Мұхаммед Қайдар Дулат Тарих-и Рашиди

барлық адамдар Лаһордан аттанып жоқ. Ал Камран мырза болса, қазір кеткен деген хабар жетті. Мен асығыс Кабулда, жалғыз және тағдырдың түрде шықтым. Кашмир асуының ауыр соққысынан тығырыққа етегіне жеткен кезімде, Қажы шек бір тірелген хал-жағдайда өмір кешуде. жолмен, біз басқа жолмен көтерілдік және ешқандай қақтығыссыз Каш­ Ұлы да қайырымды Алла мирге кірдік. тағаладан үмітті Һұмаюн патшаны патша тағына отырғызып, қол Алайда, Лаһордың күйреген астындағы халқына пана болып, хабары Ескенд­ ір Топшы және әмір берекелі ел етуге жеткізсін деп Әмір Қожа Кәланға жеткен кезде үміт ету керек. Һұмаюн патшаның Ескендір Сарәнг деген Һенд тауы патшалығындай зор патшалықты етегіндегі сұлтандардың біріне иеленген адам кемде кем, сонымен өтініш жасаса, ал Әмір Қожа Кәлан қатар оның басынан өткен мехнатты Сиалкуттан /499/ кетіп Лаһордан басынан кешкен патша да некен саяқ. қашқандарға барып қосылды. Патша Алланың жазуымен ұлы патшаның Кашмирге келуге қанша тырысса да, ісі бүлікшікке ұшыраған кезде, бұл оған ешкім қосылмай қойған. Бірнеше жағдай оның өзінен болады, ал егер пайымсыз адам, яғни Һендал мырза, патшалықтың ұлы иесі/500/ осындай Йадгар Насыр мырза мен басқалар қауіптен аман-есен қалса, оның патшаны Тәтте және Бакарға мырза басына игіліктер туар. Шаһ Үсейін ибн Шаһбек Арғын ибн Зуннун Арғынға бастап алып барады. Осы кітаптың алдыңғы бөлімінде Бұл сол жоғарыда баяндалған – айтылғандай, Һұмаюнның әкесі Мырза Шаһ Үсейін еді. Бабыр патшаға Самарқан тағына отыраудың бірнеше рет сәті түсті, Бабыр патша күшпен Қандаһарды ал кейін қатты жеңіліске ұшырады. Шаһибек Арғыннан тартып алғанда, Бірақ ол жеңілістерде басын аман ол Үш пен Тәтте жаққа барып, ол алып шықты. Хақ тағала ақырында маңайды түгелдей жаулап алған еді. оны билікке жеткізгендігі сондай Ол өлген соң, оның баласы мырза одан бүкіл әлем пайдалы нәр алды, Шаһ Үсейін әкесінің орнын иеленіп, оны есімі сұлтандар арасында ұзақ уақыт қамалды нығайтумен мәңгілікке қалды. және басқару істерімен айналысты. Шындығында ол – парасатты Һұмаюн патша да кешірімді және және ұқыпты адам болатын. қайырымды Алланың мейірімімен Пайымсыздар тобы оған қарсы қауіптілік пен қорқыныштың шабуыл жасағандарымен, бірақ иірімінен аман қалса, бұл амандық ештеңе де істей алмады. Һендал та Алланың хикметі болар. <Егер мырза Қандаһарға қарай қашты. мейірімді Алла қаласа>. Қандаһардың әкімі оны қарсы алды, ол тәуесіз болуға ұмтылды. 451 Камран мырза оған Кабулдан қарсы шабуылға шықты. Бірнеше қолайсыз қызмет сұрап, оған қызмет етуге кірісті. Олардың ізінше Йадгар Насыр мырза мен Қасым Үсейін сұлтан да патшадан осындай сансыз ауыртпалық пен шексіз қырсық- пәлекеттен кейін Иракқа кетті, қазіргі уақытта одан ешқандай хабар

116 – әңгіме. баянды болмай қалды. Мысра: КІТАП жазбагерінің ҺҰМАЮН Алты ай еркек, сосын алты ай ұрғашы. ПАТШАМЕН АЙЫРЫЛЫСУЫ ЖАЙЫНДА ҺӘМ ОНЫҢ Кашмир халқының барлығы ол секілді осындай пікірде КАШМИРГЕ ШАБУЫЛЫ ЖӘНЕ болғандықтан Қажы шекпен бірге ЖАУЛАП АЛУЫ ЖӨНІНДЕ жүріп кетті. Олар Алланың мына даналық сөзін білмеді. Аят: «Сен айт. ӘРІ СОЛ КЕЗДЕГІ ОҚИҒАЛАР О, падишаның падишасы, Хақ тағала! МЕН «ТАРИХ-И РАШИДИДІҢ» Қалаған адамыңа патшалық бересің, қаласаң одан қайта тартып аласың»1. АЯҚТАЛУЫ. Әлем елдерінің, мемлекеттердің иесі және патшалардың патшасы ұлылық Мен хазірет Һұмаюннан рұқсат тек қана оған тән. Ол кімге қаласа алып, Лаһордан барлық мырзалардың береді, кімнен қаласа қайтарып бірауыздан келісімімен, Алланың алады. Рубаи: қолдауымен жоғарыда баяндалған себептерге байланысты Кашмирге Құдіретті, қаһарлы, кешірімді о бет алдым. Ережеп айының жиырма екісінде Кашмир асуынан өтіп, бастан, Кашмир астанасында таққа отырдым. Бұл оқиғаның хронограммасын Құпияңды оқитын көрермен де дана мен «дәр бист-о дуввем-е рәжәб» – сөзінен таптым 947/1540 жылы, 22 асқан. қараша Мерген шоқ жұлдызы мезгілі болатын. Кашмирге кірген кезімде Алам десе –алады, берем десе – береді, көк аспан менің құт қадамымды құттықтап, бұлттан жаңбыр Не істесе де Жаратқан, пенде дұрыс тамшылары дүрдей себелеп және қар динары шаһрохи теңгесіндей көреді. басымызға жауа бастады. Кита: Қажы шек мұны болмайтын іс Жапалақтап қар жауды, құрметіңе деп болжады да Шерханның күш- қуаты Хақ тағаланың жазғанын келгенде, бәлкім өзгерте алар деп санап, оның қанатының астына паналады. Әр түйірі динардай жеке-жеке Көктем басында бұлт әскері жалынды қылыштай қыннан бөлгенде. шығып, найзағай мылтығынан жасын отының көмегімен бұршақ Әр дара бұлт, сыйлықтың айтпағанда атқылай бастағанда, жасыл әскер соғыс майданында өткір қанжардай өңгесін, қылтиып көріне бастады да көк жапырақтарының астынан гүл Аяғыңның астына үйіп салды теңгесін. жара бастады. Сол кезде Қажы шек Шерханнан қолдау және көмек алып Осы сыйлықтардан жердің ағарып, көп әскермен қалаға бет алды. Осы хабар нақты анықталған кезде, бұл жаудың көзі қарайды. істе оның сенімді адамы Мәлік Абдал шемен ауруы салдарынан фәниден Сол қыс Алланың рақымдылығы­ бақиға кетті. Содан барлық іс Зәнги мен көңілдегідей жақсы өтті. Алайда шекке тапсырылды. Бір сөзбен Қажы шек өз жұбайы – Кашмир айтқанда, оны баян ету – көңілге иелігін біржола өзінен үш талақ деп мұң ұялатардай. Біз отбасымызды есептеп және оған бұдан былай үміт етпестен отбасын Мәлік Абдал мен 1 (3-сүре, 26-аят) Зәнги шектің панасына қалдырып кетті. Ол бұрында дәстүр бойынша /501/ әрі-сәрі аумалы-төкпелі кез болды және де ол бір жыл ішінде 452

