"Бақыт тамшылары"

РАН К РІМ Т РБИЕСІ бу Омар ран жаттайтындар туралы: « ран арилары – ранны кімдерін, халалы мен ха- рамын біліп, онда айтыл андар а сай амал ылатындар» – де- ген ( ртуби, І, 26). Абд лла бин М суд t ран ариларыны Алла ты с здерінен андай сер алу керектігін былай баяндайды: « ранды жатта ан адам адамдар йы тап жат ан кезде т нде т рып лшылы етуімен, халы тама жеп ж ргенде ораза стауымен, бас алар уанып, к іл к тергенде а ырын ойлап ай ырумен, адамдар к лген кезде лды та ы лсізді- гі шін жылауымен, адамдар бір-бірімен с йлескен кезде н- сіз алуымен, адамдар ма тан ан кезде арапайымдылы ымен танылуы керек. ранды жатта ан адамны жылауы, ай ы- сы, айбарлы да білімді болуы, т ф ккурде рі нсіз жа дайда болуы ажет. ран иелері ж регі атты, надан, к йгелек ж не дереу ашуша ты тан са тануы керек» ( бу Нуайм, Хилия, І, 130). Алла ты риза болатын лы болу шін ранны ж - ректе орны уы шарт. йткені Хазіреті Пай амбарды ран бойынша мір с руге нем райды арайтындар жайлы ша- ымы те ауыр: Òƃ òijåƇ ıŽ ĨƆ ĪƆ ÆóŽ ĝƇ ĤŽ Ò ÒñƆ İƆ ÒIJñƇ íƆ Üƪ Ò ĹĨƈ ijŽ ĜƆ Īƪ Ìƈ Ôžƈ òƆ ÓĺƆ ĢƇ ijøƇ óƪ ĤÒ
ĢƆ ÓĜƆ IJƆ «Пай амбар: “О, Раббым! ауымым шынында б л ран- ды (т рік етіп) тастап ойды” дейді» (Ф р ан с ресі, 30). Хадис ш рифте иямет к ні ран а тіл бітіп, ша ым- данатынын айтады: 203

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ «Кімде-кім ранды йреніп, о ан к іл б лмесе, о ан д рыс арамаса (оны мірде олданбайтын) болса, иямет к ні ран келіп, адамны жа асына жармасып: «Уа, Раббым! Б л лы мені амады. Мені тастады, ма- ан жа ындамады. Менімен амал етпеді. Екеумізді арамыз а сен кім шы ар» – дейді»37. Алла Расулыны r пай амбарлы ахла ын бойына сі іріп лгі бол ан сахабаларды ран а берілгендігі бізге де саба болуы тиіс. Олар ран а и аттарыны ж ннатын- да мір с рді. ранны асиетті нін д ниені т рт б - рышына жеткізу шін малдарын, жандарын аямай пида етті. Оларды ран о уы тек с здерін о умен шетктелмеген. Олар ранны хикметі мен сырларын анып о ып отырып, онда ы Алла тарапынан берілген м нін ынып, мірлерін- де олдану шін о итын. йткені ранды шынайы т рде пайдалану осылай ана м мкін болады. Сахабалар ранды алай о ып т сінгендігі мен оны мірлерінде олданып, насихатту шін ажет жа дайда мал- жандарын пида еткендіктерін к рсететін мына ибратты о и а а назар салайы : н с t былай дейді: Кейбіреулер Пай амбар а r келіп: «Бізге ран мен С ннетті йрететін адам жіберсе із!» – деді 37. Алуси, Рух л м ани, Бйрут, XIX, 14. 204

РАН К РІМ Т РБИЕСІ Расул лла r нсарлардан рра ( ран о итын) жет- піс адам жіберді. Араларында жездем де бар. Олар ран о ып, т нде оны зара тал ылап йренетін. К ндіз мешітке су келіп, отын жинап сатып, т скен аражат а С ффа т р- ындары мен па ырлар а тама алатын. Пай амбар r м а- лім с ра ан адамдар а осы ариларды жіберген еді. Біра ба- ратін жерлеріне жетпей алдарынан шы ып, оларды ш ид ылды. Олар: «Алла ым! Бізді са ан ауыш анымызды, са ан разы екендігімізді ж не сені де бізге разы бол аны ды Пай амба- рымыз а жеткіз!» – деді. Бір адам жездемні артынан келіп найзасын адады, найзасы денесіні бір жа ынан кіріп, екінші жа ынан шы ып кетті. Сол кезде жездем: « а баны Раббысына ант етемін, с зсіз, табыс а ол жеткіздім!» – деді. Осы о и а а байланысты Расул лла r былай деді: «Расында, дін бауырлары ш ид болды. Олар былай деді: Алла ым! Бізді са ан ауыш анымызды, са ан разы екендігі- мізді ж не сені де бізге разы бол аны ды Пай амбарымыз а жеткіз!» (Б хари, Жи ад, 9; М слим, Имар , 147). ран а ызмет етуге ат салыс ан осы ран ашы тары Раббымызды ризашылы ы мен а ыл жетпес ил и сыйлар- а б ленген. Осы сыйларды бірі мынау: Расул лла r бір к ні ран ашы ы б й бин Ка б а арап: 205

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ – Алла Та ала « ÒIJóƇ ęƆ ĠƆ īƆ ĺñƈ Ĥƪ Ò īƈ ġƇ ĺƆ ħŽ ĤƆ л м и к нилл зина к ф ру» с ресін са ан о ы деп б йырды» деді. б й бин Ка б: – Мені атымды айтты ма? – деді. Расул лла r: – И , – деді. б й бин Ка б Алла ты б л сыйына атты тебіреніп, е іреп жылады (Б хари, М н киб л- нсар, 16; Т фсир, 98/1, 3; М слим, М с фирин, 246). Алла Та ала осы б йры ы ар ылы б йді ран о у- а деген алауы мен ынтасын ба ала анындай, сахабаларды да одан ран йренуге ынталандыр ан. Исламны ал аш ы кездерінде м сылмандар ран К рімді лкен рметпен, с йіспеншілікпен о ып, рухани д режелерін к терді. Соларды рухани халінен н р ал ан ариф, салих, за ид, ашы тар, барлы адал адам тірі ран а айналды. Біра кінішке орай, азіргі кезде ранды таяз т сініктерімен з пайдасына арай бейімдеуге тырысатын адамдар аз емес. Оларды жа дайы аятта былай баяндалады: «Алла ты аяттарын беріп, аз ана нды (д ниелік мал мен н псіні алауын) сатып алып, (адамдарды) Оны жолынан адастырды. Расында, оларды істегендері жаман іс» (Т убе с ресі, 9). Алайда, ран К рім олар т сіне алмайтындай лы рі асиетті кітап. Аятта Алла Та ала ранны асиетін былай баяндайды: 206

РАН К РІМ Т РБИЕСІ ĪƆ ijĩƇ èƆ óŽ ÜƇ ħŽ ġƇ ĥƪ đƆ ĤƆ ÒŽ ijĝƇ Üƪ ÒIJƆ ĮƇ ijđƇ ×ƈ Üƪ ÓĘƆ ĞƄ òƆ Ó×Ɔ ĨƇ ĮƇ ÓĭƆ ĤŽ õƆ ĬÈƆ ÔƄ ÓÝƆ Ġƈ
ÒñƆ ÃİƆ IJƆ «Міне, б л ( ран) – м б рак кітап. Оны біз т сірдік. О ан мойынс ны дар ж не (Алла тан) ор ы дар, сонда сендер рахымшылы а б ленесі дер» ( н’ам с ресі, 155). Хадис ш рифте: «Егер ран теріге оралып от а тасталса да жанбайды» делінеді (Ахмет, ІV, 151, 155). Б л хадисті астарлы ма ынасы « ран К рімді жаттап, кімдеріне мойынс н ан адам ж ннамда жанбайды» деген с з. Сондай-а хадис ш риф осы а и атты бас аша баян- дайды: « ран о ы дар... йткені Алла ішінде раны бар ж - ректі азаптамайды...» (Д ріми, Ф з ил л- ран, 1). Сонымен атар Алла Расулы r осы с йіншілермен атар: «Ішінде раннан еште есі жо адам ира ан й сия - ты» (Термези, Ф з ил л- ран, 18/2913) – деп, мметіне ескерту жасайды. Жан-д ниемізді ішінде еш андай тіршілік бел- гісі бай алмайтын р а ш лге айналмауы шін бізге беріл- ген е лкен Алла ты аманаты болып табылатын ранды о у, т сіну ж не мірге енгізу ар ылы рдайым рмет т туы- мыз керек. Оны алдында ы міндетімізге нем райдылы та- ныту ж не оны назардан тыс алдыру м гілік асіретті е ор ынышты себептеріні бірі болып саналады. Сонды тан 207

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ а ын Акифті мына жолдарында ы ескертуді естен шы ар- мауымыз керек: Т спеген тіпті де ран, м ны на ты білі дер, Мазарлы та о у шін, бал ашу шін!.. А и ат пен ділет атына рбір то ырау заманынан - тылуды шарасы, ран К рім ызметіндегі талпыныстан т рады. На ыз береке осында. азіргі заман м ндай тал- пыныстарды мірлік ма ыз а ие бол ан кезе і. Б л заман- да барлы мметті жа адан сілкініп, з болмысына оралуын амтамасыз ететін негізгі ызмет – ран К рімге ба ыт- тал ан байланысты к шейту болып табылады. Шет тілін йрену шін анша е бек ж мсап, балала- рымызды о у орындарында о ытып, діни мекемелерді на- зардан тыс алдырып, тіпті менсінбей, балаларымызды Алла ты с зі мен Оны руханиятынан р алдыр аны- мыз кінішті-а . Алайда, е лкен жетістік – лгеннен кейін- гі рухани міріміз шін ор жинайтын, артымыздан д а ете- тін айырлы рпа алдыру. Адамдарды к бінесе материя а т уелді бол ан заман- да ран йрету д рістеріні здерін жа артып, тек о уды йретумен шектелмеуі шарт. ранны азиз ма ынасы, сіресе пай амбарлар а атысты иссалары ж не осы ис- саларда ы Алла ты гіттері жайлы гімелеу ар ылы иман шабытыны к шейтілуі керек. Сонымен атар Алла Расулыны r с здері мен іс- рекеттеріне де аса к іл б лі- нуі ажет. йткені Ол негелі мірімен ранны жанды т ф- сірі іспеттес. Пай амбар мірін лайы ты т рде білу, оны жет- кілікті т рде йрену шін де тіршілік пен ахла т р ысынан 208

РАН К РІМ Т РБИЕСІ Алла Расулыны артынан еріп, со ан сау а тырысу ке- ректігі белгілі ж йт. азіргі кезде к птеген спортшылар мен ртістерді мір- лерін неге т тып, ал а и ат пен ба ыттылы жолыны к шбасшысы бол ан пай амбарларды тек аттарын білу, со- лар жайында ы ранны насихаттарынан ибрат алмау те лкен кініш. ран йретушілер, сіресе б гінгі к ні, ш кірттеріне ерекше к іл б лулері ажет. Ш кірттеріне ы пал ету шін «с йіспеншілік» асиетін олданып, здерін с йдіруі керек. йткені білімсіз ж не с йіспеншіліксіз білім беру бос а жалы тырып, шаршатып жібереді. Сонымен атар ран К рім барлы білімдерді хик- мет жа ын амты анды тан азіргі кездегі ран м алімде- ріні к нделікті ылыми жа алы тардан да хабардар болып отыруы шарт. Мар м Акифті мына бір жолдары ран алдында ы жауапкершілігімізді тамаша баяндайды: Тікелей раннан алып аянды, асырды т сінігіне с йлетейік ранды!.. Алла Та ала м гілік ба ыттылы пен идаят жолын к рсетуші ран К рім аяттарын жаттап, кімдерімен амал етіп, сырларын ын ан м мин ретінде мір с ріп, иямет к ні ранны жа ымды ку лігі мен шапа атына б ленуімізді н - сіп етсін!.. мин!.. 209



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ŖŝŁıľěőŁţĽĴĶ ĝıņıIJIJıŃŀĶľŕŌĸĽĶŃ Ԥɪԥɤɟɲɟɲɟɧɿԙɛɚɥɚɫɵɧɚɛɟɪɟɬɿɧɟԙ ԕԝɧɞɵɫɵɣɥɵԑɵɦɟɧɟԙԛɥɤɟɧԕɚɡɵɧɚɫɵ± ɨɧɵԔԝɪɚɧɦԥɞɟɧɢɟɬɿɧɟɛɟɣɿɦɟɬɿɩԧɫɿɪɭ ɉɚɣԑɚɦɛɚɪɵɦɵɡrɛɵɥɚɣɞɟɣɞɿ ©Ԕԝɪɚɧ±ɛɚɣɥɵԕɨɞɚɧɤɟɣɿɧɤɟɞɟɣ ɥɿɤɛɨɥɦɚɣɞɵɹԑɧɢɨԑɚɧɢɟɛɨɥԑɚɧɚɞɚɦ ɟԙԛɥɤɟɧԕɚɡɵɧɚԑɚɢɟɛɨɥԑɚɧɞɟɝɟɧɫԧɡ ɠԥɧɟɨɞɚɧɛɚɫԕɚɛɚɣɥɵԕɬɚɠɨԕɹԑɧɢɨɥ Ⱥɥɥɚԣɬɵԙԕɚɡɵɧɚɫɵɟɲɛɿɪɦɚɬɟɪɢɚɥɞɵԕ ɛɚɣɥɵԕɩɟɧɫɚɥɵɫɬɵɪɭԑɚɤɟɥɦɟɣɞɿª (Х йс ми, VІІ, 158). $



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ԔԝɪɚɧɄԥɪɿɦɝɟ Ɇɚɯɚɛɛɚɬɩɟɧԕɵɡɦɟɬ ран К рім м миндер шін лкен рмет пен с йіс- пеншілікті к зі. йткені ол Раббымызды с зі, сонымен атар « идаят к шбасшысы» бол анды тан бізді есіміз- ге Алла Та аланы т сіреді. Сонды тан ран «Раббысын таны ан ж не О ан с йіспеншілікпен бет б р ан» рбір к - ілдегі тере махаббат та ырыбы. йткені М хаммед мметі шін е лкен Алла ты сыйы ретінде ран К рімді тану бол ан. Алла Та ала б л а и атты былай деп жеткізеді: ĪƆ ijĥƇ ĝƈ đŽ ÜƆ ŻƆ ĘƆ ÈƆ ħŽ ĠƇ óƇ ĠŽ ðƈ įƈ ĻĘƈ Óƃ ÖÓÝƆ Ġƈ ħŽ ġƇ ĻŽ ĤƆ Ìƈ ÓĭƆ ĤŽ õƆ ĬÈƆ ïŽ ĝƆ ĤƆ «Ант етеміз, сендерге ата -абырой беретін Кітап т сірдік. лі де а ыл а салмайсы дар ма?» ( нбия с ресі, 10) Расында, Хазіреті Адаммен u бастал ан ж не А ыр- заман Пай амбарымен r кемеліне жеткен Исламны ран К рім ар ылы жеткен жетістігі адам баласы шін абырой мен парасаттылы ты шы ы болып табылады. Осылай сол лы кітаппен лайы ты т рде біте айнас ан к ілдерді жететін рухани шы ы а ыл мен иял жетпейтін т иы ма ыналарды 213

