. 157

VÞ thÕ cña An toµn khu Th¸i Nguyªn trong lÞch sö c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn PGS.TS. Tr×nh M­u* LÞch sö ®· chøng tá mçi vïng ®Êt trªn ®Êt n­íc ta ®Òu cã tÇm quan träng vµ vÞ trÝ chiÕn l­îc kh¸c nhau, bæ sung, hç trî cho nhau trong sù nghiÖp dùng n­íc vµ gi÷ n­íc, t¹o nªn thÕ ®øng vµ søc m¹nh cña d©n téc ViÖt Nam. N»m ë vÞ trÝ chuyÓn tiÕp gi÷a ch©u thæ s«ng Hång víi miÒn nói phÝa b¾c cña Tæ quèc, tr¶i qua nh÷ng biÕn chuyÓn cña lÞch sö vµ thêi ®¹i, Th¸i Nguyªn lu«n næi lªn lµ mét ®Þa bµn träng yÕu trong b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ b¶o vÖ quèc gia phong kiÕn ®éc lËp, vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng cña Th¸i Nguyªn lµ phªn giËu cña quèc gia, che ch¾n mÆt b¾c cho Kinh thµnh Th¨ng Long ®· ®­îc c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh. NguyÔn Tr·i viÕt: \"Th¸i Nguyªn x­a lµ ®Êt bé Vò §Þnh, ®«ng vµ b¾c gi¸p Cao, L¹ng, t©y vµ nam gi¸p Kinh B¾c. Cã 2 lé phñ, 9 huyÖn, 2 ch©u, 336 lµng x·. §©y lµ n¬i phªn giËu thø ___________ * Nguyªn ViÖn tr­ëng ViÖn Quan hÖ quèc tÕ - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. 158

hai vÒ ph­¬ng B¾c vËy\"1. §¹i Nam NhÊt thèng chÝ viÕt Th¸i Nguyªn \"n»m gi÷a c¸c n¬i khe nói hiÓm trë, chiÕm gi÷ ®Þa lîi tµi nguyªn (...) còng lµ mét miÒn quan yÕu\"2. Trong lÞch sö ®Êu tranh c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, vÞ trÝ chiÕn l­îc cña Th¸i Nguyªn ®­îc n©ng lªn mét tÇm cao míi. Th¸i Nguyªn trë thµnh mét bé phËn cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c oai hïng, trë thµnh \"an toµn khu\" b¶o ®¶m an toµn cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®øng ch©n chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng trªn c¶ n­íc. Sù ra ®êi cña an toµn khu trªn ®Êt Th¸i Nguyªn vµ tÝnh ®¾c dông cña nã trong c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn ®· thÓ hiÖn râ sù ®óng ®¾n vµ s¸ng t¹o trong l·nh ®¹o c¸ch m¹ng cña §¶ng ta, ®ång thêi còng minh chøng cho vÞ thÕ quan träng cña vïng ®Êt Th¸i Nguyªn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö míi. Trong khëi nghÜa vµ chiÕn tranh c¸ch m¹ng, viÖc b¶o toµn c¬ quan l·nh ®¹o ®Çu n·o ®ãng mét vai trß cùc kú quan träng. Lªnin viÕt: \"kh«ng cã mét phong trµo c¸ch m¹ng nµo mµ l¹i v÷ng ch¾c ®­îc nÕu kh«ng cã mét tæ chøc æn ®Þnh vµ duy tr× ®­îc tÝnh liªn tôc gåm nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o\"3. Do ®ã, viÖc chän ®Êt ®øng ch©n cho c¬ quan ®Çu n·o võa b¶o ®¶m ®­îc an toµn võa cã thÓ chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng nhanh chãng vµ kÞp thêi cã mét ý nghÜa hÕt søc to lín. Trong lÞch sö ___________ 1. ñy ban Khoa häc x· héi ViÖt Nam, ViÖn Sö häc: NguyÔn Tr·i toµn tËp, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1976. 2. ñy ban Khoa häc x· héi ViÖt Nam, ViÖn Sö häc: §¹i Nam nhÊt thèng chÝ, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1971, tr. 153-154. 3. V.I. Lªnin: Toµn tËp, Nxb. TiÕn bé, M¸txc¬va, 1975, t.6, tr. 158. 159

®Êu tranh chèng ngo¹i x©m cña d©n téc, chóng ta ®· tõng biÕt ®Õn nh÷ng lo¹i h×nh ®øng ch©n, nh÷ng ph­¬ng thøc b¶o toµn lùc l­îng l·nh ®¹o. §ã lµ viÖc t¹o dùng c¸c c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn nh­ §Çm D¹ Tr¹ch cña TriÖu Quang Phôc (thêi B¾c thuéc), c¨n cø Lam S¬n cña Lª Lîi (thêi trung ®¹i), Ba §×nh cña Ph¹m Bµnh, §inh C«ng Tr¸ng, B·i SËy cña NguyÔn ThiÖn ThuËt, Hïng LÜnh cña Hµ V¨n Mao vµ CÇm B¸ Th­íc, H­¬ng Khª cña Phan §×nh Phïng, Yªn ThÕ cña Hoµng Hoa Th¸m (thêi cËn ®¹i). §ã lµ viÖc thùc hiÖn cuéc \"thiªn ®«\" t¹m l¸nh ®Ó tr¸nh thÕ giÆc m¹nh nh­ trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng - Nguyªn lÇn thø hai (1284-1285), H­ng §¹o §¹i V­¬ng TrÇn Quèc TuÊn ®· ®em hai vua TrÇn vµo vïng Hµ Trung, Nga S¬n, Th¹ch Thµnh (Thanh Hãa) ®Ó b¶o toµn ®Çu n·o. Nh×n chung, nh÷ng ph­¬ng thøc trªn ®Òu dùa vµo thÕ hiÓm cña rõng nói hoÆc sù ñng hé cña nh©n d©n lµm chç dùa nh­ §Ò ®èc T¹ HiÖn ë Th¸i B×nh ®· tæng kÕt: \"ë rõng nói th× lÊy rõng nói lµm hiÓm trë, ë ®ång b»ng th× lÊy nh©n d©n lµm hiÓm trë\". Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi, l¹i ph¶i ®èi chäi víi mét kÎ thï cã nhiÒu kinh nghiÖm cai trÞ vµ ®µn ¸p phong trµo c¸ch m¹ng cña nh©n d©n ta, cã tr×nh ®é t¸c chiÕn vµ trang bÞ kü thuËt v­ît tréi chóng ta mét kho¶ng c¸ch cã tÝnh thêi ®¹i th× nh÷ng kinh nghiÖm vÒ b¶o vÖ lùc l­îng l·nh ®¹o cña cha «ng râ rµng lµ ch­a ®ñ: Tõ thùc tiÔn l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, §¶ng ta ®· s¸ng t¹o mét ph­¬ng thøc míi ®éc ®¸o ®Ó b¶o tån c¬ quan ®Çu n·o, ®ã lµ x©y dùng an toµn khu . Trong c«ng cuéc vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, §¶ng ta ®· x©y dùng mét an toµn khu ë s¸t dinh lòy cña kÎ thï, võa x©y dùng mét an toµn khu dù bÞ n»m liÒn 160

