["Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u B\u00ecnh Nguy\u00ean, t\u1eeb th\u1eddi thu\u1ed9c Minh v\u1ec1 tr\u01b0\u1edbc l\u00e0 ch\u00e2u; nh\u00e0 L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 ch\u00e2u V\u1ecb Xuy\u00ean. Nay l\u00e0 ch\u00e2u V\u1ecb Xuy\u00ean t\u1ec9nh Tuy\u00ean Quang. [L\u00fd Th\u00e1i T\u1ed5] ni\u00ean hi\u1ec7u Thu\u1eadn Thi\u00ean n\u0103m th\u1ee9 13 (1022), sai D\u1ef1c Th\u00e1nh v\u01b0\u01a1ng \u0111\u00e1nh \u0110\u1ea1i Nguy\u00ean L\u1ecbch, ph\u00e1 \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u00fang. [t\u1edd 29b] \u0110\u1ea1i Nguy\u00ean L\u1ecbch, theo s\u1eed c\u0169 ch\u00fa l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi M\u00e1n, \u1edf kho\u1ea3ng gi\u1eefa tr\u1ea1i Nh\u01b0 H\u1ed3ng v\u00e0 tr\u1ea5n Tri\u1ec1u D\u01b0\u01a1ng, c\u00e1ch ch\u00e2u V\u0129nh An c\u1ee7a Giao Ch\u1ec9 20 d\u1eb7m Tri\u1ec1u D\u01b0\u01a1ng, x\u01b0a l\u00e0 b\u1ed9 Ninh H\u1ea3i, th\u1eddi \u0110inh, L\u00ea g\u1ecdi l\u00e0 tr\u1ea5n Tri\u1ec1u D\u01b0\u01a1ng; th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1ed5i l\u00e0 ch\u00e2u V\u0129nh An; th\u1eddi Tr\u1ea7n \u0111\u1ed5i l\u00e0 l\u1ed9 H\u1ea3i \u0110\u00f4ng; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh l\u00e0 ch\u00e2u T\u0129nh An; th\u1eddi L\u00ea thu\u1ed9c Y\u00ean Bang. Nay l\u00e0 \u0111\u1ea5t c\u00e1c ch\u00e2u Ti\u00ean Y\u00ean v\u00e0 V\u1ea1n Ninh c\u1ee7a t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Y\u00ean. [L\u00fd Th\u00e1i T\u1ed5] ni\u00ean hi\u1ec7u Thu\u1eadn Thi\u00ean th\u1ee9 18 (1027), xu\u1ed1ng chi\u1ebfu cho Khai Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng [Ph\u1eadt M\u00e3] \u0111\u00e1nh ch\u00e2u Th\u1ea5t Nguy\u00ean; \u0110\u00f4ng Chinh V\u01b0\u01a1ng [L\u1ef1c] \u0111i \u0111\u00e1nh V\u0103n Ch\u00e2u. Ch\u00e2u Th\u1ea5t Nguy\u00ean, thu\u1ed9c t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n. Th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u Th\u1ea5t Nguy\u00ean; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 ch\u00e2u Th\u1ea5t Tuy\u1ec1n. Nay l\u00e0 huy\u1ec7n Th\u1ea5t Kh\u00ea. V\u0103n Ch\u00e2u, thu\u1ed9c L\u1ea1ng S\u01a1n. Th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m V\u0103n Ch\u00e2u; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh, chia l\u00e0m ch\u00e2u Th\u01b0\u1ee3ng V\u0103n v\u00e0 H\u1ea1 V\u0103n; th\u1eddi H\u1eadu L\u00ea g\u1ecdi l\u00e0 ch\u00e2u V\u0103n Uy\u00ean. Nay v\u1eabn gi\u1eef nguy\u00ean nh\u01b0 th\u1ebf. L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean Th\u00e0nh n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1028), h\u1ed9i h\u1ecdp qu\u1ea7n th\u1ea7n tuy\u00ean th\u1ec7 \u1edf mi\u1ebfu n\u00fai \u0110\u1ed3ng C\u1ed5. [t\u1edd 30a] N\u00fai \u0110\u1ed3ng C\u1ed5 (ch\u00fa t\u1ea1i m\u1ee5c ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean Ph\u00fac n\u0103m th\u1ee9 4 (983) \u0111\u1eddi L\u00ea \u0110\u1ea1i H\u00e0nh). [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean Th\u00e0nh n\u0103m th\u1ee9 6 (1033), vua \u0111\u00edch th\u00e2n \u0111i \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c \u1edf ch\u00e2u Ch\u00e2n \u0110\u0103ng; d\u1eb9p y\u00ean d\u01b0\u1ee3c gi\u1eb7c \u1edf ch\u00e2u \u0110\u1ecbnh Nguy\u00ean. Ch\u00e2u Ch\u00e2n \u0110\u0103ng, thu\u1ed9c S\u01a1n T\u00e2y. Nay l\u00e0 ph\u1ee7 L\u00e2m Thao. [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Th\u00f4ng Thu\u1ef5 n\u0103m th\u1ee9 4 (1037), vua \u0111\u00edch Trang 200","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u th\u00e2n \u0111i \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c \u1edf L\u00e2m T\u00e2y. L\u00e2m T\u00e2y, thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. Nh\u00e0 L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m \u0111\u1ea1o L\u00e2m An; nh\u00e0 Tr\u1ea7n \u0111\u1eb7t l\u00e0m \u0111\u1ea1o \u0110\u00e0 Giang; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u Gia H\u01b0ng; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0m ph\u1ee7 Gia H\u01b0ng. Nay v\u1eabn l\u00e0 ph\u1ee7 Gia H\u01b0ng. [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Th\u00f4ng Thu\u1ef5 n\u0103m th\u1ee9 5 (1038), th\u1ee7 l\u0129nh Th\u1ea3ng Do l\u00e0 N\u00f9ng T\u1ed3n Ph\u00fac chi\u1ebfm \u0111\u1ea5t V\u1ea1n Nhai, V\u0169 L\u1eb7c, ti\u1ebfm x\u01b0ng l\u00e0 Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf. Th\u1ea3ng Do, t\u00ean ch\u00e2u. Theo \u0110\u1ed9c s\u1eed ph\u01b0\u01a1ng d\u01b0 k\u1ef7 y\u1ebfu c\u1ee7a C\u1ed1 T\u1ed5 V\u0169, ch\u00e2u Th\u1ea3ng Do ti\u1ebfp gi\u00e1p \u0111\u1ecba gi\u1edbi ch\u00e2u Qu\u1ea3ng Nguy\u00ean (Qu\u1ea3ng Nguy\u00ean thu\u1ed9c t\u1ec9nh Cao B\u1eb1ng; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u Qu\u1ea3ng Uy\u00ean; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u L\u1ed9ng Nguy\u00ean. Nay l\u00e0 ch\u00e2u Qu\u1ea3ng Uy\u00ean) [t\u1edd 30b] Ch\u00e2u V\u1ea1n Nhai, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Th\u00e1i Nguy\u00ean. Th\u1eddi thu\u1ed9c Minh l\u00e0 ch\u00e2u V\u0169 L\u1ec5; th\u1eddi L\u00ea l\u00e0 V\u0169 Nhai. Nay c\u0169ng l\u00e0 ch\u00e2u V\u0169 Nhai. V\u0169 L\u1eb7c, theo \u0110\u01b0\u1eddng th\u01b0 \u0111\u1ecba l\u00fd ch\u00ed, nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng \u0111\u1eb7t th\u00e0nh ch\u00e2u Lung, th\u1ed1ng l\u00e3nh huy\u1ec7n V\u0169 L\u1eb7c; Th\u1ea3ng Do v\u00e0 V\u0169 L\u1eb7c, hi\u1ec7n thu\u1ed9c \u0111\u1ecba h\u1ea1t t\u1ec9nh Cao B\u1eb1ng v\u00e0 L\u1ea1ng S\u01a1n, tr\u1ea3i c\u00e1c \u0111\u1eddi \u0111\u00e3 ph\u00e2n chia l\u1ec7 thu\u1ed9c ra sao hi\u1ec7n ch\u01b0a kh\u1ea3o \u0111\u01b0\u1ee3c. [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u C\u00e0n Ph\u00f9 H\u1eefu \u0110\u1ea1o n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1039), Th\u1ee7 l\u0129nh T\u00e2y N\u00f4ng l\u00e0 H\u00e0 V\u0103n Trinh \u0111em vi\u1ec7c l\u00e0m ph\u1ea3n c\u1ee7a T\u1ed3n Ph\u00fac t\u00e2u l\u00ean, vua \u0111\u00edch th\u00e2n l\u00e0m t\u01b0\u1edbng \u0111i \u0111\u00e1nh d\u1eb9p. T\u00e2y N\u00f4ng, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Th\u00e1i Nguy\u00ean, nay l\u00e0 huy\u1ec7n T\u01b0 N\u00f4ng. [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u C\u00e0n Ph\u00f9 H\u1eefu \u0110\u1ea1o n\u0103m th\u1ee9 2 (1040), ng\u01b0\u1eddi \u1edf \u0111\u1ed9ng V\u0169 Ki\u1ebfn d\u00e2ng v\u00e0ng s\u1ed1ng. Ng\u01b0\u1eddi ch\u00e2u L\u1ed9ng Th\u1ea1ch v\u00e0 \u0110\u1ecbnh Bi\u00ean \u0111\u1ec1u n\u00f3i \u1edf hai ch\u00e2u n\u00e0y c\u00f3 hi\u1ec7n ra kh\u00ed s\u1eafc tr\u1eafng nh\u01b0 b\u1ea1c. \u0110\u1ed9ng V\u0169 Ki\u1ebfn, thu\u1ed9c ch\u00e2u Qu\u1ea3ng Nguy\u00ean. L\u1ed9ng Th\u1ea1ch, thu\u1ed9c t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n. \u0110\u1ecbnh Bi\u00ean, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Cao B\u1eb1ng. Trang 201","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u CH\u00cdNH BI\u00caN Quy\u1ec3n 3 [t\u1edd 31a] [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u C\u00e0n Ph\u00f9 H\u1eefu \u0110\u1ea1o n\u0103m th\u1ee9 3 (1041), vua trao cho N\u00f9ng Tr\u00ed Cao ch\u1ee9c Ch\u00e2u m\u1ee5c Qu\u1ea3ng Nguy\u00ean, l\u1ea5y l\u1ea1i c\u00e1c \u0111\u1ed9ng L\u00f4i H\u1ecfa v\u00e0 T\u01b0 Lang ph\u1ee5 v\u00e0o \u0111\u1ecba h\u1ea1t c\u1ee7a N\u00f9ng Tr\u00ed Cao. \u0110\u1ed9ng L\u00f4i Ho\u1ea3, theo \u0110\u1ed9c s\u1eed ph\u01b0\u01a1ng d\u01b0 k\u1ef7 y\u1ebfu c\u1ee7a C\u1ed1 T\u1ed5 V\u0169, \u0111\u1ed9ng L\u00f4i Ho\u1ea3 t\u1ea1i ph\u00eda T\u00e2y B\u1eafc ph\u1ee7 L\u1ea1ng S\u01a1n, n\u1eb1m kho\u1ea3ng gi\u1eefa hai ch\u00e2u Qu\u1ea3ng Nguy\u00ean v\u00e0 Th\u1ea3ng Do. Nay thay \u0111\u1ed5i th\u1ebf n\u00e0o ch\u01b0a r\u00f5. Ch\u00e2u T\u01b0 Lang, ban \u0111\u1ea7u l\u1ec7 v\u00e0o t\u1ec9nh Th\u00e1i Nguy\u00ean, nay thu\u1ed9c t\u1ec9nh Cao B\u1eb1ng. Th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u T\u01b0 Lang; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh \u0111\u1eb7t l\u00e0m Th\u01b0\u1ee3ng T\u01b0 Lang v\u00e0 H\u1ea1 T\u01b0 Lang; nh\u00e0 L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0m Th\u01b0\u1ee3ng Lang v\u00e0 H\u1ea1 Lang. Nay l\u00e0 hai huy\u1ec7n Th\u01b0\u1ee3ng Lang v\u00e0 H\u1ea1 Lang. [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean C\u1ea3m Th\u00e1nh V\u0169 n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1044), vua t\u1ef1 l\u00e0m t\u01b0\u1edbng \u0111i \u0111\u00e1nh Chi\u00eam Th\u00e0nh, khi thuy\u1ec1n \u0111\u1ebfn c\u1eeda bi\u1ec3n \u0110\u1ea1i \u00c1c (t\u1ee9c c\u1eeda bi\u1ec3n \u0110\u1ea1i Nha), b\u1ed7ng s\u00f3ng gi\u00f3 ng\u1eebng b\u1eb7t, vua sai \u0111\u1ed5i t\u00ean t\u1eeb \u0110\u1ea1i \u00c1c th\u00e0nh \u0110\u1ea1i An. \u0110\u1ebfn n\u00fai Ma C\u00f4, qua v\u1ee5ng N\u00e3o H\u00e0, th\u1ea5y c\u00f3 \u0111\u00e1m m\u00e2y che tr\u00ean thuy\u1ec1n ng\u1ef1, n\u00ean thuy\u1ec1n v\u01b0\u1ee3t qua hai \u0111\u1ea3o \u0110\u1ea1i Tr\u01b0\u1eddng Sa v\u00e0 Ti\u1ec3u Tr\u01b0\u1eddng Sa, ti\u1ebfn th\u1eb3ng \u0111\u1ebfn c\u1eeda bi\u1ec3n \u00d4 Long. Ch\u00faa Chi\u00eam b\u00e0y tr\u1eadn t\u1ea1i b\u1edd Nam s\u00f4ng Ng\u0169 B\u1ed3. Vua \u1edf b\u1edd B\u1eafc \u0111\u1ed1c th\u00fac qu\u00e2n \u0111i t\u1eaft qua s\u00f4ng \u0111\u00e1nh d\u1ecbch, l\u1ea1i cho qu\u00e2n \u0111\u00e1nh v\u00e0o th\u00e0nh Ph\u1eadt Th\u1ec7, b\u1eaft \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u00faa Chi\u00eam l\u00e0 S\u1ea1 \u0110\u1ea9u, r\u1ed3i cho r\u00fat qu\u00e2n. N\u00fai Ma C\u00f4, c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 n\u00fai L\u1ec5 \u0110\u1ec5, \u1edf ngo\u00e0i bi\u1ec3n thu\u1ed9c \u0111\u1ecba ph\u1eadn huy\u1ec7n K\u1ef3 Anh t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh. Hai \u0111\u1ea3o \u0110\u1ea1i Tr\u01b0\u1eddng Sa v\u00e0 Ti\u1ec3u Tr\u01b0\u1eddng Sa, theo Ph\u1ee7 bi\u00ean t\u1ea1p l\u1ee5c c\u1ee7a L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n, hai \u0111\u1ea3o n\u1eb1m ven bi\u1ec3n, t\u1eeb c\u1eeda bi\u1ec3n Nh\u1eadt L\u1ec7 \u0111\u1ebfn c\u1eeda bi\u1ec3n Minh Linh, g\u1ecdi l\u00e0 \u0110\u1ea1i Tr\u01b0\u1eddng Sa; t\u1eeb ph\u00eda Nam c\u1eeda bi\u1ec3n Vi\u1ec7t H\u1ea3i \u0111\u1ebfn c\u1eeda bi\u1ec3n T\u01b0 Dung, g\u1ecdi l\u00e0 Ti\u1ec3u Tr\u01b0\u1eddng Sa. C\u1eeda bi\u1ec3n \u00d4 Long, t\u1ea1i ph\u00eda \u0110\u00f4ng Nam c\u1ee7a huy\u1ec7n Ph\u00fa Vang, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Th\u1eeba Thi\u00ean. Th\u1eddi L\u00fd g\u1ecdi l\u00e0 \u00d4 Long; th\u1eddi Tr\u1ea7n g\u1ecdi l\u00e0 T\u01b0 Dung; th\u1eddi M\u1ea1c g\u1ecdi l\u00e0 T\u01b0 Kh\u00e1ch. Nay l\u00e0 c\u1eeda bi\u1ec3n T\u01b0 Hi\u1ec1n. Trang 202","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u [t\u1edd 32b] Th\u00e0nh Ph\u1eadt Th\u1ec7, theo m\u1ee5c An Nam c\u1ed5 t\u00edch trong Nh\u1ea5t th\u1ed1ng ch\u00ed c\u1ee7a nh\u00e0 Thanh, th\u00e0nh Ph\u1eadt Th\u1ec7 l\u00e0 kinh \u0111\u00f4 c\u0169 c\u1ee7a vua Chi\u00eam. Nay l\u00e0 \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 Nguy\u1ec7t Bi\u1ec1u huy\u1ec7n H\u01b0\u01a1ng Thu\u1ef7 t\u1ec9nh Th\u1eeba Thi\u00ean. Vua xu\u1ed1ng chi\u1ebfu cho tr\u1ea5n V\u0129nh Khang v\u00e0 \u0110\u0103ng Ch\u00e2u, m\u1ed7i n\u01a1i \u0111\u1eb7t l\u00e0ng x\u00f3m, ph\u1ecfng theo nh\u01b0 t\u00ean g\u1ecdi c\u0169 c\u1ee7a Chi\u00eam Th\u00e0nh \u0111\u1ec3 cho ng\u01b0\u1eddi Chi\u00eam nh\u1eadn theo b\u1ed9 thu\u1ed9c, nh\u1eadn l\u1ea5y m\u00e0 \u1edf. V\u0129nh Khang, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Ngh\u1ec7 An. Nay l\u00e0 huy\u1ec7n V\u0129nh Ho\u00e0 ph\u1ee7 T\u01b0\u01a1ng D\u01b0\u01a1ng. \u0110\u0103ng Ch\u00e2u, thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. Th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m \u0110\u0103ng Ch\u00e2u; th\u1eddi Tr\u1ea7n \u0111\u1eb7t l\u00e0 tr\u1ea5n Thi\u00ean H\u01b0ng; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u Quy Ho\u00e1; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0m ph\u1ee7. Nay l\u00e0 ph\u1ee7 Quy Ho\u00e1 [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u S\u00f9ng H\u01b0ng \u0110\u1ea1i B\u1ea3o n\u0103m th\u1ee9 3 (1051), \u0111\u00e0o k\u00eanh L\u1eabm. [t\u1edd 32b] K\u00eanh L\u1eabm, t\u1ea1i huy\u1ec7n T\u1ed1ng S\u01a1n t\u1ec9nh Thanh Ho\u00e1. [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u S\u00f9ng H\u01b0ng \u0110\u1ea1i B\u1ea3o n\u0103m th\u1ee9 5 (1053), D\u01b0 T\u0129nh nh\u00e0 T\u1ed1ng chi\u00eau m\u1ed9 nh\u1eefng k\u1ebb c\u1ea3m t\u1eed cho v\u00e0o \u0110\u1ea1i L\u00fd \u0111\u1ec3 l\u00f9ng t\u00ecm N\u00f9ng Tr\u00ed Cao, nh\u01b0ng Tr\u00ed Cao \u0111\u00e3 ch\u1ebft, \u0111\u1ea7u h\u1eafn b\u1ecf v\u00e0o h\u00f2m \u0111\u01b0a v\u1ec1 kinh d\u00f4. H\u1ecd N\u00f9ng b\u1ecb di\u1ec7t. \u0110\u1ea1i L\u00fd, t\u00ean n\u01b0\u1edbc. Theo m\u1ee5c V\u00e2n Nam th\u1ed5 ty truy\u1ec7n trong Minh s\u1eed, \u0110\u1ea1i L\u00fd l\u00e0 \u0111\u1ea5t c\u1ee7a huy\u1ec7n Di\u1ec7p Du nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng. V\u00e0o ni\u00ean hi\u1ec7u Khai Nguy\u00ean (713-741) \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng, B\u00ec La C\u00e1c, ng\u01b0\u1eddi M\u00f4ng Chi\u1ebfu \u0111\u00f3ng \u0111\u00f4 \u1edf \u0111\u00e2y, g\u1ecdi l\u00e0 Nam Chi\u1ebfu, \u0111\u1eb7t qu\u1ed1c hi\u1ec7u l\u00e0 \u0110\u1ea1i M\u00f4ng, sau \u0111\u00f3 \u0111\u1ed5i l\u00e0 \u0110\u1ea1i L\u1ec5. \u0110\u1ebfn th\u1eddi Ng\u0169 \u0110\u1ea1i (907-959) nh\u00e0 T\u1ea5n, \u0110o\u00e0n T\u01b0 B\u00ecnh chi\u1ebfm \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ea5t n\u00e0y, \u0111\u1ed5i l\u00e0 n\u01b0\u1edbc \u0110\u1ea1i L\u00fd. Kho\u1ea3ng ni\u00ean hi\u1ec7u H\u1ed3ng V\u0169 (1368-1398) nh\u00e0 Minh, \u0110o\u00e0n Th\u1ebf b\u1ecb b\u1eaft, m\u1edbi \u0111\u1ed5i n\u01b0\u1edbc n\u00e0y l\u00e0m ph\u1ee7 \u0110\u1ea1i L\u00fd, \u0111\u1eb7t ra v\u1ec7 quan v\u00e0 thi\u1ebft l\u1eadp Ch\u1ec9 huy s\u1ee9 ty, l\u1ec7 v\u00e0o t\u1ec9nh V\u00e2n Nam. [L\u00fd Th\u00e1nh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Long Thu\u1ef5 Th\u00e1i B\u00ecnh n\u0103m th\u1ee9 3 (1056), d\u1ef1ng ch\u00f9a S\u00f9ng Kh\u00e1nh \u1edf ph\u01b0\u1eddng B\u00e1o Thi\u00ean. [t\u1edd 33a] Ph\u01b0\u1eddng B\u00e1o Thi\u00ean, t\u1ea1i th\u00f4n Ti\u00ean Th\u1ecb huy\u1ec7n Th\u1ecd X\u01b0\u01a1ng t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i. Trang 203","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Long Ch\u01b0\u01a1ng Thi\u00ean T\u1ef1 n\u0103m th\u1ee9 2 (1067), Ng\u01b0u H\u1ed1ng \u0111\u1ebfn c\u1ed1ng. Ng\u01b0u H\u1ed1ng, t\u00ean m\u1ed9t d\u00e2n t\u1ed9c M\u00e1n. Theo H\u01b0ng Ho\u00e1 phong th\u1ed5 k\u00fd c\u1ee7a Ho\u00e0ng Tr\u1ecdng Ch\u00ednh, ng\u00f4n ng\u1eef v\u0103n t\u1ef1 c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi Ng\u01b0u H\u1ed1ng gi\u1ed1ng v\u1edbi ng\u00f4n ng\u1eef v\u0103n t\u1ef1 c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi Ai Lao. Nay Ng\u01b0u H\u1ed1ng \u0111\u00e3 s\u00e1p nh\u1eadp v\u00e0o b\u1ea3n \u0111\u1ed3 n\u01b0\u1edbc ta thu\u1ed9c \u0111\u1ea5t Y\u00ean Ch\u00e2u t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. [L\u00fd Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Th\u1ea7n V\u0169 n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1070), ch\u00faa n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh l\u00e0 Ch\u1ebf C\u1ee7 hi\u1ebfn ba ch\u00e2u \u0110\u1ecba L\u00fd, Ma Linh v\u00e0 B\u1ed1 Ch\u00ednh \u0111\u1ec3 xin v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc. Vua y cho. Ch\u00e2u \u0110\u1ecba L\u00fd, x\u01b0a l\u00e0 \u0111\u1ea5t Vi\u1ec7t Th\u01b0\u1eddng. Th\u1eddi H\u00e1n thu\u1ed9c qu\u1eadn Nh\u1eadt Nam; th\u1eddi T\u1ed1ng l\u00e0 ch\u00e2u \u0110\u1ecba L\u00fd c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh; \u0111\u1ebfn nh\u00e0 L\u00fd \u0111\u1ed5i l\u00e0 ch\u00e2u L\u00e2m B\u00ecnh; nh\u00e0 Tr\u1ea7n \u0111\u1ed5i l\u00e0 T\u00e2n B\u00ecnh; nh\u00e0 L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 Ti\u00ean B\u00ecnh. Nay l\u00e0 ph\u1ee7 Qu\u1ea3ng Ninh t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng B\u00ecnh. Ch\u00e2u Ma Linh, x\u01b0a l\u00e0 \u0111\u1ea5t Vi\u1ec7t Th\u01b0\u1eddng. Th\u1eddi H\u00e1n thu\u1ed9c qu\u1eadn Nh\u1eadt Nam th\u1eddi T\u1ed1ng l\u00e0 ch\u00e2u Ma Linh c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh [t\u1edd33b]; \u0111\u1ebfn th\u1eddi L\u00fd, \u0111\u1ed5i l\u00e0 ch\u00e2u Minh Linh; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh \u0111\u1ed5i l\u00e0 ch\u00e2u Nam Linh; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1eb7t l\u00e0m huy\u1ec7n. Nay l\u00e0 ph\u1ea7n \u0111\u1ea5t hai huy\u1ec7n Minh Linh v\u00e0 Do Linh t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Tr\u1ecb. Ch\u00e2u B\u1ed1 Ch\u00ednh, x\u01b0a l\u00e0 ch\u00e2u B\u1ed1 Ch\u00ednh. Th\u1eddi H\u00e1n l\u00e0 huy\u1ec7n Th\u1ecd Linh, l\u1ec7 v\u00e0o qu\u1eadn Nh\u1eadt Nam; nh\u00e0 T\u1ed1ng \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u B\u1ed1 Ch\u00ednh thu\u1ed9c n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh; nh\u00e0 L\u00fd gi\u1eef theo nh\u01b0 nh\u00e0 T\u1ed1ng; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh, \u0111\u1ed5i l\u00e0m ch\u00e2u Tr\u1ea5n B\u00ecnh; nh\u00e0 L\u00ea chia l\u00e0m hai ch\u00e2u B\u1ed1 Ch\u00ednh Nam v\u00e0 B\u1ed1 Ch\u00ednh B\u1eafc. Nay l\u00e0 \u0111\u1ecba ph\u1eadn c\u1ee7a huy\u1ec7n B\u00ecnh Ch\u00ednh, Minh Ch\u00ednh v\u00e0 B\u1ed1 Tr\u1ea1ch t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng B\u00ecnh. L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Th\u00e1i Ninh n\u0103m th\u1ee9 2 (1073), c\u1ea7u t\u1ea1nh n\u1eafng \u1edf th\u1ea7n n\u00fai T\u1ea3n Vi\u00ean. N\u00fai T\u1ea3n Vi\u00ean, t\u1ea1i huy\u1ec7n B\u1ea5t B\u1ea1t t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y, th\u1ea7n t\u00ean H\u01b0\u01a1ng Lang, l\u00e0 con c\u1ee7a L\u1ea1c Long Qu\u00e2n. [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Th\u00e1i Ninh n\u0103m th\u1ee9 4 (1075), b\u1eaft \u0111\u1ea7u kh\u1ea3o thi h\u1ecdc tr\u00f2 b\u1eb1ng ba k\u1ef3 thi. L\u00ea