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ амтиды. йткені ран К рімні н рлы с улесіне ж гінбей жаратушыны затты , сипатты а и аттарын т сіну ж не адамны айдан келіп, айда баратынды ы сырына жету м мкін емес. Сол себепті ран К рім барлы жа ынан к зімізді шыра ы, ж регімізді уанышы, идаятымызды н рлі к зі болып табылады. Тура жол к рсетуші ж не руханият к ні бол ан Алла ты Кітабы наданды ара ылы ына бат ан, ор ынышты ан к ліне айнал ан б д уилік сахараларын н рлы м дениет ба ына айналдырып, д шпанды а, к рес пен ылмыс а толы з лымды балшы ын дін бауырласты- ыны тынышты пен с йіспеншілік ауасына алмастырды. Исламнан б рын бір-бірін лтірген тайпаларды мірі сем тынышты а ауышты. Ол зіне мойынс н ан ауымды бар- лы уа ытта, барлы жерде тынышты пен ба ыттылы ты шы ына жеткізетін хидаят ж лдызы. Адамзатты олында д ниелік мірді ж ннат а айналдыр ан осыншама ы палды себеп б гінгі к нге дейін болма ан ж не б дан кейін де бол- ма емес... ыс аша айтса , ран К рім – барлы жа ынан б кіл лемні с з айнасында ы к рініс. йткені лемдегі барлы а и аттар ранда к рсетілген. йткені ран адамзат а жіберілген со ы ил и хабар, со ы ндеу. лемдегі жа- сырын а и аттар медицина, ботаника, астрофизика ж не эмбриология сия ты салалар алымдары тарапынан зерттел- ген, оларды т сініктемелері мен ылыми жа ала тарындай ран К рім де Ислам ламалары тарапынан зерттеліп, уа ыт те келе а и аттары жары а шы ып отырды. 1400 жылдан бері оны тере мазм нына іліп, ма ынасында ы а и аттарды зерттеген к птеген алым-Ха достары одан 214

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ а ыл мен сана, т сініктемелер мен м мкіншіліктер м лше- ріне сай н сіп алып отыр. Б л рекет ияметке дейін жал ас- са да ранда ы а и аттар т гел ашылып бітпейді. йткені ранны рбір с зі оны т сінген алымны санасыны де - гейінде емес, одан да тере ма ына а ие. Біра адамдарды басым к пшілігіне керегі – оны сырт ы ма ынасы. Б л адам мірін к міл т рде алыптастыру а жеткілікті. Онда ы а и ат те ізін толы т сіну м мкін емес. Б л Расул лла а r ана т н ерекшелік. йткені ран лсіз адамны білімі емес, осы д ниедегі барлы ылымдарды а идаларын орта а ойып, адамдар а сын ан Алла Та аланы ілімі. Сонымен атар ылыми жа алы тар а себепкер бол ан т сінікті жаратушы да сол с здерді иесі – Ха Та ала. Сол себепті, м ф ссір р аят а ылымда ы шеберлігі мен рухани абілетіне арай ма ына берген с зін «д рысын е жа сы білуші – Алла !» деп ая тайды. Ха достары да ранны рбір с зінен, тіпті, рбір р- пінен бас а сырларды бай а ан. Олар барлы білімдері мен жазыл ан кітаптарыны ран н рынан бір ана к рініс екендігін мойында ан. ран К рімді асырлар бойы миллионда ан арилар жатта ан. М сылман емес алымдарды здері де мойын- андай38 б л жа дай жер бетінде ешбір кітап а н сіп болма- ан ерекшелік. М ны Пай амбарымыз r: « мметімні е абыройлысы – ран К рімді жатта ан 38. ара ыз, Ж.Ж.Г. Джансен, ран а жа ындау ауд, Халилрахман Ачар, Анкара 1999, 42. 215

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ арилар мен т нді лшылы пен ткізгендер» деген хадисі- мен уатта ан (С юти, І, 36/1063). Осындай лы кітапты шамамыз келгенше ма ынала- рын т сінетіндей де гейде йрену, оны йрету рі жараты- лысымызды , рі иманымызды шарты болып табылады. йткені ран азір зіне ынты адамдар мен ж ректерді із- дейді. Хазіреті Пай амбар r былай деп б йырады: « ран – байлы . Одан кейін кедейлік болмайды (я ни о ан ие бол ан адам е лкен азына а ие бол ан деген с з) ж - не одан бас а байлы та жо (я ни ол Алла ты азынасы еш- бір материалды байлы пен салыстыру а келмейді)» ( йс ми, VІІ, 158). дси хадисте Алла Та ала: «Кімде-кім ран К рімді о ып, Мені зікір етуі себебі- нен Менен бір н рсе с рау а олы тимесе, с ра андар а берге- німнен де арты ын о ан беремін» дейді (Термези, Ф з ил л- ран, 25/2926). ран К рімге деген с йіспеншілік пен та зым Біз шін негелі т л алар болып саналатын сахабалар мен улиелерді ран К рім алдында сезінген лкен жау- апкершілік сезімі оны аншалы ты мірді зегі еткендігі белгілі. ай жа ынан болмасын оларды ран К рімге де- ген та зым мен рметі біз шін е тамаша лгі. Олар мір бойы ран К рімді д ріптеп, бейне бір тірі ран сия ты 216

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ мір с рген. С з жо , б л да Хазіреті Пай амбарды ахла ын бойларына сі іруді н тижесі. Мысалы: Хазіреті Омар мен Хазіреті Осман v к нде та ерте т р ан кезде ран кітапты с юді детке айналдыр ан. Абд лла бин Омар t да к нде та ерте ранды о- лына алып с йіп, тебіреніспен: «Раббымны у десі, Раббым- ны ашы п рмені!» деп, с йіспеншілігін білдіретін (К ттани, ІІ, 196-197). Икрим t ран кітапты алып, бетіне, к зіне тигізіп, жылап «Раббымны с зі! Раббымны кітабы!» деп, Алла Та ала а деген та зымы мен с йіспеншілігін білдіретін (Хаким, ІІІ, 272). Ол кезде сиямен жазыл ан жазуларды шіргенде сумен жуатын. н с t т рт халифаны кезіндегі ш кірттерді ран аяттары жуыл ан суды алай болса солай т кпейтін- дігін, керісінше, арнайы ыдыс а жинап, абірді асына не- месе ая баспайтын жерге ш ыр азып т гетіндігін айтады. Ж не де ол суларды шипа ретінде олдан ан кездері де бол ан (К тт ни, ІІ, 200).39 39. Сахабалар мен Ха достарыны осындай та зымына ара анда ранны асиеті мен руханиятына атты м таж болып отыр ан азіргі кезде, кінішке орай, кейбір надан адамдарды д ретсіз ран о у ж не о ыту а п туа беруге тырысуы те лкен ателік. Алайда, аятта на ты т рде былай делінеді: ĪƆ IJóƇ ıƪ ĉƆ ĩƇ ĤŽ Ò
źƪ Ìƈ įƇ ùƫ ĩƆ ĺƆ źƪ «О ан толы тазар андардан бас асы ол тигізе алмайды» (Уа и а с ресі, 79). Б л аятта кіші д рет, бой д рет ж не йелдерді белгілі жа дайлары (я ни етеккір ж не нифас жа дайлары) туралы айтыл ан. Т рт м з б та ран а д ретсіз ол тигізуді харам екендігіне бір ауыздан келіскен (М усуат ул-Фи ия, ХVІІІ, 322). Тек М ліки алымдарыны біріне атысты к з арас бойынша, етеккір жа дайы созыл ан жа дайда 217

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Сахабалар та зыммен, рметпен атар ран К рімді к п о итын. Оны о ыма ан немесе о ан арамай бір к н- ні ткенін аламайтын. К нді ранмен бастап, к зі ауыр- андар а да ран а арау а ке ес беретін ( йс ми, VІІ, 165). мытлып кететіндіктен ран жатта ан етеккірлі йелді ран К рімді «жат а о уына» р сат беріл- гендігі айтылады. (Ибн д м , л-М ни, І, 193) Алды ы атарлы хадис алымы Ма рибты Хасан бин Сыдды л- имари ткен жазда Т ркия а келген кезінде одан «етеккірлі йелді ран о уына» атысты М ліки м з біне атысты п туа туралы с рады . Ол б л к з арасты негізсіз екендігін, М ліки м з бінде б л к з арас бойынша амал етілмейтіндігін айтып, йелді кейбір уа ыттарда ран о уыны харам болатынды ын айтты. Сонымен атар Меккелік Фи алымы уб йсиге де осы м селе жайлы с ра ойыл ан кезде ол «Алла ты мірін орындау парыз, керісінше істеу харам. Д ретсіз адамдарды ранды стауы да аяттар мен хадистерде харам етілген» деген. Имам М лік те былай дейді: «Д ретсіз адам ранды абымен немесе жасты ты стіне ойып та алып ж ре алмайды, б л м кр ... Б л ран а деген та зым а байланысты» (Муатта, ран, 1). Сонды тан азіргі кезде т рт м з бты да м селені харам екендігінде бір ауыздан келісетіндігі т сінікті болып отыр. Хазіреті пай амбардан бастап 1400 жылдан аса уа ыт осылай ж зеге асып келе- ді. Хадис ш рифтерде былай делінеді: «Етеккірлі йел болсын, ж ніп бол ан адам болсын, раннан еште е о и алмайды» (Термези, Та- харат, 98/131) « ранды таза адамдардан бас а ешкім стамасын!» (Хаким, І, 533/1447) Сонымен атара Расул лла r Амр бин Хазмды Йеменге жіберген кезінде о ан парыздарды, с ннеттер мен ерекше жа дайларды т сіндіретін бір баяндама жаз ан болатын. Сол жазуда Хазіреті Амрды адамдар а ран йрететіндігі, білім мен кім, хикметтерін жеткізетіндігі айтыл аннан кейін адамны таза болма ан жа дайда ран а ол тигізуіне тыйым салынатынды ы айтылады. (К ттани, І, 216) Имам М лік осы риуаят жайында былай дейді: Расул лла ты r Амр бин Хазм а жаз ан жазуында мынадай хадис бар: « ранды тек таза адамдар стасын!» (Муатта, ран 1). Бір батыс алымына атысты мына бір с здер асыр бойы м сылмандарды ран а аншалы ты рмет к рсеткендігін білдіреді: « ранны тілі барынша арапайым рі тартымды. ран к рген рметті д ниеде ешбір кітап к рмеген ж не к рмейді де. Тіпті, м сылмандар толы таза болмаса кітаптарын стамайды» ( шр ф диб, ранны азаметі у ихтишамы, Ыстанб л, жылы белгісіз, 58 б.) ран К рім – е ма ызды «Ш айр Ислам», я ни Исламны р міздеріні бірі. Аятта: «...Кімде-кім Алла ты р міздеріне та зым ететін болса, с з жо , б л ж ректерді та уалы ы» (Хаж с ресі, 32) делінеді. 218

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ Алла Та ала д рігерлік шипалармен атар ран ар- ылы тілек тілеген кезде анша к зге шипа берген. К здері ауырса да ари болу а тырыс ан жастарды шынайы та- лаптары мен ниеттеріні к рінісін – арилы тан кейін тез айы ып кеткендерді к рдік. ранны шипа болуын Расул лла r былай жеткізеді: «Дуаны е жа сысы – ран» (Ибн М ж , Тыб, 28) Сонымен атар ран а жасал ан ызметтерге байла- нысты «Ж ми л- ран/ ран жинаушы» деген сипатпен таныл ан Хазіреті Осман t к п о ы анды тан екі ранды ескірткен болатын (К ттани, ІІ, 197) Абд лла бин Омар азат еткен Нафиге: «Абд лла йінде не істейтін еді?» – деп с ра ан кезде: «Адамдар оны істегенін істей алмайды! Ол рдайым на- маз шін д рет алып, осы екі уа ытты арасында ранды ашып, немі ран о итын» деген болатын (Ибн Сад, ІV, 170). ран с йіспеншілігіні тарихта ы е тамаша мысал- дарыны бірі – Османлы мемлекетіні негізін салушы Осман азиды к рсеткен ісі. Ол адам сол кездегі улиелерді бірі Ш йх дебали Хазіретіні йіне она бол ан к ні б лмені абыр асында ран ілулі т р анын к ріп, о ан рметсіздік бола ма деп ор ып, ая ын созып йы тама ан. Мемлекетіні д ниені билейтіндігіне жорыл ан белгілі т сін де та зыммен ткен сол т нде отыр ан к йі йы тап ал анда к ргені айтылады. Жалпы сол м б рак адам негізін сал ан лкен мемлекет ран К рімге деген осындай керемет рмет 219

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ пен с йіспеншілікті берекесі ар асында за мір с ріп, Алла ты олдауына ие бол ан. Орхан азиді лы М рат хан а айт ан мына насихат- тары осы та зымны бас а бір к ріністері: «Бала айым! ран К рімні кімдерінен айрылма! кімді ділеттілікпен кім шы ар! Батырларды назары да ста! Па ырларды тойдыр! Дінге ызмет еткендерге зі ызмет етуді абырой деп сана! Залымдарды жазалау а кешікпе! ділдікті е жаманы –ж зеге кеш ас аны. кім орынды бол- са да, уа ытында орындалма ан ділдікті зі з лымды ты бір т рі болып табылады». Осы ба алы с здерден т сінікті бол андай, гіт-насихат- тарды зегі – « ран а рмет к рсет ж не мірлеріне мо- йынс н» деп ке ес беру. Сонды тан ке-шешені баласына беретін е нды сыйлы ы ж не е лкен азына – ранны дебімен т рбиелегені. Бабаларымызды ран К рімге барынша лкен рмет к рсетуі – Алла Та ала а деген с йіспеншілікті ай ын к рінісі. Алла Та ала с здеріне с йіспеншілікпен ара ан ж не онымен біте айнас ан лдарын с йеді. Расул лла r былай б йырады: «Алла т нде екі р к ат намаз о ы ан (ж не ран о ы ан) лды естігендей еште ені ты дамайды. Алла ты рахымшылы ы намаз кезінде лды басына жауады. лдар ранмен бірге бол андарындай еш ашан Алла а жа ын болмайды» (Термези, Ф д йлул- ран, 17/2911) 220

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ бу З рр t: «О, Расулалла ! Ма ан насихат айты ызшы!» – дегеніне Пай амбарымыз: « ран о ы, Алла ты зікір ет. йткені ран жер бетін- де сен шін н р, к кте са ан азы » деген болатын (Ибн Хиббан, ІІ, 78). ран К рім ж регімізге дауа, рухымыз а орек пен шипа к зі. ран а деген с йіспеншілігіміз бен адалды ымыз аншалы ты болса, оны дауасы мен шипасы да соншалы болады. йткені оны « рі шипа рі рахымшылы » ретінде берген. Аятта былай делінеді: Òƃ òÓùƆ ìƆ źƪ ÌƆ īƆ Ļĩƈ Ĥƈ Óčƪ ĤÒ ïƇ ĺõƈ ĺƆ źƆ IJƆ īƆ Ļĭƈ Ĩƈ ËŽ ĩƇ ĥŽ Ĥžƈ ÙƄ ĩƆ èŽ òƆ IJƆ ÅÓęƆ üƈ ijƆ İƇ ÓĨƆ Īƈ ÆóŽ ĝƇ ĤŽ Ò īƆ Ĩƈ
ĢƇ õžƈ ĭƆ ĬƇ IJƆ «Біз м миндерге шипа ж не рахмет болатын ран аяттарын т сіреміз. Б л ран тек ана к пірлерді зиянын арттыра т седі» (Исра с ресі, 82) ран К рімді т сініп, сезініп ж не ф йіз алып отырып о у Шынайы ба ыт – рани а и аттарды ба ында мір с ру. Екі д ниені ба ыты ранны айбынына орану ар ылы ж зеге асады. йткені ран адамны іші-сыртын тазартатын н р, ж рекке ибраттар мен хикметтерді ятын насихат, о амды мен жеке адамны ауруларына дауа, Ха а апаратын е тура рі ауіпсіз жол. ара ыда жары 221