«Әндәркөл» қамалына қалдырып, еді және құдіретті Көк тәңірінің жасақталған топпен, шынында, хабаршысы құлағымызға мына аятты бытыраңқы топпен соғысқа бет оқыды: «Алладан келетін көмек алдық. Өлең: және жап-жақын қалған жеңіс»2. Бақыт есігін ашар Алла тағала Әңгімені қысқартам, соза берсем <оның құдіреті арта берсін> үш жүз әскердің алдында бес мың атты хабарды, әскер мен бірнеше мың жаяу әскерді тым-тырақай етті. Мына аятқа сай: Айта берсем барлығын, зеріктіріп «Жау қанша көп болса да онымен соғысқандар, өздерінің аздығына алармын. қарамай, Құдайдың қуатымен жеңіп шыққан»3. <Алла және пайғамбар Алдымда – жау, артымда – тағы да рас айтыпты>. Өлең: жау – болжаймын. Жеңіс те емес, күш те емес, ойы да емес Түсіндіріп берші өзің, қандай менің кәлланың, хал-жайым? Бақыт деген қашанда тек қолында Тоқ етерін айтқанда, үш бойы Алланың. біз сенімді жерлерді бекітумен айналыстық. Қажы шек ақырында Жеңістің де, бақтың да – Алламызда Шерхан әскері қанатының астында өзін арыстандай сезініп, жоғарыда тамыры, бекіткен жерлерге /502/ дейін келіп жетті. Біз жақтағы Кашмир әскері Жеңіліс пен қасірет- ол да Алланың топтасқандай боп көрініп еді, бытырап қашып кетті де, сөйтіп әмірі. бізбен моғол әскерлері ғана қалды. Сол күні ешкім де шайқас туралы Ғажап бір жағдай, Алланың ойлаған жоқ еді, адамдардың көбісі нығметіне шүкір ету уәжіп, мен өз шаруаларын реттеуге кеткен. пақыр шүкір айтуға дәрменсізбін. Екі жүз елудей адам жиналды, Шүкір айту ұлыларға жарасады. Мен моғолдарға келіп қосылған шамалы сияқты кемшеңдерге шүкір айтуда кашмирліктерді қосып есептегенде күпір болмақ. Ұлы адамдармен қатар үш жүздей адам болды, міне бұлар шүкір айту, әдепсіздік болар маған. бес мың атты әскерге және екі Рубаи: пілге қарсы соғысты. Дұшпанның атты әскерінен сан жағынан көп Алғыс айта алмадым – тұрса да ол жаяу әскері ту сыртымыздан тиіп, жүк тиелген арбаларды тонай миымда, бастады. Бұл ұрыстың ерекшелігі мен қиындығын сипаттап жазатын Кешір дер ем сол үшін, ол содан да болсақ, оқырман әңгіменің айшық­ тағы мен әсерлігіне күдіктеніп қиындау қалуы ықтимал, сол себептен егжей- тегжейлі жазудан бас тартып, қысқа Құтылған жоқ едім ғой осылардан баяндаумен шектелмекпіз. Қысқаша айтқанда, бесін намазы кезінде, 948 кезінде, жылдың сегізінші рәби әс-санидің дүйсенбі күні (1541 жылғы 1 тамызы) Міне, содан мазам жоқ сарқылды бар мына аят: «Піл иелерін Тәңірінің қалай еткенін көрген шығарсың»1 төзімде!/503/ дұшпанның халін бейнелейтін Осы жерге келген кезде қаламым сынып қалды. Бір сөзбен айтқанда, КамширдіңхәтибіМауланаМұхаммед Жүсіп осы уақиғаға хронограмманы: «фәтһ-мокәррәр» – («Қайталанған 1 (105-сүре, 1-аят) 2 (61-сүре,13-аят) 3 (2-сүре, 249-аят) 453

жеңіс») сөзінен тапты, оның себебі Сенен талай рет жақсылық келіп бұған дейін де мен Кашмирге келіп, жеңіске жеткен едім, <ол жөнінде жатады, жоғарыда баяндалған>. Бірақта менен жамандық болып 117 – әңгіме. жатады. КІТАПТЫҢ АЛЛА ТАҒАЛАҒА МІНӘЖАТ ЕТУМЕН АЯҚТАУЛЫ Егер істерімнің себебін айтар болсаң, менің жазадан құлтылып Ей, Алла! Илаһа сен бар болғаның кетуім екіталай. Егер де нығметіңе уәжіп. Сенің болмысы кешірімге шүкір айтуда кемшілік іздер болсаң, лайық. Сенің кешірімің сенің тыныстау мүмкін болмас еді. болмысыңа тән. Еш бір жан сенің басқа да сипаттарыңа ортақтаса Өлең: алмайды. Бәйіт: Пенде міндетін орындауға асықпай Кәпір де мұсылман да сенің жолыңды іздеуші, жүрсе, Барлығы «Бір жаратқан, ортағы жоқ», Жаратушы оны қадір тұтпай қалады. деп айтушы. Әскерден қашқан жауынгерді, Неғметің біліп, нығметіңе шүкір айтуға қауһарсыз екенін мойындау, Әскер басшысы одан безіп жүреді. шүкір айтудың бір түрі болмақ. Менің надандығым соншалық сенің Әй Алла! Өзімнің істеген барлық нығметтеріңнің қадірін біле істерімқаншама ойланып-толғансам қоймас. Немесе оған шүкір айтпауды да қателікке толы болғандай. да мойындай алмас. Бұл надандық өз Жаратқан ием, Сенің дегенің дұрыс, нәпсіме жасаған зұлымдық болмақ. өзіңді пана тұтып, әрі Жаратқан ием ризалығыңды сұраймын. Сен неге Әй, Алла! Зұлым мен надандық риза болсаң, мына күнәкар пендең де не істей алады? Не шеше алады? соған пейіл. Сенің барлық ілипатың Сондықтан өз зұлымдығымнан себепсіз болмақ. Менің саған үмітім қате жасаймын, наданд­ығымнан – не істесең де істейсің және жаман хабарсызбын. Осыдан ойла­нып, істеген болсам, соны қайта істемеуге ең дұрысы - барлық істер бастан- маған тәуфиқ бергей! аяқ қате болған, тек қана сен маған жасағандарың бәрі игі болған шығар Үмітсіздік отына күйген мына мен дедім. пақырды, Мұхаммед Хайдарды, мына қысқажазғаншығармасындажіберген Өлең: қателіктері мен кемшіліктерін /505/ дәрменсіздігіне орай кешіре гөр, Әй Алла! Барлығы сенен қорқады, мен, рақымшылық танытып, мүшкіл Бұл тіршілікте өзім өзімнен хәліме қайырымдылық көрсетіп, қайырлы дұғаға бөлей көр, соның қорқамын./504/ берекесінен мына: «Ей, Алла! Біздерге бұл дүниеде де жақсылық беріп, ақыретте де игілік беріп, тозақ отынан сақтай көр!» деген дұға қабыл болғай. 454

Мырза Қайдар Дулаттың «Тарих-и Рашиди» шығармасына пайдаланған тарихи деректер және оны арқау еткен еңбектер, «Тарих-и Рашидидің»әр жылдардағы басылымдары Әта Мәлік Жовейни – Әлемді жаулаушылардың тарихы – 1260 ж.