V\u0103n Th\u1ecbnh, ng\u01b0\u1eddi \u0110\u00f4ng C\u1ee9u Gia \u0110\u1ecbnh \u0111\u1ed7 \u0111\u1ea7u. Trang 204","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Gia \u0110\u1ecbnh, nay l\u00e0 huy\u1ec7n Gia B\u00ecnh t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. [t\u1edd 34a] [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Anh V\u0169 Chi\u00eau Th\u1eafng n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1076), qu\u00e2n nh\u00e0 T\u1ed1ng sang x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c, vua sai L\u00fd Th\u01b0\u1eddng Ki\u1ec7t mang qu\u00e2n \u0111\u00f3n \u0111\u00e1nh \u1edf s\u00f4ng Nh\u01b0 Nguy\u1ec7t, qu\u00e2n T\u1ed1ng r\u00fat lui, chi\u1ebfm l\u1ea5y c\u00e1c ch\u00e2u huy\u1ec7n T\u00f4 Ch\u00e2u, Quang Lang r\u1ed3i k\u00e9o qu\u00e2n v\u1ec1. S\u00f4ng Nh\u01b0 Nguy\u1ec7t, \u1edf ph\u00eda \u0110\u00f4ng B\u1eafc huy\u1ec7n Y\u00ean Phong t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh, g\u1ea7n \u0111\u00f3 c\u00f3 x\u00e3 Nh\u01b0 Nguy\u1ec7t, n\u00ean g\u1ecdi t\u00ean nh\u01b0 v\u1eady. Hai ch\u00e2u: T\u00f4 Ch\u00e2u v\u00e0 M\u1eadu Ch\u00e2u, \u1ee9ng v\u1edbi \u0111\u1ecba gi\u1edbi c\u1ee7a hai t\u1ec9nh Cao B\u1eb1ng v\u00e0 L\u1ea1ng S\u01a1n ng\u00e0y nay. Quang Lang, t\u00ean huy\u1ec7n. Th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m huy\u1ec7n; th\u1eddi Tr\u1ea7n \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u Kh\u00e2u \u00d4n. Nay l\u00e0 \u00d4n Ch\u00e2u t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n. [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Anh V\u0169 Chi\u00eau Th\u1eafng n\u0103m th\u1ee9 9 (1084), nh\u00e0 T\u1ed1ng l\u1ea5y 6 huy\u1ec7n B\u1ea3o L\u1ea1c tr\u1ea3 l\u1ea1i cho ta. B\u1ea3o L\u1ea1c, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Tuy\u00ean Quang, nay l\u00e0 \u0111\u1ea5t hai huy\u1ec7n V\u0129nh \u0110i\u1ec7n v\u00e0 \u0110\u1ec3 \u0110\u1ecbnh. [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Qu\u1ea3ng H\u1ef1u n\u0103m th\u1ee9 5 (1089), \u0111\u00e0o s\u00f4ng L\u00e3nh Kinh. S\u00f4ng L\u00e3nh Kinh, theo D\u01b0 \u0111\u1ecba ch\u00ed c\u1ee7a Nguy\u1ec5n Tr\u00e3i, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Th\u00e1i Nguy\u00ean. Nay ch\u01b0a r\u00f5 \u0111\u00edch x\u00e1c. [t\u1edd 34b] Vua \u0111\u1ebfn n\u00fai Long Th\u1ee7y Hi\u1ec7p xem s\u0103n voi. N\u00fai Long Thu\u1ef7 Hi\u1ec7p, t\u1ea1i ch\u00e2u \u0110\u00e0 B\u1eafc t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. Nay l\u00e0 n\u00fai Long M\u00f4n. [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u H\u1ed9i Phong n\u0103m th\u1ee9 5 (1096), Th\u00e1i s\u01b0 L\u00ea V\u0103n Th\u1ecbnh m\u01b0u ph\u1ea3n, \u0111\u00e0y \u0111i an tr\u00ed \u1edf Thao Giang. Thao Giang, t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn huy\u1ec7n Tam N\u00f4ng t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. Trang 205","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u CH\u00cdNH BI\u00caN. Quy\u1ec3n 4 [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u H\u1ed9i T\u01b0\u1eddng \u0110\u1ea1i Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 8 (1117), vua \u0111i \u1ee8ng Phong xem x\u00e9t vi\u1ec7c c\u00e0y ru\u1ed9ng. \u1ee8ng Phong, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh. X\u01b0a l\u00e0 huy\u1ec7n Hi\u1ec3n Kh\u00e1nh; th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1ed5i l\u00e0 \u1ee8ng Phong; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1eb7t l\u00e0 ph\u1ee7 Ngh\u0129a H\u01b0ng. Nay c\u0169ng l\u00e0 ph\u1ee7 Ngh\u0129a H\u01b0ng. [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u H\u1ed9i T\u01b0\u1eddng \u0110\u1ea1i Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 10 (1119), vua t\u1ef1 l\u00e0m t\u01b0\u1edbng \u0111\u00edch th\u00e2n \u0111i \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c \u1edf Ma Sa. [t\u1edd 35a] Ma Sa, t\u00ean \u0111\u1ed9ng. Nay l\u00e0 \u0111\u1ea5t ch\u00e2u \u0110\u00e0 B\u1eafc t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean Ph\u00f9 Du\u1ec7 V\u0169 n\u0103m th\u1ee9 6 (1125), r\u1ed3ng v\u00e0ng hi\u1ec7n \u1edf h\u00e0nh cung L\u1ee3i Nh\u00e2n. L\u1ee3i Nh\u00e2n, t\u00ean ch\u00e2u. Ni\u00ean hi\u1ec7u Quang Thu\u1eadn (1460-1469) tri\u1ec1u L\u00ea, \u0111\u1ed5i l\u00e0m ph\u1ee7 L\u1ef5 Nh\u00e2n, nay l\u00e0 ph\u1ee7 L\u00fd Nh\u00e2n thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i. [L\u00fd Th\u1ea7n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean Thu\u1eadn n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1128), vua ng\u1ef1 gi\u00e1 \u0111i Na Ng\u1ea1n. Na Ng\u1ea1n, nay l\u00e0 huy\u1ec7n L\u1ee5c Ng\u1ea1n t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. [L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean Thu\u1eadn n\u0103m th\u1ee9 2 (1129), \u0110\u1ec3 Giang c\u00f3 con h\u01b0\u01a1u tr\u1eafng. \u0110\u1ec3 Giang, t\u00ean huy\u1ec7n, thu\u1ed9c t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y. T\u1eeb th\u1eddi Tr\u1ea7n tr\u1edf v\u1ec1 tr\u01b0\u1edbc g\u1ecdi l\u00e0 \u0110\u1ec3 Giang; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n S\u01a1n D\u01b0\u01a1ng. Nay c\u0169ng l\u00e0 huy\u1ec7n S\u01a1n D\u01b0\u01a1ng. L\u00fd Anh T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i \u0110\u1ecbnh n\u0103m th\u1ee9 2 (1141), Th\u00e2n L\u1ee3i chi\u1ebfm gi\u1eef \u1edf T\u00e2y N\u00f4ng, sai ng\u01b0\u1eddi c\u00e1c x\u1ee9 Th\u01b0\u1ee3ng Nguy\u00ean, Tuy\u00ean Ho\u00e1, C\u1ea3m Ho\u00e1, V\u0129nh Th\u00f4ng \u0111\u00e1nh ph\u00e1 Ph\u00fa L\u01b0\u01a1ng [t\u1edd 35b]. Ph\u00fa L\u01b0\u01a1ng, th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m ph\u1ee7. Th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0m huy\u1ec7n. Nay v\u1eabn l\u00e0 huy\u1ec7n Ph\u00fa L\u01b0\u01a1ng. Trang 206","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Tuy\u00ean Ho\u00e1, th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m huy\u1ec7n. Th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0m ch\u00e2u \u0110\u1ecbnh Ho\u00e1. Nay l\u00e0 \u0110\u1ecbnh Ch\u00e2u. C\u1ea3m Ho\u00e1, nay theo c\u0169 c\u0169ng l\u00e0 t\u00ean huy\u1ec7n. V\u0129nh Th\u00f4ng, nay l\u00e0 ch\u00e2u B\u1ea1ch Th\u00f4ng. C\u00e1c x\u1ee9 n\u00e0y \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c t\u1ec9nh Th\u00e1i Nguy\u00ean. [L\u00fd Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i \u0110\u1ecbnh n\u0103m th\u1ee9 10 (1149), vua th\u1ea5y thuy\u1ec1n bu\u00f4n c\u1ee7a c\u00e1c n\u01b0\u1edbc Qua Oa v\u00e0 Ti\u00eam La t\u1ee5 nhi\u1ec1u \u1edf H\u1ea3i \u0110\u00f4ng, b\u00e8n cho l\u1eadp trang \u1edf \u0111\u1ea3o \u0111\u1ec3 h\u1ecd c\u01b0 tr\u00fa, g\u1ecdi l\u00e0 trang V\u00e2n \u0110\u1ed3n. Qua Oa, theo Minh s\u1eed, l\u00e0 t\u00ean n\u01b0\u1edbc, \u1edf v\u1ec1 ph\u00eda T\u00e2y Nam n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh, c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 H\u1ea1 C\u1ea3ng, ho\u1eb7c c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 Thu\u1eadn Th\u00e1p. T\u00ednh t\u00ecnh ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 hung b\u1ea1o, ng\u01b0\u1eddi l\u1edbn, ng\u01b0\u1eddi b\u00e9 \u0111\u1ec1u gi\u1eaft dao, h\u1ec5 t\u1ee9c gi\u1eadn l\u00e0 \u0111\u00e1nh nhau. \u0110i\u1ec1u m\u00e0 s\u00e1ch Ph\u1eadt g\u1ecdi l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Qu\u1ef7, c\u0169ng ch\u00ednh l\u00e0 n\u01b0\u1edbc n\u00e0y. [t\u1edd 36a] Ti\u00eam La, theo Nh\u1ea5t th\u1ed1ng ch\u00ed c\u1ee7a nh\u00e0 Thanh: th\u1eddi nh\u00e0 Tu\u1ef3, \u0110\u01b0\u1eddng l\u00e0 n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5, n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda T\u00e2y Nam n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh, l\u00e0 m\u1ed9t t\u1ed9c lo\u1ea1i c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam. V\u1ec1 sau, chia l\u00e0m hai n\u01b0\u1edbc l\u00e0 Ti\u00eam v\u00e0 La H\u1ed9c. V\u00e0o ni\u00ean hi\u1ec7u Nguy\u00ean Trinh (1295-1296) nh\u00e0 Nguy\u00ean, hai n\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u0111i c\u1ed1ng sang nh\u00e0 Minh. Sau \u0111\u00f3 n\u01b0\u1edbc La H\u1ed9c th\u00f4n t\u00ednh \u0111\u1ea5t Ti\u00eam, \u0111\u1eb7t t\u00ean l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Ti\u00eam La H\u1ed9c. V\u00e0o \u0111\u1ea7u ni\u00ean hi\u1ec7u H\u1ed3ng V\u0169 (1368-1398) th\u1eddi Minh, Ti\u00eam La H\u1ed9c \u0111\u1ebfn ch\u1ea7u, vua Minh ban cho \u1ea5n \u201c Ti\u00eam La qu\u1ed1c v\u01b0\u01a1ng\u201d. T\u1eeb \u0111\u00e2y m\u1edbi g\u1ecdi l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Ti\u00eam. H\u1ea3i \u0110\u00f4ng, t\u1ee9c Y\u00ean Bang, nay l\u00e0 t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Y\u00ean. V\u00e2n \u0110\u1ed3n, nay l\u00e0 ph\u1ea7n \u0111\u1ea5t t\u1ed5ng V\u00e2n H\u1ea3i huy\u1ec7n Nghi\u00eau T\u01b0 t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng \u0110\u00f4ng. CH\u00cdNH BI\u00caN. Quy\u1ec3n 5 [L\u00fd Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i \u0110\u1ecbnh n\u0103m th\u1ee9 11 (1150), ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p v\u00e0o c\u01b0\u1edbp, \u0111\u1ebfn n\u00fai V\u1ee5 Th\u1ea5p, Ngh\u1ec7 An. N\u00fai V\u1ee5 Th\u1ea5p, theo Ngh\u1ec7 An ch\u00ed, n\u00fai n\u00e0y c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 n\u00fai V\u1ee5 \u00d4n, \u1edf \u0111\u1ecba ph\u1eadn huy\u1ec7n H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e1nh c\u1ee7a n\u00fai V\u0169 M\u00f4n. Trang 207","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u [t\u1edd 36b] [L\u00fd Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i \u0110\u1ecbnh n\u0103m th\u1ee9 17 (1156), d\u1ef1ng h\u00e0nh cung \u1edf Ng\u1ef1 Thi\u00ean. Ng\u1ef1 Thi\u00ean, t\u00ean huy\u1ec7n. Th\u1eddi thu\u1ed9c Minh l\u00e0 huy\u1ec7n T\u00e2n Ho\u00e1. Th\u1eddi L\u00ea g\u1ecdi l\u1ea1i l\u00e0 huy\u1ec7n Ng\u1ef1 Thi\u00ean. Nay l\u00e0 huy\u1ec7n H\u01b0ng Nh\u00e2n t\u1ec9nh H\u01b0ng Y\u00ean. Nh\u00e0 T\u1ed1ng S\u00e1ch phong cho vua l\u00e0 An Nam Qu\u1ed1c V\u01b0\u01a1ng. Theo Nguy\u00ean s\u1eed lo\u1ea1i bi\u00ean: An Nam, x\u01b0a g\u1ecdi l\u00e0 Giao Ch\u1ec9. Th\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng \u0111\u1eb7t l\u00e0m An Nam \u0110\u00f4 h\u1ed9 ph\u1ee7. T\u00ean An Nam b\u1eaft \u0111\u1ea7u c\u00f3 t\u1eeb \u0111\u00f3. T\u1ed1ng Hi\u1ebfn T\u00f4ng phong Thi\u00ean T\u1ed9 l\u00e0 An Nam Qu\u1ed1c V\u01b0\u01a1ng, th\u00ec t\u00ean An Nam c\u00f3 t\u1eeb \u0111\u00e2y. Theo S\u1eed k\u00fd c\u1ee7a Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129: nh\u00e0 T\u1ed1ng t\u1eeb khi v\u01b0\u1ee3t xu\u1ed1ng ph\u00eda Nam, m\u1ed7i khi s\u1ee9 ta \u0111i c\u1ed1ng, t\u1ea5t ch\u1ec9 giao c\u1ed1ng ph\u1ea9m \u1edf Qu\u1ea3ng T\u00e2y, ch\u01b0a t\u1eebng \u0111\u1ebfn kinh \u0111\u00f4 c\u1ee7a nh\u00e0 T\u1ed1ng, m\u00e0 c\u0169ng ch\u01b0a l\u1ea7n n\u00e0o \u0111i \u0111\u1ee7 ba s\u1ee9 th\u1ea7n. \u0110\u1ebfn n\u0103m nay l\u00e0 k\u1ef3 \u0111\u01b0a l\u1ec5 c\u1ed1ng, vua \u0111\u01b0a th\u01b0 sang nh\u00e0 T\u1ed1ng [t\u1edd 37a] xin nh\u00e0 T\u1ed1ng \u0111\u01b0a s\u1ee9 gi\u1ea3 \u0111\u1ebfn cung khuy\u1ebft, l\u1ea1i \u0111\u1ee7 c\u1ea3 ba s\u1ee9 th\u1ea7n. Vua T\u1ed1ng \u0111\u1ed3ng \u00fd. L\u1ea1i c\u00f2n khen nh\u00e2n v\u1eadt c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc ta \u00f4n h\u00f2a, m\u0169 \u00e1o ch\u1ec9nh t\u1ec1, m\u1edbi ban cho t\u00ean n\u01b0\u1edbc l\u00e0 nh\u01b0 th\u1ebf [L\u00fd Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Ch\u00ednh Long B\u1ea3o \u1ee8ng n\u0103m th\u1ee9 2 (1164), ng\u01b0\u1eddi C\u1ed5 Ho\u1eb1ng Thanh H\u00f3a n\u1ed5i lo\u1ea1n, vua sai \u0111\u00e1nh d\u1eb9p \u0111\u01b0\u1ee3c y\u00ean. C\u1ed5 Ho\u1eb1ng, t\u00ean gi\u00e1p, nay l\u00e0 huy\u1ec7n Ho\u1eb1ng H\u00f3a. L\u00fd Cao T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean Gia B\u1ea3o H\u1ef1u n\u0103m th\u1ee9 2 (1203), B\u1ed1 Tr\u00ec, ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam \u0111\u1ed7 thuy\u1ec1n \u1edf c\u1eeda bi\u1ec3n C\u01a1 La. C\u1eeda bi\u1ec3n C\u01a1 La, nay l\u00e0 c\u1eeda Nh\u01b0\u1ee3ng, thu\u1ed9c huy\u1ec7n K\u1ef3 Anh t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh. Ph\u00ed Lang, ng\u01b0\u1eddi \u0110\u1ea1i Ho\u00e0ng l\u00e0m lo\u1ea1n, vua sai Th\u01b0\u1ee3ng th\u01b0 T\u1eeb Anh Nh\u0129 \u0111i \u0111\u00e1nh d\u1eb9p \u1edf s\u00f4ng L\u1ed9 B\u1ed1. S\u00f4ng L\u1ed9 B\u1ed1, t\u1ea1i \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n \u00dd Y\u00ean. [L\u00fd Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean Gia B\u1ea3o H\u1ef1u n\u0103m th\u1ee9 4 (1205), Ph\u1ea1m Du, tri Ngh\u1ec7 An qu\u00e2n l\u00e0m ph\u1ea3n, vua sai ho\u1ea1n quan Ph\u1ea1m B\u1ec9nh Di \u0111\u1ed1c Trang 208","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u su\u1ea5t ng\u01b0\u1eddi \u1edf Kho\u00e1i Ch\u00e2u \u0111i \u0111\u00e1nh. Khi tr\u1edf v\u1ec1, b\u1ecb gi\u1eb7c n\u00f3i gi\u00e8m pha, vua b\u00e8n gi\u1ebft ch\u1ebft. Qu\u00e1ch B\u1ed1c, b\u1ed9 t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a B\u1ec9nh Di n\u1ed5i lo\u1ea1n, vua l\u00e1nh \u1edf Quy H\u00f3a. Kho\u00e1i Ch\u00e2u, nguy\u00ean l\u00e0 \u0111\u1ea5t \u0110\u1eb1ng Ch\u00e2u. Nh\u00e0 L\u00fd chia l\u00e0m ch\u00e2u Kho\u00e1i. Nh\u00e0 Tr\u1ea7n g\u1ecdi l\u00e0 l\u1ed9 Kho\u00e1i Ch\u00e2u. Nay l\u00e0 ph\u1ee7 Kho\u00e1i Ch\u00e2u t\u1ec9nh H\u01b0ng Y\u00ean. S\u00f4ng Quy Ho\u00e1, c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 s\u00f4ng Thao, t\u1ea1i ph\u00eda B\u1eafc huy\u1ec7n Tam N\u00f4ng t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. Th\u00e1i T\u1eed S\u1ea3m \u0111\u1ebfn th\u00f4n L\u01b0u Gia \u1edf H\u1ea3i \u1ea4p, g\u1eb7p con g\u00e1i c\u1ee7a Tr\u1ea7n L\u00fd, l\u1ea5y l\u00e0m v\u1ee3. Th\u00f4n L\u01b0u Gia, nay l\u00e0 x\u00e3 L\u01b0u X\u00e1 huy\u1ec7n H\u01b0ng Nh\u00e2n. L\u00fd Hu\u1ec7 T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Ki\u1ebfn Gia n\u0103m th\u1ee9 8 (1218), ng\u01b0\u1eddi M\u00e1n \u1edf Qu\u1ea3ng Oai l\u00e0m ph\u1ea3n. Qu\u1ea3ng Oai, th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u, nay l\u00e0 ph\u1ee7 Qu\u1ea3ng Oai t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y. [t\u1edd 38a] [L\u00fd Hu\u1ec7 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Ki\u1ebfn Gia n\u0103m th\u1ee9 10 (1220), Nguy\u1ec5n N\u1ed9n chi\u1ebfm c\u1ee9 \u1edf Ph\u00f9 \u0110\u1ed5ng, t\u1ef1 x\u01b0ng l\u00e0 Ho\u00e0i \u0110\u1ea1o V\u01b0\u01a1ng. Ph\u00f9 \u0110\u1ed5ng, t\u00ean h\u01b0\u01a1ng, nay l\u00e0 x\u00e3 Ph\u00f9 \u0110\u1ed5ng huy\u1ec7n Ti\u00ean Du t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. CH\u00cdNH BI\u00caN Quy\u1ec3n 6 Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Ki\u1ebfn Trung n\u0103m th\u1ee9 2 (1226), T\u1ed5 c\u1ee7a nh\u00e0 Tr\u1ea7n, l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi T\u1ee9c M\u1eb7c. T\u1ee9c M\u1eb7c, t\u00ean h\u01b0\u01a1ng, nay l\u00e0 t\u00ean x\u00e3, thu\u1ed9c huy\u1ec7n M\u1ef9 L\u1ed9c ph\u1ee7 Xu\u00e2n Tr\u01b0\u1eddng t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh. [ Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Ki\u1ebfn Trung n\u0103m th\u1ee9 4 (1228), \u0110o\u00e0n Th\u01b0\u1ee3ng chi\u1ebfm c\u1ee9 \u1edf Y\u00ean Nh\u00e2n. \u0110\u01b0\u1eddng H\u00e0o. Trang 209","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u0110\u01b0\u1eddng H\u00e0o, t\u00ean huy\u1ec7n. Y\u00ean Nh\u00e2n, t\u00ean x\u00e3. Huy\u1ec7n \u0110\u01b0\u1eddng H\u00e0o v\u00e0 x\u00e3 Y\u00ean Nh\u00e2n \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. [ Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Ki\u1ebfn Trung n\u0103m th\u1ee9 7 (1231), \u0111\u00e0o hai s\u00f4ng l\u00e0 Tr\u1ea7n v\u00e0 H\u00e0o Hai s\u00f4ng Tr\u1ea7n v\u00e0 H\u00e0o, \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c huy\u1ec7n Ng\u1ecdc S\u01a1n t\u1ec9nh Thanh Ho\u00e1. [t\u1edd 38b] [ Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean \u1ee8ng Ch\u00ednh B\u00ecnh n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1232), phong cho em l\u00e0 B\u00e0 Li\u1ec7t l\u00e0m Ho\u00e0i \u0110\u1ee9c v\u01b0\u01a1ng. B\u00e0 Li\u1ec7t, t\u00ean ng\u01b0\u1eddi, ng\u01b0\u1eddi huy\u1ec7n T\u00e2y Ch\u00e2n (t\u1eeb th\u1eddi Tr\u1ea7n tr\u1edf v\u1ec1 tr\u01b0\u1edbc, T\u00e2y Ch\u00e2n l\u00e0 t\u00ean huy\u1ec7n. Th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n Nam Ch\u00e2n. Nay c\u0169ng l\u00e0 huy\u1ec7n Nam Ch\u00e2n, thu\u1ed9c ph\u1ee7 Xu\u00e2n Tr\u01b0\u1eddng t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh). [ Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean \u1ee8ng Ch\u00ednh B\u00ecnh n\u0103m th\u1ee9 6 (1237), Ho\u00e0i V\u01b0\u01a1ng [tr\u1ea7n] Li\u1ec5u l\u00e0m lo\u1ea1n. Vua \u0111\u1ebfn n\u00fai Y\u00ean T\u1eed. N\u00fai Y\u00ean T\u1eed, t\u1ea1i huy\u1ec7n \u0110\u00f4ng Tri\u1ec1u t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. Tr\u00ean n\u00fai c\u00f3 ng\u1ecdn T\u1eed Ti\u00eau v\u00e0 am Ng\u1ecda M\u00e2y, t\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n v\u1ecb Y\u00ean K\u1ef3 tu luy\u1ec7n \u1edf \u0111\u00e2y, do v\u1eady m\u00e0 c\u00f3 t\u00ean \u0111\u00f3. [ Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean \u1ee8ng Ch\u00ednh B\u00ecnh n\u0103m th\u1ee9 11 (1242), chia trong n\u01b0\u1edbc l\u00e0m 11 l\u1ed9. Ch\u00ednh s\u1eed ghi kh\u00f4ng r\u00f5. C\u0103n c\u1ee9 theo ghi ch\u00e9p c\u0169, th\u1ea5y c\u00e1c l\u1ed9 l\u00e0 Thi\u00ean Tr\u01b0\u1eddng, Long H\u01b0ng, Qu\u1ed1c Oai, B\u1eafc Giang, H\u1ea3i \u0110\u00f4ng, Tr\u01b0\u1eddng Y\u00ean, Ki\u1ebfn X\u01b0\u01a1ng, H\u1ed3ng, Kho\u00e1i, Thanh Ho\u00e1, Ho\u00e0ng Giang v\u00e0 Di\u1ec5n Ch\u00e2u. L\u1ea1i c\u00f3 ph\u1ee7, ch\u00e2u, tr\u1ea5n nh\u01b0 T\u00e2n B\u00ecnh, Ngh\u1ec7 An, Th\u00e1i Nguy\u00ean, L\u1ea1ng Giang. \u0110\u1ea1i \u0111\u1ec3 theo th\u1ec3 ch\u1ebf nh\u00e0 Tr\u1ea7n, th\u00ec ph\u1ee7, ch\u00e2u, tr\u1ea5n th\u1ed1ng thu\u1ed9c v\u00e0o l\u1ed9. [t\u1edd 39a] L\u1ed9 Thi\u00ean Tr\u01b0\u1eddng, v\u1ed1n l\u00e0 h\u01b0\u01a1ng T\u1ee9c M\u1eb7c; nh\u00e0 Tr\u1ea7n