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ беретін, мір тылсымын шешетін жол сілтеуші, м гілік мірді ба ыттылы ы мен тепе-те дігін амтамасыз ететін Алла ты с зі. ранны осы ерекшеліктерінен пайдалану шін оны тер сезініп, ф йіз алып отырып о у ажет. Сондай-а бу райра t риуаят еткен мына бір ибратты о и а осы лы ранды т сініп отырып о у ж не кімі бойынша амал ету ке- ректігін к рсетеді: «Пай амбарымыз саны к п жаса жібермек болды. Олар- а ран о ытты. р айсысы зі жат а білетінін о ыды. Жа- сы кішілерді асына келіп: «Ей, п ленше! Сен жат а не білесі ?» – деді. «Жат а п лен с релерді ж не Ба ара с ресін білемін!» – деді. «Ба ара с ресін жат а білесі бе?» – деп с рады. «И !» – деген жауап ал ан со : « ане, бар, олар а олбасшы бол! йткені ол с ре дінді толы амтитын ау ымда» – деді. Жама атты алды ы атарда ыларыны бірі: «Уа, Расулалла ! Ішіндегілерді орындай алмаспын деген ор ыныш мені сол с рені жаттауыма кедергі болды» – деді. Сол кезде Расул лла r былай деді: « ранды йрені дер, о ы дар, о ыты дар ж не ол 222

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ бойынша амал еті дер! йткені ранды йреніп, о ып, онымен амал еткен адам ішіне ж пар толы орап сия ты иісі жан-жа а тарайды. ранды йреніп, йы та ан адам ( ран а ызмет етуден артта ал ан) адам болса, іші- не ж пар йылып аузы бекітілген орап сия ты» (Термези, Ф з ил л- ран, 2/2876). Алла Расулыны жо арыда ы с здері Ба ара с ресін о ып, оны мірде олдан ан адамны рухани-материалды д режесіні к терілетінін к рсетеді. ран К рімні жалпы рі бірден-бір ма саты – а ыл мен ойды апылды а салатын марлы а бет б рудан т ару ар ылы барлы жан-д ниемен Алла ты тану а ж - не Ала а жа ындау а жетелеу. Осы ма сат а жету шін рдайым ранмен бірге болу керек. рбір м мин ранны иесі ретінде оны т сініп, мір- де олдануы иманны шарты рі та уалы ты к рсеткіші бо- лып табылады. Сахабалар Расул лла тан r он аят йрен- геннен кейін сол аяттарда ы мірлер мен хикметтерді жа сы т сініп, мірлерінде олданбайынша келесі он аят а тпейтін (Ахмед, V, 410). М селен Абд лла бин Омар v Ба ара с ресін сегіз жылда бітірген (Муатта, ран, 11). орыта айт анда саха- балар ранда ы біліммен амал етіп, сол ранда ы хикмет- термен кемелденген болатын. Хазіреті ли t ран К рімді пайдалануды жолын к рсетіп мынадай насихат айтады: «Алла ты кітабын йрені дер. йткені Алла ты кі- табы – с здерді е ндысы. Дінді жа сы т сіні дер. йт- кені дінді жа сы т сіну ж ректі н рландырады. ранны 223

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ н рынан шипа тіле дер. йткені ол жан жарасына дауа. ранды ха ысын бере отырып о ы дар, йткені е тамаша хабарлар мен лгілер сонда». Абд л адир Гейлани ддис сирру та ранны асие- ті жайлы мынадай с здер айтады: «Ей, лым! ранмен амал ету сені ранны д реже- сіне к тереді, сол жерге отыр ызады. С ннетпен амал ету де Алла Расулына r жеткізеді. Расул лла рухани ж рдемімен, ж регімен Алла достарыны ж ректерінен бір с т те шы - пайды. Алла достарыны ж ректеріне к рік берген, хош иіс сі іретін сол. Оларды болмысын тазалайтын, жа ымсыз ылы тардан арылтатын да, к ріктендіретін де сол». М хиддин ибн Араби ддис сирру ты ранды те- ре сезініп ж не ф йіз ала отырып о у керектігі жайлы ке- естеріні бірі мынадай: « ранды к п о ып, ма ынасына к п ой ж гіртуі керек. Оны о ы ан кезде Алла ты с йікті лдарына берген тама- ша сипаттар а назар сал ж не сол асиетке ие болу а тырыс! Алла ты жа ымсыз сана ан азабына шыра андар а бер- ген жаман сипаттар мен ылы тарды да біліп, олардан аула бол! йткені Алла Та ала кітабында оларды тек ажетінше амал етсін деп айт ан. Сонды тан ран К рім о ыл ан кез- де ма ынасын тере ынып т сіну шін рдайым ранмен бірге бол. «С зді е жа сысы – Алла ты кітабын о ы ан кез- де ол Раббымызды с зі екендігіне, ішіндегі кімдер мен иссалар а жа сылап ой ж гірт! Осылайша Алла Та ала са ан тере т сінік сылайды. Ж бір йіл ранды Алла 224

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ Расулыны ж регіне т сірді. ран К рім зін о ы ан таза ж ректі адамдарды жан-д ниесіне р о ы ан сайын жа а т скендей ф йіз береді. ранды бас алар а да йрететін болса , Алла ты кілі боласы ». «Алла ты аяттарын апылды пен о ымау а м ият болу керек. Сезімтал ж рекпен сезіне отырып, мірде ол- дану а тырыса отырып о у керек. аншама арилар мен алымдар Алла ты кітабын апылды пен о ы анды тан пайдасын к рмей кеткен». «Бір с рені бастаса , оны бітірмей с йлеспе! Бір нау- асты асына барса , Ясин с ресін о ы!» Ибн Араби Хазіреті б л жерде басынан ткен о и аны былай баяндайды: «Бір к ні атты нау астанып ал ан едім. Есімнен тан- андай болдым. ор ынышты адамдарды к рдім, ма ан з бір к рсеткісі келді. Сол кезде хош иісті тамаша ж зді бір адам келіп, оларды барлы ын уып жіберді. атты уанып: «Сіз кімсіз?» деп с радым. Ол: «Мен Ясин с ресімін!» – деді. К зімді ашып арасам, бас жа ымда кемні Ясин о ып отыр анын к рдім. Бітірген со к ргендерімді айтып бердім. кем ма ан: « лліктері ізге Ясин с ресін о ы дар» (Ахмет, V, 26) деген Хазіреті Пай амбарды мірі бар» деді». Ибра им Д суки ддис сирру та ранны ф йізі- нен пайдалану турасында былай дейді: 225

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ « ран о итын адам алдымен тілін жаман, жа ымсыз с здерден тазартуы тиіс. Ысырап жасамауы ж не харамдар мен к м нді н рселерден са болуы керек. Егер осылар а на- зар аудармайтын болса, ран К рімні алдында депсіздік жаса ан болады... Б л жа дайда жадында ы ран о ан ла ынет айтып, былай дейді: Кімде-кім Алла ты с зіне та зым етпесе ж не онымен амал етпесе, о ан Алла ла ынет етсін!» «Балам! ранны сырларын т сінгі келсе н псі ді тазарт ж не ранны ф йзінен пайдалану а тырыс! Бос с йлеме, пайдалы істермен айналыс! Иегі ді т сір ( арапа- йым бол), топыра тан келгені ді ж не топыра а баратыны - ды мытпа! К н лары ны иямет к ні алды нан шы уы- нан оры ! Амалдары ны абылданып- абылданбайтынын жа сылап ойла! Егер осыларды істейтін болса , Раббы ны с здеріндегі аншама н зік ма ыналар мен сырларды т сі- несі . Олай істемесе , б л есік са ан жабы ». Сол себепті ранны руханиятынан р алып жат- та ан, рі рухсыз тек демі дауыспен о ы ан адамдар, Алла ты кітабымен бірге болса да, мірлері мен тиымдары бойынша амал ылмайынша « ран иесі» болып саналмай- ды. йткені м сылмандар шін е басты ма сат – мірлерін ранмен безендіру, я ни зін тірі ран а айналдыру ние- ті, ойы – талабы. Сонды тан да на ыз сопы ран К рім мен Пай амбар с ннетін мірінде лшылы , арым- атынас ж не ахла кемелдігімен олдан ан адам. Хазіреті Пай амбар а r деген с йіспеншілігін білгі- сі келген м мин де сол сия ты ран ілімінен аншалы ты жеміс ал анды ын, оны мірінде аншалы ты олдан анына 226 арауы керек.

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ ран К рімді балаларымыз а йрету Балаларымыз а ранды йрету ар ылы олар а е лкен азынаны бергеніміз. Олар здеріне ж ктелген ба а жетпес аманатты ар асында Алла пен Расулыны с йікті адамдарына айналады. Расул лла r ран иелерін б рінен де жо ары санап, оларды немі ба ала ан. Пай амбарымыз Т бук жоры ына шы арында Н жж р лдарыны туын м р бин Хазм а берген болатын. Кейіннен З йт бин Сабит- ті к ріп, туды м р дан алып со ан берді. м р t: «Уа, Расулалла ! Ма ан ренжіді із бе?» – деп с ра анда Пай амбарымыз: «Жо ! Уалла и ренжімедім! Біра сіз де ранды та да- ыз! З йт ранды сенен к бірек жатта ан! М рны тесі- легн ара н сілді л да болса, ранды к п жатта ан адам бас алардан жо ары болады!» деді. ус пен Хазраж тайпаларына да туларын ранды е к п жатта ан адамдар а берулерін б йырды. Сол кезде Ауф лдарыны туын бу З йт, Б ни С лиманы туын М аз v алып ж рді (Уа иди, ІІІ, 1003). ран иелеріні стемдігіне атысты бас а ибратты о и а мынадай: Нафи бин Абдил-Харис Усфанда Хазіреті Омар а t жолы ады. Хазіреті Омар оны Меккеге мір етіп та айын- да анды тан: «Меккеліктерді басына кімді тастады ?» – деп с рады. Ол: 227

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ «Ибн бзаны!» – деді. Хазіреті Омар: «Ибн бза деген кім?» – деген с ра ына Нафи: «Азат еткен лдарымызды бірі» – деді. Омарды t: «Орны а азат етілген ( лды) алдырды ба?» – деген с ра ына мынадай ибратты жауап берді: «Ол Алла ты кітабын о иды, парыздарын да жа сы бі- леді». Сонда Хазіреті Омар та данып: «Расул лла r: «Алла мына ран ар ылы кей адамны адірін сіреді, кейбірін т мендетеді» деген еді!» деді (М слим, М с фирин, 269). Алла Расулы мен сахабаларыны ранды білетін кімдері бойынша амал ететін адамдар а к рсеткен рметі ар ылы рпа тарымызды ранды йреніп, оны ф йзіне ол жеткізулері шін м мкіндігінше е бектенуіміз керек. ран а к рсеткен нем райдылы сия ты рухани мірге ауіп т ндіретін ателікті болмау керектігін мытпа аны- мыз ж н. Тура жолда мір с ріп Алла пен Расулыны разы бол- ан ммет де гейіне жету шін алдымен зіміз, балалырымыз ж не о ам болып ран м дениетіне ие болуымыз керек. 228

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ йткені ран К рім бізге мірді барлы сатыларында ил и жол к рсетуші. Алла Та ала былай б йырады: ĪƆ IJóƇ Ġƪ ñƆ ÝƆ ĺƆ ħŽ ıƇ ĥƪ đƆ Ĥƪ ģƅ áƆ ĨƆ ģžƈ ĠƇ īĨƈ Īƈ ÆóŽ ĝƇ ĤŽ Ò ÒñƆ İƆ ĹĘƈ öƈ Óĭƪ ĥĤƈ ÓĭƆ ÖŽ óƆ ĄƆ ïŽ ĝƆ ĤƆ IJƆ «Расында, біз адамдар ойланып, а ыл а келсін деп осы ранда р т рінен мысал к рсеттік» (З м р с ресі, 27). ранны штен бірінен арты ы пай амбарлар мен соларды ибрат а толы иссаларын амтиды. рбір м - минні ж регі ашан да ранмен бірге болып, зіне атыс- ты м селелерді шешімін раннан табуы керек. йткені ран рт рлі дертке дауа болады. Расул лла r ранны ілімімен, хикметтерімен мі- ріне ж н берген, ахла ын бойына дарыт ан ж не балала- рына ранды м ият йреткен ке-шешелерге мынадай с йінші жеткізеді: «Балалары ды ш жа ынан т рбиеле дер: Пай амбар а деген с йіспеншілік, пай амбар улетіне деген с йіспеншілік ж не ран о у... йткені ранды жатта андар ( арилар) еш андай к ле кесіз иямет к ні пай амбарлар ж не Алла достарымен бірге арышты к ле кесінде болады» (М н уи, І, 226). ран т рбиесі – кішкентай кезінен бастап м иятты- лы пен орындалуды ажет ететін міндет. йткені баланы ла ы ранны ніне, ж регі ранны леміне штар болуы керек. Расул лла r: «Кімде-кім ранды кішкентай кезінде йренетін болса, ран оны етіне ж не анына сі еді (я ни ранны ф й- зіне б ленеді)» деген ( ли л-М тта и, І, 532). 229

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Расул лла ты r зі де Абд лм тталиб лдарынан бір бала жа сы с йлей баста анда, о ан Исра с ресіні 111 аятын жеті рет о ыта отырып йрететін.40 Балаларымыз – мірімізді жал асы, мірімізді к ркі. Олар Ислам болмысына сай жаратылып, ке-шешелеріне аманат а берілген. Сол себепті балаларды материалды жаратылысымен атар рухани мірін де дамытып, д рыс ба ыт беру – ке-шешесіні е ма ызды міндеті рі Алла алдында ы жауапкершілігі. р м минні баласына алдыратын е нды рі шы- найы м расы, м гілікті байлы ы. Балалар а ф ни л зз ттар емес, солмайтын, ескірмейтін м гілік ба ыт жолын к рсету керек. М ны ал аш ы шарты – оларды ран К ріммен іс ж зінде рі саналы т рде біте айнасуын амтамасыз ету. Осы а и ат жайында Пай амбарымыз r: «Сендерді е жа сылары – ран К рімді йреніп, згелерге йреткендері » деген (Б хари, Ф з ил л- ран, 21). Сонды тан м мин адам мір бойы ран К рімні ш кірті рі м мкіндігінше білгендерін йретуге міндетті. Жеке адамдар, отбасылар мен халы тар е лы Алла - ты аманаты – ран К рімге ие болып, о ан мойынс н ан кездерін бейбіт мір кешкендеріне тарих ку . Расул лла r оштасу ажылы ында: «...Сендерге сондай бір аманат алдырып барамын, о ан 40. Абдурраза , л-М с нн ф, Б йрут 1970, ІV, 334; Ибн би Ш йб , л-М с нн ф, Хайдарабад 1976, І, 348 б. 230

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ мы тап станса дар жолдары нан адаспайсы дар. Ол ама- нат – Алла ты кітабы мен Пай амбарыны с ннеті...» (Ха- ким, І, 171/318) деген ж не тарихи шынды ар ылы к птеп ж зеге ас ан а и атты ме зеген. Ахла пен руханият т рбиесі жеткілікті берілмесе, соны н тижесі арсызды , есірткі марлы ж не рт рлі ылмыс пен з лымды к бейіп, сонды тан да отанс йгіштік сезімі лсіреген азіргі кезде ран ызметі мен жан иярлы те лкен м нге ие болып отыр. Б л ба ытта нем райдылы а салыну – зіміз бен рпа ымызды ж не барлы мметті болаша ына ауіп т ндіру сия ты лкен ателік. ран а д шпан болудан арты ба ытсызды жо болса, о ан ызмет ету турасында нем райдылы та со ан жа ын ылмыс болып табылады. Адамдарды селде а ан б та сия ты заманны жа ымсыз лгілеріне салын ан кезде тік т руымыз керек ж не к пірлік, дінб зарлы , нем райдылы селінен стімізге тамшы да тигізбеу шін жа ындарымыз а, отбасы м шелеріне, айналамыз а ранды йретуге, оны н рын, ф йзін, берекесін тарату а тырысуымыз керек. Екі д ниеде де ран а м таж екендігімізді еш уа ытта естен шы арма анымыз ж н. ранмен рдайым бірге болу, оны б йры тары мен тыйымдары ар ылы мірімізге ба ыт беру- ге, ахла ын бойымыз а сі іруімізге д некер болады. Керісін- ше, бол ан жа дайда, лкен асіретке келіп со ады. М гілік болаша ты ф ни л ззаттар шін пида ету болып табылады. азіргі заман отбасыларын апылды ты т т ыны ет- кен д уір. Тіпті, топ-тобымен рпа тар рбан болып жатыр. Алайда, е жаман ысырап – адамдарды рбан болуы. Екіншіден, дінді, жанды, ар-намысты, мал мен рпа ты 231

