"Бақыт тамшылары"

САХАБАЛАРДЫ ИМАН ШАБЫТЫ ген ашуым діл болуыма кедергі жасамайды. Сендерді ма ан беріп отыр андарын пара. Пара беру – харам, біз оны жемей- міз!» деді. Еврейлер Абд лла ты t б л айт анын ба алап: «Міне, осындай ділдік пен туралы ар ылы аспан мен жер ж йелі т рде са талады» десті (Муатта, М са ат, 2). Сахабаларды осы ділдік пен туралды сезіміні олар- ды ізін бас ан табиунны лы тарда ы к птеген к рі- ністерінен мынадай мысал келтірелік: Риуаят бойынша Имам А зам бу Ханифаны бір м - жусиде малы бар болатын. Сонысын с рап м жусиді йіне барды. йді алдына келген кезде ая киіміне н жіс жабысты. Ая киімін тазартпа болып сілкіген кезде н жіс м жусиді йіні абыр асына барып жабысты. Та алып, не істерін білмеген бу Ханифа зіне былай деді: «Егер м ны осы алпында алдырып кетсем, м жусиді абыр асыны жаман к рінуіне себепші боламын. Ол жерден н жісті алып тастасам, онда абыр аны сыла ы т седі!». Сол оймен есікті а ып, йден шы ан к ге: « ожайыны а бу Ханифа есік алдында к тіп т р деп айт!» – деді. Содан кейін лгі адам есік алдына шы ып, бу Ханифа малын с райды ой деп ойлап кешірім с рай бастады. бу Ханифа: « азір б л ма ызды емес» деп, жа а ы жа дай туралы 103

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ «Мына абыр аны алай тазаласам екен?» деп с рады. Осы арапайымдылы ы шін тебіреніске т скен м жуси: «Мен алдымен н псімді тазалаудан бастайын!» деп, сол с тте м сылман болды. Б л жердегі негізгі м селе бу Ханифа осындай кіш- кентай н рсе шін м жусиге ренжімей, малынан бас тартып, со ан алдыр аны шін м жуси к пірліктен иман а кел- ді. З лымды пен ділетсіздіктен тартын ан адамны Алла алдында ы жа дайын айтса шы! (Рази, Т фсир К бир, І, 192). Жо арыда айтыл ан б л исса Хазіреті Имам А зам бу Ханифаны тамаша мінезімен атар іс- рекет ар ылы дінге ша ыруды ма ыздылы ы мен берекетіне тамаша мысал бола алады. Міне, сахабалар араларынан осындай дара т л алар шы - ан «таби ун» рпа ыны алыптасуына да лгі бол ан. Олар осы ф ни д ниеден м гілік лемге к шкен кезде кісіге пай- далы болатын н рсені кейінге алатын айырлы (жа сы) рпа екендігін Алла Расулыны негелі мірінен йренген болатын. Алла пен Расулыны алдына абыроймен бару шін де ізгі рпа сіру е сауапты іс екендігін ж регімен т сінген еді. Сонды тан айтыс бол аннан кейін де олар мытыл ан жо , м миндерді ж регінде асырлар а жал ас ан мір мен ізгі д алармен р ашан еске алынып отыру ны метіне ол жеткізді. U 104

САХАБАЛАРДЫ ИМАН ШАБЫТЫ Осы сали алы рпа тарыны иман шабыты б кіл лемді амты анды тан Тари бин Зиядты бес мы скері то сан мы Испания скерін тас-тал ан етті. Тари патшаны азы- насын ая ымен басып т рып, з- зіне былай деді: «Тари ! Кеше мойны а а аш киген л еді : Бір к ні Алла са ан азатты берді. Сосын олбасшы болды ! Б гін Испанияны же іп алып, патшаны сарайында т рсы . Ерте Алла ты зырында болатынды ынды біл, еш ашан есі - нен шы арма!» Б л р л а т л алы ты алыптастыратын ж не оны па- расаттылы ты шы ына жеткізетіндей андай лгілі т рбие!.. Содан кейін ол рдайым зін ба ылауда стайтын болады... = Алла Расулыны рухани т рбиесінде скен сахабалар иманны шатты ы мен шабытыны ар асында барлы к ш- айратын Алла ты дінін тарату а ж мсады. Сахабалар шін мірді барлы м ні мен ма ыналы с ттері адам баласына т ухид хабарын жеткізген кездері болды. йткені олар адам- дарды а ылдары мен ж ректеріне жол тауып, Алла ты ризашылы ына ол жеткізуді ма сат т т ан болатын. Алла Расулыны оштасу х тбасын естіген 120 мы - дай сахабадан тек 20 мы ы ана Мекке мен М динада жер- ленгендігін ойласа , дін тарату міндетіні сахабалар тара- пынан андай шексіз шабыт ояндыр андарын т сінуге бо- лады. Сондай-а ытайдан Ыстанб л а дейін, Африкадан Кафказ а дейін жеткен сахабалар бар ан жерлерінде идаят 105

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ пен рахымшылы д нін егіп, Исламны идаят тарихында абыройлы орын табу а ол жеткізген. Олар осылай Мекке- ден бастал ан идаят хабарын барлы замандар мен мекен- дерге жеткізіп отыр ан. Сол кішіпейіл адамдарды шынайы талпыныстары а- сырлар мен кезе дерге ре берді. Адамзат а ба ыттылы а- сырын сыйлады... Осы иман шабытымен бір шаршы ша ы- рым ана бол ан М дина Ислам мемлекетіні шекарасы он жылдан кейін Палестина мен Ира а жетті. Мы бес ж з кісі- лік М дина Ислам мемлекетіні хал ы он жылдан кейін ж з елу мы м минге жетті. U азір жер бетінде бір жарым миллиард м сылман бол- са да, лі кешегі надан кезе ні жауызды ы орын алып жат- са, иман етушілерді саны пай амбар кезе індегідей жылдам спей жатса, тіпті имандылы т р ысынан шы ын а шыра- са , сахабаны с йіспеншілігі мен шабытына м тажды ы- мыз шегіне жеткен деген с з... Сахабалар сол кезді иын шарттарыны зінде бір ха- дисті алып, оны о ам а жеткізу шін бір айлы жол ж ретін. Атына бос жем дорбасын к рсетіп алда ан адамнан хадис алмайтын. йткені м ны адамны лсіздігі деп санап, бо- йында осындай лсіз мінезі бар адамны берген м ліметін се- німді деп санамайтын. Сахабалар дінді д рыс йреніп, оны йретуде осын- шалы ты м ият болып, ажыр танытса, азір біз м - 106

САХАБАЛАРДЫ ИМАН ШАБЫТЫ сылманды т л асын аншалы ты к рсете аламыз?!. Ислам ны метін бізге жеткзіуде жауапкершіліктеріне ал ан абырой- лы міндет шін олар а аншалы ты зімізді арыздармыз?.. Осы м селедегі жа дайымызды жеткілікті таразылай аламыз ба?.. Алла Та ала Ислам мен иман к гіміздегі ж лдыздар сия ты н рлы рі та даулы сахаба рпа ыны ізімен тура жол- да мір с руді біздерге н сіп етсін!.. мин!.. DF 107



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ęĽıľľıľŃńŌľĵıœıľ ĩıŃŃŌŕŀĶľķŝIJıľŌʼn ȺɥɥɚԣɌɚԑɚɥɚԥɪɛɿɪԕԝɥɵɧԥɥɬԛɪɥɿ ɫɵɧɚɣɞɵɈɫɵɫɵɧɚԕɬɚԑɵɯɢɤɦɟɬɩɟɧ ɫɵɪɥɚɪɞɵɲɟɲɟɚɥɦɚɣԕɚɪɫɵɥɵԕ ɛɿɥɞɿɪɝɟɧɞɟɪԕɚɫɿɪɟɬɤɟԝɲɵɪɚɫɚ ɫɚɛɵɪɪɢɡɚɲɵɥɵԕɬԥɭɟɤɟɥɠԥɧɟ ɦɨɣɵɧɫԝɧɭɲɵɥɵԕɩɟɧȺɥɥɚԣԕɚ ɠɚɥɛɚɪɵɧԑɚɧɦԛɦɢɧɞɟɪԛɥɤɟɧ ɫɚɭɚɩԕɚԕɨɥɠɟɬɤɿɡɟɞɿԦɣɬɤɟɧɿ ԕɨɥɠɟɬɤɿɡɿɥɝɟɧɧԥɬɢɠɟɧɿԙɞɟԙɝɟɣɿ ɫɨԑɚɧɠɟɬɭԥɪԕɚɣɫɵɦɵɡɞɵԙɲɟɤɤɟɧ ɦɚɲɚԕɚɬɵɦɵɡɞɵԙɦԧɥɲɟɪɿɧɟɫɚɣ ɛɨɥɦɚԕ $