kÒ víi trung t©m c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. N»m trong khu an toµn khu 2 nh÷ng ®Þa ®iÓm nh­ Thï L©m, Lµng Ca, lµng MÊn, Kha S¬n thuéc Phó B×nh vµ Phæ Yªn (Th¸i Nguyªn) trë thµnh n¬i in Ên tµi liÖu cña §¶ng, n¬i më c¸c cuéc héi nghÞ, c¸c líp båi d­ìng, huÊn luyÖn c¸n bé cña Trung ­¬ng §¶ng, n¬i ®­a ®ãn vµ b¶o vÖ c¸n bé, lµ mét trong nh÷ng ®Çu mèi liªn l¹c gi÷a ®ång b»ng víi ChiÕn khu ViÖt B¾c... Tuy chØ n»m trong an toµn khu dù bÞ, song Phó B×nh vµ Phæ Yªn ®· cã nh÷ng ®ãng gãp vµo sù thµnh c«ng cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. Nh­ vËy, ngay trong thêi kú ho¹t ®éng bÝ mËt, Th¸i Nguyªn ®· ®­îc Trung ­¬ng §¶ng, Xø ñy B¾c Kú chän lµm n¬i tæ chøc an toµn khu. Nh÷ng lîi thÕ vÒ ®Þa lý vµ con ng­êi cña Th¸i Nguyªn ®· ®­îc §¶ng khai th¸c, sö dông ®Ó b¶o vÖ c¸c c¬ quan cña Trung ­¬ng, cña Xø ñy vµ c¸c c¸n bé chñ chèt cña §¶ng. Tuy vËy, nh÷ng lîi thÕ trªn cña Th¸i Nguyªn chØ ®­îc ph¸t huy cao ®é trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc, khi Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh chän ®Þa phËn c¸c huyÖn §Þnh Hãa, Phó L­¬ng, §¹i Tõ cña Th¸i Nguyªn cïng víi Chî §ån (B¾c K¹n), S¬n D­¬ng vµ Chiªm Hãa cña Tuyªn Quang ®Ó x©y dùng an toµn khu lµm n¬i ë vµ lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Trong ®ã §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) ®ãng vai trß lµ Thñ ®« kh¸ng chiÕn. VÞ thÕ cña vïng An toµn khu §Þnh Hãa - Phó L­¬ng - §¹i Tõ, réng ra lµ cña c¶ Th¸i Nguyªn ®· ®­îc x¸c lËp dùa trªn nh÷ng yÕu tè thuËn lîi vÒ ®Þa lý, kinh tÕ, vÒ con ng­êi vµ truyÒn thèng ®Êu tranh bÊt khuÊt cña c­ d©n n¬i ®©y, phô thuéc vµo hoµn c¶nh cô thÓ còng nh­ tÝnh quèc tÕ vµ thêi ®¹i cña cuéc kh¸ng chiÕn. 161

Kinh nghiÖm cña thêi kú ho¹t ®éng bÝ mËt cho ta thÊy cã thÓ x©y dùng c¸c an toµn khu s¸t dinh lòy cña kÎ thï. Tuy nhiªn nh÷ng ®iÒu kiÖn cña cuéc chiÕn tranh gi÷ n­íc ®· kh¸c nhiÒu víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cña cuéc vËn ®éng khëi nghÜa vò trang. SÏ lµ sai lÇm nÕu trong t×nh h×nh míi, chóng ta l¹i ®Æt c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn ngay s¸t Hµ Néi, trong khi ©m m­u hµng ®Çu cña kÎ thï lµ lïng b¾t \"c¬ quan ®Çu n·o ViÖt Minh\". Trong ®iÒu kiÖn míi \"Thñ ®« kh¸ng chiÕn\" ph¶i ®­îc b¶o vÖ an toµn ngay trong lßng c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, n¬i mµ \"lßng yªu n­íc cña ®ång bµo nhËp víi h×nh thÕ hiÓm trë cña nói rõng thµnh mét lùc l­îng v« ®Þch\"1. Song kh«ng ph¶i bÊt cø n¬i nµo trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c chóng ta còng cã thÓ t¹o lËp ®­îc c¸c an toµn khu. Trong hoµn c¶nh lóc bÊy giê chóng ta kh«ng thÓ cã ®­îc mét hËu ph­¬ng tuyÖt ®èi an toµn, mäi c¨n cø cña ta ®Òu cã thÓ bÞ ®Þch ®¸nh xuyªn qua. Do ®ã, c¸c an toµn khu ph¶i ®­îc x©y dùng ë nh÷ng n¬i tuyÖt ®èi bÝ mËt; kÎ ®Þch kh«ng thÓ ph¸t hiÖn. §ã ph¶i lµ n¬i cã ®Þa thÕ hiÓm trë \"tiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\" dÔ dµng thuËn tiÖn cho ta c¬ ®éng di chuyÓn tr¸nh ®Þch, song l¹i g©y khã kh¨n, h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a uy lùc, vò khÝ vµ ph­¬ng tiÖn chiÕn tranh hiÖn ®¹i cña kÎ thï. §ã ph¶i lµ n¬i cã ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m nh÷ng sinh ho¹t tèi thiÓu, cã thÓ t¨ng gia s¶n xuÊt, ®Æc biÖt ph¶i cã lßng d©n c¸ch m¹ng, kiªn c­êng, cã tinh thÇn vµ kinh nghiÖm vÒ c«ng t¸c bÝ mËt, b¶o vÖ c¸n bé §¶ng, b¶o vÖ c¸c c¬ quan l·nh ®¹o, cã kh¶ n¨ng ®¸nh ®Þch ®Ó tù b¶o vÖ m×nh. ___________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.5, tr. 366. 162

MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn chiÕn tranh mµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn, vò khÝ hiÖn ®¹i cña kÎ thï ®· \"thu ng¾n kho¶ng c¸ch kh«ng gian\", chóng ta l¹i kh«ng chñ tr­¬ng mét cuéc rót lui chiÕn l­îc, mµ phÇn lín c¸c cuéc rót lui cña ta lµ xoay vÇn cïng víi ®Þch, th× c¸c An toµn khu Trung ­¬ng kh«ng thÓ ®ãng gÇn s¸t Hµ Néi, song còng kh«ng ®­îc ®ãng qu¸ xa Thñ ®« vµ ch©u thæ B¾c Bé \"®Ó b¶o ®¶m sù l·nh ®¹o, chñ ®éng kÞp thêi trªn toµn quèc\"1. Còng cÇn nhÊn m¹nh ®Õn yÕu tè quèc tÕ vµ thêi ®¹i cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. Tõ cuèi thÕ kû XIX, ViÖt Nam, Trung Quèc cïng hÇu hÕt c¸c d©n téc ph­¬ng §«ng l¹c hËu lóc ®ã ®Òu trë thµnh n¹n nh©n cña chñ nghÜa t­ b¶n thùc d©n ph­¬ng T©y. C¶ hai d©n téc ®Òu cã chung kh¸t väng ®¸nh ®uæi ¸ch thèng trÞ cña ®Õ quèc bªn ngoµi vµ chÕ ®é phong kiÕn lçi thêi ®Ó giµnh ®éc lËp, tù chñ, më ®­êng cho sù ph¸t triÓn. Kh¸t väng ®ã chÝnh lµ tiÒn ®Ò kh¸ch quan, mét nÐt míi ch­a tõng cã trong mèi quan hÖ míi gi÷a hai d©n téc. N¨m 1917, cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng M­êi Nga bïng næ vµ th¾ng lîi, më ra mét thêi kú míi cña phong trµo c¸ch m¹ng vµ c«ng nh©n trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Phong trµo gi¶i phãng d©n téc theo khuynh h­íng c¸ch m¹ng v« s¶n còng tõng b­íc ®­îc x¸c lËp vµ trë thµnh mét khuynh h­íng cã tÝnh chÊt thêi ®¹i. Trong dßng m¹ch chung ®ã, khuynh h­íng c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc theo kiÓu míi ®­îc h×nh thµnh ë c¶ ViÖt Nam vµ Trung Quèc, t¹o nªn mèi quan hÖ ___________ 1. Vâ Nguyªn Gi¸p: ChiÕn ®Êu trong vßng v©y, Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 1993, tr. 103-104. 163

míi gi÷a phong trµo c¸ch m¹ng ë hai d©n téc. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m næ ra, n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ra ®êi ch­a ®­îc bao l©u, nh©n d©n ta l¹i ph¶i b­íc vµo cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng kú chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. ë bªn kia biªn giíi, n­íc Céng hßa Nh©n d©n Trung Hoa ra ®êi vµo n¨m 1949. HÖ thèng x· héi chñ nghÜa tiÕn s¸t ®Õn biªn giíi ViÖt Nam. B»ng ChiÕn dÞch Biªn giíi n¨m 1950, qu©n vµ d©n ta ®· ph¸ vì thÕ bao vËy c« lËp cña kÎ thï, nèi liÒn cuéc chiÕn ®Êu cña nh©n d©n ta víi phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi. Trong bèi c¶nh lóc ®ã, ViÖt B¾c, trong ®ã cã Th¸i Nguyªn, dÇn dÇn trë thµnh ®Þa bµn thuËn lîi ®Ó c¸ch m¹ng ViÖt Nam \"v­¬n ra\" thÕ giíi, ®ång thêi lµ \"cöa ngâ\" ®Ó ®ãn nhËn trùc tiÕp nh÷ng ¶nh h­ëng cña quèc tÕ vµ thêi ®¹i déi vµo ViÖt Nam. NÕu tr­íc ®©y ViÖt B¾c lµ phªn giËu quèc gia th× giê ®©y ®­îc bæ sung b»ng mèi quan hÖ míi lµ ®Çu cÇu thuËn lîi nhÊt cho giao l­u quèc tÕ, h¬n thÕ n÷a trë thµnh ®iÓm tùa cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµo c¸ch m¹ng thÕ giíi xÐt trªn c¶ c¸c b×nh diÖn ®Þa lý - chÝnh trÞ - qu©n sù. ChÝnh v× thÕ, c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cÇn ph¶i ®ãng trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c chø kh«ng ph¶i ë n¬i nµo kh¸c. Trong hoµn c¶nh lÞch sö vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña cuéc kh¸ng chiÕn, cã thÓ thÊy r»ng Th¸i Nguyªn ë vµo mét vÞ thÕ lý t­ëng ®Ó x©y dùng an toµn khu lµm n¬i ®øng ch©n cña Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, tõ ®ã l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc. Th¸i Nguyªn võa ë vÞ trÝ tiÕp nèi gi÷a ch©u thæ s«ng Hång víi miÒn nói phÝa b¾c võa ë vµo vÞ trÝ trung t©m c¨n cø ®Þa. Tõ ®©y, cã thÓ dÔ dµng c¬ ®éng kh¾p miÒn trung ch©u, xu«i vÒ Hµ Néi, sang T©y B¾c hay xuèng miÒn duyªn h¶i ®«ng b¾c 164

