["Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u G\u1ecdi l\u00e0 l\u1ec5 b\u1ea1c l\u00f2ng th\u00e0nh, ngu theo th\u00f3i c\u1ed5. Thi\u00eang xin v\u1ec1 qu\u00ea c\u0169, cho h\u01b0\u01a1ng th\u01a1m l\u1eeda r\u1ea1ng, c\u1eeda t\u1eeb \u0111\u01b0\u1eddng theo n\u1ed1i g\u00f3t cha \u00f4ng; Kh\u00f4n xin h\u1ed9 h\u1ecd h\u00e0ng, cho ch\u00e1u th\u1ea3o con hi\u1ec1n, vi\u1ec7c gia th\u1ea5t v\u1eefng v\u00e0ng n\u1ec1n ph\u00fac th\u1ecd. H\u1ee1i \u00f4i! C\u00f3 thi\u00eang xin th\u1ea5u t\u1ecf! Theo N\u0103m th\u1ebf k\u1ef7 v\u0103n N\u00f4m ng\u01b0\u1eddi Ngh\u1ec7, Nxb Ngh\u1ec7 An, 1995 _______________________ 1. L\u00ea \u0110\u00ecnh Qu\u00fd ng\u01b0\u1eddi x\u00e3 Tr\u01b0\u1eddng Xu\u00e2n, huy\u1ec7n La S\u01a1n (nay l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u1ee9c T\u00e2n, \u0110\u1ee9c Th\u1ecd, H\u00e0 T\u0129nh), tham gia phong tr\u00e0o C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng n\u0103m \u1ea4t D\u1eadu (1885), \u0111\u01b0\u1ee3c phong ch\u1ee9c Hi\u1ec7p qu\u1ea3n. \u00d4ng b\u1ecb Ph\u00e1p b\u1eaft \u0111\u00e0y v\u00e0o mi\u1ec1n n\u00fai Qu\u1ea3ng Tr\u1ecb v\u00e0 ch\u1ebft \u1edf \u0111\u00f3. V\u1ec1 sau con \u00f4ng xin \u0111\u01b0\u1ee3c b\u1ed1c m\u1ed9 \u0111\u01b0a v\u1ec1 qu\u00ea. B\u00e0i v\u0103n tr\u00ean \u0111\u00e2y \u0111\u1ecdc t\u1ebf \u00f4ng l\u00fac \u1ea5y. Theo c\u00e1c c\u1ee5 gi\u00e0 con ch\u00e1u h\u1ecd L\u00ea th\u00ec b\u00e0i v\u0103n do \u00f4ng T\u00fa V\u1eadn \u1edf H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n l\u00e0m. Trong khi ch\u01b0a c\u00f3 \u0111i\u1ec1u ki\u1ec7n x\u00e1c minh, ch\u00fang t\u00f4i ghi l\u00e0 t\u00e1c gi\u1ea3 khuy\u1ebft danh. B\u1ea3n tr\u00ean \u0111\u00e2y do c\u1ee5 L\u00ea Ch\u01b0\u1edfng, ch\u00e1u h\u1ecd L\u00ea \u0110\u00ecnh Qu\u00fd \u0111\u1ecdc l\u1ea1i, v\u00e0 c\u1ee5 L\u00ea Hanh, ch\u00e1u n\u1ed9i c\u1ee7a \u00f4ng ghi v\u00e0 cung c\u1ea5p. 2. Th\u00e2m h\u00e0: S\u00f4ng Ng\u00e0n S\u00e2u, c\u00f3 \u0111o\u1ea1n g\u1ecdi l\u00e0 \u201cCh\u00edn kh\u00fac H\u1ed9i Nai\u201d, g\u1ea7n \u0111\u01b0\u1eddng v\u00e0o chi\u1ebfn khu V\u1ee5 Quang. 3. Vi\u00ean m\u00f4n: C\u1eeda vi\u00ean, ch\u1ec9 n\u01a1i \u0111\u00f3ng qu\u00e2n. 4. \u0110\u00e2u L\u0129nh: N\u00fai \u0110\u00e2u M\u00e2u \u1edf Qu\u1ea3ng B\u00ecnh. 5. \u00d4 th\u00e0nh: T\u1ee9c \u00d4 Ch\u00e2u, nay l\u00e0 \u0111\u1ea5t Qu\u1ea3ng B\u00ecnh, Qu\u1ea3ng Tr\u1ecb. 6. Tr\u1ee7ng m\u1ed9: m\u1ed3 m\u1ea3. L\u00ca TR\u1eccNG \u0110\u00d4N (1) TRUNG L\u1ec4 TH\u1ea4T H\u1eceA PH\u00da Trang 450","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u L\u1ea5y v\u1ea7n: \u201cM\u1ed9t phen l\u1ea3 (l\u1eeda) b\u00e9n C\u00f4n L\u00f4n, \u0110\u00e1 cho tan n\u00e1t, ng\u1ecdc c\u00f2n t\u1ed1t t\u01b0\u01a1i\u201d B\u1ea3y x\u00f3m d\u0103ng d\u0103ng, M\u1ed9t m\u1ed3i ng\u1ee5t ng\u1ee5t S\u1ea1ch s\u00e0nh sanh k\u1ebb \u0111\u00f3i k\u1ebb gi\u00e0u, Tu\u1ed9t tu\u1ed3n tu\u1ed9t nh\u00e0 lim nh\u00e0 m\u1ecdt. T\u1eeb thu\u1edf Ti\u00ean ho\u00e0ng (2) khai qu\u1ed1c, c\u01a1 \u0111\u1ed3 k\u1ec3 bi\u1ebft bao n\u0103m; \u0110\u1ebfn nay Ki\u1ebfn Ph\u00fac th\u0103ng h\u00e0 (3) binh h\u1ecfa ra ri m\u1edbi m\u1ed9t. Hay \u0111\u1ea1o tr\u1eddi th\u1ecbnh c\u00f3 khi suy, L\u00e0 v\u00e2n \u0111\u1ea5t \u0111\u1ea7u \u0111\u00e0 \u0111\u1ebfn r\u1ed1t. Nguy\u00ean ph\u1ee7 Trung L\u1ec5 ta, M\u00e1i b\u00ecnh d\u01b0\u01a1ng m\u1eb7t m\u1edf; M\u1eb7t c\u00e0n h\u1ee3i tay vin (4). Ng\u1ea5t ch\u00e2n tr\u1eddi m\u1ea5y d\u00e3y song phong (5) b\u00fat xung thi\u00ean ch\u1ea7u xu\u1ed1ng; L\u1ebbo m\u1eb7t \u0111\u1ea5t m\u1ed9t d\u00f2ng h\u00f3i Tr\u00fac (6), n\u01b0\u1edbc th\u1ee7y tri\u1ec1u d\u00e2ng l\u00ean. \u0110\u1ec1n m\u1ed9t t\u00f2a r\u1ed3ng gi\u1edf h\u1ed3i \u0111\u1ea7u, tr\u1eddi chung t\u00fa kh\u00ed. Ru\u1ed9ng ngh\u00ecn m\u1eabu c\u00f2 bay th\u1eb3ng c\u00e1nh, \u0111\u1ea5t \u0111\u00fac h\u00ecnh nghi\u00ean. S\u01a1n t\u00fa th\u1ee7y thanh, c\u1ea3nh \u0111\u00e0 \u0111\u1ee7 t\u1ed1t, \u0110\u1ecba linh nh\u00e2n ki\u1ec7t, ph\u00e1t v\u1eabn nhi\u1ec1u phen. V\u0103n t\u1eeb tr\u01b0\u1edbc khai khoa ti\u1ebfn s\u0129 (7) cho \u0111\u1ebfn nay th\u1ee7 khoa c\u00f3, c\u1eed nh\u00e2n c\u00f3, t\u00fa t\u00e0i c\u00f3 m\u00e0 h\u1ecdc tr\u00f2 nh\u1ecb, tam tr\u00e0ng c\u0169ng c\u00f3, trong b\u1ed1n khoa ng\u1ecdn b\u00fat sinh hoa; V\u00f5 t\u1eeb x\u01b0a tr\u1ea5n th\u1ee7 t\u00f9y trung (8) cho \u0111\u1ebfn nay ph\u00f3 v\u1ec7 nhi\u1ec1u, hi\u1ec7p qu\u1ea3n nhi\u1ec1u, su\u1ea5t \u0111\u1ed9i nhi\u1ec1u, m\u00e0 c\u1ea5p b\u1eb1ng \u0111\u00f4i ba \u0111\u1ea1o c\u0169ng nhi\u1ec1u, ngo\u00e0i tr\u0103m th\u01b0\u1edbc m\u0169i t\u00ean su\u1ed1t l\u00e1 (9). N\u00f3i quan to nh\u01b0 quan B\u1ed1, quan \u00c1n, quan \u0110\u1ea1o, quan Tu\u1ea7n; L\u1ea1i t\u01b0\u1edbc c\u00f3 nh\u01b0 \u00f4ng b\u1ed9, \u00f4ng b\u01b0u, \u00f4ng b\u00e1t, \u00f4ng b\u00e1. \u1ea4m sinh, vi\u00ean t\u1eed c\u0169ng nhi\u1ec1u; Gi\u00e1o d\u01b0\u1ee1ng, anh danh c\u0169ng kh\u00e1. K\u1ebb ph\u00fa h\u1eefu th\u00ec l\u1eabm l\u00faa n\u0103m b\u1ea3y gian, nh\u00e0 lim \u0111\u00f4i ba c\u00e1i, \u0111\u1ea5t Thanh Tr\u00ec (10) \u1ea7m b\u1ed1n c\u00f5i ch\u00f3 g\u00e0; Nh\u00e0 t\u1ea7m th\u01b0\u1eddng c\u0169ng ru\u1ed9ng s\u00e2u ch\u00edn m\u01b0\u1eddi m\u1eabu, tr\u00e2u c\u00e0y v\u00e0i ba con, th\u00e0nh B\u1ea1ch \u0110\u1ebf (11) t\u1ecfa m\u1ed9t ph\u01b0\u01a1ng kh\u00f3i l\u1ea3. Trong l\u00e0ng th\u00ec b\u00e1n bu\u00f4n c\u00f3 nhi\u1ec1u th\u1ed5, th\u1ed5 c\u1edd b\u1ea1c, th\u1ed5 r\u01b0\u1ee3u ch\u00e8, l\u1ea1i c\u00f3 th\u1ed5 bu\u00f4n ngh\u1ec1 thu\u1ed1c phi\u1ec7n, n\u00e0o l\u00e0 m\u1eb9 d\u00f2ng con g\u00e1i, \u0111\u1ed3 ch\u01a1i th\u00fa l\u1ecbch s\u1eafm d\u0103ng d\u0103ng; Ngo\u00e0i \u0111\u01b0\u1eddng th\u00ec trai tr\u1ebb k\u00e9o t\u1eebng \u0111o\u00e0n, \u0111o\u00e0n h\u1ecdp l\u00e0ng, \u0111o\u00e0n h\u00e1t gi\u1eb7m, Trang 451","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u l\u1ea1i c\u00f3 \u0111o\u00e0n \u0111i tr\u00f2 chuy\u1ec7n d\u1ea1o ch\u01a1i, n\u00e0o l\u00e0 ch\u00fa b\u1ebfp th\u1ea7y nhi\u00eau, kh\u0103n x\u00e9o gu\u1ed1c cao \u0111i r\u1ea3 r\u1ea3. Th\u00fa thua chi n\u1ed9i th\u1ecb ngo\u1ea1i th\u00e0nh; Ti\u1ebfng \u0111\u1ed3n kh\u1eafp tr\u00ean l\u00e0ng d\u01b0\u1edbi x\u00e3. V\u1eabn nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi ch\u01a1i nh\u1edfi v\u00f4 c\u00f9ng; L\u1ea1i l\u1eafm k\u1ebb l\u00e0m \u0103n m\u1edbi b\u00e9n. Ph\u01b0\u1eddng bu\u00f4n b\u00e1n t\u1eeb ch\u1ee3 Hao, ch\u1ee3 Hi\u00ea\u00fa (12) ph\u1ebft phong l\u01b0u kh\u0103n ph\u00e1 qu\u1ec7t \u0111\u1ea7u tr\u00f9m; K\u1ebb x\u00e1o xay th\u00ec ch\u1ee3 T\u1ed5ng, ch\u1ee3 Quan (13), cu\u1ed9c l\u1ecbch s\u1ef1 h\u00e0ng r\u01b0\u1ee3u Nhe \u0111\u00e1nh ch\u00e9n. N\u00f3i keo qu\u00e1 nh\u01b0 \u0110\u1ed3ng M\u00f4n, Ph\u00f9 Vi\u1ec7t (14) keo \u0111\u00e3 n\u00ean keo; D\u00f9 ti\u1ebfng to nh\u01b0 \u0110\u00f4ng Th\u00e1i, Qu\u1ef3nh \u0110\u00f4i (15), ti\u1ebfng kh\u00f4ng thua ti\u1ebfng. Th\u1ef1c ch\u1ed1n r\u1eebng v\u00e0ng bi\u1ec3n b\u1ea1c, ai ph\u00f4 r\u1eb1ng t\u00f3m nh\u01b0 dam (16); Nh\u1eefng n\u01a1i n\u1ed9i l\u1ee5c \u0111\u1ed3ng \u0111\u00e0o, th\u1ef1c r\u00f5 v\u1eabn l\u00e0 \u0111\u00f4ng h\u01a1n ki\u1ebfn. G\u1eb7p h\u1ed3i nay: V\u1eadn tr\u1eddi ch\u01b0a m\u1edf, Th\u1ebf gi\u1eb7c \u0111ang \u1ed3n. Ngo\u00e0i bi\u00ean c\u01b0\u01a1ng tr\u1ed1ng Hi\u1ec7t vang tr\u1eddi; d\u00e2n xao x\u00e1c tr\u00f4ng \u0110\u01b0\u1eddng thi\u00ean t\u1eed (17); Trong kinh khuy\u1ebft k\u00e8n H\u1ed3 (18) d\u1eady \u0111\u1ea5t, quan b\u01a1 v\u01a1 h\u1ecfi T\u1ea5n Ho\u00e0ng C\u00f4n (19). Th\u01b0\u01a1ng \u00f4i, N\u01a1i cung th\u1eb3m l\u1ea7u cao, m\u1eb7c \u0111\u1ea5t, m\u1eb7c tr\u0103ng, m\u1eb7c gi\u00f3; Th\u1eddi nh\u01b0, Ta l\u00e0ng quan h\u1ecd qu\u00ed, c\u00f2n tr\u1eddi, c\u00f2n n\u01b0\u1edbc, c\u00f2n non. May nh\u1edd c\u1eadu \u1ea4m (20); Nghe ti\u1ebfng ngh\u00e8 \u00d4n (21). D\u1ea5y l\u00f2ng trung ngh\u0129a, Th\u1ec1 ch\u00ed s\u1eaft son. Vin v\u1ea9y r\u1ed3ng m\u00e0 l\u1edbn gi\u00fap uy linh, tr\u00ean c\u00f3 quan \u0110\u00ecnh, B\u1ea3ng H\u1ea1ng, V\u1ed7 c\u00e1nh ph\u01b0\u1ee3ng m\u00e0 m\u1ea1nh gi\u00f9m thanh th\u1ebf, trong th\u1eddi quan T\u1ebf, Th\u01b0\u1ee3ng \u0110\u00f4n. Quy\u1ebft tr\u1eeb nh\u1eefng gi\u1ed1ng h\u00f4i tanh, kh\u00f4ng ch\u1ecbu \u0111\u1ec3 \u00e1o v\u00e0ng ch\u00ecm u c\u1ed1c (22); Qu\u00e9t s\u1ea1ch nh\u1eefng n\u01a1i c\u1ecf b\u1ee5i, cho r\u00f5 r\u00e0ng m\u00e3 ng\u1ecdc \u1edf C\u00f4n L\u00f4n (23). ___________________________________ 1. L\u00ea Tr\u1ecdng \u0110\u00f4n (? - kho\u1ea3ng 1916), c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 L\u00ea V\u0103n Kinh, ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng Trung L\u1ec5, ph\u1ee7 \u0110\u1ee9c Th\u1ecd, d\u1ea1y h\u1ecdc \u1edf qu\u00ea, c\u00f3 th\u1eddi gian v\u00e0o d\u1ea1y \u1edf Trang 452","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u B\u00ecnh \u0110\u1ecbnh. L\u00e0 nh\u00e0 nho hay ch\u1eef, nh\u1ea5t l\u00e0 v\u0103n N\u00f4m, \u00f4ng \u0111\u00e3 \u0111\u1ec3 l\u1ea1i m\u1ed9t s\u1ed1 b\u00e0i c\u00f3 gi\u00e1 tr\u1ecb, ph\u1ed5 bi\u1ebfn nh\u1ea5t l\u00e0 \u201cTrung L\u1ec5 th\u1ea5t h\u1ecfa ph\u00fa\u201d v\u00e0 m\u1ed9t s\u1ed1 b\u00e0i h\u00e1t d\u1eb7m nh\u01b0 \u201cV\u00e8 \u1ea4m Ninh\u201d, v\u00e8 \u201c\u0110i phu s\u00f4ng R\u00e1c\u201d v.v... L\u00e0ng Trung L\u1ec5, huy\u1ec7n La S\u01a1n, ph\u1ee7 \u0110\u1ee9c Th\u1ecd (nay l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u1ee9c L\u00e2m huy\u1ec7n \u0110\u1ee9c Th\u1ecd) l\u00e0 qu\u00ea c\u1ee7a L\u00ea Ninh, th\u01b0\u1eddng g\u1ecdi l\u00e0 c\u1eadu \u1ea4m Ninh, th\u1ee7 l\u0129nh phong tr\u00e0o C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng, kh\u1edfi ngh\u0129a \u1edf l\u00e0ng qu\u00ea Trung L\u1ec5, k\u00e9o qu\u00e2n h\u1ea1 t\u1ec9nh th\u00e0nh H\u00e0 T\u0129nh, gi\u1ebft b\u1ed1 ch\u00e1nh L\u00ea \u0110\u1ea1i, r\u1ed3i \u0111\u01b0a qu\u00e2n ph\u1ed1i h\u1ee3p ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng v\u1edbi Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng. Sau tr\u1eadn \u00f4ng \u0111\u00e1nh Th\u1ecd Ninh, \u0110\u1ecbnh T\u01b0\u1eddng th\u1ea5t b\u1ea1i, Ph\u00e1p \u0111\u01b0a qu\u00e2n v\u1ec1 d\u00e0nh chi\u1ebfm v\u00e0 \u0111\u1ed1t ph\u00e1 l\u00e0ng Trung L\u1ec5. L\u00ea Tr\u1ecdng \u0110\u00f4n l\u00e0m b\u00e0i ph\u00fa n\u00e0y ghi l\u1ea1i t\u00ecnh c\u1ea3nh l\u00fac \u0111\u00f3. 2. Ti\u00ean ho\u00e0ng: ch\u1ec9 Gia Long. 3. T\u1ee9c n\u0103m Gi\u00e1p Th\u00e2n, 1884. Ki\u1ebfn Ph\u00fac ch\u1ebft th\u00e1ng 7-1984, L\u00ea Ninh kh\u1ecfi ngh\u0129a v\u00e0o kho\u1ea3ng cu\u1ed1i 1884, \u0111\u1ea7u 1885. 4. C\u00e0n h\u1ee3i, t\u1ee9c h\u01b0\u1edbng T\u00e2y B\u1eafc. 5. Song phong, \u1edf \u0111\u00e2y c\u00f3 l\u1ebd ch\u1ec9 r\u00fa Son, r\u00fa M\u1ef1c (Ch\u00e2u Phong, M\u1eb7c Phong) nay thu\u1ed9c \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 T\u00f9ng \u1ea2nh. 6. H\u00f3i Tr\u00fac: con h\u00f3i ch\u1ea3y qua l\u00e0ng Trung L\u1ec5, \u0111\u1ed5 ra s\u00f4ng La. 7. T\u1ee9c Tr\u1ea7n T\u01b0\u1edbc, ng\u01b0\u1eddi x\u00e3 C\u1ed5 Ngu, La S\u01a1n (nay l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u1ee9c L\u00e2m) \u0111\u1ed7 Ti\u1ebfn s\u0129 khoa B\u00ednh Th\u00ecn \u0111\u1eddi L\u00ea H\u1ed3ng \u0110\u1ee9c, 1496. 