Шарафеддин Али Иәзди – Зафарнаме – 1424-25 ж.

Рашид Эддин Фәзл Олла – Жалпы тарих – 1310 ж.

Һәмдолла Мостойфи Ғазвини, Таңдаулы тарих – 1330 ж.

Аһмет Тәтәви, Асефхан Ғәзвини – Тарих-и-Әлфи – 1585 ж.

Әмин Аһмет Рази – Тәзкерейе Һәфт Эқлим – 1593 ж.

Уиллиам Эрскайн – Үндістан тарихы –1854 ж.

Рене Груссе – Дала Императорлары





Мансура Айдар – Мырза Хайдар Дулаттың парсы деректеріндегі бейнесі – 2002

Әбсаттар Дербісәлі – Жаһан Наме (Академиялық аудармасы) – 2006 ж.

Тарих-и Рашиди еңбегіне жазылған тұңғыш монография – Алматы 2007

Алматы – 2010

Лондон, ағылшын тілінде – 1895 ж. Екінші басылымы, Үндістан – 1991 ж.

Қытай, Ханзо тілінде – 1983 ж.

АҚШ, ағылшын тілінде. 1996 ж.

Өзбекстан, орыс тілінде – 1996 ж.

Қазақстан, қазақ тілінде – 2003 ж.

Түркия, түрік тілінде, 2006 ж.

Өзбекстан, өзбек тілінде, 2010 ж.

Өзбекстан, өзбек тілінде, 2011 ж.

Қытай, ұйғыр тілінде, 2011 ж.

АҚШ, Санкт-Петербург қолжазба нұсқасы бойынша парсы тіліндегі текстологиясы, 1996 ж.

Иран: Лондон және Теһран қолжазба нұсқаларының парсы тіліндегі текстологиясы, 2004 ж.

Тәжікстан қолжазбалар қорындағы қолжазба нұсқасының үлгісі

Өзбекстан қолжазбалар қорындағы қолжазба нұсқасының үлгісі

Өзбекстан қолжазбалар қорындағы қолжазба нұсқасының үлгісі





Мазмұн Мырза Мұхаммед Хайдар еңбегіндегі қазақ тарихы............................................8 Мейірімді һәм рахымды Алла атымен........................................................................14 І ТАРАУ. ТАРИХ-И РАШИДИДІҢ БАСТАЛУЫ........................................................................21 2-ТАРАУ. «ТОҒЛЫҚ ТЕМІР ХАННЫҢ БАЛАЛЫҚ КЕЗЕҢІ»..................................................23 3-ТАРАУ. ТОҒЛЫҚ ТЕМІР ХАННЫҢ ИСЛАМ ДІНІН ҚАБЫЛДАУЫ......................................24 4-ТАРАУ. «ЗАФАР-НАМЕДЕН» ҮЗІНДІ. ТОҒЛЫҚ ТЕМІР ХАННЫҢ МАУАРАННӘһР АЙМАҒЫНА ЖОРЫҒЫ ЖАЙЛЫ ӘҢГІМЕ...............................................................................28 5-ТАРАУ«ЗАФАР-НАМЕДЕН» ҮЗІНДІСаһибқыранның әмірлермен мәжілісі ......28 және оның Жейһуандария жағалауынан оралуы, сондай-ақ Тоғлық Темір әмірлерімен кездесуі жайлы тарау................................................28 6-ТАРАУ. «ЗАФАР-НАМЕДЕН» ҮЗІНДІ..................................................................................31 Тоғлық Темірдің Мауараннәһр өлкесіне екінші жорығы туралы...................31 7-ТАРАУ. «ЗАФАР-НАМЕДЕН» ҮЗІНДІ Тоғлық Темірдің өзінің ордасына оралуы туралы....................................................................................................................32 8-ТАРАУ. ІЛИЯС ҚОЖА ХАН ТУРАЛЫ ӘҢГІМЕ....................................................................32 9-ТАРАУ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ..................................................................................33 Әмір Үсейінмен әзірет Саһибқыранның Тайханға (Талхан) және Бадахшанға жорығы әрі олардың падишаһларымен бейбіт келісімге келуі жайында әңгіме...............................33 10-ТАРАУ. «ЗАФАР-НАМЕДЕН» ҮЗІНДІ Әзірет Саһибқыранның Пол-е Сәнгин жағалауынан ұрысқа шығуы және Жете әскерінің кейін шегінуі туралы әңгіме......................................................................................................................34 11-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ...............................................................................36 Саһибқыранның көрген түсі және ондағы жақсылық нышаны және оның Ілияс Қожа ханмен шайқасуға ниеті туралы әңгіме..................36 12-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ..............................................................................37 Әмір Үсейін мен Әмір Темірдің жете әскерлерімен шайқасы және олардың жеңісі туралы әңгіме.......................................................................37

13-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ..............................................................................40 Әмір Үсейін мен Саһибқыранның Қаболшаһ оғланды хан сайлау жөнінде шақырған құрылтайы туралы....................................................................40 14-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ«Балшық соғысы» туралы әңгіме және оның ерекшеліктерінің сипаттамасы...........................42 15-Әңгіме. «ЗАФАРНАМАДАН» үзінді Жете әскерінің Самарқандты қоршауға алуы....................................................................................................................48 16-ӘҢГІМЕ. Ілияс Қожа ханның ісінің аяқталуы және дүние салғаннан кейінгі болған оқиғалары әрі әмір Қамареддиннің таққа отыруға жүргізген күресі туралы әңгіме..................................................................................49 17-ӘҢГІМЕ. Қамареддиннің өмірі жайындағы әңгіме...........................................50 18-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ Саһибқыранның Жете аймағына яғни Моғолстанға үшінші жорығы туралы әңгіме.............................................52 19-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ Әзірет Саһибқыран мен Делшад Ағаның үйлену тойы........................................................................................................54 20-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ Әзірет Саһибқыранның Харезмге үшінші рет жорығы және Сары Бұға, Әділшаһ және Баһарам жалайыр бүліншілігі салдарынан жол ортасынан қайта оралуы....................................55 21-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ Әзірет Саһибқыранның Жетеге, яғни Моғолстанға төртінші рет жорығы жайында әңгіме.............................57 22-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ Ханзада жаһангердің қайтыс болуы жайында әңгіме...................................................................................................60 23-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ Саһибқыранның әскерлерін Қамареддинге қарсы жорыққа аттандыруы жайында әңгіме.......................61 24-ӘҢГІМЕ. «ЗАФАР-НАМАДАН» ҮЗІНДІ Әзіреті Саһибқыранның тектес әрі жұлдыздай самсаған әскерімен Жете, яғни Моғолстанға бесінші рет жорыққа шығуы жайында әңгіме...62 25-ӘҢГІМЕ. Әмір Қамареддин ісінің аяқталуы жайында әңгіме........................62 26-ӘҢГІМЕ. Қызыр хан бин Тоғлықтемір хан өмірінің алғашқы кезеңі жайында әңгіме............................63 27-ӘҢГІМЕ. Мұхаммед хан жайында әңгіме.............................................................67 28-ӘҢГІМЕ. Шир Мұхаммед хан бин Мұхаммед хан жайында әңгіме.............68 29-ӘҢГІМЕ. Уәйіс хан өмірінің бастапқы кезеңі жайында әңгіме...................68 30-ӘҢГІМЕ. Әмір Сейіт Әлі және оған қатысты әңгімелер.................................68 31-ӘҢГІМЕ. Шер Мұхаммед хан мен Уәйіс ханның ара-қатынастары жайында әңгіме.................................................................................................................71 32-ӘҢГІМЕ. Уәйіс ханның хандығы жайында әңгіме...........................................71 33-ӘҢГІМЕ. Хұдайдад әмірдің Меккеге қажылық сапары және өмірінің соңғы күндері жайлы.......................................................................................................74 34-ӘҢГІМЕ. Уәйіс ханның шәһид болуы жайында әңгіме..................................76 35-ӘҢГІМЕ. Уәйіс хан шаһид болғаннан кейінгі оқиғалар.................................77 36-ӘҢГІМЕ. Жүніс хан мен Иразанның Самарқанға Мырза Ұлықбектің жанына баруы.....................................................................................................................77