B¾c Bé. C¸c huyÖn §Þnh Hãa, Phó L­¬ng, §¹i Tõ cã ®Þa thÕ hiÓm trë, cã ®åi nói ®¹i ngµn xen lÉn nh÷ng thung lòng lßng ch¶o lín. §Þa thÕ ®ã võa thuËn tiÖn cho viÖc Èn n¸u võa cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt tù cÊp vµ cã thÓ gi÷ ®­îc bÝ mËt, An toµn khu Th¸i Nguyªn l¹i cã m¹ng l­íi ®­êng, ®Æc biÖt lµ c¸c ®­êng mßn, hÎm táa ®i c¸c huyÖn, c¸c tØnh kh¸c trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, tiÖn lîi cho viÖc tiÕp tÕ, b¶o ®¶m sù chØ ®¹o cña Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ nhanh chãng ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng, song l¹i g©y trë ng¹i lín cho viÖc hµnh qu©n c¬ giíi cña ®Þch. Tõ §Þnh Hãa - Thñ ®« kh¸ng chiÕn - cã thÓ ph¸t triÓn theo con ®­êng tõ Chî Chu th«ng ra quèc lé sè 3 (ë km 31) xu«i vÒ Hµ Néi, nèi liÒn chiÕn tr­êng ®ång b»ng B¾c Bé - Liªn khu 3 víi c¬ quan Tæng hµnh dinh kh¸ng chiÕn. Tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn cã thÓ dÔ dµng sang S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang), lªn Chî §ån (B¾c K¹n) ®Õn Cao B»ng hay sang B¾c S¬n, ThÊt Khª (L¹ng S¬n) ®Ó th«ng ra biªn giíi, b¶o ®¶m giao l­u quèc tÕ. An toµn khu Th¸i Nguyªn lµ mét ®Þa bµn tô c­ cña nhiÒu d©n téc nh­ Tµy, Nïng, Kinh, Dao, Hoa, Cao Lan - S¸n Chay, tuy kh¸c nhau vÒ ng«n ng÷ vµ phong tôc tËp qu¸n song lßng yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, ®øc tÝnh \"cÇn kiÖm, kh«ng xa hoa\"1 ®· cè kÕt hä thµnh mét khèi v÷ng ch¾c. Nh©n d©n An toµn khu Th¸i Nguyªn còng nh­ nh©n d©n trong tØnh l¹i s½n cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng vÎ vang. Trong c«ng cuéc vËn ®éng gi¶i phãng d©n téc, nh©n d©n ___________ 1. ñy ban Khoa häc x· héi ViÖt Nam, ViÖn Sö häc: §¹i Nam nhÊt thèng chÝ, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1971, tr. 154. 165

trong vïng an toµn khu ®· sím tiÕp thu vµ ®i theo con ®­êng c¸ch m¹ng cña §¶ng. Nh©n d©n c¸c d©n téc ë ®©y ®· sím cã kinh nghiÖm thùc hiÖn \"v­ên kh«ng nhµ trèng\", thùc hiÖn \"ba kh«ng\" ®Ó b¶o vÖ c¸ch m¹ng. §ång bµo n¬i ®©y ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín trong viÖc t¹o dùng ChiÕn khu Hoµng Hoa Th¸m næi tiÕng, thêi kú vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. Tr­íc khi b­íc vµo cuéc toµn quèc kh¸ng chiÕn, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng ë khu vùc an toµn khu ®· ®­îc h×nh thµnh, thu hót ®«ng ®¶o nh©n d©n tham gia. ChÝnh quyÒn c¸c cÊp ®­îc cñng cè kh¶ n¨ng tæ chøc l·nh ®¹o nh©n d©n tham gia vµ ñng hé kh¸ng chiÕn; lùc l­îng vò trang vµ b¸n vò trang ®· ®­îc ph¸t triÓn ë nhiÒu n¬i. Nh©n d©n c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ con ng­êi vµ tinh thÇn c¸ch m¹ng ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ c¸c an toµn khu trong kh¸ng chiÕn. ChÝnh lßng d©n c¸ch m¹ng kiªn c­êng céng víi ®Þa thÕ hiÓm trë ®· gãp phÇn lµm cho qu©n ®éi viÔn chinh Ph¸p thÊt b¹i trong cuéc hµnh qu©n Ceinture (c¸i th¾t l­ng), vµo th¸ng 10- 1947, víi môc ®Ých chôp b¾t c¬ quan l·nh ®¹o cña ta trªn ®Êt Th¸i Nguyªn. T­íng Yves Gras viÕt: \"KÕt qu¶ cña ba th¸ng hµnh qu©n ë vïng trung du B¾c Kú ®èi víi chóng ta h×nh nh­ cã phÇn nµo ®¸ng thÊt väng. Qu©n ®éi Ph¸p, tuy cã ®­îc nh÷ng thµnh tùu nh­ng kh«ng ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®Çy tham väng (tøc \"®Ëp n¸t ®Çu n·o ViÖt Minh\" - TG) do Bé ChØ huy tèi cao ®Ò ra\"1. ___________ 1. Yves Gras: LÞch sö chiÕn tranh §«ng D­¬ng, b¶n dÞch, l­u t¹i ViÖn LÞch sö §¶ng. 166

VÞ thÕ cña An toµn khu Th¸i Nguyªn còng nh­ vai trß lÞch sö cña nã g¾n liÒn víi c«ng lao cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Ngay tõ n¨m 1940, tr­íc khi trë vÒ Tæ quèc, Ng­êi ®· nhËn thÊy nh÷ng lîi thÕ cña Th¸i Nguyªn, coi ®©y nh­ mét ®Çu cÇu ®Ó chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng c¶ n­íc. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, nhËn râ tÇm quan träng cña Th¸i Nguyªn, tin t­ëng vµo tinh thÇn vµ kh¶ n¨ng c¸ch m¹ng cña nh©n d©n n¬i ®©y, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· sím cã sù chØ ®¹o biÕn c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng thµnh khu an toµn cña c¬ quan l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn. Theo sù chØ ®¹o cña Ng­êi, nh÷ng c¸n bé cã kinh nghiÖm trong c¸c ®éi c«ng t¸c ®· lªn ®©y chuÈn bÞ c¬ së. Sau khi cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, tõ ®Çu th¸ng 3-1947, theo trôc Hµ §«ng - S¬n T©y - Phó Thä, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· lªn ®ãng ®¹i b¶n doanh trªn vïng an toµn khu thuéc Tuyªn Quang vµ Th¸i Nguyªn, trong ®ã §Þnh Hãa lµ trung t©m. Tõ ®©y, An toµn khu Th¸i Nguyªn trë thµnh n¬i Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ ®øng ch©n chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc, cho ra ®êi nh÷ng quyÕt s¸ch quan träng ®­a cuéc kh¸ng chiÕn ®Õn thµnh c«ng. Còng t¹i ®©y, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tiÕp c¸c ®¹i biÓu, c¸c nhµ b¸o n­íc ngoµi ®Ó bµy tá kh¸t väng hßa b×nh, quyÕt t©m chiÕn ®Êu ®Õn th¾ng lîi cña nh©n d©n ta víi quèc tÕ. Còng t¹i An toµn khu Th¸i Nguyªn, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ ®· triÓn khai c«ng t¸c ®èi ngo¹i ®Ó tranh thñ sù ñng hé tõ bªn ngoµi còng nh­ ®ãng gãp vµo c¸ch m¹ng thÕ giíi. LÞch sö ®Êu tranh c¸ch m¹ng mét thêi cña d©n téc ®· t¹o ra vÞ thÕ còng nh­ trao cho An toµn khu Th¸i Nguyªn mét sø 167