8. Tr\u1ea5n th\u1ee7 tu\u1ef3 trung: ch\u1ee9c quan v\u00f5 \u1edf m\u1ed9t tr\u1ea5n (t\u1ec9nh). 9. \u00dd n\u00f3i b\u1eafn gi\u1ecfi. 10. Thanh Tr\u00ec: m\u1ed9t \u0111\u00f4 th\u1ecb ph\u1ed3n vinh \u1edf n\u01b0\u1edbc T\u1ec1 (Trung Qu\u1ed1c) x\u01b0a. 11. B\u1ea1ch \u0110\u1ebf. m\u1ed9t ng\u00f4i th\u00e0nh \u1edf n\u01b0\u1edbc Th\u1ee5c (Trung Qu\u1ed1c). 12. Hao, Hi\u1ebfu: x\u01b0a thu\u1ed9c ph\u1ee7 Qu\u00ec Ch\u00e2u, nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n Ngh\u0129a \u0110\u00e0n, ch\u1ee3 Hi\u1ebfu nay l\u00e0 th\u1ecb tr\u1ea5n Th\u00e1i Ho\u00e0. 13. Ch\u1ee3 T\u1ed5ng, ch\u1ee3 Quan, ch\u1ee3 Nho: c\u00e1c ch\u1ee3 l\u1edbn \u1edf Tr\u00e0ng L\u01b0u, V\u0129nh L\u1ed9c, Can L\u1ed9c. Trang 453","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 14. \u0110\u1ed3ng M\u00f4n (nay l\u00e0 hai x\u00e3 Th\u1ea1ch \u0110\u1ed3ng, Th\u1ea1ch M\u00f4n), Ph\u00f9 Vi\u1ec7t (nay l\u00e0 x\u00e3 Th\u1ea1ch Vi\u1ec7t) huy\u1ec7n Th\u1ea1ch H\u00e0. 15. \u0110\u00f4ng Th\u00e1i (nay thu\u1ed9c x\u00e3 \u0110\u1ee9c Y\u00ean, \u0110\u1ee9c Th\u1ecd), Qu\u1ef3nh \u0110\u00f4i (\u1edf Qu\u1ef3nh L\u01b0u) l\u00e0 hai l\u00e0ng n\u1ed5i ti\u1ebfng v\u1ec1 nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ed7 \u0111\u1ea1t, l\u00e0m quan. 16. Ca dao \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng: \u201cD\u00f9 ai b\u00e9o b\u1ea1o (kh\u1ecfe) nh\u01b0 tru (tr\u00e2u), v\u1ec1 \u0111\u1ea5t K\u1ebb Ng\u00f9 (t\u1ee9c Trung L\u1ec5) c\u0169ng t\u00f3m (g\u1ea7y) nh\u01b0 dam\u201d. Ph\u00f4: ti\u1ebfng c\u1ed5 ngh\u0129a l\u00e0 n\u00f3i; dam: ti\u1ebfng \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng l\u00e0 con cua \u0111\u1ed3ng. 17. \u0110\u01b0\u1eddng Minh Ho\u00e0ng b\u1ecb gi\u1eb7c Hi\u1ec7t \u0111u\u1ed5i. 18. Nh\u1eafc vi\u1ec7c Tr\u00f9ng Nh\u0129 b\u1ecb gi\u1eb7c H\u1ed3 \u0111u\u1ed5i; \u1edf \u0111\u00e2y n\u00f3i vi\u1ec7c kinh th\u00e0nh (kinh khuy\u1ebft) Hu\u1ebf th\u1ea5t th\u1ee7. 19. T\u1ea5n Ho\u00e0ng C\u00f4n: c\u00f3 l\u1ebd l\u00e0 L\u01b0u C\u00f4n, ch\u00ed s\u0129 \u0111\u1eddi T\u1ea5n, g\u1ed1i gi\u00e1o ch\u1edd s\u00e1ng \u0111\u1ec3 di\u1ec7t gi\u1eb7c H\u1ed3. 20. C\u1eadu \u1ea4m (hay c\u1eadu) \u0111\u1ec1u ch\u1ec9 L\u00ea Ninh. 21. Ti\u1ebfn s\u0129 Nguy\u1ec5n Xu\u00e2n \u00d4n, ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng L\u01b0\u01a1ng \u0110i\u1ec1n, Di\u1ec5n Ch\u00e2u, kh\u1edfi ngh\u0129a C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng v\u1edbi Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng. 22. \u00c1o v\u00e0ng ch\u00ecm u c\u1ed1c: m\u1eb7t tr\u1eddi ch\u00ecm v\u00e0o hang t\u1ed1i. 23. M\u00e3 ng\u1ecdc \u1edf C\u00f4n L\u00f4n: n\u00fai C\u00f4n L\u00f4n (Trung Qu\u1ed1c) l\u00e0 n\u01a1i c\u00f3 nhi\u1ec1u ng\u1ecdc qu\u00ed. C\u00f3 c\u00e2u: n\u00fai C\u00f4n L\u00f4n ch\u00e1y th\u00ec ng\u1ecdc \u0111\u00e1 c\u0169ng tan. ------------------------------- R\u1ed3i \u0111\u00e2y: T\u00edch c\u1ed1c d\u1ed3n l\u01b0\u01a1ng; Chi\u00eau binh m\u00e3i m\u00e3. Thi\u1ebfu g\u00ec b\u00e1 v\u01b0\u01a1ng, Thi\u1ebfu g\u00ec c\u00f4 qu\u1ea3. Binh n\u0103m \u0111\u1ea1o t\u00e1c ti\u1ec1n, t\u00e1c h\u1eadu, h\u1ecdc \u0111\u1ed3 b\u00e1t tr\u1eadn Kh\u1ed5ng Minh (1); \u0110\u1ed3n m\u1ed9t l\u00e0ng x\u00f3m tr\u01b0\u1edbc x\u00f3m sau, theo ph\u00e9p ng\u0169 li\u00ean T\u1ec1 B\u00e1 (2) N\u00f3i qu\u00e2n trang th\u00ec \u00e1o th\u00e2m, kh\u0103n ng\u1ea1i, c\u1edd ng\u0169 h\u00e0nh, c\u1edd ti\u1ec3u n\u1ec9 th\u00eau; N\u00f3i binh kh\u00ed th\u00ec g\u01b0\u01a1m b\u1ea1c, khi\u00ean son, s\u00fang khai ph\u00fac (3), s\u00fang c\u00f2 m\u00e1y \u0111\u00e1. Trang 454","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u M\u1ed9t phen h\u1ed9i ti\u1ec5u (4) tr\u1ed1ng \u0111\u00e1nh vang l\u1eebng, M\u1ea5y tr\u1eadn t\u1eadp binh, ti\u1ebfng \u1ea7m d\u1ea1 h\u00e1. M\u1edbi n\u1eeda n\u0103m m\u00e0 thanh th\u1ebf \u0111\u00e3 to; N\u00ean m\u1ed9t tr\u1eadn th\u1eddi t\u1ec9nh th\u00e0nh c\u0169ng h\u1ea1. Quan t\u01b0\u1edbc cao sang Th\u00e1ng ng\u00e0y thong th\u1ea3. Nh\u1eefng ch\u1eafc anh h\u00f9ng tr\u1eddi h\u1ed9, c\u1eadu l\u00e0m n\u00ean l\u00e0ng \u0111\u01b0\u1ee3c v\u1eefng b\u1ec1n; Hay \u0111\u00e2u T\u00e2y t\u1ea3 (5) th\u1ebf c\u01b0\u1eddng, c\u1eadu m\u1edbi kh\u1edfi, l\u00e0ng \u0111\u00e0 \u0111\u1ed9t ph\u00e1. M\u1ed9t r\u1eb1ng h\u00e3y \u201cb\u1ea5t v\u00e2n \u00f4ng Nh\u1ea1c (6), m\u01b0u \u0111\u00e1nh T\u1ec1 cho t\u00ednh l\u1ecfng tay; Hay ho\u1eb7c c\u00f2n \u201cvi v\u0169 ch\u00e0ng Di\u201d (7), k\u1ebf ph\u00e1 S\u1edf \u0111\u1ec3 thu\u1ed9c l\u00e0u trong d\u1ea1. R\u1ed3i s\u1ebd m\u1edf mang, N\u00ean c\u00f2n n\u1ea5n n\u00e1. T\u1eafc ki\u1ebfn (8) Ng\u00e0y hai m\u01b0\u01a1i \u0111\u00f4ng m\u1ea1nh; Ngo\u00e0i c\u1ed3n \u0110\u00f4 k\u00e9o v\u00f4. Qu\u00e2n \u0111i th\u1ef1ng th\u1ef1ng; \u0110\u1ea1n b\u1eafn vo vo. T\u1eadp c\u00f4ng n\u00f3 v\u1eabn khinh lai, ch\u1eb3ng \u0111\u00e1nh, \u0111\u00e1nh th\u00ec \u0111\u01b0\u1ee3c h\u1eb3n; B\u1ea5t \u00fd ta \u0111\u00e0 th\u1ea5t th\u1ebf, c\u1ea3n qu\u00e2n, qu\u00e2n n\u1ecf (ch\u1eb3ng) \u0111\u1ee9ng cho. Nghe k\u00e8n r\u1edfn \u1ed1c, Ch\u1ea1y tr\u1ed1n nh\u01b0 b\u00f2. \u1ed2n \u00e0o k\u1ebb ng\u00e1i (xa) ng\u01b0\u1eddi ghin (g\u1ea7n) \u00f4ng tra (gi\u00e0) b\u00e0 l\u00e3o; T\u1edf m\u1edf l\u00e0ng tr\u00ean x\u00e3 d\u01b0\u1edbi, m\u1eb9 tr\u1ebb con tro (so). \u0110\u1ea1i \u0111\u1ed3n th\u1ea5t th\u1ee7, Ng\u1ecdn l\u1ea3 (l\u1eeda) ch\u00e1y ran, L\u1eebng ph\u01b0\u01a1ng tr\u1eddi c\u00e0ng gi\u00f3 c\u00e0ng cao, x\u00f3m \u0110\u00ecnh, x\u00f3m Tr\u1ea1i; R\u1ea1ng m\u1eb7t \u0111\u1ea5t c\u00e0ng ng\u00e0y c\u00e0ng t\u1ecf, x\u00f3m Tr\u1eeda, x\u00f3m R\u00e0n. Ba x\u00f3m trong \u0111\u00ecnh ng\u00f3i t\u01b0\u1eddng v\u00f4i, nh\u01b0 nh\u00e0 gi\u1ea5y d\u00e1n, M\u1ea5y x\u00f3m m\u1edbi nh\u00e0 tranh v\u00e1ch \u0111\u1ea5t, nh\u01b0 x\u00e1c ph\u00e1o tan. Ch\u00e1y t\u1eeb g\u00e0 ch\u00edch, g\u00e0 k\u1ec1nh, Cho \u0111\u1ebfn m\u1ebb tr\u00e0nh (s\u00e0nh), m\u1ebb b\u00e1t. L\u00f3 l\u00f3 (l\u00faa) ti\u1ec1n ti\u1ec1n theo kh\u00f3i, kh\u00f4ng ai l\u01b0a (c\u00f2n) c\u00e1i m\u1eb9t, c\u00e1i tr\u00e0ng (s\u00e0ng). Nh\u00e0 nh\u00e0 l\u1eabm l\u1eabm l\u00ean m\u00e2y, n\u00e0o c\u00f3 s\u00f3t c\u00e1i tr\u00f2ng (g\u1ea7u s\u00f2ng) c\u00e1i n\u00e1t. Th\u01b0\u1ee3c \u00cdch, \u0110\u00f4ng Kh\u00ea (9) bi\u1ebft n\u1ecf, b\u00e2y gi\u1edd m\u1eb7t chu\u1ed9t m\u1edbi ra; Th\u00e1i Y\u00ean, Thanh L\u1ea1ng hay kh\u00f4ng, \u0111\u00e2y v\u1ed1n mi\u1ec7ng mang kh\u00f4ng t\u00e1c (10). M\u00e0 ai n\u1ea5y: Qu\u00e1 ng\u00e1n \u0111\u1eddi, Trang 455","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u D\u1edf c\u01b0\u1eddi d\u1edf kh\u00f3c. N\u00fac \u0111\u00e1 ba h\u00f2n (11); Nh\u00e0 tre b\u1ed1n c\u1ecdc. M\u00f3i (mu\u1ed1i) ph\u1ea3i l\u1ea3 (l\u1eeda) nhai c\u1ee9ng h\u01a1i ph\u00e8n; G\u1ea1o h\u01a1i kh\u00f3i n\u1ea5u \u0111en h\u01a1n m\u00f3c. L\u00fac \u0111\u1ee9ng l\u00fac ng\u1ed3i kh\u00e1c tr\u01b0\u1edbc, ng\u1ef1a g\u1ecd (g\u1ee5) (12), chi\u1ebfu hoa; \u0110\u1ed3 \u0103n \u0111\u1ed3 \u0111\u1ef1ng kh\u00e1c x\u01b0a, m\u00e2m ng\u00e0 \u0111\u0169a ng\u1ecdc. Ch\u1eb3ng nh\u1eefng h\u00e1t gi\u1eb7m b\u1ecf, \u0111i ch\u01a1i b\u1ecf, k\u1ebb h\u1ecdp l\u00e0ng c\u0169ng b\u00e0n b\u1ea1c v\u1ee5ng th\u1ea7m; Cho \u0111\u1ebfn u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u kh\u00f4ng, \u0111\u00e1nh b\u1ea1c kh\u00f4ng, b\u1ecdn nghi\u1ec7n h\u00fat c\u0169ng \u0111i\u1ebfu thoe (xe) l\u0103n l\u00f3c. Ch\u00e1y n\u0103m b\u1ea3y l\u1ea7n, Chi kh\u00f4ng ch\u00e1y tr\u1ecdc. N\u00f3 b\u1ecf c\u00f4ng b\u00f2n m\u01b0\u1eddi c\u1ea1nh \u0111\u00fac m\u1ed9t tr\u1ef1 (13) (ch\u1eef \u0111\u1ed3ng) \u0111\u00e9o m\u1eb9 b\u00f2; C\u1ea7m nh\u01b0 l\u00e0 ki\u1ebfm ba n\u0103m thi\u00eau m\u1ed9t gi\u1edd (14), m\u1ed3 cha c\u00f3c. R\u1ed3i \u0111\u00e2y: S\u1ea1ch tr\u1eeb \u00e2m \u1ebf; R\u1ed9ng m\u1edf c\u00e0n kh\u00f4n. Kh\u1edfi ngh\u0129a tr\u1ed1ng vang, l\u00f2ng n\u00e1o n\u1ee9c b\u1ed1n ph\u01b0\u01a1ng s\u0129 t\u1eed, C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng c\u1edd m\u1edf, m\u00e2y r\u1ee1 r\u00e0ng n\u0103m b\u1ea3y x\u01b0\u01a1ng m\u00f4n. Tu\u1ed1t g\u01b0\u01a1m thi\u00eang di\u1ec7t gi\u1eb7c T\u00e2y d\u01b0\u01a1ng, h\u1ea3i ngo\u1ea1i l\u1ea7n xua ng\u1ecdn s\u00f3ng; K\u00e9o c\u1edd ngh\u0129a tr\u1eeb qu\u00e2n \u00e1c t\u1eb7c, thi\u00ean m\u00f4n cho n\u00f3 th\u0103ng h\u1ed3n. Tr\u01b0\u1edbc c\u00e1c quan \u201cc\u00e1n c\u1ed5\u201d (15), xu\u1ea5t t\u00e0i, quan b\u00ecnh tr\u1ecb, b\u00e0n d\u00e2n b\u00ecnh tr\u1ecb; Tr\u00ean nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc \u201cth\u1eeba c\u00e0n\u201d(16) r\u1ee1 v\u1ebb, n\u01b0\u1edbc tr\u01b0\u1eddng t\u1ed3n, d\u00f2ng d\u00f5i tr\u01b0\u1eddng t\u1ed3n. Lo chi vi\u1ec7c \u1ea5y m\u00e0 lo, ki\u1ebfn b\u00f2 trong mi\u1ec7ng ch\u00e9n; S\u1ee3 m\u00e3i h\u01a1i m\u00f4 (\u0111\u00e2u) m\u00e0 s\u1ee3, h\u00f9m c\u00f2n \u1edf \u0111\u1ea7u non. Ch\u00e1y nh\u00e0 ta l\u1ea1i l\u00e0m nh\u00e0, ph\u01b0\u1ee3ng l\u1ed9n r\u1ed3ng leo \u0111\u1ee7 th\u1ee9, Ch\u00e1y l\u00f3 (l\u00faa) m\u00f9a li\u1ec1n \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00f3, tr\u00e2u n\u1eb1m voi m\u1eb9p t\u1eebng c\u1ed3n. Vinh hoa ph\u00fa qu\u00ed nh\u01b0 x\u01b0a, ti\u1ec1n kho b\u1ea1c n\u00e9n; L\u1ecbch s\u1ef1 phong l\u01b0u h\u01a1n tr\u01b0\u1edbc, b\u00e1t b\u1ecbt m\u00e2m son. Th\u1ecb tri (17) Th\u1ebf gi\u1eb7c tung ho\u00e0nh, Nh\u00e0 d\u00e2n nghi ng\u00fat. Hay \u0111\u1ea1o tr\u1eddi khi m\u1ed9t l\u1edf hai b\u1ed3i; M\u00e0 vi\u1ec7c ng\u01b0\u1eddi c\u0169ng n\u0103m x\u1ea5u ba t\u1ed1t. Nh\u1eefng nghi\u1ec7m th\u1ea7n linh b\u00e1o \u1ee9ng, ng\u00e0y kia da (\u0111a) g\u00e3y \u0111\u00f9ng \u0111\u00f9ng (18); Hay \u0111\u00e2u tr\u1eddi \u0111\u1ea5t c\u1ea3m th\u00f4ng, h\u00f4m \u1ea5y sao sa r\u1ed9t r\u1ed9t. Trang 456","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Th\u1eddi nh\u01b0 l\u00e0ng ta L\u00e0 nh\u1ea5t \u0111inh \u0111\u1ed1t. N\u00ean \u0111\u1eebng la mang ti\u1ebfng la, \u0111\u1eebng kh\u00f3c mang ti\u1ebfng kh\u00f3c, tr\u1eddi cao c\u0169ng ngo\u1ea3nh c\u1ed5 c\u00f3 h\u1ed3i; M\u00e0 ai \u0103n c\u1ee9 vi\u1ec7c \u0103n, ai l\u00e0m c\u1eed vi\u1ec7c l\u00e0m, s\u00f3ng l\u1edf \u0111\u00e3 c\u00f3 tay ch\u1ed1ng c\u1ed9t. R\u00e0y nh\u00e2n: M\u00f9a xu\u00e2n m\u00e1t m\u1ebb; Nghi\u00ean b\u00fat th\u1ea3nh th\u01a1i. Tr\u01b0\u1edbc tr\u00f4ng xa x\u00f3m d\u01b0\u1edbi l\u00e0ng tr\u00ean, m\u1ed9t m\u00e0u kh\u00f4 h\u00e9o; Nay ng\u00f3 l\u1ea1i v\u01b0\u1eddn x\u01b0a nh\u00e0 m\u1edbi, mu\u00f4n c\u1ea3nh t\u1ed1t t\u01b0\u01a1i. Ngh\u0129 m\u00ecnh kinh t\u1ebf ph\u1ea1p t\u00e0i (19), m\u1edbi c\u00f3 \u0111\u1ed9ng ch\u1ec9 lo \u0111\u00e0ng ch\u1ea1y; G\u1eb7p l\u00fac lo\u1ea1n li \u0111a s\u1ef1, kh\u00f4ng bi\u1ebft l\u1ea1i hay l\u00e0m h\u01a1i. V\u1eady n\u1ea5u \u1ea5m ch\u00e8 xanh nh\u1ea5p gi\u1ecdng, \u0110\u1ec3 l\u00e0m b\u00e0i ph\u00fa \u0111\u1ecf (20) \u0111\u1ecdc ch\u01a1i. Theo N\u0103m th\u1ebf k\u1ef7 v\u0103n N\u00f4m ng\u01b0\u1eddi Ngh\u1ec7, Nxb Ngh\u1ec7 An, 1995 ______________________________________ 1. Kh\u1ed5ng Minh: t\u1ee9c Gia C\u00e1t L\u01b0\u1ee3ng, gi\u1ecfi b\u00e0y tr\u1eadn b\u00e1t \u0111\u1ed3. 