"Бақыт тамшылары"

РАМАЗАН Ш РИФ ɉɚɣԑɚɦɛɚɪɵɦɵɡ ɨԑɚɧ Ԕԝɪɚɧ Ʉԥɪɿɦɞɿ ԕɚɣɬɚɥɚɩ ɛɟɪɿɩ ɨɬɵɪɚɬɵɧ ɆɿɧɟɨɫɵɤԛɧɞɟɪɿȺɥɥɚԣɊɚɫɭɥɵɧɵԙɠɨɦɚɪɬɬɵԑɵɫɨԕԕɚɧɠɟɥɞɟɧ ɞɟɚɪɬɵԕɛɨɥɚɬɵɧªɆԛɫɥɢɦɎԥɡԥɢɥ. ɏɚɡɿɪɟɬɿɆԥɭɥԥɧԥɏɚɥɢɞȻɚԑɞɚɞɢɞɟɨɧɵԙɚɫԕɚɧɠɨɦɚɪɬɬɵԑɵ ɬɭɪɚɥɵɦɵɧɚɞɚɣɬɟԙɟɭɚɣɬɚɞɵ ©Ɋɚɫɭɥԝɥɥɚԣ r ɠɨɦɚɪɬɬɵԕɬɵԙ ɬɚɦɚɲɚ ԛɥɝɿɫɿ ɟɤɟɧɞɿɝɿ ɫɨɧ ɲɚɥɵԕ ɨɧɵԙ ԧɡɿɧɿԙ ɛɚɪ ɛɨɥԑɚɧ ԕԝɪɦɟɬɿɧɟ ɬɟԙɿɡɞɟɪ ɿɧɠɭɦɚɪɠɚɧ ɛɟɪɟɬɿɧ ԕɚɬɬɵ ɬɚɫɬɚɧ ɠɚԕԝɬ ɲɵԑɚɬɵɧ ɬɿɤɟɧɞɟɪ ɝԛɥ ɲɚɲɚɬɵɧ ȿɝɟɪɛɿɪɛɚԕɬɚɨɧɵԙɤԧɪɤɟɦɚɯɥɚԑɵɬɭɪɚɥɵɫԧɡɛɨɥɫɚԕɭɚɧԑɚɧɧɚɧ ԕɚɭɡɵɧ ɚɲɵɩ ɤԛɥɦɟɝɟɧ ɹԑɧɢ ɚɲɵɥɦɚԑɚɧ ɝԛɥ ԕɚɥɦɚɣɬɵɧª Ⱦɢɭɚɧ . ȿԙɠɚԕɫɵɦɚɥ±ɞɟɧɿɫɚɭɤɟɡɞɟɛɟɪɿɥɝɟɧɠԥɧɟɢɟɫɿɧɟɧɛԝɪɵɧ ɚɯɿɪɟɬɤɟ ɠɿɛɟɪɿɥɝɟɧ ɦɚɥ ɀɚԕɫɵ ԧɦɿɪ ± Ⱥɥɥɚԣ ɠɨɥɵɧɞɚ ԧɬɤɟɧ ԧɦɿɪȺɞɚɦɨɫɵɞԛɧɢɟɞɟɧԧɬɤɟɧɤɟɡɞɟɮԥɧɢԧɦɿɪɿɧɿԙɟɫɬɟɥɿɤɬɟɪɿ ɦɟɧɤԧɦɿɥɟɞɿɏɚɞɢɫɲԥɪɢɮɬɟ ©ɆΟɦɢɧ Ϋɥɝɟɧɞɟ ɧɚɦɚɡɵ ɛɚɫɵɧɞɚ ɡɟɤɟɬɿ ɨΝ ɠɚΕɵɧɞɚ ɨɪɚɡɚɫɵɫɨɥɠɚΕɵɧɞɚɬΡɪɚɞɵªɞɟɥɿɧɟɞɿɏԥɣɫԥɦɢȱȱȱ. ©Ⱥɞɚɦ ԧɥɝɟɧ ɤɟɡɞɟ ɩɟɪɿɲɬɟɥɟɪ ©ɇɟ ԥɤɟɥɞɿ\"ª ± ɞɟɣɞɿ Ⱥɞɚɦ ɞɚɪɞɚ©ɇɟԕɚɥɞɵɪɞɵ\"ª±ɞɟɣɞɿªɞɟɭɥɟɪɿɞɟɦԛɦɢɧɧɿԙɛɨɥɚɲɚԑɵ ɦɟɧ ɚɪɬɵɧɚ ɧɟ ԕɚɥɞɵɪԑɚɧɵ ɬɭɪɚɥɵ ɨɣɥɚɭԑɚ ɦɿɧɞɟɬɬɿ ɟɤɟɧɞɿɝɿɧ ɤԧɪɫɟɬɟɞɿԦɣɬɤɟɧɿɚԕɵɥɞɵɚɞɚɦɟɪɬɟԙɿɧɛԛɝɿɧɨɣɥɚɣɞɵ Ɋɚɦɚɡɚɧ±ɬɚԕɭɚɥɵԕɦɟɤɬɟɛɿɚɣɬ±ɨɧɵԙɪɭɯɚɧɢɤɭԥɥɿɝɿȺɣɬ ɤԛɧɞɟɪɿɞɟɦɚɥɵɫɤԛɧɞɟɪɟɦɟɫȺɥɥɚԣɬɵɡɿɤɿɪɦɟɧɲԛɤɿɪɲɿɥɿɤɟɬɟ ɬɿɧ ɬɭɵɫԕɚɧɞɚɪɵɦɟɧ ԕɚɪɵɦԕɚɬɵɧɚɫ ɠɚɫɚɣɬɵɧ ɤԛɧɞɟɪɿ ԕɨԑɚɦ 41. бу Д уіт, д и, 9-10/2813 253

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ɞɵԕԕԝɥɲɵɥɵԕɤԛɧɞɟɪɿɂɦɚɧɛɚɭɵɪɥɚɫɬɵԑɵɧɵԙԕɨԑɚɦɞɵԕɞɟԙ ɝɟɣɞɟ ɠԛɡɟɝɟ ɚɫԕɚɧ ɦԛɛԥɪɚɤ ɭɚԕɵɬɬɚɪ Ɉɫɵ ԕɭɚɧɵɲɬɵ ɤԛɧɞɟɪɿ ɦԝԕɬɚɠɞɚɪ ɦɟɧ ɛɢɲɚɪɚɥɚɪɞɵԙ ɤԧԙɿɥɞɟɪɿɧ ɚɭɥɚɭɵɦɵɡ ɤɟɪɟɤ Ԧɣɬɤɟɧɿɦɟɣɿɪɿɦɞɿɝɟɦɟɣɿɪɿɦɞɿɥɿɤɠɚɫɚɥɚɞɵɏɚԕɬɵԙɪɢɡɚɲɵɥɵ ԑɵԛɲɿɧԕɭɚɧɞɵɪԑɚɧɚɞɚɦɞɵɏɚԕɌɚԑɚɥɚԕɭɚɧɬɚɞɵ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɬԛɧɞɟɪɿɧɟɧ ɤɟɣɿɧ ɤɟɥɝɟɧ ɚɣɬ ɬԛɧɞɟɪɿ ɞɟ ɧԥɡɿɤ ɪɭɯ ɬɚɧ ɫɚɛɚԕ ɚɥɚɬɵɧɞɚɣ ɧԝɪɥɵ ɤԧɪɿɧɿɫɬɟɪɝɟ ɬɨɥɵ Ԧɣɬɤɟɧɿ ɯɚɞɢɫ ɲԥɪɢɮɬɟ ©ɊɚɦɚɡɚɧɦɟɧΘΡɪɛɚɧɚɣɬɬɚɪɵɧɵΝɬΟɧɿɧɞɟɫɚɭɚɛɵɧȺɥɥɚΧ ɬɚɧ ɤΟɬɿɩ ΙΡɥɲɵɥɵΙɩɟɧ ΫɬɤɿɡɝɟɧɞɟɪɞɿΝ ɠΟɪɟɝɿ ɛɚɪɥɵΙ ɠΟɪɟɤ ɬɟɪΫɥɝɟɧɤΟɧɿɬɿɪɿΙɚɥɚɞɵª ɂɛɧɆԥɠԥɋɢɹɦɞɟɥɿɧɟɞɿɋɨɥɫɟ ɛɟɩɬɿ ɚɣɬ ɬԛɧɞɟɪɿɧ ɞɟ ԑɚɧɢɛɟɬ ɫɚɧɚɭ ɤɟɪɟɤ ɇɚԑɵɡ ɚɣɬ ɦɟɪɟ ɤɟ ± ɦԛɦɢɧɧɿԙ ɬɚԕɭɚɥɵԕ ɫɵɧɚԑɵɧɚɧ ɬɚɛɵɫɩɟɧ ɏɚԕɬɵԙ ɚɥɞɵɧɚ ɲɵԕԕɚɧɤԛɧɿɟɤɟɧɞɿɝɿɧԝɦɵɬɩɚɭɤɟɪɟɤɋɨɧɞɚɣɚԕɏɚԕɞɨɫɬɚɪɵ ©ɇɚԑɵɡ ɦɟɪɟɤɟ ɠɚԙɚ ɤɢɿɦ ɤɢɝɟɧɞɿɤɿ ɟɦɟɫ Ⱥɥɥɚԣɬɵԙ ɚɡɚɛɵ ɧɚɧɚɦɚɧԕɚɥԑɚɧɞɿɤɿªɞɟɝɟɧɟɤɟɧ ɏɚɡɿɪɟɬɿȻԝɪɫԥɭɢɛԝɥɬɭɪɚɫɵɧɞɚɛɵɥɚɣɞɟɣɞɿ ©ȻɿɡɞɿԙԛɲɦɟɪɟɤɟɦɿɡɛɚɪȻɿɪɿɧɲɿɫɿ±ɊɚɦɚɡɚɧɠԥɧɟԔԝɪɛɚɧ ɚɣɬɵȻԝɥɬɚɛɢԑɚɬɩɟɧɧԥɩɫɿɧɿԙɦɟɪɟɤɟɫɿȿɤɿɧɲɿɫɿ±ɤԥɦɿɥɢɦɚɧ ɦɟɧ ԧɬɭ ɲɚɪɬɵɦɟɧ ԧɥɿɦ ɦɟɣɪɚɦɵ Ȼԝɥ ԛɥɤɟɧ ɦɟɪɟɤɟ Ԛɲɿɧɲɿɫɿ ԥɪɿ ɟԙ ԛɥɤɟɧ ɦɟɪɟɤɟ ± ɚɯɿɪɟɬɬɟ Ⱥɥɥɚԣɬɵԙ ɞɢɞɚɪɵɧ ɬɚɦɚɲɚɥɚԑɚɧ ɫԥɬɬɟɝɿɦɟɪɟɤɟªȻԝɪɫԥɭɢȱ. ԔɨɪɵɬɚɚɣɬԕɚɧɞɚԕɚɫɢɟɬɬɿɊɚɦɚɡɚɧɞɚɨɪɚɡɚɧɵԙԕɚɞɿɪɿɧɬԛɫɿ ɧɿɩ ԥɫɿɪɟɫɟ ɬԛɧɝɿ ɧɚɦɚɡɞɚɪԑɚ ɬԥԣԥɠɠɭɞɬɟɪ ɦɟɧ ɬɚɪɚɭɵԕɬɚɪɦɟɧ ɠԛɪɟɤɬɟɪɿɦɿɡɞɿɤԧɪɿɤɬɟɧɞɿɪɭɿɦɿɡɤɟɪɟɤɈɫɵԕɚɫɢɟɬɬɿɚɣɞɚɧɚɦɚɡ ԑɚ ɛɚɪɵɧɲɚ ɦԝԕɢɹɬ ɛɨɥɵɩ Ԕԝɪɚɧ Ʉԥɪɿɦɞɿ ɵԕɵɥɚɫɩɟɧ ɨԕɵɩ ɡɿ ɤɿɪɚɪԕɵɥɵɪɭɯɵɦɵɡɞɵԕɚɧɚɬɬɚɧɞɵɪɵɩɡɟɤɟɬԕɚɣɵɪɫɚɞɚԕɚɥɚɪ 254