mÖnh to lín. Nh©n d©n An toµn khu Th¸i Nguyªn ®· lµm trßn nh÷ng nhiÖm vô thiªng liªng cao c¶, b¶o vÖ an toµn cho c¬ quan l·nh ®¹o tèi cao cña toµn d©n téc, gãp phÇn quan träng ®­a cuéc vËn ®éng khëi nghÜa vò trang vµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®Õn thµnh c«ng rùc rì. LÞch sö ®· sang trang míi. Sø mÖnh l©u dµi, c¨n b¶n vµ quan träng nhÊt mµ d©n téc trao cho Th¸i Nguyªn cïng víi c¸c tØnh biªn giíi phÝa b¾c tr­íc ®©y ngµy nay còng nh­ sau nµy, vÉn lµ lµm trßn tr¸ch nhiÖm mét vïng phªn giËu cña quèc gia, b¶o vÖ mét d¶i biªn c­¬ng v« cïng träng yÕu cña Tæ quèc. 168

VÞ trÝ, vai trß chiÕn l­îc cña trung t©m An toµn khu §Þnh Hãa trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc §¹i t¸, PGS.TS. Lª §×nh Sü* Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, Th¸i Nguyªn ®­îc chän x©y dùng lµm An toµn khu Trung ­¬ng, trë thµnh Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, c¸c c¬ quan cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, Bé Tæng t­ lÖnh Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam ®· ë vµ lµm viÖc t¹i an toµn khu cho ®Õn ngµy kh¸ng chiÕn th¾ng lîi. An toµn khu Th¸i Nguyªn lu«n lu«n lµ trung t©m chØ huy toµn bé c¸c ho¹t ®éng qu©n sù, lµ n¬i ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan Tæng hµnh dinh cña ta thêi kú kh¸ng chiÕn. Ngµy 6-12- 1953, t¹i TØn Keo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn, Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng häp, d­íi sù chñ tr× cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· th«ng qua ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn mïa Xu©n n¨m 1954, do Tæng Qu©n ñy ___________ * Nguyªn Phã ViÖn tr­ëng ViÖn LÞch sö qu©n sù ViÖt Nam. 169

so¹n th¶o vµ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, trËn quyÕt chiÕn chiÕn l­îc cuèi cïng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. §Þnh Hãa lµ mét huyÖn miÒn nói, n»m gi÷a trung t©m c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, c¸ch tØnh lþ Th¸i Nguyªn kho¶ng 50 kil«mÐt vÒ phÝa t©y. §©y lµ mét ®Þa bµn chiÕn l­îc, cã nhiÒu lîi thÕ vÒ \"®Þa\" vµ \"nh©n\" ®Ó x©y dùng ®Êt ®øng ch©n cho c¸c c¬ quan l·nh ®¹o, chØ huy kh¸ng chiÕn. So víi c¸c huyÖn kh¸c thuéc tØnh Th¸i Nguyªn, §Þnh Hãa còng nh­ c¸c huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang), cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh lùa chän x©y dùng thµnh trung t©m An toµn khu Trung ­¬ng. §Þnh Hãa cã ®Þa thÕ hiÓm trë. PhÇn phÝa b¾c huyÖn lµ vïng nói cao, cã c¸c d·y nói ®¸ v«i cao tõ 200-400 mÐt, ®é dèc kh¸ lín, ch¹y dµi theo h­íng ®«ng b¾c - t©y nam. §å sé h¬n c¶ lµ d·y nói ®¸ v«i, nèi tiÕp c¸nh cung s«ng G©m, ch¹y tõ phÝa b¾c qua thÞ trÊn Chî Chu - trung t©m huyÖn, sau ®ã dõng l¹i ë phÝa t©y nam x· Trung Héi. PhÇn phÝa nam §Þnh Hãa lµ vïng cã nhiÒu ®åi nói thÊp, ®é cao tõ 50-200 mÐt. N¬i ®©y xen gi÷a nh÷ng khu rõng giµ lµ nh÷ng c¸nh ®ång nhá, ®Êt ®ai mµu mì, thuËn lîi cho trång lóa vµ hoa mµu. Nhê cã ®Þa h×nh, ®Þa thÕ hiÓm yÕu che chë, nªn dï ta lùc l­îng Ýt, vò khÝ th« s¬ nh­ng cã thÓ tiÕn hµnh phßng gi÷ §Þnh Hãa thuËn lîi, cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy t¸c chiÕn du kÝch vµ t¸c chiÕn chÝnh quy. Tr¸i l¹i, ®©y l¹i lµ n¬i nÕu ®Þch cã dïng qu©n ®«ng, vò khÝ hiÖn ®¹i còng kh«ng thÓ tiÕn ®¸nh dÔ dµng vµ kh«ng thÓ ph¸t huy ®­îc søc m¹nh vÒ vò khÝ, trang bÞ. 170