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ор ау ажет. Б лар отанды ор ау ар ылы м мкін болады. Сонды тан балаларымыз а кішкентайынан бастап Алла а деген с йіспеншілік, ран а деген штарлы пен отан- с йгіштік т сінігін сі іруге м жб рміз. U ран К рімге деген с йіспеншілік, ш лдеген к іліміз- ге берекелі к ктем жа быры сия ты жаумайынша М хамме- ди маусымны ба ытына жете алмаймыз. К іл ба ы жа - быр к ткен топыра сия ты ранны руханияты мен ізгі амалдарды жа бырын к теді. йткені осы рахымшылы жа бырымен жаратушысы шін жаратыл ан а мейірім, м р- хамат, ызмет пен с йіспеншілік д нектері сіп шы ады. Осылайша адам лем кітабыны мазм ны мен жаратылыс- ты лкен н с асына айналады. Раббысы оны к ретін к зі, еститін ла ы, стайтын олы, ж ретін ая ы ж не ойлайтын ж регі болады. олын, тілі мен к ілін барлы жаратылыс пайдаланады. асиетті аталарымыз д ниеде ол жеткізілетін е лкен жетістік пен ахірет жемісі болып саналатын ізгілік істер жасау а барынша м н беріп, ызметін т ртк л д ниеге жет- кізді. сіресе екі д ниені ба ытына ие болу шін ран ызметіне к іл б лу керектігін те жа сы т сінгендіктен ранды асырдан- асыр а, рпа тан- рпа а лкен ажыр- лылы пен жеткізді. Біз де а ты демімізді тапсыр аннан ке- йін абірімізді иен рі о аша алмауы, ош айт ан д ние мен адамдардан келетін рухани к мекті жал асын табуы шін иман шабытын ж не ранны руханиятын мірімізге серік етіп ж не балаларымыз а жеткізіп, рухымызды безендіруіміз ажет. 232

РАН К РІМГЕ МАХХАББАТ пен ЫЗМЕТ БАЛАЛАРЫМЫЗДЫ КЕМШІЛІКСІЗ БОЛ АНЫН АЛАСА , КЕМШІЛІКСІЗ КЕ-ШЕШЕ БОЛУ А ТЫРЫ- СУЫМЫЗ КЕРЕК. Алла алдында е лайы ты амалдарды басында – « мр бил ма руф н и анил м нк р» т ратынды ын естен шы ар- мау керек. Б л тек ран К рімді д рыс т сініп, адамдар а йретумен ж зеге асады. йткені адамзат а ажетті ахла пен айырды , тынышты пен ба ыттылы ты к зі – ран К рім. Раббымыз! Бізді ранны ілімімен безендір! Оны шексіз т ф кк р лемінен ж не Хазіреті Пай амбарды r с йіспеншілік ба ынан бізге н сіп етіп, к ілімізге к рік бер. Сені зыры а ранны шапа атымен баратын болайы ! Балалары мен келер рпа а осындай бір абыройлы ызметті ат арып ил и таразыда ран К рім ны метіні жауапкершілігінен т ару п рменін ала ал андар андай ба ытты... Уа, Раббым! Бізді сол ас лдары ны атарына ос! О, Раббым! Отанымызды, хал ымызды рансызды , имансызды пен арсызды тан са та! Мына ф ни д ниеде ран К рімні шынайы айбынына оранып ж ннатта мір с ріп, ф йізді ран рпа тарын жал астыруды н сіп ет!.. мин!.. + 233



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ġıĽıĸıľĩőŁĹŅ Ⱥɞɚɦɝɟɪɲɿɥɿɝɿɦɿɡɞɿԙɨɫɵɞԛɧɢɟɞɟɝɿɤɭԥɝɟɪɿɧɿԙ ɛɿɪɿɛɨɥɵɩɬɚɛɵɥɚɬɵɧɦɟɣɿɪɿɦ±ɛɿɡɞɿɪɭɯɚɧɢ ɠɚԑɵɧɚɧȺɥɥɚԣԕɚɠɚԕɵɧɞɚɬɚɬɵɧɢɥԥԣɢ ԕԝɧɞɵɥɵԕȻɿɡɝɟɦɟɣɿɪɿɦɞɿɟԙɬɚɦɚɲɚɬԛɪɞɟ ԛɣɪɟɬɿɩɨɧɵԕɭɚɬɬɚɧɞɵɪɚɬɵɧԕԝɥɲɵɥɵԕ ɬԛɪɿ±ɨɪɚɡɚɇԥɩɫɿɦɿɡɚɲɬɵԕɩɟɧɬԥɪɛɢɟɥɟɧɫɟ ɤԧԙɿɥɿɦɿɡɝɟɦɟɣɿɪɿɦɞɿɥɿɤɫɟɡɿɦɿɬɨɥɚɞɵɤԧɦɟɤ ԕɨɥɵɦɵɡԥɥɫɿɡɞɟɪɦɟɧɛɢɲɚɪɚɥɚɪԑɚɫɨɡɵɥɚɞɵ ɠԛɪɟɝɿɦɿɡɨɥɚɪɞɵԙԕɚɫɿɪɟɬɿɦɟɧԕɚɣԑɵɫɵɧɚ ɨɪɬɚԕɬɚɫɚɞɵ Ɉɪɚɡɚԝɫɬɚԑɚɧɚɞɚɦɞɚɧԥɩɫɿɧɿԙɵԕɩɚɥɵɧɚɧ ԕԝɬɵɥԑɚɧɪɭɯɬɵԙɪɭɯɚɧɢɠɟԙɿɫɬɟɪɿ ɛɚɫɬɚɥɚɞɵɊɭɯɬɚɪɲɚɬɬɵԕɤԧɝɿɧɟɤԧɬɟɪɿɥɟɞɿ Ɉɪɚɡɚɞɚɧԛɣɪɟɧɝɟɧɠԥɧɟɛɿɡɞɿɛɚɭɪɚɩɚɥԑɚɧ ɦɟɣɿɪɿɦɧɿԙɤԧɤɠɢɟɝɿɧɿԙɬɟɪɟԙɞɿɝɿɫɨɧɲɚɥɵԕ ɨɧɞɚԕɚɧɲɚɦɚԥɥɟɦɞɟɪɞɿԙɫɵɪɥɚɪɵ ɠɚɫɵɪɵɥԑɚɧ $



К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Ɋɚɦɚɡɚɧɒԥɪɢɮ Рамазан айы – ораза лшылы ымен атар намаз, сада а ж не н псімен к рес ар ылы к ркем ахла а ол жеткізетін м сылманны табыс мезгілі. Ф йз бен берекеге толы ран бо-йынша мір с руге д некер болуымен атар ндылы а да ие. Рамазан айы ф ни лемнен м гілікке созыл ан ізгілікті к пірі іспеттес. Алла Расулы r ша бан айыны со ы к ні осы айды ба асы мен берекесінен пайдалану жолдарын былай к рсеткен: «Ей, адамдар! Сендерді м б рак лкен бір ай к ле келеп т р. Оны ішінде мы айдан да айырлы т ні бар ай. Алла Та ала осы ораза стауды парыз етіп, т нде лшылы жасауды сауап ыл ан. Кімде-кім осы айда айырлы бір іс- пен Алла а жа ындаса, бас а айларда ы бір парызды орын- да андай болады. Кімде-кім осы айда бір парыз амалды орын- даса, бас а айларда ы жетпіс парызды орында анмен бір- дей болады. Ол – сабыр айы. Сабырды а ысы – ж ннат. Б л ай бас аларды иыншылы тары мен ай ысына орта тасу айы. Б л м минні рызы ы арттырылатын ай. Кімде-кім осы айда ораза ста ан бір адам а ауызашар берсе, б л оны к н ларыны кешірілуіне, ж ннам азабынан 237

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ тылуына ж не зіні сыйынан еште е жо алтпай оразаны сауабына ол жеткізуге себепші болады». Сол кезде сахабалар: «Ей, Алла ты елшісі! Бізде ешкімде ораза ста ан адам- ды тойдыратындай тама ымыз жо » дегенде, Расул лла r: «Кімде-кім ораза ста ан адам а бір рма немесе бір сусынмен не болмаса бір ж тым с тпен аузын аштыратын болса, Алла о ан осы сауапты береді» деді де, с зін былай саба тады: «Б л айды басы – рахмет, ортасы кешірім, со ы ж - ннамнан азат болу. Кімде-кім осы айда ол астында ы адамдар а же ілдік жасап, ж гін же ілдететін болса, Алла оны к н ларын кешіреді ж не оны ж ннам азабынан т арады. Б л айда т рт ма ызды н рсеге к бірек м н беру керек. Оларды екеуі Алла ты ризашылы ына ол жеткізу шін, ал ан екеуі здерінен еш ашан за ала алмайтын н рселе-рі . Алла ты ризашылы ына ол жет- кізетін н рселері – т ухид к лим сын к бірек айтып, исти фар етулері ж не зінен за ала алмайтын екі н р- се – Алла тан рдайым ж ннатты с рау ж не ж ннам отынан са тасын деп о ан сыйыну. Кімде-кім ораза ста ан адамны аузын сумен аштыратын болса, Алла Та ала да о ан мені ауызымнан су береді. Тіпті ол ж ннат а кіргенге дейін ш лдемейтін болады» ( ли л-М тта и, VІІІ, 477/23714) Т сінгеніміздей, б л хадис ш рифті ма ынасында рбірі м гілік ба ыт жемісі болатын к птеген с йіншілер бе- рілген. Осы с йіншілерге жету шін рбір м мин алдымен осыларды ба асын жа сылап т сініп, барынша соларды 238

РАМАЗАН Ш РИФ олдану а тырысуы керек. Ма ыздылы ына байланысты ха- дис ш рифтегі осы м селелерді кейбіріне то талуды ажет деп санаймыз. асиетті Рамазанны лкен сыйлы айы болуыны е ма ызды себептеріні бірі « адір т ні» сия ты Алла ты ке- ремет сыйын амтуы болып табылады. адір т ні Алла ты кешірімі тасы ан, М хаммед мметіне шексіз азыналарды сыйлайтын т н. Оны ма ызы мен ндылы ы туралы жеке с ре т скен. Б л т н ран К рімні т суімен н рлан ан, Ж бірейіл u мен бас а періштелер жер бетіне т сіп, рухания-ты арттырыл ан. М миндерге к рінбейтін н рдан жаратыл ан ма л тар тарапынан с лем берілетін ф йз бен берекеге толы б л т н; Раббысыны лдарына деген м рхамат т ні рі Рамазан айыны к ктемі. Б л т нні адірін т сіндіретін мына хадис ш рифті ма ынасы к ілге шабыт беретіндей: « адір т ніні асиеті мен арты шылы ына сене оты- рып, сауабын тек Алла тан к тіп лшылы пен ткізген адамны л ха ынан бас а ткен к н лары кешіріледі» (М слим, М с фирин, 175) адір т ні тек М хаммед мметіне берілген ерекше сый, кешірім мен м рхамат т ні. Раббымыз осы т нді лшылы - пен ткізгендерге мы айды , я ни 83 жылды сауабын бере- ді, б л да Алла Та аланы осы айда м мин лдарына деген сыйыны лкендігін к рсетуге жеткілікті. Айша c Пай амбарымыз а: «Ей, Алла ты Елшісі! адір т ніні ай т н екендігін 239

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ білсем, сол т ні алай д а етейін?» деп с ра анда, с йікті Пай амбарымыз: «Алла ым! Сен те кешірімдісі , кешіргенді жа сы к ресі . Мені кешір! деп д а ет!» деген. (Термези, Д ауат, 84; Ибн Меж , Д а, 5). U асиетті Рамазан айы ораза стау парыз бол ан ай. Хазі- реті М ул н «Диуан К бир» атты кітабында осы м б рак ай жайлы біздерге былай деп ескерту жасайды: «Рамазан келді, енді материалды ж ректерден олы - ды тарт, к ктен рухани рызы тар келеді. Б л ай – к іл дас- тарханы жайылатын ай. К іл мен т нні ателіктерінен тылатын ай. К ілге ашы ты пен иман толатын ай». К іл ф ни л ззаттардан арылмайынша м гілік л з- заттар а жете алмайды. Б л балаларды емшектен шы пай н рлі та амдар мен мірлік л ззаттар а жете алмайтыны сия ты. Ораза бізді кейбір халал н рселерден де алыстатса, харам мен к м нді н рселерден аншалы ты аула болуы- мыз керектігін ескертетін лшылы . Хадис ш рифте былай делінеді: «...Ораза ста ан адам а екі уаныш бар. Бірі – оразасын аш ан с ттегі уаныш, екіншісі – Раббысына ауыш ан кезде- гі уанышы...» (М слим, Сиям, 164). Оразамызды ашар алдында ы ауызашар д асында: Алла мм л к с мт у бик м нт у ал йк т у к- к лт у ал риз ик фтарт 240

РАМАЗАН Ш РИФ «Ей, Алла ым! Сен шін ораза стадым. Са ан иман ет- тім. Са ан т уекел еттім. Сен берген рызы пен аузымды аштым» деп Ха а жалбарынамыз. Ауызашар д асы негізін- де оразаны рухани жа ын т сіндіреді. Я ни оразаны андай рухани алыпта стау керектігін білдіреді. Онда: «Алла мм л к с мт » я ни «Ей, Алла ым! Сені ризашылы ы шін ораза стадым» деген кезде, ораза к ндері рухани д режемізді, я ни риядан алыс ниетімізді айтамыз. «у бик м нт » я ни «Са ан иман келтірдім» деген кезде, лшылы тарды негізіні иман екендігін айтамыз. Я ни, намаз ж не ораза сия ты лшылы тарды т ни сергек- тік ж не денсаулы сия ты сырттай ы падалары шін емес, тек иманны бір шарты бол анды ына сеніп орындау керек. йткені Ха а лшылы еуді рухани д режесі, иманны к шіне байланысты. «у ал йк т у кк лт » я ни «Са ан т уекел еттім» деп лсіздігімізді мойындап, Раббымызды шексіз дыреті мен лылы ына мойынс н анды ымызды білдіреміз. Демек, п нилерге емес, М гілік Раббымыз а т уекел сезімдерімізді к шейту ар ылы лшылы тарымыз а бас аша бір т рде ру- хани кейіп беруіміз керек. «у ал риз ик фтарт » я ни «Сені берген рызы- ы мен оразамды аштым» дегенде рызы а арап, «Разза а (рызы берушіге)» к бірек бет б ру т сінігімен Раббымыз- ды м лкінде мір с ретінімізді ж не рызы ты Алла тан ке- летіндігін ж рекпен мойында ан боламыз. U 241