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ɂɦɚɧɧɚɧɬɭɵɧɞɚԑɚɧ ɒɚɬɬɵԕɩɟɧɠԝɛɚɧɵɲ Алла Та ала сына шін жіберген осы д ниені д ріс- ханасында рбір адам а к птеген м мкіншіліктер мен ны - меттер бергеніндей шектеулер мен иыншылы тарды да атар ж ктеген. Б л иыншылы тар мен асіреттер анша- лы ты ауыр болса да шынайы м мин адам олар а арсы шы пай сабыр, т уекел ж не мойынс на отырып же уге тырысуы керек. рі иыншылы , рі рахат кездерде Алла Та аланы алдында «ризашылы білдіріп», «т уекел» мен «мойынс нушылы » етіп, тынышты пен салма тылы ты станып, лды мір с ру ажет. Ислам діні мірді сол алпында абылдауды, маша ат- тар мен асіреттерді сабырлылы пен, ризашылы пен, ны - меттерді де ш кіршілікпен абылдауды б йырады. М селен, ту аннан м гедек немесе м мкіншілігі шектеулі адам тек а ылынан алайша ж баныш таба алады? Егер ол тек н п- сілік т р ыда ы д ниеге с йенген болса, шынды ында ж - баныш табуы м мкін емес. Ол тек д ниені ф ни, лімнен кейінгі мірді м гілік екендігіне сенетін м мин болса, м мкіншіліктерді шектелуі ахіреттегі жауапкершіліктер- ді азайтатынды ын, тіптен сабыр еткен жа дайда лкен 111

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ сый а б ленетіндігін ойлап, к ілі ай ы- асіретті орнына шатты а толады. Шектеулі м мкіндігін сабырлы ты , т уе- кел мен ризашылы ты ар асында зі шін табыс к зіне айналдырады. рине, ж регі м ндай алып а келмегендер таршылы пен асіреттен арыла алмайды. Негізінде ешбір н рсеге на ты ны ымет немесе асірет т рінде арамау керек. Электр уаты алайша т тынушыны ерекшеліктеріне арай кейде жылыту а, кейде сал ындату а жарайтын болса, тетікті аузында ы т тынушы адамны т - сінігі де кездескен о и аларды зі сый а немесе асіретке айналдырады. Н псіні т рбиелеп, ж регін тазартпа ан адам бейне бір б зыл ан тетік сия ты Алла ты сыйларын на- зардан тыс алдырып, оларды зін асіретке айналдырып, зіне берілген ны ыметтерді ахіретті ай ысына келеді. Керісінше, ж регі таза, мінез- л ы к рікті адам сабырлы , ш кіршілік, т уекел мен мойынс нушылы ар ылы жаман- шылы ты зінен табыс а ие болып, оларды зіне ахіреттік жеміске айналдырады. М селен, бір м мин адам нау аста- нып ал ан кезде немесе басына бір ауыртпашылы т скен кезде «Уа, Раббым, б л сына ма ан Сені тарапы нан келді, мен Са ан разымын!» дейтіндей кейіпте сабыр мен т уекелге ж гінетін болса, хадисте айтыл андай к зде жапыра тары т - гілген а аш сия ты к птеген к н лардан тазарады. Біра «Б л б лекеттер мені к ріп алды ма?» деп арсылы к рсететін болса, арсылы к рсеткені шін тарт ан азабына осымша лкен зиян шегері ха . Мына бір о и а ризашылы халдегі м минні андай болатынды ын тамаша к рсетеді. Абд лла бин Аббас t бір к ні Ата бин би Рабах а: 112

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ «Са ан ж ннат а баратын йелді к рсетейін бе?» деді. Ол: «И , к рсет» деген со Ибн Аббас былай деді: «Мына бір ара н сілді йел бар ой, осы йел с йікті пай амбарымыз а келіп: «Мені стама ауруым ста ан кезде сті-басым ашылып алады. Сауы ып кетуге Алла а д а ете аласыз ба?» - деді. Алла Расулы r: «Егер сабыр са тайын десе , са ан ж ннат бар. Біра сонда да алайтын болса , шипа берсін деп, Алла тан д а тілейін» деді. Сонда лгі йел: «Ауруыма сабыр етемін. Біра стамам ста ан кезде сті- басым ашылмасын деп д а еті із» – деді. Расул лла r ол шін Алла а д а ылды» (Б хари, М рда, 6; М слим, Бирр, 54) Алла Расулы r былай дейді: «М минні халі ызы ушылы пен та дану а т рарлы . йткені рбір халі ол шін жа сылы ты д некері болады. М ндай ерекшелік тек м минде ана бар. уанса ш кіршілік етеді, б л ол шін жа сылы болады. Басына ай ы келсе са- быр етеді, б л да ол шін жа сылы болады» (М слим, З д, 64). 113

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Д ниеге м гедек болып келген немесе ай ы- асіретке тап бол ан адам Алла а иманны ар асында к птеген ж - баныштар а ие бола алады. йткені ол Раббымызды , мін- деті емес лдарына берген ны ыметтері екенін т сінеді21. Парасатты м мин м мкіндігіні шектеулілігі мен б лекеттер ар асында ол жеткізетін сыйын ойлап, ж баныш табады. Та дырды бейм лім екендігін білгені шін иыншылы тар 21. Алла Та ала, бір-біріне арама айшы сипаттар а ие бол анды тан «Ж миул- здад» деп аталады. Жарат ан ма лы тары да, оны сипаттарыны жиынты ынан пайда бол анды тан, оларда да осындай айшылы пен айырмашылы негізгі асиет. лемдегі екі н рсе бірімен-бірі бірдей бол анда біреуіні жаратылуы негізсіз болар еді. Негізсіз (бос) н рсемен айналысу «М т ал», я ни а ыл жетпес к міл жаратылыс болып табылатын Алла Та ала ха ында жайыз емес. Екінші жа ынан жаратылыс, Алла ты Латиф сипатыны туындысы. Сыйлы та те болу міндетті емес. Те дік, тек лайы тылы а атысты « ділеттілікке» атысты. андай да бір жаратылыс ділеттілікті талап ететін болса, оны ха ысы жо болу. йткені ол, ежелде жо еді. Алла Та ала оны зіні сыйы ретінде жаратылыс ала ына шы ар ан болатын. Негізгі т бі «жо ты » болаып саналатын бір н рсені ділдікті н тижесінде ол жеткізетін ха ы да «жо ты » болу керек. Адам баласы, ол жеткізген ны ыметтері т р ысынан жаратылысты е жо ар ы д режесінде орын ал ан абыройлы жаратылыс. Сонымен атар Алла Та ала, оларды да рт рлі де гейде жарат ан. Алла ты ны ыметтері, Ала ты Латиф сипатыны н тижесі бол анды тан ж не б нда жаратылыс шін те дік болмайтынды тан; адамдар арасында ы осындай арама-а йшылы тардан ша ымдану орынсыз болып табылады, рі Алла ы берген лесіне разы болмау деген ма ынаны білдіреді. Алай- да лемдегі йлесімдлік пен ж йелелікті негізінде осы айырмашылы жатыр. Алла Та ала былай деп б йырады: Øƈ ÓĻƆ éƆ ĤŽ Ò ĹĘƈ ħŽ ıƇ ÝƆ ýƆ Ļđƈ Ĩƪ ħıƇ ĭƆ ĻŽ ÖƆ ÓĭƆ ĩŽ ùƆ ĜƆ īƇ éŽ ĬƆ ğƆ Öžƈ òƆ ÙƆ ĩƆ èŽ òƆ ĪƆ ijĩƇ ùƈ ĝŽ ĺƆ ħŽ İƇ ÈƆ ħıƇ ąƇ đŽ ÖƆ ñƆ íƈ Ýƪ ĻƆ Ĥƈ Úƅ ÓäƆ òƆ îƆ ăƅ đŽ ÖƆ ĚƆ ijŽ ĘƆ ħŽ ıƇ ąƆ đŽ ÖƆ ÓĭƆ đŽ ĘƆ òƆ IJƆ ÓĻƆ ĬŽ ïƫ ĤÒ ĪƆ ijđƇ ĩƆ åŽ ĺƆ Óĩƪ Ĩžƈ
óƄ ĻŽ ìƆ ğƆ Öžƈ òƆ ÛƇ ĩƆ èŽ òƆ IJƆ
Óƃ ĺž óƈ íŽ øƇ Óƃ ąđŽ ÖƆ «Раббы ны рахымын солар лестіре ме? Д ниелік мірде оларды к нк рістерін соларды арасында біз б ліп бердік; бір-біріне ба ынышты болуы шін кейбірін кей- бірінен стем ылды ; Раббы ны рахымы, оларды жи андарынан да айырлы» (З хр ф с ресі, 32). Біра Алла тарапынан берілген осы лес, «ны ыметке арай жауапкершілік» негізіне рыл ан, я ни бір адам Алла ты ны ыметтерінен аншалы ты лес алатын болса лшылы , ызымет ж не дінді уа ыздау сия ты м селелердегі жауапкершілігі де сол м лшерде болады. Алла Та ала шама- дан тыс с рамайды. Біра шамасыны жеткенінше жауап а тартады. Аятта былай делінеді: «Кейін сол к ні, сендерге берілген ны ыметтерден жауап а тартыласы дар» (Т к с р с ресі, 8). 114