2. T\u1ec1 B\u00e1: t\u1ee9c T\u1ec1 Ho\u00e0n C\u00f4ng, gi\u1ecfi d\u00f9ng binh. 3. S\u00fang khai ph\u00fac: s\u00fang m\u1edf l\u00f2ng, nh\u1ed3i thu\u1ed1c ph\u00eda sau. 4. H\u1ed9i ti\u1ec5u: h\u1ecdp qu\u00e2n \u0111\u1ec3 \u0111\u00e1nh d\u1eb9p. 5. T\u1ea3: t\u1ea3 \u0111\u1ea1o. Ng\u00e0y tr\u01b0\u1edbc, ng\u01b0\u1eddi ta g\u1ecdi nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi theo \u0111\u1ea1o Thi\u00ean ch\u00faa l\u00e0 t\u1ea3 \u0111\u1ea1o. T\u1ea3, ch\u1ec9 b\u1ecdn ph\u1ea3n \u0111\u1ed9ng trong C\u00f4ng gi\u00e1o. 6. \u00d4ng Nh\u1ea1c: t\u1ee9c Nh\u1ea1c Ngh\u1ecb \u0111\u1eddi Chi\u1ebfn qu\u1ed1c, c\u1ea7m qu\u00e2n \u0111\u00e1nh T\u1ec1, h\u1ea1 70 th\u00e0nh. 7. Ch\u00e0ng Di: Qu\u1ea3n Tr\u1ecdng, danh t\u01b0\u1edbng n\u01b0\u1edbc T\u1ec1 c\u1ea7m qu\u00e2n \u0111\u00e1nh n\u01b0\u1edbc S\u1edf. 8. T\u1eafc ki\u1ebfn: th\u1eddi th\u1ea5y. 9. Th\u01b0\u1ee3ng \u00cdch, \u0110\u00f4ng Kh\u00ea (nay l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u1ee9c Thu\u1ef7), Th\u00e1i Y\u00ean (nay c\u0169ng l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u1ee9c Y\u00ean), Thanh L\u1ea1ng (nay thu\u1ed9c x\u00e3 \u0110\u1ee9c Thanh) l\u00e0 c\u00e1c l\u00e0ng \u1edf Trang 457","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Trung L\u1ec5. 10. T\u1ee5c ng\u1eef: mang t\u00e1c, n\u00e1t l\u00e0ng. 11. N\u00fac, \u00f4ng n\u00fac, v\u1eaft b\u1eb1ng \u0111\u1ea5t, \u0111\u1ec3 b\u1eafc n\u1ed3i n\u1ea5u, sau thay b\u1eb1ng ki\u1ec1ng s\u1eaft, \u1edf \u0111\u00e2y l\u1ea5y ba h\u00f2n \u0111\u00e1 k\u00ea \u0111\u1ec3 n\u1ea5u. 12. Ng\u1ef1a g\u1ecd: ph\u1ea3n ng\u1ef1a b\u1eb1ng g\u1ed7 g\u1ecd (g\u1ee5). 13. T\u1ee5c ng\u1eef: m\u01b0\u1eddi c\u1ea1nh \u0111\u00fac n\u00ean m\u1ed9t tr\u1ef1 (ch\u1eef, \u0111\u1ed3ng). 14. T\u1ee5c ng\u1eef: ki\u1ebfm c\u1ee7i ba n\u0103m thi\u00eau m\u1ed9t gi\u1edd. 15. C\u00e1n c\u1ed5: trong Kinh D\u1ecbch, qu\u1ebb \u201cC\u1ed5\u201d c\u00f3 c\u00e2u: \u201cO\u00e1n ph\u1ee5 chi c\u1ed5\u201d, ngh\u0129a l\u00e0 s\u1eeda ch\u1eefa \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1ef1 sai l\u1ea7m c\u1ee7a cha. 16. Th\u1eeba c\u00e0n (ki\u1ec1n): Qu\u1ebb c\u00e0n ch\u1ec9 ng\u00f4i vua, \u00fd n\u00f3i vua l\u00ean ng\u00f4i. 17. Th\u1ecb tri: \u1ea5y bi\u1ebft. 18. Tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 c\u00e2y \u0111a l\u00e0ng b\u1ecb g\u00e3y c\u00e0nh, ng\u01b0\u1eddi ta cho l\u00e0 \u0111i\u1ec1m x\u1ea5u. 19. Kinh t\u1ebf ph\u1ea1p t\u00e0i: thi\u1ebfu t\u00e0i kinh bang t\u1ebf th\u1ebf. 20. Ph\u00fa \u0111\u1ecf: T\u00f4 \u0110\u00f4ng Pha x\u01b0a c\u00f3 b\u00e0i \u201cX\u00edch B\u00edch ph\u00fa\u201d. T\u00e1c gi\u1ea3 m\u01b0\u1ee3n ti\u1ebfng \u201c\u0111\u1ecf\u201d (x\u00edch) \u0111\u1ec3 \u0111\u1ed1i v\u1edbi ch\u1eef \u201cxanh\u201d (ch\u00e8 xanh). \u0110\u00e2y l\u00e0 ch\u1ec9 c\u00e1ch ch\u01a1i ch\u1eef cho vui. KHUY\u1ebeT DANH V\u00c8 NGH\u0128A QU\u00c2N BANG NINH H\u1ea0 TH\u00c0NH H\u00c0 T\u0128NH (1) C\u1ea7u Ngu, Trung L\u1ec5 (2) x\u01b0a nay, Thay tr\u1eddi \u0111\u1ed5i n\u01b0\u1edbc, c\u00f3 anh t\u00e0i n\u1ed5i l\u00ean. Ch\u1ed9 (th\u1ea5y) M\u01b0\u1eddng v\u1ec1 C\u1ea9m Xuy\u00ean (3). Ba th\u00e1ng r\u00e0y ng\u01a1 ng\u1ea9n (4). D\u00e2n ta c\u1ea7u kh\u1ea9n, \u0110\u01b0\u1ee3c n\u0103m b\u1ea3y m\u00f9a li\u1ec1n. Trang 458","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u V\u0103n th\u00e2n \u0111\u00e0 n\u1ed5i l\u00ean, T\u00e2y nh\u1eadp th\u00e0nh t\u1ec9nh Ngh\u1ec7 (5). \u0110\u1ea7u m\u01b0u xu\u1ea5t k\u1ebf, Ai c\u0169ng nh\u01b0 ai. Nam B\u1eafc v\u1edbi \u0110\u00f4ng \u0110o\u00e0i, V\u0103n th\u00e2n \u0111\u1ed3ng m\u1ed9t b\u1ee5ng, C\u00e1c quan \u0111\u1ed3ng m\u1ed9t b\u1ee5ng. Nh\u00e0 gi\u00e0u n\u0103m b\u1ea3y th\u00fang, B\u00e1 h\u1ed9 \u0111\u00f4i ba ngh\u00ecn. K\u00e9o v\u00f4 s\u1ed5 ti\u1ec1n quy\u00ean, L\u00ean \u0111\u1ea1i \u0111\u1ed3n kh\u1edfi m\u1ed9. Gi\u1eeb \u00f4ng Bang xu\u1ea5t c\u1ee7a (6). M\u1ed9 hai v\u1ec7 Tr\u01b0\u1eddng, Y\u00ean (7). \u0110\u1eb7t m\u1ed9t \u00f4ng t\u00e1c ti\u1ec1n (8), Khen anh t\u00e0i v\u00f5 ngh\u1ec7, R\u00e0nh anh t\u00e0i v\u00f5 ngh\u1ec7. K\u00e9o v\u1ec1 l\u00e0ng Trung L\u1ec5 Phu \u1ee9ng ch\u1ef1c \u0111\u1ecba \u0111\u1ea7u Th\u1ee3 r\u00e8n r\u00e8n \u0111\u01b0\u1ee3c b\u1ea5y nhi\u00eau l\u00e2u (9). Ch\u01b0a \u0111\u1ee7 \u0111\u1ed3 kh\u00ed gi\u00e1i (gi\u1edbi). ___________________________________ 1. \u0110\u00e2y l\u00e0 b\u00e0i v\u00e8 k\u1ec3 v\u1ec1 cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a c\u1ee7a L\u00ea Ninh t\u1ea1i l\u00e0ng Trung L\u1ec5 v\u00e0 cu\u1ed9c t\u1ea5n c\u00f4ng h\u1ea1 th\u00e0nh H\u00e0 T\u0129nh do \u0111\u1ed9i qu\u00e2n c\u1ee7a \u00f4ng th\u1ef1c hi\u1ec7n. B\u00e0i n\u00e0y tuy kh\u00f4ng c\u00f2n truy\u1ec1n \u0111\u1ea7y \u0111\u1ee7 nh\u01b0ng n\u00f3 ph\u1ea3n \u00e1nh \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00ecnh h\u00ecnh chung c\u1ee7a ngh\u0129a qu\u00e2n \u1edf Ngh\u1ec7 T\u0129nh, ch\u1ee7 y\u1ebfu l\u00e0 H\u00e0 T\u0129nh h\u1ed3i \u0111\u00f3. 2. C\u1ea7u Ngu t\u1ee9c l\u00e0 x\u00e3 C\u1ed5 Ngu. Trung L\u1ec5 l\u00e0 m\u1ed9t th\u00f4n c\u1ee7a C\u1ed5 Ngu. Khi cu\u1ed9c C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng th\u1ea5t b\u1ea1i, th\u00f4n b\u1ecb tri\u1ec7t h\u1ea1, sau n\u00e0y chi\u00eau l\u1eadp l\u1ea1i th\u00e0nh l\u00e0ng m\u1edbi, g\u1ecdi l\u00e0 L\u1ea1c Thi\u1ec7n (1902). 3. C\u00f3 l\u1ebd l\u00e0 \u0111\u1ed9i qu\u00e2n M\u01b0\u1eddng tham gia kh\u1edfi ngh\u0129a h\u1ed3i \u1ea5y. 4. Ng\u01a1 ng\u1ea9n c\u00f3 ngh\u0129a l\u00e0 ng\u01a1 ng\u00e1c, c\u0169ng c\u00f3 ngh\u0129a l\u00e0 r\u1ea5t nhi\u1ec1u. Trang 459","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 5. Sau khi H\u00e0m Nghi xu\u1ea5t b\u00f4n. Ph\u00e1p sai Chaumont t\u1eeb Hu\u1ebf mang ba chi\u1ebfn h\u1ea1m ra \u0111\u00e1nh l\u1ea5y Ngh\u1ec7 An. B\u1ecdn quan t\u1ec9nh \u1edf \u0111\u00e2y m\u1edf th\u00e0nh xu\u1ed1ng t\u1eadn c\u1eeda bi\u1ec3n xin h\u00e0ng. 6. \u00d4ng Bang l\u00e0 Bang Ninh, t\u1ee9c L\u00ea Ninh, xu\u1ea5t c\u1ee7a nh\u00e0 ra v\u0169 trang cho qu\u00e2n kh\u1edfi ngh\u0129a. 7. L\u00e0 Y\u00ean Tr\u01b0\u1eddng v\u00e0 Y\u00ean D\u0169ng, hai x\u00e3 thu\u1ed9c ph\u1ee7 H\u01b0ng Nguy\u00ean. Hai x\u00e3 n\u00e0y h\u1ed3i \u0111\u00f3 thu\u1ed9c t\u1ed5ng Y\u00ean Tr\u01b0\u1eddng, huy\u1ec7n Ch\u00e2n L\u1ed9c t\u1ee9c Nghi L\u1ed9c. 8. T\u00e1c ti\u1ec1n c\u0169ng nh\u01b0 t\u00e1c h\u1eadu l\u00e0 nh\u1eefng ch\u1ee9c quan v\u00f5, to h\u01a1n su\u1ea5t \u0111\u1ed9i. 9. Th\u1ee3 r\u00e8n ph\u1ea7n l\u1edbn \u0111\u1ec1u l\u00e0 th\u1ee3 r\u00e8n qu\u00ea \u1edf hai l\u00e0ng Trung L\u01b0\u01a1ng v\u00e0 V\u00e2n Ch\u00e0ng thu\u1ed9c Can L\u1ed9c, H\u00e0 T\u0129nh. Ai ai m\u00e0 n\u1ecf h\u00e3i (s\u1ee3), L\u00ean tr\u01b0\u1eddng t\u1eadp m\u00e0 coi: Thi\u1ebfu l\u00ednh th\u1eddi \u0111\u00f2i, Thi\u1ebfu l\u01b0\u01a1ng th\u1eddi l\u0129nh (1). Phu \u1edf ngo\u00e0i b\u1ea5t t\u00ednh (2) Ch\u1ec9 l\u0129nh \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ed9t ngh\u00ecn. \u0110\u01b0\u1eddng n\u00fai Gi\u1ebb k\u00e9o l\u00ean, \u0110\u00f3ng M\u1ef9 Xuy\u00ean m\u1ed9t n\u1eeda, \u0110\u00f3ng \u0110\u1ed3ng Ho\u00e0 m\u1ed9t n\u1eeda (3). \u0110\u1ea7u canh n\u0103m s\u1eafp (so\u1ea1n) s\u1eeda. C\u01a1m n\u01b0\u1edbc \u0111\u00e3 v\u1eeba r\u1ed3i. Nghe tr\u1ed1ng gi\u1ee5c ba h\u1ed3i, Quan truy\u1ec1n cho c\u00e1c \u0111\u1ed9i, Quan l\u1ea1i truy\u1ec1n c\u00e1c \u0111\u1ed9i. M\u1ef9 Xuy\u00ean c\u00f3 \u0111\u1ed9i Tho\u1ea1i (4) H\u1eefu Ch\u1ebf c\u00f3 \u0111\u1ed9i Xuy\u00ean (5) C\u1ee9 \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ea5t k\u00e9o li\u1ec1n, L\u00ean \u0111\u1ed9i Chanh, \u0111\u1ed9i Tr\u1ea1ch (6) \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026. K\u00e9o qua x\u00e3 H\u1eb1ng Nga (7). Trang 460","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u K\u00e9o v\u00f4 huy\u1ec7n Th\u1ea1ch H\u00e0 Qua t\u1ed5ng Trung, t\u1ed5ng \u0110\u1eadu (8). Trong ba ng\u00e0y c\u00f3 th\u1ea5u, T\u1edd d\u00e1n kh\u1eafp c\u1eeda th\u00e0nh (9). C\u00e1c h\u00e0ng qu\u00e1n xung quanh. \u0110\u1ec1u ch\u01b0a ai bi\u1ebft c\u1ea3, Ch\u01b0a ng\u01b0\u1eddi n\u00e0o bi\u1ebft c\u1ea3. Nghe ba ti\u1ebfng \u201cd\u1ea1 ... h\u00e1\u201d (10) Qu\u00e2n r\u1ea3 kh\u1eafp \u0111\u01b0\u1eddng quan. \u00d4ng B\u1ed1 \u0111\u00e3 kh\u00f4n ngoan (11). \u0110\u1ec1 binh ch\u01b0a l\u00ean k\u1ecbp. L\u00ean th\u01b0\u1ee3ng th\u00e0nh l\u00ean k\u1ecbp. ___________________________________ 1. L\u01b0\u01a1ng \u0111\u00e2y l\u00e0 g\u1ea1o \u0103n do k\u1ebft qu\u1ea3 quy\u00ean g\u00f3p c\u00e1c nh\u00e0 gi\u00e0u n\u00f3i tr\u00ean. 2. B\u1ea5t t\u00ednh: Kh\u00f4ng k\u1ec3. 3. N\u00fai Gi\u1ebb, M\u1ef9 Xuy\u00ean, \u0110\u1ed3ng Ho\u00e0 \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c t\u1ed5ng \u0110\u1ed3ng C\u00f4ng huy\u1ec7n H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, H\u00e0 T\u0129nh. 4. Tho\u1ea1i l\u00e0 Nguy\u1ec5n Tho\u1ea1i. Theo s\u00e1ch Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng, \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c l\u1ec7nh \u0111\u00f3ng \u1edf Kh\u00ea th\u1ee9 (H\u01b0\u01a1ng Kh\u00ea). 