РАМАЗАН Ш РИФ ɦɟɧ ԝɠɞɚɧɵɦɵɡɞɵ ɬɵɧɵɲɬɚɧɞɵɪɭɵɦɵɡ ɤɟɪɟɤ Ԕԝɪɚɧ Ʉԥɪɿɦɧɿԙ ɞԛɧɢɟ ɤԧɝɿɧɟ ɬԛɫɿɪɿɥɝɟɧ ɨɫɵ ԕɚɫɢɟɬɬɿ ɚɣɞɚ ɧԥɩɫɿɦɿɡɞɿ ɠɚɭɚɩԕɚ ɬɚɪɬɵɩԕԝɥɞɵԕԧɦɿɪɿɦɿɡɞɿԔԝɪɚɧɧɵԙɬԥɪɛɢɟɫɿɛɨɣɵɧɲɚɬɚԑɵɛɿɪ ɬԥɪɬɿɩɤɟɤɟɥɬɿɪɭɿɦɿɡɤɟɪɟɤ Ɋɚɛɛɵɦɵɡ Ɋɚɦɚɡɚɧɧɵԙ ɪɭɯɚɧɢ ɚɭɚɫɵɧ ԧɦɿɪɿɦɿɡɞɿԙ ԧɡɟɝɿɧɟ ɚɣɧɚɥɞɵɪɵɩ ɮԥɣɿɡɞɿ ԧɦɿɪ ɫԛɪɭɞɿ ɛɚɪɥɵԑɵɦɵɡԑɚ ɧԥɫɿɩ ɟɬɤɟɣ Ⱥɯɿɪɟɬɤɟ ɚɲɵɥԑɚɧ ɟɫɿɤɬɟɪɿɦɿɡɞɿ ɛɚԕɵɬ ɤԧɪɿɧɿɫɬɟɪɿɦɟɧ ɦԥԙ ɝɿɥɿɤɬɿԙ ɦɟɪɟɤɟɫɿɧɟ ɚɣɧɚɥɞɵɪɫɵɧ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɦɟɧ ɚɣɬ ɤԛɧɞɟɪɿɧ ɨɬɚɧɵɦɵɡԑɚ ɯɚɥԕɵɦɵɡԑɚ ɂɫɥɚɦ ԥɥɟɦɿɧɟ ɛɚԕɵɬɬɵɥɵԕ ɩɟɧ ɛɟɣɛɿɬɲɿɥɿɤɬɿԙɤԧɡɿԕɵɥɫɵɧ Ԥɦɢɧ ZVX 255



ĝőIJŁńŁŖıķŌļŌŕ ŀĶľŞĽŁı ԔɚɠɵɥɵԕɬɚȺɥɥɚԣɬɵԙԝɥɵɥɵԑɵɧɵԙ ɚɥɞɵɧɞɚԥɪԕԝɥԥɥɫɿɡɞɿɤɩɟɧ ɞԥɪɦɟɧɫɿɡɞɿɝɿɧɟɫɿɧɟɚɥɚɞɵɤɢɝɟɧ ɢɯɪɚɦɞɚɪɵɦɟɧɛɟɣɧɟɛɿɪɤɟɛɿɧ ɚɭɚɫɵɧɚɤɿɪɭɞɿԙɬԛɫɿɧɿɝɿɧɛɚɫɬɚɧ ɤɟɲɿɪɟɞɿɋɨɥɫɟɛɟɩɬɿԕɚɠɵɥɵԕɬɵԙ ɟԙɦɚԙɵɡɞɵɩɚɣɞɚɫɵ±©ԧɥɦɟɣ ɬԝɪɵɩԧɥɭªɫɵɪɵɧɧɟɲɟɪɟɬ ɛɚɫɬɚɧɤɟɲɿɪɿɩɠԛɪɟɤɬɿɬɿɪɿɥɬɭ ɠԥɧɟ©ɊɚɛɛɵԙɚԕɚɣɬªɎԥɠɪɫԛɪɟɫɿ ɬԛɪɿɧɞɟɝɿɢɥԥԣɢɲɚԕɵɪɭɞɵԙ ɬɨɥԑɚɧɵɫɫɟɡɿɦɿɧɞɟɛɨɥɭ $



ɆԥɛɪɭɪԔɚɠɵɥɵԕɩɟɧԜɦɪɚ Хазіреті Адам мен Хауадан бастал ан адамзат улеті діни бейбіт рі ба ытты мір с ру шін азіргі Меккедегі а ба- ны орнын ал аш ы лшылы орны етіп ал ан болатын. Адам баласы рт рлі мірлік ж не о амды згерістер мен себептерге байланысты жан жа та ы лкелерден таралып, асырлар тіп, рпа тар ауысып, ха діннен адасып, біраз уа ыттан кейін б л асиетті лшылы орны жо алып кет- кен еді. Хазіреті Ибра им u Алла Та аланы б йры ымен оны айтадан салып, д а ету ар ылы сол лкені берекелі болуына д некер бол ан. Аятта былай делінеді: « з уа тында Ибра им (пай амбар) былай деген еді: “Раббым! Б л аланы (Меккені) бейбіт ыла г р! Мені ж не рпа ымды п ттар а табынушыдан аула ыла г р! Раббым! Олар (п ттар) расында, адалдарды к бін аз- дырды. Кімде-кім ма ан ілессе, ол мені дінімде. Кімде-кім ма- ан арсы келсе, онда (о ан) зі те кешірімді рі аса мейі- рімдісі . Раббымыз! Аны ында мен рпа тарымны кейбірін на- маз о ысын деп рметті йі ні (Ка баны ) асында ы егінсіз ойпат а орналастырдым, Раббымыз! Адамдардан бір б ліміні 259

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ к ілін олар а аудара г р! Оларды жемістермен ризы тандыр, сонымен олар ш кір ылатын болсын!» (Ибра им с ресі, 35-37) А ыры, д ниедегі к нні екінтісіне сас ба ыт асыры келіп, Пай амбарымыз Хазіреті М хаммедпен r діни мір ал аш бастал ан жерде со ы шы ына жеткен. Пай амба- рымыз r Мекке мен М дина орталы ында ба ытты мір с ріп, мір с ргізіп, с йтіп ол лкелер ияметке дейін Ислам- ны рі м сылмандарды к ре тамырына, м сыландар р а- шан зиярат еткен м б рак мекенге айналды. Алла Та ала былай дейді: Óƃ ĭĨƈ Æ
ĪƆ ÓĠƆ įƇ ĥƆ ìƆ îƆ īĨƆ IJƆ ħƆ Ļİƈ ÒóƆ ÖŽ Ìƈ ĦƇ ÓĝƆ Ĩƪ ÚƄ ÓĭƆ ÃĻžƈ ÖƆ ÚƄ ÓĺƆ Æ įƈ ĻĘƈ Żƃ Ļ×ƈ øƆ įƈ ĻŽ ĤƆ Ìƈ ĎƆ ÓĉƆ ÝƆ øŽ Ò īƈ ĨƆ Ûƈ ĻŽ ×Ɔ ĤŽ Ò ãƫ èƈ öƈ Óĭƪ ĤÒ ĵĥƆ ĐƆ ųƈ ž ƈ IJƆ īƆ Ļĩƈ ĤƆ ÓđƆ ĤŽ Ò
īƈ ĐƆ Ĺƭ ĭƈ ĔƆ ųÒ Īƪ Íƈ ĘƆ óƆ ęƆ ĠƆ īĨƆ IJƆ «Онда ап-ай ын аламат-белгілер ж не Ибра имні ор- ны бар. Кімде-кім сол жерге кірсе, аман болады. О ан бару- а жол тап андарды (шамасы жеткендерді ) йді ( а баны) хаж (зиярат) етуі – Алла ты адамдар мойнында ы ха ы. Енді кімде-кім арсы келсе, (біліп ойсын) Алла к ллі лемнен бейм таж» ( л Имран с ресі, 97). М сылман лдарды мойнында ы Алла ты ха ы – ажылы лшылы ыны лайы ты т рде орындалуы оны кейінге алдырмай, ынтамен орындалуына байланысты. йткені Пай амбарымыз r: « ажылы а баратындар асы сын» дейді. ( бу Д уіт, М н сик, 5/1732). 260

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА Сол м б рак жерде айтыл ан т лбия, я ни «Л бб йк» (Алла ым, мірі е лды ) с здері де осы штарлы ты йреткендей. мір ны метіні адам баласына бір-а рет берілетін- дігін естен шы армау керек. мір біткен со кінгенні пайдасы жо . Олай болса, олымызда м мкіншілік т р ан- да мойнымызда ы Раббымызды ха ы болып саналатын ажылы лшылы ы турасында нем райдылы таныт- пай, м мкіндік бар кезде осы лкен лды борышымызды орындау а тиістіміз. М мкіндігі бар рбір м минні мірінде бір рет ажы- лы а баруы – парыз. ажылы а айта бару м ст хаб рі оны сауабы те лкен. ажылы рі малмен, рі т нмен жасалатын лшылы болу т р ысынан да орны б лек. Бі- ріншіден ажылы та Алла Та аланы ризашылы ы бар. Содан кейін д ниені т рт б рышынан келген м сылман- дар арасында досты , с йіспеншілік пен жа ынды орнай- ды. Тілдері, т рлері, салт-д ст рлері б лек бол анымен, рухани с йіспеншіліктер мен сезімдер осы айырмашылы - а арамайды ж не м сылмандарды бірге со ан ж рекке айналдырады. К ілдеріні жа ынды ымен, уанышымен тамаша дін бауырласты ы орнайды. Ынта-ы ыласпен а- жылы жаса андар здерін рдайым Алла ты зырын- да сезінеді. Алла ты ба ылауы мен сый сезімдері ж рек- терінде орны ып, дептілікті са тау де гейіне арай т - ф ккур мен к регенділіктері арта т седі. Алла Та ала а- жылы а бар андарды ж ректеріне ке шілік, к ілдеріне то ты береді. С йтіп, оларда иманны л ззаты к шейіп, материалды -рухани м мкіншіліктер ил и л ззаттар шін к бірек олданылатын болады. 261