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ мен ауыртпашылы тарды хикметін Алла а тапсырып, жандары жай табады. рбір о и ада бір жа сылы бар деген діни хикметке ж гінеді. Алла Та аланы мына бір с здеріне ой ж гіртейік: ÒŽ ij×ƫ éƈ ÜƇ ĪÈƆ ĵùƆ ĐƆ IJƆ ħŽ ġƇ Ĥƪ óƄ ĻŽ ìƆ ijƆ İƇ IJƆ Óƃ ÑĻŽ üƆ ÒŽ ijİƇ óƆ ġŽ ÜƆ ĪÈƆ ĵùƆ ĐƆ IJƆ ĪƆ ijĩƇ ĥƆ đŽ ÜƆ źƆ
ħŽ ÝƇ ĬÈƆ IJƆ ħƇ ĥƆ đŽ ĺƆ ųƇ ž ÒIJƆ ħŽ ġƇ Ĥƪ óƭ üƆ ijƆ İƇ IJƆ Óƃ ÑĻŽ üƆ «...Сендер натпа ан н рсе сендер шін жа сылы болуы м мкін. Ал сендерге намды н рсе сендер шін жаманды болуы да ажап емес. Алла біледі, сендер біле алмайсы дар» (Ба ара с ресі, 216). натып, натпау алдын ала йреншіктілікке атысты пайда болатын сезім. Біра тек осы сезімге с йенсек, жа - сылы пен жаманды , пайда мен зиян аны талмайды. Бір н рсені жа сы немесе жаман болуын тек істелген істі н - тижесінен білу ар ылы т сінуге болады. Хадис ш рифте: «Істі ндылы ы н тижесіне арай лшенеді» делінген. (Б хари, Та дыр, 5; Рикак, 33). М ны білу тек барлы істерді н тижесі зіне айта- рылатын Алла Та ала а ана т н. Жа сылы пен жаманды ты жаратушысы ж не барлы істі е жа сы білетін Алла Та ала, лдарыны м ртебесі к теріліп ж нн т пен Алла ты к ркем дидарына ол жеткі- зуі шін мір береді, жаманшылы тан са тануды амтамасыз ететін тиымдар салады, сонымен атар оларды рт рлі сы- на тардан ткізеді. Біра адамдар к бінесе апылды ы (нем- 115

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ райдылы тары) себебінен о и аларды хикметін т сіне алма анды тан рт рлі ой а барады. Раббымыз адамны м н- дай к іл-к йін былай т сіндіреді: īƈ ĨƆ óƆ ĠŽ ÈƆ ĹÖžƈ òƆ ĢƇ ijĝƇ ĻƆ ĘƆ įƇ ĩƆ đƪ ĬƆ IJƆ įƇ ĨƆ óƆ ĠŽ ÉƆ ĘƆ įƇ Öƫ òƆ ĮƇ ŻƆ ÝƆ ÖŽ Ò ÓĨƆ ÒðƆ Ìƈ ĪƇ ÓùƆ ĬŸƈ Ž Ò ÓĨƪ ÉƆ ĘƆ °·¼Ä
īƈ ĬƆ ÓİƆ ÈƆ ĹÖžƈ òƆ ĢƇ ijĝƇ ĻƆ ĘƆ įƇ ĜƆ ôŽ òƈ įƈ ĻŽ ĥƆ ĐƆ òƆ ïƆ ĝƆ ĘƆ ĮƇ ŻƆ ÝƆ ÖŽ Ò ÓĨƆ ÒðƆ Ìƈ
ÓĨƪ ÈƆ IJƆ °·»Ä « ай кезде Раббысы сына шін адам а мол ны мет берсе, «Раббым ма ан сыйлады!» – дейді. ай кезде сына рызды ын азайтатын болса, «Раббым мені ба аламады!» – дейді (Ф жр с ресі, 15-16). Н псіні марлы ына салын ан апыл адам сына ты хикметін мытып, п ни ны ыметтер шін рахаттанып, уана- ды. Сол ар ылы рухани асіретке тап боларын, я ни ф ни л ззатына алданып, на ыз сыйды ахіретте екендігін ойына да алмайды. Жауапкершілігін назардан тыс алдырып, рахат пен ойын-к лкіге, асып-тасып б за ылы а салынады, с й- тіп Раббысыны ны меттерін к рмей асіретке шырайды. Егер рызды ы азайтылып, хикметіне арап, ойланбай, «Раббым мені ба аламады!» деп ренжиді. Алайда, барлы былыстар сия ты рызы та сына а себеп болатынды тан ш кіршілігін орындау керек. рі сабыр са та ан жа дайда л- кен табыстар а ол жеткізеді. Сонды тан болаша ты бей- м лім екендігін ж не ризашылы халде мір с руді міндетті екендігін еш ашан мытпау керек. Екіншіден, Раббымыз біз пар ына барып, т сіне бер- мейтін к птеген ны меттер берген. Осыларды к ру шін назарды т ндік де гейдегі т мен марлы тардан жо ары 116

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ парасаттылы а аудару ажет. М селен, дауасыз ауру а шалды ан адам а: «Байлы ы ды берсен сауы асы !» десе, еш ойланбай бере салады, тіпті арыздану а да барады. Ал д ние мар адам а: «Екі к зі ді аламыз, оны есесіне са- ан барлы д ниені береміз» дейтін болса, дереу б л сы- ныс а арсылы білдіреді. кінішке орай к птеген адам- дар Алла ты зіне берген сансыз к п ны ыметтерін т сіне алмайды. Адамдарды осындай тере апылды ына бай- ланысты Раббымыз: òƇ ijġƇ ýƪ ĤÒ
ĸƆ îƈ Ó×Ɔ Đƈ īŽ Ĩžƈ
ģƄ Ļĥƈ ĜƆ IJƆ «... лдарымны ішінде ш кіршілік ететіндері те аз» деп б йырады (С б с ресі, 13). Осы жерде айта кететін м селе, адамны басына келе- тін рбір хал сына болуымен атар к біне ны меттерді сына ы м мкіншілікті шектелуі сына ынан да ауыр болады. йткені ны метті молды ынан н псіні асаулы ына кедер- гі болу иын болса, м мкіншілікті шектелуі жа дайында б л же ілірек болма . Сол сия ты мірді жасты ша тары да н псі марлы тарыны басым болуына байланысты а и ат пен жа сылы а бет б руды иын кезе дері болып табы- лады. Сонды тан жас кезінен бастап ізгілікті жолына т сіп, тура жол а бет б ру Алла алдында ны жо ары болма . Алла Та ала б л турасында ны метке б ленгеннен ке- йін жолдан тайып, арсылы білдірген арунды ж не о ан ызы ушылы пен ара ан апыл адамдарды мысал ылып келтіреді. Аяттарда былай баяндалады: «С йтіп, арун айбынды т рде ауымыны алдына шы ты. Д ниені тіршілігін ала андар: « тте , арун а 117

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ берілген н рселерді бір б лшегі болса да бізге берілсе ой... Расында ол те лкен байлы а ие!» десті. Білімді адамдар болса, былай деді: «Сендерге нендей кінішті! Иман келтіріп, ізгі амал жаса андар шін Алла ты сыйы тіпті айырлы. О ан тек сабырлы са та андар ол жеткізе алады». А ыры Біз арунды да, (ма танып, т к ппарлан ан бай- лы ымен оса) сарайын да жерді т біне батырды . Енді Алла а арсы о ан к мектесетін к мекшісі де жо , ж не де ол зін ор ап т ара алатын адам да емес. Кеше ана оны орнында бол ысы келгендер де: «Бізге не бол ан! Демек, Алла лдарынан ала анына рызды ын мол да, аз да береді! Егер Алла ізгілік етпегенде, бізді де жер т біне батырар еді. Демек, жо а шы арушылар тыла алмайды екен!» дей бастады» ( асас с ресі, 79-82) Аяттан мына бір ж йтті де т сінуге болады: бір адам а сына шін берілген д ниелік мал-м лік оны Алла ал- дында ы д режесі мен ба асын к рсетпейді. Сондай-а с йік- ті Пай амбарымыз r: «Егер д ниені Алла алдында масаны анатындай ана ны болса, Алла ешбір к пірге д ниеден бір ж тым су да ж т ызбас еді» деген болатын (Термези, З д, 13). G 118

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ Исламда аны айтылады. Кейбір мірлер мен тыйым- дар а ба ыну ауыр рі ащы. Біра Алла Та ала оларды ара- сына сондай хикметтер жасыр ан, сол хикметтер оларды ауырлы ыны к шін жойып, ащылы ын т ттіге айналды- рады. М селен, Х дайбия келісімінде абылдан ан шешімдер сырт к зге ара анда м сылмандар а тиімсіз болатын. Же е т ра же ілуге келіскендей еді. Сол себепті сахабалар келі- сімді абылда ысы келмеді. Басында же іліс орлы болып к рінген келісім, шынды ында же іс екендігі кейіннен белгі- лі болды... М селен: Келісім кезінде Исламды насихаттау а жа аша м мкін- шіліктер пайда болды. Соны ар асында м сылмандар мен м шриктер араласып, олар а Исламды уа ыздай бастады. М сылман екендігін жасырып ж ргендер имандарын жа- ры а шы ара бастады. Меккеліктер Пай амбарымызды хал- арекеттері, м жизалары, те дессіз мінез- л ы мен ж рген жолыны ізгілігі жайлы м лімет алып, н тижесінде ж ректері ж мсарып, Ислам а кіре бастады. Осы екі жылды ішінде м сылмандар саны Х дайбия келісіміне дейінгі он то ыз жыл аралы ында ы м сылмандарды санынан неше есе арты болды. Х дайбия келісіміне мы т рт ж з кісімен шы ан ислам скері екі жылдан со Меккеге он мы , кейбір реуаят бойынша жолда осыл андармен бірге он екі мы кі- сілік скермен кірген ( йс ми, VІ, 170; Ибн Хишам, ІІІ, 372). М мин айналасында болып жат ан к птеген былыс- тар а осы к з араспен араса, кейбір сырт ы к ріністер жай- лы шы ар ан кімні уа ыт те келе згеретіндігін к ріп, осыдан ибрат алады. Алла Та аланы ранда баянда ан М са u мен ызырды u иссасы осы а и атты е к р- некті мысалы бола алады. ызырды u оларды зеннен 119