l\u1ea5y l\u00e0m c\u1ed1 h\u01b0\u01a1ng n\u00ean \u0111\u1ed5i th\u00e0nh ph\u1ee7 Thi\u00ean Tr\u01b0\u1eddng, l\u1ea1i d\u00f9ng Thi\u00ean Tr\u01b0\u1eddng \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u l\u1ed9 \u1ea5y l\u00e0 l\u1ed9 Thi\u00ean Tr\u01b0\u1eddng. L\u1ea1i v\u00ec l\u1ea5y qu\u00e2n \u1edf h\u01b0\u01a1ng b\u1ea3n l\u1ed9 c\u1ee7a m\u00ecnh n\u00ean m\u1edbi c\u00f3 hi\u1ec7u l\u00e0: \u201cThi\u00ean thu\u1ed9c qu\u00e2n\u201d; nh\u00e0 L\u00ea \u0111\u1eb7t l\u00e0m ph\u1ee7 Thi\u00ean Tr\u01b0\u1eddng, nay theo g\u1ecdi c\u1ee7a nh\u00e0 L\u00ea, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh. Trang 210","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Long H\u01b0ng, x\u01b0a l\u00e0 h\u01b0\u01a1ng \u0110a C\u01b0\u01a1ng. Nh\u00e0 Tr\u1ea7n \u0111\u1eb7t m\u1ed9 t\u1ed5 \u1edf \u0111\u00e2y, nh\u00e2n v\u00ec th\u1ebf m\u00e0 \u0111\u1ed5i l\u00e0 ph\u1ee7 Long H\u01b0ng; th\u1eddi H\u1ed3 \u0111\u1ed5i l\u00e0 ph\u1ee7 T\u00e2n H\u01b0ng. Nay c\u0169ng l\u00e0 ph\u1ee7 T\u00e2n H\u01b0ng thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u01b0ng Y\u00ean. H\u1ed3ng L\u1ed9, t\u1ee9c l\u1ed9 H\u1ed3ng Ch\u00e2u, ch\u00fa \u1edf tr\u00ean. Ki\u1ebfn X\u01b0\u01a1ng, th\u1eddi Tr\u1ea7n \u0111\u1eb7t l\u00e0m l\u1ed9; th\u1eddi H\u1ed3 \u0111\u1ed5i l\u00e0m ph\u1ee7 Ki\u1ebfn Ninh; th\u1eddi L\u00ea ph\u1ee5c l\u1ea1i, g\u1ecdi l\u00e0 ph\u1ee7 Ki\u1ebfn X\u01b0\u01a1ng. Nay c\u0169ng l\u00e0 ph\u1ee7 Ki\u1ebfn X\u01b0\u01a1ng thu\u1ed9c t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh. [ Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean \u1ee8ng Ch\u00ednh B\u00ecnh n\u0103m th\u1ee9 14 (1245), m\u00f9a thu n\u01b0\u1edbc l\u00ean to, v\u1ee1 \u0111\u00ea Long \u0110\u00e0m. Long \u0110\u00e0m, t\u00ean huy\u1ec7n th\u1eddi Tr\u1ea7n; th\u1eddi Minh \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n Thanh \u0110\u00e0m; nh\u00e0 L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n Thanh Tr\u00ec; l\u1ea1i \u0111\u1ed5i ch\u1eef \u201cthanh\u201d v\u1edbi ngh\u0129a l\u00e0 \u201ctrong\u201d, th\u00e0nh ch\u1eef \u201cthanh\u201d v\u1edbi ngh\u0129a l\u00e0 \u201cxanh\u201d. Nay c\u0169ng l\u00e0 huy\u1ec7n Thanh Tr\u00ec t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i. [t\u1edd 39b] [ Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u00ean \u1ee8ng Ch\u00ednh B\u00ecnh n\u0103m th\u1ee9 17 (1248), sai ng\u01b0\u1eddi gi\u1ecfi v\u1ec1 phong thu\u1ef7 \u0111i tr\u1ea5n \u00e1p v\u01b0\u1ee3ng kh\u00ed trong kh\u1eafp n\u00fai s\u00f4ng, nh\u01b0 n\u00fai Chi\u00eau B\u1ea1c, s\u00f4ng B\u00e0, s\u00f4ng L\u1ec5 \u1edf Thanh H\u00f3a, \u0111\u1ec1u \u0111\u00e0o v\u00e0 \u0111\u1ee5c \u0111i. L\u1ea5p c\u00e1c khe k\u00eanh, m\u1edf \u0111\u01b0\u1eddng ngang l\u1ed1i d\u1ecdc, kh\u00f4ng th\u1ec3 k\u1ec3 xi\u1ebft. N\u00fai Chi\u00eau B\u1ea1c, ng\u1edd r\u1eb1ng t\u1ee9c n\u00fai Chi\u1ebfu S\u01a1n, t\u1ea1i huy\u1ec7n Nga S\u01a1n. S\u00f4ng B\u00e0, t\u1ea1i \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n \u0110\u00f4ng S\u01a1n. S\u00f4ng L\u1ec5, c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 s\u00f4ng M\u00e3, ph\u00e1t nguy\u00ean t\u1eeb n\u01b0\u1edbc L\u00e3o Qua, h\u1ee3p l\u01b0u v\u1edbi s\u00f4ng L\u01b0\u01a1ng, c\u00f9ng ch\u1ea3y ra bi\u1ec3n. [ Tr\u1ea7n Th\u00e1i T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Nguy\u00ean Phong n\u0103m th\u1ee9 7 (1257), ch\u1ee7 tr\u1ea1i Quy Ho\u00e1 l\u00e0 H\u00e0 Khu\u1ea5t sai ng\u01b0\u1eddi ch\u1ea1y tr\u1ea1m v\u1ec1 tri\u1ec1u t\u00e2u vi\u1ec7c ng\u01b0\u1eddi M\u00f4ng C\u1ed5 mang qu\u00e2n sang x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c. (Quy Ho\u00e1, thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1). Quy Ho\u00e1, x\u01b0a thu\u1ed9c b\u1ed9 T\u00e2n H\u01b0ng; th\u1eddi L\u00fd l\u00e0 \u0110\u0103ng Ch\u00e2u; th\u1eddi Tr\u1ea7n l\u00e0 tr\u1ea1i Ho\u00e1 Ch\u00e2u; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 ph\u1ee7. Nay c\u0169ng l\u00e0 ph\u1ee7 H\u00f3a Ch\u00e2u. Trang 211","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Qu\u00e2n M\u00f4ng C\u1ed5 r\u1ea5t m\u1ea1nh, vua r\u00fat lui xu\u1ed1ng gi\u1eef s\u00f4ng Thi\u00ean M\u1ea1c. [t\u1edd 40a] S\u00f4ng Thi\u00ean M\u1ea1c, t\u1ee9c ph\u1ea7n h\u1ea1 l\u01b0u s\u00f4ng Nh\u0129 H\u00e0, \u1edf v\u1ec1 \u0111\u1ecba ph\u1eadn ch\u00e2u M\u1ea1n Tr\u00f9 huy\u1ec7n \u0110\u00f4ng Y\u00ean t\u1ec9nh H\u01b0ng Y\u00ean. Ti\u1ec3u hi\u1ec7u Ho\u00e0ng C\u1ef1 \u0110\u00e0 ch\u00e8o thuy\u1ec1n \u0111i tr\u1ed1n \u0111\u1ebfn Ho\u00e0ng Giang. Ho\u00e0ng Giang, t\u1ea1i \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n Nam Xang ph\u1ee7 L\u00fd Nh\u00e2n. Ph\u00eda tr\u00ean ti\u1ebfp gi\u00e1p s\u00f4ng Thi\u00ean M\u1ea1c, ph\u00eda d\u01b0\u1edbi th\u00f4ng v\u1edbi s\u00f4ng Giao Thu\u1ef7. CH\u00cdNH BI\u00caN Quy\u1ec3n 7. Tr\u1ea7n Th\u00e1nh T\u00f4ng ni\u00ean hi\u1ec7u B\u1ea3o Ph\u00f9 n\u0103m th\u1ee9 5 (1277), xu\u1ed1ng chi\u1ebfu cho qu\u00e2n di\u1ec5n t\u1eadp chi\u1ebfn thuy\u1ec1n \u1edf s\u00f4ng B\u1ea1ch H\u1ea1c. S\u00f4ng B\u1ea1ch H\u1ea1c, thu\u1ed9c huy\u1ec7n B\u1ea1ch H\u1ea1c t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y. Ph\u00eda tr\u00ean ti\u1ebfp gi\u00e1p s\u00f4ng Thao v\u00e0 s\u00f4ng \u0110\u00e0, ph\u00eda d\u01b0\u1edbi th\u00f4ng v\u1edbi s\u00f4ng Ph\u00fa L\u01b0\u01a1ng. Sai \u0110\u00e0o Th\u1ebf Quang sang Long Ch\u00e2u. Long Ch\u00e2u, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng T\u00e2y, ti\u1ebfp gi\u00e1p v\u1edbi \u0111\u1ecba gi\u1edbi t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc ta. [t\u1edd 40b] Vua t\u1ef1 l\u00e0m t\u01b0\u1edbng \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c N\u1eabm B\u00e0 La. N\u1eabm B\u00e0 La, t\u00ean \u0111\u1ed9ng c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi M\u00e1n. Theo Nh\u1ea5t th\u1ed1ng ch\u00ed c\u1ee7a nh\u00e0 Thanh, ghi l\u00e0 \u1ed4n B\u00e0 La, thu\u1ed9c m\u1ed9t l\u1ed9 trong ph\u1ee7 B\u1ed1 Ch\u00ednh. Nay ch\u01b0a r\u00f5 \u0111\u00edch x\u00e1c. L\u00fd Nh\u00e2n T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u B\u1ea3o n\u0103m th\u1ee9 4 (1282), qu\u00e2n Nguy\u00ean sang x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c. Vua \u0111\u1ebfn b\u1ebfn \u0111\u00f2 Ch\u00ed Linh, B\u00ecnh Than. Ch\u00ed Linh, x\u01b0a l\u00e0 \u0111\u1ea5t B\u00e0ng Ch\u00e2u, l\u1ea1i c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 B\u00e0ng H\u00e0; th\u1eddi Minh \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n Ch\u00ed Linh; th\u1eddi L\u00ea gi\u1eef nguy\u00ean t\u00ean theo nh\u00e0 Minh. Nay thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. B\u00ecnh Than, t\u00ean b\u1ebfn, t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 Tr\u1ea7n X\u00e1 huy\u1ec7n Ch\u00ed Linh. Trang 212","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u [ Tr\u1ea7n Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u B\u1ea3o n\u0103m th\u1ee9 6 (1284), H\u01b0ng \u0110\u1ea1o V\u01b0\u01a1ng [tr\u1ea7n] Qu\u1ed1c Tu\u1ea5n c\u1ea7m qu\u00e2n \u0111\u1ebfn L\u1ed9c Ch\u00e2u, r\u1ed3i chia qu\u00e2n c\u1ef1 chi\u1ebfn v\u1edbi gi\u1eb7c \u1edf n\u00fai Kh\u00e2u C\u1ea5p. Qu\u00e2n Nguy\u00ean b\u00e8n theo c\u1eeda \u1ea3i Kh\u1ea3 Ly \u0111\u1ec3 ti\u1ebfn qu\u00e2n. Quan qu\u00e2n ta lui v\u1ec1 gi\u1eeb b\u1ebfn V\u1ea1n Ki\u1ebfp. L\u1ed9c Ch\u00e2u, tr\u01b0\u1edbc thu\u1ed9c l\u1ed9 T\u01b0 Minh. V\u00e0o ni\u00ean hi\u1ec7u Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1426) nh\u00e0 Minh, b\u1eaft \u0111\u1ea7u thu\u1ed9c v\u00e0o n\u01b0\u1edbc ta; th\u1eddi L\u00ea theo \u0111\u00f3 g\u1ed9p v\u1edbi \u0111\u1ea5t ch\u00e2u T\u00e2y B\u00ecnh, \u0111\u1ed5i th\u00e0nh ch\u00e2u L\u1ed9c B\u00ecnh. Nay v\u1eabn l\u00e0 ch\u00e2u L\u1ed9c B\u00ecnh, thu\u1ed9c t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n. N\u00fai Kh\u00e2u C\u1ea5p, thu\u1ed9c t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n, ph\u1ed1 K\u1ef3 L\u1eeba, ch\u00e2u \u00d4n. C\u1eeda \u1ea3i Kh\u1ea3 Ly, kh\u00f4ng r\u00f5. Tr\u1ea7n Qu\u1ed1c Tu\u1ea7n \u0111i\u1ec1u khi\u1ec3n qu\u00e2n c\u00e1c l\u1ed9 V\u00e2n Tr\u00e0, Ba \u0110i\u1ec3m; H\u01b0ng Tri V\u01b0\u01a1ng Nghi\u1ec5n \u0111\u1ed1c su\u1ea5t qu\u00e2n \u1edf c\u00e1c l\u1ed9 B\u00e0ng H\u00e0, Na Ng\u1ea1n v\u00e0 Long Nh\u00e3n, \u0111\u1ec1u v\u1ec1 h\u1ecdp h\u1ed9i \u1edf V\u1ea1n Ki\u1ebfp. V\u00e2n Tr\u00e0, Ba \u0110i\u1ec3m, \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c t\u00ean h\u01b0\u01a1ng, thu\u1ed9c l\u1ed9 H\u1ea3i \u0110\u00f4ng t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Y\u00ean. B\u00e0ng H\u00e0, Na Ng\u1ea1n, ch\u00fa \u1edf tr\u00ean. Long Nh\u00e3n, t\u00ean huy\u1ec7n. Th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n Ph\u01b0\u1ee3ng Nh\u00e3n. Nay v\u1eabn l\u00e0 huy\u1ec7n Ph\u01b0\u1ee3ng Nh\u00e3n thu\u1ed9c t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. Qu\u00e2n Nguy\u00ean th\u1ea3 s\u1ee9c c\u01b0\u1edbp b\u00f3c \u1edf \u0111\u1ea5t Gia L\u00e2m v\u00e0 Vu Ninh. Ch\u00fang \u0111\u00f3ng qu\u00e2n \u1edf b\u00e3i Tha M\u1ea1c. Gia L\u00e2m, t\u00ean huy\u1ec7n. V\u0169 Ninh, t\u00ean ch\u00e2u. Nh\u00e0 L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n V\u00f5 Gi\u00e0ng. Nay c\u0169ng l\u00e0 huy\u1ec7n V\u00f5 Gi\u00e0ng, c\u1ea3 Gia L\u00e2m v\u00e0 V\u00f5 Gi\u00e0ng \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. B\u00e3i Tha M\u1ea1c, t\u1ee9c s\u00f4ng Thi\u00ean M\u1ea1c. [t\u1edd 41b] [ Tr\u1ea7n Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Tr\u00f9ng H\u01b0ng n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1285), qu\u00e2n Nguy\u00ean \u0111u\u1ed5i g\u1ea5p, vua m\u1eddi Th\u01b0\u1ee3ng ho\u00e0ng ch\u1ea1y ra ngu\u1ed3n Tam Tr\u0129, sai ng\u01b0\u1eddi k\u00e9o thuy\u1ec1n ng\u1ef1 c\u1ee7a vua ra c\u1eeda bi\u1ec3n Ng\u1ecdc S\u01a1n \u0111\u1ec3 Trang 213","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u0111\u00e1nh l\u1eeba \u0111\u1ecbch. Vua l\u1ea1i d\u00f9ng thuy\u1ec1n \u0111\u1ebfn s\u00f4ng Nam Tri\u1ec7u, v\u01b0\u1ee3t c\u1eeda bi\u1ec3n \u0110\u1ea1i B\u00e0ng v\u00e0o Thanh H\u00f3a. Ngu\u1ed3n Tam Tr\u0129, nay l\u00e0 x\u00e3 Tam Tr\u0129 ch\u00e2u Ti\u00ean Y\u00ean t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Y\u00ean. C\u1eeda bi\u1ec3n Ng\u1ecdc S\u01a1n, nay t\u1ea1i ph\u00eda \u0110\u00f4ng ch\u00e2u V\u1ea1n Ninh, gi\u00e1p l\u1ed9 Kh\u00e2m Ch\u00e2u. S\u00f4ng Nam Tri\u1ec7u, t\u1ee9c s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng. C\u1eeda bi\u1ec3n \u0110\u1ea1i B\u00e0ng, t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 \u0110\u1ea1i B\u00e0ng huy\u1ec7n Nghi D\u01b0\u01a1ng t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. Chi\u00eau V\u0103n v\u01b0\u01a1ng [ Tr\u1ea7n Nh\u1eadt Du\u1eadt] \u0111\u00e1nh b\u1ea1i qu\u00e2n Nguy\u00ean \u1edf c\u1eeda H\u00e0m t\u1eed. C\u1eeda H\u00e0m T\u1eed, t\u1ea1i b\u00e3i H\u00e0m T\u1eed huy\u1ec7n \u0110\u00f4ng Y\u00ean t\u1ec9nh H\u01b0ng Y\u00ean. Vua t\u1ef1 l\u00e0m t\u01b0\u1edbng \u0111\u00e1nh b\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c qu\u00e2n Nguy\u00ean \u1edf Ch\u01b0\u01a1ng D\u01b0\u01a1ng, b\u00e8n thu ph\u1ee5c kinh th\u00e0nh. Ch\u01b0\u01a1ng D\u01b0\u01a1ng, t\u00ean b\u1ebfn, nay thu\u1ed9c \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 Ch\u01b0\u01a1ng D\u01b0\u01a1ng huy\u1ec7n Th\u01b0\u1ee3ng Ph\u00fac t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i. CH\u00cdNH BI\u00caN Quy\u1ec3n 8 Nh\u00e0 Nguy\u00ean huy \u0111\u1ed9ng qu\u00e2n ng\u01b0\u1eddi L\u00ea \u1edf b\u1ed1n ch\u00e2u h\u1ea3i ngo\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c h\u01a1n v\u1ea1n t\u00ean \u0111\u1ebfn x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c, ch\u00fang chia th\u00e0nh \u0111\u1ed3n binh \u1edf Ph\u1ea3 L\u1ea1i, Ch\u00ed Linh. Qu\u00e2n ng\u01b0\u1eddi L\u00ea \u1edf b\u1ed1n ch\u00e2u h\u1ea3i ngo\u1ea1i, l\u00e0 ch\u00e2u Mai, ch\u00e2u \u0110am, ch\u00e2u Qu\u1ef3nh v\u00e0 ch\u00e2u V\u1ea1n, nay thu\u1ed9c t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng \u0110\u00f4ng c\u1ee7a nh\u00e0 Thanh. \u0110\u1ea5t c\u00e1c ch\u00e2u \u0111\u00f3 c\u00f3 \u0111\u1ed9ng c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi M\u00e1n ch\u1ee7ng t\u1ed9c ng\u01b0\u1eddi L\u00ea. Nh\u00e0 Nguy\u00ean thi\u1ebft l\u1eadp th\u00e0nh 12 c\u00e1nh qu\u00e2n ng\u01b0\u1eddi L\u00ea, c\u00f3 ph\u1ee7 Thi\u00ean H\u1ed9 th\u1ed1ng l\u0129nh c\u00e1c c\u00e1nh qu\u00e2n n\u00e0y. N\u00fai Ph\u1ea3 L\u1ea1i, t\u1ea1i x\u00e3 Ph\u1ea3 L\u1ea1i huy\u1ec7n Qu\u1ebf D\u01b0\u01a1ng t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. N\u00fai Ch\u00ed Linh, t\u1ea1i huy\u1ec7n Ch\u00ed Linh t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. [ Tr\u1ea7n Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Tr\u00f9ng H\u01b0ng n\u0103m th\u1ee9 4 (1288), qu\u00e2n Trang 214","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Nguy\u00ean \u0111\u00e1nh v\u00e0o Y\u00ean H\u01b0ng. Y\u00ean H\u01b0ng, t\u00ean tr\u1ea1i, nh\u00e0 L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0m huy\u1ec7n. Nay v\u1eabn gi\u1eef l\u00e0 huy\u1ec7n Y\u00ean H\u01b0ng thu\u1ed9c t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Y\u00ean. [t\u1edd 42b] Tho\u00e1t Hoan nh\u00e0 Nguy\u00ean b\u1ea1i tr\u1eadn tr\u1ed1n v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc. Khi \u0111\u1ebfn c\u1eeda \u1ea3i N\u1ed9i B\u00e0ng, l\u1ea1i th\u1ea5y gi\u00e1n \u0111i\u1ec7p n\u00f3i qu\u00e2n ta chia gi\u1eef c\u1eeda \u1ea3i N\u1eef Nhi, Tho\u00e1t Hoan ph\u1ea3i d\u00f2 \u0111\u01b0\u1eddng \u0110an D\u0129 \u0111i t\u1eaft v\u1ec1 T\u01b0 Minh. C\u1eeda \u1ea3i N\u1ed9i B\u00e0ng v\u00e0 c\u1eeda \u1ea3i N\u1eef Nhi, \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n. \u0110an D\u0129, t\u00ean huy\u1ec7n, c\u00f3 ch\u1ed7 ch\u00e9p l\u00e0 \u0110an D\u0129 [hai ch\u1eef \u201c\u0111an\u201d n\u00e0y kh\u00e1c nhau v\u1ec1 ngh\u0129a: ch\u1eef \u0111an tr\u01b0\u1edbc v\u1edbi ngh\u0129a l\u00e0 s\u1eafc m\u00e0u \u0111\u1ecf, ch\u1eef \u0111an sau v\u1edbi ngh\u0129a l\u00e0 \u0111\u01a1n chi\u1ebfc], thu\u1ed9c t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n. Nay do thay \u0111\u1ed5i n\u00ean kh\u00f4ng r\u00f5. T\u01b0 Minh, thu\u1ed9c \u0111\u1ecba gi\u1edbi nh\u00e0 Thanh. [ Tr\u1ea7n Nh\u00e2n T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Tr\u00f9ng H\u01b0ng n\u0103m th\u1ee9 8 (1292), l\u1ea5y Tr\u1ea7n Ki\u1ebfn l\u00e0m An ph\u1ee7 s\u1ee9 Y\u00ean Khang. Y\u00ean Khang, t\u00ean l\u1ed9, x\u01b0a l\u00e0 Y\u00ean Ninh. Th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 ph\u1ee7 Y\u00ean Khang. Nay \u0111\u1ed5i l\u00e0 ph\u1ee7 Y\u00ean Kh\u00e1nh thu\u1ed9c t\u1ec9nh Ninh B\u00ecnh. Tr\u1ea7n Anh T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u H\u01b0ng Long n\u0103m th\u1ee9 4 (1296), Th\u01b0\u1ee3ng Ho\u00e0ng xu\u1ea5t gia \u1edf h\u00e0nh cung V\u0169 L\u00e2m. V\u0169 L\u00e2m, t\u1ea1i x\u00e3 V\u0169 L\u00e2m huy\u1ec7n Y\u00ean Kh\u00e1nh t\u1ec9nh Ninh B\u00ecnh. \u0110\u1ea5t n\u00e0y c\u00f3 n\u00fai non tr\u00f9ng \u0111i\u1ec7p, trong n\u00fai c\u00f3 \u0111\u1ed9ng [t\u1edd 43a]. N\u00fai non \u1edf \u0111\u00e2y r\u1ed9ng \u0111\u1ebfn v\u00e0i ch\u1ee5c m\u1eabu, b\u00ean ngo\u00e0i c\u00f3 s\u00f4ng nh\u1ecf ch\u1ea3y quanh co, ch\u1ea3y v\u00e0o trong \u0111\u1ed9ng, thuy\u1ec1n nh\u1ecf c\u00f3 th\u1ec3 ra v\u00e0o \u0111\u01b0\u1ee3c. [ Tr\u1ea7n Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u H\u01b0ng Long n\u0103m th\u1ee9 9 (1301)1, Ph\u1ea1m Ng\u0169 L\u00e3o \u0111\u00e1nh b\u1ea1i qu\u00e2n Ai Lao \u1edf M\u01b0\u1eddng Mai. M\u01b0\u1eddng Mai, x\u01b0a l\u00e0 \u0111\u1ed9ng c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi M\u00e1n. Nay \u0111\u1ed5i l\u00e0 ch\u00e2u Mai thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. [ Tr\u1ea7n Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u H\u01b0ng Long th\u1ee9 10 (1302)2, ban cho \u0110\u1ea1o Trang 215","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u s\u0129 Trung Qu\u1ed1c l\u00e0 T\u00f4ng \u0110\u1ea1o \u0111\u01b0\u1ee3c c\u01b0 tr\u00fa \u1edf ph\u01b0\u1eddng Y\u00ean Hoa. Ph\u01b0\u1eddng Y\u00ean Hoa, nay l\u00e0 ph\u01b0\u1eddng Y\u00ean Ph\u1ee5 huy\u1ec7n V\u0129nh Thu\u1eadn t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i. C\u00e1c khoa c\u00fang v\u1ec1 ph\u00f9 th\u1ee7y v\u00e0 l\u00e0m chay l\u00e0m ti\u1ebfu th\u1ecbnh h\u00e0nh \u1edf n\u01b0\u1edbc ta b\u1eaft \u0111\u1ea7u t\u1eeb \u0111\u00e2y. CH\u00cdNH BI\u00caN Quy\u1ec3n 9 [ Tr\u1ea7n Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u H\u01b0ng Long n\u0103m th\u1ee9 20 (1312), vua ng\u1ef1 thuy\u1ec1n \u0111\u1ebfn s\u00f4ng S\u00e2m Th\u1ecb. [t\u1edd 43b (l) S\u00f4ng S\u00e2m Th\u1ecb, t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 S\u00e2m Th\u1ecb huy\u1ec7n Thanh Tr\u00ec t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i. [ Tr\u1ea7n Anh T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u H\u01b0ng Long n\u0103m th\u1ee9 21(1313), nh\u00e0 Nguy\u00ean sai L\u01b0u Nguy\u00ean Hanh \u0111\u1ebfn D\u01b0 Th\u00f4n xem x\u00e9t \u0111\u1ecba th\u1ebf (3). Du Th\u00f4n, thu\u1ed9c x\u00e3 B\u1ea3o L\u00e2m huy\u1ec7n V\u0103n Uy\u00ean t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n. Nay c\u00f3 c\u1eeda \u1ea3i Du Th\u00f4n. Tr\u1ea7n Hi\u1ebfn T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Khai H\u1ef1u n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1329), Th\u01b0\u1ee3ng ho\u00e0ng \u0111\u00edch th\u00e2n \u0111i \u0111\u00e1nh ng\u01b0\u1eddi M\u00e1n \u1edf Ng\u01b0u H\u1ed1ng (Ng\u01b0u H\u1ed1ng, ch\u00fa \u1edf tr\u00ean), mang qu\u00e2n \u0111\u1ebfn Mang Vi\u1ec7t, \u0111\u00f3ng ng\u1ef1 doanh \u1edf \u0111\u00e2y, ban t\u00ean cho ch\u1ed7 ng\u1ef1 doanh l\u00e0 ph\u1ee7 Th\u00e1i B\u00ecnh, c\u00f3 su\u1ed1i B\u00e1c T\u1eed, \u0111\u1eb7t t\u00ean cho su\u1ed1i l\u00e0 Thanh Th\u1ee7y. Mang Vi\u1ec7t, x\u01b0a l\u00e0 \u0111\u1ed9ng c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi M\u00e1n. Nh\u00e0 L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 