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Хазіреті Имам А зам ш кірттері мен істеріні к птігіне арамастан, уа ытыны шамамен штен бірін ажылы сапарына арна ан. Сол кездегі шарттарда т йемен Ба даттан Мекке мен М динаны зиярат етуді андай ауыр сапар бол анды ын ойлау керек. Біра Ха достары бас а жерде табылмайтын рухани ауаны Харамайнны ф йзді ауасынан тап анды тан, м мкіншілік бола алса ажылы а баруды ж не Расул лла ты r зиярат етуді лкен анибет деп сана ан. Пай амбарлар керуеніні азиз естеліктеріне толы, иманды ж ректерді руханиятынан н р ал ан ж не с йіс- пеншілік к з жасымен суарыл ан м б рак жерлерде пара- саттылы пен ажылы пен мра лшылы ын орында ан- дар сол жердегі к птеген пай амбарларды азиз естеліктері- нен ф йз алады. Сол асиетті мекенде орындал ан ажылы пен умра лшылы тары лды мірді ерекше дамуына д некер болады. л ажылы та Алла ты лылы ыны алдында зіні д рменсіздігін т сініп, киген ихрамдарымен бейне бір кебін оран андай к й кешеді. Осы т р ыдан ал ан- да ажылы та, б лкім, « лмей т рып лу» сырын бірнеше рет бастан кешіріп, рухани тірі алыпты са тау ж не «Раббы а айт...» (Ф жр с ресі, 28) т ріндегі ил и ша ыруды шатты- ына б лену е лкен жетістік болса керек. Ихрам кигендер белгілі бір уа ыт кейбір халал істерге тыйым салын анына арап, к м нді рі харам н рселерден аншалы ты аула болу керектігін бас аша т сінеді. Соны- мен атар ихрам киіп ж ргенде ш п ж лу а, а аулау а, а шы а а к рсету сия ты рекеттерге тыйым салынуымен мейірімге, сыпайылы а толы иман д режесіне ол жеткі- зеді. 262

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА Бас а лшылы тар сия ты ажылы пен мра л- шылы тарыны да Алла алдында абыл болатындай а- лыпта жасалуы имандылы пен парасаттылы а т уелді. йткені ажылы пен мраны «м брур», я ни абылдан ан ажылы ретінде орындау к н лардан арылып, Ха Та а- ланы ризашылы ына б ленуге себеп болады. Я ни осы лшылы тардан к тілетін н тиже оларды тек Ха Та ала- ны разы болатындай алыпта орындау ар ылы ж зеге асады. Осы ан орай Шібли хазіретіні ажылы жаса ан бір адам а ажылы ты рухани жа ына ишарат ете отырып айт ан мына бір с здері те ибратты рі ескерту ретінде айтыл ан: « ажылы а ниет еткенде б гінге дейін істеген к н - лары а т убе етіп тура жол а бет б рма ан болса , шын- ды ында ниет етпегені ... Барлы к н лары ды шы армай киімі ді шешіп, ихрам кисе , онда сені ихрам а кірмегені . ажылы шін бой д рет ал анда осы тазалы сендегі рухани кірлер мен рухани ауруларды тазаламаса, онда тазарма аны ... рбан шал анда шектен тыс н псілік алаулары мен еріктері ді Ха Та аланы ризашылы ында жойма ан бол-са , онда рбан шалма аны ... Шайтан а тас ла тыр ан кезде іші дегі наданды пен у су с лар а да тас ла тырмаса , с йтіп з болмысы да бі- лім мен парасаттылы оянбаса, онда шын м нінде тас ла - тырма аны ... а баны зиярат еткені шін Алла ты сыйы молайды 263

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ма, к ілі уаныш пен шатты а толды ма? йткені хадис ш рифте: « ажылар мен мра жаса андар – Алла ты она тары. й иесіні келген она тар а сый- рмет к рсетуі таби и за дылы » делінеді. Сен осы сыйды байыбына бара алмаса , онда шын м нінде зиярат еткен болып саналмайсы ...»42 орыта айт анда, Шібли хазіретіні айтпа бол аны: ų ØƆ óƆ ĩŽ đƇ ĤŽ ÒIJƆ ãƪ éƆ ĤŽ Ò ÒŽ ijĩƫ Üƈ ÈƆ IJƆ « ажылы пен мраны Алла ризалы ы шін толы орында дар!..» (Ба ара с ресі, 196) деген Алла ты п рменін орындау. Шібли хазіреті де айт андай Алла алдында м б- рур болатын ажылы пен мра шін орындалуы тиіс кейбір талаптар мыналар: 1. ажылы а ы ыласпен ниет етіп, о ан айшы ниет пен іс- рекеттерден аула болу Алла Та аланы ризашылы ына б леніп, Алла ты сы- йына ол жеткізу шін ажылы лшылы ына ы ыласпен ниет етіп, Алла Та ала а у де берген кезде ішімізде орны ан н псіні келісімі мен адами лсіздіктерді де жоюымыз керек. Сонда ана Алла ты сыр сарайына она бола аламыз. Сол м б рак орындарда сіресе жаратылыс кітабын ашып, мен- мендіктен арылу керек. Міне, ажылы пен мра а осындай рухани алыпта бетб р андар Алла ты рахымшылы ы мен берекесіне баратын есіктен ткені. Ж не де оларды міндеті: 42. ара ыз, Ибн Араби, л-Ф тухат л-М ккия, тах и ; Осман Яхия, Кайр 1986, Х, 133-138. 264

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА 2. Ихрам шін киімдерін шешкенде к н ларынан да арылу Алла ризашылы ына бола ажылы пен умра шін жасал ан к іл келісіміні бір к рінісі ж не осы т р ыда ы ылас пен шынайылы ты белгісі ретінде ихрам кию шін тек сырттай киімдерден емес, жан-д ниеміздегі мал- м лік, ата -абырой сия ты штарлы тардан да арылып, та уалы ты киімін кию ажет. Сонда ана Алла ты сырлары мен к ріністерінен жан-д ниеміз лайы ты н сібін алады. йткені Алла Та ала: ÓİƆ ÓĠƪ ôƆ īĨƆ çƆ ĥƆ ĘŽ ÈƆ ïŽ ĜƆ «Жан-д ниесін тазарт ан (адам) тылды» (Ш мс с ресі, 9) деп б йырады. Сол асиетті ортада к ілді Алла а арнап, д ниелік істермен айналыспай, ажеттіліктен тыс базар аралаудан са тану керек. йткені осындай істермен айналыс ан сайын к ілде лсіздік пен апылды пайда болып, м б рак мекен- ні руханиятын пайдалану иындайды. Сонды тан Хазіреті Омар t ажылы пен мра міндетін орында андар а та зым сезімдеріне н сан келіп нем райдылы пайда болмасын деп дереу елдеріне айтуларына ке ес берген. Сол жерде а баны Раббысын іздеу мен «Оны л- дарына к ре тамырынан да жа ын»43 екендігін т сіну ажет болады. Сонда «Алла адам мен оны ж регіні арасына 43. ара ыз, нф л с ресі, 24. 265

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ кіретінін білі дер»44 деген аят бойынша ешбір н рсені Одан жасырын ала алмайтынды ын т сіну ажет. Я ни ткінші д ниені марлы тарынан арылып, ж ректі Ха Та ала- мен бірге болуына м ият назар аудару ажет. йткені ажылы пен мраны негізі: 3. Материалды ж не рухани т р ыдан тазару Алла Расулы r ажылы пен мра ше берінде ізгі амалдар жасау ар ылы туында ан н тижені т сіндірген кезде осы м б рак лшылы тарды ма сатын да тілге тиек еткен болды: « ажылы пен мраны арасын біріктірі дер. йткені б лар к н ні бейне бір к рікті темір тотын тазарт анын- дай тазартады» (Н с и, М н сик, 6; Ибн М ж , М н сик, 3). «М сылман болу, ижрат ету ж не ажылы жасау ткенде істеген к н лардан тазартады» (М слим, Иман, 192). Осылай тазар аннан кейін Хижаз жолаушыларыны на- зарда стайтын ж не орындайтын ажетті бір ж йт мынау: 4. Харам мен к м нді н рселерді тастап, Харам Ш рифке деппен кіру ж не дін р міздеріне та зым ету Алдымен барлы лшылы тар мен айырлар халал табыспен орындалуы тиіс. йткені осы лшылы тарды ф йзі т нні оректенген халал орегімен ж зеге асады. сіресе ажылы лшылы ында халал табысты ма ыз- дылы ын к рсететін мына бір хадис ш рифті ибрат ала отырып о ы ан д рыс: 44. ара ыз, нф л, 24. 266

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА «Кімде-кім осы йді ( а баны) харам табыстан т скен аражатпен зиярат ететін болса, Алла а мойынс нудан шы аны. М ндай адам ажылы а ниет етіп ихрам а кіріп, зе гіге ая ын салып т йесін амшыла аннан кейін «Л бб йк, Алла мм л бб йк» десе, к ктен мынадай н шы ады: «Са ан л бб йк та, са д йк та жо . йткені сені табысы харам, азы ы харам, к лігі харам. Еш сауапсыз к н ар болып орал! К ілі е намайтын н рсеге жолы атыны шін ай ы шек!» Біра адам халал аражатпен ажылы сапарына шы- ып, к лігіні зе гісіне ая ын салып, к лігіне амшы басып «Л бб йк, Алла мм л бб йк» дейтін болса к ктен мынадай н шы ады: «Л бб йк у са д йк. Са ан жауап бердім. йт- кені, сені к лігі халал, киімі халал, азы ы халал. ане, к птеген сауап а ол жеткізіп, еш к н сіз орал! Сені уан- тып, шатты а б лейтін н рсеге жолы атыны шін уан!» (Х йс ми, ІІІ, 209-210). Сонымен атар ажылы барысында аула болатын харамдар бар. Ха Та ала былай деп б йырады: ßƆ ĘƆ òƆ ŻƆ ĘƆ ãƪ éƆ ĤŽ Ò īƪ ıƈ ĻĘƈ ĂƆ óƆ ĘƆ īĩƆ ĘƆ ÚƄ ÓĨƆ ijĥƇ đŽ Ĩƪ
óƄ ıƇ üŽ ÈƆ
ãƫ éƆ ĤŽ Ò óƅ ĻŽ ìƆ īŽ Ĩƈ ÒŽ ijĥƇ đƆ ęŽ ÜƆ ÓĨƆ IJƆ ãžƈ éƆ ĤŽ Ò ĹĘƈ ĢƆ ÒïƆ äƈ źƆ IJƆ ĚƆ ijùƇ ĘƇ
źƆ IJƆ Īƈ ijĝƇ Üƪ ÒIJƆ
ĴijƆ ĝŽ Ýƪ ĤÒ îƈ Òõƪ ĤÒ óƆ ĻŽ ìƆ Īƪ Íƈ ĘƆ ÒŽ IJîƇ IJƪ õƆ ÜƆ IJƆ
ųƇ ž Ò įƇ ĩŽ ĥƆ đŽ ĺƆ Ôƈ Ó×Ɔ ĤŽ ŶƆ Ò ĹĤƈ IJŽ ÈƇ ÓĺƆ «Хаж (уа ыты) м лім айларда. Кімде-кім сол айларда 267 хажды ( зіне) парыз ылып (ихрам а кірсе), енді о ан хажда йелге жа ындасуына, к н іс істеуіне, жанжал шы аруына