37-ӘҢГІМЕ. Иразан жеңілгеннен кейін Есенбұға хан ибн Уәйіс ханның хандық құруы жайында әңгіме....................................................................................78 38-ӘҢГІМЕ. Әмір Сейіт Әлінің Қашғарды алуы жайында әңгіме ......................78 39- ӘҢГІМЕ. ЕСЕНБҰҒА ХАНҒА ӘМІРЛЕРДІҢ ҚАРСЫЛЫҚ КӨРСЕТКЕН КҮНДЕРІНЕН ӘҢГІМЕ ............................................................................................................80 40 - ӘҢГІМЕ. ЖҮНІС ХАННЫҢ ХАНДЫҒЫНЫҢ БАСТАПҚЫ КЕЗЕҢІ ЖАЙЛЫ ӘҢГІМЕ ....................................................................................................................................82 41 - ӘҢГІМЕ. Жүніс ханның өмірі жайында толығырақ әнгіме..........................83 42 - ӘҢГІМЕ. Жүніс ханның Моғолстанға келуі.......................................................84 43 - ӘҢГІМЕ. Сансыз мырзаның әкесі әмір Сейіт Әлі қайтыс болған соң Қашғарда билік жүгізуі және оның соңғы күндері жайында әңгіме.................................................................................................................86 44 ӘҢГІМЕ. Досмұхаммед ханның хандық етуі жайында әңгіме....................87 45 ӘҢГІМЕ. Жүніс ханның мырза сұлтан Әбу Саидтан екінші рет қайтып оралуы туралы әңгіме.....................................................................................89 46 - ӘҢГІМЕ. ДОС МҰХАММЕД ............................................................................................90 ХАННЫҢ ӨЛІМІНЕН КЕЙІНГІ ОҚИҒАЛАР, ЖҮНІС ХАННЫҢ БИЛІК ҚҰРУЫ, БУРУЖ ОҒЛАН ИБН ӘБІЛҚАЙЫР ХАН ӨЗБЕКТІҢ ӨЛТІРУІ ТАРИХЫ ЖАЙЫНДА ӘҢГІМЕ.................................................................................................................90 47 - ӘҢГІМЕ. ШЕЙХ ЖАМАЛДЫҢ ОҚИҒАСЫ ЖӘНЕ ЖҮНІС ХАННЫҢ ОНЫҢ ҚОЛЫНА ТҰТҚЫНҒА ТҮСУІ ЖАЙЫНДА ӘҢГІМЕ.................................................................91 48- әңгіме. ШЕЙХ ЖАМАЛ ХӘР ӨЛТІРІЛГЕННЕН КЕЙІН ЖҮНІС ХАН МЕН МАУАРАННӘҺР БИЛЕУШІЛЕРІ АРАСЫНДАҒЫ ОҚИҒАЛАР...............................................92 49 – әңгіме. Мұхаммед Хайдар мырзаның Қашғарда билік жүргізуі жайында әңгіме.................................................................................................................94 50 – әңгіме. Әбубәкір мырзаның билік жүргізуі және өмірінің бастапқы кезеңі жайында әңгіме ..............................................................................95 51 – әңгіме. Хотан Мырзалары ....................................................................................96 52 – әңгіме. Мырза Әбубәкірдің Хотанды алуы және Хотан мырзаларын өлтіруі .........................................................................................................97 53 – әңгіме. Әбубәкірдің Мұхаммед Хайдар мырзаға жасаған айласы және Мұхаммед Хайдар мырзаның оның құрған торына түсіп, өз әмірлерінен айырылуы................................................................97 54 - әңгіме. Жүніс ханның Мұхаммед Хайдар мырзаға көмек беруге әрекеттенуі және Мырза Әбубәкірмен соғысып жеңілуі.................................98 55 – ӘҢГІМЕ. Жүніс ханның Мұхаммед Хайдар мырзаға жәрдем беру үшін Жаркентке екінші рет жорыққа шығуы және мырза Әбубәкірден жеңілуі .........................................................................................................99 56 – ӘҢГІМЕ. Жүніс хан баласы Сұлтан Маһмұд ханның өмірінің бастапқы кезеңі ................................................................................................................101 57 – ӘҢГІМЕ. Жүніс хан мен Мұхаммед Хайдар мырза арасындағы Ақсуда болған соғыс және қатты қақтығыстар жайында әңгіме..............102 58 – әңгіме. Мұхаммед Хайдар мырзаның Қашғарға Мырза Әбубәкірге