Nh÷ng khu rõng nguyªn sinh rËm r¹p cña §Þnh Hãa víi nhiÒu s¶n vËt quý, con ng­êi dùa vµo ®ã cã thÓ t×m kiÕm, khai th¸c nguån l­¬ng thùc, thùc phÈm ®Ó tù cung cÊp, phôc vô ®êi sèng. Còng nhê cã nhiÒu c©y cèi che phñ c¸c ®­êng ®i, lèi l¹i, kÓ c¶ nhµ ë, l¸n tr¹i, nªn m¸y bay ®Þch khã ph¸t hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu n»m s©u kÝn trong khu rõng ®ã. Nh­ vËy, nh÷ng khu rõng giµ, nhiÒu suèi nhá lµ bøc t­êng thiªn nhiªn ng¨n c¶n b­íc tiÕn cña qu©n thï. §èi víi c¸ch m¹ng, n¬i ®©y cã ®Þa h×nh thuËn lîi che giÊu, x©y dùng, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn, l¹i cã nhiÒu s¶n vËt ®¸p øng mét phÇn nhu cÇu l­¬ng thùc, thùc phÈm ®Ó kh¸ng chiÕn l©u dµi. Trªn ®Þa bµn huyÖn §Þnh Hãa, hÖ thèng giao th«ng ®­êng bé rÊt th­a thít, ®­êng s¸ hÑp, chØ cã xe «t« lo¹i nhá míi cã thÓ qua l¹i ®­îc. §ã lµ c¸c ®­êng tõ thÞ trÊn Chî Chu ®i c¸c h­íng ®Õn km 31 (®­êng sè 3), Thµnh Cãc (S¬n D­¬ng, Tuyªn Quang), NghÜa T¸ (Chî §ån, B¾c K¹n), Phó Minh (§¹i Tõ). Trong khi ®ã, hÖ thèng ®­êng mßn cho ng­êi ®i bé rÊt ch»ng chÞt, ngang däc kh¾p n¬i, thuËn lîi cho ta c¬ ®éng lùc l­îng vµ ph­¬ng tiÖn vËt chÊt; nh­ng ng­îc l¹i, ®Þch khã triÓn khai c¬ ®éng lùc l­îng lín khi hµnh qu©n b»ng c¬ giíi trªn chiÕn tr­êng §Þnh Hãa. Tõ §Þnh Hãa chóng ta cã thÓ më réng ph¸t triÓn thuËn lîi ra ba h­íng: PhÝa b¾c lªn c¸c huyÖn Chî §ån, B¹ch Th«ng (B¾c K¹n), phÝa t©y sang c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang), phÝa nam sang c¸c huyÖn §¹i Tõ, Phó L­¬ng. N»m trªn ®Þa bµn gi¸p ranh giíi ba tØnh Th¸i Nguyªn, B¾c K¹n, Tuyªn Quang, §Þnh Hãa cïng víi c¸c huyÖn Chî §ån, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n t¹o thµnh thÕ ch©n kiÒng víi nhiÒu lîi thÕ, thuËn tiÖn cho viÖc thay ®æi n¬i ë, n¬i lµm viÖc tõ 171

huyÖn nµy sang huyÖn kh¸c, tØnh nµy sang tØnh kh¸c. ChÆng ®­êng ph¶i di chuyÓn ®ã kh«ng qu¸ xa n¬i ®ãng c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ, nªn lu«n b¶o ®¶m kÞp thêi cho sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o qu©n vµ d©n ta trong cuéc kh¸ng chiÕn. Còng nh­ c¸c huyÖn kh¸c thuéc Th¸i Nguyªn, §Þnh Hãa tõ x­a ®· lµ ®Þa bµn c­ tró cña c¸c d©n téc Tµy, Nïng, Dao, Hoa... Trong lao ®éng vµ s¶n xuÊt, hä lµ nh÷ng ng­êi cÇn cï, chÞu khã; trong quan hÖ x· héi, ®ã lµ nh÷ng ng­êi anh dòng, kiªn c­êng. Vïng ®Êt §Þnh Hãa ®­îc t¹o hãa cho mét tiÒm n¨ng nhiÒu rõng, víi nh÷ng s¶n vËt quý, nh­ng thiªn nhiªn còng rÊt kh¾c nghiÖt ®èi víi con ng­êi. Trong lÞch sö, ®ång bµo c¸c d©n téc ë §Þnh Hãa võa ph¶i ®Êu tranh vËt lén víi thiªn nhiªn ®Ó sinh sèng; ®ång thêi võa ph¶i ®­¬ng ®Çu víi giÆc ngo¹i x©m vµ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng quÊy ph¸. Tr¶i qua c¸c cuéc ®Êu tranh gian khæ, phøc t¹p ®ã, con ng­êi ë ®©y ®· ®­îc t«i luyÖn mang trong m×nh b¶n s¾c: anh dòng, kiªn c­êng, chÊt ph¸c, thñy chung. §Æc biÖt lµ khi ®­îc §¶ng gi¸o dôc, gi¸c ngé th× cµng trë nªn s©u s¾c, cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, lu«n tin yªu cuéc sèng. Víi ®Æc ®iÓm ®ã, §Þnh Hãa lµ n¬i thuËn lîi ®Ó §¶ng ta gieo h¹t gièng c¸ch m¹ng. §Þnh Hãa lµ ®Þa bµn sím cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng. Cuèi n¨m 1937, mét sè c¬ së c¸ch m¹ng ®· h×nh thµnh ë Qu¸n Vu«ng, tiÕp ®ã ®­îc g©y dùng ë B¶o C­êng (1938), B×nh Trung, B×nh Yªn, Phó §×nh, Phóc Chu, An L¹c (1940) vµ lan sang c¶ La B»ng (§¹i Tõ). Trong nh÷ng n¨m 1942- 1945, §Þnh Hãa lµ n¬i che chë, ®ïm bäc cho c¸c ®¬n vÞ Cøu quèc qu©n ho¹t ®éng vµ lµ mét trong nh÷ng ®Þa ph­¬ng giµnh ®­îc chÝnh quyÒn sím nhÊt tØnh Th¸i Nguyªn (28-3-1945). Ngay sau ®ã, Tæng bé ViÖt Minh ®· ph©n c«ng c¸n bé ®Õn chØ 172