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Алла абыл алатын ораза стай білу шін назар ауда- ратын негіздерді е негізгісі – риядан аула болу. Рия мен к рсетушіліктен алыс, рухани кейіпте орындал ан ораза л- шылы ы е абзал лды к ріністерді бірі болып табылады. Ȼɿɪɚԕɞԛɧɢɟɭɢɦɚԕɫɚɬɚɪɚɥɚɫԕɚɧɤԧɪɫɟɬɭɲɿɥɿɤɠԥɧɟԑɚɩɵɥɞɵԕɩɟɧ ɤɿɪɥɟɧɝɟɧ ɨɪɚɡɚ ɦɟɧ ɧɚɦɚɡɞɚɪ ɯɚԕɵɧɞɚ ɏɚɡɿɪɟɬɿ ɉɚɣԑɚɦɛɚɪ r ɛɵɥɚɣɛԝɣɵɪɚɞɵ ©Θɚɧɲɚɦɚ ɨɪɚɡɚ ΡɫɬɚΕɚɧɞɚɪ ɛɚɪ ɛɿɪɚΙ ɨɪɚɡɚɞɚɧ ɨΕɚɧ ΙΡɪ ɚɲɬɵΙɬɚɧ ɛɚɫΙɚ ɟɲɬɟΝɟ Ιɚɥɦɚɣɞɵ ɌΟɧɞɟ Ιɚɧɲɚɦɚ ɧɚ ɦɚɡ ɬɚɪɚɭɵΙ ɩɟɧ ɬΩΧΩɠɠɭɞ ɨΙɵΕɚɧɞɚɪ ɛɚɪ ɧɚɦɚɡɞɚɪɵɧɚɧ ΫɡɞɟɪɿɧɟɬɢɟɬɿɧɿɬɟɤΡɣΙɵɫɵɡɞɵΙªɂɛɧɆԥɠԥɋɢɹɦ. Ԥɭɥɢɥɟɪɨɪɚɡɚԝɫɬɚɣɬɵɧɞɚɪɞɵԙɪɭɯɚɧɢԕɚɥɵɛɵɧɚԕɚɪɚɣɛԧ ɥɿɧɟɬɿɧɞԥɪɟɠɟɥɟɪɿɧɛɵɥɚɣɠɟɬɤɿɡɟɞɿ ©Ɉɪɚɡɚɦԛɤԥɥɥԥɮɚɞɚɦɧɵԙɧɢɟɬɟɬɿɩɬɚԙɧɚɧɚԕɲɚɦɧɚɦɚɡɵɧɚ ɞɟɣɿɧ ɠɟɩɿɲɭ ɦɟɧ ɠɵɧɵɫɬɵԕ ԕɚɬɵɧɚɫɬɚɪ ɫɢɹԕɬɵ ԕԝɲɬɚɪɥɵԕ ɤԧɩ ɫɟɡɿɥɟɬɿɧ ԕɚɠɟɬɬɿɥɿɤɬɟɪɞɟɧ ԧɡɿɧ ɚɥɵɫ ԝɫɬɚɭ ɞɟɝɟɧ ɫԧɡ Ȼԝɥ ԕɚɪɚɩɚɣɵɦ ɦԛɦɢɧɞɟɪɞɿԙ ɨɪɚɡɚɫɵ Ԕɚɫ ɬɚԙɞɚɭɥɵ ɚɞɚɦɞɚɪɞɵԙ ɨɪɚɡɚɫɵ ɬɵɣɵɦ ɫɚɥɵɧԑɚɧ ɛɚɪɥɵԕ ɧԥɪɫɟɞɟɧ ɚɭɥɚԕ ɛɨɥɭ ɚɪԕɵɥɵ ɠԛɡɟɝɟ ɚɫɚɞɵ Ԕɚɫɬɵԙ ɞɚ ԕɚɫɵ ɞɟɝɟɧ ɟԙ ɬɚԙɞɚɭɥɵ ɚɞɚɦɞɚɪɞɵԙ ɨɪɚɡɚɫɵɛɨɥɫɚȺɥɥɚԣɬɚɧɛɚɫԕɚɛɚɪɥɵԕɧԥɪɫɟɞɟɧԧɡɿɧɚɥɵɫԝɫɬɚɭɵ ɠԥɧɟɨɥɚɪɞɚɧɚɭɥɚԕɛɨɥɭɵɛɨɥɵɩɬɚɛɵɥɚɞɵȻԝɪɫɚɭɢȱ. HUA 242

РАМАЗАН Ш РИФ ɏɚԕ ɞɨɫɬɚɪɵ ɨɫɵɧɞɚɣ ɛɿɪ ɪɭɯɚɧɢ ԕɚɥɵɩԕɚ ɢɲɚɪɚɬ ɟɬɿɩ ɬɚɦɚԕɬɚԑɵ ɵɫɵɪɚɩ ɬɭɪɚɫɵɧɞɚ ɞɚ ɨɪɚɡɚɞɚԑɵɞɚɣ ɞԥɪɟɠɟ ɛɟɪɝɟɧ Ɇԥɫɟɥɟɧ ɚɒɚɪɢԑɚɬɬɚɬɨɣԑɚɧɧɚɧɤɟɣɿɧɬɚɦɚԕɠɟɭɵɫɵɪɚɩ ԥɌɚɪɢԕɚɬɬɚɬɨɣԑɚɧɲɚɬɚɦɚԕɠɟɭɵɫɵɪɚɩ ɛ Ⱥԕɢԕɚɬɬɚ ɏɚԕ Ɍɚԑɚɥɚɧɵԙ ԕԝɡɵɪɵɧɞɚ ɟɤɟɧɞɿɝɿɧ ԝɦɵɬɵɩ ɬɚɦɚԕɠɟɭɵɫɵɪɚɩ ȿɤɿɧɲɿɞɟɧ ɨɪɚɡɚ ԝɫɬɚԑɚɧɞɚ ԕɚɠɟɬɬɿ ɪɭɯɚɧɢ ɦԝԕɢɹɬɬɵɥɵԕ ɧɚɦɚɡɞɵԙ ɏɚԕ Ɍɚԑɚɥɚɧɵԙ ɚɥɞɵɧɞɚ ԕɚɛɵɥ ɛɨɥɭɵ ԛɲɿɧ ԕɚɠɟɬɬɿ ɇɚɦɚɡ ɨԕɵԑɚɧ ɤɟɡɞɟ ɠԛɪɟɤɬɿԙ ɪɢɹ ɦɟɧ ɦɟɧɦɟɧɞɿɤɬɟɧ ɬɚɡɚ ɛɨɥɭɵ ɤɟɪɟɤɬɿɝɿɧɟ ԕɚɬɵɫɬɵ ɒԥɣɯ ɋɚԑɞɢɞɿԙ ©ȽΟɥɫɬɚɧª ɚɬɬɵ ɟԙɛɟɝɿɧɞɟ ɛɚɹɧɞɚԑɚɧɦɵɧɚɟɫɬɟɥɿɝɿԧɬɟԑɢɛɪɚɬɬɵ ©Ȼɚɥɚɤɟɡɿɦɞɟɡԛԣɞɝɟɪɢɹɡɚɬԕɚɬԛɧɝɿԕԝɥɲɵɥɵԕԕɚԕɚɬɬɵɛɟ ɪɿɥɝɟɧ ɟɞɿɦ Ȼɿɪ ɬԛɧɿ ԥɤɟɦɧɿԙ ԕɚɫɵɧɞɚ ɨɬɵɪԑɚɧɦɵɧ Ɍԛɧɿ ɛɨɣɵ ɤԧɡɿɦɞɿ ɿɥɦɟɣ Ԕԝɪɚɧ Ʉԥɪɿɦɞɿ ԕɨɥɵɦɧɚɧ ɬɚɫɬɚɦɚԑɚɧ ɟɞɿɦ Ʉɟɣɛɿ ɪɟɭɥɟɪɿԕɚɫɵɦɵɡɞɚԝɣɵԕɬɚɩɠɚɬԕɚɧԤɤɟɦɟ ±Ɇɵɧɚɥɚɪɞɵԙɛɿɪɟɭɿɞɟɛɚɫɬɚɪɵɧɤԧɬɟɪɿɩɟɤɿɪԥɤԥɚɬɬԥԣԥɠ ɠɭɞɧɚɦɚɡɵɧɨԕɵɦɚɣɞɵԧɥɿɩԕɚɥԑɚɧɞɚɣԝɣɵԕɬɚɩɠɚɬɵɪ±ɞɟɞɿɦ ɋɨɥɫԧɡɿɦɟԥɤɟɦ ±ԜɥɵɦɋɚԑɞɢȻɚɫԕɚɥɚɪɞɵɫԧɡԕɵɥԑɚɧɲɚɫɨɥɚɪɫɢɹԕɬɵԝɣɵԕ ɬɚɫɚԙ ɠɚԕɫɵ ɟɞɿ Ԧɣɬɤɟɧɿ ɫɟɧɿԙ ɤԧɡɝɟ ɿɥɦɟɝɟɧ ɚɞɚɦɞɚɪɵԙ ɨɫɵ ɫԥɬɬɟ ɢɥԥԣɢ ɪɚɯɵɦɲɵɥɵԕɬɚɧ ԕԝɪ ԕɚɥԑɚɧɵɦɟɧ ɨɥɚɪԑɚ Ʉɢɪԥɦԥɧ Ʉԥɬɢɛɢɧ ɩɟɪɿɲɬɟɥɟɪɿ ɠɚԑɵɦɫɵɡ ɟɲɬɟԙɟ ɠɚɡɛɚɣɞɵ ɋɟɧɿԙ ɚɦɚɥ ɞԥɩɬɟɪɿԙ ɛɨɥɫɚ ɞɿɧ ɛɚɭɵɪɥɚɫɬɚɪɵԙɞɵ ɦɟɧɫɿɧɛɟɭ ɦɟɧ ԑɚɣɛɚɬ ɟɬɭ ɤԛɧԥɫɿɠɚɡɵɥɞɵ±ɞɟɩɠɚɭɚɩɛɟɪɞɿª 243

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ɇɚɦɚɡɞɵ ɧɟɦԕԝɪɚɣɞɵ ԑɚɩɵɥɞɵԕɩɟɧ ɨԕɵԑɚɧɞɚɪ ɠɚɣɵɧɞɚ ©ɧɟɧɞɟɣ ԧɤɿɧɿɲɬɿª ɞɟɝɟɧ Ⱥɥɥɚԣɬɵԙ ɟɫɤɟɪɬɭɿ ԕɚɥɚɣ ԕɨɥɞɚɧɵɥɫɚ ɆԥԑɭɧɫԛɪɟɫɿɨɪɚɡɚɧɵԙɞɚɏɚԕɌɚԑɚɥɚɧɵԙɚɥɞɵɧɞɚԕɚɛɵɥɛɨɥɚ ɬɵɧɞɚɣɨɪɵɧɞɚɥɭɵԛɲɿɧɪɭɯɚɧɢԕɚɥɵɩԕɚɤɟɥɿɩɵԕɵɥɚɫɤԧɪɫɟɬɭ ɲɚɪɬ ɇɚɦɚɡ ɚɫ ԕɨɪɵɬɭԑɚ ԥɫɟɪɿɧ ɬɢɝɿɡɟɬɿɧɞɟɣ ɠɵɥɞɚɦ ɨԕɵɥɵɩ ɨɪɚɡɚ ɞɚ ԕԝɪԑɚԕ ɚɲɬɵԕ ɩɟɧ ɞɢɟɬɚԑɚ ɚɣɧɚɥɦɚɭɵ ɬɢɿɫ ɋɨɥ ԛɲɿɧ ɧɚɦɚɡɞɚԑɵɞɚɣ ɨɪɚɡɚɞɚ ɞɚ ԕԝɥɞɵ ɵԕɬɢɹɬɬɵɥɵԕ ɩɟɧ ɵԕɵɥɚɫԕɚ ɠɟɬɟɥɟɣɬɿɧ ɤԧɩɬɟɝɟɧ ɫɵɪɥɚɪ ɛɚɪ Ԧɣɬɤɟɧɿ ɨɪɚɡɚ ɦɟɧ ɧɚɦɚɡ ɬɟɤ ɬԥɧɧɿԙ ԑɚɧɚ ɟɦɟɫ ɠԛɪɟɤɤɟ ɞɟ ԕɚɬɵɫɬɵ ɪɭɯɚɧɢ ԛɣɪɟɥɟɫɿɦɞɿɥɿɤɬɿԙ ɧԥɬɢɠɟɫɿɧɞɟɤԥɦɿɥɬԛɪɞɟɨɪɵɧɞɚɥɚɞɵ Ɉɪɚɡɚɧɵԙ ɏɚԕ Ɍɚԑɚɥɚ ɚɥɞɵɧɞɚ ԕɚɛɵɥ ɛɨɥɭɵ ԛɲɿɧ ɚɫԕɚɡɚɧ ɧɵԙɚɲɬɵԑɵɦɟɧɛɿɪɝɟɬɿɥɦɟɧɤԧɡԕԝɥɚԕɫɢɹԕɬɵɛɚɫԕɚɞɚɦԛɲɟ ɥɟɪɞɿɤԛɧԥɥɚɪɞɚɧɫɚԕɬɚɭɤɟɪɟɤȺɥɥɚԣɊɚɫɭɥɵrɛɿɪɤԛɧɿ ©Ɉɪɚɡɚ±ɨɪɚɡɚΡɫɬɚΕɚɧɚɞɚɦΕɚɠɚɪɚɫɩɚɣɬɵɧɧΩɪɫɟɥɟɪɦɟɧ ɧΡΙɫɚɧɞɵΙ ɤɟɥɬɿɪɿɥɦɟɫɟ ΡɫɬɚΕɚɧ ɚɞɚɦ Οɲɿɧ ΙɚɥΙɚɧ ɛɨɥɚɞɵª ± ɞɟɞɿɋɚɯɚɛɚɥɚɪ ©Ɉɪɚɡɚ ԝɫɬɚԑɚɧ ɚɞɚɦ ɨԑɚɧ ɧɟɦɟɧ ɧԝԕɫɚɧ ɤɟɥɬɿɪɟɞɿ\"ª ± ɞɟɩ ɫԝɪɚԑɚɧɤɟɡɞɟɊɚɫɭɥԝɥɥɚԣr: ©ΪɬɿɪɿɤɩɟɧΕɚɣɛɚɬɩɟɧª±ɞɟɩɠɚɭɚɩɛɟɪɞɿɇԥɫԥɢɋɢɹɦ. Ԕԝɪɚɧɧɵԙɬɿɥɿɦɟɧɚɣɬԕɚɧɞɚԥɫɿɪɟɫɟ©ԣԛɦԥɡԥªɦɟɧ©ɥԛɦԥɡԥª ɹԑɧɢ ԧɫɟɤԧɬɿɪɿɤ ԑɚɣɛɚɬ ɚɣɬɭ ԕɚɫɤԧɡ ԥɪɟɤɟɬɬɟɪɿɧ ɟɪɦɟɤ ɟɬɭ ɦԛ ɦɢɧɛɚɭɵɪɵɧԕɨɪɫɚɧɚɭɠԥɧɟԧɬɿɪɿɤɚɣɬɭɫɢɹԕɬɵɨɪɚɡɚɧɵԙɪɭɯɚ ɧɢɹɬɵɧɚɧԝԕɫɚɧɤɟɥɬɿɪɟɬɿɧɯɚɥɞɟɪɞɟɧɫɚԕɬɚɧɭɤɟɪɟɤ ɊɚɫɭɥԝɥɥɚԣɬɵԙrɚɡɚɬɟɬɤɟɧԕԝɥɵԚɛԥɣɞɛɵɥɚɣɞɟɣɞɿ ȿɤɿԥɣɟɥɨɪɚɡɚԝɫɬɚɣɬɵɧɌԛɫɤɟԕɚɪɚɣɛɿɪɚɞɚɦɉɚɣԑɚɦɛɚɪɵ ɦɵɡԑɚɤɟɥɿɩ 244