Vi\u1ec7t Ch\u00e2u. Nay \u0111\u1ed5i l\u00e0 Y\u00ean Ch\u00e2u thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1. Th\u01b0\u1ee3ng ho\u00e0ng t\u1ef1 l\u00e0m t\u01b0\u1edbng \u0111i \u0111\u00e1nh Ai Lao, ti\u1ebfn qu\u00e2n \u0111\u1ebfn Ki\u1ec1m Ch\u00e2u. Ki\u1ec1m Ch\u00e2u, t\u1ee9c \u0111\u1ea5t M\u1eadt Ch\u00e2u. Nay l\u00e0 \u0111\u1ecba h\u1ea1t ph\u1ee7 T\u01b0\u01a1ng D\u01b0\u01a1ng t\u1ec9nh Ngh\u1ec7 An. Tr\u1ea7n Hi\u1ebfn T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Khai H\u1ef1u n\u0103m th\u1ee9 7 (1335), Ai Lao chi\u1ebfm gi\u1eef \u1edf \u1ea5p Nam Nhung, \u0111\u1ed3n tr\u1ea1i c\u1ee7a ch\u00fang \u0111\u00f3ng \u1edf s\u00f4ng Ti\u1ebft La (4). \u2026 Trang 216","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u [t\u1edd 44a] Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Phong n\u0103m th\u1ee9 4 (1344), ng\u01b0\u1eddi Tr\u00e0 H\u01b0\u01a1ng l\u00e0 b\u1ecdn Ng\u00f4 B\u1ec7 t\u1ee5 t\u1eadp d\u00e2n ch\u00fang \u1edf n\u00fai Y\u00ean Ph\u1ee5 n\u1ed5i l\u00ean l\u00e0m gi\u1eb7c c\u01b0\u1edbp. N\u00fai Y\u00ean Ph\u1ee5, t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 Y\u00ean Ph\u1ee5 huy\u1ec7n Gi\u00e1p S\u01a1n ph\u1ee7 Kinh M\u00f4n t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. Tr\u00e0 H\u01b0\u01a1ng (theo nguy\u00ean ch\u00fa v\u00e0o ni\u00ean hi\u1ec7u Khai V\u1eadn n\u0103m th\u1ee9 2 (945) c\u1ee7a nh\u00e0 T\u1ea5n) l\u00e0 t\u00ean huy\u1ec7n. Nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n Kim Th\u00e0nh t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. [ Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Phong n\u0103m th\u1ee9 7 (1347), B\u1ea3o Uy V\u01b0\u01a1ng Hi\u1ebfn, v\u00ec l\u1ea5y tr\u1ed9m v\u1ea3i ho\u1ea3 ho\u00e3n [v\u1ea3i do nh\u00e0 T\u1ed1ng t\u1eb7ng \u0111\u1ec3 may \u00e1o cho vua], b\u1ecb \u0111u\u1ed5i ra ngo\u00e0i, khi \u0111\u1ebfn s\u00f4ng Trinh N\u1eef, vua sai ng\u01b0\u1eddi gi\u1ebft \u0111i S\u00f4ng Trinh N\u1eef, t\u1ee9c s\u00f4ng V\u1ea1n N\u1eef x\u01b0a, nay l\u00e0 \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n Y\u00ean M\u00f4 t\u1ec9nh Ninh B\u00ecnh. [ Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Phong n\u0103m th\u1ee9 11 (1351), ng\u01b0\u1eddi con g\u00e1i \u1edf Thi\u00ean C\u01b0\u01a1ng (Thi\u00ean C\u01b0\u01a1ng, t\u00ean h\u01b0\u01a1ng) h\u00f3a ra con trai. H\u01b0\u01a1ng Thi\u00ean C\u01b0\u01a1ng, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Ngh\u1ec7 An. ___________________________________________ 1. Nguy\u00ean b\u1ea3n ghi l\u00e0 H\u01b0ng Long n\u0103m th\u1ee9 10 (1302), \u1edf \u0111\u00e2y s\u1eeda l\u1ea1i nh\u01b0 tr\u00ean cho h\u1ee3p v\u1edbi ch\u00ednh s\u1eed. 2. Nguy\u00ean b\u1ea3n ghi l\u00e0 n\u0103m H\u01b0ng Long th\u1ee9 11 (1303), \u1edf \u0111\u00e2y s\u1eeda l\u1ea1i nh\u01b0 tr\u00ean cho h\u1ee3p v\u1edbi ch\u00ednh s\u1eed. 3. Nguy\u00ean b\u1ea3n ghi l\u00e0 n\u0103m H\u01b0ng Long th\u1ee9 20 (1212), \u1edf \u0111\u00e2y s\u1eeda l\u1ea1i nh\u01b0 tr\u00ean cho h\u1ee3p v\u1edbi ch\u00ednh s\u1eed. 4. \u0110o\u1ea1n n\u00e0y thi\u1ebfu ph\u1ea7n ch\u00fa gi\u1ea3i \u0111\u1ecba danh. CH\u00cdNH BI\u00caN Quy\u1ec3n 10 Trang 217","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u [ Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Phong n\u0103m th\u1ee9 12 (1352)(1), \u0111\u00ea B\u00e1t Kh\u1ed1i b\u1ecb v\u1ee1, l\u00faa m\u00e0u b\u1ecb ng\u1eadp, d\u00e2n v\u00f9ng Thu\u1eadn An thi\u1ec7t h\u1ea1i n\u1eb7ng. B\u00e1t Kh\u1ed1i, t\u1ee9c t\u00ean hai x\u00e3 B\u00e1t Tr\u00e0ng v\u00e0 Th\u1ed5 Kh\u1ed1i. Nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n Gia L\u00e2m t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh Thu\u1eadn An, t\u00ean ph\u1ee7 [t\u1edd 44b], nay c\u0169ng thu\u1ed9c t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. \u0110\u01b0a ch\u00faa n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh l\u00e0 Ch\u1ebf M\u1ed7 v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc, \u0111\u1ebfn C\u1ed5 Lu\u1ef9 [l\u1ea1i quay tr\u1edf v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc ta]. C\u1ed5 Lu\u1ef9, x\u01b0a l\u00e0 \u0111\u1ecba gi\u1edbi qu\u1eadn Nh\u1eadt Nam; t\u1eeb nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng tr\u1edf v\u1ec1 sau l\u00e0 \u0111\u1ea5t Chi\u00eam Th\u00e0nh; th\u1eddi H\u1ed3 chi\u1ebfm l\u1ea5y \u0111\u1eb7t l\u00e0m Ch\u00e2u T\u01b0 Ch\u00e2u Ngh\u0129a; th\u1eddi L\u00ea h\u1ee3p l\u00e0m ph\u1ee7 T\u01b0 Ngh\u0129a. Nay l\u00e0 t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Ng\u00e0i. [ Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Phong n\u0103m th\u1ee9 14 (1354), c\u01b0\u1edbp b\u00f3c ho\u00e0nh h\u00e0nh t\u1ea1i c\u00e1c v\u00f9ng L\u1ea1ng Ch\u00e2u v\u00e0 Nam S\u00e1ch. L\u1ea1ng Ch\u00e2u v\u00e0 Nam S\u00e1ch, ch\u00fa \u1edf tr\u00ean. [ Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Phong n\u0103m th\u1ee9 15 (1355), n\u00fai K\u00ednh Ch\u1ee7 b\u1ecb l\u1edf. N\u00fai K\u00ednh Ch\u1ee7, x\u01b0a l\u00e0 n\u00fai Th\u00e1nh ch\u1ee7, t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 K\u00ednh Ch\u1ee7, huy\u1ec7n Gi\u00e1p S\u01a1n t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. [ Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i Tr\u1ecb n\u0103m th\u1ee9 4 (1361) (2), ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh v\u01b0\u1ee3t bi\u1ec3n \u0111\u1ebfn c\u01b0\u1edbp b\u00f3c c\u1ee7a c\u1ea3i c\u1ee7a d\u00e2n \u1edf c\u1eeda bi\u1ec3n Di L\u00fd. C\u1eeda bi\u1ec3n Di L\u00fd, nay thu\u1ed9c \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 L\u00fd Ho\u00e0 huy\u1ec7n B\u1ed1 Tr\u1ea1ch. [t\u1edd 45a] T\u1eadp h\u1ee3p nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi gi\u00e0u trong n\u01b0\u1edbc, nh\u01b0 ng\u01b0\u1eddi \u1edf \u0110\u00ecnh B\u1ea3ng thu\u1ed9c B\u1eafc Giang, Nga \u0110\u00ecnh thu\u1ed9c Qu\u1ed1c Oai v\u00e0o cung \u0111\u00e1nh b\u1ea1c l\u00e0m vui, c\u1ee9 m\u1ed7i ti\u1ebfng \u0103n thua t\u1edbi 300 quan ti\u1ec1n. \u0110\u00ecnh B\u1ea3ng, t\u00ean h\u01b0\u01a1ng. Nga S\u01a1n, t\u00ean h\u01b0\u01a1ng, thu\u1ed9c ph\u1ee7 Qu\u1ed1c Oai t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y. Trang 218","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u B\u1eafc Giang, nay thu\u1ed9c B\u1eafc Ninh. M\u00f9a \u0110\u00f4ng, n\u00fai Thi\u00ean Ki\u1ec7n b\u1ecb l\u1edf. N\u00fai Thi\u00ean Ki\u1ec7n, c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 n\u00fai \u0110\u1ecba Ki\u1ec7n. Nay thu\u1ed9c x\u00e3 Thi\u00ean Ki\u1ec7n huy\u1ec7n Thanh Li\u00eam t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i. [ Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i Tr\u1ecb n\u0103m th\u1ee9 9 (1366), vua \u0111i ch\u01a1i h\u01b0\u01a1ng M\u1ec5 S\u1edf, khi tr\u1edf v\u1ec1 \u0111\u1ebfn b\u00e3i Ch\u1eed Gia b\u1ecb c\u01b0\u1edbp, m\u1ea5t c\u1ea3 \u1ea5n b\u00e1u v\u00e0 g\u01b0\u01a1m b\u00e1u M\u1ec5 S\u1edf, t\u00ean h\u01b0\u01a1ng, nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n \u0110\u00f4ng Y\u00ean t\u1ec9nh H\u01b0ng Y\u00ean. B\u00e3i Ch\u1eed Gia, nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n V\u0103n Giang t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. [ Tr\u1ea7n D\u1ee5 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i Tr\u1ecb n\u0103m th\u1ee9 10 (1367), sai Tr\u1ea7n Th\u1ebf H\u01b0ng \u0111\u00e1nh Chi\u00eam Th\u00e0nh \u1edf Chi\u00eam \u0110\u1ed9ng. [t\u1edd 45a] Chi\u00eam \u0110\u1ed9ng, x\u01b0a l\u00e0 \u0111\u1ea5t Nh\u1eadt Nam; nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng tr\u1edf v\u1ec1 sau \u0111\u1eb7t l\u00e0m Chi\u00eam Th\u00e0nh; nh\u00e0 H\u1ed3 chi\u1ebfm l\u1ea5y \u0111\u1ea5t, \u0111\u1eb7t l\u00e0m ch\u00e2u Th\u0103ng v\u00e0 ch\u00e2u Hoa; nh\u00e0 L\u00ea h\u1ee3p l\u1ea1i l\u00e0m ph\u1ee7 Th\u0103ng Hoa. Nay l\u00e0 \u0111\u1ea5t ph\u1ee7 Th\u0103ng B\u00ecnh t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Nam. Tr\u1ea7n Ngh\u1ec7 T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1370), Cung Tuy\u00ean V\u01b0\u01a1ng K\u00ednh; Ch\u01b0\u01a1ng T\u00fac H\u1ea7u Nguy\u00ean \u0110\u00e1n h\u1ed9i qu\u00e2n \u1edf s\u00f4ng \u0110\u1ea1i L\u1ea1i, m\u01b0u gi\u1ebft D\u01b0\u01a1ng Nh\u1eadt L\u1ec5. S\u00f4ng \u0110\u1ea1i L\u1ea1i, t\u1ea1i \u0111\u1ecba gi\u1edbi t\u1ec9nh Thanh Ho\u00e1, thu\u1ed9c nh\u00e1nh c\u1ee7a s\u00f4ng L\u01b0\u01a1ng Giang, ch\u1ea3y qua c\u00e1c huy\u1ec7n H\u1eadu L\u1ed9c, V\u0129nh L\u1ed9c \u0111\u1ed5 ra bi\u1ec3n. L\u1ea1i c\u00f3 n\u00fai \u0110\u1ea1i L\u1ea1i, H\u1ed3 Qu\u00fd Ly \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 n\u00fai Kim \u00c2u. Th\u00e1ng 11, Cung \u0110\u1ecbnh V\u01b0\u01a1ng l\u00ean ng\u00f4i Ho\u00e0ng \u0110\u1ebf \u1edf ph\u1ee7 Ki\u1ebfn H\u01b0ng Ki\u1ebfn H\u01b0ng, x\u01b0a l\u00e0 ph\u1ee7 Hi\u1ec3n Kh\u00e1nh; th\u1eddi Tr\u1ea7n \u0111\u1eb7t l\u00e0 ph\u1ee7 Ki\u1ebfn H\u01b0ng; th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0 ph\u1ee7 Ngh\u0129a H\u01b0ng. Nay c\u0169ng gi\u1eef nguy\u00ean l\u00e0 ph\u1ee7 Ki\u1ebfn H\u01b0ng thu\u1ed9c t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh [t\u1edd 46a] [ Tr\u1ea7n Ngh\u1ec7 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 2 (1371), ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh v\u00e0o c\u01b0\u1edbp b\u00f3c kinh th\u00e0nh, \u0111\u1ebfn b\u1ebfn Th\u00e1i T\u1ed5. Trang 219","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u B\u1ebfn Th\u00e1i T\u1ed5, nay \u0111\u1ed5i l\u00e0 ph\u01b0\u1eddng Ph\u1ee5c C\u1ed5 thu\u1ed9c huy\u1ec7n Th\u1ecd X\u01b0\u01a1ng t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i. Tr\u1ea7n Ngh\u1ec7 T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Long Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 3 (1375), sai \u0110\u00e0o L\u1ef1c \u0110inh \u0111\u1ed1c su\u1ea5t d\u00e2n tu b\u1ed5 \u0111\u01b0\u1eddng x\u00e1, t\u1eeb C\u1eedu Ch\u00e2n \u0111\u1ebfn H\u00e0 Hoa. C\u1eedu ch\u00e2n, x\u01b0a l\u00e0 b\u1ed9 C\u1eedu Ch\u00e2n th\u1eddi H\u00f9ng v\u01b0\u01a1ng; th\u1eddi \u0110inh, L\u00ea g\u1ecdi l\u00e0 \u00c1i Ch\u00e2u; \u0111\u1ebfn ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Phong (1341-1357) \u0111\u1eddi Tr\u1ea7n, \u0111\u1eb7t l\u00e0m l\u1ed9, chia l\u00e0m ba ph\u1ee7, l\u00e0 Thanh Ho\u00e1, C\u1eedu Ch\u00e2n v\u00e0 \u00c1i Ch\u00e2u. H\u00e0 Hoa, t\u1eeb th\u1eddi Tr\u1ea7n tr\u1edf v\u1ec1 tr\u01b0\u1edbc, l\u00e0 t\u00ean huy\u1ec7n, th\u1eddi L\u00ea g\u1ecdi l\u00e0 huy\u1ec7n K\u1ef3 Hoa. Nay \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n K\u1ef3 Anh thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh. Tr\u1ea7n Du\u1ec7 T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Long Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 4 (1376), vua t\u1ef1 l\u00e0m t\u01b0\u1edbng \u0111i \u0111\u00e1nh Chi\u00eam Th\u00e0nh, qu\u00e2n c\u1ee7a vua \u0111\u1ebfn c\u1eeda bi\u1ec3n Di Lu\u00e2n, r\u1ed3i qua c\u1eeda bi\u1ec3n Nh\u1eadt L\u1ec7. C\u1eeda bi\u1ec3n Di Lu\u00e2n, t\u1ea1i x\u00e3 Di Lu\u00e2n huy\u1ec7n B\u00ecnh Ch\u00e1nh. C\u1eeda bi\u1ec3n Nh\u1eadt L\u1ec7, t\u1ea1i x\u00e3 \u0110\u00f4ng H\u1ea3i huy\u1ec7n Phong L\u1ed9c. C\u1ea3 hai c\u1eeda bi\u1ec3n n\u00e0y \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng B\u00ecnh [ t\u1edd 46b] [ Tr\u1ea7n Du\u1ec7 T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Long Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 5 (1377), sai \u0110\u1ed7 L\u1ec5 \u0111\u00e1nh qu\u00e2n Chi\u00eam Th\u00e0nh, ti\u1ebfn \u0111\u1ebfn c\u1eeda bi\u1ec3n Thi N\u1ea1i, cho qu\u00e2n tr\u00fa \u1edf \u0111\u1ed9ng \u1ef6 Mang (\u0111\u1ed9ng \u1ef6 Mang kh\u00f4ng r\u00f5). C\u1eeda bi\u1ec3n Thi N\u1ea1i, nay thu\u1ed9c \u0111\u1ecba gi\u1edbi hai th\u00f4n H\u01b0\u01a1ng H\u1ea3i v\u00e0 Ch\u00ednh Th\u00e0nh huy\u1ec7n Tuy Ph\u01b0\u1edbc t\u1ec9nh B\u00ecnh \u0110\u1ecbnh. Tr\u1ea7n Ph\u1ebf \u0110\u1ebf, hu\u00fd Hi\u1ec7n, ni\u00ean hi\u1ec7u X\u01b0\u01a1ng Ph\u00f9 n\u0103m th\u1ee9 4 (1380), L\u00ea Qu\u00fd Ly \u0111\u00e1nh b\u1ea1i qu\u00e2n Chi\u00eam Th\u00e0nh \u1edf Ngu Giang, trao cho Qu\u00fd Ly chuy\u00ean gi\u1eef ch\u1ee9c Nguy\u00ean nhung, l\u00e0m H\u1ea3i T\u00e2y \u0111\u1ea1o \u0110\u00f4 th\u1ed1ng ch\u1ebf. Ngu Giang, nay thu\u1ed9c \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n Ho\u1eb1ng Ho\u00e1 t\u1ec9nh Thanh Ho\u00e1. H\u1ea3i T\u00e2y \u0111\u1ea1o, t\u1eeb th\u1eddi Tr\u1ea7n tr\u1edf v\u1ec1 tr\u01b0\u1edbc ch\u01b0a c\u00f3 t\u00ean \u0111\u1ecba danh n\u00e0y; kho\u1ea3ng ni\u00ean hi\u1ec7u Thu\u1eadn Thi\u00ean (1428-1433) nh\u00e0 L\u00ea, m\u1edbi l\u1ea5y v\u00f9ng Trang 220","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Thanh Ho\u00e1, Ngh\u1ec7 An, T\u00e2n B\u00ecnh v\u00e0 Thu\u1eadn Ho\u00e1 \u0111\u1eb7t l\u00e0 \u0111\u1ea1o H\u1ea3i T\u00e2y, ng\u1edd r\u1eb1ng s\u1eed c\u0169 b\u1ecb nh\u1ea7m. [ Tr\u1ea7n Ph\u1ebf \u0110\u1ebf] ni\u00ean hi\u1ec7u X\u01b0\u01a1ng Ph\u00f9 n\u0103m th\u1ee9 5 (1381), sai Thi\u1ec1n s\u01b0 \u0110\u1ea1i Than \u0111\u1ed1c su\u1ea5t nh\u00e0 s\u01b0 trong n\u01b0\u1edbc \u0111i \u0111\u00e1nh Chi\u00eam Th\u00e0nh. [t\u1edd 47a] \u0110\u1ea1i Than, t\u00ean x\u00e3, thu\u1ed9c huy\u1ec7n Gia B\u00ecnh t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. [ Tr\u1ea7n Ph\u1ebf \u0110\u1ebf] ni\u00ean hi\u1ec7u X\u01b0\u01a1ng Ph\u00f9 n\u0103m th\u1ee9 7 (1383) (3), L\u00ea Qu\u00fd Ly \u0111\u00f3ng \u0111\u1ed3n binh \u1edf n\u00fai Long \u0110\u1ea1i, \u0111\u00f3ng c\u00e1c thuy\u1ec1n chi\u1ebfn l\u1edbn, cho ti\u1ebfn qu\u00e2n \u0111\u1ebfn v\u1ee5ng L\u1ea1i B\u1ed9 N\u01b0\u01a1ng v\u00e0 \u00d4 T\u00f4n, nh\u01b0ng v\u00ec g\u1eb7p s\u00f3ng to, n\u00ean ph\u1ea3i quay v\u1ec1. N\u00fai Long \u0110\u1ea1i, nay thu\u1ed9c \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n \u0110\u00f4ng S\u01a1n t\u1ec9nh Thanh H\u00f3a. V\u1ee5ng bi\u1ec3n L\u1ea1i B\u1ed9 N\u01b0\u01a1ng, nay l\u00e0 c\u1eeda bi\u1ec3n N\u01b0\u01a1ng Loan, t\u1ea1i \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n K\u1ef3 Anh t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh. \u00d4 T\u00f4n, nay l\u00e0 eo bi\u1ec3n V\u0129nh S\u01a1n, t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn huy\u1ec7n B\u00ecnh Ch\u00e1nh t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng B\u00ecnh, ti\u1ebfp gi\u00e1p \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n K\u1ef3 Anh t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh. [ Tr\u1ea7n Ph\u1ebf \u0110\u1ebf] ni\u00ean hi\u1ec7u X\u01b0\u01a1ng Ph\u00f9 n\u0103m th\u1ee9 8 (1384), sai Tr\u1ea7n Nghi\u00eau Du v\u1eadn chuy\u1ec3n l\u01b0\u01a1ng th\u1ef1c \u0111\u1ebfn \u0111\u1ecba \u0111\u1ea7u Thu\u1ef7 V\u0129, \u0111\u1ee3i giao n\u1ed9p cho qu\u00e2n Minh Thu\u1ef7 V\u0129, t\u00ean ch\u00e2u, thu\u1ed9c ph\u1ee7 Quy Ho\u00e1 t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1, ti\u1ebfp gi\u00e1p \u0111\u1ecba gi\u1edbi V\u00e2n Nam. [ Tr\u1ea7n Ph\u1ebf \u0110\u1ebf] ni\u00ean hi\u1ec7u X\u01b0\u01a1ng Ph\u00f9 n\u0103m th\u1ee9 9 (1385), Ch\u01b0\u01a1ng T\u00fac h\u1ea7u, Nguy\u00ean \u0110\u00e1n, v\u00ec tu\u1ed5i gi\u00e0, xin v\u1ec1 tr\u00ed s\u0129 \u1edf C\u00f4n S\u01a1n, l\u1ea5y hi\u1ec7u l\u00e0 B\u0103ng H\u1ed3. [t\u1edd 47b] C\u00f4n S\u01a1n, nay \u1edf x\u00e3 Chi Ng\u1ea1i huy\u1ec7n Ch\u00ed Linh t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. Ph\u00eda tr\u00ean c\u00f3 \u0111\u1ed9ng Thanh H\u01b0, ph\u00eda d\u01b0\u1edbi c\u00f3 c\u1ea7u Non Ng\u1ecdc. _______________________________________ 1. Nguy\u00ean b\u1ea3n ghi l\u00e0 Thi\u1ec7u Phong n\u0103m th\u1ee9 13 (1353), \u1edf \u0111\u00e2y s\u1eeda l\u1ea1i nh\u01b0 tr\u00ean cho h\u1ee3p v\u1edbi s\u1ef1 ki\u1ec7n ghi trong ch\u00ednh s\u1eed. Trang 221","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 2. Nguy\u00ean b\u1ea3n ghi l\u00e0 n\u0103m \u0110\u1ea1i Tr\u1ecb th\u1ee9 5 (1362), \u1edf \u0111\u00e2y s\u1ee7a l\u1ea1i nh\u01b0 tr\u00ean cho h\u1ee3p v\u1edbi s\u1ef1 ki\u1ec7n ghi trong ch\u00ednh s\u1eed. 3. Nguy\u00ean b\u1ea3n ghi l\u00e0 n\u0103m X\u01b0\u01a1ng Ph\u00f9 th\u1ee9 6 (1382), \u1edf \u0111\u00e2y s\u1eeda l\u1ea1i nh\u01b0 tr\u00ean cho h\u1ee3p v\u1edbi s\u1ef1 ki\u1ec7n ghi trong ch\u00ednh s\u1eed. CH\u00cdNH BI\u00caN Quy\u1ec3n 11 Tr\u1ea7n Thu\u1eadn T\u00f4ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Quang Th\u00e1i n\u0103m th\u1ee9 2 (1389), ng\u01b0\u1eddi N\u00f4ng C\u1ed1ng l\u00e0 Nguy\u1ec5n K\u1ef5 t\u1ee5 h\u1ecdp binh l\u00ednh \u0111i c\u01b0\u1edbp b\u00f3c. N\u00f4ng C\u1ed1ng, x\u01b0a l\u00e0 huy\u1ec7n T\u01b0 N\u00f4ng; \u0111\u1ebfn th\u1eddi Minh \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n N\u00f4ng C\u1ed1ng. Nay gi\u1eef theo l\u00e0 N\u00f4ng C\u1ed1ng, thu\u1ed9c t\u1ec9nh Thanh Ho\u00e1. Y\u00eau t\u0103ng Ph\u1ea1m S\u01b0 \u00d4n h\u00f4 h\u00e0o t\u1ee5 h\u1ecdp d\u00e2n ch\u00fang \u1edf l\u1ed9 Qu\u1ed1c Oai, \u0111\u00f3ng \u0111\u1ed3n \u1edf N\u1ed9n Ch\u00e2u, vua sai Ho\u00e0ng Ph\u1ee5ng Th\u1ebf t\u1eeb Mi\u1ec7t Giang ti\u1ebfn qu\u00e2n \u0111\u00e1nh d\u1eb9p \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u00fang. N\u1ed9n Ch\u00e2u, thu\u1ed9c ph\u1ee7 Qu\u1ed1c Oai t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y, nh\u01b0ng ch\u01b0a r\u00f5 \u0111\u00edch x\u00e1c n\u01a1i n\u00e0o. Mi\u1ec7t Giang, l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e1nh c\u1ee7a s\u00f4ng H\u00e1t, ch\u1ea3y qua c\u00e1c huy\u1ec7n Ch\u01b0\u01a1ng \u0110\u1ee9c, Ho\u00e0i An th\u00f4ng v\u1edbi Ho\u00e0ng Giang. [t\u1edd 48a] Tr\u1ea7n Thu\u1eadn T\u00f4ng ni\u00ean hi\u1ec7u Quang Th\u00e1i n\u0103m th\u1ee9 3 (1390), b\u00e8 \u0111\u1ea3ng c\u1ee7a Nguy\u00ean \u0110\u0129nh l\u00e0 Tr\u1ea7n Khang ch\u1ea1y tr\u1ed1n \u0111\u1ebfn L\u00e3o Qua L\u00e3o Qua, t\u00ean d\u00e2n t\u1ed9c ng\u01b0\u1eddi M\u00e1n, t\u1ee5c g\u1ecdi l\u00e0 Qua Giang. Ph\u00eda \u0110\u00f4ng Nam \u0111\u1ea5t n\u00e0y gi\u00e1p \u0111\u1ecba gi\u1edbi n\u01b0\u1edbc ta, ph\u00eda T\u00e2y gi\u00e1p \u0111\u1ecba gi\u1edbi n\u01b0\u1edbc B\u00e1t B\u00e1ch t\u1ee9c ph\u1ee5, ph\u00eda B\u1eafc gi\u00e1p \u0111\u1ecba gi\u1edbi n\u01b0\u1edbc Xa L\u00fd. V\u00e0o ni\u00ean hi\u1ec7u V\u0129nh L\u1ea1c n\u0103m th\u1ee9 3 (1405) nh\u00e0 Minh, m\u1edbi \u0111\u1eb7t Tuy\u00ean \u00fay ty. Nay thu\u1ed9c n\u01b0\u1edbc Nam Ch\u01b0\u1edfng. [ Tr\u1ea7n Thu\u1eadn T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Quang Th\u00e1i n\u0103m th\u1ee9 4 (1391), Trang \u0110\u1ecbnh \u0110\u1ea1i V\u01b0\u01a1ng Ng\u1ea1c ch\u1ea1y tr\u1ed1n ra V\u1ea1n Ninh. V\u1ea1n Ninh, t\u1eeb th\u1eddi Tr\u1ea7n tr\u1edf v\u1ec1 tr\u01b0\u1edbc l\u00e0 t\u00ean ch\u00e2u; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n; th\u1eddi L\u00ea ph\u1ee5c l\u1ea1i l\u00e0m ch\u00e2u. Nay \u0111\u1ed5i l\u00e0m ph\u1ee7 H\u1ea3i Ninh thu\u1ed9c Trang 222","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Y\u00ean. [ Tr\u1ea7n Thu\u1eadn T\u00f4ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Quang Th\u00e1i n\u0103m th\u1ee9 10 (1397), [H\u1ed3] Qu\u00fd Ly ki\u1ebfn ngh\u1ecb mu\u1ed1n d\u1eddi kinh \u0111\u00f4 \u0111\u1ebfn Y\u00ean T\u00f4n. Nguy\u1ec5n Nh\u1eef Thuy\u1ebft d\u00e2ng th\u01b0 can ng\u0103n, n\u00f3i: \u201cNay \u0111\u1ea5t Long \u0110\u1ed7 c\u00f3 n\u00fai T\u1ea3n Vi\u00ean, c\u00f3 s\u00f4ng Nh\u0129 H\u00e0, n\u00fai cao s\u00f4ng s\u00e2u, \u0111\u1ea5t \u0111ai b\u1eb1ng ph\u1eb3ng r\u1ed9ng tho\u00e1ng. T\u1eeb x\u01b0a c\u00e1c b\u1eadc \u0111\u1ebf v\u01b0\u01a1ng m\u1edf n\u1ec1n d\u1ef1ng n\u01b0\u1edbc [t\u1edd 48b], kh\u00f4ng \u0111\u1eddi n\u00e0o kh\u00f4ng l\u1ea5y \u0111\u1ea5t n\u00e0y l\u00e0m c\u0103n b\u1ea3n, gi\u1eef l\u00e0m k\u1ebf b\u1ec1n l\u00e2u cho qu\u1ed1c gia. C\u00f2n d\u1ecba gi\u1edbi Y\u00ean T\u00f4n l\u00e0 n\u01a1i ch\u1eadt h\u1eb9p, s\u01a1n c\u00f9ng th\u1ee7y t\u1eadn, kh\u00f4ng th\u1ec3 \u0111\u1ecbnh c\u01b0 \u0111\u01b0\u1ee3c. D\u1ef1a v\u00e0o hi\u1ec3m tr\u1edf li\u1ec7u c\u00f3 \u00edch g\u00ec?