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ а ысыз ткізіп жіберген кедейге рахмет айтуды орнына ке- месін тесіп таста андары сырт к збен ара анда жа сылы - ты ба аламау болып к рінгенімен, аз уа ыттан кейін б л жа - сылы болып табылды. йткені залым патша б кіл кемелерді тартып алып жатты. ызыр АА кемені тесіп тастап, патшаны тартып алуынан т ар ан еді. Кемені иелері кейін б л кіш- кене кемшілікті ж ндеп, к нк рістерін жал астыра берді. Сол сапарды барысында М са u мен ызыр u жол- дарында бір баланы жолы тырды. ызыр u оны лтіріп тастады. Хазіреті М са: «...Себепсіз бейк н жанды лтірді бе? Шынды ында те жаман іс жасады !» деді (К ф с ресі, 74). Б л жердегі хикметті ызыр u былай деп т сіндірді: «Ол баланы ке-шешесі м мин адамдар еді. Баланы оларды адасушылы пен к пірлікке жетелеуінен оры - ты !» (К ф с ресі, 80). ызыр u Хазіреті М са а жаманды болып к рінген бір істі шын м нінде жа сылы болуы м мкін екендігін т сіндіріп, былай деді: Ер бала ерте б за ы біреу болар еді. Оны ке-шешесі салих адамдар болатын. Сол шін баланы ата-анасын аздырып, к пірлікке жетелеп, олар а ж бір к р- сетуінен оры ты . Осылайша Раббылары онын орнына одан да таза рі мейірімді бала бергенін алады . Екіншіден, Пай амбарымыз r кішкене кезінде балала- ры лген ке-шешелерді ж ннатпен с йіншілеген. 120

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ Алла Расулы r йелдерге айт ан бір уа ыз-насихатын- да былай деген: «Сендерден ( лі бали ат а толма ан) ш баласын ахі- ретке жіберген р йелді сол балалар ж ннам ор ан бола- ды». Араларынан бірі: «Б л екі бала жібергендер шін де жарай ма?» – деп с рады. Расул лла r: «И , екі баласын жібергендер шін де жарамды» – деп жа- уап берді (Б хари, ілім, 36; М слим, Бирр, 152). Та ырыбымыз а атысты назар аударарлы та ы бір ха- дис ш риф: Бір лды баласы айтыс бол анда Алла Та ала періш- телерінен: « лымны баласыны рухын алды дар ма!» – дейді. Періштелер: «И , о, Раббымыз» – дейді. Алла Та ала: «Оны к іліні жемісін ж лды дар ма?» – дейді. Пе- ріштелер: «И , о, Раббымыз» – дейді. Сонда Ха Та ала: «Жарайды, лым не деді?» – дейді. Періштелер: 121

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ «Ол сені мада тады: ĪƆ ijđäƈ ÒòƆ įƈ ĻŽ ĤƆ Ìƈ ÓÃĬƪ Ìƈ IJƆ ųƈ ž ƈ
ÓĬƪ Ìƈ «...Біз Алла а тиесіліміз ж не со ан айтамыз» (Ба ара с ресі, 156) деп, тек са ан мін жат етті» дейді. Сол кезде Алла Та ала былай дейді: « лым шін ж ннатта бір й салы дар да, атын Б й- т л-Хамд (Мада йі) деп ойы дар» (Термези, Ж н из, 36). Б лкім, тек д ниелік мірге сенген ахіреттен р ал ан адам шін ж баныш м мкіндігі жо та, м мин шін ондай имани ж баныштар мен с йеніштер те к п. М селен, екі к зінен айырыл ан бір адам Расул лла ты r мына м б рак с йіншісімен тынышталады: «Алла Та ала былай б йырады: лымды екі к зін со ыр етіп сынасам, ол б ан сабыр ететін болса, к здері шін о ан ж нн тты беремін» (Б хари, М рда, 7). Расул лла r мал мен т ні жа ынан зін кем сана ан адам а мынадай ке ес береді: «Сендерді біреулері мал мен жаратылыс жа ынан зі- нен стем біреуді к рсе, назарын дереу материалды жа ы- нан зінен т мен адам а б рсын» (Б хари, Рикак, 30). «Тіршілік де гейі сендердікінен жа сылар а емес, т мен- гілерге ара дар. йткені Алла сендерге берген ны метін аз к рмеу шін осы лайы ты рекет болма » (М слим, З д, 9). Ислам – иыншылы тар а сабырмен т зімділік танытса, 122

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ ол жа дайды к н ларды кешірілуіне себепкер неме- се рухани м ртебені к терілуіне себеп болатынды ын ай- ту ар ылы ерекше нды ж баныш к зі болып табылады. Пай амбарымыз хадис ш -рифінде былай деп б йырады: «Шаршау, т ра ты ауру, иыншылы , асірет пен ай ыдан бастап ая а кірген тікенге дейін м сылманны басына т скендерді барлы н рсесін Алла оны ате- ліктеріні кешірілуіне д некер ылады» (Б хари, М рда, 1, 3; М слим, Бирр, 49). «Ер болсын, йел болсын, м мин адам Алла а к н дан тазарып ауыш ан а дейін зінен, бала-ша асы мен мал- м лкінен сына толастамайды» (Термези, З д, 57). «М мин адам а бір ауру келіп, кейін Алла о ан шипа бе- ретін болса, б л ауру оны ткен к н ларына к фф рат, ал ан мірі шін гіт-насихат болады. Егер м нафы (екі ж зді) ауырып, кейіннен сауы атын болса, ол иесі байлап, ке- йін босатып жіберілген, біра не шін байлан анын ж не не шін босатыл анын білмейтін т йе сия ты» ( бу Д уіт, Ж найз, 1/3089). Сонды тан Алла ты достары б лекеттер мен иын- шылы тар а сабырлы к рсету шін «у а піскен асты» уана жеуге тырысатын. Осы д мді сезген Фузули а ын: «Уа, Раб, ашы ты б лекетіне штар ыл мені, Бір с тке мені ашы ты б лекетінен р алдырма мені!» деген. 123

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Біра бір назар аударарлы м селе – айт ан а же іл б л а и аттарды мірде ж зеге асырылуы те иын. Біра «ра- дия (ризашылы )» м ртебесінде шынайы к ілмен айтыл ан осы ж не осы сия ты с здерді н псіні к м ніне еріп немесе еліктеушілікпен орынсыз ж не ойланбай с йлеуден са тану керек. йткені б л жа дайда оларды рбірі сенімділікті біл- діретіндіктен Алла Та ала лыны айт ан осы с здерді шынайылы ын сынайтын болса, к птеген адамдарды сы- на тан те алмау аупі туындайды! Алла Та аланы ибрат алу шін лгі ретінде к рсеткен м сылман си ыршыларды иман сына ы те атал бол ан. Пер ауын м жизаларды к ріп, Алла а мойынс н ан си- ыршылар а: «...Ант етемін, олдары мен ая тары ды шадырлап кесіп, сендерді рманы б та тарына асып (е ауыр азапты тарт ызамын). Сонда айсымызды азабы ауыр да т ра ты болатынын жа сы т сінетін боласы ар» деген еді (Та а с ресі, 71). Олар да ф ни мір мен м гілік мірді салыстыра отырып Пер ауын а: «...Бізге келген на ыз м жизалар мен бізді жарат ан (Раббымыз а) сені алмастыра алмаймыз. андай кім шы- арса да зі біл. Сен ана осы д ниелік мір шін кім шы ара аласы !» деп, жауап айтар ан (Та а с ресі, 72). Пер ауын з лымды ын ж зеге асыра бастады, ал си- ыршылар имандары лсіремеуі шін: 124

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ īƆ Ļĩƈ ĥƈ ùŽ ĨƇ ÓĭƆ Ęƪ ijƆ ÜƆ IJƆ Òƃ ó׎ ĀƆ ÓĭƆ ĻŽ ĥƆ ĐƆ ĒŽ óƈ ĘŽ ÈƆ ÓĭƆ Öƪ òƆ «...Ей, Раббымыз! Бізге сабырлы бер, жанымызды м сылман к йде ал!» (Араф с ресі, 126) деп, Алла Та ала а мін жат етті. Алла ты у де еткен сыйы иманмен лген адамдар а лкен ж баныш болды. Бастарына т скен иын- шылы ты сабырлы пен абылдап, оны м гілік лемні жемісіне айналдырды. Сонымен атар б лекетке шыра ан адам ранда ис- салары баяндал ан пай амбарлар тарт ан иыншылы тарды ойлап, ж бануы керек. Пай амбарымыз иыншылы ты е ауыры мен е лкеніне мметіне лгі болу шін душар бол- анды ын ойлау керек. Абд лла бин М суд t былай ба- яндайды: Алла Рас лыны r алдына бардым. Оны ысты ы к теріліп т р ан еді. «Ей, Алла ты Расулы! Шынды ында, сізді ызуы ыз к теріліп т р екен!» – дедім. «И , сендердей екі адам к тере алатындай ауыртпалы сезініп т рмын» – деді. «Б л сізді екі есе сауап а ол жеткізуі із шін шы ар» – дедім. «И , солай. Алла ая ына адал ан бір тікен немесе басы- на т скен лкен иыншылы шін м сылманны к н ларын кешіреді. Ол м сылманны к н лары а ашты жапыра ы сия ты т гіледі» – деді. (Б хари, М рда, 3, 13, 16; М слим, Бирр, 45) 125