5. H\u1eefu Ch\u1ebf thu\u1ed9c t\u1ed5ng V\u0103n L\u00e2m ph\u1ee7 \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. Xuy\u00ean l\u00e0 Ho\u00e0ng B\u00e1 Xuy\u00ean. 6. Chanh t\u1ee9c l\u00e0 Nguy\u1ec5n Chanh v\u00e0 Tr\u1ea1ch t\u1ee9c l\u00e0 Nguy\u1ec5n Tr\u1ea1ch, l\u00e0 hai anh em ru\u1ed9t qu\u00ea l\u00e0ng Gia H\u1ea1nh, huy\u1ec7n Can L\u1ed9c. Nh\u00e0 ngh\u00e8o, c\u00f3 s\u1ee9c m\u1ea1nh c\u00f3 m\u01b0u tr\u00ed, hai \u00f4ng h\u01b0\u1edfng \u1ee9ng phong tr\u00e0o C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng, ch\u1ec9 huy \u1edf Can th\u1ee9 (huy\u1ec7n Can L\u1ed9c) c\u00f3 nhi\u1ec1u chi\u1ebfn c\u00f4ng. 7. C\u0169ng g\u1ecdi l\u00e0 x\u00e3 Th\u01b0\u1eddng Nga thu\u1ed9c huy\u1ec7n Can L\u1ed9c. 8. Hai t\u1ed5ng n\u00e0y thu\u1ed9c huy\u1ec7n Th\u1ea1ch H\u00e0. T\u00e1c gi\u1ea3 v\u1ebd con \u0111\u01b0\u1eddng k\u00e9o qu\u00e2n t\u1eeb \u0110\u1ee9c Th\u1ecd \u0111\u1ebfn Th\u1ea1ch H\u00e0 qua Th\u01b0\u1ee3ng Can (t\u1ee9c l\u00e0 mi\u1ec1n tr\u00ean c\u1ee7a Can L\u1ed9c). Trang 461","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 9. T\u1ee9c l\u00e0 th\u00e0nh H\u00e0 T\u0129nh. L\u00fac n\u00e0y ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u01b0\u1ee3c l\u1ec7nh b\u00ed m\u1eadt k\u00e9o \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y trong ba ng\u00e0y. H\u1ecd \u0111\u00e3 ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng k\u00edn \u0111\u00e1o \u0111\u1ebfn n\u1ed7i t\u1edd hi\u1ec7u tri\u1ec7u d\u00e2n kh\u1eafp n\u01a1i m\u00e0 h\u00e0ng qu\u00e1n kh\u00f4ng ai bi\u1ebft. 10. Ti\u1ebfng \u0111\u00e1p c\u1ee7a qu\u00e2n l\u00ednh l\u00fac t\u1eadp luy\u1ec7n \u1edf gi\u00e1o tr\u01b0\u1eddng khi nghe m\u1ed9t ti\u1ebfng tr\u1ed1ng hay l\u00e0 m\u1ed9t ti\u1ebfng m\u00f5. Ti\u1ebfng d\u1ea1 nh\u1ea5n m\u1ea1nh \u1edf m\u1ed7i c\u00e2u nghe th\u00e0nh \u201cd\u1ea1 ... h\u00e1\u201d. 11. B\u1ed1 ch\u00e1nh L\u00ea \u0110\u1ea1i \u0111\u00e3 chu\u1ea9n b\u1ecb ch\u1ed1ng \u0111\u00e1nh ngh\u0129a qu\u00e2n, ch\u1eb7n b\u1eaft vua H\u00e0m Nghi n\u00ean b\u1ecb qu\u00e2n d\u00e2n \u0111\u1ec1u gh\u00e9t. L\u00fac ngh\u0129a qu\u00e2n t\u1edbi, \u0110\u1ea1i ch\u01b0a k\u1ecbp th\u00fac qu\u00e2n ra \u0111\u00e1nh th\u00ec kh\u00f4ng ng\u1edd qu\u00e2n trong th\u00e0nh m\u1edf c\u1eeda \u0111\u00f3n ngh\u0129a qu\u00e2n v\u00e0o. \u0110\u1ea1i b\u1ecb ngh\u0129a qu\u00e2n th\u1eaft c\u1ed5 ch\u1ebft. T\u1ee9 ph\u00eda th\u00e0nh b\u1ecdc nh\u00edp (1). Qu\u00e2n \u0111\u00e3 l\u1ecdt v\u00e0o trong. Quan l\u00ednh c\u0169ng m\u1ed9t l\u00f2ng (2), C\u1edd C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ecf ch\u00f3i. Nghe ba ti\u1ebfng \u1ed1ng g\u1ecdi, Quan l\u1edbn xu\u1ed1ng t\u1eadn n\u01a1i (3). Ba ng\u1ef1a v\u1edbi hai voi, Ng\u1ecdn c\u1edd bay ph\u1ea5p ph\u1edbi, Bay ng\u1ecdn c\u1edd ph\u1ea5p ph\u1edbi. Quan truy\u1ec1n cho c\u00e1c \u0111\u1ed9i, C\u1ee9 y\u1ebfn \u1ea9m ba ng\u00e0y, Ai ch\u01a1i nh\u1edfi m\u1eb7c ai, L\u01b0\u01a1ng ti\u1ec1n ta c\u1ee9 l\u0129nh. \u0110\u1eb7t m\u1ed9t \u00f4ng quan gi\u1eef t\u1ec9nh, \u0110\u1ec3 hai ch\u1eef b\u00ecnh y\u00ean. C\u00f2n quan l\u1edbn tr\u1ea9y l\u00ean, L\u00ean nh\u00e0 vua b\u00e1i m\u1ea1ng, L\u00ean S\u01a1n ph\u00f2ng b\u00e1i m\u1ea1ng (4). V\u00e0ng, vua th\u01b0\u1edfng m\u01b0\u1eddi l\u1ea1ng, R\u1ed3i quan tr\u1edf v\u1ec1 nh\u00e0. Ph\u00e1 Th\u1ecd Ninh cho ra, Qu\u00e2n Th\u1ecd Ninh c\u0169ng ch\u1ecbu, Trang 462","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Qu\u00e2n Th\u1ecd T\u01b0\u1eddng c\u0169ng ch\u1ecbu (5). Qu\u00e2n quan \u0110\u00ecnh th\u00ec y\u1ebfu (6) Ph\u00f3 b\u1ea3ng H\u1ea1nh b\u1ea5t t\u1ec1 (7). \u0110\u1ea1o m\u1edbi vi\u1ec7n T\u00e2y v\u1ec1, Qu\u00e2n quan Bang m\u1edbi ch\u1ea1y, Qu\u00e2n quan \u0110\u00ecnh m\u1edbi ch\u1ea1y. T\u1eeb Y\u00ean H\u1ed3 s\u1eafp l\u1ea1i, T\u1eeb Th\u1ecbnh Qu\u1ea3, Tr\u01b0\u1eddng Xu\u00e2n (8). H\u1ecd \u0111\u1ed1t m\u00e3i \u0111\u1ebfn Tu\u1ea7n (9), Kh\u1eafp ch\u1ee3 C\u1ea7u, k\u1ebb H\u1ea1 (10). _____________________________________ 1. B\u1ecdc nh\u00edp: v\u00e2y b\u1ecdc k\u1eb9p qu\u00e2n th\u00f9 v\u00e0o gi\u1eefa. 2. \u00dd n\u00f3i quan qu\u00e2n tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh \u1edf H\u00e0 T\u0129nh c\u0169ng theo ngh\u0129a qu\u00e2n. 3. Quan l\u1edbn, ch\u1ec9 Bang Ninh. 4. Sau khi chi\u1ebfm t\u1ec9nh th\u00e0nh, Bang Ninh \u0111\u1ec3 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi \u1edf l\u1ea1i coi t\u1ec9nh, c\u00f2n m\u00ecnh th\u00ec l\u00ean S\u01a1n ph\u00f2ng y\u1ebft ki\u1ebfn H\u00e0m Nghi. 5. Th\u1ecd Ninh v\u00e0 Th\u1ecd T\u01b0\u1eddng (hay \u0110\u1ecbnh T\u01b0\u1eddng) l\u00e0 hai l\u00e0ng d\u00e2n gi\u00e1o c\u00f3 nhi\u1ec1u t\u00ean Vi\u1ec7t gian tay sai c\u1ee7a gi\u1eb7c Ph\u00e1p. L\u00ea Ninh v\u00e0 Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng \u0111em qu\u00e2n v\u00e2y \u0111\u00e1nh hai l\u00e0ng n\u00e0y, h\u00e3m lu\u00f4n m\u1ea5y ng\u00e0y, ch\u00fang kh\u00f4ng d\u00e1m l\u00e0m g\u00ec nh\u01b0ng cho ng\u01b0\u1eddi l\u1ebbn ra b\u00e1o Ph\u00e1p \u1edf Ngh\u1ec7 An. 6. T\u1ee9c Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng. 7. T\u1ee9c ph\u00f3 b\u1ea3ng V\u00f5 Nguy\u00ean H\u1ea1nh qu\u00ea H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n \u0111\u01b0\u1ee3c ph\u00e2n c\u00f4ng coi ngh\u0129a qu\u00e2n H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n. Ngh\u0129a qu\u00e2n do \u00f4ng chi\u00eau m\u1ed9, kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c luy\u1ec7n t\u1eadp n\u00ean s\u1edbm tan v\u1ee1. C\u00f3 ng\u01b0\u1eddi cho c\u00e2u n\u00e0y ch\u1ec9 \u0110inh Nho H\u1ea1nh, ph\u00f3 b\u1ea3ng \u0111\u1ed3ng khoa v\u00e0 \u0111\u1ed3ng ch\u00ed v\u1edbi Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng (theo s\u00e1ch c\u1ee7a \u0110\u00e0o Trinh Nh\u1ea5t: Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng..., s\u0111d). 8. Nh\u1eefng v\u00f9ng n\u00e0y \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c ph\u1ee7 \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. 9. T\u1ee9c b\u1ebfn Tam Soa g\u1ea7n Linh C\u1ea3m. Trang 463","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 10. Ch\u1ee3 C\u1ea7u: \u1edf \u0110\u1ee9c X\u00e1, \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. K\u1ebb H\u1ea1: t\u1ee9c v\u00f9ng Ch\u00e2u Phong, \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. Qu\u00e2n Th\u1ecd Ninh sang ph\u00e1, C\u1ee7a l\u1ea5y h\u1ebft, nh\u00e0 thi\u00eau. V\u01a1 v\u00e9t h\u1ebft \u0111\u00e3 nhi\u1ec1u. V\u00f4 th\u00f4n Trung m\u1edbi ph\u00e1 (1). L\u00ean \u0110\u1ea1i \u0111\u1ed3n m\u1edbi ph\u00e1 (2). - \u201cG\u1eabm nh\u01b0 trong thi\u00ean h\u1ea1, \u201cThi\u1ebfu chi k\u1ebb anh t\u00e0i. \u201cKh\u00f4ng ph\u1ea3i m\u00ecnh ta \u0111\u00e2y, \u201cXin d\u00e2n \u0111\u1eebng th\u00e1n o\u00e1n! \u201cD\u00e2n s\u1ef1 \u0111\u1eebng th\u00e1n o\u00e1n!\u201d (3) Ch\u1ee3 kh\u00f4ng ng\u01b0\u1eddi bu\u00f4n b\u00e1n, Gi\u1eeb \u0111\u1ea1o l\u1ed9 kh\u00f4ng th\u00f4ng h\u00e0nh. T\u1eeb H\u00e0 N\u1ed9i v\u1ec1 kinh. Coi chi\u1ec1u nh\u01b0 bu\u1ed3n b\u00e3. Ra gi\u00eang, hai thong th\u1ea3, Quan l\u1edbn ng\u1ed3i hi\u1ec7p ngh\u1ecb binh quy (4) - C\u00f3 ph\u00e1 \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ea1o \u0111i, Quan thanh nh\u00e0n m\u00e1t m\u1ebb, D\u00e2n thanh nh\u00e0n m\u00e1t m\u1ebb. T\u00e2y k\u00e9o l\u00ean t\u1ec9nh Ngh\u1ec7, T\u00e2y b\u1ecf t\u1ec9nh T\u00e2y lui. N\u01b0\u1edbc Nam ta th\u00e1i h\u1ed3i, Vua ta l\u00ean b\u00ecnh tr\u1ecb, Quan anh h\u00f9ng b\u00ecnh tr\u1ecb. \u0110\u01b0\u1eddng quan s\u01a1n thi\u00ean l\u00fd; \u0110\u01b0\u1eddng bi\u1ec3n r\u1ed9ng n\u00fai cao. D\u00e2n r\u00e0y \u01b0\u1edbc mai ao, \u0110\u01b0\u1ee3c b\u1ed1n m\u00f9a k\u1ebf ti\u1ebfp. D\u00e2n canh n\u00f4ng l\u1eadp nghi\u1ec7p, \u0110\u01b0\u1eddng ph\u1ee7 thu\u1eadn m\u1ed9t b\u1ec1 (5) Trang 464","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026 \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026 \u0110i vi\u1ec7n kh\u00e1ch Ng\u00f4, L\u00e0o (6), L\u00ednh v\u1ea1ch c\u1ecf r\u1ebd lau, Ch\u1ed1n s\u01a1n xuy\u00ean chi hi\u1ec3m, Ch\u1ed1n s\u01a1n h\u00e0 chi hi\u1ec3m. B\u00f5 c\u00e1i c\u00f4ng t\u00ecm ki\u1ebfm, T\u1eeb Th\u00e1i, L\u1ea1ng, Tuy\u00ean Quang. Nghe ti\u1ebfng \u0111\u1ed3n quan Bang, Qu\u00e2n Ti\u1ec1n \u0110\u00e0 k\u00e9o xu\u1ed1ng (7). T\u1ec9nh th\u00e0nh v\u1eeba nghe ti\u1ebfng, Ph\u00e1i quan L\u00e3nh k\u00e9o l\u00ean (8). \u0110\u00f3ng Tr\u00fac, Li\u1ec5u m\u1ed9t \u0111\u00eam (9), \u0110\u1ec3 r\u1ea1ng ng\u00e0y thi\u00eau ph\u00e1. \u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026\u2026 L\u1ea1y quan l\u1edbn h\u00e1i l\u1ea1y, N\u00f3i: - \u201cQu\u00e2n ph\u1ee5c l\u00e0 t\u00f4i! \u201cNghe tr\u1ed1ng s\u1eafp (\u0111\u00e1nh) ba h\u1ed3i, \u201cQu\u00e2n n\u00e0o theo \u0111\u1ed9i \u1ea5y\u201d. ________________________________________ 1. Th\u00f4n Trung t\u1ee9c th\u00f4n Trung L\u1ec5. B\u1ecdn c\u00f4ng gi\u00e1o tay sai c\u1ee7a gi\u1eb7c Ph\u00e1p k\u00e9o \u0111\u1ebfn l\u00e0ng qu\u00ea c\u1ee7a Bang Ninh c\u01b0\u1edbp v\u00e0 \u0111\u1ed1t \u0111\u1ec3 b\u00e1o th\u00f9. 2. L\u00fac \u1ea5y \u0111\u1ea1i \u0111\u1ed3n \u0111\u00f3ng x\u00f3m Tr\u1eeda, x\u00f3m c\u00f3 nh\u00e0 Bang Ninh, l\u00e0ng \u0111\u01b0\u1ee3c r\u00e0o k\u00edn, x\u00f3m n\u00e0y th\u00f4ng v\u1edbi x\u00f3m kia b\u1eb1ng \u0111\u01b0\u1eddng \u1ed1ng. 3. \u0110o\u1ea1n n\u00e0y h\u00ecnh nh\u01b0 l\u00e0 l\u1eddi c\u1ee7a Bang Ninh n\u00f3i v\u1edbi nh\u00e2n d\u00e2n sau khi th\u1ea5t b\u1ea1i. 4. Hi\u1ec7p ngh\u1ecb binh quy: \u00fd n\u00f3i b\u00e0n b\u1ea1c vi\u1ec7c qu\u00e2n. 5. Ph\u1ee7 thu\u1eadn: v\u1ed7 v\u1ec1 y\u00ean thu\u1eadn. Trang 465","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 6. Theo l\u1eddi c\u00e1c c\u1ee5 truy\u1ec1n l\u1ea1i th\u00ec trong qu\u00e2n c\u1ee7a Bang Ninh c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi Trung Qu\u1ed1c, nh\u00e2n d\u00e2n l\u00fac \u1ea5y quen g\u1ecdi l\u00e0 qu\u00e2n \u0111\u1ed9i Thanh Bi\u1ec1n (m\u0169 xanh). 7. Ti\u1ec1n \u0110\u00e0: m\u1ed9t l\u00e0ng thu\u1ed9c ph\u1ee7 \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. 8. T\u1ee9c l\u00e3nh binh Nguy\u1ec5n Du\u1eadt, y sau b\u1ecb qu\u00e2n kh\u1edfi ngh\u0129a gi\u1ebft ch\u1ebft. C\u00e2u n\u00e0y c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi nh\u1edb: Ph\u00e1i L\u00e3nh Du\u1eadt k\u00e9o l\u00ean. 9. Ch\u01b0a r\u00f5 \u1edf \u0111\u00e2u. Tr\u00fac c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi cho l\u00e0 \u0111\u1ed3n Tr\u00fac thu\u1ed9c huy\u1ec7n H\u01b0\u01a1ng Kh\u00ea n\u01a1i h\u00e0nh t\u1ea1i c\u1ee7a H\u00e0m Nghi (d\u1ef1a theo Ng\u1ecdc \u0111\u01b0\u1eddng v\u0103n t\u1eadp); c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi cho l\u00e0 ch\u00faa Tr\u00fac thu\u1ed9c ph\u1ee7 \u0110\u1ee9c Th\u1ecd g\u1ea7n \u0110\u00f4ng Th\u00e1i. Li\u1ec5u c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi cho l\u00e0 \u0111\u1ed3n D\u01b0\u01a1ng Li\u1ec5u \u1edf huy\u1ec7n Nam \u0110\u00e0n, n\u01a1i \u0111\u00f3ng qu\u00e2n c\u1ee7a Cao Th\u1eafng. N\u1eeda \u0111\u00eam nghe g\u00e0 g\u00e1y, R\u1ed3i \u0111u\u1ed1c \u0111\u1ecf \u0111\u00e8n giong. D\u00e0n m\u1ed9t m\u1eb7t b\u00ean s\u00f4ng, V\u00e1c g\u01b0\u01a1m tr\u1ea7n, s\u00fang n\u1ea1p (1). B\u00ean ta c\u00f3 th\u1ea7y \u0110\u1ed9i Ho\u1ea1t (2), V\u00e1c \u1ed1ng g\u1ecdi l\u00ean truy\u1ec1n: - \u201cAi b\u1eaft \u0111\u01b0\u1ee3c t\u01b0\u1edbng li\u1ec1n. \u201cV\u00e0ng th\u01b0\u1edfng cho m\u01b0\u1eddi l\u1ea1ng\u201d! T\u01b0\u1edbng ph\u00f3t (nh\u1ea9y ph\u00f3c) v\u00e0o qu\u00e1 ng\u00e1n, Kh\u00f4ng bi\u1ebft \u1edf n\u01a1i m\u00f4. R\u01b0\u1ee3u \u0111\u01b0\u01a1ng \u1edf trong l\u00f2; G\u00e0 c\u1ea3 con ch\u01b0a x\u00e9. \u201cBao nhi\u00eau l\u00ednh t\u1ec9nh Ngh\u1ec7, \u201cN\u1ed9p kh\u00ed gi\u1edbi ra \u0111\u00e2y! \u201cL\u01b0a (c\u00f2n) ch\u1ec9 \u0111\u1ea1o v\u1edbi T\u00e2y, \u201cV\u00e1c g\u01b0\u01a1m tr\u1ea7n ch\u00e9m h\u1ebft!