\u201d Qu\u00fd L\u00fd kh\u00f4ng nghe. Y\u00ean T\u00f4n, t\u00ean \u0111\u1ed9ng, t\u1ea1i x\u00e3 Y\u00ean T\u00f4n huy\u1ec7n V\u0129nh L\u1ed9c t\u1ec9nh Thanh Ho\u00e1. Di ch\u1ec9 th\u00e0nh \u0111\u00f3 v\u1eabn c\u00f2n, b\u00ean ph\u1ea3i b\u00ean tr\u00e1i \u0111\u1ec1u s\u00e1t n\u00fai \u0111\u00e1, s\u00e1t c\u1ea1nh l\u00e0 h\u1ee3p l\u01b0u c\u1ee7a hai s\u00f4ng L\u01b0\u01a1ng v\u00e0 M\u00e3. Long \u0110\u1ed7, t\u1ee9c th\u00e0nh \u0110\u1ea1i La, l\u00fac Cao Bi\u1ec1n \u0111\u1eafp, th\u1ea5y v\u1ecb th\u1ea7n nh\u00e2n t\u1ef1 x\u01b0ng l\u00e0 Long \u0110\u1ed7, cho n\u00ean c\u00f3 t\u00ean nh\u01b0 th\u1ebf. B\u1ed5 d\u1ee5ng L\u00ea H\u00e1n Th\u01b0\u01a1ng l\u0129nh ch\u1ee9c \u0110\u00f4 h\u1ed9 ph\u1ee7 \u1edf l\u1ed9 \u0110\u00f4ng \u0110\u00f4, Tr\u1ea7n Nguy\u00ean Tr\u1eef l\u00e0m \u0110\u00f4 th\u1ed1ng ph\u1ee7 \u1edf l\u1ed9 Tam Giang. L\u1ed9 \u0110\u00f4ng \u0110\u00f4, t\u1ee9c th\u00e0nh Th\u0103ng Long, \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi g\u1ecdi Thanh Ho\u00e1 l\u00e0 T\u00e2y \u0110\u00f4, g\u1ecdi Th\u0103ng Long l\u00e0 \u0110\u00f4ng \u0110\u00f4. Tam Giang, th\u1eddi L\u00fd tr\u1edf v\u1ec1 tr\u01b0\u1edbc l\u00e0 \u0111\u1ea5t Phong Ch\u00e2u v\u00e0 Ch\u00e2n \u0110\u0103ng; th\u1eddi Tr\u1ea7n \u0111\u1eb7t l\u00e0m l\u1ed9 Tam Giang. Do \u0111\u1ea5t n\u00e0y c\u00f3 ba con s\u00f4ng l\u00e0 L\u00f4 Giang, Thao Giang v\u00e0 \u0110\u00e0 Giang n\u00ean c\u00f3 t\u00ean nh\u01b0 th\u1ebf [t\u1edd 49al; th\u1eddi L\u00ea chia l\u00e0m ba ph\u1ee7 l\u00e0 Thao Giang, \u0110\u00e0 Giang v\u00e0 \u0110oan H\u00f9ng. Nay c\u00e1c ph\u1ee7 H\u01b0ng H\u00f3a c\u1ee7a t\u1ec9nh Tuy\u00ean Quang v\u00e0 L\u00e2m Thao, \u0110oan H\u00f9ng v\u00e0 Qu\u1ea3ng Oai c\u1ee7a t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c v\u1ec1 v\u00f9ng \u0111\u1ea5t \u1ea5y. Qu\u00fd Ly sai vi\u00ean Mi\u1ebfu l\u1ec7nh l\u00e0 L\u00ea H\u1ee3p v\u00e0 vi\u00ean Ph\u1ee5 \u0111\u1ea1o C\u1ed5 L\u0169ng l\u00e0 L\u00ea \u00d4ng h\u1ee3p m\u01b0u gi\u1ebft cung n\u1eef. C\u1ed5 L\u0169ng, t\u00ean huy\u1ec7n. Th\u1eddi L\u00ea \u0111\u1ed5i l\u00e0m huy\u1ec7n C\u1ed5 L\u0169ng. Nay theo c\u0169 \u0111\u1eb7t l\u00e0m huy\u1ec7n C\u1ed5 L\u0169ng thu\u1ed9c t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh. Ph\u1ee5 \u0111\u1ea1o, t\u00ean quan th\u1ed5 t\u00f9. Trang 223","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Tr\u1ea7n Thi\u1ebfu \u0110\u1ebf, ni\u00ean hi\u1ec7u Ki\u1ebfn T\u00e2n n\u0103m th\u1ee9 2 (1399), b\u1ecdn Tr\u1ea7n Nguy\u00ean H\u00e3n, Tr\u1ea7n Kh\u00e1t Ch\u00e2n h\u1ecdp tuy\u00ean th\u1ec7 \u1edf \u0110\u1ed1n S\u01a1n. \u0110\u1ed1n S\u01a1n, t\u1ea1i x\u00e3 Cao M\u1eadt huy\u1ec7n V\u0129nh L\u1ed9c t\u1ec9nh Thanh Ho\u00e1. Nguy\u1ec5n Nh\u01b0 C\u00e1i t\u1eadp h\u1ecdp d\u00e2n ch\u00fang qu\u1ea5y nhi\u1ec5u \u1edf v\u00f9ng n\u00fai L\u1ecbch, s\u00f4ng \u0110\u00e1y. [t\u1edd 49b] N\u00fai L\u1ecbch, t\u1ea1i \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n S\u01a1n D\u01b0\u01a1ng t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y. S\u00f4ng \u0110\u00e1y, ph\u00e1t nguy\u00ean t\u1eeb n\u00fai Tam \u0110\u1ea3o, ch\u1ea3y qua \u0111\u1ecba gi\u1edbi c\u00e1c huy\u1ec7n Tam D\u01b0\u01a1ng v\u00e0 L\u1eadp Th\u1ea1ch c\u1ee7a t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y, \u0111\u1ed5 v\u00e0o s\u00f4ng B\u1ea1ch H\u1ea1c. H\u1ed3 H\u00e1n Th\u01b0\u01a1ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u Th\u00e0nh n\u0103m th\u1ee9 2 (1402), Chi\u00eam Th\u00e0nh d\u00e2ng \u0111\u1ea5t \u0111\u1ea7u ngu\u1ed3n, thi\u1ebft l\u1eadp \u0111\u1ea5t \u1ea5y l\u00e0m tr\u1ea5n T\u00e2n Ninh. T\u00e2n Ninh, nay l\u00e0 v\u00f9ng Chi\u00ean \u0110\u00e0n, \u00d4 Da v\u00e0 Thu B\u1ed3n c\u1ee7a t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Nam. CH\u00cdNH BI\u00caN Quy\u1ec3n 12 H\u1ed3 H\u00e1n Th\u01b0\u01a1ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Khai \u0110\u1ea1i n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1403), \u0111\u1eb7t T\u1ee9 ph\u1ee5 c\u1ee7a kinh k\u1ef3 N\u1ec1n m\u00f3ng \u1edf T\u00e2y \u0110\u00f4 \u0111\u00e3 x\u00e2y d\u1ef1ng xong, H\u00e1n Th\u01b0\u01a1ng l\u1ea1i \u0111\u1ed5i ph\u1ee7 Thanh \u0110\u00f4 th\u00e0nh ph\u1ee7 Thi\u00ean X\u01b0\u01a1ng, ph\u1ee7 Di\u1ec5n Ch\u00e2u th\u00e0nh ph\u1ee7 Linh Nguy\u00ean, g\u1ed9p c\u1ea3 C\u1eedu Ch\u00e2n v\u00e0 \u00c1i Ch\u00e2u l\u00e0m T\u1ee9 ph\u1ee5 [H\u1ed3 H\u00e1n Th\u01b0\u01a1ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Khai \u0110\u1ea1i n\u0103m th\u1ee9 2 (1404), m\u1edf Li\u00ean C\u1ea3ng nh\u01b0ng kh\u00f4ng th\u00e0nh. [t\u1edd 50a] Li\u00ean C\u1ea3ng, nay thu\u1ed9c x\u00e3 Thu\u1ef7 Li\u00ean huy\u1ec7n L\u1ec7 Thu\u1ef7 t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng B\u00ecnh. H\u00e1n Th\u01b0\u01a1ng sai m\u1edf Li\u00ean C\u1ea3ng t\u1eeb T\u00e2n B\u00ecnh \u0111\u1ebfn \u0111\u1ecba gi\u1edbi B\u00ecnh Thu\u1eadn, nh\u01b0ng v\u00ec b\u00f9n c\u00e1t \u0111\u00f9n l\u00ean, c\u00f4ng m\u1edf c\u1ea3ng kh\u00f4ng th\u00e0nh. [H\u1ed3 H\u00e1n th\u01b0\u01a1ng] ni\u00ean hi\u1ec7u Khai \u0110\u1ea1i n\u0103m th\u1ee9 3 (1405) (1), \u0111\u1eafp th\u00e0nh \u0110a Bang. Trang 224","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Th\u00e0nh \u0110a Bang, t\u1ea1i x\u00e3 C\u1ed5 Ph\u00e1p huy\u1ec7n Ti\u00ean Phong t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y. Nh\u00e0 Minh sai b\u1ecdn Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 v\u00e0 M\u1ed9c Th\u1ea1nh chia l\u00e0m hai \u0111\u1ea1o qu\u00e2n: m\u1ed9t \u0111\u1ea1o xu\u1ea5t ph\u00e1t t\u1eeb Long Ch\u00e2u, B\u1eb1ng T\u01b0\u1eddng ti\u1ebfn qu\u00e2n \u0111\u1ebfn c\u1eeda \u1ea3i Pha Lu\u1ef9, k\u00e9o th\u1eb3ng \u0111\u1ebfn s\u00f4ng Ph\u00fa L\u01b0\u01a1ng; m\u1ed9t \u0111\u1ea1o xu\u1ea5t ph\u00e1t t\u1eeb V\u00e2n Nam, M\u00f4ng T\u1ef1 ti\u1ebfn \u0111\u00e1nh c\u1eeda \u1ea3i Ph\u00fa L\u1ec7nh, k\u00e9o th\u1eb3ng \u0111\u1ebfn s\u00f4ng B\u1ea1ch H\u1ea1c. Ch\u00fang h\u1ed9i qu\u00e2n \u0111\u00e1nh nh\u00e0 H\u1ed3. Long Ch\u00e2u, B\u1eb1ng T\u01b0\u1eddng thu\u1ed9c ph\u1ee7 Th\u00e1i B\u00ecnh, t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng T\u00e2y nh\u00e0 Thanh, gi\u00e1p \u0111\u1ecba gi\u1edbi t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n n\u01b0\u1edbc ta. C\u1eeda \u1ea3i Pha Lu\u1ef9, thu\u1ed9c x\u00e3 \u0110\u1ed3ng \u0110\u0103ng huy\u1ec7n V\u0103n Uy\u00ean t\u1ec9nh L\u1ea1ng S\u01a1n. Nay l\u00e0 c\u1eeda Nam Quan. M\u00f4ng T\u1ef1, t\u00ean huy\u1ec7n, thu\u1ed9c t\u1ec9nh V\u00e2n Nam, ti\u1ebfp gi\u00e1p \u0111\u1ecba ph\u1eadn t\u1ec9nh H\u01b0ng Ho\u00e1 n\u01b0\u1edbc ta. C\u1eeda \u1ea3i Ph\u00fa L\u1ec7nh, thu\u1ed9c \u0111\u1ecba gi\u1edbi t\u1ec9nh Tuy\u00ean Quang. [t\u1edd 50b] Tr\u1ea7n Gi\u1ea3n \u0110\u1ecbnh, hu\u00fd Ng\u1ed7i, ni\u00ean hi\u1ec7u H\u01b0ng Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1407), Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 nh\u00e0 Minh \u0111\u00e1nh b\u1ea1i qu\u00e2n nh\u00e0 H\u1ed3 \u1edf s\u00f4ng M\u1ed9c Ho\u00e0n. H\u1ed3 Nguy\u00ean Tr\u1eebng r\u00fat qu\u00e2n c\u1ed1 th\u1ee7 \u1edf c\u1eeda bi\u1ec3n Mu\u1ed9n H\u1ea3i. S\u00f4ng M\u1ed9c Ho\u00e0n, t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 M\u1ed9c Ho\u00e0n huy\u1ec7n Ph\u00fa Xuy\u00ean t\u1ec9nh H\u00e0 N\u1ed9i, ti\u1ebfp gi\u00e1p s\u00f4ng Ho\u00e0ng Giang. C\u1eeda bi\u1ec3n Mu\u1ed9n H\u1ea3i, thu\u1ed9c \u0111\u1ecba ph\u1eadn huy\u1ec7n Giao Thu\u1ef7 t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh. Nay b\u1ecb san l\u1ea5p M\u00f9a h\u1ea1, qu\u00e2n Minh ti\u1ebfn d\u00e0nh L\u1ed7i Giang. L\u1ed7i Giang, t\u1ee9c m\u1ed9t nh\u00e1nh c\u1ee7a s\u00f4ng M\u00e3, t\u1ea1i huy\u1ec7n V\u0129nh L\u1ed9c t\u1ec9nh Thanh Ho\u00e1. H\u1ea1 l\u01b0u s\u00f4ng n\u00e0y th\u00f4ng v\u1edbi s\u00f4ng \u0110\u1ea1i L\u1ea1i. Theo Thi\u00ean h\u1ea1 qu\u1eadn qu\u1ed1c l\u1ee3i b\u1ec7nh to\u00e0n th\u01b0 ghi huy\u1ec7n L\u1ed7i Giang c\u00f3 c\u1eeda \u1ea3i Ba L\u1eabm. Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 cho qu\u00e2n truy \u0111u\u1ed5i b\u1eaft \u0111\u01b0\u1ee3c cha con H\u1ed3 H\u00e1n Th\u01b0\u01a1ng \u1edf n\u00fai Cao V\u1ecdng, c\u1eeda bi\u1ec3n K\u1ef3 La. C\u1eeda bi\u1ec3n K\u1ef3 La, nay t\u1ea1i \u0111\u1ecba ph\u1eadn huy\u1ec7n K\u1ef3 Anh t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh, ti\u1ebfp Trang 225","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u gi\u00e1p v\u1edbi n\u00fai Cao V\u1ecdng. [t\u1edd 51a] L\u1ea1i \u0111u\u1ed5i ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam. \u0110\u01b0a [Ho\u00e0ng] H\u1ed1i Khanh tr\u1edf v\u1ec1 \u0111\u1ec1n c\u1eeda bi\u1ec3n \u0110an Thai. C\u1eeda bi\u1ec3n \u0110an Thai, t\u1ea1i n\u01a1i ti\u1ebfp gi\u00e1p gi\u1eefa hai huy\u1ec7n Nghi Xu\u00e2n v\u00e0 Ch\u00e2n L\u1ed9c t\u1ec9nh Ngh\u1ec7 An. Nay l\u00e0 c\u1eeda bi\u1ec3n H\u1ed9i Th\u1ed1ng. Ph\u1ea1m Ch\u1ea5n, vi\u00ean th\u1ed5 h\u00e0o \u1edf \u0110\u00f4ng Tri\u1ec1u kh\u1edfi binh \u1edf B\u00ecnh Than. \u0110\u00f4ng Tri\u1ec1u, t\u00ean huy\u1ec7n, thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. B\u00ecnh Than, ch\u00fa \u1edf tr\u00ean Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 nh\u00e0 Minh k\u00e9o qu\u00e2n \u0111\u1ebfn c\u1eeda bi\u1ec3n B\u1ed1 Ch\u00ednh. C\u1eeda bi\u1ec3n B\u1ed1 Ch\u00ednh, t\u1ea1i \u0111\u1ecba gi\u1edbi hai huy\u1ec7n B\u00ecnh Ch\u00e1nh v\u00e0 B\u1ed1 Tr\u1ea1ch t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng B\u00ecnh, t\u1ee9c c\u1eeda bi\u1ec3n Linh Giang. [ Tr\u1ea7n Gi\u1ea3n \u0110\u1ecbnh] ni\u00ean hi\u1ec7u H\u01b0ng Kh\u00e1nh n\u0103m th\u1ee9 3 (1409), vua Ng\u1ed7i \u0111\u00edch th\u00e2n c\u1ea7m qu\u00e2n \u0111\u00e1nh b\u1ecdn M\u1ed9c Th\u1ea1nh v\u00e0 L\u00e3 Ngh\u1ecb nh\u00e0 Minh \u1edf th\u00e0nh \u0110\u00f4ng Quan, ch\u00e9m \u0111\u01b0\u1ee3c L\u00e3 Ngh\u1ecb \u1edf B\u00f4 C\u00f4. Duy c\u00f3 M\u1ed9c Th\u1ea1nh tho\u00e1t th\u00e2n ch\u1ea1y \u0111\u1ebfn th\u00e0nh C\u1ed5 L\u1ed9ng. [t\u1edd 51b] Th\u00e0nh \u0110\u00f4ng Quan, t\u1ee9c th\u00e0nh \u0110\u00f4ng \u0110\u00f4; th\u1eddi Minh \u0111\u1eb7t \u0110\u00f4ng \u0110\u00f4 l\u00e0m ph\u1ee7 tr\u1ecb, c\u0169ng c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 Th\u00e0nh \u0110\u00f4ng Quan. B\u00f4 C\u00f4, t\u00ean b\u1ebfn, t\u1ea1i huy\u1ec7n Phong Doanh t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh, ti\u1ebfp gi\u00e1p v\u1edbi t\u1ec9nh th\u00e0nh Ninh B\u00ecnh. T\u00ean c\u0169 l\u00e0 B\u00f4 C\u00f4, nay \u0111\u1ed5i l\u00e0m x\u00e3 Hi\u1ebfu C\u1ed5. Th\u00e0nh C\u1ed5 L\u1ed9ng, do nh\u00e0 Minh \u0111\u1eafp, nay t\u1ea1i x\u00e3 B\u00ecnh C\u00e1ch huy\u1ec7n \u00dd Y\u00ean t\u1ec9nh Nam \u0110\u1ecbnh. Di ch\u1ec9 h\u00e3y c\u00f2n, t\u1ee5c g\u1ecdi l\u00e0 th\u00e0nh C\u00e1ch. Vua Ng\u1ed7i \u0111\u00e1nh ch\u1ed1ng c\u1ef1 v\u1edbi qu\u00e2n Minh \u1edf th\u00e0nh Ng\u1ef1 Thi\u00ean. B\u1ea5y gi\u1edd, b\u1ecdn Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ef1c v\u00e0 \u0110\u1eb7ng Dung \u0111\u1ec1u c\u0103m gi\u1eadn v\u00ec cha b\u1ecb gi\u1ebft oan, m\u1edbi \u0111em qu\u00e2n Thu\u1eadn Ho\u00e1 \u0111\u00f3n r\u01b0\u1edbc Qu\u00fd Kho\u00e1ng (Qu\u00fd Kho\u00e1ng l\u00e0 ch\u00e1u c\u1ee7a Ngh\u1ec7 T\u00f4ng) \u0111\u1ebfn Ngh\u1ec7 An, l\u1eadp l\u00e0m vua, l\u00ean ng\u00f4i \u1edf Chi La, \u0111\u1ed5i ni\u00ean hi\u1ec7u l\u00e0 Tr\u00f9ng Quang. Trang 226","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Ng\u1ef1 Thi\u00ean, t\u00ean huy\u1ec7n. H\u01b0\u01a1ng \u0110a C\u01b0\u01a1ng c\u00f3 m\u1ed9 t\u1ed5 nh\u00e0 Tr\u1ea7n, v\u1eady c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 Ng\u1ef1 Thi\u00ean. Nay \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n H\u01b0ng Nh\u00e2n thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u01b0ng Y\u00ean. Chi La, t\u00ean huy\u1ec7n, nay \u0111\u1ed5i l\u00e0 huy\u1ec7n La S\u01a1n thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh. [t\u1edd 52a] \u0110\u1ebf Qu\u00fd Kho\u00e1ng, ni\u00ean hi\u1ec7u Tr\u00f9ng Quang n\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t (1409), \u0111\u1ebf Ng\u1ed7i ch\u1ea1y \u0111\u1ebfn tr\u1ea5n Thi\u00ean Quan, qu\u00e2n Minh \u0111u\u1ed5i \u0111\u1ebfn M\u1ef9 L\u01b0\u01a1ng th\u00ec b\u1eaft \u0111\u01b0\u1ee3c, \u0111\u01b0a v\u1ec1 Kim L\u0103ng. M\u1ef9 L\u01b0\u01a1ng, t\u00ean huy\u1ec7n, nay thu\u1ed9c t\u1ec9nh S\u01a1n T\u00e2y, gi\u00e1p v\u1edbi \u0111\u1ecba gi\u1edbi huy\u1ec7n Nho Quan. Thi\u00ean Quan, t\u1ee9c ph\u1ee7 Nho Quan hi\u1ec7n nay. Nh\u00e0 Minh b\u1eaft c\u00e1c x\u1ee9 T\u1eeb S\u01a1n, Gia L\u00e2m, m\u1ed7i n\u01a1i \u0111\u1ec1u \u0111\u1eb7t d\u1ecbch tr\u1ea1m. T\u1eeb S\u01a1n, x\u01b0a l\u00e0 \u0111\u1ea5t ch\u00e2u C\u1ed5 Ph\u00e1p; th\u1eddi thu\u1ed9c Minh \u0111\u1eb7t l\u00e0 huy\u1ec7n T\u1eeb S\u01a1n; th\u1eddi L\u00ea th\u0103ng l\u00e0m ph\u1ee7. Nay v\u1eabn gi\u1eef l\u00e0 t\u00ean ph\u1ee7, thu\u1ed9c t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh Gia L\u00e2m, t\u00ean huy\u1ec7n, c\u0169ng thu\u1ed9c t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh Nguy\u1ec5n H\u1eefu M\u00f9i d\u1ecbch ___________________________________________ 1. Nguy\u00ean b\u1ea3n ghi l\u00e0 n\u0103m Khai \u0110\u1ea1i th\u1ee9 4 (1406), \u1edf \u0111\u00e2y s\u1eeda l\u1ea1i nh\u01b0 tr\u00ean cho h\u1ee3p v\u1edbi s\u1ef1 ki\u1ec7n ghi trong ch\u00ednh s\u1eed. C\u1ea2M T\u00c1C (1) Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: C\u1ea2M T\u00c1C Th\u1ee9c m\u1ee5c kinh th\u00e0nh t\u1eed t\u1ebf khan, Th\u1ed1ng t\u00e2m qu\u00e2n qu\u1ed1c l\u1ec7 lan lan. Quy\u1ec1n gian tr\u1ef1c d\u1ee5c ho\u00e0 ngu T\u1ed1ng, Trang 227","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Trung ngh\u0129a na vi h\u1eadn b\u00e1o H\u00e0n. Th\u1ea3o m\u1ed9c s\u01a1n h\u00e0 phi c\u1ef1u ch\u1ee7 V\u01b0\u01a1ng h\u1ea7u \u0111\u1ec7 tr\u1ea1ch d\u0129 t\u00e2n nhan. C\u00e1c trung \u0111\u1ec7 t\u1eed kim h\u00e0 t\u1ea1i, Dao v\u1ecdng B\u00ecnh S\u01a1n t\u1ea9m b\u1ea5t an. D\u1ecbch ngh\u0129a: C\u1ea2M T\u00c1C G\u1ea1t n\u01b0\u1edbc m\u1eaft nh\u00ecn k\u1ef9 v\u1ec1 ch\u1ed1n kinh th\u00e0nh, \u0110au l\u00f2ng v\u00ec vua v\u00ec n\u01b0\u1edbc, n\u01b0\u1edbc m\u1eaft chan ch\u1ee9a. B\u1ecdn quy\u1ec1n gian ch\u1ec9 mu\u1ed1n xui ngu nh\u00e0 T\u1ed1ng ch\u1ecbu ho\u00e0 (2) Ng\u01b0\u1eddi trung ngh\u0129a l\u00e0m th\u1ebf n\u00e0o v\u00ec n\u01b0\u1edbc H\u00e0n b\u00e1o h\u1eadn (3). Non s\u00f4ng c\u00e2y c\u1ecf \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng c\u00f2n ch\u1ee7 c\u0169, Ph\u1ee7 \u0111\u1ec7 v\u01b0\u01a1ng h\u1ea7u \u0111\u00e3 thay b\u1ed9 m\u1eb7t m\u1edbi. Con em c\u00e1c nh\u00e0 quy\u1ec1n qu\u00fd hi\u1ec7n gi\u1edd \u1edf \u0111\u00e2u, Xa xa ng\u00f3ng v\u1ec1 non B\u00ecnh m\u00e0 ng\u1ee7 ch\u1eb3ng y\u00ean gi\u1ea5c (4). D\u1ecbch th\u01a1: Kinh th\u00e0nh ngo\u00e1i l\u1ea1i m\u00e0 tr\u00f4ng, X\u00f3t vua \u0111au n\u01b0\u1edbc, m\u1eaft r\u01b0ng l\u1ec7 nho\u00e0. Quy\u1ec1n gian m\u1ed9t m\u1ef1c x\u00fai ho\u00e0, \u0110\u1ec3 ng\u01b0\u1eddi trung ngh\u0129a bi\u1ebft l\u00e0 l\u00e0m sao Thay m\u1eb7t m\u1edbi, kh\u00e1c v\u01b0\u01a1ng h\u1ea7u, Non s\u00f4ng \u0111\u1ed5i ch\u1ee7 c\u00f2n \u0111\u00e2u c\u1ee7a m\u00ecnh. Con em d\u00f2ng d\u00f5i v\u1eafng tanh, Xa xa nh\u1eefng ng\u00f3ng non B\u00ecnh, kh\u00f4n an (5) L\u00ea V\u0169 Ho\u00e0ng d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. B\u00e0i th\u01a1 n\u00e0y l\u00e0m n\u0103m \u1ea4t D\u1eadu H\u00e0m Nghi nguy\u00ean ni\u00ean (1885). 2. \u00c1m ch\u1ec9 b\u1ecdn quan l\u1ea1i \u201cch\u1ee7 ho\u00e0\u201d \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi, nh\u01b0 b\u1ecdn T\u1ea7n C\u1ed1i xui vua nh\u00e0 T\u1ed1ng ch\u1ecbu ho\u00e0 v\u1edbi gi\u1eb7c Kim, nh\u01b0\u1ee3ng b\u1ed9 ch\u00fang t\u1eebng b\u01b0\u1edbc \u0111\u1ec3 \u0111\u1ebfn n\u1ed7i m\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. Trang 228","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 3. B\u00e0y t\u1ecf \u00fd ch\u00ed c\u1ee7a t\u00e1c gi\u1ea3 nh\u01b0 Tr\u01b0\u01a1ng L\u01b0\u01a1ng h\u1eadn nh\u00e0 T\u1ea7n di\u1ec7t n\u01b0\u1edbc H\u00e0n c\u1ee7a m\u00ecnh n\u00ean \u0111i theo L\u01b0u Bang b\u00e0y m\u01b0u quy\u1ebft b\u00e1o th\u00f9 cho n\u01b0\u1edbc c\u0169. 