РАМАЗАН Ш РИФ ©ɍɚ Ɋɚɫɭɥɚɥɥɚԣ Ɇɵɧɚ ɠɟɪɞɟ ɟɤɿ ԥɣɟɥ ɛɚɪ ɨɪɚɡɚ ԝɫɬɚɣɞɵ ɒԧɥɞɟɧ ԧɥɭɝɟ ɠɚԕɵɧ Ɋԝԕɫɚɬ ɟɬɫɟԙɿɡ ɨɪɚɡɚɥɚɪɵɧ ɛԝɡɫɵɧª ± ɞɟɞɿ ȺɥɥɚԣɊɚɫɭɥɵɨԑɚɧԕɚɪɚɦɚɞɵɠɚɭɚɩɬɚɛɟɪɦɟɞɿɄɟɥɝɟɧɚɞɚɦ ɫԧɡɿɧԕɚɣɬɚɥɚɩ ©ȿɣȺɥɥɚԣɬɵԙɉɚɣԑɚɦɛɚɪɵɈɥɚɪɭɚɥɥɚԣɢԧɥɭɝɟɠɚԕɵɧª± ɞɟɞɿɋɨɧɞɚɫԛɣɿɤɬɿɉɚɣԑɚɦɛɚɪɵɦɵɡ ©ɈɥɚɪɞɵɲɚΙɵɪª±ɞɟɞɿ ԤɣɟɥɞɟɪɤɟɥɞɿɉɚɣԑɚɦɛɚɪɵɦɵɡrɛɿɪɵɞɵɫɫԝɪɚɞɵԤɣɟɥɞɿԙ ɛɿɪɿɧɟɛɟɪɿɩ ©ΘΡɫª±ɞɟɞɿԤɣɟɥɵɞɵɫɬɵԙɠɚɪɬɵɫɵɧɬɨɥɬɵɪɵɩԕɚɧɚɪɚ ɥɚɫɿɪɿԙɟɬԕԝɫɬɵȿɤɿɧɲɿɫɿɧɟɞɟɫɨɥɚɣɛԝɣɵɪɵɩɟɞɿɨɥɞɚɵɞɵɫɬɵ ɬɨɥɬɵɪɵɩԕɚɧɦɟɧɠɚɫɟɬԕԝɫɬɵɋɨɥɤɟɡɞɟɊɚɫɭɥԝɥɥɚԣr: ©ȻΡɥ ɟɤɿ Ωɣɟɥ ȺɥɥɚΧɬɵΝ ɯɚɥɚɥ ɟɬɤɟɧ ɧΩɪɫɟɥɟɪɿɧɟɧ Ϋɡɞɟɪɿɧ ɬɵɣɵɩ ɨɪɚɡɚ Ρɫɬɚɞɵ ɯɚɪɚɦ ɟɬɤɟɧ ɧΩɪɫɟɥɟɪɿɦɟɧ ɚɭɵɡ ɚɲɵɩ ɨɪɚɡɚɥɚɪɵɧɛΡɡɞɵȻɿɪɿɧɿΝΙɚɫɵɧɚɛɿɪɿɨɬɵɪɵɩɚɞɚɦɞɚɪɞɵΝɟɬ ɬɟɪɿɧɠɟɞɿɹΕɧɢΕɚɣɛɚɬɚɣɬɬɵªɞɟɞɿȺɯɦɟɬ9ɏԥɣɫԥɦɢȱȱȱ. Ȼɚɫԕɚɛɿɪɯɚɞɢɫɲԥɪɢɮɬɟɛɵɥɚɣɞɟɥɿɧɟɞɿ ©ɄɿɦɞɟɤɿɦΫɬɿɪɿɤɚɣɬɭɦɟɧɚɪɚɦɞɵΙɩɟɧɿɫɿɫɬɟɭɞɿΙɨɣɦɚɫɚ ȺɥɥɚΧ ɨɥ ɚɞɚɦɧɵΝ ɿɲɿɩɠɟɭɞɟɧ ɛɚɫ ɬɚɪɬɭɵɧɚ ɦΡΙɬɚɠ ɟɦɟɫª Ȼԝɯɚɪɢɋɚɭɦ. Ԕɚɧɲɚɥɵԕɬɵ ԑɚɣɛɚɬ ɩɟɧ ԧɫɟɤԧɬɿɪɿɤ ɫɢɹԕɬɵ ɪɭɯɚɧɢ ɯɚɪɚɦ ɞɚɪɞɚɧ ɚɭɥɚԕ ɛɨɥɫɚԕ ɦɚɬɟɪɢɚɥɞɵԕ ɯɚɪɚɦɞɚɪ ɦɟɧ ɤԛɦԥɧɞɿ ɧԥɪ ɫɟɥɟɪɞɟɧ ɞɟ ɫɨɧɲɚɥɵԕɬɵ ɚɭɥɚԕ ɛɨɥɭɵɦɵɡ ɤɟɪɟɤ Ԧɣɬɤɟɧɿ ɠɟɝɟɧ ɬɚɦɚԕɬɵԙɯɚɥɚɥɯɚɪɚɦɛɨɥɭɵɚɞɚɦɧɵԙɪɭɯɚɧɢɯɚɥɿɧɟɵԕɩɚɥɟɬɟ 245

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ɞɿ Ⱥɥɥɚԣԕɚ ɠɚԕɵɧ ɛɨɥɭ ԕɚɧɲɚɥɵԕɬɵ ɤԛɦԥɧɞɿ ɯɚɪɚɦ ɧԥɪɫɟɥɟɪ ɞɟɧɚɭɥɚԕɟɤɟɧɞɿɝɿɧɟɛɚɣɥɚɧɵɫɬɵɇԥɩɫɿɧɿɬԥɪɛɢɟɥɟɭɦɟɧɠԛɪɟɤɬɿ ɬɚɡɚɪɬɭ ɬɟɤ ɯɚɥɚɥ ɬɚɦɚԕ ɠɟɭ ɚɪԕɵɥɵ ɠԛɡɟɝɟ ɚɫɚɞɵ Ɇԥɭɥԥɧԥ ԕԝɞɞɢɫԥɫɢɪɪɭԣ ©ɄɟɲɟɬΟɧɞɟɛɿɡɝɟɚɹɧɛɚɫΙɚɲɚɤΫɪɿɧɞɿΪɣɬɤɟɧɿɚɫΙɚɡɚɧΕɚ ɬΟɫɤɟɧɛɿɪɧɟɲɟɠɚɩɵɪɚΙɤΟɦΩɧɞɿɬɚΕɚɦɚɹɧɧɵΝɠɨɥɵɧɠɚɩɬɵª ɏɚɡɿɪɟɬɿɋɭɮɢɹɧɋԥɭɪɢɞɟɛɵɥɚɣɞɟɣɞɿ ©Ⱥɞɚɦɧɵԙɞɿɧɞɚɪɥɵԑɵɬɚɦɚԑɵɧɵԙɯɚɥɚɥɞɵԑɵɧɚɛɚɣɥɚɧɵɫɬɵª Ⱥɬɚɥɚɪɵɦɵɡɞɵԙ ɯɚɪɚɦ ɬɚɦɚԕ ɬɭɪɚɫɵɧɞɚԑɵ ɦԝԕɢɹɬɬɵɥɵԑɵ ɦɟɧɵɠɞɚԣɚɬɬɵɥɵԑɵɧɚԕɚɬɵɫɬɵɦɵɧɚɨԕɢԑɚԕɚɧɞɚɣԑɢɛɪɚɬɬɵ əɜɭɡ ɋԝɥɬɚɧ ɋԥɥɿɦ ɯɚɧ ɂɫɥɚɦɞɵ ɛɿɪ ɬɭɞɵԙ ɚɫɬɵɧɚ ɛɿɪɿɤ ɬɿɪɭ ɦɚԕɫɚɬɵɦɟɧ Ɇɵɫɵɪ ɠɨɪɵԑɵɧɚ ɲɵԕԕɚɧɵɧɞɚ Ƚɟɛɡɟ ɞɟɝɟɧ ɠɟɪɝɟ ɠɚԕɵɧ ɛɚɭɛɚԕɲɚɞɚ ԥɫɤɟɪɥɟɪɿɧ ɞɟɦ ɚɥɞɵɪԑɚɧ ɛɨɥɚɬɵɧ Ԕɨɡԑɚɥɚɬɵɧ ɤɟɡɞɟ ɛɚɪɥɵԕ ԥɫɤɟɪɥɟɪɞɿԙ ԕɨɪɠɵɧɵɧ ԕɚɪɚɩ ɲɵԕɬɵ ɞɚ ɟɲԕɚɣɫɵɫɵɧɚɧ ɧɟɧɞɟɣ ɛɿɪ ɠɟɦɿɫ ɬԛɪɿɧ ɬɚɛɚ ɚɥɦɚԑɚɧ ɫɨԙ ɚɫɩɚɧԑɚԕɨɥɵɧɠɚɣɵɩ ©Ⱥɥɥɚԣɵɦ ɫɚԑɚɧ ɲɟɤɫɿɡ ɦɚɞɚԕ Ɇɚԑɚɧ ɯɚɪɚɦ ɬɚɦɚԕ ɠɟɦɟɣ ɬɿɧ ԥɫɤɟɪ ɫɵɣɥɚɞɵԙ ȿɝɟɪ ԥɫɤɟɪɥɟɪɞɿԙ ɿɲɿɧɟɧ ɛɿɪ ɚɞɚɦ ɢɟɫɿɧɿԙ ɪԝԕɫɚɬɵɧɫɵɡ ɛɿɪ ɠɟɦɿɫ ɠԝɥɵɩ ɠɟɫɟ ɦɟɧ ɦԝɧɵ ɟɫɬɿɩ Ɇɵɫɵɪ ɠɨɪɵԑɵɧɚɧ ɛɚɫ ɬɚɪɬɚɪ ɟɞɿɦ Ԧɣɬɤɟɧɿ ɯɚɪɚɦ ɬɚɦɚԕ ɠɟɣɬɿɧ ԕɚɭɵɦ ɟɲԕɚɲɚɧɠɟԙɿɫɤɟɠɟɬɩɟɣɞɿª±ɞɟɩȺɥɥɚԣԕɚɲԛɤɿɪɲɿɥɿɤɟɬɤɟɧ Ԕɚɫɢɟɬɬɿ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɨɪɚɡɚ ɬɚɪɚɭɵԕ ɧɚɦɚɡɵ ɫԥɪɟɫɿ ɦɟɧ ɬɚԙԑɵ ɫɟɪɝɟɤɬɿɤ ɬԝɪԑɵɫɵɧɚɧ ɞɚ ԧɬɟ ɦɚԙɵɡɞɵ Ⱥɥɥɚԣ Ɋɚɫɭɥɵ r ɛɵɥɚɣ ɛԝɣɵɪɚɞɵ ȺɥɥɚΧYɫɟɧɞɟɪɝɟɊɚɦɚɡɚɧɞɚɨɪɚɡɚΡɫɬɚɭɞɵɩɚɪɵɡΙɵɥɞɵ Ɇɟɧ ɞɟ ɨɧɵΝ Ιɢɹɦɵɧ ɹΕɧɢ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɬΟɧɿɧɞɟ ɬɚɪɚɭɵΙ ɧɚɦɚɡɵɧ 246

РАМАЗАН Ш РИФ ɨΙɭɞɵɫɟɧɞɟɪɝɟɫΟɧɧɟɬΙɵɥɞɵɦȿɝɟɪɛɿɪɚɞɚɦɢɦɚɧɞɵɠΟɪɟɤɩɟɧ ɫɚɭɚɛɵɧɚɥɭΟɦɿɬɿɦɟɧɊɚɦɚɡɚɧɞɚɨɪɚɡɚΡɫɬɚɩɬɚɪɚɭɵΙɧɚɦɚɡɵɧ ɲɚɪɬɬɚɪɵɧ ɨɪɵɧɞɚɩ ɵΙɵɥɚɫɩɟɧ ɨΙɢɬɵɧ ɛɨɥɫɚ ɚɧɚɞɚɧ ɬɭΕɚɧɞɚɣɤΟɧΩɥɚɪɵɧɚɧɚɪɵɥɚɞɵª ɂɛɧɆԥɠԥɋɚɥԥɬ. Ɋɚɫɵɧɞɚ ɨɫɵ ɚɣɞɵԙ ɤԛɧɞɿɡɿ ɫɢɹԕɬɵ ɬԛɧɞɟɪɿɧɿԙ ɞɟ ԥɫɿɪɟɫɟ ɬɚԙ ɫԥɪɿ ɭɚԕɵɬɵɧɵԙ ɞɚ ԧɡɝɟɲɟ ɛɿɪ ɮԥɣɡɿ ɦɟɧ ɪɭɯɚɧɢɹɬɵ ɛɚɪ ɇɟɝɿ ɡɿɧɞɟɠɵɥɞɵԙԕɚɣɚɣɵɧɞɚɛɨɥɫɚɞɚɬɚԙɫԥɪɿɭɚԕɵɬɵɚɪɢɮɪɭɯɚɧɢ ɨɹɧԑɚɧɚɞɚɦԛɲɿɧɛɚԑɚɠɟɬɩɟɫɟɪɟɤɲɟɬɚɛɵɫɤԧɡɿԦɣɬɤɟɧɿɫɨɥɫԥɬ ɬɟɪ Ⱥɥɥɚԣɬɵԙ ԕԝɥɵɧ ɨԙɚɲɚɥɵԕԕɚ ɲɚԕɵɪԑɚɧ ɤɟɡɞɟɪɿ ɏɚԕ Ɍɚԑɚɥɚ ɬɚԙɫԥɪɿɭɚԕɵɬɵɧɞɚԕԝɥɲɵɥɵԕɟɬɤɟɧɞɟɪɯɚԕɵɧɞɚɛɵɥɚɣɞɟɣɞɿ °¸Ä
ĵåƆ øƆ ÒðƆ Ìƈ
ģƈ ĻŽ ĥƪ ĤÒIJƆ °·Ä ĵéƆ ąƫ ĤÒIJƆ ©Ɍɚԙɫԥɪɿɭɚԕɵɬɵɦɟɧɠԥɧɟɬɵɧɵɲɬɵԕԕɚԕɚɭɵɲԕɚɧɤɟɡɞɟɝɿ ɬԛɧɦɟɧɚɧɬɟɬɟɦɿɧª Ⱦԝɯɚɫԛɪɟɫɿ. ħŽ ıƇ Öƪ òƆ ĪƆ ijĐƇ ïŽ ĺƆ ďƈ äƈ ÓąƆ ĩƆ ĤŽ Ò īƈ ĐƆ ħŽ ıƇ ÖƇ ijĭƇ äƇ ĵĘƆ ÓåƆ ÝƆ ÜƆ ĪƆ ijĝƇ ęƈ ĭĺƇ ħŽ İƇ ÓĭƆ ĜŽ ôƆ òƆ Óĩƪ Ĩƈ IJƆ Óƃ đĩƆ ĈƆ IJƆ Óƃ ĘijŽ ìƆ ©Ɉɥɚɪɞɵԙ ɠɚɦɛɚɫɵ ɬԧɫɟɤɬɟɧ ɚɥɵɫɬɚɣɞɵ ԕɨɪԕɵɧɵɲɩɟɧ ԛɦɿɬɩɟɧ Ɋɚɛɛɵɫɵɧɚ ɞԝԑɚ ɟɬɟɞɿ ɠԥɧɟ ԧɡɞɟɪɿɧɟ ɛɟɪɝɟɧ ɪɵɡɵԕ ɬɚɪɵɧɚɧԕɚɣɵɪԑɚɠɚԕɫɵɥɵԕԕɚɠԝɦɫɚɣɞɵª ɋԥɠɞɟɫԛɪɟɫɿ. Ɋɚɛɛɵɦɵɡ ɠԥɧɧɚɬ ɧɵԑɵɦɟɬɿɧɟ ɛԧɥɟɣɬɿɧɞɿɝɿɧ ɭԥɞɟ ɛɟɪ ɝɟɧ ԕԝɥɞɚɪɵɧɵԙ ɫɢɩɚɬɬɚɪɵɧ ɛɚɹɧɞɚԑɚɧ ɚɹɬɬɚɪɞɚ ɛɵɥɚɣ ɞɟɩ ɛԝɣɵɪɚɞɵ Óƃ ĨÓĻƆ Ĝƈ IJƆ Òƃ ïåƪ øƇ ħŽ ıƈ Öžƈ óƆ Ĥƈ ĪƆ ijÝƇ Ļ×ƈ ĺƆ īƆ ĺñƈ Ĥƪ ÒIJƆ ©ɌԛɧɞɿɊɚɛɛɵɫɵɧɚɫԥɠɞɟɟɬɿɩԕɢɹɦԑɚɬԝɪɵɩԧɬɤɿɡɟɞɿªɎԝɪԕɚɧ ɫԛɪɟɫɿ. 247