жорығы және оған тұтқынға түсуі ..........................................................................104 59 – әңгіме. Жүніс ханның және Моғол ұлысының Ташкентке келуі. Сұлтан Аһмет мырза, Омар Шейх мырза және Сұлтан Маһмұд хан арасындағы келісім..........................................................................................................105 60 – әңгіме. Жүніс ханның істерінің аяқталуы.......................................................107 61 – ӘҢГІМЕ. Сұлтан Аһмет мырза мен Сұлтан Маһмұд ханның арасында жәрде болған шайқас...............................................................................107 62 – әңгіме. Сұлтан Маһмұд хан мен әкем Мұхаммед Үсейін көрегеннің < Алла қабірін нұрандырғай> туыстығы...................................................................109 63 – ӘҢГІМЕ. Сұлтан Маһмұд ханның Ташкентті билеп тұрған уақытындағы оқиғалар және оның күйреуі мен өмірінің соңғы күндері....................................................................................................................................110 64 – әңгіме. Сұлтан Аһмет хан жайында..................................................................112 65 – әңгіме. Мансұр хан жайында <Алла оның күнәларын кешірсін>..........114 66 – әңгіме. Мансұр ханның ұлы Шаһ хан жайында............................................119 67- әңгіме. Сұлтан Аһмет ханның ұлы Саид хан жайында...............................122 68 – әңгіме. Сұлтан Саид ханның мақтан етерлік қасиеті және ерекше мінезі. .....................................................................................................................................127 69 - әңгіме. Сұлтан Саид хан ұлы Әбдірашид хан жайында. ...........................130 70 – әңгіме. “Тарих-и Рашидидің” бірінші кітабының аяқталуы жайында................................................................................................................................139 Екінші кітап Кіріспе Мейірімді және рақымды Алланың атымен......................................................................142 -әңгіме “Тарих-и Рашидидің” екінші кітабының басталуы, 900 (1494-1495) жылдан кейін Моғол, Өзбек және Шағатай ұлыстарының әрқайсысында болған жекелеген оқиғалар жайында.....................................143 2-әңгіме. Жүніс ханның өмірі мен хандығы һәм балаларының саны .........145 жайында қысқаша 3-әңгіме. Жүніс хан билігінің аяқталуы, балаларының саны және Сұлтан Маһмұд ханның патшалағы әрі оның істерінің бүліну себептері жайында қысқаша.......................................................................................146 4-әңгіме. Сұлтан Маһмұд хан және оның балаларының аянышты өлімі жайында.....................................................................................................................151 5-әңгіме. Менің әкем Мырза Мұхаммед Үсейін көрегеннің өмірінің ақыры жайлы <Алла тозақ отынан құтқарғай>...................................................152 6-әңгіме. Шаһибек ханның істері жайында .........................................................154 7-ӘҢГІМЕ. Бабыр патшаның ата-тегі және оны моғол хандарымен жек-жаттығы һәм қызметінің бастапқы кезеңі жайында...............................158 8-әңгіме. Сұлтан Саид хан /34/ ибн Сұлтан Аһмет ибн Сұлтан Жүніс ханның өмірінің бастапқы кезеңі әрі сол уақыттағы тартқан тауқыметтері жайында. ................................................................................................163 9-ӘҢГІМЕ. Әкем Мұхаммед Үсейін көрегеннің <Алла дозақ отынан

құтқарғай> Шаһибек ханнан Хорасанға қашып баруы және оған қатысты бірнеше әңгіме .............................................................................175 Маулана Незамеддин Хамуш жайында әңгіме Қожа Алааддин Аттар <Алла оның топырағын торқа етсін> жайындағы әңгіме............................................................................................................179 ӘҢГІМЕНІ АЯҚТАУҒА ҚАЙТА ОРАЛУ....................................................................................196 10 – әңгіме. БАБЫР ПАТШАНЫҢ ХОРАСАНҒА КЕТУІ ҺӘМ КАБУЛДА БОЛҒАН ҮРЕЙ МЕН ТАРТЫСТАР........................................................................................................198 11 – әңгіме. БАБЫР ПАТШАНЫҢ ХОРАСАНҒА КЕТУІ ЖӘНЕ ПАТШАНЫҢ Х ОРАСАННАН КАБУЛҒА ОРАЛУЫ...........................................................................................199 12 – әңгіме. БАБЫР ПАТШАНЫҢ КАБУЛДА БОЛҒАН КЕЗІНДЕГІ ОҚИҒАЛАР................201 13 — әңгіме. ШАҺИБЕК ХАННЫҢ ХАРЕЗМГЕ ЖОРЫҒЫ ҺӘМ ОНЫ АЛУЫ. ӘРІ МАУАРАННӘҺРГЕ ҚАЙТА ОРАЛУЫ. СОДАН ХОРАСАН ЖЕРІНЕ ЖОРЫҒЫ...................203 14 – әңгіме. ӘКЕМ МҰХАМММЕД ҮСЕЙІН КӨРЕГЕННІҢ ШАҺИБЕК ХАНҒА БАРУ СЕБЕБІ. ОСЫҒАН ҚАТЫСТЫ ІСТЕРДІ ЕСКЕ АЛУ. МӘРТЕБЕЛІ НАҒАШЫ АҒАМ СҰЛТАН МАҺМҰД ХАН МЕН ӘКЕМНІҢ АЗАПТЫ ӨЛІМІ.....................................................204 15 – әңгіме. КІТАП АВТОРЫНА ҚАТЫСТЫ ОҚИҒАЛАР...................................................207 16 – әңгіме. ӘЗІРЕТ МАУЛАНА МҰХАММЕД ҚАЗИ <АЛЛА ОНЫ ЖАРЫЛҚАСЫН>......209 17 - әңгіме. ӘҢГІМЕНІҢ СОҢЫНА ҚАЙТА ОРАЛУ.............................................................212 18 – әңгіме. СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ ӘНДІЖАНҒА КЕЛУІ ҺӘМ ОНЫ ШАҺИБЕК ХАННЫҢ ТҰТҚЫНДАУЫ. ОДАН ТҰТҚЫННАН ҚҰТЫЛЫП, КАБУЛДАҒЫ БАБЫР ПАТШАҒА КЕТУІ.......................................................................................................................216 19 – әңгіме. МЫРЗА ХАННЫҢ БАДАХШАНДАҒЫ ӨМІРІ ТУРАЛЫ ЖӘНЕ ОСЫ ӘҢГІМЕНІ БАЯНДАУШЫНЫҢ БАДАХШАННЫН КАБУЛҒА КЕТУІ.......................................222 20 – әңгіме. ШАҺИБЕК ХАННЫҢ ҚАЗАҚТАРҒА ШАБУЫЛЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ІСІНІҢ КҮЙРЕУІ........................................................................................................................225 21 – әңгіме. ШАҺ ИСМАЙЫЛ МЕН ШАҺИБЕК ХАН АРАСЫНДАҒЫ ШАЙҚАС ҺӘМ ШАҺИБЕК ХАННЫҢ ӨЛІМІ............................................................................................226 22 – әңгіме. ШАҺИБЕК ХАННЫҢ ШАҺ ИСМАЙЫЛ ҚОЛЫНАН ҚАЗА ТАПҚАНЫ ТУРАЛЫ ХАБАРДЫҢ ЖЕТУІ ЖӘНЕ БАБЫР ПАТШАНЫҢ КАБУЛДАН ҚҰНДЫЗҒА ЖОРЫҚ ЖАСАУЫ....................................................................................................................231 23 – әңгіме. ӘҢГІМЕ НЕМЕРЕ АҒАМ СЕЙІТ МҰХАММЕД МЫРЗАНЫҢ ІСТЕРІНЕ ЖЕТТІ <АЛЛА ТАҒАЛА ОНЫ ЖАННАТТЫҢ ТӨРІНЕН ОРЫН БЕРГЕЙ!>. ОНЫҢ БАСТАПҚЫ ІСТЕРІ ТУРАЛЫ ҚЫСҚА ЖӘНЕ ФЕРҒАНАНЫ ЖАУЛАП АЛУЫ.........232 24 – әңгіме.СЕЙІТ МҰХАММЕД МЫРЗАНЫҢ ЖЕҢІСІ ТУРАЛЫ ХАБАРДЫ ПАТШАНЫҢ АЛУЫ ЖӘНЕ СҰЛТАН САИД ХАНДЫ ӘНДІЖАНҒА НЕМЕРЕ АҒАМА ЖІБЕРУІ....................................................................................................................................234 25 – тарау. БАБЫР ПАТШАНЫҢ МАУАРАННӘҺР ТАҒЫНА ОТЫРУЫ............................234 26 – әңгіме. САИД ХАННЫҢ ӘНДІЖАНҒА БАРУЫ ЖӘНЕ СОЛ ЖЕРДЕ БОЛҒАН ОҚИҒАЛАР................................................................................................................................237 МЫРЗА ӘБУБӘКІРДІҢ ТЕГІ....................................................................................................240 28 – әңгіме. МЫРЗА ӘБУБӘКІРДІҢ ҚЫСАСТЫҚТАРЫ ЖӨНІНДЕ, АТАП АЙТҚАНДА, ЖАУЫЗДЫҚ ОЙЛАРЫ МЕН ӘРЕКЕТТЕРІ.............................................242