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Осы айтыл андардан т сінетініміз – иыншылы ты е ауырына Алла а е жа ын адамдар шырайды. бу Сайдды t мына бір риуаяты да осы м селені птайды: «Ей, Алла ты Расулы! Адамдарды е к п иыншылы - а шырайтындары кімдер?» – деп с радым. «Пай амбарлар!» – деді. «Сондан кейін кімдер?» – дедім. «Содан кейін ізгілер (салих адамдар)!» – деді... (Ибн Маж , Фит н, 23). Б лекеттер мен иыншылы тарды е ауыры пай ам- барлар а, содан кейін рухани д режесіне арай адамдар а келуіні бір хикметі мынадай: Рухани т р ыдан жо ары д режедегі адамдарды мін- деті ауыр бол анды тан, осыны лайы ты т рде орындауы шін ажетті к мілдікке жетуі тиіс. иыншылы тар мен маша аттарды адамны болмысын кемелдендірудегі ы - палы зор, я ни б лекеттер мен иыншылы тар, сабырлы к рсеткен рухани т р ыдан к міл адамдарды бір жа ынан кемелдігін арттырса, екінші жа ынан рухани м ртебесін к теріп, Алла а ауышу а жеткізеді. йткені ол жеткі- зілген н тижені абыройы со ан ол жеткізі шін ар ала ан маша атты м лшеріне арай болады. Ф дала бин б йдден t риуаят етілген мына бір о и а Алла Расулыны на ыз ш кірт сахабаларды басына т с- кен иыншылы тар мен оларды осы иыншылы тар а к р- 126

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ сеткен те дессіз сабырлы пен т зімділікке тамаша мысал бола алады: «Расул лла r сахабаларына намаз о ыт анда оларды кейбірі ашты тан лсіреп, орнында т ра алмай, естерінен танып алатын. Б лар Суффа т р ындары болатын. Сахара- дан келген б д уилер «Б лар жынды!» дейтін. Алла Расулы намаз біткен со ашты тан естерінен тан андарды асына келіп, оларды ж бататын: «Алла Та аланы сендер шін не зірлегенін білсе дер, б дан да кедей, па ыр бол ылары келер еді» – дейтін». (Терме- зи, З д, 39/2368) орыта айт анда Алла Та ала лдарын рт рлі себеп- тер ар ылы сынайды. Аятта б л м селе былай баяндалады: ÿƅ ĝŽ ĬƆ IJƆ Ďƈ ijåƇ ĤŽ ÒIJƆ ĖŽ ijíƆ ĤŽ Ò īƆ Ĩžƈ Åƅ ĹŽ ýƆ Öƈ ħŽ ġƇ Ĭƪ ijƆ ĥƇ ׎ ĭƆ ĤƆ IJƆ īƆ ĺóƈ Öƈ Óāƪ ĤÒ óƈ ýžƈ ÖƆ IJƆ Úƈ ÒóƆ ĩƆ áƪ ĤÒIJƆ ÷ƈ ęƇ ĬŶÒIJƆ Ģƈ ÒijƆ ĨƆ ŶƆ Ò īƆ Ĩžƈ «Біз міндетті т рде сендерді азда ан ор ыныш, азда- ан ашты пен, немесе малмен жан а немесе німдерге келе- тін н санды тармен сынаймыз. Сен сабырлы к рсететін- дерді с йіншіле!» (Ба ара, 155) Сонымен атар лы Жаратушымыз сына а т скен лдарын з к мегінсіз алдырмай, олар а мынадай ке ес береді: 127

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Øƈ ŻƆ āƪ ĤÒIJƆ óƈ ׎ āƪ ĤÓÖƈ ÒŽ ijĭƇ Ļđƈ ÝƆ øŽ Ò ÒŽ ijĭƇ ĨƆ Æ īƆ ĺñƈ Ĥƪ Ò ÓıƆ ĺƫ ÈƆ ÓĺƆ īƆ ĺóƈ Öƈ Óāƪ ĤÒ ďƆ ĨƆ ųƆ ž Ò Īƪ Ìƈ «Ей, иман етушілер! Сабыр са тап, намаз о ып, Алла тан ж рдем тіле дер. Міндетті т рде Алла сабырлы са та андармен бірге болады» (Ба ара с ресі, 153). Алла Расулы r мен бас а да пай амбарлар иын жа - дайларда Алла тан ж рдем мен сабырлы тілеп, дереу намаз а ж гінетін. ( бу Д уіт, Татаууы 22; Жи ад, 162; Ахмет, І , 333). Сахабалар да бір жа ынынан айырыл ан кезде немесе бір иыншылы а тап бол ан кездерінде намазбен ж банып, на- маз ар ылы Алла тан сабырлы тілеген (Хакім, ІІ, 296/3066). орыта айт анда, м сылман адам ол жеткізе алма ан ны ыметтер мен м мкіншіліктер шін ренжімеуі керек, ол жеткізген д ниелік шін атты уанып, шектен шы пауы ке- рек. Хазіреті М ул н андай тамаша айт ан: «Сені жан д ние бір она й сия ты. уаныштар да, иыншылы тар да уа ытша. уаныш а да алданба, а- сіреттерге де м айма! ай ылар уанышы а кедергі болса, уайымдама. йткені сол ай ылар са ан уаныш пен шатты зірлеуде. Ей, Ха жолыны жолаушысы! К ілге келген ай ылар- ды жылы ж збен абылдап, былай деп д а ет: «Ей, мені Раб- бым! Сен мені б лекеттерді жаманшылы ынан са та, біра сол ар ылы келетін сый мен сияпаттан р алдырма! Раббым, 128

ШАТТЫ ПЕН Ж БАНЫШ б лекеттерге ш кіршілік ететіндей к ш бер. тіп кеткеннен кейін неге ш кіршілік етпедім деп асірет шекпейін»». Алла ым! Бізді сабырлы пен т уекел, мойынс н ан кезде ж не барлы жа дайда «Уа, Раббым, Са ан разымын!» дейтін ізгі лдары ны атарына ос!.. мин!.. w 129



ĠıĺœıĽIJıŁĵőńţŁţľĶľĶłŃĶļţĻŃĶŁ Şņńĵ ԜɯɭɞɩɟɧɨɧɵԙɲԥԣɢɞɬɟɪɿɧɿԙȺɥɥɚԣɊɚɫɭɥɵɧɵԙ ɤԧԙɿɥɿɧɞɟɫɨɧɞɚɣɬɟɪɟԙɿɡԕɚɥɞɵɪԑɚɧɵɫɨɧɲɚɥɵԕ ɚɣɬɵɥԑɚɧɫɚɣɵɧɊɚɫɭɥԝɥɥɚԣrɫɨɥɦԛɛԥɪɚɤ ɲԥԣɢɞɬɟɪɞɿԙɞԥɪɟɠɟɥɟɪɿɧɬԛɫɿɧɞɿɪɿɩ©ɍɚɥɥɚԣɢ ɫɚɯɚɛɚɥɚɪɵɦɦɟɧɛɿɪɝɟɦɟɧɞɟɲԥԣɢɞɛɨɥɵɩԜɯɭɞ ɬɚɭɵɧɵԙɛɚɭɵɪɵɧɞɚɠɚɬԕɚɧɵɦɞɵԕɚɥɚɪɟɞɿɦª (Ахмет, III, 375)ɞɟɝɟɧɛɨɥɚɬɵɧ Ȼԝɥɠԥɣɬɫԛɣɿɤɬɿɉɚɣԑɚɦɛɚɪɵɦɵɡɞɵԙ ԛɦɦɟɬɿɧɟɞɟɝɟɧɫԛɣɿɫɩɟɧɲɿɥɿɤɩɟɧɦɟɣɿɪɿɦɧɿԙɟԙ ɚɣԕɵɧɛɟɥɝɿɥɟɪɿɧɿԙɛɿɪɿ $



ɉɚɣԑɚɦɛɚɪɞԥɭɿɪɿɧɟɧɟɫɬɟɥɿɤɬɟɪ Ԝɯɭɞ Адамны болмысы ил и м ліметтер мен пия а и- аттармен к мкелірген: Жаратылыс амыры діни баста- малар а иленген. Ха Та ала а деген иман мен сенім Адам- мен u басталып, ал аш ы адам, ал аш ы пай амбар ретін- де жіберілген. Хазіреті Адаммен u бастал ан иман н ры, пай амбарларды берекелі идаят шыра ы сия ты тізбегіні н тижесінде, лемге рахымшылы ретінде жіберілген Хазі- реті М хаммед r ар ылы кемелденген. Оны ияметке де- йін жал асатын пай амбарлы н ры адамзат а жары бере- тін е лкен ил и ны меттерді бірі. К птеген наданды д уірді адамдарыны зі соны жеткізген діні ар ылы идаят а ол жеткізіп, соны т рбиесі мен руханияты ар ы- лы т л алы ты шы ына жеткен. Жан иярлы , мейірім, се- зімталды , с йіспеншілік пен ам орлы ты те десі жо л- гісін к рсеткен. Алла ты тану шынайы ба ыттылы а д некер болады. лем осы ба ыттылы сыйы ар ылы жаратыл ан. Алла ты лылы ы мен дыретіні к ріністеріне тол ан лем лдары шін сына ты хикметіне байланысты жаратыл ан. 133