\u201d. Tr\u1eddi cao xa n\u01b0\u1edbc bi\u1ebfc, \u0110\u1ea1o \u0111\u01b0\u01a1ng \u1edf d\u01b0\u1edbi s\u00f4ng. R\u1ed3i kh\u00f4ng b\u00f5 c\u00e1i c\u00f4ng, B\u1eaft t\u01b0\u1edbng r\u1ed3i l\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c. Trang 466","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Ti\u1ec1n qu\u00e2n \u0111i tr\u01b0\u1edbc, Gi\u1ea3i Ch\u00e1nh, L\u00e3nh \u0111i sau. C\u1edd ph\u1ea5t ph\u1ea5t ng\u1ecdn lau, Gi\u00e1o m\u00e1c \u0111\u00e0 nh\u01b0 c\u1ecf. \u01a0n tr\u1eddi cao thu\u1eadn gi\u00f3, Cho th\u1eafng tr\u1eadn qu\u00e2n b\u1ec1n. \u0110\u1ec3 quan l\u1edbn tr\u1ea9y l\u00ean, L\u00ean s\u01a1n ph\u00f2ng nh\u01b0 c\u1ed9 (c\u0169), V\u1ec1 \u0110\u1ea1i \u0111\u1ed3n nh\u01b0 c\u1ed9. Theo H\u00e1t gi\u1eb7m Ngh\u1ec7 T\u0129nh, t\u1eadp II _________________________________________ 1. S\u00fang n\u1ea1p thu\u1ed1c \u0111\u1ea1n s\u1eb5n, \u0111\u00e2y l\u00e0 lo\u1ea1i s\u00fang n\u1ea1p ti\u1ec1n. 2. T\u1ee9c L\u00ea Ho\u1ea1t ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng Tr\u00f9ng Hanh (Can L\u1ed9c). KHUY\u1ebeT DANH \u0110\u1ed0C H\u1ea0NH, \u0110\u1ed0C THI\u1ebeT KH\u1edeI NGH\u0128A C\u1ea6N V\u01af\u01a0NG (1) Tr\u0103ng v\u00e0o tr\u1eddi, m\u00f9ng b\u1ea3y tr\u0103ng t\u1ecf S\u01b0\u01a1ng \u1edf tr\u1eddi, t\u1eebng gi\u1ecdt s\u01b0\u01a1ng sa. \u0110\u00e1 \u1edf n\u00fai, l\u1edf xu\u1ed1ng th\u00e0nh \u0111\u1ed3ng ch\u1eb7n c\u1ea3 khe, M\u01b0\u1eddng ta r\u1eadm, c\u1ecf v\u1edbi c\u00e2y d\u00ecu ch\u1eafc. (2) C\u00e2y lim, c\u00e2y n\u00e1 (n\u1ee9a) xu\u00e2n sang l\u00e0 ch\u1eb7t, \u0110\u00f3ng b\u00e8, r\u1eddi b\u1ea3n xu\u1ed1ng mi\u1ec1n xu\u00f4i. M\u01b0\u1eddng Mi\u1ec7ng, m\u01b0\u1eddng Ngh\u00ecnh, m\u01b0\u1eddng H\u1ea3m bi\u1ebft m\u1ea5y n\u0103m r\u1ed3i. (3) N\u0103m m\u1edbi \u0111\u1ebfn, b\u1ecf \u0111i n\u0103m x\u1ea5u. B\u1ed7ng \u0111\u00e2u trong r\u1eebng l\u1ea1i th\u00eam lo\u1ea1i g\u1ea5u G\u1ea5u bi\u1ebft n\u00f3i, g\u1ea5u \u0111i hai ch\u00e2n. (4) Ta c\u1ea7u xin v\u1edbi Tr\u1eddi, Tr\u1eddi v\u1eabn l\u1ea7n kh\u00e2n, \u0110\u1ec3 lo\u00e0i g\u1ea5u m\u1eaft xanh g\u1ea7m r\u00edt, L\u00f9a \u0111\u00e0n b\u00e0, \u0111\u1ed3 chi v\u01a1 h\u1ebft, Su\u1ed1i kh\u00f4ng ch\u1ea3y, b\u1ea3n m\u01b0\u1eddng u bu\u1ed3n. \u0110\u00e2u \u0111\u00e2u c\u0169ng s\u1ee3 th\u1eb1ng T\u00e2y Tr\u1eafng T\u1ea1i Thanh Nga, Gia H\u1ed9i kh\u00e9o \u0111\u00fac n\u00ean t\u01b0\u1edbng (5) V\u1eaby su\u1ed1i, su\u1ed1i ch\u1ea3y; g\u1ecdi r\u1eebng, r\u1eebng reo. Trang 467","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u H\u1ed5 ph\u1ee5c, voi ch\u1ea7u khi t\u01b0\u1edbng \u0111i \u0111\u00e2u M\u1ed7i ng\u00e0y nh\u00ecn tr\u1eddi kh\u00f4ng bi\u1ebft m\u1ea5y tr\u00e2u \u0111em c\u00fang. Ph\u00e0 \u01a1i, ph\u00e0 \u0111\u00e3 th\u01b0\u01a1ng m\u01b0\u1eddng Qu\u1ef3, \u0111o\u00e1i \u0111\u1ebfn (6) Cho l\u00faa k\u1ebb Khum, k\u1ebb Mai n\u1eb7ng tr\u0129u ch\u00edn v\u00e0ng (7) Cho su\u1ed1i ch\u1ea3y v\u1ec1 b\u1ea3n ta to\u00e0n b\u1ea1c tr\u1eafng trong Cho d\u00e2n c\u00e1c b\u1ea3n gi\u1ebft con h\u01b0\u01a1u, con nai th\u1eadt kho\u1ebb. T\u01b0\u1edbng \u0111\u00e3 \u0111i r\u1ed3i, b\u1ecf ng\u01b0\u1eddi v\u1ee3 tr\u1ebb B\u1ecf c\u1ea3 con th\u01a1, d\u00e2n b\u1ea3n ta nu\u00f4i. Ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e3 \u0111i, nhi\u1ec1u k\u1ebb n\u00edn l\u1eddi (8) _____________________________________ 1. \u0110\u1ed1c H\u1ea1nh t\u1ee9c Lang V\u0103n H\u1ea1nh ng\u01b0\u1eddi x\u00e3 Ch\u00e2u H\u1ea1nh, \u0111\u1ed1c Thi\u1ebft t\u1ee9c Lang V\u0103n Thi\u1ebft ng\u01b0\u1eddi x\u00e3 Ch\u00e2u H\u1ed9i, huy\u1ec7n Qu\u1ef3 Ch\u00e2u, thu\u1ed9c d\u00f2ng h\u1ecd qu\u00fd t\u1ed9c ng\u01b0\u1eddi Th\u00e1i \u1edf mi\u1ec1n n\u00fai ph\u00eda T\u00e2y B\u1eafc Ngh\u1ec7 An. Hai \u00f4ng tham gia kh\u1edfi ngh\u0129a C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng, x\u00e2y d\u1ef1ng c\u0103n c\u1ee9 \u1edf v\u00f9ng Ph\u00f9 C\u0103m, Ph\u00e0 \u0110\u00e0i, \u0110\u00f2 Ham d\u1ecdc theo s\u00f4ng Hi\u1ebfu thu\u1ed9c x\u00e3 Ch\u00e2u B\u00ecnh v\u00e0 Ch\u00e2u Y\u00ean huy\u1ec7n Qu\u1ef3 Ch\u00e2u b\u00e2y gi\u1edd. \u0110\u00e2y l\u00e0 b\u00e0i v\u00e8 n\u00f3i v\u1ec1 Lang V\u0103n H\u1ea1nh v\u00e0 Lang V\u0103n Thi\u1ebft, nguy\u00ean v\u0103n ti\u1ebfng Th\u00e1i, theo l\u1eddi k\u1ec3 c\u1ee7a Lang V\u0103n Nghinh, b\u1ea3n d\u1ecbch c\u1ee7a Lang V\u0103n T\u00f4n, \u1edf Ch\u00e2u H\u1ea1nh (Qu\u1ef3 Ch\u00e2u). 2. \u00dd n\u00f3i n\u00fai r\u1eebng r\u1eadm r\u1ea1p. 3. M\u01b0\u1eddng Mi\u00eang: thu\u1ed9c x\u00e3 Ch\u00e2u B\u00ednh huy\u1ec7n Qu\u1ef3 Ch\u00e2u; m\u01b0\u1eddng Ngh\u00ecnh, m\u01b0\u1eddng H\u1ea3m l\u00e0 c\u00e1c x\u00e3 Ch\u00e2u Quang, Ch\u00e2u L\u00fd, Ch\u00e2u \u0110\u00ecnh, Ch\u00e2u C\u01b0\u1eddng, Ch\u00e2u H\u1ed3ng... huy\u1ec7n Qu\u1ef3 H\u1ee3p. \u00dd n\u00f3i n\u0103m qua l\u00e0 n\u0103m x\u1ea5u, n\u0103m m\u1edbi \u0111\u1ebfn s\u1ebd c\u00f3 nhi\u1ec1u ni\u1ec1m vui. 4. Ch\u1ec9 b\u1ecdn th\u1ef1c d\u00e2n Ph\u00e1p, b\u00e0 con g\u1ecdi l\u00e0 th\u1eb1ng T\u00e2y Tr\u1eafng. 5. Thanh Nga: nay l\u00e0 thu\u1ed9c x\u00e3 Ch\u00e2u Nga; Gia H\u1ed9i: nay l\u00e0 x\u00e3 Ch\u00e2u H\u1ed9i. C\u1ea3 hai x\u00e3 thu\u1ed9c huy\u1ec7n Qu\u1ef3 Ch\u00e2u. Hai t\u01b0\u1edbng \u0111\u00f3 l\u00e0 \u0111\u1ed1c H\u1ea1nh v\u00e0 \u0111\u1ed1c Thi\u1ebft. Ch\u1ee9c v\u1ee5 \u0111\u1ed1c \u0111\u00f3 c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0 \u0111\u1ec1 \u0111\u1ed1c, c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0 \u0111\u1ed1c binh, \u0111\u1ed1c chi\u1ebfu do \u201cquan tr\u00ean\u201d phong ho\u1eb7c do c\u00e1c \u00f4ng t\u1ef1 phong. 6. Ph\u00e0 \u01a1i: Tr\u1eddi \u01a1i. M\u01b0\u1eddng Qu\u1ef3: t\u1ee9c c\u1ea3 v\u00f9ng Qu\u1ef3 Ch\u00e2u c\u0169. Ch\u1eef \u201cm\u01b0\u1eddng\u201d \u0111\u1ed1i v\u1edbi ng\u01b0\u1eddi Th\u00e1i r\u1ea5t co d\u00e0n, \u201cm\u01b0\u1eddng\u201d c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0 m\u1ed9t b\u1ea3n, m\u1ed9t x\u00e3 m\u00e0 c\u0169ng c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0 m\u1ed9t huy\u1ec7n, m\u1ed9t ph\u1ee7. 7. K\u1ebb Khum, k\u1ebb Mai: \u1edf Ch\u00e2u H\u1ed9i v\u00e0 Ch\u00e2u H\u1ea1nh thu\u1ed9c Qu\u1ef3 Ch\u00e2u. Trang 468","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 8. \u00dd n\u00f3i gi\u1eef b\u00ed m\u1eadt. \u0110\u1ea5t n\u00e0y, \u0111\u1ea5t c\u1ee7a ta, t\u1eeb ng\u00e0y x\u01b0a l\u1eafm Kh\u00f4ng ph\u1ea3i \u0111\u1ea5t t\u1ea1u, \u0111\u1ea5t xin b\u1ecdn quan h\u00fat thu\u1ed1c phi\u1ec7n (1) C\u00e1i nh\u00e0 d\u1ef1ng l\u00ean, tay ta ch\u1eb7t c\u00e2y \u0110au kh\u1ed5 \u0111eo v\u00e0o c\u1ed5 nhi\u1ec1u r\u1ed3i. Th\u1eb1ng T\u00e2y tr\u1eafng, th\u1eb1ng T\u00e2y tr\u1eafng N\u00f3 b\u1ea3o \u0111\u1ea5t n\u00e0y t\u1eeb nay c\u1ee7a h\u1eafn Ta mu\u1ed1n bay v\u00e0o v\u1edbi ng\u01b0\u1eddi \u201cquan tr\u00ean\u201d (2) Xin \u201cquan tr\u00ean\u201d cho mang dao \u0111i li\u1ec1n C\u00f9ng \u0111\u00e1nh cho \u0111\u01b0\u1ee3c th\u1eb1ng T\u00e2y Tr\u1eafng. \u1ede Thanh Nga, Gia H\u1ed9i nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi mong l\u1eafm \u201cQuan tr\u00ean\u201d g\u1eedi l\u1eddi: \u201cBay nh\u1edb c\u00e2u \u201c\u0110\u1ea5t k\u1ebb Khum, k\u1ebb Mai ai \u0111\u00e3 \u0111i \u0111\u00e2u \u201cTh\u00ec y\u00eau b\u1ea3n, m\u01b0\u1eddng nh\u01b0 y\u00eau n\u00e0ng Ba T\u1ea1o (3) \u201cH\u00e3y v\u1ec1 lo s\u1eafm n\u1ecf, s\u1eafm d\u00f9i, s\u1eafm g\u1ea1o\u201d. Thanh Nga, Gia H\u1ed9i nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi nghe K\u00e9o v\u00f4 r\u1eebng s\u00e2u ch\u1eb7t n\u00e1 (n\u1ee9a) l\u00e0m b\u00e8 L\u00ean \u0110\u1ed3ng Minh h\u1ecdp b\u00e0n v\u1edbi ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c (4) G\u00f3p g\u00e0, g\u00f3p v\u1ecbt, g\u00f3p l\u00faa, g\u00f3p b\u1ea1c, G\u00f3p nhi\u1ec1u trai b\u1ea3n \u0111i l\u00e0m ngh\u0129a qu\u00e2n. Trai g\u00e1i tr\u1ebb gi\u00e0 theo l\u1eddi n\u00f3i c\u1ee7a \u201cquan tr\u00ean\u201d N\u1eeda \u0111\u00eam l\u00ean P\u00f9 (n\u00fai) tr\u0103ng x\u1ebf Dao d\u1eaft l\u01b0ng, con r\u1eafn, con h\u00f9m ch\u1eb3ng k\u1ec3 P\u00f9 L\u1ea5u \u0111\u00e2y r\u1ed3i, x\u00f4i \u0111\u1ecbu n\u1eb7ng vai (5) Kh\u1ea3m kh\u1eafp d\u1eadp d\u1ed3n, ph\u00eda \u0110\u00f4ng \u0111\u00e3 th\u1ea5y \u00f4ng m\u1eb7t tr\u1eddi (6). D\u00e2n b\u1ea3n ta \u0111i theo hai \u00f4ng t\u01b0\u1edbng. Um t\u00f9m n\u00fai r\u1eadm, bao ng\u01b0\u1eddi d\u01b0\u1edbi tr\u01b0\u1edbng \u0110i theo hai t\u01b0\u1edbng c\u00f3 qu\u1ea3n Th\u1ee5, qu\u1ea3n Th\u00f4ng (7) \u00d4ng qu\u1ea3n Ti\u1ec7p ng\u01b0\u1eddi Chi\u1ebfng Ng\u00e1m ng\u00e3 ba s\u00f4ng (8) D\u00e2n b\u1ea3n \u0111i theo c\u00e1c \u00f4ng \u0110\u00e1nh th\u1eb1ng T\u00e2y Tr\u1eafng, lo\u00e0i g\u1ea5u r\u1eebng \u0111\u1ed9c \u00e1c \u0110\u00e1nh cho n\u00f3 kh\u00f4ng c\u00f2n bi\u1ebft \u0103n x\u00f4i, u\u1ed1ng n\u00e1c (n\u01b0\u1edbc). In theo Kho t\u00e0ng v\u00e8 x\u1ee9 Ngh\u1ec7, t\u1eadp VIII, Ninh Vi\u1ebft Giao s\u01b0u t\u1ea7m, bi\u00ean so\u1ea1n, Nxb, Ngh\u1ec7 An, 2000 ____________________ 1. \u00dd n\u00f3i \u0111\u1ea5t c\u1ee7a b\u1ea3n m\u01b0\u1eddng, c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n, kh\u00f4ng ph\u1ea3i c\u1ee7a ri\u00eang b\u1ecdn Trang 469","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u qu\u00ed t\u1ed9c ng\u01b0\u1eddi Th\u00e1i, b\u1ecdn quan ng\u1ed3i b\u00f3c l\u1ed9t v\u00e0 h\u00fat thu\u1ed1c phi\u1ec7n. 2. Quan tr\u00ean: ch\u1ec9 c\u00e1c ng\u01b0\u1eddi l\u00e3nh \u0111\u1ea1o phong tr\u00e0o C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng \u1edf Ngh\u1ec7 T\u0129nh. V\u00ec \u0111a s\u1ed1 c\u00e1c c\u0103n c\u1ee9 c\u1ee7a phong tr\u00e0o C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ec1u \u1edf v\u00f9ng r\u1eebng n\u00fai, hay khi th\u1ea5t th\u1ebf ph\u1ea3i r\u00fat l\u00ean r\u1eebng n\u00fai, n\u00ean nh\u00e2n d\u00e2n g\u1ecdi nh\u1eefng th\u1ee7 l\u0129nh l\u00e0 \u201cquan tr\u00ean\u201d. 3. Ba T\u1ea1o: m\u1ed9t nh\u00e2n v\u1eadt trong m\u1ed9t tr\u01b0\u1eddng ca c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c Th\u00e1i \u1edf mi\u1ec1n n\u00fai Ngh\u1ec7 An. \u0110\u00f3 l\u00e0 m\u1ed9t c\u00f4 g\u00e1i con qu\u00ed t\u1ed9c Th\u00e1i, \u0111\u1eb9p, c\u00f3 t\u00e0i, chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u anh d\u0169ng, sau khi thu ph\u1ee5c \u0111\u01b0\u1ee3c t\u1ea5t c\u1ea3 nh\u1eefng b\u1ed9 l\u1ea1c xung quanh, \u0111i chu du ng\u1eafm nh\u00ecn phong c\u1ea3nh \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc c\u1ee7a m\u00ecnh. 4. \u0110\u1ed3ng Minh: m\u1ed9t b\u1ea3n thu\u1ed9c x\u00e3 Ch\u00e2u H\u1ea1nh huy\u1ec7n Qu\u1ef3 Ch\u00e2u, nay l\u00e0 n\u01a1i huy\u1ec7n l\u1ef5 Qu\u1ef3 Ch\u00e2u. B\u00e0 con th\u01b0\u1eddng g\u1ecdi l\u00e0 b\u1ea3n B\u1ecdn, hay ph\u1ee7 B\u1ecdn, v\u00ec tr\u01b0\u1edbc kia c\u00f3 th\u1eddi ph\u1ee7 l\u1ef5 Qu\u1ef3 Ch\u00e2u \u0111\u00f3ng \u1edf \u0111\u1ea5y. 5. P\u00f9 L\u1ea5u: \u1edf x\u00e3 Ch\u00e2u B\u00ecnh, n\u01a1i c\u00f3 c\u0103n c\u1ee9 c\u1ee7a \u0111\u1ed1c Thi\u1ebft, \u0111\u1ed1c H\u1ea1nh. 6. Kh\u1ea3m kh\u1eafp: ti\u1ebfng k\u00eau c\u1ee7a \u0111\u00f4i chim t\u1eed quy, hai chim n\u00e0y th\u01b0\u1eddng xu\u1ea5t hi\u1ec7n v\u00e0o ban \u0111\u00eam, c\u1ee9 m\u1ed9t con k\u00eau kh\u1ea3m, m\u1ed9t con k\u00eau kh\u1eafp nghe r\u1ea5t s\u1ea7u n\u00e3o, k\u00eau t\u1eeb ch\u1eadp t\u1ed1i cho \u0111\u1ebfn canh khuya. 