29 – әңгіме. ҰБАЙДОЛЛА ХАННЫҢ ТҮРКІСТАННАН БҰХАРАҒА КЕЛУІ ЖӘНЕ БАБЫР ПАТШАНЫҢ КӨЛ МӘЛІКТЕ ШАЙҚАСЫП ЖЕҢІЛУІ ӘРІ СОЛ УАҚЫТТА БОЛҒАН ОҚИҒАСЫ.................................................................................................................245 30 – әңгіме. НЕМЕРЕ АҒАМ СЕЙІТ МҰХАММЕД МЫРЗА. <АЛЛА ОНЫ ЖАРЫЛҚАСЫН!>...............................................................................................249 31 – әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ АХУАЛЫ ЖАЙЫНДА ҚЫСҚАША ТҮРДЕ ..................251 32 – әңгіме. СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ СҮЙІНШІК ХАННАН ЖЕҢІЛГЕННЕН КЕЙІНГІ ОҚИҒА........................................................................................................................255 33 – әңгіме. ҚАЗАҚТАР ЖӘНЕ ҚАЗАҚ СҰЛТАНДАРЫНЫҢ ТІРШІЛІК Е РЕКШЕЛІКТЕРІ ТУРАЛЫ; БҰЛ АТАУДЫҢ ОЛАРҒА БЕРІЛУ СЕБЕБІ ХАҚЫНДА ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ІСТЕРІНІҢ САЛДАРЫ...............................................................................256 34 – әңгіме. СҮЙІНШІК ХАННЫҢ ШАЙҚАСЫНАН КЕЙІНГІ БОЛҒАН ОҚИҒАЛАР. СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ ҚАСЫМ ХАНҒА, ҚАЗАҚТАРҒА БАРУЫ.......................................257 35 – әңгіме. ӘЗІРЕТ МАУЛНА МҰХАММЕД ҚАЗИДІҢ КЕРЕМЕТ ҚАСИЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОСЫҒАН ҚАТЫСТЫ БІРНЕШЕ ХИКАЯЛАР..............................................................260 36 – әңгіме. ОСЫ ӘҢГІМЕГЕ ҚАТЫСТЫ КЕЙБІР ТОЛЫҚТЫРУЛАР 37 – әңгіме. ШАҺ ИСМАЙЫЛДЫҢ СОҢҒЫ КҮНДЕРІ........................................................261 38 – әңгіме. МАУАРАННӘҺРДЕГІ /194/ ШЕЙБАН СҰЛТАНДАРЫНЫҢ БІРІНЕН СОҢ БІРІНІҢ КҮНІ БҮГІНГЕ ДЕЙІН БИЛІК ҚҰРҒАНДЫҒЫ...................................262 39 – әңгіме. СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ ФЕРҒАНА УӘЛАЯТЫНАН КЕТІП, ҚАШҒАРҒА БЕТ АЛУ СЕБЕПТЕРІ..........................................................................................264 40 – әңгіме. ҚАШҒАРДЫҢ ЖАЙ-ЖАПСАРЫ.......................................................................266 41 – әңгіме. Күшлік және Тоқтаған ахуалы жайында..........................................267 «ТАРИХ-И ЖАҺАНГУШАЙДАН» ҮЗІНДІ.................................................................................267 42 – тарау. ИМАМ АЛААДДИН МҰХАММЕД ХОТАНИДІҢ КҮШЛІКТІҢ ҚОЛЫНАН ШАҺИД БОЛУЫ. «ТАРИХ-И ЖАҺАНГОШАЙДАН» ҮЗІНДІ................................270 43 – әңгіме. САИД ХАН ТУРАЛЫ ӘҢГІМЕНІҢ СОҢЫНА ҚАЙТА ОРАЛУ........................278 44 – әңгіме. СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ ҚАШҒАРДА МЫРЗА ӘБУБӘКІРМЕН СОҒЫСЫ...................................................................................................................................283 45 – әңгіме. СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ ЖАРКЕНТКЕ БЕТ АЛУЫ......................................286 46 – әңгіме. ҚАШҒАР АЙМАҒЫН ЖАУЛАУДЫҢ КІЛТІ БОЛЫП .......................................289 47 – әңгіме. МЫРЗА ӘБУБӘКІР ІСТЕРІНІҢ НАШАРЛАУЫ ЖӘНЕ ОСЫҒАН ҚАТЫСТЫ БІРНЕШЕ ОҚИҒАЛАР ҺӘМ МЫРЗА ӘБУБӘКІР БИЛІГІНІҢ АЯҚТАЛУЫ..........292 48 – әңгіме. ҚАШҒАРДЫ ЖАУЛАП АЛУ..............................................................................299 49 – әңгіме. МЫРЗА ӘБУБӘКІРДІҢ АРТЫНАН ҚУҒАН ӘМІРЛЕР....................................301 50 – әңгіме. МЫРЗА ӘБУБӘКІР БАЛАЛАРЫ ІСТЕРІНІҢ АЯҚТАЛУЫ...............................302 51 - әңгіме. САИД ХАННЫҢ ҚАШҒАРДЫ ЖАУЛАП АЛҒАННАН КЕЙІНГІ ІСТЕРІ ......................................................................................................................303 52- әңгіме. ИМИН ҚОЖА СҰЛТАННЫҢ ТҰРФАННАН ХАНҒА КЕЛУІ .............................306 53 – әңгіме. САИД ХАННЫҢ БҰРЫННАН МАНСҰР ХАНМЕН РЕНІШІ БОЛА ТҰРА ОНЫМЕН КЕЗДЕСКІСІ ЖӘНЕ ТАТУЛАСҚЫСЫ КЕЛГЕНДІГІ ..............................................307 54 – әңгіме . ҚЫСҚАША МАНСҰР ХАН ЖӨНІНДЕ.............................................................310 55 - әңгіме. ЕСКЕНДІР СҰЛТАННЫҢ ТУУЫ .....................................................................313