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Ма рифат ла , я ни Алла Та аланы ж рекпен тану тек Алла а деген с йспеншілік ар ылы м мкін болады. Адам- ны шынайы ба ыттылы ы да ма рифат лла пен ил и с йіспеншілік уанышында к рініс табады. Алла Расулы r былай деп б йырады: «Кімде-кім Алла а ауыш анды с йетін болса, Алла та со ан ауыш анды с йеді. Кімде-кім Алла а ауыш анды натпаса, Алла та о ан ауыш анды натпайды!» Сол кезде Хазіреті Айша c: «О, Расулалла ! лімді натпау а да атысты ма? Еш- кімні лгісі келмейді» – деді. Расул лла r: «Жо , олай емес. Біра м мин ( лім келген кезде) Алла - ты рахымы, ризашылы ы ж не ж нн тымен с йіншіленген кезде Алла а атты ауыш ысы келіп, с йінеді. Алла та о ан ауыш анды с йеді. К пір болса, лім келген кезде Алла ты азабы мен жазасымен с йіншіленеді. Сол себепті Алла а ауыш анды натпайды. Алла та о ан ауыш ан- ды натпайды» деді. (Б хари, Рикак, 41; М слим, Зікір, 14). Міне, Алла а деген махаббатты н тижесінде лды де гейі к теріліп, соны ар асында Алла ты с йіспенші- лігіне б лену шін мірді иыншылы тарына сабырлы са - тау, стамдылы пен Ха а деген т уелділіктен таймау, ж - рекке ма рифат пен т ухидді орны тыру, барынша т ф ккур, тахасс с (сезімталды ) пен т ж сс сті (зерттеуді) уахиды ф йізді аясында ж зеге асыруды ажет етеді. 134

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД Ха а ауышуды ала ан к міл м миндерді ма рифа- т лла жолында ран мен пай амбарды ф йізі мен руха- нияты ше берінде «т рбие, білім, лшылы , н псіні т рбие- леу, ж ректі тазарту, жа сылы пен ізгілік» шін тырысып, кемелденіп, д режесін к теру міндеті болып табылады. Ха а жа ындауды е аны к ріністерін сахабалардан к реміз. йткені олар осы жо ары де гейге Алла Расулынан ал ан жа ымды к ш- уат ар ылы, я ни ф йізді к ріністер- мен ж не оны пай амбарлы н рын здеріні жан д ниеле- ріне а тару ар ылы ол жеткізді. Осы к рністі н тижесінде оларда «Ха а жа ынды , я ни ауышу» алауы шегіне жет- ті. 23 жыл ы пай амбарлы д уірінде осы рухани-материал- ды тебіреністі к рініс тап ан берекелі орындарды бірі худ болды. худта к рініс тап ан иман л зз ттарыны бір- нешеуі мыналар: Со ыс ая талып, м шріктер худты толы тастап кет- кеннен кейін Алла Расулы r со ыс шебінде ш идтерді жерледі. Тура жетпіс адам ш ид бол ан екен. Оларды арасында Хазіреті Хамза t сия ты батырлар, М саб бин м йр t сия ты ер ж рек палуандар да бар болатын. М саб бин м йр t Расул лла ты r ор ап ж ргенде ш ид бол ан еді. Сол кезде періштелерді бірі Хазіреті М сабты бейнесіне еніп, олынан туды ал ан еді. Пай ам- барымыз болса лі де оны ш йт бол анынан бейхабар бол- анды тан туды к теріп ж рген адам а: «Та аддам, я,М саб! Ей, М саб ал а! деген болатын. Сол кезде періште б рылып ара анда оны М саб емес, періште екенін бай а ан Пай амбарымыз r м б рак саха- 135

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ басыны ш ид бол анын т сінген еді. Содан кейін М саб бин м йрді t м б рак денесі табылады, біра осы жолы оны орайтын кебін табылмайды (Ибн Са’д, ІІІ, 121-122). А ыры, ыс а да болса бір кебін табылды. Біра онымен басы жабылса ая тары, ая тары жабылса басы ашылып а- латын болды. Жа дайды Алла Расулына айт анда с йікті Пай амбарымыз м б рак ш идті басын кебінмен, ашы- лып ал ан ая тарын хош иісті ш птермен жабуды б йырды ( ара ыз, Б хари, Ж н из, 27). Алайда М саб бин м йр t Меккені е ау атты бір улетіні баласы болатын. Барлы Мекке жастары о ан ызы ушылы пен арайтын. Тіпті жас ыздар оны тетін жолына г л себетін. Ол м шрик отбасыны барлы ысы- мына арамастан, Алла Расулыны к ілінде бол анды барлы ф ни л зз ттардан арты к рген болатын. улеті р аласы деп ор ыт ан барлы м ралары мен д ниелік м мкіндіктер де оны к ілі мен к зінде м нін жо алт ан еді. йткені Алла Расулына соншалы ты лкен т нтілік пен с йіспеншілікпен т уелді бол анды тан, д ние мен д - ниеліктер оны назарында нын жо алт ан болатын. Шынды ында да, адам баласы е лкен ба аны з ма- хаббаты шін береді. Б л п ни лемде берілген е лкен ба а – Алла махаббатыны а ысы. Сол себепті сахабалар мен оларды артынан ерген Ха достары мір бойы махаб- батыны а ысын теу шін тырысып, мір бойы ажыр та- нытты. Осылай Алла пен Расулымен дос болуды жо ары л ззатына б ленді. Міне, Алла пен Расул ллаты махаб- батыны ауыр нын, иманны л ззатымен уана- уана 136

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД теген Ислам а армандарыны ішінде Хазіреті М сабты t орны ерекше. Хазіреті ли t былай дейді: «Біз Пай амбармен r бірге мешітте отыр ан едік. М саб бин м йр шы а келді. стінде ішік и ымдарымен жамыл- ан шапанына бас а еште е жо еді. Алла Расулы М сабты к рген со оны Меккедегі ау атты халі мен азіргі халін ойлап, к зіні жасына ие бола алмай, жылап жіберді. Сонан со былай деді: «Біреулері та ерте бас а, т стен кейін бас а демі киім киіп, алдына бір таба ойылып, екіншісі алынып, й- лері ді а баны жамыл ысындай жамыл ылармен жап ан кезде (я ни д ниені л ззаты алдары а ойыл ан кезде) хал- дері алай болма ?!» «Ей, Алла ты Расулы, рине, ол кезде халіміз б гін- гіден де жа сы болады. йткені ол кезде ( азіргі иыншы- лы тарымыз бен) к нк ріс тау ыметі болмайды, зімізді то- лы тай лшылы а арнаймыз» десті. Расул лла r былай деді: «Керісінше, азір сендерді жа дайлары сол к нгіден де жа сы» (Термези, иямет, 35/2476). U иын да тау ыметті кездерде шынайы к ілмен орын- дал ан Ислами ызметтер, адамдарды ха ы мен жа сы- лы ты маша атсыз орында ан бейбіт рі молшылы кезін- дегі к птеген ызметтерден арты та абзал болма . йткені 137

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ шектеулі м мкіншіліктер, жеке адамдарды табысын иын- дататынды тан оны ол жеткізген табысына еселеп сый бе- ріледі. Бір жа сылы ты сауабы оны орындалуында ы кез- дескен маша ат м лшерімен лшенеді. Осыншалы ты лкен жомартты пен барлы болмысын Алла пен Расулы шін аямай пида еткен М саб t ш - идтік ш рбетін ішсе, бір періште оны бейнесіне кіріп, м - б рак сахабаны жанынан да жа сы к рген, жанын иып, адалды пен к терген Ислам туын з олына алды. Хазіреті М сабты діні шін басын тіккен иыншылы пен к рсеткен жан иярлы ына Алла Та ала періштелеріне туды к теруді ж ктеу ар ылы асиетті жауап айтарды. худ со ысында Хазіреті Пай амбармен r барлы м - миндерді ж ректерін тере тебірентіп, к ілдерін ай ы а батыр ан о и а – еш к м нсіз, Ислам скеріні те дессіз а арманы, Алла ты арыстаны Хазіреті Хамзаны t жа- уызды пен ш йіт етілуі еді. Со ыстан кейін Хазіреті Сафия c інісі Хазіреті Хамза- ны t к ргісі келді. Осы ниетпен ш идтер жат ан жа а ж рді. лы З б йір оны алдынан шы ып: «Расул лла кейін айтсын дейді, анашым» деді. Ол: «Неге? Бауырымды к рмеймін бе? Мен оны андай жауызды пен кескіленіп, турал анын білемін. Ол Алла шін осы асіретке тап болды. Бізді ж бататын да осы ана. Иншалла сабыр етіп, сауабын Алла тан к темін» деді. 138