7. Qu\u1ea3n Th\u00f4ng t\u1ee9c Lang V\u0103n \u1ecct, qu\u1ea3n Th\u1ee5 t\u1ee9c Lang V\u0103n C\u00e1ng, hai \u00f4ng qu\u00ea \u1edf Ch\u00e2u Phong, thu\u1ed9c m\u01b0\u1eddng P\u1ed3n. L\u00fac \u0111\u1ea7u hai \u00f4ng l\u1eadp c\u0103n c\u1ee9 \u1edf M\u01b0\u1eddng N\u1ecdc (huy\u1ec7n l\u1ef5 Qu\u1ebf Phong b\u00e2y gi\u1edd) sau m\u1edbi ph\u1ed1i h\u1ee3p v\u1edbi \u0111\u1ed1c Thi\u1ebft v\u00e0 \u0111\u1ed1c H\u1ea1nh. 8. Qu\u1ea3n Ti\u1ec7p: t\u00ean th\u1eadt l\u00e0 g\u00ec ch\u01b0a r\u00f5, ng\u01b0\u1eddi m\u01b0\u1eddng Chi\u1ebfng Ng\u00e1m t\u1ee9c l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u1edf x\u00e3 Di\u1ec5n H\u1ea1nh b\u00e2y gi\u1edd. KHUY\u1ebeT DANH B\u00c0I V\u00c8 K\u1ec2 CHUY\u1ec6N GI\u1eb6C PH\u00c1P \u0110\u1ed0T PH\u00c1 L\u00c0NG C\u1ea8M TRANG (1) C\u1ee9c (t\u1ee9c) m\u00ecnh n\u00ean ph\u1ea3i \u0111\u00e0n ra, Gi\u1eadn thay nh\u1eefng k\u1ebb \u0111\u1ed1t nh\u00e0 ta \u0111i. Lo l\u1eafng m\u1ea5y n\u0103m ni Ch\u00fang m\u1ea7n kh\u1ed5 ra ri, Trang 470","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u B\u1eadn m\u1ea5y c\u0169ng ph\u1ea3i \u0111i (2) C\u00f4ng bu\u1ed5i n\u00f3 ti\u1ebfc chi Mua l\u1ea5y nh\u00e0 m\u00e0 \u1edf, L\u00e0m l\u1ea5y nh\u00e0 m\u00e0 \u1edf. Ta ng\u1ed3i ngh\u0129 \u0111\u1ebfn b\u1eefa B\u1eefa m\u01b0\u1eddi t\u00e1m th\u00e1ng t\u01b0 (3) T\u00e2y, t\u1eadp \u0111\u1ebfn tr\u0103m d\u01b0 (4) K\u00e9o l\u00ean \u0111\u00e0ng m\u1ed9t ch\u1ee5c K\u00e9o th\u1eb3ng \u0111\u00e0ng m\u1ed9t ch\u1ee5c. Khi t\u00f2 te k\u00e8n r\u00fac S\u00fang \u0111\u1ea7u nh\u00e0 b\u1eafn d\u1ed3n Ai ai c\u0169ng kinh h\u1ed3n V\u1ec1 nh\u1ee7 (b\u1ea3o) v\u1ee3, nh\u1ee7 con Tr\u1ed1n v\u00e0o \u0111\u00e2u cho k\u00edn, \u1ea8n n\u01a1i m\u00f4 cho k\u00edn. K\u1ebb th\u00ec sang l\u00e0ng V\u0129nh (5) K\u1ebb sang r\u00fa H\u1ea1 H\u1ed3ng (6) Ng\u01b0\u1eddi th\u00ec sang Lai \u0110\u1ed3ng (7) M\u1eb7c s\u1ee9c th\u1eb1ng T\u00e2y ph\u00e1, Th\u1ea3 s\u1ee9c th\u1eb1ng \u201ct\u1eadp\u201d ph\u00e1. H\u1eafn ph\u00e1, h\u1eafn c\u01b0\u1edbp c\u1ea3, C\u01b0\u1edbp ph\u00e1 r\u1ed3i \u0111\u1ed1t nh\u00e0 Ng\u1ecdn l\u1eeda ch\u00e1y l\u00e2n la Ch\u00e1y m\u1ed9t nh\u00e0 sang ba Ch\u00e1y ba nh\u00e0 sang b\u1ea3y. Ch\u00e1y nh\u00e0 m\u00f4, nh\u00e0 n\u1ea5y: Ch\u00e1y bu\u1ed3ng trong, th\u1ec1m ngo\u00e0i,. Ch\u00e1y s\u1ea1ch c\u1ea3 gia t\u00e0i, C\u00f3 c\u00e1i chi c\u0169ng ch\u00e1y C\u00f3 c\u01a1n (c\u00e2y) g\u00ec c\u0169ng ch\u00e1y. N\u1ecf n\u01a1i m\u00f4 thi\u1ec7t h\u1ea1i Nh\u01b0 c\u00e1i \u0111\u1ea5t C\u1ea9m Trang Ng\u1ecdn l\u1eeda ch\u00e1y m\u00eanh mang Trang 471","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Ngo\u1ea1i m\u01b0\u1eddi hai tr\u0103m n\u00f3c. H\u01a1n m\u01b0\u1eddi hai tr\u0103m n\u00f3c. L\u01b0a (c\u00f2n) v\u00e0i m\u01b0\u01a1i n\u00f3c. K\u1ebb kh\u00f3c ng\u01b0\u1eddi van. Ta chua x\u00f3t mu\u00f4n v\u00e0n Ta b\u01b0\u1edbc ch\u00e2n v\u1ec1 l\u00e0ng Chui v\u00e0o \u0111\u00e2u m\u00e0 \u1edf? R\u00fac b\u1ee5i n\u00e0o m\u00e0 \u1edf? \u1ede d\u0103m ba b\u1eefa Ta ch\u1eb7t n\u1ea1ng c\u1eafm l\u1ec1u (8) K\u1ebbo m\u01b0a gi\u00f3 d\u1eadp d\u00ecu Ng\u1ed3i tr\u1eeda (gi\u1eefa) m\u01b0a kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c Ng\u1ed3i tr\u1eeda tr\u1eddi kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c. Gi\u1eeb T\u00e2y sang c\u01b0\u1edbp n\u01b0\u1edbc D\u00e2n kh\u1ed5 l\u1eafm ai \u01a1i! Nh\u00e0 c\u1eeda ch\u00e1y s\u1ea1ch r\u1ed3i, Nh\u00e0 m\u00f4 c\u0169ng b\u1ecb h\u1ea1i \u0110\u00ecnh ch\u00f9a \u0111\u1ec1u b\u1ecb h\u1ea1i. Ngh\u0129 con \u0111\u01b0\u1eddng xa ng\u00e1i, Ngh\u0129 n\u1ed7i n\u01b0\u1edbc n\u1ed7i nh\u00e0 N\u01b0\u1edbc m\u1ea5t c\u0169ng tan gia Ngh\u0129 d\u00e2n c\u00f9ng l\u1ef1c c\u1ea1n L\u00fac d\u00e2n c\u00f9ng s\u1ee9c c\u1ea1nh Th\u1eadt l\u00e0 \u0111au h\u01a1n ho\u1ea1n Ai n\u1ea5y c\u0169ng k\u00eau van Bi\u1ebft van ai m\u00e0 van Van tr\u1eddi \u0111\u1ea5t m\u00f4 th\u1ea5u Van tr\u1eddi gi\u00e0 kh\u00f4ng th\u1ea5u. Gi\u1eeb ta kh\u00f4ng tr\u00eau, kh\u00f4ng nh\u00e9o (gh\u1eb9o) Ta kh\u00f4ng c\u1ee3t kh\u00f4ng c\u01b0\u1eddi L\u1ea5y ch\u1ed7 m\u00f4 \u0111\u1ee9ng ng\u1ed3i Nh\u1eefng khi m\u00ecnh tr\u00e1i ch\u1ee9ng Nh\u1eefng khi tr\u1eddi m\u01b0a n\u1eafng. Trang 472","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Kh\u00f4ng \u0103n b\u1ed3 h\u00f2n m\u00e0 \u0111\u1eafng, Kh\u00f4ng ng\u1eadm \u1edbt m\u00e0 cay, Gi\u1eadn t\u00ecnh nh\u00e0 b\u1ecb T\u00e2y \u0111\u1ed1t m\u1ea5y n\u0103m nay. In theo Kho t\u00e0ng v\u00e8 x\u1ee9 Ngh\u1ec7, t\u1eadp VIII, Ninh Vi\u1ebft Giao s\u01b0u t\u1ea7m, bi\u00ean so\u1ea1n, Nxb, Ngh\u1ec7 An, 2000 _________________________________________ 1. C\u1ea9m Trang, nay l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u1ee9c Trang, l\u00e0 m\u1ed9t l\u00e0ng \u1edf mi\u1ec1n n\u00fai huy\u1ec7n \u0110\u1ee9c Th\u1ecd nay c\u1eaft v\u1ec1 V\u0169 Quang. L\u00e0ng n\u00e0y tr\u00f9 m\u1eadt nh\u1edd ngh\u1ec1 l\u00e0m \u0111\u1ed3 g\u1ed1m v\u00e0 n\u1ea5u g\u1ea1ch. V\u00e2ng theo l\u1eddi hi\u1ec7u tri\u1ec7u C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng, ph\u1ea7n \u0111\u00f4ng trai tr\u00e1ng l\u00e0ng C\u1ea9m Trang \u0111\u1ec1u \u0111\u1ee9ng d\u01b0\u1edbi c\u1edd c\u1ee7a ngh\u0129a qu\u00e2n Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng. Th\u1ef1c d\u00e2n Ph\u00e1p cho c\u1ed1 \u0111\u1ea1o \u0111i d\u1ee5 h\u1ecd \u1edf l\u00e0ng l\u00e0m \u0103n, nh\u01b0ng v\u00f4 hi\u1ec7u qu\u1ea3, cho n\u00ean ch\u00fang \u0111\u00e3 k\u00e9o \u0111\u1ebfn \u0111\u1ed1t l\u00e0ng n\u00e0y \u0111\u1ec3 b\u00e1o th\u00f9. B\u00e0i n\u00e0y do \u0110\u1eb7ng Nhu To\u00e0n s\u01b0u t\u1ea7m \u1edf \u0110\u1ee9c Th\u1ecd, H\u00e0 T\u0129nh. 2. Ph\u1ea3i \u0111i: t\u1ee9c nh\u00e0 b\u1ecb T\u00e2y \u0111\u1ed1t, ph\u1ea3i \u0111i mua nh\u00e0 kh\u00e1c v\u1ec1 d\u1ef1ng nh\u00e0 \u1edf. 3. Theo ng\u01b0\u1eddi s\u01b0u t\u1ea7m v\u00e0 cung c\u1ea5p, \u0111\u00f3 l\u00e0 ng\u00e0y 18 th\u00e1ng 4 n\u0103m B\u00ednh Tu\u1ea5t, v\u1eady l\u00e0 n\u0103m 1886. 4. T\u1eadp: t\u1ee9c l\u00ednh t\u1eadp hay c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 l\u00ednh kh\u1ed1 xanh. 5. T\u1ee9c l\u00e0ng V\u0129nh Thu\u1eadn, g\u1ea7n l\u00e0ng C\u1ea9m Trang. 6. R\u00fa H\u1ea1 H\u1ed3ng: \u1edf c\u1ea1nh l\u00e0ng, nay thu\u1ed9c \u0111\u1ecba ph\u1eadn x\u00e3 \u0110\u1ee9c H\u1ed3ng, huy\u1ec7n \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. 7. M\u1ed9t l\u00e0ng \u1edf c\u1ea1nh l\u00e0ng C\u1ea9m Trang, huy\u1ec7n \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. 8. Ch\u1eb7t tre, ch\u1eb7t c\u00e0nh l\u00e0m n\u1ea1ng c\u1eafm l\u1ec1u \u1edf t\u1ea1m. TH\u00c1I KIM \u0110\u1ec8NH CU\u1ed8C KH\u00c1NG CHI\u1ebeN DO C\u1ee4 \u0110\u00ccNH L\u00c3NH \u0110\u1ea0O QUA TRUY\u1ec6N K\u1ec2 L\u01afU TRUY\u1ec0N \u1ede NGH\u1ec6 T\u0128NH Kinh th\u00e0nh Hu\u1ebf th\u1ea5t th\u1ee7, vua H\u00e0m Nghi xu\u1ea5t b\u00f4n, \u0111\u1ebfn S\u01a1n ph\u00f2ng H\u00e0 Trang 473","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u T\u0129nh th\u00e1ng t\u00e1m n\u0103m \u1ea4t D\u1eadu (9-1885) li\u1ec1n h\u1ea1 Chi\u1ebfu C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng (1) k\u00eau g\u1ecdi s\u0129 phu v\u00e0 nh\u00e2n d\u00e2n \u0111\u1ee9ng l\u00ean c\u1ee9u n\u01b0\u1edbc. \u0110\u00ecnh nguy\u00ean Ti\u1ebfn s\u0129 Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng l\u00ean b\u00e1i m\u1ec7nh v\u00e0 nh\u1eadn tr\u1ecdng tr\u00e1ch t\u1ed5 ch\u1ee9c cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn ch\u1ed1ng Ph\u00e1p \u1edf Ngh\u1ec7 T\u0129nh. Kh\u00f4ng ph\u1ea3i \u0111\u1ebfn l\u00fac \u1ea5y, m\u00e0 ngay t\u1eeb khi qu\u00e2n Ph\u00e1p \u0111\u1eb7t ch\u00e2n l\u00ean \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc ta s\u0129 phu v\u00e0 nh\u00e2n d\u00e2n Ngh\u1ec7 T\u0129nh \u0111\u00e3 s\u00f4i n\u1ed5i h\u01b0\u1edfng \u1ee9ng phong tr\u00e0o d\u1ea5y ngh\u0129a c\u1ee7a \u0111\u1ed3ng b\u00e0o Nam K\u1ef3. C\u00e1c nh\u00e0 nho \u0111\u00e3 th\u00e0nh l\u1eadp \u0111\u1ed9i \u1ee9ng ngh\u0129a, v\u00e0 V\u0103n \u0110\u1ee9c Giai l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi Ngh\u1ec7 \u0111\u1ea7u ti\u00ean k\u00e9o qu\u00e2n v\u00e0o tr\u1ef1c ti\u1ebfp \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c b\u00ean c\u1ea1nh nh\u00e2n d\u00e2n l\u1ee5c t\u1ec9nh. N\u0103m Qu\u00fd D\u1eadu (1873) qu\u00e2n Ph\u00e1p k\u00e9o ra B\u1eafc K\u1ef3. Nh\u00e0 Nguy\u1ec5n k\u00fd ho\u00e0 \u01b0\u1edbc Gi\u00e1p Tu\u1ea5t (15-3-1874) d\u00e2ng s\u00e1u t\u1ec9nh Nam K\u1ef3 cho gi\u1eb7c. C\u1ea3 n\u01b0\u1edbc c\u0103m ph\u1eabn n\u1ed5i d\u1eady \u0111\u00e1nh T\u00e2y v\u00e0 ch\u1ed1ng l\u1ea1i tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh. Ngh\u1ec7 T\u0129nh l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng \u201c\u0111i\u1ec3m n\u00f3ng\u201d l\u00e0m r\u00e1t m\u1eb7t k\u1ebb th\u00f9. Tr\u1ea7n T\u1ea5n, \u0110\u1eb7ng Nh\u01b0 Mai, Tr\u1ea7n Quang C\u00e1n, Nguy\u1ec5n Huy \u0110i\u1ec3n... d\u1ea5y ngh\u0129a \u1edf Anh S\u01a1n, Nam \u0110\u00e0n, H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, Th\u1ea1ch H\u00e0... Ti\u1ebfp \u0111\u1ebfn h\u00e0ng lo\u1ea1t cu\u1ed9c n\u1ed5i d\u1eady li\u00ean t\u1ee5c n\u1ed5 ra \u1edf kh\u1eafp n\u01a1i trong hai t\u1ec9nh: L\u00ea Ninh, Phan C\u00e1t Xu, Nguy\u1ec5n D\u01b0\u1ee1ng Gi\u00e1... kh\u1edfi s\u1ef1 \u1edf La S\u01a1n; Nguy\u1ec5n Tr\u1ea1ch, Nguy\u1ec5n Chanh \u1edf Can L\u1ed9c; Nguy\u1ec5n Xu\u00e2n \u00d4n, L\u00ea Do\u00e3n Nh\u00e3, Tr\u1ea7n Nh\u1eadt T\u00e2n, Tr\u1ea7n Quang Di\u1ec7m, L\u00ea Tr\u1ecdng Vinh, Nguy\u1ec5n Ng\u1ee3i... \u1edf Y\u00ean Th\u00e0nh, Di\u1ec5n Ch\u00e2u; V\u01b0\u01a1ng Th\u00fac M\u1eadu, Nguy\u1ec5n \u0110\u1ee9c \u0110\u1ea1t, Nguy\u1ec5n S\u1ef9... \u1edf Nam \u0110\u00e0n; Nguy\u1ec5n H\u1eefu Ch\u00ednh, Nguy\u1ec5n M\u1eadu \u1edf Thanh Ch\u01b0\u01a1ng; Nguy\u1ec5n H\u1ee3p \u1edf H\u01b0ng Nguy\u00ean; Nguy\u1ec5n Th\u00e0nh \u1edf \u0110\u00f4 L\u01b0\u01a1ng, Anh S\u01a1n; Nguy\u1ec5n Qu\u00fdnh, Nguy\u1ec5n Huy Giao, Th\u00e1i V\u0129nh Chinh, Cao Th\u1eafng, Cao N\u1eefu \u1edf H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n; \u0110inh V\u0103n Ch\u1ea5t, Nguy\u1ec5n H\u00e0nh... \u1edf Nghi L\u1ed9c; D\u01b0\u01a1ng Qu\u1ebf Ph\u1ed5, Phan Duy Ph\u1ed5, H\u1ed3 Tr\u1ecdng Mi\u00ean, H\u1ed3 Tr\u1ecdng Ho\u00e0n... \u1edf Qu\u1ef3nh L\u01b0u; Ng\u00f4 Qu\u1ea3ng, H\u00e0 V\u0103n M\u1ef9... \u1edf Nghi Xu\u00e2n; Nguy\u1ec5n Tho\u1ea1i, Tr\u1ea7n H\u1eefu Ch\u00e2u \u1edf H\u01b0\u01a1ng Kh\u00ea; Hu\u1ef3nh B\u00e1 Xuy\u00ean, Nguy\u1ec5n Chuy\u00ean \u1edf C\u1ea9m Xuy\u00ean; Nguy\u1ec5n Cao \u0110\u00f4n, Nguy\u1ec5n Huy Thu\u1eadn, B\u00f9i Hanh... \u1edf Th\u1ea1ch H\u00e0; V\u00f5 Ph\u00e1t, L\u00ea Nh\u1ea5t Ho\u00e0n, Nguy\u1ec5n Ti\u1ebfn \u0110\u1eafc \u1edf K\u1ef3 Anh; v.v... Phong tr\u00e0o h\u1ebft s\u1ee9c s\u00f4i n\u1ed5i v\u00e0 r\u1ed9ng kh\u1eafp. Tuy v\u1eady, \u0111\u00e2y ch\u1ec9 l\u00e0 nh\u1eefng kh\u1edfi ngh\u0129a c\u1ee5c b\u1ed9, ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng trong t\u1eebng huy\u1ec7n ho\u1eb7c v\u00e0i ba huy\u1ec7n, c\u00f3 khi ch\u1ec9 trong m\u1ed9t v\u00e0i t\u1ed5ng, d\u0103m b\u1ea3y x\u00e3, th\u00f4n, do \u0111\u00f3 ch\u1ec9 t\u1ed3n t\u1ea1i trong m\u1ed9t th\u1eddi gian ng\u1eafn t\u1eeb n\u0103m b\u1ea3y th\u00e1ng \u0111\u1ebfn m\u1ed9t v\u00e0i n\u0103m. Trang 474","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Cu\u1ed1i