56 - әңгіме. АҚСУДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ ТУРАЛЫ ЖӘНЕ САИД ХАН МЕН МАНСҰР ХАННЫҢ ЕЛШІЛЕРІ АРАСЫНДАҒЫ КЕЛІССӨЗДЕР ...........................................314 57 –әңгіме. ӘЗІРЕТ МАУЛАНА МҰХАММЕД ҚАЗИДІҢ ДҮНИЕ САЛУЫ <АЛЛА ОҒАН РАХЫМ ЕТСІН>................................................................................................315 58 – әңгіме. МАНСҰР ХАН МЕН СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ КЕЗДЕСУІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ АРАСЫНДА БЕЙБІТШІЛІКТІҢ ОРНАУЫ ...............................................323 59 - әңгіме. БЕЙБІТШІЛІК ОРНАҒАН СОҢ САИД ХАННЫҢ ҚАЙТА ОРАЛУЫ ЖӘНЕ БҰДАН КЕЙІН БОЛҒАН ОҚИҒАЛАР ТУРАЛЫ, БАБАЖАҚ СҰЛТАННЫҢ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУІ ЖАЙЫНДА ............................................................................................................326 60 – әңгіме. ХАННЫҢ САРЫ ҰЙҒЫРЛАРҒА ҚАРСЫ ҒАЗАУАТ СОҒЫСЫНА ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЙТЫП ОРАЛУЫНЫҢ СЕБЕПТЕРІ ...........................................................329 61 - әңгіме. ҚЫРҒЫЗДАРҒА ҚАРСЫ ЖОРЫҚ ЖӘНЕ МҰХАММЕД ҚЫРҒЫЗДЫҢ ТҰТҚЫНҒА АЛЫНУ СЕБЕПТЕРІ ...........................................................................................330 62 –әңгіме. ЖҮНІС ХАННЫҢ ҚЫЗЫ ДӘУЛЕТ СҰЛТАН ХАНЫМНЫҢ БАДАХШАННАН ҚАШҒАРҒА КЕЛУІ. 63-әңгіме. ИМИН ҚОЖА СҰЛТАН ЖӘНЕ ШАҺ МҮХАММЕД СҰЛТАННЫҢ ҮЙЛЕНУ ТОЙЫ ........................................................................................................................332 64 - әңгіме. САИД ХАН МЕН МЫРЗА ХАН АРАСЫНДАҒЫ ЖАНЖАЛДЫҢ БАСТАЛУЫ ЖӘНЕ ХАННЫҢ БАДАХШАНҒА АЛҒАШҚЫ ЖОРЫҒЫ ..................................334 65 - әңгіме. САИД ХАННЫҢ МАНСҰР ХАНМЕН ЕКІНШІ РЕТ КЕЗДЕСУІ ........................336 66 –әңгіме. БАБЫР ПАТШАНЫҢ КАБУЛҒА ҚАЙТА ОРАЛҒАНЫНАН КЕЙІНГІ ОҚИҒАЛАР ЖӘНЕ БАУЫРЫ СҰЛТАН НАСЫР МЫРЗАНЫҢ ӨЛІМІ ҺӘМ ӘМІРЛЕР МЕН БАБЫР ПАТША АРАСЫНДАҒЫ АЛАУЫЗДЫҚТЫҢ СЕБЕПТЕРІ ...............................336 67 - әңгіме. МОҒОЛСТАН МЕН ҚЫРҒЫЗДАРДЫ ЖАУЛАП АЛУ ЖАЙЫНДА- РАШИД СҰЛТАН ҚЫЗМЕТІНІҢ БАСТАЛУЫ /312/ ...............................................................337 68 - әңгіме. «ТАРИХ-Е ЖАҺАНГОШАЙ».«ӘЛЕМДІ ЖАУЛАП АЛУШЫНЫҢ ТАРИХЫНАН» ҮЗІНДІ .............................................................................................................340 69 - әңгіме. НЕГІЗГІ ӘҢГІМЕГЕ ҚАЙТА ОРАЛУ..................................................................343 70 - әңгіме. КЕШІРІМДІ ДЕ ҚАЙЫРЫМДЫ АЛЛАНЫҢ ШАРАПАТЫМЕН САИД ХАННЫҢ ТӘУБЕСІНЕ КЕЛУІ........................................................................................345 71-әңгіме. ХАННЫҢ ДӘРУІШ БОЛУ ҮШІН ХАНДЫҚ ТАҒЫНАН БАС ТАРТҚЫСЫ КЕЛГЕНДІГІ ЖАЙЫНДА ЖӘНЕ ОЛ ШЕШІМІН ҚАЛАЙ ӨЗГЕРТКЕНІ...................................347 72 –әңгіме. ҚОЖА ТӘЖЕДДИН ЖӘНЕ ОНЫҢ АТА-ТЕГІ...................................................349 73-әңгіме. ҚОЖА ТАЖАДДИННІҢ ТҰРФАНҒА ҚАЙТУҒА РҰҚСАТ АЛУЫ ЖАЙЫНДА ЖӘНЕ ТАҺИР ХАННЫҢ ҚАЗАҚ-ӨЗБЕКПЕН БІТІМГЕ КЕЛУІ, ҺӘМ СОЛ КҮНДЕРІ БОЛҒАН ОҚИҒАЛАР..............................................................................350 74-әңгіме. СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ БАЛАСЫ СҰЛТАН ИБРАҺИМНІҢ ТУЫЛУЫ..........351 75 –әңгіме. ХАННЫҢ ӘНДІЖАНҒА ЕКІНШІ ЖОРЫҒЫ......................................................351 76-әңгіме. ХАННЫҢ МОҒОЛСТАНҒА СОҢҒЫ САПАРЫ ЖӘНЕ МОҒОЛДАРДЫ МОҒОЛСТАННАН ҚАШҒАРҒА КӨШІРУІ ҺӘМ СОЛ КҮІНДЕРДЕ БОЛҒАН КЕЙБІР ОҚИҒАЛАР................................................................................................................................353 77 –әңгіме. БАБА СҰЛТАННЫҢ ҚАШУ СЕБЕБІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ІСІНІҢ СОҢЫ.................355 78 –әңгіме. ШАҺ МҰХАММЕД СҰЛТАН ЖӘНЕ ОНЫҢ ІСІНІҢ АҚЫРЫ............................357