4. Non B\u00ecnh: N\u00fai Ng\u1ef1 B\u00ecnh \u1edf Hu\u1ebf, m\u1ed9t bi\u1ec3u t\u01b0\u1ee3ng c\u1ee7a kinh \u0111\u00f4 Hu\u1ebf. 5. To\u00e0n b\u1ed9 th\u01a1 v\u0103n ch\u1eef H\u00e1n trong Ph\u1ea7n II, m\u1ee5c A \u201cC\u00e1c t\u00e1c ph\u1ea9m th\u01a1 v\u0103n Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng\u201d theo T\u1ed5ng t\u1eadp V\u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, t\u1eadp 17, Nxb Khoa h\u1ecdc X\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2000. \u0110\u1ec2 T\u00d4 TH\u1eca GIA (1) Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: \u0110\u1ec2 T\u00d4 TH\u1eca GIA \u0110inh H\u1ee3i xu\u00e2n nh\u1ecb nguy\u1ec7t, Ng\u1eabu qu\u00e1 \u0110\u00f4ng Y\u00ean th\u00f4n V\u0103n h\u1eefu T\u00f4 th\u1ecb gia, Trung h\u1eadu th\u1ebf k\u1ef3 m\u00f4n. Th\u0103ng giai th\u1ecb nh\u1ea5t ki\u1ebfn, Ng\u00f4n ng\u1eef h\u00e0 \u00f4n t\u1ed3n. S\u1ef1 gia tr\u1ecdng h\u1eefu hi\u1ebfu, Huynh \u0111\u1ec7 t\u1ef1 thi\u00ean lu\u00e2n. Ch\u1ee7 nh\u00e2n \u00e1i thi kh\u00e1ch, L\u01b0\u01a1ng b\u1eb1ng \u0111\u01b0\u01a1ng m\u00e3n t\u1ecbch. T\u01b0\u01a1ng d\u1eef \u0111\u00e0m c\u1ed5 kim, X\u01b0\u1edbng ho\u1ea1 doanh \u1ed1c b\u00edch. B\u00e1 Ng\u1ecdc mi\u1ec5n h\u1ed3 tai, Ph\u00e0m th\u01b0 giai th\u1ebf tr\u1ea1ch. Mi\u1ec5n chi h\u1ef1u mi\u1ec5n chi, D\u01b0 h\u01b0\u01a1ng b\u1eb1ng thi\u00ean t\u00edch. D\u1ecbch th\u01a1: Trang 229","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u0110\u1ebeN NH\u00c0 H\u1ecc T\u00d4 Th\u00e1ng Hai xu\u00e2n \u0110inh H\u1ee3i, Nh\u00e2n gh\u00e9 l\u00e0ng \u0110\u00f4ng Y\u00ean. Nghe c\u00f3 nh\u00e0 h\u1ecd T\u00f4, Trung h\u1eadu n\u1ed5i ti\u1ebfng truy\u1ec1n. Qua bu\u1ed5i \u0111\u1ea7u g\u1eb7p g\u1ee1, Th\u1ea5y n\u00f3i n\u0103ng \u00f4n t\u1ed3n. Ph\u00e9p nh\u00e0 tr\u1ecdng hi\u1ebfu h\u1eefu, Anh em tr\u1ecdng thi\u00ean lu\u00e2n. Ch\u1ee7 nh\u00e2n v\u1ed1n m\u1ebfn kh\u00e1ch, \u0110\u1ea7y nh\u00e0 nh\u1eefng b\u1ea1n hi\u1ec1n. C\u00f9ng lu\u1eadn b\u00e0n kim c\u1ed5, Ng\u00e2m v\u1ecbnh su\u1ed1t ng\u00e0y \u0111\u00eam. Qu\u00fd thay \u00f4ng B\u00e1 Ng\u1ecdc! \u1ea4y \u01a1n d\u00e0y t\u1eeb tr\u01b0\u1edbc G\u1eafng l\u00ean! G\u1eafng n\u1eefa l\u00ean! L\u00e0m l\u00e0nh \u0111\u01b0\u1ee3c h\u01b0\u1edfng ph\u01b0\u1edbc. L\u00ea Th\u01b0\u1edbc d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. \u00d4ng T\u00f4 B\u00e1 Ng\u1ecdc l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e0 Nho y\u00eau n\u01b0\u1edbc \u1edf th\u00f4n \u0110\u00f4ng Y\u00ean, t\u1ed5ng V\u00e2n T\u1ee5 (nay l\u00e0 x\u00e3 Minh Th\u00e0nh, huy\u1ec7n Y\u00ean Th\u00e0nh, Ngh\u1ec7 An), khi Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng ra B\u1eafc (\u0111\u1ea7u n\u0103m 1887) \u0111\u00e3 d\u1eebng l\u1ea1i \u1edf gia \u0111\u00ecnh n\u00e0y m\u1ed9t th\u1eddi gian v\u00e0 c\u00f3 l\u00e0m th\u01a1 x\u01b0\u1edbng h\u1ecda v\u1edbi ch\u1ee7 nh\u00e0. Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng \u0111\u1ec3 l\u1ea1i l\u1eddi d\u1eabn nh\u01b0 sau trong t\u1edd Di b\u00fat t\u1eb7ng \u00f4ng T\u00f4 B\u00e1 Ng\u1ecdc (xem B\u00fat t\u00edch Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng trong phong tr\u00e0o C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng ch\u1ed1ng Ph\u00e1p c\u1ee7a Tr\u1ea7n Nguy\u00ean Trinh - Tr\u1ea7n B\u00e1 Ch\u00ed, T\u1ea1p ch\u00ed H\u00e1n N\u00f4m, s\u1ed1 2 (35), 1998). Phi\u00ean \u00e2m: Tu\u1ebf \u0110inh H\u1ee3i xu\u00e2n, nh\u1ecb nguy\u1ec7t d\u01b0 d\u0129 c\u00f4ng c\u00e1n \u0111\u1ec3 Di\u1ec5n, kinh qu\u00e1 V\u00e2n T\u1ee5 chi \u0110\u00f4ng Y\u00ean th\u00f4n, th\u00f4n h\u1eefu T\u00f4 th\u1ecb gi\u1ea3 v\u0103n \u0111\u1ea1o th\u1ebf truy\u1ec1n trung Trang 230","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u h\u1eadu, d\u01b0 nh\u00e2n v\u00e3ng t\u00fac y\u00ean. B\u00e1 Ng\u1ecdc t\u1eed k\u1ef3 \u0111\u00edch ph\u00e1i d\u00e3. S\u01a1 ki\u1ebfn th\u1eddi, ng\u00f4n t\u1eeb c\u1eed ch\u1ec9 tu\u00e2n tu\u00e2n nhi\u00ean h\u1eefu c\u1ed5 phong, c\u01b0 c\u1eedu chi tri gia b\u1ea5t th\u1eadm ph\u00f9, b\u00ecnh sinh x\u1eed gia k\u1ef3 v\u00ec ph\u1ee5 t\u1eed huynh \u0111\u1ec7 t\u00fac ph\u00e1p. B\u00e1 Ng\u1ecdc t\u1ea3o c\u00f4, thi\u1ebfu y vu th\u00fac, \u0111\u00e3i th\u00fac th\u1ecb c\u1ed1, th\u1ea9m qu\u1ea3 c\u01b0, B\u00e1 Ng\u1ecdc thi\u1ec7n s\u1ef1 chi. Ch\u01b0 \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ec7 h\u1eefu b\u1ea5t n\u0103ng t\u1ef1 c\u1ea5p, B\u00e1 Ng\u1ecdc \u0111a thi\u1ec7m d\u0129 ti\u1ec1n t\u00fac. Uy\u1ec3n nhi\u00ean Tr\u01b0\u01a1ng C\u00f4ng Ngh\u1ec7 Tr\u1ea7n C\u1ea3nh chi gia ph\u00e1p. H\u01b0\u01a1ng h\u1eefu b\u1ea7n gi\u1ea3 lai, b\u1ea5t v\u1ea5n ti\u1ec1n chi \u0111a thi\u1ec3u, t\u1ea5t gi\u1ea3m k\u1ef3 gi\u00e1 nhi d\u1eef chi t\u00fac. C\u1ed1 m\u1ed7i ng\u1ed9 hoang ni\u00ean, b\u1ea7n d\u00e2n l\u1ea1i d\u0129 to\u00e0n ho\u1ea1t gi\u1ea3 th\u1eadm ch\u00fang. Th\u1ea3 tinh hi\u1ebfu kh\u00e1ch, h\u1eefu d\u0129 thi v\u0103n chi tri\u1ebfp l\u1ea1c d\u1eef ng\u00e2m v\u1ecbnh, tuy lu\u1ef9 tu\u1ea7n li\u00ean nh\u1eadt b\u1ea5t y\u1ebfm d\u00e3. C\u1ed1 ch\u00e2u chi v\u0103n s\u0129 \u0111a th\u00e1o y\u00ean. Y! B\u00e1 Ng\u1ecdc chi ti\u00ean nh\u00e2n d\u01b0 ph\u1ea5t c\u1eadp tri d\u00e3, nhi quan B\u00e1 Ng\u1ecdc chi m\u1ee5c th\u00e2n, chi chu b\u1ea7n, chi giao h\u1eefu, th\u1eed s\u1ed5 \u0111oan gi\u1ea3, t\u1eafc k\u1ef3 s\u1edf v\u1ecb th\u1ebf truy\u1ec1n trung h\u1eadu, t\u01b0\u1edfng phi h\u01b0 ng\u1eef d\u00e3. H\u1ef1u v\u0103n h\u1eefu l\u00e2n \u00f4ng gi\u1ea3 b\u00ecnh nh\u1eadt t\u00ednh kh\u1eafc b\u1ea1c, hi\u1ebfu th\u1ef1c ho\u00e1, qu\u1ea3ng tr\u00ed t\u1ee9c tr\u00e1i, gia ph\u00fa lu\u1ef9 c\u1ef1 v\u1ea1n, sinh h\u1eefu t\u1eed nh\u1ecb, \u00f4ng t\u1ed1t v\u1ecb s\u1ed5 nguy\u1ec7t, huynh \u0111\u1ec7 ph\u00e2n t\u00e0i tranh hi\u1ec7u \u0111a thi\u1ec3u chi vu hu\u00fdch t\u01b0\u1eddng, gia nghi\u1ec7p t\u1ec9 ti\u1ec1n \u0111\u1ea1i gi\u1ea3m, h\u01b0\u01a1ng nh\u00e2n giai d\u0129 v\u1ecb \u00f4ng kh\u1eafc b\u1ea1c chi b\u00e1o. Ta ta! \u0110\u1ed3ng nh\u1ea5t giang s\u01a1n, \u0111\u1ed3ng nh\u1ea5t phong th\u1ed5, \u0111\u1ed3ng nh\u1ea5t l\u01b0 l\u00fd t\u1ec9nh c\u01b0\u01a1ng, h\u00e0 nh\u1ea5t h\u1eadu nh\u1ea5t b\u1ea1c chi b\u1ea5t \u0111\u1ed3ng d\u00e3? T\u1eafc di\u1ec7c th\u1ecb ph\u00f9 gia ph\u1ea1m chi h\u00e0 nh\u01b0 nh\u0129. T\u01b0\u01a1ng bi\u1ec7t ti\u1ec1n s\u1ed5 nh\u1eadt, B\u00e1 Ng\u1ecdc tr\u01b0ng thi \u01b0 d\u01b0. D\u01b0 t\u1ed1 chuy\u1ebft, v\u01b0u b\u1ea5t n\u0103ng thi Nhi\u00ean B\u00e1 Ng\u1ecdc \u00e1i ng\u00e2m nh\u00e2n d\u00e3, d\u01b0 kh\u1ea3 d\u0129 chuy\u1ebft t\u1eeb h\u1ed3 tai? Nh\u00e2n t\u1ea9u b\u00fat d\u0129 t\u1eb7ng chi t\u1ecbnh ch\u00ed s\u1edf ki\u1ebfn s\u1edf v\u0103n, d\u0129 mi\u1ec5n th\u1ebf chi vi ph\u1ee5 huynh gi\u1ea3 \u0111\u01b0\u01a1ng ph\u00e1p k\u1ef3 trung h\u1eadu, v\u00f4 vi kh\u1eafc b\u1ea1c v\u00e2n. H\u00e0m Nghi tam ni\u00ean nh\u1ecb nguy\u1ec7t s\u01a1 th\u1eadp nh\u1eadt. La Y\u00ean tam gi\u00e1p Ti\u1ebfn s\u0129 Phan th\u1ecb th\u01b0. D\u1ecbch ngh\u0129a: M\u00f9a xu\u00e2n th\u00e1ng hai n\u0103m \u0110inh H\u1ee3i (1887), t\u00f4i \u0111i c\u00f4ng c\u00e1n qua ph\u1ee7 Di\u1ec5n Ch\u00e2u v\u00e0o l\u00e0ng \u0110\u00f4ng Y\u00ean, t\u1ed5ng V\u00e2n T\u1ee5, nghe c\u00f3 nh\u00e0 h\u1ecd T\u00f4, \u0111\u1eddi truy\u1ec1n trung h\u1eadu, nh\u00e2n ti\u1ec7n gh\u00e9 th\u0103m. \u00d4ng B\u00e1 Ng\u1ecdc v\u1ed1n ng\u01b0\u1eddi d\u00f2ng d\u00f5i. M\u1edbi g\u1eb7p \u0111\u00e3 th\u1ea5y ng\u00f4n ng\u1eef, c\u1eed ch\u1ec9 \u0111\u1ec1u c\u00f3 phong \u0111\u1ed9 c\u1ed5 nh\u00e2n; \u1edf l\u00e2u m\u1edbi bi\u1ebft nh\u00e0 kh\u00f4ng gi\u00e0u l\u1eafm; th\u01b0\u1eddng ng\u00e0y trong gia \u0111\u00ecnh anh em cha con \u0103n \u1edf \u0111\u1ec1u c\u00f3 ph\u00e9p t\u1eafc. \u00d4ng B\u00e1 Trang 231","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Ng\u1ecdc m\u1ed3 c\u00f4i s\u1edbm, l\u00fac nh\u1ecf \u1edf d\u1ef1a nh\u00e0 ch\u00fa; \u0111\u1ebfn khi ch\u00fa m\u1ea5t, b\u00e0 th\u00edm \u1edf go\u00e1, \u00f4ng x\u1eed s\u1ef1 chu \u0111\u00e1o. Nh\u1eefng anh em con ch\u00e1u, ai t\u00fang thi\u1ebfu, \u00f4ng gi\u00fap ti\u1ec1n g\u1ea1o, gi\u1ed1ng nh\u01b0 ph\u00e9p nh\u00e0 c\u1ee7a Tr\u01b0\u01a1ng C\u00f4ng Ngh\u1ec7 v\u00e0 Tr\u1ea7n C\u1ea3nh x\u01b0a v\u1eady. L\u00e0ng x\u00f3m c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi ngh\u00e8o \u0111\u1ebfn nh\u1edd gi\u00fap, \u00f4ng kh\u00f4ng h\u1ecfi ti\u1ec1n nhi\u1ec1u hay \u00edt, \u0111\u1ec1u \u0111\u1ec3 r\u1ebb g\u1ea1o cho c\u1ea3. G\u1eb7p n\u0103m m\u1ea5t m\u00f9a, d\u00e2n ngh\u00e8o \u0111\u01b0\u1ee3c \u00f4ng c\u1ee9u \u0111\u00f3i kh\u00e1 \u0111\u00f4ng. T\u00ednh \u00f4ng l\u1ea1i tr\u1ecdng kh\u00e1ch. Ai gi\u1ecfi v\u0103n th\u01a1 \u0111\u1ebfn ng\u00e2m v\u1ecbnh, d\u00f9 l\u00e2u m\u1ea5y \u00f4ng v\u1eabn vui l\u00f2ng. V\u0103n s\u0129 kh\u1eafp v\u00f9ng \u0111\u1ec1u \u0111\u1ebfn k\u1ebft b\u1ea1n th\u00e2n t\u00ecnh. Ti\u1ebfc thay! T\u00f4i kh\u00f4ng bi\u1ebft c\u00e1c b\u1eadc ti\u1ec1n nh\u00e2n c\u1ee7a \u00f4ng B\u00e1 Ng\u1ecdc, nh\u01b0ng c\u1ee9 xem c\u00e1ch \u00f4ng B\u00e1 Ng\u1ecdc ho\u00e0 thu\u1eadn v\u1edbi b\u00e0 con, gi\u00fap \u0111\u1ee1 ng\u01b0\u1eddi ngh\u00e8o kh\u00f3, t\u1eed t\u1ebf v\u1edbi b\u1ea1n b\u1ea7u, c\u0169ng \u0111\u1ee7 bi\u1ebft ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi truy\u1ec1n t\u1ee5ng v\u1ec1 \u0111\u1ee9c trung h\u1eadu c\u1ee7a nh\u00e0 \u00f4ng, qu\u1ea3 kh\u00f4ng sai v\u1eady. L\u1ea1i nghe n\u00f3i c\u00f3 \u00f4ng l\u00e1ng gi\u1ec1ng, ng\u00e0y th\u01b0\u1eddng t\u00ednh kh\u1eafc b\u1ea1c, tham lam, cho vay n\u1eb7ng l\u00e3i n\u00ean nh\u00e0 gi\u00e0u \u0111\u1ec1n \u1ee9c v\u1ea1n, sinh h\u1ea1 \u0111\u01b0\u1ee3c hai con trai th\u00ec cha ch\u1ebft ch\u01b0a \u0111\u01b0\u1ee3c v\u00e0i th\u00e1ng, anh em \u0111\u00e3 chia gia t\u00e0i tranh nhau nhi\u1ec1u \u00edt, t\u1ee9c gi\u1eadn nhau m\u00e0 \u0111i \u0111\u1ebfn b\u1ea5t ho\u00e0, gia nghi\u1ec7p sa s\u00fat nghi\u00eam tr\u1ecdng. Ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng \u0111\u1ec1u cho r\u1eb1ng v\u00ec tr\u01b0\u1edbc \u00f4ng \u1ea5y \u0103n \u1edf kh\u1eafc b\u1ea1c n\u00ean \u0111\u1eddi con ch\u1ecbu qu\u1ea3 b\u00e1o \u0111\u1ebfn nh\u01b0 th\u1ebf. \u00d4i! C\u00f9ng m\u1ed9t giang s\u01a1n, c\u00f9ng m\u1ed9t phong th\u1ed5, c\u00f9ng m\u1ed9t l\u00e0ng x\u00f3m, sao l\u1ea1i m\u1ed9t b\u00ean nh\u00e2n h\u1eadu, m\u1ed9t b\u00ean kh\u1eafc b\u1ea1c kh\u00e1c nhau qu\u00e1 xa l\u00e0m v\u1eady! C\u1ee9 nh\u00ecn v\u00e0o ph\u00e9p nh\u00e0 ra sao th\u1eddi r\u00f5 th\u00f4i m\u00e0. V\u00e0i h\u00f4m tr\u01b0\u1edbc khi t\u1eeb bi\u1ec7t, \u00f4ng B\u00e1 Ng\u1ecdc c\u00f3 xin th\u01a1 t\u00f4i. T\u00f4i v\u1ed1n l\u00e0m v\u1ee5ng, l\u1ea1i kh\u00f4ng hay th\u01a1, nh\u01b0ng th\u1ea5y \u00f4ng B\u00e1 Ng\u1ecdc l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi ham ng\u00e2m v\u1ecbnh, t\u00f4i n\u1ee1 n\u00e0o v\u00ec k\u00e9m v\u1ee5ng m\u00e0 t\u1eeb ch\u1ed1i hay sao? T\u00f4i li\u1ec1n ph\u00f3ng b\u00fat vi\u1ebft m\u1ea5y d\u00f2ng, n\u00f3i l\u00ean \u0111i\u1ec1u tai nghe m\u1eaft th\u1ea5y \u0111\u1ec3 khuy\u00ean r\u0103n nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi l\u00e0m cha anh n\u00ean b\u1eaft ch\u01b0\u1edbc t\u00ednh trung h\u1eadu, ch\u1edb theo tu\u1ed3ng kh\u1eafc b\u1ea1c v\u1eady. Ng\u00e0y 10 th\u00e1ng 2 ni\u00ean hi\u1ec7u H\u00e0m Nghi n\u0103m th\u1ee9 8 (1887). Ti\u1ebfn s\u0129 h\u1ecd Phan qu\u00ea l\u00e0ng Y\u00ean \u0110\u1ed3ng huy\u1ec7n La S\u01a1n ghi. K\u00dd T\u00d4 CH\u1ee6 NH\u00c2N (1) Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: K\u00dd T\u00d4 CH\u1ee6 NH\u00c2N Trang 232","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Qu\u00e2n b\u1ea3n t\u00ednh T\u00f4, ng\u00e3 t\u00ednh Phan, Qu\u00e2n gia L\u1ea1p l\u0129nh, ng\u00e3 T\u00f9ng san (s\u01a1n). V\u00f4 \u0111oan binh ho\u1ea3 ph\u00f9ng giai c\u1ea5u, D\u1eef qu\u00e2n ch\u01b0\u1edbc t\u1eedu ch\u00fac b\u00ecnh an. D\u1ecbch ngh\u0129a: G\u1eecI T\u00d4 CH\u1ee6 NH\u00c2N B\u00e1c v\u1ed1n h\u1ecd T\u00f4, t\u00f4i h\u1ecd Phan, Nh\u00e0 b\u00e1c \u1edf n\u00fai L\u1ea1p, t\u00f4i \u1edf n\u00fai T\u00f9ng. Kh\u00f4ng d\u01b0ng c\u00f3 vi\u1ec7c binh l\u1eeda, n\u00ean may \u0111\u01b0\u1ee3c g\u1eb7p, C\u00f9ng n\u00e2ng ch\u00e9n r\u01b0\u1ee3u, ch\u00fac nhau b\u00ecnh an. D\u1ecbch th\u01a1: B\u00e1c v\u1ed1n h\u1ecd T\u00f4, t\u00f4i h\u1ecd Phan, B\u00e1c nh\u00e0 non L\u1ea1p, t\u00f4i T\u00f9ng san. Kh\u00f4ng d\u01b0ng b\u00ecnh l\u1eeda n\u00ean may g\u1eb7p, Chu\u1ed1c ch\u00e9n c\u00f9ng n\u00e2ng, ch\u00fac v\u1ea1n an. L\u00ea V\u0169 Ho\u00e0ng d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. \u0110\u00e2y l\u00e0 b\u00e0i x\u01b0\u1edbng c\u1ee7a Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng trong cu\u1ed9c x\u01b0\u1edbng h\u1ecda v\u1edbi T\u00f4 B\u00e1 Ng\u1ecdc, nh\u01b0ng r\u1ea5t ti\u1ebfc ph\u1ea7n h\u1ecda c\u1ee7a \u00f4ng T\u00f4 B\u00e1 Ng\u1ecdc \u0111\u1ebfn nay kh\u00f4ng th\u1ea5y. D\u1eee B\u00c1 NG\u1eccC X\u01af\u1edaNG H\u1eccA (1) Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: D\u01af B\u00c1 NG\u1eccC X\u01af\u1edaNG HO\u1ea0 V\u0103n ch\u01b0\u01a1ng t\u00f2ng c\u1ed5 h\u1eefu ti\u1ec1n nh\u00e2n, Tri th\u1ee9c h\u01b0u lu\u00e2n c\u1ef1u ho\u1eb7c t\u00e2n. Trang 233","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Khoa gi\u00e1p ng\u00e3 vi T\u00f9ng l\u0129nh ch\u1ee7, Thi th\u01b0 qu\u00e2n th\u1ecb L\u1ea1p s\u01a1n nh\u00e2n. C\u1ed1 n\u0103ng b\u1ea1ch nh\u00e3n th\u00e0nh tri k\u1ef7, To\u1ea1i s\u1eed thi\u00ean nhai nh\u01b0\u1ee3c t\u1ec9 l\u00e2n Gi\u1ea3i c\u1ea5u th\u01b0 trung \u0111a k\u1ef3 ng\u1ed9, H\u1ea3o t\u01b0\u01a1ng giai t\u00e1c ch\u00ed kim xu\u00e2n. D\u1ecbch ngh\u0129a: C\u00d9NG X\u01af\u1edaNG HO\u1ea0 V\u1edaI B\u00c1 NG\u1eccC V\u0103n ch\u01b0\u01a1ng t\u1eeb x\u01b0a \u0111\u00e3 c\u00f3 s\u1ef1 n\u1ed1i ti\u1ebfp nhau, \u0110\u00e3 bi\u1ebft nhau th\u00ec \u0111\u1eebng b\u00e0n c\u0169 hay m\u1edbi. V\u1ec1 \u0111\u01b0\u1eddng khoa b\u1ea3ng, t\u00f4i l\u00e0 ch\u1ee7 \u1edf non T\u00f9ng (2), V\u1ec1 m\u1eb7t thi th\u01b0 th\u00ec \u00f4ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi n\u00fai L\u1ea1p (3). Cho n\u00ean c\u00f3 th\u1ec3 t\u1eeb xa l\u1ea1 m\u00e0 th\u00e0nh tri k\u1ef7 (4), Khi\u1ebfn cho \u1edf t\u1eadn ch\u00e2n tr\u1eddi m\u00e0 n\u00ean b\u1ea1n l\u00e1ng gi\u1ec1ng. T\u00ecnh c\u1edd kh\u00f4ng h\u1eb9n m\u00e0 n\u00ean, trong s\u00e1ch \u0111\u00e3 c\u00f3 nhi\u1ec1u chuy\u1ec7n k\u1ef3 ng\u1ed9, \u0110\u1ec3 cho c\u00f3 nh\u1eefng giai ph\u1ea9m \u0111\u1ebfn m\u00f9a xu\u00e2n n\u00e0y. D\u1ecbch th\u01a1: V\u0103n ch\u01b0\u01a1ng t\u1eeb tr\u01b0\u1edbc c\u00f3 ti\u1ec1n duy\u00ean, M\u1edbi c\u0169 b\u00e0n g\u00ec ch\u1ed7 l\u1ea1 quen. Khoa gi\u00e1p non T\u00f9ng, ta \u1ea5y ch\u1ee7, Thi th\u01b0 n\u00fai L\u1ea1p, b\u1ea1n l\u00e0 ti\u00ean. V\u00ec sao m\u1eaft tr\u1eafng th\u00e0nh b\u1ea7u b\u1ea1n, \u0110\u1ec3 khi\u1ebfn tr\u1eddi xa ho\u00e1 l\u00e1ng gi\u1ec1ng. G\u1eb7p g\u1ee1 phen n\u00e0y nhi\u1ec1u th\u00fa l\u1ea1, Ghi m\u00f9a xu\u00e2n \u0111\u1eb9p m\u1ea3nh hoa ti\u00ean. L\u00ea Th\u01b0\u1edbc d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. B\u00e0i n\u00e0y c\u0169ng n\u1eb1m trong ch\u00f9m x\u01b0\u1edbng h\u1ecda \u0111\u01b0\u1ee3c ghi trong B\u00fat t\u00edch... c\u1ee7a Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng, nh\u01b0ng ch\u1ec9 \u0111\u1ec1 th\u1ee9 t\u1ef1 b\u00e0i s\u1ed1 3; \u0111\u1ea7u \u0111\u1ec1 tr\u00ean l\u00e0 c\u1ee7a nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi bi\u00ean so\u1ea1n T\u1ed5ng t\u1eadp v\u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, Nxb Khoa h\u1ecdc X\u00e3 H\u1ed9i, 1995. Trang 234","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 2. Non T\u00f9ng: \u1edf x\u00e3 Vi\u1ec7t Y\u00ean, qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng t\u00e1c gi\u1ea3. 