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ болмайды. Сендер андай бір жа сылы істесе дер де, Алла оны біледі. Ж не ( ажылы сапар мен ахіреттік сапар а жетерліктей) азы (керек-жара тары ды) алы дар, аны ында азы ты е жа сысы та уалы (ж не айыр с рап адамдар а ауыртпалы салудан са тану). Ей, на ыз а ыл иелері, менен ана ор ы дар» (Ба ара с ресі, 197). Б л аятта ы р ф с, ф сук ж не жид л, я ни жыныс- ты алаулар, б за ылы пен талас-тартыс сия ты белгілі тыйымдармен атар лды к ілін алдырмау м селесіне де те абай болу керек. йткені сол жердегі адамны к п- тігіне байланысты ажылар р с т бір м минні к ілін алдыратындай ауіпке тап болады. Осыдан са тану шін сіресе тауаф кезінде рмет пен сыпайылы а баса назар аудару ажет. Тауафта айналу ба ытына арсы айналып та- уаф еткендерге жапа шектірмеу керек. Сонымен атар Харам мешітіндегі, она йлер мен же- дел сатыларда ы адамны к птігіне байланысты йел-еркек араласуынан да са тан ан д рыс, кіргенде ж не шы анда т ртіп пен дептілікті са та ан ж н. Ол жерде ш п ж лу а да болмайтынын естен шы армаса , лшылы ниетімен жа- са ан адами рекеттеріміз бізді Ха а жа ындатады. Д рекі рі жа ымсыз рекеттер орнын с йіспеншілік пен мейірімге, рмет пен сыпайылы а, н зіктікке алдырады. М ндай м ияттылы мейірім мен сыпайылылы ты лгісі бол ан Расул лла ты r да к бірек то тал ан ма- ызды м селелерді атарына жатады. Расул лла r бір к - ні Хазіреті Омар а t: «Ей, Омар! Сен к шті- уатты адамсы . Хажар л- 268 су д а жету шін адамдарды ы ыстырып, лсіздерге жапа

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА шектірме! зі де рахаттан, бас аларды да мазалама. О а- ша алса , Хажар л- су дты сипап, с й; йтпесе алыстан с лем бер, к лим мен т кбір айтып т!» деген. (Х йс ми, ІІІ, 241; Ахмед, І, 28). Осылай л а ысына ол с пай, сол м б рак жерлерде сырт ы, ішкі депке атты м ият болу керек. йткені ажылы ты ма саты –сол м б рак жерлерге рмет пен сол жерлердегі асиетті орындарды естеліктерінен ф йз алып, рухани д режелерге ие болу. Аятты былай делінеді: Ôƈ ijĥƇ ĝƇ ĤŽ Ò ĴijƆ ĝŽ ÜƆ īĨƈ ÓıƆ Ĭƪ Íƈ ĘƆ ųƈ ƪ Ò óƆ Ðƈ ÓđƆ üƆ ħŽ čžƈ đƆ ĺƇ
īĨƆ IJƆ «...Кімде-кім Алла ты р міздеріне (дінні белгілеріне) та зым ететін болса, с з жо , б л ж ректерді та уалы ынан» (Хаж с ресі, 32). Б л бойынша намаз, ран К рім, азаны сия ты ан- шама асиетті аманаттар мен а ба, Сафа-М ру жоталары сия ты асиетті орындарды барлы ы – Алла ты р міздері. ажылы пен мрада осылар а рмет к рсеткенде кемшілік жасамай, керісінше, та зым ету керек. а ба а арап ая ты созып отыру немесе жату, бос а орынсыз с здер айту, сіресе, ран К рімді алай болса солай о у ж не та зым а н сан келтіріп, оны жерге ою сия ты жа ымсыз рекеттерден аула бол ан д рыс. Сонымен атар, сол м б рак жерлерде нау астан ан, жолда ал ан, м мкіншілігінен айырыл ан, я ни иын жа - дай а тап бол ан м мин бауырларымызды халін т сінуге, оларды иыншылы ына орта тасу а тырысу керек. Жан- д ниеміз Алла ты назар ететін орны екендігін ойлап, к - 269

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ілді алдырмау а, керісінше, м мкіндігімізше к ілдерді аулау а тырыс ан ж н. М миндер бас алар а кек са тамауы керек. йткені кімні не екендігін білу иын. йткені ж рек д ниеге жабы , Алла а ашы болады. Е ма ыздысы – сол м б рак жерлер- де белгілі уа ыттарды, аз ана мезгілді ма ызды міндеттерге арнай білу. Сол шін оны-м ны айтып, орынсыз бас алар а арап, уа ытты бос а ткізуден барынша са болу ажет. йткені ажылы та ы халіміз ж регімізді сезімталды ын, рухани сезімдерімізді тере дігін к рсетеді. Халид Ба дади хазіретіні тасаввуф жолына т спей т р анда басынан кешірген мына бір о и а те м нді де ма ыналы: Халид Ба дади хазіреті ажылы жолына шы ып М дина а бар ан кезінде сол жерде ж зі н рлы бір адамды жолы тырады. Йеменнен келген осы Ха досыны рухани тартымдылы ына еріп, бейне бір надан адамны алымнан ке ес с ра анындай одан ке ес с райды. Сонда лгі адам былай дейді: «Ей, Халид! Егер Меккеге бар анда а бада депке жат бірде е к рсе , сол адам ха ында дереу жаман ойлап, з беті ше жаман кім шы арма! К зі мен ж регі ді кемшілік іздеуден аула ста! Ішкі лемі ді к ркейту жолын арастыр!» Алдында жасырын ескерту сия ты к рінген б л с з Халид Ба дади хазіреті мен оны негізгі м ртебесіне жеткізе- тін к міл пірді арасында ы та ажайып к ріністерге иша- рат болатын. 270

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА Біра Меккеге бар анда сол жердегі рухани ф йзді шабытымен Халид Ба дади хазіреті лгі адамны ке есін мытып, бір ж ма к ні киімі ж пыны, аріп рі н рлы д руішті а ба а теріс арап, зіне арап т р анын бай ай- ды. Ішінен: «Мынау андай апыл адам, депке айшы а ба а теріс арап т р! Б л асиетті орыннан бейхабар!» деп ойлады. Сол кезде лгі ж пыны киінген адам Халид Ба дадиге: «Ей, Халид! Білмейсі бе, м минді меттеу а баны меттеуден де абзал. йткені ж рек Алла ты назар ететін орны. Таза ж рек – Алла ты йі. М динада ы лгі салих адамны берген ке есін есі нен шы арма!..» деді. Осы с здерді естігенде Хазіреті М ул н Халид іркіліп алды, б л адамны ж й атарда ыларды бірі емес, лкен улиені бірі екендігін т сініп, дереу олына жармасып, кешірім с рап, «Ей, салих адам! тінем, мені кешір, мені ш кірт етіп ал!» деп тінді. лгі та ажайып д руіш к кжиекті сырлы т иы ына арап: «Сені т рбие ма ан тиесілі емес! Сен ндістанны Делхи шахарында ы Хазіреті Абд лла Пір Д л уиді т рбиесінде кемелдікке жетесі ! Алла с ттілік бергей!..» деді де, кенет жо болып кетті. Осы иссадан саба ретінде мар м кем М са п н- діні ддис сирру мына ке естерін де айта кеткім келеді: «Баратындар а айтарым: ол жерде назарда ы ыласты 271

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ста дар. здері ні рухани д ниелері е ара дар, бос рекеттерге барма дар. Ол жердегі рухани к ріністерді пайдалану а тырысы дар... рине, ажылы а бар ан сайын адамны руханияты здігінен к шейеді. лкен ізгі ызметтерді ат ар андар ажылы ты айталап орында андар. ажылы ты рухани к ріністері ар ылы жомартты пен мейірім к шейеді. Ондай адамдарды к ілі мен олы ашылады, иманны шабытымен, л ззатымен е с йікті н рселерін Алла шін о ай рі уана- уана ж мсайтын болады»45. Аятта: ĪƆ ij×ƫ éƈ ÜƇ Óĩƪ Ĩƈ ÒŽ ijĝƇ ęƈ ĭÜƇ ĵÝƪ èƆ óƪ ×ƈ ĤŽ Ò
ÒŽ ijĤƇ ÓĭƆ ÜƆ īĤƆ ħƄ Ļĥƈ ĐƆ įƈ Öƈ ųƆ ž Ò Īƪ Íƈ ĘƆ Åƅ ĹŽ üƆ īĨƈ ÒŽ ijĝƇ ęƈ ĭÜƇ
ÓĨƆ IJƆ «С йікті н рселері ді ж мсамайынша еш ашан «биррге» (я ни ізгілікті шы ына) жете алмайсы дар! (Алла шін) не берсе дер де, Алла оны біледі» ( л Имран с ресі, 92) делінеді. орыта айт анда барлы м селе: 5. Ерікті Ха Та аланы ризашылы ына рбан ету. Негізінде ажылы лшылы ында рбан шалуды басты ма саты, хазіреті Ибра им мен хазіреті Исмайлды мойынс н ышты ын еске алып, оларда ы ил и хикметтен лес алу ж не Алла а деген ы ыласпен ж не та уалы пен лшылы ету т р ысында к ілді хабардар болуы. Я ни сол 45.М са, Топбаш, Алла достынын д нясындан, Ыстанб л, 1999, 112 б. 272