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ °·½Ä ĪƆ ijđƇ åƆ ıŽ ĺƆ ÓĨƆ ģƈ ĻŽ ĥƪ ĤÒ īƆ Ĩžƈ
Żƃ Ļĥƈ ĜƆ ÒijĬƇ ÓĠƆ °·¾ÄĪƆ IJóƇ ęƈ ĕŽ ÝƆ ùŽ ĺƆ
ħŽ İƇ
òƈ ÓéƆ øŽ ŶƆ Ž ÓÖƈ IJƆ «Ɉɥɚɪ ɬԛɧɞɟ ԧɬɟ ɚɡ ԝɣɵԕɬɚɣɬɵɧ Ɍɚԙɫԥɪɿ ɭɚԕɵɬɵɧɞɚ ɞɚ ɢɫɬɢԑɮɚɪɟɬɟɬɿɧª Ɂԥɪɢɹɬɫԛɪɟɫɿ. ɀԛɪɟɤ ɬɟɤ ɏɚԕ Ɍɚԑɚɥɚɦɟɧ ɛɟɪɝɟ ɛɨɥɭɞɵԙ ɚɪԕɚɫɵɧɞɚ ɹԑɧɢ Ⱥɥɥɚԣɬɵԙ ɧɚɡɚɪ ɟɬɤɟɧ ɨɪɧɵɧɚ ɚɣɧɚɥɭɞɵԙ ɧԥɬɢɠɟɫɿɧɞɟ ɨɹɧɚɞɵ Ԥɫɿɪɟɫɟɮԥɣɡɞɿɠɨɥɵ±ɬɚԙɫԥɪɿɞɟɠɚɫɚɥԑɚɧɡɿɤɿɪԦɣɬɤɟɧɿɚɞɚɦɧɵԙ ɛɨɣɵɧɞɚ ɠɚɪɚɬɵɥɵɫɵɧɚɧ ɨɪɵɧ ɚɥԑɚɧ ©ɧɢɫɢɹɧª ɠԥɧɟ ©ԑɚɩɵɥ ɞɵԕɬɚɧªɬɭɵɧɞɚԑɚɧɤɟɦɲɿɥɿɤɬɟɪɞɿԙɨɪɧɵɧɬɨɥɬɵɪɭԛɲɿɧȺɥɥɚԣ ԕɚ ԕԝɥ ɛɨɥɭ ɦɿɧɞɟɬɿɧ ɟɲԕɚɲɚɧ ɟɫɬɟɧ ɲɵԑɚɪɦɚɭ ɤɟɪɟɤ ɋɨɥ ԛɲɿɧ ɞɟ ɡɿɤɿɪɝɟ ԕɚɠɟɬɬɿɥɿɤ ɛɚɪ Ԧɣɬɤɟɧɿ ԥɪɛɿɪ ԕɚɣɬɚɥɚɧԑɚɧ ɧԥɪɫɟ ɫɚɧɚ ɦɟɧɬԛɫɿɧɿɤɬɟɝɿɹԑɧɢɠԛɪɟɤɬɟɝɿɨɪɧɵԕɚɥɵɩɬɚɫɚɞɵ Ⱥɥɥɚԣ Ɍɚԑɚɥɚ ԕԝɥɞɵԙ ɬԛɪɿɧɟ ɟɦɟɫ ɠԛɪɟɝɿɧɟ ԕɚɪɚɣɞɵ Ɉɫɵ ɬԝɪԑɵɞɚɧ ԥɪɛɿɪ ɦԛɦɢɧ ɠԛɪɟɝɿɧ ԑɚɩɵɥɞɵԕɬɚɧ ԕɨɪԑɚɩ ɡɿɤɿɪɦɟɧ ɛɟɡɟɧɞɿɪɭɞɿ ɦɿɧɞɟɬ ɞɟɩ ɫɚɧɚԑɚɧ ɠԧɧ Ԕԝɥɞɵԕ ɦɿɧɞɟɬɿɧɿԙ ɿɲɿɧ ɞɟɝɿ ɨɫɵ ɟɪɟɤɲɟ ɦɚԙɵɡɞɵɥɵԑɵɧɚ ɛɚɣɥɚɧɵɫɬɵ ɡɿɤɿɪ ɫԧɡɿ Ԕԝɪɚɧ Ʉԥɪɿɦɞɟ ɟɤɿ ɠԛɡ ɟɥɭɞɟɧ ɚɫɬɚɦ ɪɟɬ ԕɚɣɬɚɥɚɧɚɞɵ Ⱥɥɥɚԣ Ɍɚԑɚɥɚԑɚ ɲɵɧɚɣɵ ɬԛɪɞɟ ԕԝɥɞɵԕ ɠɚɫɚɭ ɡɿɤɿɪɞɿԙ ɠԛɪɟɤɬɟɝɿ ɨɪɧɵɧɚ ԕɚɪɚɣ ɠԛɡɟɝɟ ɚɫɚɞɵ Ⱥɥɥɚԣ Ɍɚԑɚɥɚ ԕԝɥɞɚɪɵɧ ɡɿɤɿɪɞɿԙ ɪɭɯɚɧɢɹɬɵɧɚɧ ԑɚɩɵɥԕɚɥɦɚɭɵԛɲɿɧɛɵɥɚɣɞɟɣɞɿ ħŽ ıƇ ÖƇ ijĥƇ ĜƇ ďƆ ýƆ íŽ ÜƆ ĪÈƆ
ÒijĭƇ ĨƆ Æ
īƆ ĺñƈ ĥƪ Ĥƈ Īƈ ÉŽ ĺƆ ħŽ ĤƆ ÈƆ ěžƈ éƆ ĤŽ Ò īƆ Ĩƈ ĢƆ õƆ ĬƆ ÓĨƆ IJƆ ųƈ ƪ Ò óƈ ĠŽ ñƈ Ĥƈ ©ɂɦɚɧ ɤɟɥɬɿɪɝɟɧɞɟɪɞɿԙ Ⱥɥɥɚԣɬɵ ɡɿɤɿɪ ɟɬɿɩ ɏɚԕɬɚɧ ɤɟɥɝɟɧ Ԕԝɪɚɧɚɪԕɵɥɵɠԛɪɟɤɬɟɪɿɧɿԙɵԕɵɥɚɫɩɟɧɞɿɪɿɥɞɟɣɬɿɧɭɚԕɵɬɵԥɥɿ 248 ɤɟɥɦɟɞɿɦɟ\"ª ɏɚɞɢɞɫԛɪɟɫɿ.

РАМАЗАН Ш РИФ Ɇɿɧɟɡɿɤɿɪɦɟɧɬԥɫɛɢɯɩɟɧԧɬɤɟɧɬɚԙɞɚɪԧɡԥɞɟɦɿɥɿɤɬɟɪɿɧɤԧɪ ɫɟɬɭ ԛɲɿɧ ԕԝɲɬɚɪɥɵԕɩɟɧ ɠɚԙɛɵɪɞɵ ɤԛɬɤɟɧ ɤԧɤɬɟɦɝɿ ɬɨɩɵɪɚԕ ɫɢɹԕɬɵ ɤԧԙɿɥɿɧɞɟɝɿ ԕɚɛɿɥɟɬɬɟɪɿɧ ɞɚɦɵɬԕɵɫɵ ɤɟɥɝɟɧ ɦԛɦɢɧɞɟɪ ԛɲɿɧɦɚԙɵɡɞɵɞɚɧԥɡɿɤɮԥɣɡɞɿɤɟɡɞɟɪȻɿɪɆԥɭɥԥɧԥԑɚɲɵԑɵɬɚԙ ԑɵɭɚԕɵɬɬɵԙɪɭɯɚɧɢɹɬɵɧɛɵɥɚɣɠɟɬɤɿɡɟɞɿ ©Ԝɠɞɚɧɧɚɧ ɤɟɥɝɟɧ ԕԝɩɢɹ ɞɵɛɵɫɬɚɪ ɦԛɦɢɧɞɿ ɬɚԙɫԥɪɿ ɭɚԕɵ ɬɵɧɞɚ ԕԝɥɲɵɥɵԕԕɚ ɲɚԕɵɪɚɞɵ Ȼԝɥ ɞɵɛɵɫ ԑɚɲɵԕɬɵԙ ɚɡɚɧɲɵ ɫɵɧɵԙɪɭɯɚɧɢɚɡɚɧɵɧɵԙɞɚɭɵɫɵȻԝɥɞɚɭɵɫɦԛɦɢɧɝɟԜɣԕɵɞɚɧ ɨɹɧ ԧɣɬɤɟɧɿ ɏɚԕԕɚ ɞɟɝɟɧ ɫԛɣɿɫɩɟɧɲɿɥɿɤ ԝɣԕɵɞɚɧ ɞɚ ԕɚɣɵɪɥɵ ɞɟɣɞɿ Ԧɣɬɤɟɧɿ ɦԛɦɢɧ ɬɚԙɫԥɪɿ ɭɚԕɵɬɵɧɞɚ Ɋɚɛɛɵɫɵɧ ɡɿɤɿɪ ɟɬɤɟɧ ɞɟ ɠԛɪɟɝɿɧɞɟ ɏɚԕ ɩɟɧ ɚԕɢԕɚɬ ɦɚԑɪɢɮɚɬԝɥɥɚԣ ɤԧɪɿɧɿɫ ɬɚɛɚɞɵ ɧɚɦɚɡɞɚɪɵ ɦɢԑɪɚɠԑɚ ɚɣɧɚɥɚɞɵ Ɋɚɯɵɦɲɵɥɵԕɬɵԙ ɛɟɣɧɟ ɛɿɪ ɬɨ ɥɵɩ ɬɚɫɚɬɵɧ ɤɟɡɿɧɞɟ ԝɣɵԕɬɚɭ ± ԥɞɟɩɫɿɡɞɿɤ ɀɵɥ ɨɧ ɟɤɿ ɚɣɞɚ ɛɿɪ ɤɟɥɟɬɿɧ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɚɣɵ ɦԛɦɢɧɞɟɪɝɟ ɪɚɯɵɦɲɵɥɵԕ ɚɣɵ ɛɨɥɵɩ ɤɟɥ ɫɟ ɠɢɵɪɦɚ ɬԧɪɬ ɫɚԑɚɬɬɵԕ ɛɿɪ ɤԛɧ ɿɲɿɧɞɟ ɬɚԙɫԥɪɿ ɭɚԕɵɬɵɧɞɚԑɵ ɛɿɪɧɟɲɟ ɫɚԑɚɬ ± ɦԛɛԥɪɚɤ ɫԥɬɬɟɪ Ɉɫɵ ɫɚԑɚɬɬɚɪɞɚ Ⱥɥɥɚԣɬɵԙ ԕɚɫ ԕԝɥɞɚɪɵɨɹɧɵɩɲɵɧɚɣɵɫԛɣɿɤɬɿɥɟɪɿɧɬɚɛɚɞɵɌɚԙɫԥɪɿɞɟɪɚɯɵɦ ɲɵɥɵԕ ɟɫɿɤɬɟɪɿ ɚɲɵɥɚɞɵ ɨɹɭ ɠɚɧɞɚɪԑɚ ©ɤɟɥɿԙɿɡ ɤɿɪɿԙɿɡª ɞɟɥɿ ɧɟɞɿ ɋɨɧɵɦɟɧ ԕɚɬɚɪ ɛԝɥ ɲɚԕɵɪɭ ɚɣɥɚɪɞɵԙ ɫԝɥɬɚɧ ɛɨɥԑɚɧ Ԕɚ ɫɢɟɬɬɿ Ɋɚɦɚɡɚɧɧɵԙ ɮԥɣɡɿ ɦɟɧ ɪɭɯɚɧɢɹɬɵɦɟɧ ɛɟɡɟɧɝɟɧ ɬɚԙɫԥɪɿɫɿ ɛɨɥɫɚ ԥɪɢɧɟ ɫɚɭɚɩɬɚɪɵ ɦɟɧ ɪɭɯɚɧɢɹɬɵ ɞɚ ɫɨɥ ɦԛɛԥɪɚɤ ɚɣɞɵԙ ɚɛɵɪɨɣɵɧɚɥɚɣɵԕɬԛɪɞɟɤԧɪɿɧɿɫɬɚɛɚɞɵ». ɋԝɥɬɚɧ ȱ  Ⱥɯɦɟɬ ɯɚɧ Ⱥɥɥɚԣɬɵ ɡɿɤɿɪ ɟɬɭɞɿԙ ɚɪɬɵԕɲɵɥɵԑɵ ɦɟɧɩɚɣɞɚɥɚɪɵɧԕɚɧɞɚɣɬɚɦɚɲɚɠɟɬɤɿɡɝɟɧ Ɍɿɥɯɚɧɚɫɵɠɚɩɩɚɣɧԝɪɛɨɥɚɪ Ɂɿɤɿɪɭɥɥɚԣɧԝɪɵɦɟɧ Ɍɿɥɚɭɚɫɵɛɨɣɬԛɡɟɣɞɿ Ɂɿɤɿɪԝɥɥɚԣɫԥɭɥɟɬɲɿɫɿɦɟɧ 249

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ Ԥɪɛɿɪɦԛɲɤɿɥɠɟԙɿɥɛɨɥɚɪ Ɍɿɥɞɟɪɬɿɧɟɞԥɪɦɟɧɛɨɥɚɪ ɀɚɧɿɲɿɧɞɟɠɚɧɛɨɥɚɪ ɋɵɪɥɵɡɿɤɿɪԝɥɥɚԣɩɟɧ Ԥɪɞɟɦɏɚԕɬɵɡɿɤɿɪɟɬ Ⱥɥɥɚԣɠɟɬɟɪɦԥԙɝɿɥɿɤ Ȼɚɫԕɚɫɵɧɚɧԛɦɿɬɿԙɞɿԛɡ Ɂɿɤɿɪԝɥɥɚԣɬɵԕɚɣɬɚɥɚɭɦɟɧ U ԔɚɫɢɟɬɬɿɊɚɦɚɡɚɧ±ԕԝɥɲɵɥɵԕɦɚɭɫɵɦɵɋɨɧɞɚɣɚԕȺɣɲɚc ɪɢɭɚɹɬɟɬɿɥɝɟɧɞɟɣɊɚɫɭɥԝɥɥɚԣrɛɚɫԕɚɚɣɥɚɪԑɚԕɚɪɚԑɚɧɞɚɊɚɦɚɡɚɧ ɚɣɵɧɞɚɤԧɛɿɪɟɤԕԝɥɲɵɥɵԕɟɬɭɝɟɬɵɪɵɫɚɬɵɧɊɚɦɚɡɚɧɧɵԙɫɨԙԑɵ ɨɧ ɤԛɧɿɧɞɟ ɚɥԑɚɲԕɵ ɤԛɧɞɟɪɿɧɟɧ ɚɪɬɵԕ ԕԝɥɲɵɥɵԕ ɠɚɫɚɣɬɵɧ ɆԛɫɥɢɦɂɬɢɤɚɮɂɛɧɆԥɠԥɋɢɹɦ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɚɣɵ ɛɚɫԕɚ ԕԝɥɲɵɥɵԕɬɚɪɞɚɧ ɞɚ ɛɟɪɟɤɟɥɿ ԕԝɧɚɪɥɵ ɬɨɩɵɪɚԕ ɫɢɹԕɬɵ Ɇԥɫɟɥɟɧ Ɋɚɦɚɡɚɧ Ԝɦɪɚɫɵ ɠɚɣɵɧɞɚ Ɋɚɫɭɥԝɥ ɥɚԣr: ©Ɋɚɦɚɡɚɧ ɚɣɵɧɞɚ ɠɚɫɚɥΕɚɧ Ρɦɪɚ ɬɨɥɵΙ ΙɚɠɵɥɵΙ ɛɨɥɵɩ ɫɚɧɚɥɚɞɵɧɟɦɟɫɟɦɟɧɿɦɟɧɛɿɪɝɟɨɪɵɧɞɚɥΕɚɧΙɚɠɵɥɵΙɬɵΝɨɪɧɵɧ ɛɚɫɚɞɵªɞɟɝɟɧȻԝɯɚɪɢԜɦɪɚɆԛɫɥɢɦɏɚɠ. Ɋɚɦɚɡɚɧɚɣɵɧɵԙɟɤɿɧɲɿɛɿɪɚɬɵ©ɋɚɛɵɪɚɣɵªɋɚɛɵɪɤԧɪɤɟɦ ɚɯɥɚԕɬɵԙ ɧɟɝɿɡɝɿ ɤԧɡɿ ɢɦɚɧɧɵԙ ɠɚɪɬɵɫɵ ɛɚԕɵɬɬɵɥɵԕ ɩɟɧ ɪɚ ɯɚɬɬɵԙ ɤɿɥɬɿ ɀԥɧɧɚɬ ɧɵԑɦɟɬɿɧɟ ԕɚɭɵɲɬɵɪɚɬɵɧ ԛɥɤɟɧ ԕɚɫɢɟɬ ɋɚɛɵɪ ɤԧԙɿɥɝɟ ԝɧɚɦɚɣɬɵɧ ɠԥɧɟ ɚɞɚɦԑɚ ɚɭɵɪɬɩɚɥɵԕ ɬɢɝɿɡɟ 250