n\u0103m \u1ea4t D\u1eadu (1885), Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng d\u1ef1ng c\u1edd ngh\u0129a \u1edf \u0110\u00f4ng Th\u00e1i (\u0110\u1ee9c Th\u1ecd), v\u00e0 nhanh ch\u00f3ng tr\u1edf th\u00e0nh trung t\u00e2m thu h\u00fat m\u1ecdi l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng kh\u00e1ng chi\u1ebfn \u1edf Ngh\u1ec7 T\u0129nh. \u0110\u01b0\u1ee3c s\u1ef1 c\u1ed9ng t\u00e1c, gi\u00fap \u0111\u1ee1 c\u1ee7a Cao Th\u1eafng, ng\u01b0\u1eddi t\u1ed5 ch\u1ee9c v\u00e0 ch\u1ec9 huy l\u1ed7i l\u1ea1c, trong v\u00e0i ba n\u0103m, phong tr\u00e0o \u0111\u00e3 li\u00ean k\u1ebft ch\u1eb7t ch\u1ebd, m\u1edf ra m\u1ed9t v\u00f9ng r\u1ed9ng l\u1edbn kh\u1eafp b\u1ed1n t\u1ec9nh Thanh, Ngh\u1ec7, T\u0129nh, B\u00ecnh, \u0111\u1eb7t d\u01b0\u1edbi s\u1ef1 l\u00e3nh \u0111\u1ea1o v\u00e0 ch\u1ec9 huy th\u1ed1ng nh\u1ea5t c\u1ee7a \u201cb\u1ed9 t\u01b0 l\u1ec7nh t\u1ed1i cao\u201d Ng\u00e0n Tr\u01b0\u01a1i, v\u00e0 duy tr\u00ec \u0111\u01b0\u1ee3c m\u01b0\u1eddi n\u0103m tr\u1eddi (1885- 1895) M\u1eb7c d\u1ea7u g\u1eb7p r\u1ea5t nhi\u1ec1u kh\u00f3 kh\u0103n v\u00e0 c\u00f2n nhi\u1ec1u h\u1ea1n ch\u1ebf, cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng l\u00e0 cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn to\u00e0n d\u00e2n, m\u1ea1nh m\u1ebd v\u00e0 quy m\u00f4 l\u1edbn nh\u1ea5t, ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng tr\u00ean m\u1ed9t \u0111\u1ecba b\u00e0n r\u1ed9ng nh\u1ea5t, v\u00e0 duy tr\u00ec \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e2u d\u00e0i nh\u1ea5t \u1edf cu\u1ed1i th\u1ebf k\u1ef7 XIX. S\u1eed s\u00e1ch \u0111\u00e3 ghi ch\u00e9p kh\u00e1 \u0111\u1ea7y \u0111\u1ee7 v\u00e0 t\u01b0\u1eddng t\u1eadn v\u1ec1 cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn c\u1ee7a c\u1ee5 \u0110\u00ecnh. Nh\u01b0ng tr\u00ean m\u1ed9t tr\u0103m n\u0103m nay, trong nh\u00e2n d\u00e2n Ngh\u1ec7 T\u0129nh v\u1eabn c\u00f2n l\u01b0u truy\u1ec1n v\u00f4 s\u1ed1 chuy\u1ec7n k\u1ec3 v\u1ec1 cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn oanh li\u1ec7t \u1ea5y. S\u1ed1 chuy\u1ec7n k\u1ec3 c\u00f3 th\u1ec3 chia ra l\u00e0m ba m\u1ea3ng l\u1edbn: - Chuy\u1ec7n v\u1ec1 tinh th\u1ea7n b\u1ea5t khu\u1ea5t, s\u1ef1 h\u01b0\u1edfng \u1ee9ng v\u00e0 tham gia phong tr\u00e0o c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n Ngh\u1ec7 T\u0129nh. - Chuy\u1ec7n v\u1ec1 l\u00f2ng trung th\u00e0nh, gan d\u1ea1 v\u00e0 t\u00e0i tr\u00ed c\u1ee7a c\u00e1c t\u01b0\u1edbng l\u0129nh ngh\u0129a qu\u00e2n. - Chuy\u1ec7n v\u1ec1 c\u1ee5 \u0110\u00ecnh linh h\u1ed3n c\u1ee7a phong tr\u00e0o, v\u00e0 Cao Th\u1eafng ng\u01b0\u1eddi t\u1ed5 ch\u1ee9c v\u00e0 ch\u1ec9 huy ngh\u0129a qu\u00e2n. ______________________________________ 1. T\u1edd d\u1ee5 th\u1ee9 nh\u1ea5t ra l\u00fac vua H\u00e0m Nghi \u1edf T\u00e2n S\u1edf (Qu\u1ea3ng Tr\u1ecb) ng\u00e0y 2 th\u00e1ng 6 n\u0103m \u0111\u1ea7u H\u00e0m Nghi (13-7-1885). \u0110\u00e2y l\u00e0 t\u1edd d\u1ee5 th\u1ee9 hai ra ng\u00e0y 11 th\u00e1ng 8 c\u00f9ng n\u0103m (19-9-1885) khi ra \u0111\u1ebfn S\u01a1n ph\u00f2ng H\u00e0 T\u0129nh. *** K\u1ec3 t\u1eeb ng\u00e0y th\u1ea5t th\u1ee7 kinh \u0111\u00f4, \u0110\u1ee9c H\u00e0m Nghi ho\u00e0ng \u0111\u1ebf ng\u00e0i tr\u1ea9y v\u00f4 \u0111\u1ea1i ng\u00e0n. K\u1ec3 nho s\u0129 c\u0103m gan, Ng\u01b0\u1eddi anh h\u00f9ng c\u1ee9c (t\u1ee9c) ch\u00ed... Trang 475","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Ba qu\u00e2n thi\u00ean h\u1ea1, Ch\u1eadu b\u00e9n ti\u1ebfng h\u01a1i. Tr\u00f4\u1ed1c (\u0111\u1ea7u) \u0111ang c\u00f2n \u0111\u1ed9i tr\u1eddi, Chin (ch\u00e2n) \u0111ang c\u00f2n \u0111\u1ea1p \u0111\u1ea5t, B\u1ee5ng l\u1ea1i c\u00f2n trung hi\u1ebfu. (V\u00e8 \u201cD\u1ea5y ngh\u0129a C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng\u201d, l\u01b0u truy\u1ec1n \u1edf K\u1ef3 Anh) \u0110o\u1ea1n v\u00e8 tr\u00ean \u0111\u00e2y \u0111\u00e3 n\u00f3i l\u00ean t\u1ea5m l\u00f2ng c\u1ee7a s\u0129 phu v\u00e0 nh\u00e2n d\u00e2n Ngh\u1ec7 T\u0129nh trong giai \u0111o\u1ea1n l\u1ecbch s\u1eed \u0111au th\u01b0\u01a1ng \u1ea5y c\u1ee7a \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. Cho n\u00ean, nh\u00e2n d\u00e2n s\u1eb5n s\u00e0ng h\u01b0\u1edfng \u1ee9ng v\u00e0 tham gia cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn nh\u01b0 l\u00e0 vi\u1ec7c \u0111\u01b0\u01a1ng nhi\u00ean. \u1ede b\u1ea5t k\u1ef3 l\u00e0ng x\u00f3m n\u00e0o, nh\u1ea5t l\u00e0 \u1edf v\u00f9ng qu\u00ea c\u1ee5 \u0110\u00ecnh, qu\u00ea c\u00e1c t\u01b0\u1edbng ngh\u0129a qu\u00e2n, v\u00e0 c\u00e1c v\u00f9ng c\u0103n c\u1ee9 c\u00f3 bi\u1ebft bao c\u00e2u chuy\u1ec7n c\u1ea3m \u0111\u1ed9ng v\u1ec1 ngh\u0129a kh\u00ed c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n. Ph\u1ee5 n\u1eef nh\u1eafc nh\u1edf ch\u1ed3ng con: T\u1ed5 ti\u00ean \u0111\u1ec3 l\u1ea1i em th\u1edd, Anh ra ngo\u00e0i \u1ea3i c\u1ea7m c\u1edd theo vua. (Ca dao th\u1eddi k\u1ef3 C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng) \u1ede \u0110\u00f4ng Th\u00e1i, T\u00f9ng \u1ea2nh v\u00e0 v\u00f9ng l\u00e2n c\u1eadn, trai tr\u00e1ng n\u00f4 n\u1ee9c s\u1eafm gi\u00e1o m\u00e1c, cung n\u1ecf k\u00e9o nhau \u0111i \u1ee9ng ngh\u0129a vui nh\u01b0 tr\u1ea9y h\u1ed9i. \u201cC\u00f3 b\u00e0 m\u1eb9 d\u1eaft ng\u01b0\u1eddi con trai \u0111\u1ed9c nh\u1ea5t c\u1ee7a m\u00ecnh \u0111\u1ebfn c\u1eeda \u0111\u1ed3n \u0110\u00f4ng Th\u00e1i g\u1eedi cho c\u1ee5 \u0110\u00ecnh\u201d (1). Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi th\u1ee3 r\u00e8n Minh Lang, V\u00e2n Ch\u00e0ng (2) l\u1eadp th\u00e0nh t\u1eebng to\u00e1n \u0111\u00f4i ba ch\u1ee5c, c\u00f3 khi n\u0103m b\u1ea3y ch\u1ee5c ng\u01b0\u1eddi khi\u00eang g\u00e1nh c\u1ea3 l\u00f2, b\u1ec5 s\u1eaft, \u0111\u1ed3ng l\u00ean s\u01a1n tr\u1ea1i r\u00e8n kh\u00ed gi\u1edbi. \u201cC\u00f3 m\u1ed9t anh con trai m\u1edbi c\u01b0\u1edbi v\u1ee3 kh\u00f4ng mu\u1ed1n d\u1ee9t \u00e1o ra \u0111i, ng\u01b0\u1eddi v\u1ee3 tr\u1ebb li\u1ec1n \u00f4m \u00e1o b\u1ecf v\u1ec1 nh\u00e0 m\u1eb9. Anh ta v\u1eeba bu\u1ed3n, v\u1eeba th\u1eb9n ph\u1ea3i sang g\u1ecdi v\u1ee3 v\u1ec1 v\u00e0 l\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng v\u1edbi ph\u01b0\u1eddng b\u1ea1n.\u201d \u201cX\u00e3 N\u0103m, m\u1ed9t trai l\u00e0ng T\u01b0\u1eddng X\u00e1 (3), kho\u1ebb m\u1ea1nh v\u00e0 gi\u1ecfi v\u00f5 ngh\u1ec7, \u201cc\u00f3 th\u1ec3 nh\u1ea3y t\u1eeb n\u00f3c nh\u00e0 n\u00e0y qua n\u00f3c nh\u00e0 kh\u00e1c\u201d, nghe tin c\u1ee5 \u0110\u00ecnh m\u1ed9 qu\u00e2n, li\u1ec1n v\u00e1c c\u00f4n sang H\u1ea1. M\u1ed9t th\u1eddi gian sau, anh \u0111\u01b0\u1ee3c v\u1ec1 th\u0103m nh\u00e0. S\u00e1ng \u1ea5y ra di, v\u1eeba \u0111\u1ebfn c\u1ea7u T\u1ea9u (x\u00e3 Tr\u01b0\u1eddng Xu\u00e2n) th\u00ec g\u1eb7p m\u1ed9t to\u00e1n ngh\u0129a qu\u00e2n t\u1eeb Nam Kim k\u00e9o sang. H\u1ecd nghi anh l\u00e0 do th\u00e1m, li\u1ec1n b\u1eaft Trang 476","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u tr\u00f3i l\u1ea1i, \u0111\u01b0a \u0111\u1ebfn b\u1ebfn \u0111\u00f2 Th\u01b0\u1ee3ng ch\u00e9m ch\u1ebft v\u00e0 qu\u1eb3ng xu\u1ed1ng s\u00f4ng La. X\u00e1c anh theo d\u00f2ng n\u01b0\u1edbc, tr\u00f4i v\u1ec1 ng\u00e3 ba Ph\u1ee7, r\u1ed3i tr\u00f4i ng\u01b0\u1ee3c d\u00f2ng s\u00f4ng Lam \u0111\u1ebfn b\u1ebfn l\u00e0ng. D\u00e2n l\u00e0ng nh\u1eadn ra anh v\u1edbt l\u00ean, ch\u00f4n c\u1ea5t. Vong h\u1ed3n anh hi\u1ec3n linh, b\u00e1o l\u1ea1i chuy\u1ec7n r\u1ee7i tr\u00ean, v\u00e0 n\u00f3i: \u201cCh\u1eb3ng qua l\u00e0 v\u00ec anh em l\u1ea7m. V\u1ea3 ch\u0103ng, m\u1ec7nh m\u00ecnh \u0111o\u1ea3n. Ch\u1ec9 ti\u1ebfc l\u00e0 ch\u01b0a gi\u1ebft s\u1ea1ch \u0111\u01b0\u1ee3c l\u0169 T\u00e2y d\u01b0\u01a1ng m\u00e0 th\u00f4i!\u201d. Nh\u1eefng trai tr\u00e1ng kho\u1ebb m\u1ea1nh nh\u1ea5t ra \u1ee9ng ngh\u0129a. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u1edf l\u1ea1i l\u1eadp th\u00e0nh nh\u1eefng \u0111\u1ed9i \u201cd\u00e2n binh\u201d ng\u00e0y ng\u00e0y luy\u1ec7n t\u1eadp, r\u00e0o l\u00e0ng, x\u00e2y lu\u1ef9 \u0111\u1ec3 b\u1ea3o v\u1ec7 th\u00f4n x\u00f3m, v\u00e0 khi ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00e1nh g\u1ea7n th\u00ec k\u00e9o \u0111i tr\u1ee3 l\u1ef1c. Ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2u c\u0169ng \u0111\u01b0\u1ee3c d\u00e2n gi\u00fap \u0111\u1ee1 b\u1ea3o v\u1ec7. \u201cM\u1ed9t l\u1ea7n, m\u1ed9t to\u00e1n ngh\u0129a qu\u00e2n gh\u00e9 l\u1ea1i ngh\u1ec9 ch\u00e2n \u1edf l\u00e0ng Nh\u01b0\u1ee3ng B\u1ea1n (C\u1ea9m Xuy\u00ean). Quan tri\u1ec1u k\u00e9o \u0111\u1ebfn v\u00e2y b\u1ecdc b\u1ed1n ph\u00eda. L\u00fd tr\u01b0\u1edfng Nh\u01b0\u1ee3ng B\u1ea1n l\u00e0 V\u0103n Hi\u1ec1n c\u00f9ng d\u00e2n l\u00e0ng t\u00ecm c\u00e1ch \u0111\u00e1nh th\u00e1o cho ngh\u0129a qu\u00e2n r\u00fat kh\u1ecfi v\u00f2ng v\u00e2y an to\u00e0n. Quan qu\u00e2n \u1eadp v\u00e0o, kh\u00f4ng th\u1ea5y b\u00f3ng \u201cgi\u1eb7c\u201d b\u00e8n b\u1eaft nam ph\u1ee5 l\u00e3o \u1ea5u trong l\u00e0ng ra \u0111\u00ecnh tra kh\u1ea3o. V\u0103n Hi\u1ec1n li\u1ebfc th\u1ea5y v\u1ee3 \u0111ang \u0111\u1ee9ng \u1edf ph\u00eda ngo\u00e0i b\u00e8n b\u1ea3o v\u1ec1 nh\u00e0 l\u1ea5y chi\u1ebfc ch\u00eca kho\u00e1, c\u1ed1t \u0111\u1ec3 tr\u00e1nh cho v\u1ee3 kh\u1ecfi nh\u00ecn th\u1ea5y c\u1ea3nh \u0111au l\u00f2ng. \u0110o\u1ea1n, \u00f4ng b\u1ea3o b\u1ecdn quan qu\u00e2n: \u201cNgh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00e3 \u0111i xa r\u1ed3i, \u0111\u1eebng t\u00ecm v\u00f4 \u00edch. D\u00e2n \u1edf \u0111\u00e2y kh\u00f4ng ai bi\u1ebft chi h\u1ebft. Ch\u00ednh t\u00f4i \u0111\u00e3 gi\u00fap h\u1ecd tr\u1ed1n tho\u00e1t. C\u00f3 ch\u00e9m th\u00ec ch\u00e9m, t\u00f4i \u0111\u00e2y kh\u00f4ng s\u1ee3\u201d. Th\u1ebf l\u00e0 t\u00ean quan v\u00f5 \u0111\u1ee9ng c\u1ea1nh r\u00fat g\u01b0\u01a1m ch\u00e9m r\u1ee5ng \u0111\u1ea7u \u00f4ng...\u201d (C\u00f3 ng\u01b0\u1eddi n\u00f3i V\u0103n Hi\u1ec1n b\u1ecb T\u1ea3 \u0111\u1ea1o gi\u1ebft). C\u01a1m g\u1ea1o, ti\u1ec1n b\u1ea1c, cho \u0111\u1ebfn s\u1eaft, \u0111\u1ed3ng \u0111\u00fac s\u00fang \u0111\u1ea1n, r\u00e8n g\u01b0\u01a1m gi\u00e1o, \u0111\u1ec1u do d\u00e2n lo li\u1ec7u, chu c\u1ea5p. L\u00e0ng Ph\u00fa Phong (H\u01b0\u01a1ng Kh\u00ea) l\u00e0 ti\u1ec1n \u0111\u1ed3n c\u1ee7a S\u01a1n ph\u00f2ng H\u00e0 T\u0129nh. M\u1eb7c d\u1ea7u b\u1ecb k\u00ecm k\u1eb9p ri\u1ebft, d\u00e2n v\u1eabn ra s\u1ee9c b\u1ea3o v\u1ec7 v\u00e0 cung \u0111\u1ed1n cho vua H\u00e0m Nghi v\u00e0 quan qu\u00e2n \u0111\u1ee7 chi d\u1ee5ng\u201d, nh\u01b0 \u0111o\u1ea1n v\u00e8 sau \u0111\u00e2y \u0111\u00e3 k\u1ec3: \u201c\u2026 D\u00e2n H\u00e0 T\u0129nh c\u00f3 l\u00e0ng \u0110\u0169a b\u1ea1c ti\u1ec1n cung ti\u00ean H\u1ea3i v\u1eadt \u0111\u1ed3 ch\u00ea ch\u00e1n Tr\u00e2u b\u00e1u c\u1ee7a m\u00ea man \u1ede m\u1ed9t c\u00f5i ph\u00f2ng san \u0110\u1ee7 m\u1ecdi m\u00e0u t\u1ee9 th\u00fa...