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА жерде материалды болмысынан алын ан, зіні мендігінен шы ан, ыс асы, еркін Ха а т сілім еткен Алла а деген махаббат отына ртенуге бейім д руіш халінде бол ан д рыс. Алла Та ала былай б йырады: ÓİƆ ÊƇ ÓĨƆ îƈ źƆ IJƆ ÓıƆ ĨƇ ijéƇ ĤƇ ųƆ ƪ Ò ĢƆ ÓĭƆ ĺƆ īĤƆ ħŽ ġƇ ĭĨƈ
ĴijƆ ĝŽ Ýƪ ĤÒ
įƇ ĤƇ ÓĭƆ ĺƆ īġƈ ĤƆ IJƆ «( рбанды тарды ) еті де, аны да Алла а бармайды. Біра Алла а жететіні – сендерді та уалы тары ...» (Хаж с ресі, 37). Ойланатын н рсе: Хазіреті Ибра им u лын пида ылды, лы Хазіреті Исмайл u жанын иды. Ал біз н псі- міз бен малымызды Алла жолында аншалы ты ж мсай ала- мыз? Аята айтыл ан: «Мал-жандарын ж ннат а айырбастап ал ан м миндер» (Т убе с ресі, 111) сипатына аншалы ты лайы бола аламыз? Міне, осы жан иярлы тар шін мір бойы мойнымыз а артыл ан міндет бар. Ол – 6. Шайтан мен н псіні таспен ату Шайтанды таспен ату негізінде іштегі шайтанды таспен атудан басталады. Б л Хазіреті Ибра им, Хазіреті Исмайл мен Хажар анамызды шайтанды берген у су с лары шін уалап, таспен атуыны бір р мізі. Таспен ату ла ынет айту ма ынасына келеді. йткені 273 сол кезе дерде ла ынет айту тас ату ар ылы ж зеге асатын. Сондай-а шайтан а «ражим / тас атыл ан, тасты астында

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ал ан» денілуі ла ынетке шыра ан деген ма ынаны білдіреді. р уа ыт зімізді жауап а тартуымыз керек: Ішіміз- дегі у су с лар мен к м ндарымыз а, ателіктерімізге ан- шалы ты тас атамыз? Ибра им u, Хажар анамыз бен Исмайлді u шайтан мен н псіні таспен ат ан кездерін- дегі ы ылас пен станымдарынан аншалы ты лес ала аламыз? Осы жа дайлар бізді аншалы ты ойландырады? Барлы осы сатылар ар ылы лды Ха Та аланы ал- дында ол жеткізгісі келген д реже мен талап мынадай: 7. рдайым зікір мен д а халінде болу Алла Та ала былай б йырады: «(Сонымен атар хаж айларында сауда не бас а к сіп ар ылы) Раббылары нан ризы талап етулері де сендерге еш андай к н жо . Арафаттан (тас ын су іспеттес, бірігіп) а ыл-тегіл айт ан кездері де «М шъар л Харамны » жанында (М зд лиф да) Алла ты зікір еті дер. Ол сендерді алай о жол а сал ан болса, сендер де Оны еске алы дар. (Білесі дер ой) онан б рын тап адас андардан еді дер» (Ба ара с ресі, 198). ħŽ ĠƇ óƈ ĠŽ ñƈ ĠƆ ųƆ ž Ò
ÒŽ IJóƇ ĠƇ ðŽ ÓĘƆ ħŽ ġƇ ġƆ øƈ ÓĭƆ Ĩƪ ħÝƇ ĻŽ ąƆ ĜƆ ÒðƆ Íƈ ĘƆ ĢƇ ijĝƇ ĺƆ īĨƆ öƈ Óĭƪ ĤÒ īƆ ĩƈ ĘƆ Òƃ óĠŽ ðƈ ïƪ üƆ ÈƆ IJŽ ÈƆ
ħŽ ĠƇ ÅÓÖƆ Æ
Ěƅ ŻƆ ìƆ īŽ Ĩƈ Øƈ óƆ ìƈ ŴÒ ĹĘƈ įƇ ĤƆ ÓĨƆ IJƆ ÓĻƆ ĬŽ ïƫ ĤÒ
ĹĘƈ ÓĭƆ Üƈ Æ ÓĭƆ Öƪ òƆ 274

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА «М н сиктері ді (хажы а байланысты міндеттері ді) теп бол аннан кейін де (ж ілдік кезе де) ата-бабалары ды (ма танып) еске т сіргендері дей, тіпті онан да к штірек Алла ты зікір еті дер. Адамдарды баз біреулері: «Раббымыз! Бізге (несібемізді) д ниеде бер» дейді. Ахіретте болса о ан еш несібе жо » (Ба ара с ресі, 200). Сондай-а ажылы пен мрада к п айтылуы мір етіл- ген т лбия да рдайым зікір мен д а х лінде болуды ескертеді. Расул лла r былай дейді: «Т лбия айт ан рбір м сылманмен бірге оны о ы мен солында ы тас, а аш, атты топыра осылып т лбия айтады. Осы осылып айту (о ы мен солын к рсетіп) мына ж не мына ба ытта ы жерді со ы шегіне дейін жал асады» (Термези, Хаж, 14/828). Зікір мен д а халіні ж ректе бден орны уы шін т л- бияны ма ыздылы ы соншалы , жекелеген лшылы тар к біне жасырын болса, т лбияны атты дауыстап айту мір етілген. Осылайша л рі зін, рі айналасын ж рек пен т н йресімділігімен зікір мен д а а б лейді. Сондай-а с йікті Пай амбарымыз былай дейді: «Ж бірейіл uма ан келіп, сахабаларыма, менімен бірге бол андар а т лбияны к тері кі дауыспен айтуды мір етті» ( бу Д уіт, М н сик, 26/1814). Сонымен атар, « андай ажылы абзал?» деп с ра ан кезде Расул лла r: «Жо ары дауыспен т лбия айтыл ан ж не к п рбан 275

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ шалынып, мол ан а ан ажылы !» деген (Термези, Хаж, 14/827). С йікті Пай амбарымыз зікір мен д а халіні са талуы шін м б рак орындарда намаздан тыс лшылы тарда ы с здерді де андай болуы керектігін былай баяндайды: «Б йт лла айналасында ы тауаф намаз сия ты. Біра м нда с йлесе аласы дар. Олай болса, кімде-кім тауаф кезінде с йлейтін болса, тек жа сы с з айтсын» (Термези, Хаж, 112/960). Осы ан дейін айтыл ан а идаларды н тижесінде к з- дегеніміз: 8. К ілді Алла ты кешірімі, ф йзі мен сыйына б ленуі Хадис ш рифте былай айтыл ан: «Бір мра екінші мра а дейінгі істелгендерге к фф рат болады. М брур ажылы ты сыйы – тек ана ж ннат!» (Б хари, мра, 1). Міне, Харам йн Ш рифке бар ан рбір м минні ж - регіні алауы ажылы пен мра лшылы ын осындай с йіншімен ая тап, осы с йінші ше берінде берілген н сіп- тер мен сезімдерге ол жеткізу болып табылады. X 276

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА М динаны зиярат ету ажылы пен мрадан б рын немесе кейін зиярат еті- летін М динаны ойнында лемні е лы ндылы ын алып жат анды ын мытпа ан д рыс. О ан ммет болуды тебіренісімен бас аша бір деп пен та зым к рсетілуі керек. йткені, Расул лла r былай деген: «...Ибра имні u Меккені харам ( рмет к рсетілетін айма ) етіп, сол шін д а еткені сия ты мен де М динаны харам мекені еттім...» (Б хари, Ф з ил л-М дина, 6; М слим, Хаж, 462). Сонды тан М дина а тура Мекке сия ты, б лкім, одан да арты та зым к рсету керек. йткені Хазіреті Имам М лік пен М дина ламалары М динаны Меккеден де арты абзал екендігіне ж не с йікті Пай амбарымызды r асиетті абірі жат ан жерді жер бетінде е асиетті рі абзал жер екендігіне бір ауыздан келіскен46. йткені б кіл лем сол шін жаратылып, со ан сый а тартыл ан. Имам Бусири хазіретіні айт аны да тамаша: «Жан мен жи ан с лтаны с йікті Пай амбарымызды м б рак т нін бауырына басып жат ан топыра тай хош иісті еш андай иіс жо . Сол топыра ты иіскеген адам андай бай, андай ба ытты» (Бусири, асид -и Б рд , №58 шума ). Осы с йіспеншілік пен м ияттылы ты к рінісі ретін- де пай амбар мешітіні имамы Имам М лік Расул лла ты бас ан топыра ына рмет шін М динада к лікке мінбей- 46. ара ыз, ади Ияз, Шифа Ш риф, Мысыр 1995, ІІ, 95-96. 277

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ тін, тіпті, ая иімін де кимейтін. Оны дебі соншалы ты, д рет алу шін М динаны сыртына шы атын. Міне, ажылы пен мра жаса андарды сол ортаны азиз естеліктерін лайы ты т рде пайдалануы шін асиетті орындарда дептілік пен рмет сезімінен ажырамау ажет. йткені шынайы руханият а кенелуді шарты – дептілік. орыта айт анда, лайы ты рі м брур ( абылдан ан) ажылы пен мраны м минні к іліне беретін пайдасы шексіз. ажылы пен мраны дебін орындамай, сол м б рак лкеде апылды пен уа ыт ткізсе, лайы ты т рде пайдалану м мкін емес. Осы турасында мына бір ж йт лкен естерту сия ты: V П кістанны рухани негізін алаушы М хаммед Икбал бір к ні М динадан айт ан ажыларды зиярат етіп, олар а м сылман к ілін к рсететіндей мына бір с ра ты ояды: «М динаны зиярат етті іздер. М дина базарынан к ілдері ді андай сыйлы тар а толтырды дар? келген сыйлы тары – та ия, т сбих, ж йнамаздар біраз уа ыттан кейін ескіреді, жо алады. М динаны жо алмайтын, солмай- тын, к ілге н р беретін, рухани сыйлы тарын келді іздер ме?.. Сыйлы тары ызды ішінде Хазіреті бу Б кірді адалды ы мен шынайылы ы, Хазіреті Омарды адалды ы, Хазіреті Османны яты мен жомартты ы, Хазіреті лиді 278

М БРУР АЖЫЛЫ пен МРА парасаттылы ы мен жи ады бар ма? азіргі та да мы да ан иыншылы тар а шыра ан Ислам леміне к ілдері ізден пай амбар асырыны тебіренісін сыйлай аласыздар ма?» О, Раббым!Бізге Харам йнды зиярат етуді н сіп ыл! ажылы пен мра ше берінде жасайтын лшылы тарымыз бен лды к ріністерімізді абыл еткейсі !.. мин!.. f 279