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД Анасыны айт андарын З б йір Расул лла а айтты. Пай амбарымыз r: «Олай болса барып к ре берсін» – деді. Сафия c ш - идтерді мырзасы болу абыройына б ленген бауырыны денесіні асына келіп, тол ана д а етті (Ибн Хишам, ІІІ, 48; Ибн Хажар, л-Ис б , ІV, 349). худта бол ан те дессіз дін бауырласты ы к ріністерін З б йр бин Аууам t былай баяндайды: Анам Сафия алып келген екі шекпенді шы арып: «Мыналарды бауырым Хамза а кебін ылсын деп кел- дім» – деді. Шекпендерді алып, Хамзаны асына барды . асында нсарлы бас а орайтын кебіні жо та ы бір ш ид бар екен. Шекпенні екеуін де Хамза а орап, нсарлы ш идті ке- бінсіз алдыру а ялды . Шекпеннні бірі Хамза а, екінші- сі нсарлы ш й идке кебін болсын дедік. Шекпенні бірі лкен, екіншісі кішкене бол анды тан екеуіні арасында же- ребе тартты (Ахмет, І, 165). Осы аянышты к ріністен бай а анымыздай, сахабалар- ды арасында ы туыс анды жа ынды ты орнын иман бауырласты ы басып жат ан болатын. Осылай адірменді сахабаларды ар асында ияметке дейін келетін барлы м - миндерге дін бауырласты ын стануды негелі лгісі к р- сетілген болатын. U 139

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Ш идтерді жаназасын шы ару шін Хазіреті Хамза- дан бастап он ш ид келініп, намаздан кейін то ызы жер- леніп отырды. Хазіреті Хамзаны асына та ы то ыз ш ид келініп, айта жаназа намазы о ылды. Осылай Расул лла r немере а асы рі ш идтерді мырзасы бол ан Хазіреті Хамзаны намазын бірнеше рет айталап о ы ан (Ибн М ж , Ж н из, 28). Б л Хазіреті Хамзаны Алла Расулыны к і- ліндегі орнын білдірсе керек. худта ы осы ай ылы к ріністер к ілге тере сер ет- ті. Арада за уа ыт тті, Ислам к ш- уат а ие болатын ке- зе дер басталды. Бірде ш кіршіл байларды бірі Абд ррах- ман бин Ауф t ораза ста ан к ні алдына ауызашар а лы т рлі та ам ой ан кезде ол атты тол ып, к з жасын стай алмай, былай деген екен: «М саб бин м йр худ со ысында ш ид болды. Ол менен де парасатты болатын. Біра кебіні бір шекпен ана болды. Онымен басы жабылса ая ы, ая ы жабылса басы ашы- лып алып еді. Енді бізге д ниедегі барлы н рсе берілді. Негізінде жа сылы тарымызды теуі д ниеде берілетінен ор амын (Тап ан сауаптарымыз ахіреттен азайтылып, осы д ниеде беріліп жат ан жо па екен?!)» Абдуррахман бин Ауф t осы с здерінен кейін к ілі жабыр ау к йде дастархан басынан т рып кетеді (Б хари, Ж н из, 27). U 140

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД худты ибратты к ріністеріні бірі мынадай: Жабирді t риуаяты бойынша Пай амбарымыз r худ со ысында ш ид бол андарды р абірге екеуден оятын- дай етіп жинады да: «Б ларды айсысы ранды к п білетін еді ( ранды мірінде станатын еді)? деп с рап, ш идтерді айсысы к рсетілсе, соны ыбыла жа ына ойдыр ан (Б хари, Ж н из, 73,75). М динада ы йелдер хабар алайы деп міттеніп, шахар- ды сыртына шы ан еді. Хазіреті Айша c соларды ара- сында болатын. Харра деген жерде ізгі йелдерді бірі Хинт бинт Амрды жолы тырды. Хинт к йеуі Амр бин Ж мух, лы Халлад ж не інісі Абд лла ты ш ид бол ан денелерін бір т йеге артып алып бара жатыр екен. Хазіреті Айша одан: «Артта андай хабар бар?» – деп с рады. Хинт бинт Амр c: «Жа сылы , Расул лла аман. Ол аман бол ан со ал- ан иыншылы тар же іл» деді. Хазіреті Айша т йедегі де- нелерді к рсетіп: «Б лар кімдер?» – деп с рады. Ізгі йел Хинт: «Інім Абд лла , лым Халлад ж не к йеуім Амр» – деді. Хазіреті Айша c: «Оларды айда алып барасы ?» – деп с рады. Хинт: «М дина а алып барамын. Сонда жерлеймін» – деді. 141

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Артынан т йесін жетелемек болып аздап к штеп еді, т - йе т р ан жеріне ш кті. Хазіреті Айша: «Т йе ж гі ауыр бол ан со ш кті ме?» – деп с рады. Хинт: «Неге ш ккенін білмеймін. Негізінде бас а уа ытта екі т йені ж гін к теретін. Біра ол азір бас аша болып т р» деді. К штеп еді, т йе орнынан т рды, біра М дина а арай б р ан кезде т йе айта ш кті. Басы худ а арай б рыл ан кезде ж ре бастады. Хинт Расул лла ты асына барып бол- ан жа дайды айтты. Расул лла r одан: «Т йеге міндет ж ктелген. Амрды андай да бір сиеті бар ма еді?» – деп с рады. Хинт: «Амр худ а барар кезде ыбыла а арап: «Алла ым! Мені ш ид ыла г р! Мені торы тырып, р ала ан отбасы- ма айтарма!» деп, д а еткен болатын» – деді. Сол кезде Пай амбарымыз r Алла алдында туралы - ты д режесін к рсететін мына с здерді айтты: «Міне, сол шін т йе ж рмейді. Ей, нсарлар ауымы! Сен- дерден кім Алла а ант етсе, антына адал болсын. Ей, Хинт! К йеуі Амр адал адам. Ол ш ид бол анда пе- ріштелер анаттарымен оны к ле келеп, ай жерге жерленеді деп арап ж рді. Ей, Хинт! Ж ннатта Амр бин Ж мух, лы Халлад ж не бауыры Абд лла бір жерге жиналып, жолдас болады.» 142

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД Осы с йіншіден кейін Хинт адал к йеуімен м гілік мірде де бірге болуды алап: «О, Расулалла ! Алла а д а еті із, мені де солармен бірге ылсын» – деп жалынды.22 худтан та ы бір ибратты к рініс: худ со ысы бол ан к ні М жинада «М хаммед лті- рілді» деген ауесет таралды. М ны естіген халы ты к і- ренісі арыш а дейін жетті. Тіпті нсарлы С м йра бибіге екі лы, кесі, к йеуі мен бауырыны ш ид бол анын ес- тіртті. Ол м б рак ханым елді айт анына м н бермей, Алла Расулыны жа дайын с рап: «О ан еште е бол ан жо па?» Сахабалар: «Алла а ш кіршілік, Ол аман. Ол зі ала андай тірі!» деп жауап берді. С м йра бибі: «Оны к рмесем, к ілім жай таппайды, ма ан Алла Расулын к рсеті дерші» – деді. К рсеткен кезде дереу барып киіміні шетінен стап бы- лай деді: « ке-шешем сен шін пида болсын, ей, Алла ты Расу- 22. Уа иди, І, 264-265; Ибн Хажар, Ф тхул-Бари, Дарул-Фикр, ІІІ, 216. 143

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ лы! Сен аман болса болды, бас а еште еге ай ырмаймын!» (Уа иди, І, 292; йс ми, VІ, 115). U Б шір бин А раба t былай дейді: кем А раба худ к ні ш тд бол анын естіп, жылап Пай амбар а r бардым. Ол кезде кішкене бала едім. Хазіреті Пай амбар ма ан былай деді: «Ей, с йікті балам! Сен неге жылайсы ? Жылама! Сені ке мен болсам, шеше Айша болса риза болмас па еді ?» « ке-шешем сен шін пида болсын, уа, Расулалла ! рине, риза боламын» – дедім. Сол кезде Пай амбарымыз r басымды сипады. ( азір артайып) шашым а ар анымен, Расул лла ты r м б рак олы тиген жер ара алпында ал ан.23 Алла пен ауышу а деген ынтызарлы пен штарлы к рініс тап ан та ы бір ж йт: Ж бир бин Абдулла t былай дейді: « худ со ысынан бір к н б рын кем мені асына ша- ырып: «Пай амбарды r сахабаларыны ішінде е алдымен мен ш ид болармын деп ойлаймын. Расул лла тан r ке- 23. Б хари, т-Тарих л-К бир, Хайдарабад 1958, ІІ, 78; ли л-М тта и, ХІІ, 298. 144

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД йін мен шін артымда алатын е ымбат адам – сенсі . арыздарым бар, соларды те. Бауырлары а рдайым жа сы ара» – деді». Бас а бір риуаятта б л иман шабытын лымен де б ліс- кісі келетіндігін былай айтты: «Ж бир! йде ам орлы а м таж ыздар болма анда, сені де ш ид бол аны ды алар едім!..» Жабир t былай дейді: «Та ерте кем е бірінші ш ид болды. Бас а бір ш - идке осып, бір абірге жерледім. Кейін оны жеке жерлегім келді. Алты айдан кейін оны абірден шы ардым. арасам, ла ынан (аз жерінен) бас а барлы денесі ал аш жерлеген к нгі алпында екен! Оны жеке бір абірге жерледім» (Б хари, Ж н из, 78). Хазіреті Ж бир бас а бір риуаятта былай баяндайды: «Бір жолы мен жабыр ау к йде ж ргенімде Расул л- ла а r жолы ан едім. Менен: «Сен неге осындай жабыр ау к рінесі ?» – деп с рады. « кем худта ш ид болды. Артына ам орлы а м - таж отбасы мен біраз арыз алдырып кетті» – дедім24. Сонда: 24. Алла Расулы r Жабирге t барлы жа ынан да к мек к рсеткен. М селен, арызын теу шін ба ына барып німін берекелі ылау шін Алла а д а еткен, Алла Расулыны осы д асыны н тижесінде Хазіреті Жабирді рмалары керемет берекеге ие болып барлы арыздарын жабу а жеткен. (Б хари, У сая, 36; Истикраз, 9; Жи ад, 49; Б ю, 34; М слим, М сакат, 109; Ахмет, ІІІ, 303, 373, 391) 145