®¹o, x©y dùng chÝnh quyÒn vµ ñy ban ViÖt Minh c¸c cÊp, nhanh chãng æn ®Þnh t×nh h×nh, b¶o ®¶m cho nh©n d©n x©y dùng cuéc sèng míi. Sau khi C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, víi tÇm nh×n chiÕn l­îc, Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ph©n c«ng ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång cïng mét sè c¸n bé ë l¹i ViÖt B¾c thªm mét thêi gian ®Ó cñng cè c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. Cuèi th¸ng 10-1946, tr­íc nguy c¬ thùc d©n Ph¸p më réng chiÕn tranh x©m l­îc ra c¶ n­íc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cö ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng trë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ ®Þa bµn x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. §ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng ®· ®Õn mét sè x· thuéc c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng tØnh Th¸i Nguyªn vµ mét sè ®Þa ph­¬ng kh¸c, chän ®Þa ®iÓm lµm n¬i ë vµ lµm viÖc cña c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ trong tr­êng hîp ph¶i rêi Thñ ®« Hµ Néi lªn ViÖt B¾c. §Çu th¸ng 11-1946, Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt, do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch, cã nhiÖm vô lªn ViÖt B¾c nghiªn cøu ®­êng di chuyÓn vµ chän ®Þa ®iÓm an toµn ®Ó ®Æt n¬i ë vµ lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Ó l·nh ®¹o, chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Sau mét thêi gian kh¶o s¸t, n¾m t×nh h×nh c¸c vïng cña ViÖt B¾c vµ c©n nh¾c kü trªn mäi ph­¬ng diÖn, ®éi quyÕt ®Þnh chän c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn), Chî §ån (B¾c K¹n), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang), mµ trung t©m lµ §Þnh Hãa, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån n»m s©u trong lßng c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c lµm ®Þa bµn x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. 173

NhËn ®­îc chØ thÞ cña Trung ­¬ng vÒ viÖc x©y dùng §Þnh Hãa thµnh An toµn khu cña Trung ­¬ng, TØnh ñy Th¸i Nguyªn cö nhiÒu c¸n bé ®Õn phèi hîp víi ®éi c«ng t¸c cña Trung ­¬ng vµ c¸n bé ®Þa ph­¬ng tuyªn truyÒn, ®éng viªn tæ chøc nh©n d©n trong huyÖn qu¸n triÖt s©u s¾c ®­êng lèi kh¸ng chiÕn cña §¶ng. C¸c ®éi c«ng t¸c cña Trung ­¬ng vµ tØnh rÊt quan t©m c«ng t¸c gi¸o dôc nh©n d©n nªu cao tinh thÇn ®oµn kÕt, ñng hé Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Nh­ vËy, ®Þa h×nh ®Þa thÕ hiÓm yÕu, c¬ së c¸ch m¹ng ra ®êi sím vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c ë ®©y lµ nh÷ng c¬ së rÊt c¬ b¶n ®· gióp cho §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh chän §Þnh Hãa lµm ®Þa bµn x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng. ViÖc lùa chän nµy thÓ hiÖn tÇm nh×n chiÕn l­îc, rÊt khoa häc vµ thùc tiÔn. §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· khÐo chän n¬i x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng, gi÷ ®­îc thÕ trËn c¨n cø kh¸ng chiÕn, mét mÆt cã ®­îc khu vùc an toµn ®Ó c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ ë vµ lµm viÖc; mÆt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn më réng an toµn khu, tõ §Þnh Hãa cã thÓ liªn l¹c, di chuyÓn thuËn lîi ra c¸c huyÖn cña Th¸i Nguyªn vµ sang c¸c an toµn khu kh¸c ë ViÖt B¾c, t¹o ®iÒu kiÖn liªn hÖ chÆt chÏ víi c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c chiÕn tr­êng kh¾p ba miÒn B¾c - Trung - Nam vµ trë thµnh mét trong nh÷ng ®Çu mèi ®Ó thiÕt lËp, t¨ng c­êng mèi quan hÖ víi mét sè n­íc trªn thÕ giíi. An toµn khu do Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chän x©y dùng t¹i §Þnh Hãa vµ mét sè vïng gi¸p ranh thuéc c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån lµ khu an toµn lín nhÊt vµ quan träng nhÊt, bëi ®ã lµ c¨n cø cña c¸c c¬ quan 174

®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta. Tõ ®Çu n¨m 1947, sau khi rêi khái Thñ ®« Hµ Néi, hÇu hÕt c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ ®Òu lÇn l­ît chuyÓn lªn c¸c An toµn khu ViÖt B¾c, trong ®ã cã An toµn khu §Þnh Hãa vµ mét sè ®Þa ph­¬ng kh¸c cña Th¸i Nguyªn. C¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ®ång chÝ Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh, chuyÓn ®Õn ë vµ lµm viÖc t¹i Nµ Mßn (Phó §×nh), Phông HiÓn (§iÒm MÆc); c¬ quan ChÝnh phñ vµ ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, Phã Thñ t­íng ë vµ lµm viÖc t¹i ThÈm Kh¶m, ThÈm Gi¹c (Phó §×nh); Bé Quèc phßng - Tæng ChØ huy vµ §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p ë vµ lµm viÖc t¹i xãm §ång Chua (Thanh §Þnh), xãm Gèc Hång (Quy Kú), KhÈu HÊu, KhÈu Trµng (§iÒm MÆc), B¶o Biªn (B¶o Ninh), b¶n PiÒng (Yªn Th«ng), Phó §×nh, Quy Kú, B×nh Yªn, Qu¶ng N¹p; Bé Tæng tham m­u ë vµ lµm viÖc t¹i §ång §au (§Þnh Biªn), b¶n Quyªn (§iÒm MÆc), Yªn Th«ng, Phó §×nh, Thanh §Þnh. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn vµ suèt nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ®Ó b¶o ®¶m bÝ mËt, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp cña §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng th­êng xuyªn ph¶i thay ®æi n¬i ë vµ c¬ quan lµm viÖc trong c¸c An toµn khu Trung ­¬ng ë §Þnh Hãa, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån... Riªng t¹i §Þnh Hãa, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tõng ë vµ lµm viÖc t¹i x· §iÒm MÆc (20-5 ®Õn 11-10-1947), Khu«n T¸t, x· Phó §×nh (20-11 ®Õn 28-11-1947), Nµ Läm (7-3 ®Õn 12-9-1948 vµ cuèi n¨m 1951), b¶n §Ìo (12-5 ®Õn 1-6-1949). Cã thÓ nãi, tõ ®Çu n¨m 1947, §Þnh Hãa ®· trë thµnh An toµn khu cña Trung ­¬ng. Cïng víi §Þnh Hãa, c¸c chî huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang) 175