79 - әңгіме. РАШИД СҰЛТАН ЖӘНЕ МЕНІҢ БӘЛУРҒА ҒАЗАУАТ ЖОРЫҒЫНА ...........360 80 – әңгіме. САИД ХАННЫҢ БАДАХШАНҒА ЕКІНШІ ЖОРЫҒЫ ЖӘНЕ СОЛ КҮНДЕРДЕ БОЛҒАН ОҚИҒАЛАРДЫҢ СЕБЕПТЕРІ. ....................................................361 81 - әңгіме. САИД ХАН МЕН ИМИН ҚОЖА СҰЛТАННЫҢ АРАСЫНДАҒЫ АРАЗДЫҚТЫҢ СЕБЕБІ............................................................................................................365 82 - әңгіме. ХАННЫҢ ӨЗ ЕРКІН АҚИҚАТ ЖОЛЫНА БАҒЫТТАУШЫ ҚОЖА ХАВӘНД МАҺМҰД АТЫМЕН МӘШҺҮР ШӘҺАБАДДИН МАҺМҰДҚА БЕРУІ .....................369 83-әңгіме. ӘЗІРЕТ ҚОЖА ХАВӘНД МАҺМҰДТЫҢ ТЕГІ МЕН ӨМІРІ ..............................371 84-әңгіме. ӘЗІРЕТ МӘХДҰМ НҰРАННЫҢ ҮНДІСТАНҒА САПАРЫ ЖӘНЕ ОҒАН ҚАТЫСТЫ БІРНЕШЕ ОҚИҒАЛАР. .........................................................................................375 85 -әңгіме. ӘЗІРЕТ ҚОЖА НҰРАННЫҢ ҒАЖАЙЫП ІСТЕРІ..............................................377 86 –әңгіме. АВТОРДЫҢ КЕШІРІМ СҰРАУЫ ЖӘНЕ ӘЗІРЕТ МӘХДҰМИ НҰРАННЫҢ ӨМІР БАЯНЫНЫҢ АЯҚТАЛУЫ...............................................................................................383 87 -әңгіме. БАБЫР ПАТША ӨМІРІНІҢ СОҢҒЫ КЕЗІ ЖӘНЕ ІСТЕРІНІҢ АЯҚТАЛУЫ.......384 88 -әңгіме. СҰЛТАН САИД ХАННЫҢ ТИБЕТКЕ ЖОРЫҚҚА АТТАНУЫ ..........................385 89 -әңгім. ТИБЕТТІҢ ТАУ, ҮҢГІРЛЕРІНІҢ ОРНАЛАСУЫ ЖӘНЕ ТИБЕТТІКТЕРДІҢ НАНЫМДАРЫ ЖӘНЕ ДІНІ.......................................................................................................386 90-әңгіме. ТИБЕТТІҢ ҒАЖАЙЫП ЖЕРЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ....................................389 91 -әңгіме. ТИБЕТТІ СИПАТТАУ. ТИБЕТ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ НАНЫМЫ. ...................390 92-әңгіме. ХАННЫҢ ТИБЕТКЕ ҒАЗАУАТҚА АТТАНУЫ. ..................................................392 93 -әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ ТИБЕТКЕ БАРУЫ ЖӘНЕ СОЛ КҮНДЕРДЕ БОЛҒАН ОҚИҒАЛАР. ..............................................................................................................393 94 – әңгіме. САИД ХАННЫҢ ОСЫ КІТАП АВТОРЫНЫҢ ІЗІМЕН ТИБЕТКЕ КЕЛУІ ЖӘНЕ ХАННЫҢ БАЛТИГЕ ҚАРАЙ ЖОЛҒА ШЫҒУЫ ҺӘМ КІТАП АВТОРЫНЫҢ КАШМИРГЕ КЕТУІ....................................................................................................................394 95 – әңгіме. БАЛТИДА ХАНҒА ҚАТЫСТЫ БОЛҒАН ОҚИҒА. ............................................396 96-әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ КАШМИРГЕ КЕЛУІ ЖӘНЕ ОСЫҒАН БАЙЛАНЫСТЫ.........................................................................................................................397 97 - әңгіме. КАШМИРДІ СИПАТТАУ.....................................................................................397 98 - әңгіме. КАШМИРДІҢ ҒАЖАЙЫПТАРЫ .........400 99 - әңгіме. «ЗАФАР НАМЕДЕН» .......................................................................................404 100 – әңгіме. КАШМИРДЕГІ ИСЛАМ ДІНІНҢ ЖӘЙІ ЖӘНЕ КАШМИРДЕгі МҰСЫЛМАН СҰЛТАНДАРЫ....................................................................................................405 101 – әңгіме. КАШМИРДІҢ МӘЗҺАБТАРЫ.........................................................................406 102 – әңгіме. БАРЛЫҚ ХИКАЯҒА ҚАЙТА ОРАЛУ...............................................................409 103 – әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ КАШМИРДЕНН КЕТУІ ЖӘНЕ СОЛ КҮНДЕРІ БОЛҒАН ОҚИҒАЛАР................................................................................................................413 104 – әңгіме. ХАННЫҢ МАРИУЛДЕН АСТАНАСЫ ЖАРКЕНТКЕ ҚАЙТА ОРАЛУЫ ЖӘНЕ КІТАП АВТОРЫНА УРСАНГКЕ БАРУҒА РҰҚСАТ БЕРУІ..........................................414 105 – әңгіме. ХАН ІСТЕРІНІҢ АЯҚТАЛУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӨМІРІН ҚЫСҚАША БАЯНДАУ..................................................................................................................................417 106 – әңгіме. ХАН ДҮНИЕ САЛҒАННАН КЕЙІН ҚАШҒАРДА БОЛҒАН ОҚИҒАЛАР.........422 107 – әңгіме. ТОБЫРДА ЕШЕККЕ ТӘН ҚЫЛЫҒЫМЕН ТАНЫЛҒАН

МҰХАММАДИ БЕРЛАС ТЕК ҚАНА РАШИД ХАННЫҢ БАС ӘМІРІ ҒАНА ЕМЕС, БАРЛЫҚ ІСТЕРДЕ ДЕ АЙУАНДЫҢ НӘПСІСІНІҢ ТІЗГІНІН ҰСТАУШЫ АДАМ БОЛҒАНЫ.................................................................................................................................426 108 – әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ УРСАНГКЕ ЖОРЫҒЫ ҺӘМ МЕНІҢ ІНІМ АБДОЛЛА МЫРЗАНЫҢ ӨЛІМІ ЖӘНЕ ОСЫ ЖОРЫҚТА БОЛҒАН ОҚИҒАЛАР...................427 109 – әңгіме. ТИБЕТТЕ БОЛҒАН ҚАЙҒЫЛЫ ОҚИҒА ЖӘНЕ МЕНІҢ НЕМЕРЕ АҒАМНЫҢ БАЛАСЫ МАҺМҰД МЫРЗАНЫҢ ӨЛІМІ..............................................429 110 – әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ ТИБЕТТЕН БАДАХШАНҒА ҚАРАЙ БЕТ АЛУЫ.........435 111 – әңгіме. БАБЫР ПАТШАНЫҢ ҰЛЫ ҺҰМАЮН ПАТША ТУРАЛЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ІСТЕРІНІҢ АЯҚТАЛУЫ.............................................................................................................440 112 - әңгіме. ГАНГ ШАЙҚАСЫНЫҢ ОҚИҒАСЫ................................................................442 113 – әңгіме. ШАҒАТАЙЛЫҚТАРДЫҢ ҮНДІСТАННАН ЛАҺОРҒА ҚАШУЫ.....................447 114 – әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ КАШМИРГЕ КЕЛУ СЕБЕБІ.........................................450 115 – әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ КАШМИРДІ ЖАУЛАП АЛУЫ ЖАЙЫНДА ЖӘНЕ ШАҒАТАЙЛЫҚТАРДЫҢ ҮНДІСТАННАН КЕТКЕННЕН КЕЙІНГІ ЖАҒДАЙЫ.......................450 116 – әңгіме. КІТАП АВТОРЫНЫҢ ҺҰМАЮН ПАТШАМЕН АЙЫРЫЛЫСУЫ ЖАЙЫНДА ҺӘМ ОНЫҢ КАШМИРГЕ ШАБУЫЛЫ ЖӘНЕ ЖАУЛАП АЛУЫ ЖӨНІНДЕ ӘРІ СОЛ КЕЗДЕГІ ОҚИҒАЛАР МЕН «ТАРИХ-И РАШИДИДІҢ» АЯҚТАЛУЫ.......................451 117 – әңгіме. КІТАПТЫҢ АЛЛА ТАҒАЛАҒА МІНӘЖАТ ЕТУМЕН АЯҚТАУЛЫ..................453

мұхаммед ҚайдаР дулат тарих-и рашиди ИБ № 159 Басуға 11.05.2015 ж. қол қойылды Пішімі 84x108 1/16. Офсеттік басылым. Қаріп түрі «Times New Roman». Көлемі 52,0 шартты баспа табақ Таралымы: 4000 дана. Тапсырыс № 159 «Қазақпарат» баспа корпорациясының баспаханасы