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ĦıĸţŁĶŃţĝőńļőľőľţŗ ķśŁĶĻśľţ ©ɀɚɧɵɦɦɵɧɚɬԥɧɿɦɞɟɬԝɪԑɚɧɫɚɣɵɧ ԔԝɪɚɧɧɵԙԕԝɥɵɦɵɧɆԝɯɚɦɦɟɞɆԝɯɬɚɪɞɵԙ rɠɨɥɵɧɵԙɬɨɩɵɪɚԑɵɦɵɧȻɿɪɟɭɦɟɧɿԙɨɫɵ ɫԧɡɞɟɪɿɦɧɟɧɛɚɫԕɚɫԧɡɠɟɬɤɿɡɟɬɿɧɛɨɥɫɚɨɥ ɚɞɚɦɧɚɧɞɚɫɨɥɫԧɡɞɟɪɞɟɧɞɟɚɭɥɚԕɩɵɧª ©Ɋɚɛɛɵɦȿɝɟɪɋɟɧɿԙɦɚɪɯɚɦɚɬɵԙɞɵ ɬɟɤɿɡɝɿԕԝɥɞɚɪɵԙԛɦɿɬɟɬɭɿɤɟɪɟɤɛɨɥɫɚ ɤԛɧԥɤɚɪɥɚɪɤɿɦɝɟɛɚɪɵɩɩɚɧɚɥɚɣɞɵ\" ȿɣԜɥɵȺɥɥɚԣɵɦȿɝɟɪɋɟɧɬɟɤԕɚɫ ԕԝɥɞɚɪɵԙɞɵԕɚɛɵɥɞɚɣɬɵɧɛɨɥɫɚԙ ɤԛɧԥԣɚɪɥɚɪɤɿɦɝɟɛɚɪɵɩɠɚɥɛɚɪɵɧɚɞɵ\" Ԥɥɛɟɬɬɟɋɟɧɦɟɣɿɪɿɦɞɿɥɟɪɞɿԙɟԙ ɦɟɣɿɪɿɦɞɿɫɿɫɿԙª $



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ɏɚɡɿɪɟɬɿɆԥɭɥԥɧԥɧɿԙɠԛɪɟɤԛɧɿ мір с ріп, ткенге айнал ан адамдар бар. асырлар б - рын мір с рсе де, жан а мір сыйлайтын демі азірді зінде тірі алпында ал ан адамдар да бар. Я ни олар асырлар тсе де мыт болмайтын адамдар. Олар – барлы болмысын М гілік Раббысыны жолы- на арнап, м гілік мір сырына ол жеткізген Ха достары. Осы Ха достарыны ж ректері м миндерді к ілдерінде болады. Олар ф ни т ндері асырлар бойы топыра ты ас- тында болса да, ф йз, руханият пен рухани туындыларымен азіргі к нге дейін жеткеніндей, оларды осыдан кейін де тура жол к рсету ызметтері жал аса береді. К ілді н рландырып жол к рсету міндетіне Алла Та а- ла тарапынан асырлар а жал ас ан берекет берілген осын- дай дара Ха достарыны бірі Хазіреті М ул н Ж л л ддин Руми ддис сирру болатын. Ол иман а ша ырушы шебер к іл д рігері... Оны к і- ліні ні мен жан ай айы ияметке дейін келетін адам бала- сыны ж ректеріні м гілік дауасы... Еш ашан ескірмейтін, рдайым толастамайтын Ха а ауышу а ша ырушы... М сн уи деп аталатын жан ай айында ы мына бір жолдар оны к іл ніні еш ашан ескірмеуіні сырын тамаша т рде к рсетеді: 283

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ «М гілік мір зенін к рген со кеседегі суы ды, я ни осы ф ни мірі ді м гілікті зеніне й! Су зеннен еш ашан ашпайды» «Кеседегі су зен суына аралас ан со сол жерде з бол- мысынан ажырап, зенні суына айналады». «Олай болса, сол кеседегі суды асиеті мен сипаты жо- алып, заты алады. Енді ол кірлемейді де, азаймайды да, иіс- тенбейді». Міне, ф ни н псіні болмысынан ажырап, негізгі бол- мысына ауыш андарды к іл ні анша асыр тсе де азай- майды, кірленбейді ж не иістенбейді!.. Шынды ында да олар здеріне т н т р, т с, йлестік пен а ыстан ажырап, дариясы- на жеткен б ла тар іспеттес. Хазіреті М ул н ж регінен шы ан кітаптарында адам м селесіні уа ыт пен мекеннен тыс а и аттарына м гілік к кжиегінен жары т сірген. асырлар тсе де та ырыбы мен мазм ны ж не зіне т н сарыны жа ынан зіні зектілігін жойма аны сия ты, к іл ба ына асырлардан жеткен к ктем самалыны мір сыйлы ан лебі сия ты ж нн т иісін таратады. Осындай Ха достары о и аларды к іл к зімен ил и с йіспеншілік пен ашы ты назарымен к ргендіктен бол- ан о амына тура жол а т скісі келген аншама адамдар а, тіпті, лемді бас ар ан патшалар а жол к рсеткен. йткені олар т рлі сала ылымдарыны , а ыл мен ойдан ту ан м лі- меттерді стіндегі сырлы пердені аш ан, ил и ашы -ты пен махаббатты ф йзді к ріністеріне б ленген. Хазіреті М ул н ддис сирру сия ты рухани д ниесі 284

ХАЗІРЕТІ М УЛ Н НІ Ж РЕК НІ ил и махаббатпен п к алып а жеткендерді , рбір се- зімдері мен ойлары ил и хикметке ба ыттал анды тан Алла Та ала оларды бейне бір к ретін к здері, стайтын олдарына айнал ан. Осылай н рлы ше берді орталы ына айнал анды тан, бас а адамдар да ерікті немесе еріксіз т р- де оларды с йеді ж не к ілдері солар а арай жетелей- ді. йткені Ха Та ала осындай ізгі лдарын с йгеніндей, оларды бас а лдарына да с йдіреді. Аятта былай делінеді: Òƃ îž IJƇ īƇ ĩƆ èŽ óƪ ĤÒ ħƇ ıƇ ĤƆ ģƇ đƆ åŽ ĻƆ øƆ Úƈ ÓéƆ Ĥƈ Óāƪ ĤÒ
ÒijĥƇ ĩƈ ĐƆ IJƆ
ÒijĭƇ ĨƆ Æ īƆ ĺñƈ Ĥƪ Ò Īƪ Ìƈ «Иман етіп, ізгі амалдар істегендерге келер болса , Рахман Алла олар шін бір с йіспеншілік береді, оларды к ілдерге с йкімді ылады» (М риям с ресі, 96). С йікті Пай амбарымыз r да бір хадис ш рифінде былай деп айт ан: «Алла Та ала бір лын с йетін болса Ж бірейілді ша- ырып: «Мен п лен лымды с йемін, сен де с й!» – дейді. Ж бірейіл де оны с йіп, к ктегілерге ндеу жасайды: «Алла п леншені с йеді, сендер де с йі дер!» – деп. К ктегілер де оны с йеді. Сосын о ан деген с йіспенші- лік жердегілерге де беріледі, барлы ы о ан с йіспеншілікпен арайтын болады» (Б хари, Б дул-Хал , 6). Оларды б л жа дайы адамдар ш кіршілік етуге шама- 285 лары жетпейтін сондай лкен ны мет бол анды тан т сіну иын. Сонымен атар Пай амбарымыз азиз рі Ж лил Алла Та аланы былай дегенін жеткізеді:

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ «Мен лыма Мен жайлы ойына арай атынасамын. Мені зікір еткенде Мен онымен біргемін. Ол Мені з ішінде зікір ететін болса, Мен де оны зім зікір етемін (еске аламын). Ол Мені бір жама атты ішінде зікір ететін болса, Мен де оны сол жама аттан да айырлы бір ауымны ішінде зікір ете- мін» (Б хари, Т ухид, 15; М слим, Зікір, 2, 19, 50). Я ни м мин л Раббысын жал ыз зі зікір етіп, Оны ма л тары (жарат андары) мен ны меттері жайлы т ф ккур ететін болса, Алла Та ала жолында ы перделерді ашады, оны рухани к ріністерге б лейді. Егер л Алла ты бір ауым- ны ішінде зікір етіп, сол ар ылы Исламды уа ыздап, адірін асыр ысы келсе, онда Алла Та ала оны к ктегілерге с йкімді етіп к рсетеді, олар да осы зікір еткен л а ізгі д а жасайды. Осылай оны міріне береке енеді. Кейіннен жер бетіні т р ындарыны ж регінде с йіспеншілік орнайды. Б л с йіспеншілік – о амны рбір сатысын, е т менгі сатысынан бастап е жо ар ы сатысына дейін рт рлі ма- манды иелерін амты ан к іл шыра ы. Оларды алай с ймеуге болады?. йткені М ул н сия ты Ха достарыны к іл д ниесі м ай андардар аріптерге, азап шеккендер- ден м таждар а, салихтардан к н арлар а дейін к птеген адамдар а м гілік мейірім ша ы сия ты ашыл ан. Ол Ха досы андай тамаша айтады: «Па ырлы пен м тажды та инал ан к ілдер т тін- деген й сия ты. Сен оларды ай ысына ла асу ар ылы сол т тіндеген йді терезесін ашса , оны т тіні сейіліп, сені де ж регі ж мсарып, рухы ас а тайды». Хазіреті М ул н ні ж мса та ам ор к ілі к н ні 286

ХАЗІРЕТІ М УЛ Н НІ Ж РЕК НІ балшы ына батып, ішіне т скен б лекетін ба ыттылы деп санайтын апылдарды жан д ниесінен шы ан нсіз с - рал ан к мек пен ай ай а тере мейірімділік те ізі ретінде лемні жаратушысына былай деп жалбарынады: «Раббым! Егер сені мейірімі нен тек салих лдары міттенетін болса, к н арлар кімге барып паналайды?..» «Ей, лы Алла ым! Егер сен, тек ы ыласты лдары - ды абылдайтын болса , к н арлар кімге барып жалба- рынады?.. ( рине сен, мейірімділерді е мейірімдісісі !..)» Сонды тан адамдар рдайым Абд лакадир Г йлани, Юнус мре, Баха ддин На шиб нд пен М ул н сия ты Ха достарыны с йіспеншілікке толы ша ын са ынады. йткені олар «ж ндеу орнына б зыл ан ралдар барады» деген кім бойынша к н арлар а анаты айырыл ан с сия ты мейіріммен арап, оларды к іл леміне міт бе- руді барлы д ниені ны меттерінен де нды н сіп рі м гілікті ба ыты деп білген. Алла Та аланы Рахман ж не Рахим есімдеріні толы 287 к рінісіне ие бол ан осы к міл м миндерде мейірім мен м р- хамат негізгі болмысына айнал ан. Сонымен бірге б л салих м миндер «н псім, н псім» деген менмендіктен тылып, « ммети, ммети» деген ам орлы а ол жеткізіп, негелі мір с реді. Оларды негелі мірлері ф ни денелерінен ке- йін де жал асады. Олар н псілерін т рбиелеуді н тижесін- де рухтарын к пір ретінде олданып, Алла ты дидарына а- уышады, мметті барлы кілдерін де осы жолмен ж ргізіп, Раббысына ауыштыру а тырысады. Олар т аруды к ткен адамдарды м алімдері, Алла пен лдарыны алдында жама атты жауапкершілігін жданында алып ж рген руха- ният а армандары.