còng trë thµnh An toµn khu cña Trung ­¬ng. Sù h×nh thµnh An toµn khu Trung ­¬ng ë ViÖt B¾c nãi chung, Th¸i Nguyªn vµ §Þnh Hãa nãi riªng lµ mét trong nh÷ng b­íc chuÈn bÞ quan träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cho §¶ng ta, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh l·nh ®¹o toµn §¶ng, toµn d©n vµ toµn qu©n kiªn tr× kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. Trong nh÷ng n¨m 1947-1950 vµ nh÷ng n¨m cuèi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, t¹i An toµn khu §Þnh Hãa ®· diÔn ra nhiÒu ho¹t ®éng cã ý nghÜa chiÕn l­îc cña Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh l·nh ®¹o, chØ ®¹o, chØ huy qu©n vµ d©n c¶ n­íc kh¸ng chiÕn. Trung ­¬ng §¶ng vµ Bé Quèc phßng ®· cã nhiÒu cuéc häp quan träng, trong ®ã quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò lín vÒ ®­êng lèi kh¸ng chiÕn toµn d©n, x©y dùng lùc l­îng vò trang nh©n d©n, qu©n ®éi nh©n d©n vµ nghiªn cøu ®Þnh ra ph­¬ng ch©m ho¹t ®éng thÝch hîp trªn tõng chiÕn tr­êng. Nh÷ng quyÕt s¸ch cña Trung ­¬ng §¶ng vµ Bé Quèc phßng vÒ më c¸c chiÕn dÞch Trung du (1950), Hoµng Hoa Th¸m, Hµ Nam Ninh, Hßa B×nh (1951), T©y B¾c (1952), Th­îng Lµo (1953) ®Òu ®­îc quyÕt ®Þnh t¹i An toµn khu §Þnh Hãa, hoÆc ë mét sè ®Þa ph­¬ng kh¸c thuéc Th¸i Nguyªn. Tõ An toµn khu §Þnh Hãa, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký nhiÒu s¾c lÖnh quan träng ®Ó chØ ®¹o kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. Còng t¹i n¬i ®©y, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ Bé Tæng t­ lÖnh th­êng xuyªn nhËn ®­îc tin tøc vÒ t×nh h×nh kh¸ng chiÕn ë c¸c ®Þa ph­¬ng vµ cã nh÷ng chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p chØ ®¹o kÞp thêi, ®Èy m¹nh mäi mÆt ho¹t ®éng trªn c¸c chiÕn tr­êng. L¸n TØn Keo (Phó §×nh) ®· tõng lµ n¬i Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng häp th«ng qua chñ tr­¬ng 176

chiÕn l­îc §«ng - Xu©n 1953-1954, n¬i Bé ChÝnh trÞ ®· h¹ quyÕt t©m tiªu diÖt tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ. Thµnh c«ng cña c«ng cuéc x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng ë §Þnh Hãa do nhiÒu nguyªn nh©n. Tr­íc hÕt, §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chän §Þnh Hãa v× lµ n¬i cã ®ñ c¸c yÕu tè thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa; n¬i cã c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ ®Þa h×nh, ®Þa thÕ, d©n c­, chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ qu©n sù - nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó x©y dùng an toµn khu. MÆt kh¸c, §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Ò ra ®­êng lèi x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng mét c¸ch toµn diÖn, trong ®ã coi träng x©y dùng c¬ së chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh quyÒn vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, tõng b­íc x©y dùng lùc l­îng vò trang nh©n d©n ®Ó tiÕn hµnh chiÕn tranh du kÝch, kÕt hîp víi chiÕn tranh chÝnh quy, b¶o vÖ v÷ng ch¾c An toµn khu Trung ­¬ng ë §Þnh Hãa vµ nhanh chãng më réng, nèi liÒn víi c¸c an toµn khu ë ViÖt B¾c, g¾n víi phong trµo kh¸ng chiÕn toµn quèc. Nh­ vËy, §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Æt An toµn khu §Þnh Hãa kh«ng ph¶i chØ cho c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ ë vµ lµm viÖc ®Ó l·nh ®¹o, chØ huy tiÕn c«ng ®Þch khi cã thêi c¬, hoÆc phßng ngù khi bÞ ®Þch tiÕn c«ng ®Ó gi÷ §Þnh Hãa, mµ cßn ®Æt An toµn khu Trung ­¬ng trong thÕ chiÕn l­îc chung, x©y dùng mét hÖ thèng An toµn khu Trung ­¬ng ë ViÖt B¾c, trong ®ã c¸c An toµn khu §Þnh Hãa, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån lµ cÇu nèi g¾n cuéc kh¸ng chiÕn ë Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, B¾c K¹n vµ ViÖt B¾c víi cuéc kh¸ng chiÕn cña qu©n vµ d©n c¶ n­íc. ViÖc dùa vµo vïng rõng nói c¸c huyÖn §Þnh Hãa, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån, sau ®ã lµ c¶ vïng rõng nói ViÖt B¾c trong thÕ trËn 177

liªn hoµn cña cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc, lµ mét quan ®iÓm chiÕn l­îc qu©n sù ®óng ®¾n cña §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. §ã còng lµ yªu cÇu kh¸ch quan cã tÝnh quy luËt cña cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ë n­íc ta. An toµn khu §Þnh Hãa ®­îc coi lµ \"Thñ ®« kh¸ng chiÕn\". Trong chÝn n¨m kh¸ng chiÕn tr­êng kú gian khæ, c¶ n­íc lu«n h­íng vÒ §Þnh Hãa, h­íng vÒ ViÖt B¾c mµ nu«i chÝ bÒn diÖt giÆc. An toµn khu ë §Þnh Hãa nãi riªng, Th¸i Nguyªn nãi chung cã vÞ trÝ chiÕn l­îc hÕt søc quan träng trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, v× thÕ viÖc b¶o tån, t«n t¹o vµ ph¸t huy ý nghÜa cña an toµn khu lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt hiÖn nay. 178