3. N\u00fai L\u1ea1p: \u1edf t\u1ed5ng V\u00e2n T\u1ee5, c\u1ea1nh l\u00e0ng \u0110\u00f4ng Y\u00ean, qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng T\u00f4 B\u00e1 Ng\u1ecdc. 4. Xa l\u1ea1: nguy\u00ean v\u0103n \u201cb\u1ea1ch nh\u00e3n\u201d (m\u1eaft tr\u1eafng). Theo \u0111i\u1ec3n c\u0169: c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi g\u1eb7p k\u1ebb kh\u00f4ng quen th\u00ec nh\u00ecn b\u1eb1ng m\u1eaft tr\u1eafng, g\u1eb7p b\u1ea1n th\u00e2n th\u00ec nh\u00ecn b\u1eb1ng m\u1eaft xanh. T\u00c1I B\u1ed8 CH\u1ee6 NH\u00c2N Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: T\u00c1I B\u1ed8 CH\u1ee6 NH\u00c2N T\u1eb1ng v\u0103n t\u1ea9y gi\u00e1p v\u00e3n thi\u00ean h\u00e0, B\u1ec9 th\u1ecb h\u00e0 nh\u00e2n, ng\u00e3 th\u1ecb h\u00e0? \u0110\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ea1o x\u00e0 do tr\u00ec b\u1ea1t ki\u1ebfm, Trung nguy\u00ean l\u1ed9c th\u01b0\u1ee3ng ph\u00ed thao qua. Tam canh \u01b0u u\u1ea5t nan th\u00e0nh m\u1ed9ng, V\u1ea1n l\u00fd th\u00ea tr\u00ec ti\u1ec7n th\u1ecb gia. H\u1ed9i \u1ea9m Nh\u1ee5c Chi \u0111\u1ea7u th\u01b0\u1ee3ng t\u1eedu, \u0110an tr\u00ec tranh \u0111\u1ea5u kh\u1ea3i ho\u00e0n ca. D\u1ecbch ngh\u0129a: L\u1ea0I H\u1eccA V\u1ea6N TH\u01a0 C\u1ee6A CH\u1ee6 NH\u00c2N T\u1eebng nghe [c\u00f3 th\u01a1]: n\u00edu s\u00f4ng tr\u1eddi xu\u1ed1ng \u0111\u1ec3 r\u1eeda \u00e1o gi\u00e1p1, Ng\u01b0\u1eddi \u1ea5y l\u00e0 ai, c\u00f2n ta l\u00e0 ai? H\u1eadn c\u00f2n ch\u1eadm tu\u1ed1t g\u01b0\u01a1m ch\u00e9m r\u1eafn gi\u1eefa \u0111\u01b0\u1eddng2, U\u1ed5ng vung gi\u00e1o \u0111u\u1ed5i h\u01b0\u01a1u ngo\u00e0i \u0111\u1ed3ng n\u1ed9i3. Ba canh lo ngh\u0129 ch\u1ea5t ch\u1ee9a, kh\u00f3 th\u1ec3 ng\u1ee7 \u0111\u01b0\u1ee3c, V\u1ea1n d\u1eb7m, n\u01a1i n\u00e0o d\u1eebng ngh\u1ec9 n\u01a1i \u1ea5y l\u00e0 nh\u00e0. S\u1ebd h\u1ecdp m\u1eb7t u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u tr\u00ean \u0111\u1ea7u b\u1ecdn gi\u1eb7c Nh\u1ee5c Chi4, R\u1ed3i ca kh\u00fac kh\u1ea3i ho\u00e0n tr\u01b0\u1edbc s\u00e2n nh\u00e0 vua. Trang 235","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u D\u1ecbch th\u01a1: T\u1eebng nghe r\u1eeda gi\u00e1p n\u00edu s\u00f4ng tr\u1eddi, Ng\u01b0\u1eddi \u1ea5y l\u00e0 ai, ta \u1ea5y ai? Ch\u00e9m r\u1eafn gi\u1eefa \u0111\u01b0\u1eddng, g\u01b0\u01a1m tu\u1ed1t ch\u1eadm, \u0110u\u1ed5i h\u01b0\u01a1u \u0111\u1ed3ng n\u1ed9i, gi\u00e1o khua sai, Ba canh kh\u00f4ng ng\u1ee7 l\u00f2ng lo gi\u1eadn, Mu\u00f4n d\u1eb7m xa nh\u00e0 ch\u1ed1n ngh\u1ec9 ng\u01a1i. M\u00e1u gi\u1eb7c h\u1eb9n ng\u00e0y ho\u00e0 v\u1edbi r\u01b0\u1ee3u, Kh\u00fac ca chi\u1ebfn th\u1eafng t\u1ea5u vua hay. L\u00ea Th\u01b0\u1edbc d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. C\u00e2u n\u00e0y nh\u1eafc l\u1ea1i c\u00e2u th\u01a1 c\u1ee7a \u0110\u1eb7ng Dung trong b\u00e0i Thu\u1eadt ho\u00e0i (T\u1ea9y binh v\u00f4 l\u1ed9 v\u00e3n thi\u00ean h\u00e0), t\u1ecf \u00fd mu\u1ed1n d\u1eb9p gi\u1eb7c th\u00e0nh c\u00f4ng r\u1ed3i x\u1ebfp can qua, h\u01b0\u1edfng th\u00e1i b\u00ecnh. 2. H\u00e1n Cao T\u1ed5 \u0111i ch\u01a1i g\u1eb7p con r\u1eafn n\u1eb1m ngang gi\u1eefa \u0111\u01b0\u1eddng, tu\u1ed1t g\u01b0\u01a1m ch\u00e9m ch\u1ebft. \u00dd mu\u1ed1n n\u00f3i di\u1ec7t tr\u1eeb lo\u00e0i hung \u00e1c, \u0111\u00e2y ch\u1ec9 gi\u1eb7c Ph\u00e1p. 3. Ng\u00f4i b\u00e1u nh\u00e0 T\u1ea7n b\u1ecb s\u1ee5p \u0111\u1ed5, c\u00e1c h\u00e0o ki\u1ec7t \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi thi nhau tranh gi\u00e0nh chi\u1ebfm l\u1ea1i, c\u0169ng gi\u1ed1ng nh\u01b0 \u0111u\u1ed5i con h\u01b0\u01a1u tr\u00ean \u0111\u1ed3ng n\u1ed9i. \u00dd \u0111\u00e2y n\u00f3i, chi\u1ebfm l\u1ea1i ng\u00f4i b\u00e1u cho vua H\u00e0m Nghi. 4. Nh\u1ee5c Chi: t\u00ean m\u1ed9t n\u01b0\u1edbc ng\u00e0y tr\u01b0\u1edbc \u1edf ph\u00eda B\u1eafc Trung Qu\u1ed1c. C\u00f3 m\u1ed9t th\u1eddi gian, n\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 tr\u1edf n\u00ean h\u00f9ng m\u1ea1nh th\u01b0\u1eddng v\u00e0o c\u01b0\u1edbp ph\u00e1 Trung Qu\u1ed1c v\u00e0 x\u00e2m l\u1ea5n c\u00e1c mi\u1ec1n Trung Ch\u00e2u \u00c1, \u0111\u1ebfn t\u1eadn \u1ea4n \u0110\u1ed9. Ngh\u0129a b\u00f3ng ch\u1ec9 gi\u1eb7c Ph\u00e1p \u0111\u1ed1i v\u1edbi n\u01b0\u1edbc ta l\u00fac \u0111\u00f3 c\u0169ng nh\u01b0 Nh\u1ee5c Chi \u0111\u1ed1i v\u1edbi c\u00e1c n\u01b0\u1edbc tr\u00ean. \u0110\u1ec0 T\u00d4 TH\u1eca T\u1eea \u0110\u01af\u1edcNG (1) Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: \u0110\u1ec0 T\u00d4 TH\u1eca T\u1eea \u0110\u01af\u1edcNG Trang 236","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u0110\u1ec7 th\u1ea5t \u0111an tr\u00ec b\u1ed1c tu\u1ef5 anh, Kh\u00e1ch du \u0111\u00e1o x\u1ee9 b\u1ed9i di t\u00ecnh. Ph\u00f9ng nh\u00e2n th\u00ed v\u1ea5n h\u1ea3o s\u01a1n th\u1ee7y. \u01afng thuy\u1ebft T\u00f4 gia thi l\u1ec5 \u0111\u00ecnh. D\u1ecbch ngh\u0129a: \u0110\u1ec0 NH\u00c0 TH\u1edc H\u1ecc T\u00d4 Ng\u00f4i nh\u00e0 s\u00e2n \u0111\u1ecf d\u00f9ng \u0111\u1ec3 th\u1edd c\u00fang gia ti\u00ean Kh\u00e1ch \u0111i qua v\u00e0o \u0111\u00e2y, t\u00ecnh c\u1ea3m \u0111\u1ec3 l\u1ea1i g\u1ea5p b\u1ed9i G\u1eb7p ng\u01b0\u1eddi, h\u1ecfi v\u1ec1 nh\u1eefng n\u01a1i t\u1ed1t c\u1ee7a n\u00fai s\u00f4ng Ph\u1ea3i n\u00f3i, nh\u00e0 h\u1ecd T\u00f4 l\u00e0 s\u00e2n nh\u00e0 thi l\u1ec5. D\u1ecbch th\u01a1: Ng\u00f4i nh\u00e0 r\u1ef1c r\u1ee1 th\u1edd gia ti\u00ean, L\u00f2ng kh\u00e1ch v\u00e0o \u0111\u00e2y vui v\u1ebb th\u00eam. H\u1ecfi n\u00fai s\u00f4ng \u0111\u00e2y g\u00ec \u0111\u1eb9p nh\u1ea5t H\u1ecd T\u00f4 thi l\u1ec5 th\u1ebf gia truy\u1ec1n. L\u00ea Th\u01b0\u1edbc d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. Khi l\u00e0m b\u00e0i th\u01a1 n\u00e0y, Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng c\u00f3 ch\u00fa r\u1eb1ng (\u0111\u00e3 d\u1ecbch): \u201cNh\u00e0 n\u00e0y c\u00f3 b\u1ee9c c\u00e2u \u0111\u1ed1i: Truy\u1ec1n gia \u0111i\u1ec3n b\u00e1o t\u1ed3n phong y\u1ebfn \u0110\u1ec7 th\u1ea5t \u0111an tr\u00ec b\u1ed1c tu\u1ef5 anh cho n\u00ean l\u00e0m n\u1ed1i b\u00e0i th\u01a1 n\u00e0y\u201d. M\u1eacU T\u00cd NGUY\u00caN NH\u1eacT Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: M\u1eacU T\u00cd NGUY\u00caN NH\u1eacT Trang 237","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u L\u01b0u oanh \u0111\u00ecnh ngo\u1ea1i ng\u01b0 hoa chi, Hoa b\u00e1o xu\u00e2n quy nh\u00e2n v\u1ecb quy. B\u00ecnh l\u0129nh b\u00e1ch ni\u00ean t\u01b0 nh\u1eadt nhi\u1ec5u, H\u1ed3ng s\u01a1n v\u1ea1n l\u00fd v\u1ecdng v\u00e2n phi. Ng\u00f4 gia h\u1eefu gi\u00e1o c\u0103n trung hi\u1ebfu, Kh\u00e1ch \u0111\u1ecba v\u00f4 t\u00e2m o\u00e1n bi\u1ec7t ly Gia ti\u1ebft th\u1ecb nh\u00e2n h\u00e0nh l\u1ea1c x\u1ee9, Ng\u00e3 ph\u00f9ng giai ti\u1ebft b\u1ea5t th\u0103ng bi D\u1ecbch ngh\u0129a: M\u1ed2NG M\u1ed8T T\u1ebeT M\u1eacU T\u00dd (1888) Ngo\u00e0i s\u00e2n, chim oanh bay \u0111\u1ebfn h\u00f3t tr\u00ean c\u00e0nh hoa, Hoa b\u00e1o tin xu\u00e2n v\u1ec1 m\u00e0 ng\u01b0\u1eddi ch\u01b0a v\u1ec1. N\u00fai B\u00ecnh tr\u0103m n\u0103m c\u00f2n nh\u1edb l\u00fac m\u1eb7t tr\u1eddi r\u1ecdi quanh (1), Non H\u1ed3ng xa mu\u00f4n d\u1eb7m, ng\u00f3ng tr\u00f4ng m\u00e2y bay (2). Gia gi\u00e1o nh\u00e0 ta g\u1ed1c \u1edf trung hi\u1ebfu, N\u00ean d\u00f9 \u1edf \u0111\u1ea5t kh\u00e1ch c\u0169ng kh\u00f4ng c\u00f3 l\u00f2ng o\u00e1n h\u1eadn n\u1ed7i ly bi\u1ec7t. Ti\u1ebft l\u00e0nh l\u00e0 l\u00fac m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi \u0103n ch\u01a1i vui v\u1ebb, Ta g\u1eb7p ti\u1ebft l\u00e0nh m\u00e0 bu\u1ed3n kh\u00f4n xi\u1ebft k\u1ec3. B\u1ea3n d\u1ecbch th\u01a1 1: Ngo\u00e0i s\u00e2n oanh n\u00f3i v\u1edbi hoa c\u01b0\u1eddi, Hoa b\u00e1o xu\u00e2n v\u1ec1, v\u1eabn v\u1eafng ng\u01b0\u1eddi. N\u00fai Ng\u1ef1 tr\u0103m n\u0103m v\u1ea7ng nh\u1eadt chi\u1ebfu, Non H\u1ed3ng mu\u00f4n d\u1eb7m b\u00f3ng m\u00e2y tr\u00f4i. Nh\u00e0 ta v\u1ed1n d\u1ea1y ni\u1ec1m trung hi\u1ebfu, \u0110\u1ea5t kh\u00e1ch kh\u00f4ng l\u00f2ng o\u00e1n ng\u01b0\u1ee3c xu\u00f4i. T\u1ebft \u0111\u1ec1n ng\u01b0\u1eddi ng\u01b0\u1eddi vui v\u1ebb c\u1ea3, Ri\u00eang ta g\u1eb7p t\u1ebft v\u1eabn b\u00f9i ng\u00f9i. Chu Thi\u00ean (3) d\u1ecbch B\u1ea3n d\u1ecbch th\u01a1 2: Ti\u1ebfng oanh non n\u1ec9 s\u00e2n ngo\u00e0i T\u00ecm Xu\u00e2n v\u1ec1 \u0111\u00f3 m\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u1edf \u0111\u00e2u Trang 238","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Ng\u00e0n thu m\u1ed9t t\u1ea5m c\u00f4 s\u1ea7u Non H\u1ed3ng n\u00fai Ng\u1ef1 m\u00e2y \u0111\u1ea7u xa xa Hi\u1ebfu trung l\u00e0 n\u1ebfp nh\u00e0 ta Bi\u1ec7t ly \u0111\u1ea5t kh\u00e1ch, o\u00e1n m\u00e0 l\u00e0m chi Ti\u1ebft Xu\u00e2n ai c\u0169ng vui v\u1ea7y M\u00e0 ta ri\u00eang n\u1ed7i s\u1ea7u bi m\u1ed9t m\u00ecnh. \u0110\u00e0o Trinh Nh\u1ea5t (4) d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. N\u00fai Ng\u1ef1 B\u00ecnh \u1edf kinh \u0111\u00f4 Hu\u1ebf, \u0111\u00e2y \u00fd n\u00f3i nh\u1edb vua.. 2. N\u00fai H\u1ed3ng L\u0129nh \u1edf H\u00e0 T\u0129nh. Tr\u00f4ng m\u00e2y bay l\u00e0 nh\u1edb qu\u00ea, nh\u1edb cha m\u1eb9. 3. Chu Thi\u00ean: Nh\u00e0 v\u0103n, Gi\u1ea3ng vi\u00ean khoa S\u1eed, \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Khoa h\u1ecdc X\u00e3 h\u1ed9i v\u00e0 Nh\u00e2n v\u0103n, \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Qu\u1ed1c gia H\u00e0 N\u1ed9i. 4. \u0110\u00e0o Trinh Nh\u1ea5t (1899-1951): con tr\u01b0\u1edfng \u0110\u00ecnh nguy\u00ean Nh\u1ecb gi\u00e1p Ti\u1ebfn s\u0129 \u0110\u00e0o Nguy\u00ean Ph\u1ed5 (con r\u1ec3 L\u01b0\u01a1ng Ng\u1ecdc Quy\u1ebfn), ki\u00eam th\u00f4ng H\u00e1n h\u1ecdc, Ph\u00e1p h\u1ecdc l\u1ea1i c\u00f3 v\u0103n t\u00e0i, trong 30 n\u0103m \u0111\u1ec3 l\u1ea1i nhi\u1ec1u th\u00e0nh t\u00edch trong l\u00e0ng v\u0103n, l\u00e0ng b\u00e1o. \u0110\u00c1P H\u1eeeU NH\u00c2N K\u00dd THI Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: \u0110\u00c1P H\u1eeeU NH\u00c2N K\u00dd THI B\u00e1ch ni\u00ean t\u00f4n x\u00e3 d\u01b0 ho\u00e0i nhi\u1ec7t, Nh\u1ea5t phi\u1ebfn c\u00f4 trung t\u1eb7c \u0111\u1edfm h\u00e0n. K\u00fd ng\u1eef \u0111\u1ed3ng nh\u00e2n tri d\u00e3 ph\u1ee7, S\u1edf v\u01b0\u01a1ng th\u1ebf l\u1ef1c b\u1ea1t h\u00e0 san? D\u1ecbch ngh\u0129a: \u0110\u00c1P TH\u01a0 NG\u01af\u1edcI B\u1ea0N G\u1eecI \u0110\u1ebeN Trang 239","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u L\u00f2ng ta nung n\u1ea5u ngh\u0129 \u0111\u1ebfn t\u00f4ng x\u00e3 x\u00e2y \u0111\u1eafp h\u00e0ng tr\u0103m n\u0103m, M\u1ed9t t\u1ea5m c\u00f4 trung \u0111\u1ee7 l\u00e0m cho gi\u1eb7c s\u1ee3 m\u1ea5t v\u00eda. G\u1eedi l\u1eddi h\u1ecfi b\u1ea1n \u0111\u1ed3ng s\u1ef1 c\u0169 c\u00f3 bi\u1ebft hay kh\u00f4ng: Th\u1ebf l\u1ef1c vua S\u1edf (1) \u0111\u00e3 nh\u1ed5 \u0111\u01b0\u1ee3c qu\u1ea3 n\u00fai n\u00e0o? D\u1ecbch th\u01a1: Tr\u0103m n\u0103m x\u00e3 t\u1eafc l\u00f2ng nung n\u1ea5u, M\u1ed9t t\u1ea5m c\u00f4 trung khi\u1ebfp v\u00eda th\u00f9. Nh\u1eafn nh\u1ee7 \u0111\u1ed3ng li\u00eau ai bi\u1ebft ch\u1eb3ng. S\u1edf v\u01b0\u01a1ng nh\u1ed5 \u0111\u01b0\u1ee3c n\u00fai n\u00e0o \u0111\u00e2u? Kh\u01b0\u01a1ng H\u1eefu D\u1ee5ng (2) d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. Vua S\u1edf: T\u1ee9c H\u1ea1ng V\u0169. L\u00fac b\u1ecb qu\u00e2n H\u00e1n v\u00e2y \u1edf Cai H\u1ea1, H\u1ea1ng V\u0169 \u0111\u00e3 h\u00e1t m\u1ed9t kh\u00fac h\u00e1t bi\u1ec7t Ngu C\u01a1. C\u00e2u \u0111\u1ea7u: \u201cL\u1ef1c b\u1ea1t s\u01a1n h\u1ec1 kh\u00ed c\u00e1i th\u1ebf\u201d, ngh\u0129a: kh\u00ed tr\u00f9m \u0111\u1eddi ch\u1eeb s\u1ee9c nh\u1ed5 n\u00fai. \u00dd c\u00e2u: d\u00f9 \u0111\u1ecbch c\u00f3 s\u1ee9c m\u1ea1nh nh\u01b0 vua S\u1edf c\u0169ng ch\u01b0a l\u00e0m g\u00ec \u0111\u01b0\u1ee3c 2. Kh\u01b0\u01a1ng H\u1eefu D\u1ee5ng (1907-2005): Nh\u00e0 th\u01a1, d\u1ecbch gi\u1ea3, ng\u01b0\u1eddi c\u00f3 nhi\u1ec1u \u0111\u00f3ng g\u00f3p cho n\u1ec1n v\u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam. TH\u1eaeNG TR\u1eacN H\u1eacU C\u1ea2M T\u00c1C (1) Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: TH\u1eaeNG TR\u1eacN H\u1eacU C\u1ea2M T\u00c1C Nh\u1ea5t T\u00e0i ph\u00e1t binh h\u00e0nh h\u1ed1i ph\u1ec9 lai, D\u01b0 t\u00e2m v\u1ecb \u0111\u1ecbnh ch\u00ednh b\u1ed3i h\u1ed3i. Tr\u01b0\u1edbng ti\u1ec1n th\u1ec9nh chi\u1ebfn h\u00e0 nh\u00e2n gi\u1ea3? Qu\u1ea3 b\u1ea5t th\u1eddi gian b\u00e1o ti\u1ec7p h\u1ed3i. Nh\u1ecb Trang 240","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u S\u01a1n c\u00e1i cao h\u1ec1 th\u1ee7y c\u00e1i thanh, M\u1ed7i \u01b0 m\u1eb7c t\u01b0\u1edbng hi\u1ec3n anh linh. B\u1ea5t nhi\u00ean ch\u00fang qu\u1ea3 t\u01b0\u01a1ng huy\u1ec1n th\u1eadm. H\u1ed3 \u0111\u00e1o kh\u00ea \u0111\u1ea7u d\u0129 th\u1ea5t kinh? D\u1ecbch ngh\u0129a: SAU KHI TH\u1eaeNG TR\u1eacN, C\u1ea2M T\u00c1C I V\u1eeba m\u1edbi ph\u00e1i qu\u00e2n \u0111i gi\u1eb7c b\u1ed7ng k\u00e9o \u0111\u1ebfn, L\u00f2ng ta c\u00f2n \u0111\u01b0\u01a1ng b\u0103n kho\u0103n ch\u01b0a bi\u1ebft t\u00ednh sao. Tr\u01b0\u1edbc tr\u01b0\u1edbng ng\u01b0\u1eddi xin ra \u0111\u00e1nh l\u00e0 ai v\u1eady? M\u00e0 trong ch\u1ed1c l\u00e1t \u0111\u00e3 c\u00f3 tin th\u1eafng tr\u1eadn b\u00e1o v\u1ec1. II N\u00fai r\u1ea5t cao, m\u00e0 s\u00f4ng r\u1ea5t trong, N\u00fai s\u00f4ng th\u01b0\u1eddng khi hi\u1ec3n linh l\u00ean \u0111\u1ec3 gi\u00fap ta. Kh\u00f4ng th\u1ebf th\u00ec sao b\u00ean nhi\u1ec1u b\u00ean \u00edt ch\u00eanh nhau nh\u01b0 v\u1eady, M\u00e0 m\u1edbi \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea7u khe gi\u1eb7c \u0111\u00e3 s\u1ee3 b\u1ecf ch\u1ea1y? D\u1ecbch th\u01a1: I V\u1eeba ph\u00e1i qu\u00e2n \u0111i gi\u1eb7c k\u00e9o v\u00e0o, L\u00f2ng ta ch\u01b0a bi\u1ebft t\u00ednh n\u00ean sao. Quy\u1ebft xin ra \u0111\u00e1nh l\u00e0 ai \u0111\u00f3? Th\u1eafng tr\u1eadn tin v\u1ec1 qu\u1ea3 ch\u1eb3ng l\u00e2u. II Non r\u1ea5t cao m\u00e0 n\u01b0\u1edbc r\u1ea5t xanh, N\u01b0\u1edbc non linh hi\u1ec3n gi\u00fap cho m\u00ecnh. N\u1ebfu kh\u00f4ng b\u00ean \u00edt b\u00ean nhi\u1ec1u th\u1ebf, Sao \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea7u khe \u0111\u00e3 ho\u1ea3ng kinh Kh\u01b0\u01a1ng H\u1eefu D\u1ee5ng d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. B\u00e0i n\u00e0y Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng l\u00e0m sau khi \u0111i xem chi\u1ebfn tr\u01b0\u1eddng m\u1ed9t tr\u1eadn Trang 241","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u th\u1eafng \u1edf V\u1ee5 Quang n\u0103m 1894. KI\u1ebeN NG\u1ee4Y BINH THI C\u1ea2M T\u00c1C Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: KI\u1ebeN NG\u1ee4Y BINH THI C\u1ea2M T\u00c1C Nh\u0129 t\u00e2m nguy\u00ean v\u1ecb l\u1ee3i danh mi, Kh\u01b0\u1edbc h\u01b0\u1edbng kh\u00ea bi\u00ean t\u00e1c t\u1eed thi. Gi\u00e1m tri\u1ec7t thu\u1ef3 nh\u00e2n \u01b0ng t\u1ea3o ng\u1ed9, \u0110\u00e1o th\u00e2n t\u1eed h\u1eadu h\u1ed1i ho\u00e0n tr\u00ec. D\u1ecbch ngh\u0129a: TH\u1ea4Y X\u00c1C L\u00cdNH NG\u1ee4Y, C\u1ea2M T\u00c1C L\u00f2ng m\u00e0y nguy\u00ean ch\u1ec9 tham danh l\u1ee3i, \u0110\u1ec3 \u0111\u1ebfn n\u1ed7i l\u00e0m c\u00e1i x\u00e1c ch\u1ebft \u1edf b\u00ean khe. Soi v\u1ebft xe tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00e3 \u0111\u1ed5, ai \u0111\u00f3 n\u00ean s\u1edbm t\u1ec9nh ng\u1ed9. K\u1ebbo \u0111\u1ebfn khi th\u00e2n ch\u1ebft r\u1ed3i m\u1edbi h\u1ed1i th\u00ec \u0111\u00e3 mu\u1ed9n. D\u1ecbch th\u01a1: M\u00e0y ch\u1ec9 v\u00ec danh l\u1ee3i \u0111\u00f3 th\u00f4i, B\u00ean khe \u0111\u1ebfn n\u1ed7i \u0111\u1ec3 th\u00e2y ph\u01a1i! D\u1ea5u xe tr\u01b0\u1edbc m\u1eaft ai tr\u00f4ng \u0111\u00f3, K\u1ebbo ch\u1ebft \u0103n n\u0103n c\u0169ng mu\u1ed9n r\u1ed3i. Kh\u01b0\u01a1ng H\u1eefu D\u1ee5ng d\u1ecbch PH\u00daC \u0110\u00c1P HO\u00c0NG CAO KH\u1ea2I Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: PH\u00daC \u0110\u00c1P HO\u00c0NG CAO KH\u1ea2I Trang 242","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Trung hi\u1ebfu do lai k\u1ef7 \u0111\u1eafc tuy\u1ec1n, Phong tr\u1ea7n h\u1ed3i th\u1ee7 l\u1ec7 s\u00e0n nhi\u00ean. V\u1ecb n\u0103ng nh\u1ea5t t\u1eed th\u00f9 qu\u00e2n ph\u1ee5, Kh\u00f4ng ph\u00ed tam sinh h\u1ecdc th\u00e1nh hi\u1ec1n. Th\u1eadp t\u1ea3i h\u1ed3n du thanh t\u1ecfa \u0111\u1ecba V\u1ea1n h\u00e0ng huy\u1ebft l\u1ec7 b\u1ea1ch v\u00e2n thi\u00ean. Kh\u1ed5 t\u00e2m li\u00eau h\u01b0\u1edbng \u0111\u1ed3ng t\u00e2m tho\u1ea1i, T\u1ea1c d\u1ea1 t\u00e0n \u0111\u0103ng \u0111\u1ed9c t\u1ef1 li\u00ean. D\u1ecbch ngh\u0129a: \u0110\u00c1P HO\u00c0NG CAO KH\u1ea2I T\u1eeb tr\u01b0\u1edbc t\u1edbi nay trung hi\u1ebfu m\u1ea5y ai gi\u1eef \u0111\u01b0\u1ee3c to\u00e0n v\u1eb9n c\u1ea3, Tr\u1ea3i phong tr\u1ea7n quay \u0111\u1ea7u ngh\u0129 l\u1ea1i n\u01b0\u1edbc m\u1eaft \u0111\u1ea7m \u0111\u00eca. Ch\u01b0a th\u1ec3 \u0111em m\u1ed9t c\u00e1i ch\u1ebft b\u00e1o \u0111\u1ec1n vua cha, U\u1ed5ng ph\u00ed c\u00f4ng ba sinh h\u1ecdc \u0111\u1ea1o th\u00e1nh hi\u1ec1n. M\u01b0\u1eddi n\u0103m h\u1ed3n m\u01a1 ch\u01a1i \u1edf n\u01a1i cung khuy\u1ebft (1). Mu\u00f4n h\u00e0ng huy\u1ebft l\u1ec7 tr\u00f4ng theo m\u00e2y tr\u1eafng l\u00ean tr\u1eddi. N\u1ed7i kh\u1ed5 t\u00e2m mu\u1ed1n n\u00f3i nh\u01b0ng v\u1eafng b\u1ea1n \u0111\u1ed3ng t\u00e2m, \u0110\u00eam qua d\u01b0\u1edbi \u00e1nh \u0111\u00e8n t\u00e0n, m\u00ecnh l\u1ea1i th\u01b0\u01a1ng m\u00ecnh. D\u1ecbch th\u01a1: X\u01b0a nay trung hi\u1ebfu kh\u00f3 ho\u00e0 hai, Ng\u1eabm l\u1ea1i phong tr\u1ea7n lu\u1ed1ng l\u1ec7 r\u01a1i. Qu\u00e2n ph\u1ee5 th\u00f9 ch\u01b0a \u0111em ch\u1ebft b\u00e1o. Th\u00e1nh hi\u1ec1n h\u1ecdc c\u0169ng u\u1ed5ng c\u00f4ng th\u00f4i. H\u1ed3n m\u01a1 bao \u0111\u1ed9 cung vua t\u1edbi, L\u1ec7 m\u00e1u mu\u00f4n h\u00e0ng m\u00e2y tr\u1eafng tr\u00f4i! Kh\u00f3 n\u00f3i c\u00f9ng ai ni\u1ec1m kh\u1ed5 n\u00e3o, T\u1ef1 th\u01b0\u01a1ng ri\u00eang c\u00f3 b\u00f3ng \u0111\u00e8n soi. Chu Thi\u00ean d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. C\u00e2u n\u00e0y \u1edf nguy\u00ean v\u0103n cu\u1ed1n s\u00e1ch ch\u1eef \u201cthanh t\u1ecfa\u201d t\u1ee9c l\u00e0 vi\u1ec1n xanh. Ng\u00e0y x\u01b0a c\u00e1c c\u1eeda \u1edf cung vua ch\u1ea1m vi\u1ec1n khung trang tr\u00ed v\u00e0 s\u01a1n xanh c\u00e1i khung ch\u1ea1m \u1ea5y. Trang 243","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u0110I\u1ebeU L\u00ca NINH Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: \u0110I\u1ebeU L\u00ca NINH Tuy v\u00e2n th\u00e0nh b\u1ea1i do thi\u00ean, x\u01b0\u1edbng ngh\u0129a ti\u00ean thanh t\u1ed3n Ngh\u1ec7 T\u0129nh; Kham th\u00e1n anh h\u00f9ng v\u00f4 \u0111\u1ecba, ph\u00f9 qu\u00e2n \u0111\u1ea1i ti\u1ebft h\u1eefu H\u1ed3ng Lam. D\u1ecbch ngh\u0129a: C\u00c2U \u0110\u1ed0I VI\u1ebeNG \u00d4NG L\u00ca NINH Tuy r\u1eb1ng th\u00e0nh b\u1ea1i t\u1ef1 tr\u1eddi, ti\u1ebfng x\u01b0\u1edbng ngh\u0129a tr\u01b0\u1edbc ti\u00ean, c\u00f2n truy\u1ec1n Ngh\u1ec7 T\u0129nh. Than nh\u1ebd anh h\u00f9ng kh\u00f4ng \u0111\u1ea5t, ti\u1ebft ph\u00f2 vua cao c\u1ea3, kh\u00e1 s\u00e1nh H\u1ed3ng Lam. KH\u1ed0C CAO TH\u1eaeNG Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: KH\u1ed0C CAO TH\u1eaeNG NH\u1ea4T H\u1eefu ch\u00ed ph\u1ea5t th\u00e0nh, anh h\u00f9ng d\u0129 h\u0129; V\u1ecb ti\u1ec7p ti\u00ean t\u1eed, thi\u00ean \u00fd v\u1ecb h\u00e0? NH\u1eca C\u00f4ng c\u1ea7u t\u1ea5t th\u00e0nh, k\u00edch ti\u1ebfp th\u1ec7 ng\u00f4n thanh qu\u1ed1c t\u1eb7c; S\u1ef1 nan d\u1ef1 li\u1ec7u, c\u1ee9 y\u00ean kim d\u0129 thi\u1ec3u t\u01b0 nh\u00e2n. Trang 244","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u D\u1ecbch ngh\u0129a: C\u00c2U \u0110\u1ed0I KH\u00d3C \u00d4NG CAO TH\u1eaeNG I C\u00f3 ch\u00ed kh\u00f4ng th\u00e0nh, anh h\u00f9ng \u0111\u00e3 khu\u1ea5t; Ch\u01b0a th\u1eafng \u0111\u00e3 ch\u1ebft, \u00fd tr\u1eddi ra sao? II C\u00f4ng mu\u1ed1n l\u1eadp n\u00ean, g\u00f5 m\u00e1i n\u1eb7ng th\u1ec1 tr\u1eeb gi\u1eb7c (1) n\u01b0\u1edbc; Vi\u1ec7c kh\u00f4n t\u00ednh tr\u01b0\u1edbc, l\u00ean y\u00ean (2) nay th\u1ea5y v\u1eafng ng\u01b0\u1eddi n\u00e0y. Ch\u00fa th\u00edch: 1. G\u00f5 m\u00e1i: T\u1ed5 \u0110\u1ecbch \u0111\u1eddi T\u1ea5n khi k\u00e9o qu\u00e2n qua s\u00f4ng \u0111i \u0111\u00e1nh b\u1ecdn gi\u1eb7c x\u00e2m l\u0103ng ph\u01b0\u01a1ng B\u1eafc, ra gi\u1eefa d\u00f2ng, \u00f4ng g\u00f5 m\u00e1i ch\u00e8o th\u1ec1 r\u1eb1ng: \u201cKh\u00f4ng qu\u00e9t h\u1ebft gi\u1eb7c, th\u1ec1 kh\u00f4ng tr\u1edf v\u1ec1 qua s\u00f4ng n\u00e0y\u201d 2. L\u00ean y\u00ean: M\u00e3 Vi\u1ec7n \u0111\u1eddi H\u00e1n \u0111\u00e3 62 tu\u1ed5i xin \u0111i \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c, Quang V\u0169 ng\u1ea1i