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Риуаят а ара анда бу Абд лла С лим дан: «Ха достарын халы ты ішінен алай танисы ?» – деп с райды. Хазірет былай деп жауап береді: «Тілдеріндегі т ттіліктен, ахла тарыны к ркемдігінен, ж здеріндегі жылылы пен с йіншіден, с здеріні сыпайы- лы ынан, н псілеріндегі то ты тан, кемшілікті мойындауда- ы жомартты ынан, Барлы жа сы-жаман адамдар а шектен тыс мейірімінен...» М ул н хазіретіні зі станып, адамдар а уа ызда ан мына а идалар да осы ерекшеліктерді к рінісі іспеттес: «Мейірім мен м рхаматта к н сия ты бол! Бас аларды кемішілктерін жасыруда т н сия ты бол! То ты пен жомартты та а ын судай бол! Ашу мен аталды та ліктей бол! Бол аны сия ты к рін, к рінгені сия ты бол!..» V Тасаввуф жолында сырты мен ішін кемелдендірген, ру- хани д режелерден тіп к мілдікке жеткен Ха достары «пай амбарларды м рагерлері» болу абыройына жеткен ба ытты жандар. Олар пай амбарды к рсеткен жолы мен кемел істеріні асырлар а жеткен жора ы к ріністері. Я ни, олар Хазіреті Пай амбар мен оны сахабаларын к ру абыро- йына ие бола алма андар шін іс ж зіндегі белгілі жол сіл- теушілері болып табылады. 288

ХАЗІРЕТІ М УЛ Н НІ Ж РЕК НІ Хадис ш рифте былай айтыл ан: «(Сырты мен ішін кемелдендіріп, білімін парасатты- лы а жеткізген) алымдар – пай амбарларды м рагерлері» ( бу Д уіт, Ілім, 1). Алла достарыны сиеттері мен берген насихаттары Расул лла ты r с хбатынан а ыл ан ф йз бен берекені к ріністері. йткені рухани алыпты орталы ы да сол. Ил и а и аттар мен рухани тебіреністерге толы с хбаттар мен насихаттарды барлы ы сол орталы тан жал асып келе жат ан жары с улелер. Ха достарыны осындай м жі- лістерін анибет деп білген д рыс. йткені олар Хазіреті Пай амбарды r жиырма ш жылды пай амбарлы мірін с здерімен, іс- рекеттерімен, сезімдерімен мметке жеткіз- ген негелі т л алар. Сол себепті оларды сиеттер мен наси- хаттары к ілге дауа к зі болып табылады. Алла Расулы r бір к ні сахабаларына: «Ж ннат а аштарыны бірін жолы тырса дар, к ле - кесінде отырып, жемісінен же дер!» – деген. Сахабалары: «О, Расулалла ! Б л д ниеде ж ргенде алайша м мкін болады?» – деп с райды. Сонда Расул лла r: «На ыз алымды жолы тырса дар, ж ннат а аштары- ны бірін жолы тыр андары » – деді. Міне, Ха достары да асырлар бойы ай ылы к ілдерді ф йзді к ле кесімен сал ындат ан, лі де болса сал ындатып 289

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ж рген ж ннат а аштары. Оларды хикмет пен ибрат а то- лы насихаттары а и ат а штар к ілдерді орегі. Хазіреті М ул н былай дейді: «Алла Та ала пай амбарлар мен улилерді лемдерге рахымшылы етіп жібереді. Сонды тан халы а ажымай, талмай насихат айтады. Осы насихаттарды ты дамай, абылдама андар а да «Уа, Раббым! Сен оларды ая, рахым- шылы есіктерін олар а жаппа!» – деп жалбарынады. «Сен есі ді жинап, берілген насихатарды жан-к ілмен ты да! Ты дап, ай ы мен ор ыныштан тыл, рухани ра- хат а, ауіпсіздікке ауыш!» «М мкіншілікті жібермей, к м н а салынбай осы ф ни лемні алдамшыларынан арылып, зін барынша Ха а т - уелдендірген к міл адамны етегінен стаса , а ырзаманны , мына б зыл ан д ниені аз ынды тарынан тыласы !» « улилерді с здері мір н ріне толы, м лдір, т ны зен сия ты. М мкіншілік болып т р анда одан бден анып іш, к ілі де рухани г лдер, б йшешектер ашылсы ». Ха достары за жылдар бойы мы да ан ж ндік пен адам а, жануарлар мен а аш а, г л мен б лб л а мір сыйлап а ып кететін зен т різді. Б л зенні са асы да Алла Та аланы м гілік ауышу дариясы. Оларды мірі адамзат шін бір неге бол анындай лімдері де ерекше ибрат пен хикмет саба ына толы болады. йткені олар д ниелік мірін рдайым ахіретті а и атын назар а ала отырып, ил и бір ж йеге ба ына отырып 290

ХАЗІРЕТІ М УЛ Н НІ Ж РЕК НІ ткізгендіктен оларды назарында лім ара ы т нек бо- лудан шы ып, м гілік ауышу а ол жеткізуді бірден-бір ж зеге асу шарты ретінде т сінілген. Хазіреті М ул н былай дейді: « лым! ркімні лімі з бояуында болады, адамды Алла - а ауыштыратынды ын ойламай лімнен аш андар а, о ан д шпан бол андар шін лім, ор ынышты д шпан сия ты к - рінеді. лімге дос бол андар шін де дос болып шы ады». Сонды тан к п адамдарда суы , рейлі рі ор ыныш шаш ан лім а и аты олар шін той кешіне я ни, ауышу т ніне айналады. Олар д ниелік мірінде Алла ты алауы- на арсы келуден бас а еште еден оры па анды тан ахірет- тегі барлы ор ыныштардан ауіпсіз етілген. Б л турасын- да аяттарды былай делінеді: ĪƆ ijĬƇ õƆ éŽ ĺƆ ħŽ İƇ źƆ IJƆ
ħŽ ıƈ ĻŽ ĥƆ ĐƆ
ĖƄ ijŽ ìƆ
źƆ ųƈ ž Ò ÅÓĻƆ Ĥƈ IJŽ ÈƆ Īƪ Ìƈ źÈƆ « улиелерде ор ыныш жо екендігін білі дер. Олар асірет те шекпейді» (Юнус с ресі, 62). Øƈ óƆ ìƈ ŴÒ ĹĘƈ IJƆ ÓĻƆ ĬŽ ïƫ ĤÒ Øƈ ÓĻéƆ ĤŽ Ò ĹĘƈ ĴóƆ ýŽ ×Ƈ ĤŽ Ò ħƇ ıƇ ĤƆ «Д ниелік мірде де, ахіретте де олар а с йінші бар...» (Юнус с ресі, 64). Пай амбарларды здеріне т н аншалы ты ерекше а- сиеттері бар болса, улилерді де зіндік ерекшеліктері бар. М селен, ж л ли немесе ж м ли асиетте бола алады. Біра б ларды барлы ы рухани лемде Алла Та аланы атарда ы 291

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ адамдарды т сініктерінен бас аша біліп, барлы ф нилер- ден ж регін арылтып, Ха а жа ын болу а тырысады. Осы шексіз, шетсіз ма рифат лла жолында рдайым лсіздігін т сініп отырады. Сонымен бірге оларды барлы ы бірдей д режеде болмайтындай барлы ына бірдей міндеттер де ж ктелмеген. Кейбірі халы ты дінге ша ыру а міндетті болма анды - тан, олар та даныс м ртебесінде алып, рдайым нсіз бо- лады. Ондайлар ил и дірет к ріністеріне са ау сия ты арайды. Бас алары болса рухани т рбиені н тижесінде халы - а оралады. Олар халы ты дінге ша ыру а міндетті. Адамдар- ды алдында міндет ж ктелген Ха достары бейне бір селге айналады. Тілдері мен к ілдерінен ил и сырлар мен хик- меттер т гіле бастайды. Б лар кейде бір бала а сатылап саба беретін м алім сия ты, здері білетін сырларды , хикметтер мен а и аттар- ды к бін адами атынастарда білмейтіндей к рінеді. Сол се- бепті осындай а астарлы т рде біліп-білмейтіндей к рінуді «т ж ул-арифан » деп ата ан. Хазіреті М ул н ні М сн уиді Х сам ддин Челевиді т сінігіне арай айт аны, б лкім, осындай жа дайды к рініс тап анды ынан. Егер Хазіреті М ул н М сн уиін Ш мс Т бризи шін айт анда, андай к іл жемісі к рінетіндігін кім білсін... М ул н а ашы бір ойшыл оны пия халін лайы ты т рде т сіну т р ысында адамдарды к біні д рменсіз екен- дігін жеткізу шін былай дейді: 292

ХАЗІРЕТІ М УЛ Н НІ Ж РЕК НІ «Біз М ул н Ж л л ддинні шабытыны ай айын есті- дік. Шомыл ан шатты те ізіні тере дігін к руге м мкіндік болмады. Те ізді т бінен к теріліп, суды бетіне не шы са, соны ана к реміз. Біз Хазіреті М ул н ні махаббатын емес, тек маххабатынан с зде к рінген ай айына ол жет- кіздік. Са ау тілімізбен т сіндіруге тырыс анымыз осылар ана. Шатты те ізіне тек сол с гіді. Бізге шабытыны тол ынынан шы ан дауыстар ана жетті. айда! Оны М ул н деп ж рміз».47 X Т ркі халы тары тарихта ран К рім мен хадис ш - рифтерден кейін М сн уиді е к п о умен таныл ан халы . Шынды ында, тарихта «ш риф» сипатына ие бол ан ш кі- тап бар. Біріншісі –Расул лла ты r хадистеріні жина ы «Б хари Ш риф», екіншісі –Расул лла ты м б рак бейне- сі мен сипаттарын амты ан «Шифа Ш риф», шіншісі – Ха- зіреті М ул н ні «М сн уи Ш риф» кітабы. Осы ш та- маша кітап Османлы тарихы бойынша та даулы мешіттер- де танымал адамдармен т б рік ретінде о ыл ан. Тарих- та бір жа ынан осы сипатымыз бізді ерекшелігіміз ретінде айтылады. Біра азір осы сипат а аншалы ты лайы екендігі- мізді ойлануымыз керек. Осы ан байланысты М улананы аншалы ты т сінгенімізді, к іл д рігеріні , апылды сия ты рухани аурулардан тылу дауасы ретіндегі насихат- 47. Н реттин Топшы, М улана у Тасаввуф, Ыстанб л 1998, 139 б. 293