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ «Алла ты ке ді алай арсы ал анын са ан с йін- шілейін бе?» – деді. Мен: «И !» – деп едім, ма ан былай деді: «Алла ешкіммен бетпе-беп с йлеспейді, рдайым пер- дені артынан с йлеседі. Біра ке ді тірілтіп, онымен перде- сіз с йлесті: «Ей, лым, не аласа Менен с ра, берейін!» – деді. ке : «Ей, Раббым! мені тірілт, сені жолы да айтадан ш ид болайын!» – деді. Алла Та ала: «Біра мен б рын \" лгендер д ниеге айта оралмайды!\" деп кім шы ардым» – деді.25 Сонда ке : «Ей, Раббым! олай болса (мені халімді) артта ал ан- дар а білдір!» – деді. Осы талап а байланысты мына аяттар т сті: ÅÓĻƆ èŽ ÈƆ ģŽ ÖƆ Óƃ ÜÒijƆ ĨŽ ÈƆ ųƈ ž Ò ģƈ Ļ×ƈ øƆ ĹĘƈ ÒŽ ijĥƇ Ýƈ ĜƇ īƆ ĺñƈ Ĥƪ Ò īƪ ×Ɔ ùƆ éŽ ÜƆ źƆ IJƆ įƈ ĥƈ ąŽ ĘƆ īĨƈ ųƇ ž Ò ħƇ İƇ ÓÜƆ Æ ÓĩƆ Öƈ
īƆ Ļèƈ óƈ ĘƆ °·¼¿Ä ĪƆ ijĜƇ ôƆ óŽ ĺƇ ħŽ ıƈ Öžƈ òƆ ïƆ ĭĐƈ 25. Термези, Т фсир, 3/3010. 146

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД ħŽ ıƈ ęƈ ĥŽ ìƆ īŽ Ĩžƈ
ħıƈ Öƈ ÒŽ ijĝƇ éƆ ĥŽ ĺƆ ħŽ ĤƆ īƆ ĺñƈ Ĥƪ ÓÖƈ ĪƆ IJóƇ ýƈ ׎ ÝƆ ùŽ ĺƆ IJƆ °·½¶Ä ĪƆ ijĬƇ õƆ éŽ ĺƆ
ħŽ İƇ źƆ IJƆ ħŽ ıƈ ĻŽ ĥƆ ĐƆ ĖƄ ijŽ ìƆ źƪ ÈƆ «Алла жолында лтірілгендерді сте ліктер деп сана- ма дар. айта олар Раббыларыны жанында тірі (бол аны соншалы ) Алла ты здеріне сыйла ан (ш идтік м ртебе- сіне) шат-шадыман бол ан к йлерінде (ж ннат ны меттерімен) рызы тандырылады. Ж не олар лі здеріне (ш ид болып) осыла алма андарды да «Олар а ауіп- атер де, ам- ай ы да жо » деп с йіншілегісі келеді»( л Имран, 169-170; Ибн М ж , М аддим , 13/190). худ пен онда ш ид бол андарды Алла Расулыны к ілінде сондай тере із алдыр аны соншалы , айтыл ан сайын Расул лла r сол м б рак ш идтерді д режесін т сіндіру шін: «Уалла и, сахабаларыммен бірге мен де ш ид болып, худ тауыны бауырында жат анды алар едім!» (Ахмет, ІІІ, 375) дейтін. Б л ж йт с йікті Пай амбарымызды мметіне деген с йіспеншілік пен мейірімні е ай ын белгілеріні бірі. Расул лла r бір к ні худта ш ид бол андарды ба- сына барып: «Оларды (иманы мен адалды ына) ку боламын» – деді. бу Б кір t: «Ей, Алла ты Расулы! Біз оларды бауырлары емес- 147

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ піз бе? Олар алай м сылман болса, біз де сондай м сылман болды , оларды жи ад еткеніндей біз де жи ад еттік!» – деді. С йікті Пай амбарымыз былай деп жауап берді: «И , (айт андары рас), біра менен кейін андай бид- аттар шы аратындары ды білмеймін» Хазіреті бу Б кір жылады да!: «Я ни біз Сенен кейінге аламыз ба, о, Расулалла ?» деп м а батты (Муатта, Жи ад, 32). Хазіреті бу Б кірді б л халі Алла Расулына деген ма- хаббаттыны де гейіне ж не оны « шіншісі Алла бол ан екеуді екіншісі» екендігіне тамаша д лел. худты Расул лла ты r к ілінде ерекше орны бар еді. С йікті Пай амбарымыз мір бойы худты рі худта ш ид бол андарды рдайым зиярат етіп отыратын. Ш идтерді мекені – худ Алла Расулыны махаб- батына б ленген, аса нды естеліктерден ф йз ал ан мекен ретінде ияметке дейін келер мметке ерекше зиярат орны болып ал ан. сіресе, ажылы пен мра а бар андарды М динада Раузадан кейін е к п зиярат ететін жерлерді бі- ріне айнал ан. Бір к ні Расул лла r М динаны сыртына арай шы - ты. худты к рісімен: « худ тауы бізді жа сы к реді, біз де оны жа сы к реміз» – деді (Б хари, Жи ад, 71; М слим, Хаж, 504). 148

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД худты Пай амбарымызды тануы ж не Оны жа сы к - руі, негізінде, барлы жаратылысты Жаратылыс Н рын бі- ліп, оны уаттауыны бір д лелі. Расул лла r: «Жындар мен адамдарды арсы келгендерінен бас а жер мен к кті арасында ыларды барлы ы мені Алла Расулы екендігімді біледі» деген (Ахмед, ІІІ, 310). U Жансыз жаратылыс сия ты сімдіктер де Оны танитын: Хазіреті лиді t: «Біз Меккені Алла Расулымен бірге аралап ж ргенде асынан ткен таулар мен а аштар а тіл бітіп: « с-С л м ал йк , и , Расул лла !» дегенін еститінбіз» (Термези, М н иб, 6) дегені де осыны к птеген мысалдарыны бірі. Бас а бір мысал, Алла Расулы r бір м шрікті Ислам- а ша ыр ан еді. М шрик бір м жиза к рсетуін с рады. Пай амбарымыз алдында т р ан а аш а ымдады. А аш та- мырларын с йретіп, алдына дейін келді де: « с-С л м ал й- к , я, Расулалла !» деп, ку лік етті. Содан кейін Пай амба- рымызды н с ауымен айтадан орнына барды. ( ара ыз, йс ми, VІІІ, 292). Та ы бірде Пай амбарымыз r б рын мінберде х тба о ы анда с йеніп т ратын рма щ ркесі лемні Н рынан айырылуды ай ысынан е іреп жылай бастайды. Сол жерде бол ан сахабалар ауымы осы о и а а ку бол ан (Б хари, Ж ма, 26, М накиб, 25; Термези, М н иб, 6/3627; Ахмед, ІІІ, 300). 149

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ рма а ашы Хазіреті Пай амбарды танитын, еститін, сезінетін, о ан деген ынтызарлы ы мен махаббаты тас ын- дайтын. Жануарлар да Алла Расулын танитын: Иелері ж бір к рсеткен к птеген жануарлар Хазіре- ті Пай амбарды алдына келіп, здеріне т н тілдерімен жа - дайын т сіндіретін. Пай амбарымыз оларды иелерін ша- ырып, олар а Алла ты азабы туралы ескертетін ( ара ыз, бу Д уіт, Жи ад, 44/2549). U Адам рпа тарына келетін болса ; Алла Расулын е жа сы сахабалар мен улиелер танитын. Оны лы т л алылы ы мен мінез- л ына та алатын. Жанын, малын, барлы н рсесін соны жолында ж мсауды лкен ны ымет деп білетін. З рр дан аламшар а дейін барлы жансыз заттар, сімдіктер мен хайуандар танып, махаббаттарын білдірген Жаратылыс Н рын тек адамдар мен жындарды р ала ан апылдары естіп, к ре алмады. Осылайша имансызды б - лесі н псі марлы ты т т ынына айнал ан кейбір со ыр, са ырау материалистермен шектелді. Со ы Пай амбар r адам рпа ын зіні а и атымен атар Раббысыны зат ж не оларды сипатты а и атта- рымен де таныстырды. Оны ша ыруына к іл б лген 150

ПАЙ АМБАР Д УІРІНЕН ЕСТЕЛІКТЕР ХУД м миндерді жан д ниесін байытты. нсіз лемді с йлетті. Жансыздарды жасырын тілдеріні т сбихы мен мін жатын естіртті. Адамды асиетін жо алт андар а ба ыттылы азынасыны кілтін, ж ннат с йіншісі мен ил и шатты а ауышуды жолын к рсетті. О ан деген с йіспеншілікпен д ниеден к шу ияметті ба ытына айналды. О ан деген осындай п к махаббат иманды кемелдендірді. Алла Y мен Расул лла а r деген махаббат ж ре- гімізді бітпес азынасы мен тоймас л ззаты бол ай... мин!.. HA 151