tu\u1ed5i gi\u00e0 kh\u00f4ng mu\u1ed1n cho \u0111i. M\u00e3 Vi\u1ec7n n\u00f3i: \u201cT\u00f4i c\u00f2n \u0111\u1ee7 s\u1ee9c m\u1eb7c \u00e1o gi\u00e1p v\u00e0 c\u01b0\u1ee1i ng\u1ef1a\u201d. N\u00f3i r\u1ed3i nh\u1ea3y l\u00ean ng\u1ef1a, ng\u1ed3i v\u1eefng tr\u00ean y\u00ean. Quang V\u0169 khen ng\u1ee3i thu\u1eadn cho \u0111i. TH\u01af TR\u1ea2 L\u1edcI HO\u00c0NG CAO KH\u1ea2I Nguy\u00ean t\u00e1c: Phi\u00ean \u00e2m: PH\u00daC K\u00dd HO\u00c0NG CAO KH\u1ea2I TH\u01af \u0110\u1ed3ng \u1ea5p C\u1eed nh\u00e2n Ho\u00e0ng qu\u00fd \u0111\u00e0i \u0111i\u1ec7n gi\u00e1m: \u0110\u1ec7 c\u1eadn d\u0129 binh s\u1ef1, c\u1eedu x\u1eed l\u00e2m h\u00e1c, ki\u00eam chi \u0111\u00f4ng thi\u00ean h\u00e0n l\u00e3nh, t\u1ecbch nh\u01b0\u1ee3c v\u00f4 li\u00eau. Th\u00edch h\u1eefu nh\u00e2n b\u00e1o c\u1ed1 nh\u00e2n th\u01b0 lai, nh\u1ea5t v\u0103n chi h\u1ea1, b\u1ea5t gi\u00e1c h\u00e0n t\u1ecbch t\u1eadn ph\u00e1, kh\u1eafc t\u1ee9c tri\u1ec3n \u0111\u1ed9c. Th\u01b0 n\u1ed9i hi\u1ec3n th\u1ecb ho\u1ea1 ph\u00fac, thuy\u1ebft t\u1eadn l\u1ee3i h\u1ea1i; c\u1ef1c tri c\u1ed1 nh\u00e2n phi \u0111\u1ed3 v\u1ecb \u0111\u1ec7 k\u1ebf an to\u00e0n, th\u1ef1c d\u1ee5c vi to\u00e0n h\u1ea1t m\u01b0u ninh thi\u1ebfp d\u00e3. Thi\u00ean l\u00fd tuy dao, b\u1ea5t x\u00ed \u0111\u1ed3ng \u0111\u01b0\u1eddng ng\u1ed9 \u0111\u1ed1i, can tr\u01b0\u1eddng ph\u1ebf ph\u1ee7 chi ng\u00f4n, qu\u00e2n d\u0129 l\u00e3nh t\u1ea5t. Trang 245","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Nhi\u00ean d\u0129 \u0111\u1ec7 chi t\u00e2m s\u1ef1 chi c\u1ea3nh ng\u1ed9 t\u1eafc h\u1eefu v\u1ea1n nan ng\u00f4n gi\u1ea3, h\u00e0 d\u00e3? Hi\u1ec7n kim thi\u00ean h\u1ea1 chi s\u1ef1 th\u1ebf nh\u01b0 th\u1eed, nhi \u0111\u1ec7 chi t\u00e0i l\u1ef1c nh\u01b0 b\u1ec9, c\u1ed5 nh\u00e2n v\u1ecb d\u0129 \u0111\u01b0\u1eddng t\u00fd nhi \u0111\u01b0\u01a1ng v\u1ea1n th\u1eb7ng, kim t\u1eafc h\u1ef1u b\u1ea5t ch\u1ec9 th\u1eed d\u00e3! Nhi\u00ean \u0111\u1ec7 tho\u00e1i nhi t\u01b0 chi, ng\u00e3 qu\u1ed1c thi\u00ean b\u00e1ch ni\u00ean lai, \u0111\u1ecba b\u1ea5t qu\u1ea3ng, binh b\u1ea5t c\u01b0\u1eddng, t\u00e0i b\u1ea5t ph\u00fa, s\u1edf th\u1ecb d\u0129 l\u1eadp qu\u1ed1c gi\u1ea3, qu\u00e2n th\u1ea7n ph\u1ee5 t\u1eed ng\u0169 lu\u00e2n nhi d\u0129. H\u00e1n \u0110\u01b0\u1eddng T\u1ed1ng Nguy\u00ean Minh lu\u1ef9 d\u1ee5c qu\u1eadn huy\u1ec7n k\u1ef3 \u0111\u1ecba, chung b\u1ea5t kh\u1ea3 \u0111\u1eafc. Ph\u00f9 tha chi d\u1eef ng\u00e3, \u0111\u1ecba t\u1eafc t\u01b0\u01a1ng li\u00ean, l\u1ef1c t\u1eafc v\u1ea1n b\u1ed9i, nhi chung b\u1ea5t kh\u1ea3 d\u0129 vi c\u01b0\u1eddng gi\u1ea3, th\u1eed v\u00f4 tha, Nam qu\u1ed1c s\u01a1n h\u00e0, ti\u1ec7t nhi\u00ean \u0111\u1ecbnh ph\u1eadn, thi th\u01b0 chi tr\u1ea1ch, th\u00e0nh h\u1eefu kh\u1ea3 th\u1ecb d\u00e3. T\u01b0 gi\u1ea3, d\u01b0\u01a1ng nh\u00e2n d\u1eef ng\u00e3, t\u01b0\u01a1ng c\u00e1ch b\u1ea5t tri k\u1ef3 k\u1ef7 thi\u00ean v\u1ea1n l\u00fd chi dao, vi\u1ec7t h\u1ea3i nhi lai, s\u1edf ch\u00ed phong m\u1ecb, thi\u00ean t\u1eed b\u00f4n ba, c\u1eed qu\u1ed1c ho\u00e0ng ho\u00e0ng, vi\u00eam T\u1ed1ng s\u01a1n h\u00e0, th\u00e0nh Kim th\u1ebf gi\u1edbi. Thi\u00ean h\u1ea1 chi tr\u1ea7m n\u1ecbch h\u00e0 nh\u01b0, kh\u1ec9 \u0111\u1ed3 nh\u1ea5t ch\u00e2u nh\u1ea5t gia \u0111\u1ed3 th\u00e1n nhi d\u0129 tai. \u1ea4t d\u1eadu ni\u00ean, gi\u00e1 \u0111\u1ec3 T\u0129nh ph\u00f2ng, th\u1eed th\u1ee9 \u0111\u1ec7 \u0111inh h\u1eefu m\u1eabu \u01b0u, duy tri b\u1ebf m\u00f4n c\u01b0 tang, kh\u1ec9 c\u1ea3m h\u1eefu tha. V\u00f4 n\u1ea1i d\u0129 th\u1ebf th\u1ea7n chi c\u1ed1, lu\u1ef9 chi\u1ebfu tuy\u00ean tri\u1ec7u, c\u1ed1 b\u1ea5t \u0111\u1eafc b\u1ea5t kh\u1edfi nhi \u1ee9ng chi; c\u1eadn h\u1ef1u tr\u1ea1c d\u0129 b\u1ea5t th\u1ee9, u\u1ef7 d\u0129 tr\u1ecdng quy\u1ec1n, qu\u00e2n m\u1ec7nh nh\u01b0 th\u1eed, t\u00fang s\u1eed c\u1ed1 nh\u00e2n \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eed, k\u1ef3 n\u0103ng t\u1eeb nhi t\u1ef5 chi h\u1ed3? C\u1eadn lai c\u01a1 d\u0129 th\u1eadp ni\u00ean, t\u00f2ng ngh\u0129a ch\u01b0 nh\u00e2n, ho\u1eb7c b\u1ecb tr\u00e1ch ph\u1ea1t, ho\u1eb7c b\u1ecb tru l\u1ee5c, nhi chung v\u00f4 ly t\u00e2m, v\u00f4 h\u1ed1i ch\u00ed, xu\u1ea5t t\u00e0i xu\u1ea5t l\u1ef1c, t\u00f2ng gi\u1ea3 th\u1eadt d\u0129 gia \u0111a; ph\u00f9 kh\u1ec9 nh\u00e2n t\u00ecnh chi l\u1ea1c tai tham ho\u1ea1 nhi nhi\u00ean tai? Th\u1eed c\u00e1i h\u1eefu d\u0129 t\u00edn \u0111\u1ec7 chi t\u00e2m d\u00e3. Nh\u00e2n t\u00e2m nh\u01b0 th\u1eed, th\u1ea3ng s\u1eed c\u1ed1 nh\u00e2n x\u1eed th\u1eed, k\u1ef3 n\u0103ng t\u1eeb nhi kh\u00ed chi h\u1ed3? C\u1ed1 h\u01b0\u01a1ng ho\u1ea3 chi th\u00ea l\u01b0\u01a1ng, th\u00e2n th\u00edch chi ly t\u00e1n, b\u1ea5t c\u1ea3m c\u1ed1 d\u00e3. Th\u00e2n gi\u1ea3 do b\u1ea5t c\u1ea3m c\u1ed1, nhi hu\u1ed1ng \u01b0 s\u01a1 gi\u1ea3 h\u1ed3? C\u1eadn gi\u1ea3 do b\u1ea5t c\u1ea3m b\u1ea3o, nhi hu\u1ed1ng \u01b0 vi\u1ec5n gi\u1ea3 h\u1ed3? Ph\u1ea3 ng\u00e3 h\u1ea1t chi s\u1edf d\u0129 th\u1eadm \u01b0 \u0111\u1ed3 th\u00e1n gi\u1ea3, phi \u0111\u1ed3 b\u00ecnh chi vi t\u1ec7 d\u00e3: Ph\u00e1p quan nh\u1ea5t lai, qu\u1ea7n ti\u1ec3u ph\u1ee5 chi, v\u00f4 t\u1ed9i gi\u1ea3 ch\u1ec9 vi h\u1eefu t\u1ed9i, kim nh\u1eadt ng\u00f4n tr\u00e1ch, minh nh\u1eadt ng\u00f4n ph\u1ea1t, ph\u00e0m kh\u1ea3 d\u0129 th\u1ee7 d\u00e2n t\u00e0i gi\u1ea3, v\u00f4 s\u1edf b\u1ea5t d\u1ee5ng k\u1ef3 ch\u00ed, t\u1ec7 \u0111oan b\u00e1ch xu\u1ea5t, Ph\u00e1p quan an \u0111\u1eafc nhi t\u1eadn tri, l\u01b0 di\u00eam k\u1ef3 n\u0103ng b\u1ea5t ch\u00ed \u01b0 phi\u00eau t\u00e1n gi\u1ea3 h\u1ed3? C\u1ed1 nh\u00e2n d\u1eef \u0111\u1ec7 giai Hoan s\u1ea3n d\u00e3, thi\u00ean l\u00fd chi ngo\u1ea1i, c\u1ed1 nh\u00e2n do d\u0129 ch\u00e2u l\u00fd vi ni\u1ec7m, hu\u1ed1ng \u0111\u1ec7 m\u1ee5c k\u00edch nhi th\u00e2n th\u00e2n gi\u1ea3 h\u1ed3? \u0110\u00e3n v\u1ecb c\u1ea3nh s\u1edf khu\u1ea5t, l\u1ef1c b\u1ea5t t\u00f2ng t\u00e2m, t\u1eafc di\u1ec7c v\u00f4 nh\u01b0 chi h\u00e0 nh\u0129. Trang 246","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u T\u01b0 c\u1ed1 nh\u00e2n l\u00fd h\u1eefu \u00fd c\u1eadp t\u01b0 d\u00e2n, t\u1ea5t d\u0129 \u0111\u1ec7 chi c\u1ea3nh ng\u1ed9, thi\u1ebft d\u0129 th\u00e2n x\u1eed nhi t\u01b0 chi, t\u1eafc \u0111\u1ec7 chi t\u00e2m s\u1ef1 t\u1ef1 li\u1ec7u nhi\u00ean h\u0129, h\u1ef1u h\u00e0 t\u1ea5t phi\u1ec1n \u0111\u1ec7 chi chu\u1ebf tr\u1ea7n tai. Nh\u1ea5t d\u01b0\u01a1ng giai h\u1eadu, dao ch\u00fac b\u00ecnh an. Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng ph\u00fac th\u01b0 D\u1ecbch ngh\u0129a: TH\u01af TR\u1ea2 L\u1edcI HO\u00c0NG CAO KH\u1ea2I (1) Ho\u00e0ng qu\u00fd \u0111\u00e0i c\u00e1c h\u1ea1, G\u1ea7n \u0111\u00e2y, t\u00f4i v\u00ec vi\u1ec7c qu\u00e2n, \u1edf m\u00e3i trong tr\u1ed1n r\u1eebng r\u00fa, l\u1ea1i th\u00eam l\u00fac n\u00e0y ti\u1ebft tr\u1eddi m\u00f9a \u0111\u00f4ng, kh\u00ed h\u1eadu r\u00e9t qu\u00e1, n\u00f4ng n\u1ed7i th\u1eadt bu\u1ed3n t\u00eanh. Ch\u1ee3t c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi b\u00e1o c\u00f3 th\u01b0 c\u1ee7a c\u1ed1 nh\u00e2n g\u1eedi \u0111\u1ebfn. Nghe tin \u1ea5y, kh\u00f4ng ng\u1edd bao nhi\u00eau bu\u1ed3n r\u1ea7u l\u1ea1nh l\u1ebdo, tan \u0111i h\u1ebft c\u1ea3. Ti\u1ebfp th\u01b0 li\u1ec1n m\u1edf ra \u0111\u1ecdc. Trong th\u01b0, c\u1ed1 nh\u00e2n ch\u1ec9 b\u1ea3o cho \u0111i\u1ec1u h\u1ecda ph\u00fac, b\u00e0y t\u1ecf h\u1ebft ch\u1ed7 l\u1ee3i h\u1ea1i, \u0111\u1ee7 bi\u1ebft t\u1ea5m l\u00f2ng c\u1ee7a c\u1ed1 nh\u00e2n, ch\u1eb3ng nh\u1eefng mu\u1ed1n m\u01b0u s\u1ef1 an to\u00e0n cho t\u00f4i th\u00f4i, ch\u00ednh l\u00e0 mu\u1ed1n m\u01b0u s\u1ef1 y\u00ean \u1ed5n cho to\u00e0n h\u1ea1t ta n\u1eefa. Nh\u1eefng l\u1eddi n\u00f3i gan ru\u1ed9t c\u1ee7a c\u1ed1 nh\u00e2n, t\u00f4i \u0111\u00e3 hi\u1ec3u h\u1ebft, c\u00e1ch nhau mu\u00f4n d\u1eb7m tuy xa, nh\u01b0ng ch\u1eb3ng kh\u00e1c g\u00ec ch\u00fang ta \u0111\u01b0\u1ee3c ng\u1ed3i c\u00f9ng nh\u00e0 n\u00f3i chuy\u1ec7n v\u1edbi nhau v\u1eady. Song le, t\u00e2m s\u1ef1 v\u00e0 c\u1ea3nh ng\u1ed9 c\u1ee7a t\u00f4i c\u00f3 nhi\u1ec1u ch\u1ed7 mu\u00f4n v\u00e0n kh\u00f3 n\u00f3i h\u1ebft s\u1ee9c. Xem s\u1ef1 th\u1ec3 thi\u00ean h\u1ea1 nh\u01b0 th\u1ebf kia, m\u00e0 t\u00e0i l\u1ef1c t\u00f4i nh\u01b0 th\u1ebf n\u00e0y, y nh\u01b0 l\u1eddi c\u1ed5 nh\u00e2n \u0111\u00e3 n\u00f3i: th\u00e2n con b\u1ecd ng\u1ef1a l\u00e0 bao m\u00e0 d\u00e1m gi\u01a1 tay l\u00ean mu\u1ed1n c\u1ea3n tr\u1edf c\u1ed7 xe th\u00ec c\u1ea3n sao n\u1ed5i; vi\u1ec7c t\u00f4i l\u00e0m ng\u00e0y nay s\u00e1nh l\u1ea1i c\u00f2n qu\u00e1 h\u01a1n n\u1eefa, ch\u1eb3ng ph\u1ea3i nh\u01b0 chuy\u1ec7n con b\u1ecd ng\u1ef1a \u0111\u01b0a tay ra c\u1ea3n xe m\u00e0 th\u00f4i. Nh\u01b0ng t\u00f4i ng\u1eabm ngh\u0129 l\u1ea1i, n\u01b0\u1edbc m\u00ecnh ng\u00e0n n\u0103m nay, \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc ch\u1eb3ng r\u1ed9ng, qu\u00e2n l\u00ednh kh\u00f4ng m\u1ea1nh, ti\u1ec1n c\u1ee7a ch\u1eb3ng gi\u00e0u, c\u00e1i ch\u1ed7 d\u1ef1a \u0111\u1ec3 d\u1ef1ng n\u01b0\u1edbc, l\u00e0 nh\u1edd c\u00f3 c\u00e1i g\u1ed1c vua t\u00f4i, cha con theo n\u0103m \u0111\u1ea1o th\u01b0\u1eddng m\u00e0 th\u00f4i. X\u01b0a kia nh\u00e0 H\u00e1n, nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng, nh\u00e0 T\u1ed1ng, nh\u00e0 Nguy\u00ean, nh\u00e0 Minh, bao nhi\u00eau phen l\u0103m le mu\u1ed1n chi\u1ebfm l\u1ea5y \u0111\u1ea5t ta l\u00e0m qu\u1eadn huy\u1ec7n c\u1ee7a h\u1ecd m\u00e0 r\u00fat c\u1ee5c v\u1eabn chi\u1ebfm kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c. \u00d4i! H\u1ecd \u0111\u1ed1i v\u1edbi n\u01b0\u1edbc ta, b\u1edd c\u00f5i li\u1ec1n nhau, s\u1ee9c m\u1ea1nh h\u01a1n ta v\u1ea1n b\u1ed9i, th\u1ebf m\u00e0 tr\u01b0\u1edbc sau h\u1ecd kh\u00f4ng th\u1ec3 \u1ef7 m\u1ea1nh m\u00e0 nu\u1ed1t tr\u00f4i n\u01b0\u1edbc ta \u0111\u01b0\u1ee3c, n\u00e0o c\u00f3 v\u00ec l\u1ebd g\u00ec kh\u00e1c \u0111\u00e2u, ch\u1eb3ng qua non Trang 247","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u s\u00f4ng n\u01b0\u1edbc Nam t\u1ef1 tr\u1eddi \u0111\u1ecbnh ph\u1eadn ri\u00eang r\u00f5 r\u00e0ng r\u1ed3i, v\u00e0 c\u00e1i \u01a1n gi\u00e1o ho\u00e1 c\u1ee7a thi th\u01b0 v\u1ed1n l\u00e0 ch\u1ed7 d\u1ef1a cho m\u00ecnh \u0111\u1ea5y. \u0110\u1ebfn nay ng\u01b0\u1eddi T\u00e2y v\u1edbi m\u00ecnh, c\u00e1ch xa nhau kh\u00f4ng bi\u1ebft l\u00e0 m\u1ea5y mu\u00f4n d\u1eb7m, h\u1ecd v\u01b0\u1ee3t b\u1ec3 l\u1ea1i \u0111\u00e2y, \u0111i t\u1edbi \u0111\u00e2u nh\u01b0 l\u00e0 gi\u00f3 l\u01b0\u1edbt t\u1edbi \u0111\u00f3, \u0111\u1ebfn n\u1ed7i nh\u00e0 vua ph\u1ea3i ch\u1ea1y, c\u1ea3 n\u01b0\u1edbc lao xao, b\u1ed7ng ch\u1ed1c non s\u00f4ng n\u01b0\u1edbc m\u00ecnh bi\u1ebfn th\u00e0nh b\u1edd c\u00f5i ng\u01b0\u1eddi ta, th\u1ebf l\u00e0 tr\u1ecdn c\u1ea3 n\u01b0\u1edbc nh\u00e0, d\u00e2n nh\u00e0 c\u0169ng b\u1ecb \u0111\u1eafm ch\u00ecm h\u1ebft th\u1ea3y, c\u00f3 ph\u1ea3i l\u00e0 ri\u00eang m\u1ed9t ch\u00e2u n\u00e0o hay m\u1ed9t nh\u00e0 ai ph\u1ea3i ch\u1ecbu c\u1ea3nh l\u1ea7m than m\u00e0 th\u00f4i \u0111\u00e2u. N\u0103m \u1ea4t D\u1eadu, xa gi\u00e1 thi\u00ean t\u1eed ng\u1ef1 \u0111\u1ebfn S\u01a1n ph\u00f2ng H\u00e0 T\u0129nh; gi\u1eefa l\u00fac \u0111\u00f3 t\u00f4i \u0111ang c\u00f2n tang m\u1eb9, ch\u1ec9 bi\u1ebft \u0111\u00f3ng c\u1eeda ch\u1ecbu tang cho tr\u1ecdn \u0111\u1ea1o, trong l\u00f2ng h\u00e1 d\u00e1m m\u01a1 t\u01b0\u1edfng \u0111\u1ebfn s\u1ef1 g\u00ec kh\u00e1c \u0111\u00e2u. Song v\u00ec m\u00ecnh l\u00e0 con nh\u00e0 th\u1ebf th\u1ea7n, cho n\u00ean \u0111\u00f4i ba l\u1ea7n \u0111\u1ee9c Ho\u00e0ng th\u01b0\u1ee3ng xu\u1ed1ng chi\u1ebfu v\u1eddi ra, kh\u00f4ng l\u1ebd n\u00e0o c\u00f3 th\u1ec3 t\u1eeb ch\u1ed1i, th\u00e0nh ra t\u00f4i ph\u1ea3i b\u1ea5t \u0111\u1eafc d\u0129 \u0111\u1ee9ng ra v\u00e2ng chi\u1ebfu. G\u1ea7n \u0111\u00e2y, Ho\u00e0ng th\u01b0\u1ee3ng l\u1ea1i \u0111o\u00e1i t\u01b0\u1edfng l\u1ef1a ch\u1ecdn t\u00f4i m\u00e0 giao ph\u00f3 cho vi\u1ec7c l\u1edbn, u\u1ef7 th\u00e1c cho quy\u1ec1n to; \u1ea5y mang \u01a1n vua u\u1ef7 th\u00e1c nh\u01b0 th\u1ebf \u0111\u00f3, n\u1ebfu c\u1ed1 nh\u00e2n \u0111\u1eb7t m\u00ecnh v\u00e0o trong c\u1ea3nh nh\u01b0 t\u00f4i, li\u1ec7u ch\u1eebng c\u1ed1 nh\u00e2n c\u00f3 \u0111\u00e0nh ch\u1ed1i t\u1eeb tr\u1ed1n tr\u00e1nh \u0111i \u0111\u01b0\u1ee3c hay kh\u00f4ng? T\u1eeb l\u00fac t\u00f4i kh\u1edfi ngh\u0129a \u0111\u1ebfn nay, \u0111\u00e3 tr\u1ea3i m\u01b0\u1eddi n\u0103m tr\u1eddi, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111em th\u00e2n theo vi\u1ec7c ngh\u0129a, ho\u1eb7c \u0111\u00e3 b\u1ecb tr\u00e1ch ph\u1ea1t, ho\u1eb7c \u0111\u00e3 b\u1ecb ch\u00e9m gi\u1ebft, v\u1eady m\u00e0 l\u00f2ng ng\u01b0\u1eddi tr\u01b0\u1edbc sau ch\u1eb3ng h\u1ec1 l\u1ea5y th\u1ebf l\u00e0m ch\u00e1n n\u1ea3n ng\u00e3 l\u00f2ng bao gi\u1edd; tr\u00e1i l\u1ea1i, h\u1ecd v\u1eabn b\u1ecf c\u1ee7a b\u1ecf s\u1ee9c ra gi\u00fap \u0111\u1ee1 t\u00f4i, m\u00e0 s\u1ed1 ng\u01b0\u1eddi m\u1ea1nh b\u1ea1o ra theo t\u00f4i l\u1ea1i c\u00e0ng ng\u00e0y c\u00e0ng nhi\u1ec1u th\u00eam m\u00e3i. N\u00e0o c\u00f3 ph\u1ea3i ng\u01b0\u1eddi ta l\u1ea5y \u0111i\u1ec1u tai v\u1ea1 hi\u1ec3m nguy l\u00e0m s\u1ef1 sung s\u01b0\u1edbng th\u00e8m thu\u1ed3ng m\u00e0 b\u1ecf nh\u00e0 d\u1ea5n th\u00e2n ra theo t\u00f4i nh\u01b0 v\u1eady \u0111\u00e2u. Ch\u1ec9 v\u00ec h\u1ecd tin c\u1eady l\u00f2ng t\u00f4i, l\u01b0\u1ee3ng x\u00e9t ch\u00ed t\u00f4i, cho n\u00ean h\u00e2m m\u1ed9 v\u1eady \u0111\u00f3 th\u00f4i. Nay l\u00f2ng ng\u01b0\u1eddi nh\u01b0 th\u1ebf \u0111\u00f3, n\u1ebfu nh\u01b0 c\u1ed1 nh\u00e2n \u0111\u1eb7t m\u00ecnh v\u00e0o c\u1ea3nh c\u1ee7a t\u00f4i li\u1ec7u ch\u1eebng c\u1ed1 nh\u00e2n c\u00f3 n\u1ee1 l\u00f2ng n\u00e0o b\u1ecf m\u00e0 \u0111i cho \u0111\u00e0nh hay kh\u00f4ng? Ch\u1ec9 v\u00ec nh\u00e2n t\u00e2m \u0111\u1ed1i v\u1edbi t\u00f4i nh\u01b0 th\u1ebf, cho n\u00ean c\u1ea3nh nh\u00e0 t\u00f4i \u0111\u1ebfn n\u1ed7i h\u01b0\u01a1ng kh\u00f3i v\u1eafng tanh, b\u00e0 con xi\u00eau gi\u1ea1t, t\u00f4i c\u0169ng ch\u1eb3ng d\u00e1m \u0111o\u00e1i ho\u00e0i. Ngh\u0129 xem, k\u1ebb th\u00e2n v\u1edbi m\u00ecnh m\u00e0 m\u00ecnh c\u00f2n kh\u00f4ng \u0111o\u00e1i ho\u00e0i, hu\u1ed1ng chi l\u00e0 k\u1ebb s\u01a1; ng\u01b0\u1eddi g\u1ea7n v\u1edbi m\u00ecnh m\u00e0 m\u00ecnh c\u00f2n kh\u00f4ng bao b\u1ecdc n\u1ed5i, hu\u1ed1ng chi ng\u01b0\u1eddi xa. V\u1ea3 ch\u0103ng h\u1ea1t ta \u0111\u1ebfn n\u1ed7i \u0111i\u00eau \u0111\u1ee9ng l\u1ea7m than qu\u00e1 kh\u00f4ng ph\u1ea3i ri\u00eang v\u00ec tai ho\u1ea1 binh \u0111ao l\u00e0m n\u00ean n\u00f4ng n\u1ed7i th\u1ebf \u0111\u00e2u. Ph\u1ea3i bi\u1ebft qu\u00e2n Ph\u00e1p \u0111i t\u1edbi, c\u00f3 l\u0169 ti\u1ec3u nh\u00e2n m\u00ecnh h\u00f9a theo b\u1ea7y k\u1ebf l\u1eadp c\u00f4ng, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi kh\u00f4ng c\u00f3 t\u1ed9i g\u00ec, ch\u00fang c\u0169ng bu\u1ed9c cho c\u00f3 t\u1ed9i, r\u1ed3i th\u00ec b\u1eefa nay tr\u00e1ch th\u1ebf n\u1ecd, ng\u00e0y mai ph\u1ea1t th\u1ebf kia, ph\u00e0m c\u00f3 c\u00e1ch g\u00ec \u0111\u1ee5c kho\u00e9t \u0111\u01b0\u1ee3c Trang 248","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u c\u1ee7a c\u1ea3i c\u1ee7a d\u00e2n, ch\u00fang n\u00f3 c\u0169ng d\u00f9ng h\u1ebft kh\u00f4ng t\u1eeb. B\u1edfi th\u1ebf m\u00e0 th\u00f3i h\u01b0 m\u1ed1i t\u1ec7 tu\u00f4n ra c\u1ea3 tr\u0103m c\u1ea3 ng\u00e0n, qu\u00e2n Ph\u00e1p l\u00e0m sao bi\u1ebft th\u1ea5u? Nh\u01b0 th\u1ebf m\u00e0 b\u1ea3o l\u00e0ng x\u00f3m kh\u00f4ng ph\u1ea3i tan l\u00eca tr\u00f4i gi\u1ea1t \u0111i th\u00ec c\u00f3 th\u1ec3 \u0111\u01b0\u1ee3c \u01b0? C\u1ed1 nh\u00e2n v\u1edbi t\u00f4i \u0111\u1ec1u l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi sinh t\u1ea1i ch\u00e2u Hoan, m\u00e0 c\u1ed1 nh\u00e2n \u1edf c\u00e1ch xa ngo\u00e0i mu\u00f4n ng\u00e0n d\u1eb7m, c\u00f2n c\u00f3 l\u00f2ng \u0111o\u00e1i t\u01b0\u1edfng qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng thay, hu\u1ed1ng chi l\u00e0 t\u00f4i \u0111\u00e2y \u0111\u00e3 t\u1eebng l\u1ea5y th\u00e2n ch\u1ecbu \u0111\u1ef1ng v\u00e0 l\u1ea5y m\u1eaft tr\u00f4ng th\u1ea5y th\u00ec sao? Kh\u1ed1n n\u1ed7i c\u1ea3nh ng\u1ed9 b\u00f3 bu\u1ed9c, v\u1ea3 l\u1ea1i s\u1ee9c m\u00ecnh ch\u1eb3ng l\u00e0m \u0111\u01b0\u1ee3c theo l\u00f2ng m\u00ecnh mu\u1ed1n th\u00e0nh ra ph\u1ea3i \u0111\u00e0nh, ch\u1ee9 kh\u00f4ng bi\u1ebft l\u00e0m sao cho \u0111\u01b0\u1ee3c. C\u1ed1 nh\u00e2n \u0111\u00e3 bi\u1ebft \u0111o\u00e1i ho\u00e0i th\u01b0\u01a1ng x\u00f3t d\u00e2n n\u00e0y, th\u00ec c\u1ed1 nh\u00e2n n\u00ean l\u1ea5y t\u00e2m s\u1ef1 t\u00f4i v\u00e0 c\u1ea3nh ng\u1ed9 t\u00f4i, th\u1eed \u0111\u1eb7t m\u00ecnh v\u00e0o m\u00e0 suy ngh\u0129 xem, t\u1ef1 nhi\u00ean th\u1ea5y r\u00f5 r\u00e0ng, ch\u1ee9 c\u1ea7n g\u00ec \u0111\u1ebfn t\u00f4i ph\u1ea3i n\u00f3i d\u00f4ng d\u00e0i nhi\u1ec1u n\u1eefa. Ti\u1ebft \u0111\u1eb9p nh\u1ea5t d\u01b0\u01a1ng (2), b\u00ecnh y\u00ean xa ch\u00fac. Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng k\u00ednh \u0111\u00e1p Chu Thi\u00ean d\u1ecbch Ch\u00fa th\u00edch: 1. Th\u00e1ng 5-1884, Ho\u00e0ng Cao Kh\u1ea3i v\u00e2ng l\u1ec7nh to\u00e0n quy\u1ec1n Lanessan vi\u1ebft th\u01b0 cho ng\u01b0\u1eddi \u0111em \u0111\u1ebfn t\u1eadn n\u01a1i \u0111\u01b0a cho Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng d\u1ee5 ra h\u00e0ng. \u0110\u00e2y l\u00e0 th\u01b0 Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng tr\u1ea3 l\u1eddi b\u1ee9c th\u01b0 \u1ea5y. 2. Nh\u1ea5t d\u01b0\u01a1ng: Th\u00e1ng 11 \u00e2m l\u1ecbch. \u0110\u1ec3 b\u1ea1n \u0111\u1ecdc hi\u1ec3u h\u01a1n n\u1ed9i dung \u201cTh\u01b0 tr\u1ea3 l\u1eddi Ho\u00e0ng Cao Kh\u1ea3i\u201d c\u1ee7a Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng, ch\u00fang t\u00f4i xin \u0111\u0103ng to\u00e0n b\u1ed9 ph\u1ea7n \u201cTh\u01b0 Ho\u00e0ng Cao Kh\u1ea3i g\u1eedi Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng\u201d do Chu Thi\u00ean d\u1ecbch: TH\u01af HO\u00c0NG CAO KH\u1ea2I G\u1eecI PHAN \u0110\u00ccNH PH\u00d9NG Tri\u1ec1u Th\u00e0nh Th\u00e1i, n\u0103m Gi\u00e1p Ng\u1ecd (1894), th\u00e1ng t\u01b0. K\u00ednh g\u1eedi \u0110\u00ecnh nguy\u00ean Ti\u1ebfn s\u0129 Phan huynh \u00f4ng t\u00fac h\u1ea1 T\u00f4i v\u1edbi t\u00fac h\u1ea1 xa c\u00e1ch nhau th\u1ea5m tho\u00e1t \u0111\u00e3 m\u01b0\u1eddi b\u1ea3y n\u0103m r\u1ed3i. Trang 249"]
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493