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ тарынан аншалы ты пайдалан анымызды жан-д ниемізде салма тауымыз керек. кінішке орай, азіргі кезде кейбір адамдарда, дейі не- месе білместіктен, рухани сипаты жойыл ан ж не н псіге бет б р ан ате М ул н мен М сн уи т сінігі орын алуда. Осы лкен рі тере т сінікті негізінде «сырнай» М с- н уиде к міл адамды сомдаса кейбір орталарда тек бір музы- ка аспабы сия ты танылып, М ул уилікте те бір ма ызды болып саналатын «с м » рекетін фольклорлы биге ай- налдыру а тырысады. Алайда, Хазіреті М ул н ні мірі ран К рім мен Пай амбар с ннетіне адалды пен берілген рухани мір. Ол ран К рімні тере де шексіз а и аттар дариясы екендігін былай жеткізеді: « ран К рімді бір сауыт сиямен жазу а болады. Оны мазм нында ы барлы сырларды жеткізуге шексіз м хиттар сия, жер бетіндегі барлы а аштар алам болса да жеткілік- сіз болады». Хазіреті М ул н ні ран жолында ы м мин екенді- гін мойындамай, оны бас аша сенім немесе философияны атарынан к рсеткісі келетіндер оны мына бір на ты жауабын естиді: «Жаным мына т німде т р ан сайын ранны лы- мын, М хаммед М хтарды r жолыны топыра ымын... Біреу мені осы с здерімнен бас а с з жеткізетін болса, ол адамнан да, сол с здерден де аула пын...» 294

ХАЗІРЕТІ М УЛ Н НІ Ж РЕК НІ Хазіреті М ул н ні мына бір халі оны Расул лла а r деген с йіспеншілігіні к рінісі: «Ол йіне келгенде «Б гін йде не бар?» деп с рап, «Еште е жо !» деген жауапты естісе, уанып «Ш кіршілік, б гін йіміз Пай амбарды r йіне сады!» дейтін. Еш а- шан н зір мен сада а абылдама анындай ш кірттерін де б - дан тыйып, е бектенуге ке ес беретін»48 Расында, ол адамзат а ранны жо ары ба ытын к р- сететін руханият пен идаят жолын к рсетуші, а и атты шыра ы. М ны кітаптарында ы з с зінен де к руге болады. Ол Ха досы былай дейді: «М сн уи – а и ат а жету ж не Алла ты сырларына аны бол ысы келетіндер шін бір жол. М сн уи тазар ан адамдар к іліне шипа. ай ыны жойып, ранды на ты т сінуге к мектеседі, мінез- лы ты к ркейтеді». орыта айт анда, Хазіреті М ул н ні ияметке дейін барлы адамдар а айт ан уа ызыны мазм ны; -Иманны ж ректе л ззат а айналуы; -Ж ректі ранны т иы ынан ж не Алла Расулы- ны r руханиятынан лес алуы; -Дін бауырласты ыны с йіспеншілік, мейірім мен ыз- мет ар ылы д режесіні артуы, осы ниетте мір с руі; 48. ли Нихад Тарлан, М ул н , Ыстанб л, 1974, 29 б. 295

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ -Жаратушы шін жаратыл андар а мейірім мен м рха- мат а толы к з арас тере дігіне ие болуы; -Адамны з а и атын ж не зіне берілген ил и сый- ларды т сініп лем пара тарында ы сырлар мен хикметтерді мазм нын т сінуі; -Е жо ар ы м ртебеде жаратыл ан адамны асиетін са тап бас а жаратылыстардан згеше екендігін білуі ж не со ан арай рекет жасауы. йткені Хазіреті М ул н з мірін орытындыла ан кезде п н біліміні шы ына жеткен кезін « ам-дым», ма ри- фат лла к ріністеріне ие болып, лемдегі сырлар о ан ашы- ла баста ан кезді «пістім», Алла ты махаббатында ф ни болу халін «жандым (к йдім)» деп жеткізеді. Z орыта айт анда, Алла а лды сына ы шін осы д ниеге жіберілген адамдарды д ниені ызы ына алда- нып, апылды а салынуы андай кінішті-а . Барлы адам- дарды отты иірімдей алып кететін лім ркімні басына келе- тін болаша та ы е ор ынышты асіреті. Барлы мір жол- дарыны айналып-айналып лім к кжиегінде жо болуы, к ілді тере нен м айтатын е лкен м селе. Тірілер шін лімнен лкен о и а болма анды тан, осы лылы ты т сін- ген адамдарды ф ни рі ткінші ны меттерден бас тартып, та уа болулары тиіс. Сол себепті адамдарды ил и лылы пен діретті а ысына та данып, лем пара тарында ы сырлар мен хикметтер жайлы ойланулары керек. лімні 296

ХАЗІРЕТІ М УЛ Н НІ Ж РЕК НІ ойнынан бір а и ат та ыны ататынды ын ж не ил и сотты алдында толтырыл ан мір таспасыны есебін бере- тіндігін еш ашан естен шы арма ан ж н. Уа, Раббым! М ул н мен бас а да Ха достары сия ты лемге ил и с йіспеншілік назарымен арауды, оны тере сезіне отырып, жданны рейі, иманны шабыты де гейінде арауды, к зден а ан кініш тамшылары ар ылы фран т сінігіне жетуді, ма дайымыз жар ын болып, жданымыз рахат болып Сені зыры а баруды барлы ымыз а н сіп ет! Жан-д ниемізді пай амбар м рагері бол ан Ха достарыны ф йз, руханият ж не насихаттарымен к рікті ыл!.. мин!.. k 297



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ĒıłʼnŌļŌŕŃıœŌ đĽıľıŃŀĶľķıńıŀĻĶŁʼnţļţĻ ŃśłţľţĴţ Ȼɚɫɲɵɥɚɪɦɟɧɠɟɬɟɤɲɿɥɟɪɠԥɧɟɟɥ ɛɚɫԕɚɪɭɲɵɥɚɪɚɣɧɚɥɚɫɵɧɞɚɩɚɣɞɚԛɲɿɧԧɡɿɧ ԕɨɥɩɚɲɬɚԑɚɧɞɚɪɦɟɧɚɞɚɥɚɞɚɦɞɚɪɞɵԙ ԝɫɵɧɵɫɬɚɪɵɧɚɠɵɪɚɬɚɛɿɥɭɿɧԥɩɫɿɝɟԝɧɚɣɬɵɧ ɿɥɬɢɩɚɬɬɚɪɞɵԙɬԛɛɿɧɞɟɬԝɧɲɵԕɩɚɭɵɤɟɪɟɤ Ȼɚɫɲɵɥɵԕɦԥɪɬɟɛɟɫɿɧɿԙɟԙԛɥɤɟɧԕɚɭɿɩɬɟɪɿɧɿԙ ɛɿɪɿ±ɬԥɤԥɩɩɚɪɥɵԕɩɟɧɦɟɧɦɟɧɞɿɤɩɟɧ ɚɞɚɦɞɚɪɞɵԕɨɪɫɚɧɚɭȻԝɞɚɧԕԝɬɵɥɭɞɵԙ ɲɚɪɚɫɵ±ɠɚɫɚɥԑɚɧԕɚɣɵɪɥɵԕɵɡɦɟɬɩɟɧ ɬɚɛɵɫɬɚɪɞɵԙɧɚԑɵɡɢɟɫɿɧɿԙȺɥɥɚԣɌɚԑɚɥɚ ɟɤɟɧɿɧɬԛɫɿɧɭɤɟɪɿɫɿɧɲɟԕɚɬɟɥɿɤɬɟɪɦɟɧɤɟɦ ɲɿɥɿɤɬɟɪɞɿɞɟԧɡɧԥɩɫɿɦɿɡɞɟɧɤԧɪɭ $



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Ȼɚɫɲɵɥɵԕɬɚԑɵ ɚɦɚɧɚɬɩɟɧɠɚɭɚɩɤɟɪɲɿɥɿɤɬԛɫɿɧɿɝɿ Алла Та ала лем мен оны ішіндегілерді адам а ама- нат ретінде тапсырып, осыларды олдану турасында оны жауапты ыл ан. Байлы , бала, денсаулы , ата , абырой сия ты барлы ны ыметтер адам а берілген. Адам баласы осы аманаттар а м ият арау а міндеттіміз. Аманат а а- жетінше арап, сол ны ыметтерді шынайы иесі болып табылатын Алла ты ризашылы ы жолында олдану ил и рахымшылы а, кешірім мен берекетке б ленуді е ма ыз- ды себебі. Ил и сына ала ы болып табылатын осы д ниеде р- кім абілеті мен рухани-материалды кемелдігіне арай бір д режеге жетіп, сол жолда Алла ты лдарына ызмет етіп, сына тапсырады. Осыларды ішіндегі жауапкершілі- гі е лкен болатын сына –басшылы , я ни басшы ызметін ат ару. йткені басшылы лайы ты т рде орындал ан жа - дайда сауабы к п, лайы сыз орындал ан жа дайда обалы е ауыр болатын жауапкершілік. р о амны тынышты ы, бейбітшілігі мен ба ыты к п- 301 теген себептерді ішінде алдымен аманат жауапкершілігін лайы ты т рде т сінген басшылар а ие болу ар ылы м мкін

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ болады. Осы т р ыдан ал анда адамды абілетіне сай етіп т рбиелеу, о ан лайы ты орын беру – о амны е ма ызды міндеттеріні бірі. Олай болма ан жа дайда лайы сыз орын а келген адамдарды ызметі то ырау а шырап, рухани- материалды мірде шегіну пайда болады. Басшылы ыз- меттерді сол іске лай ты адамдар а берілуі, аятта былай баяндалады: ÓıƆ ĥƈ İŽ ÈƆ ĵĤƆ Ìƈ Úƈ ÓĬƆ ÓĨƆ ŶƆ Ò ÒŽ IJîƫ ËÜƇ ĪÈƆ ħŽ ĠƇ óƇ ĨƇ ÉŽ ĺƆ ųƆ ž Ò Ģƈ ïŽ đƆ ĤŽ ÓÖƈ ÒŽ ijĩƇ ġƇ éŽ ÜƆ ĪÈƆ öƈ Óĭƪ ĤÒ īƆ ĻŽ ÖƆ ħÝƇ ĩŽ ġƆ èƆ ÒðƆ Ìƈ IJƆ «Алла сендерге аманатты иесіне/лайы тысына тапсы- рулары ды, адамдар арасында билік айтар болса дар, діл- дікпен кім берулері ді б йырады. Шынында Алла сендер- ге андай тамаша гіт-насихат айтып жатыр. Аны ында Алла (с здері мен кімдері ді) толы естуші, (барлы істері ді) аса к реген» (Ниса с ресі, 58). Алла Расулы r осы ранны а идасын лайы ты т рде станып, рбір адамды абілетіне арай орындар а та айында ан. Я ни сахабаларынан діндарлы ымен таныл- ан адамды скер басшылы ына, скер басшылы ына лайы адамды азылы а та айындама ан. Сонымен бірге Расул лла r аманатты иесіне беріл- меуін (лайы сыз адамдарды та айындалуын), д ниелік мірді ияметке айналдыратын лкен шы ынны себебі ре- тінде сана ан. Бір к ні сахабаларымен с йлесіп отыр анда бір адамны : «А ырзаман ашан болады?» – деген с ра ына: 302