РАМАЗАН Ш РИФ ɬɿɧ ɨԕɢԑɚɥɚɪԑɚ ԕɚɪɫɵ ɬɟɩɟɬɟԙɞɿɝɿɧ ɛԝɡɛɚɣ ԕɚɥɵɩɬɵ ɫɚԕɬɚɭ ɏɚԕ Ɍɚԑɚɥɚԑɚɦɨɣɵɧɫɭɛɨɥɵɩɬɚɛɵɥɚɞɵɏɚɞɢɫɲԥɪɢɮɬɟɛɵɥɚɣɞɟɥɿ ɧɟɞɿ ©ȿɲɛɿɪɿΝ ɨɪɚɡɚ ΡɫɬɚΕɚɧ ɤΟɧɿ ɠɚɦɚɧ ɫΫɡ ɚɣɬɩɚΝɞɚɪ ɠΩɧɟ ɟɲɤɿɦɦɟɧΡɪɵɫɩɚɫɵɧȿɝɟɪɨɧɵɛɿɪɟɭɛɚɥɚΕɚɬɬɚɩɧɟɦɟɫɟɬɢɿɫɟ ɬɿɧɛɨɥɫɚ©ɦɟɧɨɪɚɡɚɦɵɧªɞɟɫɿɧª Ȼԝɯɚɪɢɋɚɭɦ Ԥɫɿɪɟɫɟ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɚɣɵɧɞɚ ɚɲɭɥɚɧɛɚɭ ɤɟɪɟɤ Ԧɣɬɤɟɧɿ ɨɪɚ ɡɚ ± ɿɫԥɪɟɤɟɬɬɟɪ ɦɟɧ ԕɚɪɵɦԕɚɬɵɧɚɫɬɚɪɞɵ ɛɚԕɵɥɚɭԑɚ ɚɥɭ ɠԥɧɟ ɪɟɬɤɟɤɟɥɬɿɪɿɥɭɭɚԕɵɬɵɈɪɚɡɚԝɫɬɚԑɚɧɚɞɚɦɞɵԕɚɠɵɪɥɵɥɵԕɩɟɧ ɬɚɛɚɧɞɵɥɵԕ ԧɡɿɧɿԙ ɯɚɥɿɧɟ ɪɢɡɚɲɵɥɵԕ ԥɫɿɪɟɫɟ ɫɚɛɵɪ ɫɢɹԕɬɵ ԕɚɫɢɟɬɬɟɪɝɟɠɟɬɟɥɟɣɬɿɧԕԝɥɲɵɥɵԕɒɚɪɬɬɚɪɵɧɨɪɵɧɞɚɣɨɬɵɪɵɩ ԝɫɬɚԑɚɧ ɨɪɚɡɚ ɪɭɯɬɵ ɧԥɩɫɿɧɿԙ ԕԝɦɚɪɥɵԕɬɚɪɵɧɚ ɬԝɬԕɵɧ ɛɨɥɭ ɞɚɧԕԝɬԕɚɪɚɞɵɈɪɚɡɚɿɲɿɦɿɡɞɟɝɿɧԥɩɫɿɠɵɪɬԕɵɲɵɧɛɚԕɵɥɚɩɬɿɡ ɝɿɧɞɟɣɬɿɧ ɫԧɣɬɿɩ ɚɞɚɦɧɵԙ ɛɨɥɦɵɫɵɧɞɚ ɠɚɪɚɬɵɥɵɫɵɧɚɧ ɠɚ ɫɵɪɵɧԑɚɧ ɦɟɣɿɪɿɦɞɿɥɿɤ ɫɟɡɿɦɿɧɿԙ ɞɚɦɭɵɧ ԕɚɦɬɚɦɚɫɵɡ ɟɬɟɬɿɧ ɪɭ ɯɚɧɢ ԕɚԑɢɞɚ Ȼɿɡɝɟ ɦɟɣɿɪɿɦɞɿɥɿɤɬɿ ɟԙ ɠɚԕɫɵ ԛɣɪɟɬɟɬɿɧ ɠԥɧɟ ɨɧɵ ԕɨɥɞɚɣɬɵɧ ԕԝɥɲɵɥɵԕ ± ɨɪɚɡɚ ɇԥɩɫɿɧɿԙ ɚɲɬɵԕɩɟɧ ɬԥɪɛɢɟɥɟɧɿɩ ɬԥɤԥɩɩɚɪɥɵԕɬɚɧɤɿɲɿɩɟɣɿɥɞɿɥɿɤɤɟԕɚɪɚɣԕɚɞɚɦɛɚɫɭɵԕɚɠɟɬɋɨɧ ɞɚ ԑɚɧɚ ɤԧԙɿɥɿɦɿɡɝɟ ɦɟɣɿɪɿɦɞɿɥɿɤ ɫɟɡɿɦɿ ɬɨɥɵɩ ɤԧɦɟɤ ԕɨɥɵɦɵɡ ԥɥɫɿɡɞɟɪ ɦɟɧ ɛɢɲɚɪɚɥɚɪԑɚ ɫɨɡɵɥɚɞɵ ɠԛɪɟɝɿɦɿɡ ɨɥɚɪɞɵԙ ԕɢɵɧ ɲɵɥɵԕɬɚɪɵɧ ɛԧɥɿɫɿɩ ԕɚɫɿɪɟɬ ɲɟɤɤɟɧɞɟɪɞɿԙ ԕɚɫɵɧɚɧ ɨɪɵɧ ɚɥɚ ɞɵ Ԧɣɬɤɟɧɿ ɚɞɚɦɞɵԑɵɦɵɡɞɵԙ ɨɫɵ ԥɥɟɦɞɟɝɿ ɛɿɪ ɤɭԥɫɿ ɛɨɥɵɩ ɫɚɧɚɥɚɬɵɧɦɟɣɿɪɿɦɛɿɡɞɿɠԛɪɟɤɩɟɧȺɥɥɚԣԕɚɠɚԕɵɧɞɚɬɚɬɵɧɢɥԥԣɢ ԕԝɧɞɵɥɵԕɬɵԙɛɿɪɿ Ɉɪɚɡɚ ԝɫɬɚԑɚɧ ɚɞɚɦɞɚ ɧԥɩɫɿɧɿԙ ɲɚɛɭɵɥɵɧɚɧ ԕԝɬɵɥԑɚɧ ɪɭɯ ɬɵԙ ɪɭɯɚɧɢ ɠɟԙɿɫɬɟɪɿ ɛɚɫɬɚɥɚɞɵ Ɍɿɩɬɿ ԕɚɬɵɝɟɡɞɿɤɩɟɧ ɦɟɣɿɪɿɦ ɫɿɡɞɿɤɩɟɧ ɤԧɪɦɟɣ ԕɚɥԑɚɧ ɤԧԙɿɥ ɤԧɡɿ ɚɲɵɥɚɞɵ ɪɭɯ ɛɚԕɵɬ ɤԧɝɿɧɟ ɤԧɬɟɪɿɥɟɞɿ Ɉɪɚɡɚ ԛɣɪɟɬɤɟɧ ɠԥɧɟ ɛɿɡɞɿ ɛɚɭɪɚɩ ɚɥԑɚɧ ɦɟɣɿɪɿɦ ɬɚ ɥɚɣ ԥɥɟɦɞɟɪ ɠɚɫɵɪɵɥԑɚɧ ɬԝԙԑɢɵԕ ɤɟԙɿɫɬɿɤ ɿɫɩɟɬɬɟɫ Ɇɟɣɿɪɿɦɫɿɡ 251

К ІЛ БА ЫНАН БА ЫТ ТАМШЫЛАРЫ ɚɞɚɦ ԥɥɟɦɝɟ ԧɡ ɦɟɧɦɟɧɞɿɝɿɧɿԙ ɬɚɪ ɤԧɤɠɢɟɝɿɧɟɧ ԕɚɪɚԑɚɧɵ ԛɲɿɧ ԑɚɩɵɥɞɵԕɩɟɧԧɦɿɪɫԛɪɿɩԧɦɿɪɿɧɡɚɹɤɟɬɿɪɟɞɿ Ɇɿɧɟ Ⱥɥɥɚԣɬɵԙ ɤԧɦɟɝɿɦɟɧ ɨԕɢԑɚɥɚɪ ɚɥɞɵɧɞɚ ԕɚɦԕɨɪɥɵԕ ɨɪɬɚɥɵԑɵɧɚ ɚɣɧɚɥɵɩ ɤɟɲɿɪɿɦ ɠԝɦɫɚԕɬɵԕ ɤɿɲɿɩɟɣɿɥɞɿɥɿɤ ɠɚ ԕɵɧɞɵԕ ԕɚɧɚԑɚɬ ɦɟɣɿɪɿɦ ɦԥɪɯɚɦɚɬ ɫɵɩɚɣɵɥɵԕ ɩɟɧ ɬԧɡɿɦɞɿɥɿɤ ɫɢɹԕɬɵ ԕɚɫɢɟɬɬɟɪɦɟɧ ɤԧԙɿɥɿɦɿɡɞɿ ɛɟɡɟɧɞɿɪɫɟɤ ɤԧԙɿɥ ɛɚԑɵɦɵɡɞɚɧ ɠԥɧɧɚɬɬɵԙɯɨɲɢɿɫɿɲɵԑɚɬɵɧɛɨɥɚɞɵ Ɇԛɦɢɧɞɟɪɞɿԙ ԕɢɵɧɲɵɥɵԕɬɚɪɵɧɚ ɨɪɬɚԕ ɛɨɥɭɞɵԙ ɟɪɟɤɲɟ ɦɚԙɵɡɞɵɥɵԑɵ ± ԕɚɫɢɟɬɬɿ Ɋɚɦɚɡɚɧɞɚ Ԕɚɫɢɟɬɬɿ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɛɚɭɵɪ ɥɚɫɬɵԕ ɫɟɡɿɦɿɧ ɤԛɲɟɣɬɟɬɿɧ ɚɣ ɂɫɥɚɦɞԑɵɚ ɛɚɭɵɪɥɚɫɬɵԕ ɛɿɪ ɛɿɪɿɧɠɭɚɬɵɧɟɤɿԕɨɥɫɢɹԕɬɵɏɚɡɿɪɟɬɿԤɛɭɥɏɚɫɚɧɏɚɪɚԕɚɧɢɂɫ ɥɚɦ ɛɚɭɵɪɥɚɫɬɵԑɵ ɠɚɣɥɵ ɫɟɡɿɦɞɟɪɿɧ ɠɟɬɤɿɡɝɟɧ ɤɟɡɞɟ ɧɵԑɦɟɬɤɟ ɲԛɤɿɪɲɿɥɿɤɟɬɭɬɭɪɚɥɵɛɵɥɚɣɞɟɣɞɿ ©Ɍԛɪɤɿɫɬɚɧɧɚɧɒɚɦԑɚɞɟɣɿɧɛɿɪɟɭɿɧɿԙɫɚɭɫɚԑɵɧɚɬɿɤɟɧɤɿɪɫɟ ɨɥ ɦɟɧɿԙ ɫɚɭɫɚԑɵɦɚ ɤɿɪɝɟɧɿ Ȼɿɪɟɭɿɧɿԙ ɚɹԑɵ ɬɚɫԕɚ ɬɢɫɟ ɨɥ ɦɟɧɿԙ ɚɹԑɵɦɚɬɢɝɟɧɿɈɧɵԙɚɭɪɭɵɧɦɟɧɫɟɡɿɧɟɦɿɧȻɿɪɠԛɪɟɤԕɚɣԑɵɪɫɚ ɫɨɥɠԛɪɟɤɦɟɧɿԙɠԛɪɟɝɿɦª ɋɨɧɵɦɟɧ ԕɚɬɚɪ ԕɚɫɢɟɬɬɿ Ɋɚɦɚɡɚɧɞɚ ԝɫɬɚԑɚɧ ɨɪɚɡɚɥɚɪ ɚɲ ɬɵԕɬɵԙ ɧɟ ɟɤɟɧɿɧ ɫɟɡɿɧɞɿɪɿɩ ɧɵԑɦɟɬɬɿԙ ԕɚɞɿɪɿɧ ɬԛɫɿɧɞɿɪɿɩ ɲԛ ɤɿɪɲɿɥɿɤɫɟɡɿɦɿɧɤԛɲɟɣɬɟɞɿɆԝԕɬɚɠɚɞɚɦɞɚɪɞɵԙɯɚɥɿɧɨɣɥɚɩԕɚ ɣɵɪɵɦɞɵɥɵԕɠɚɫɚɩɨɥɚɪɞɵԙɤԧԙɿɥɞɟɪɿɧɚɭɥɚɩɞԝԑɚɥɚɪɵɧɚɥɭԑɚ ɠɟɬɟɥɟɣɞɿɈɫɵɬԝɪԑɵɞɚɧɊɚɦɚɡɚɧɚɣɵԕɚɣɵɪɵɦɞɵɥɵԕɚɣɵȻԝɥ ɚɣɞɚɧԥɩɿɥԕɚɣɵɪɥɚɪԑɚɞɚɩɚɪɵɡɫɚɭɚɛɵɛɟɪɿɥɟɞɿȺɥɥɚԣɊɚɫɭɥɵ ɧɵԙ r ɨɫɵ ɚɣɞɚԑɵ ԕɚɣɵɪ ɠɚɫɚɭԑɚ ɬɚɥɩɵɧɵɫɵɧ Ⱥɛɞԝɥɥɚԣ ɛɢɧ Ⱥɛɛɚɫɛɵɥɚɣɛɚɹɧɞɚɣɞɵ ©Ⱥɥɥɚԣ Ɋɚɫɭɥɵ ɚɞɚɦɞɚɪɞɵԙ ɟԙ ɠɨɦɚɪɬɵ ɛɨɥɚɬɵɧ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɚɣɵɧɞɚɠɨɦɚɪɬɬɵԑɵɬɿɩɬɟɧɚɪɬɚɬɵɧԦɣɬɤɟɧɿɀԥɛɿɪɟɣɿɥuɠɵɥ ɫɚɣɵɧ Ɋɚɦɚɡɚɧ ɚɣɵɧɞɚ ɤɟɥɿɩ ɚɣɞɵԙ ɚɹԑɵɧɚ ɞɟɣɿɧ ɛɿɪɝɟ ɛɨɥɵɩ 252