\u201d Trang 477","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u (V\u00e8 \u201cD\u1ea5y ngh\u0129a C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng\u201d) _________________________________________ 1. \u0110\u1ed3n \u0110\u00f4ng Th\u00e1i l\u00e0 \u0111\u1ea1i \u0111\u1ed3n, n\u01a1i \u0111\u00f3ng s\u1edf ch\u1ec9 huy ngh\u0129a qu\u00e2n. 2. Minh Lang, V\u00e2n Ch\u00e0ng: nay l\u00e0 c\u00e1c x\u00e3 Trung L\u01b0\u01a1ng, \u0110\u1ee9c Thu\u1eadn, th\u1ecb x\u00e3 H\u1ed3ng L\u0129nh, n\u01a1i c\u00f3 ngh\u1ec1 r\u00e8n l\u00e2u \u0111\u1eddi. 3. Nay thu\u1ed9c x\u00e3 \u0110\u1ee9c Ch\u00e2u (\u0110\u1ee9c Th\u1ecd). \u201cH\u1ed3i ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00f3ng \u1edf C\u1ed3n Ch\u00f9a (S\u01a1n L\u00e2m, S\u01a1n Giang, huy\u1ec7n H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n b\u00e2y gi\u1edd) th\u00ec c\u1ea3 v\u00f9ng quanh \u0111\u00f3, l\u00fd tr\u01b0\u1edfng \u0111\u1ec1u l\u00e0 \u201chai mang\u201d, ban ng\u00e0y gi\u1ea3 l\u00e0m vi\u1ec7c cho \u201cquan ngo\u00e0i\u201d (t\u1ee9c tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh), c\u00f2n ban \u0111\u00eam l\u1ea1i l\u00e0m vi\u1ec7c th\u1eadt cho \u201cquan trong\u201d (t\u1ee9c ngh\u0129a qu\u00e2n)\u201d. \u201cC\u00e1c nh\u00e0 gi\u00e0u nh\u01b0 \u00f4ng C\u00e1n U\u00fd (Nguy\u1ec5n B\u00e1 U\u00fd) \u1edf Du \u0110\u1ed3ng (\u0110\u1ee9c Th\u1ecd) \u0111\u00e3 \u0111em h\u1ebft t\u00e0i s\u1ea3n ra gi\u00fap ngh\u0129a qu\u00e2n. \u00d4ng b\u1ecb gi\u1eb7c b\u1eaft ch\u00e9m \u0111\u1ea7u. Ch\u00fang c\u00f2n b\u1eaft giam b\u00e0 v\u1ee3 \u0111\u1ec3 kh\u1ea3o c\u1ee7a. B\u00e0 kh\u00f4ng ch\u1ecbu khu\u1ea5t, cu\u1ed1i c\u00f9ng ch\u00fang ph\u1ea3i th\u1ea3 v\u1ec1\u201d. \u201c\u00d4ng B\u00e1 S\u1ec1, m\u1ed9t gi\u00e1o d\u00e2n \u1edf L\u00ea \u0110\u1ecbnh (H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n) ru\u1ed9ng nh\u00e0 kh\u00f4ng khi n\u00e0o ng\u1edbt ti\u1ebfng xay gi\u00e3, \u0111\u00e3 chuy\u1ec3n l\u00ean s\u01a1n tr\u1ea1i h\u00e0ng kho g\u1ea1o\u201d. \u201cB\u1ecb gi\u1eb7c ki\u1ec3m so\u00e1t ng\u1eb7t ngh\u00e8o, d\u00e2n gi\u00e1o, d\u00e2n l\u01b0\u01a1ng \u1edf mi\u1ec7t H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n ph\u1ea3i gi\u1ea3 l\u00e0m ng\u01b0\u1eddi \u0111i r\u00fa l\u1ea5y giang m\u00e2y, l\u00e9n mang g\u1ea1o mu\u1ed1i, m\u00e2m thau, n\u1ed3i \u0111\u1ed3ng cho ngh\u0129a qu\u00e2n. \u1edf Xu\u00e2n Tr\u00ec (x\u00e3 S\u01a1n An ng\u00e0y nay), gi\u1eb7c b\u1eaft d\u1ef1ng \u201ch\u00e0ng r\u00e0o ph\u00e2n ly\u201d \u0111\u1ec3 ng\u0103n d\u00e2n li\u00ean l\u1ea1c v\u1edbi ngh\u0129a qu\u00e2n. D\u00e2n l\u1ea1i t\u00ecm c\u00e1ch gi\u1ea5u chum v\u1ea1i, b\u00ecnh v\u00f2 trong c\u00e1c l\u00f9m l\u00f2i; khi \u0111\u01b0\u1ee3c ra l\u00e0m \u0111\u1ed3ng th\u00ec m\u1ed7i ng\u01b0\u1eddi mang theo m\u1ed9t \u0111\u00f9m g\u1ea1o, l\u00e9n \u0111\u1ed5 v\u00e0o \u0111\u00f3. L\u00fac c\u00f3 g\u1ea1o nhi\u1ec1u, l\u00fd tr\u01b0\u1edfng \u201chai mang\u201d m\u1eadt b\u00e1o cho ngh\u0129a qu\u00e2n ban \u0111\u00eam v\u1ec1 l\u1ea5y\u201d. \u1ede Can L\u1ed9c, \u201cngo\u00e0i vi\u1ec7c \u0111\u01b0a ng\u01b0\u1eddi l\u00ean \u0111\u1ed3n C\u01a1n Kh\u1ebf (c\u1ee7a \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch) tr\u1ed3ng khoai gi\u00fap ngh\u0129a qu\u00e2n, nh\u00e2n d\u00e2n c\u00f2n n\u1ed9p thu\u1ebf cho ngh\u0129a qu\u00e2n, m\u1ed7i m\u1ea9u ru\u1ed9ng m\u1ed9t \u0111\u1ed3ng b\u1ea1c tr\u1eafng. Thu\u1ebf c\u0169ng do l\u00fd tr\u01b0\u1edfng, cai t\u1ed5ng thu, r\u1ed3i \u0111em \u0111\u1ebfn n\u1ed9p t\u1ea1i m\u1ed9t \u0111\u1ecba \u0111i\u1ec3m \u1edf Gia Hanh (qu\u00ea \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch). M\u1ed7i khi c\u00f3 vi\u1ec7c th\u01b0a ki\u1ec7n, d\u00e2n c\u0169ng \u0111\u01b0a \u0111\u01a1n l\u00ean \u0111\u1ea1i \u0111\u1ed3n, xin quan \u0110\u1ec1 x\u00e9t x\u1eed cho...\u201d. Trang 478","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u1ede c\u00e1c t\u1ed5ng Th\u1ecbnh Qu\u1ea3, Y\u00ean H\u1ed3..., khi nghe tin ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c quanh v\u00f9ng, \u201cL\u00fd tr\u01b0\u1edfng li\u1ec1n b\u00e1o cho c\u00e1c nh\u00e0 \u201ckh\u1ea3 kham\u201d n\u1ea5u h\u00e0ng bung c\u01a1m, v\u1eaft t\u1eebng v\u1eaft to nh\u01b0 tr\u00e1i b\u01b0\u1edfi, nh\u00e9t v\u00e0o m\u1ea5y qu\u1ea3 c\u00e0 mu\u1ed1i, r\u1ed3i t\u1eadp trung l\u1ea1i, g\u00e1nh \u0111i ti\u1ebfp t\u1ebf...\u201d. Ta \u0111\u00e3 nghe chuy\u1ec7n c\u00f4 T\u00e1m, con g\u00e1i t\u01b0\u1edbng qu\u00e2n Ho\u00e0ng V\u0103n Ph\u00fac \u1edf Qu\u1ea3ng B\u00ecnh gi\u00fap ngh\u0129a qu\u00e2n mua v\u00e0 chuy\u00ean ch\u1edf \u0111\u1ea1n d\u01b0\u1ee3c t\u1eeb Xi\u00eam v\u1ec1. \u1ede Qu\u1ef3nh L\u01b0u c\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t ph\u1ee5 n\u1eef kh\u00e1c c\u0169ng g\u00f3p c\u00f4ng l\u1edbn trong c\u00f4ng vi\u1ec7c kh\u00f3 kh\u0103n n\u00e0y. \u0110\u00f3 l\u00e0 \u201cb\u00e0 L\u1ee5a\u201d, t\u00ean th\u1eadt l\u00e0 Tr\u1ea7n Th\u1ecb Tr\u00e2m, con g\u00e1i m\u1ed9t nh\u00e0 nho y\u00eau n\u01b0\u1edbc \u1edf x\u00e3 \u0110\u0103ng Cao, v\u00e0 l\u00e0 v\u1ee3 H\u1ed3 B\u00e1 Tr\u1ecb, m\u1ed9t nh\u00e0 nho y\u00eau n\u01b0\u1edbc \u1edf l\u00e0ng Qu\u1ef3nh \u0110\u00f4i. B\u00e0 th\u01b0\u1eddng gi\u1ea3 l\u00e0m ngh\u1ec1 bu\u00f4n h\u00e0ng nh\u1eb9 (l\u1ee5a, v\u1ea3i) \u0111\u1ec3 d\u1ec5 \u0111i \u0111\u00e2y \u0111i \u0111\u00f3 (n\u00ean m\u1edbi c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 \u201cb\u00e0 L\u1ee5a\u201d). L\u00fac \u0111\u1ea7u, b\u00e0 l\u00e0m ng\u01b0\u1eddi d\u1eabn \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u01b0a th\u01b0 cho nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi kh\u1edfi ngh\u0129a. V\u1ec1 sau, b\u00e0 sang Xi\u00eam, sang T\u00e0u lo vi\u1ec7c mua, ch\u1edf s\u00fang \u0111\u1ea1n cho ngh\u0129a qu\u00e2n \u00f4ng Ngh\u00e8 \u00d4n. B\u00e0 b\u1ecb gi\u1eb7c b\u1eaft, tra t\u1ea5n, giam c\u1ea7m nhi\u1ec1u l\u1ea7n, nh\u01b0ng v\u1eabn kh\u00f4ng h\u1ec1 th\u1ed1i ch\u00ed. C\u00e1c l\u00e3nh t\u1ee5 ngh\u0129a qu\u00e2n h\u1ebft s\u1ee9c k\u00ednh ph\u1ee5c b\u00e0. (B\u00e0 L\u1ee5a c\u00f2n ti\u1ebfp t\u1ee5c gi\u00fap lo vi\u1ec7c kh\u00ed gi\u1edbi cho \u0110\u1ed9i Quy\u00ean, \u0110\u1ed9i Ph\u1ea5n v\u00e0 Phan B\u1ed9i Ch\u00e2u sau n\u00e0y). \u1ede b\u1ea5t k\u1ef3 l\u00e0ng x\u00f3m n\u00e0o trong hai t\u1ec9nh Ngh\u1ec7 T\u0129nh c\u0169ng c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi \u0111i theo ngh\u0129a qu\u00e2n. V\u00e0 nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi d\u00e2n b\u00ecnh th\u01b0\u1eddng \u1ea5y \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi qu\u00fd m\u1ebfn, k\u1ec3 l\u1ea1i th\u00e0nh t\u00edch, tinh th\u1ea7n c\u1ee7a h\u1ecd, x\u00e2y d\u1ef1ng h\u1ecd th\u00e0nh nh\u1eefng h\u00ecnh t\u01b0\u1ee3ng anh h\u00f9ng (c\u00e1 nh\u00e2n ho\u1eb7c t\u1eadp th\u1ec3) qua nh\u1eefng c\u00e2u chuy\u1ec7n nh\u01b0 tr\u00ean. Trong m\u1ed9t tr\u1eadn \u0111\u00e1nh v\u1edbi gi\u1eb7c t\u1eeb \u0111\u1ed3n Khi\u00eam \u00cdch (1) (Can L\u1ed9c) k\u00e9o ra, qu\u00e2n \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u r\u1ea5t quy\u1ebft li\u1ec7t. B\u1ecdn l\u00ednh t\u1eadp nao n\u00fang. T\u00ean \u0111\u1ed3n T\u00e2y Samaran x\u00f4ng l\u00ean ph\u00eda trur\u1edbc th\u00fac qu\u00e2n. Cai M\u1ea1nh \u0111ang n\u1ea5p sau \u1ee5 \u0111\u1ea5t, li\u1ec1n nh\u1ea3y ra, v\u01b0\u1ee3t qua l\u00e0n \u0111\u1ea1n, \u0111\u1ebfn \u00f4m l\u1ea5y h\u1eafn \u0111\u00e1nh v\u1eadt, Th\u1eb1ng T\u00e2y to b\u00e9o g\u1ea5p b\u1ed9i, nh\u01b0ng Cai M\u1ea1nh kh\u00f4ng ch\u1ecbu thua. Hai b\u00ean gi\u1eb1ng co nhau m\u00e3i. C\u1ea3 Hoan (con \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch) ch\u1ea1y \u0111\u1ebfn ti\u1ebfp s\u1ee9c, nh\u01b0ng ch\u01b0a bi\u1ebft l\u00e0m c\u00e1ch n\u00e0o. Cai M\u1ea1nh li\u1ec1n k\u00eau: \u201cC\u1eadu c\u1ee9 nh\u00e8 v\u00e0o \u0111\u00e2y m\u00e0 b\u1eafn; \u0111\u1eebng lo cho t\u00f4i; b\u1eafn \u0111i!\u201d. C\u1ea3 Hoan d\u00ed n\u00f2ng s\u00fang v\u00e0o b\u1ee5ng th\u1eb1ng T\u00e2y b\u00f3p c\u00f2, h\u1eafn \u00f4m b\u1ee5ng, ng\u00e3 v\u1eadt xu\u1ed1ng. B\u1ecdn l\u00ednh t\u1eadp l\u00fac \u0111\u1ea7u ng\u01a1 ng\u00e1c \u0111\u1ee9ng nh\u00ecn, sau th\u1ea5y ch\u1ec9 huy \u0111\u00e3 ch\u1ebft, li\u1ec1n v\u1eeba b\u1eafn, v\u1eeba th\u00e1o ch\u1ea1y. Cai M\u1ea1nh b\u1ecb tr\u00fang \u0111\u1ea1n, ch\u1ebft tr\u1eadn....\u201d. M\u1ea9u chuy\u1ec7n tr\u00ean \u0111\u00e2y k\u1ec3 v\u1ec1 tinh th\u1ea7n d\u0169ng c\u1ea3m c\u1ee7a m\u1ed9t ngh\u0129a qu\u00e2n b\u00ecnh th\u01b0\u1eddng. C\u00f2n v\u1ec1 m\u1ed7i quan \u0110\u1ec1, quan L\u0129nh, quan \u0110\u1ed1c, quan Trang 479","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Th\u01b0\u01a1ng, quan Bang, quan Hi\u1ec7p... cho \u0111\u1ebfn m\u1ed7i \u00f4ng Ki\u1ec3m, \u00f4ng T\u00e1c, \u0111\u1ec1u h\u1ea7u nh\u01b0 c\u00f3 m\u1ed9t chu\u1ed7i chuy\u1ec7n k\u1ec3 c\u00f3 h\u1ec7 th\u1ed1ng. Qua \u0111\u00f3, nh\u00e2n d\u00e2n ca ng\u1ee3i l\u00f2ng trung ngh\u0129a, t\u00e0i thao l\u01b0\u1ee3c, s\u1ef1 gan d\u1ea1 v\u00e0 tr\u00ed th\u00f4ng minh c\u1ee7a h\u1ecd. \u201cB\u00e1t Khu\u00ea \u1edf th\u00e0nh Qu\u1ea3 (2) l\u00e0 m\u1ed9t ti\u1ec3u t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a c\u1ee5 \u0110\u00ecnh. \u00d4ng \u0111ang l\u00e0m h\u1ecdc s\u0129 \u1edf ty Ni\u1ebft (t\u1ee9c dinh \u00c1n s\u00e1t) Ngh\u1ec7 An th\u00ec g\u1eb7p l\u00fac T\u00e2y v\u00e0o t\u1ec9nh Ngh\u1ec7, li\u1ec1n b\u1ecf v\u1ec1 qu\u00ea, c\u1ee7 k\u1ebft nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi c\u00f9ng t\u00e2m nh\u01b0 \u0110\u1ed1c H\u1ea1, \u0110\u1ed1c Tr\u1ecb, Quy\u1ec1n Hoan, \u00f4ng Tu\u1ea7n, \u00f4ng S\u1ef1, \u00f4ng T\u00e2m C\u00e0..., v\u1eadn \u0111\u1ed9ng d\u00e2n \u0111\u00f3ng g\u00f3p l\u01b0\u01a1ng ti\u1ec1n \u1ee7ng h\u1ed9 ngh\u0129a qu\u00e2n, r\u1ed3i k\u00e9o m\u1ed9t s\u1ed1 trai tr\u00e1ng \u0111i theo c\u1ee5 \u0110\u00ecnh. Khi phong tr\u00e0o tan r\u00e3, \u00f4ng tr\u1ed1n ra B\u1eafc l\u00e0m ngh\u1ec1 b\u1ed1c thu\u1ed1c d\u1ec5 \u1ea9n th\u00e2n\u201d. L\u00fac \u00f4ng ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng, b\u1ecdn ph\u1ea3n \u0111\u1ed9ng, c\u01b0\u1eddng h\u00e0o s\u1ee3 \u00f4ng khi\u1ebfp v\u00eda, b\u1ea3o nhau: \u201cB\u00e1t Khu\u00ea ch\u00e9m ng\u01b0\u1eddi nh\u01b0 ch\u00e9m chu\u1ed1i\u201d, c\u00f2n nh\u00e2n d\u00e2n th\u00ec khen ng\u1ee3i \u00f4ng: \u201cGi\u1ecfi nh\u00e2m, c\u1ea7m, \u0111\u1ed9n, to\u00e1n, l\u1ea1i bao dung, r\u1ed9ng l\u01b0\u1ee3ng, th\u01b0\u01a1ng ng\u01b0\u1eddi...\u201d. \u201cKi\u1ec3m Long l\u00e0 m\u1ed9t b\u1ed9 t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch \u1edf qu\u00e2n th\u1ee9 Can L\u1ed9c, \u00f4ng th\u01b0\u1eddng k\u00e9o th\u1ee7 h\u1ea1 v\u1ec1 v\u00f9ng H\u1ea1 Can v\u00e0 ngh\u1ec9 l\u1ea1i th\u00f4n Y\u00ean T\u1eadp (3), m\u1ed9t th\u00f4n c\u00f3 15, 16 gia \u0111\u00ecnh ngh\u00e8o d\u01b0\u1edbi ch\u00e2n Ng\u00e0n H\u1ed1ng. Trong v\u00f9ng c\u00f3 ti\u1ebfng \u0111\u1ed3n \u0111\u1ea1i r\u1eb1ng \u201cKi\u1ec3m Long ng\u00e0y n\u00e0o ch\u01b0a ch\u00e9m \u0111\u01b0\u1ee3c ng\u01b0\u1eddi l\u00e0 ch\u01b0a y\u00ean b\u1edfi khi ch\u00e9m xong th\u00ec li\u1ebfm m\u00e1u \u1edf l\u01b0\u1ee1i g\u01b0\u01a1m n\u00ean nghi\u1ec7n m\u00e1u\u201d. Th\u1ebf nh\u01b0ng d\u00e2n ngh\u00e8o l\u1ea1i h\u1ebft m\u1ef1c k\u00ednh tr\u1ecdng \u00f4ng, coi \u00f4ng nh\u01b0 cha. M\u1ed9t l\u1ea7n c\u00f3 hai nh\u00e0 gi\u00e0u \u1edf \u0110\u1ed9ng Gi\u00e1n v\u00e0 Y\u00ean \u0110i\u1ec1m tranh nhau m\u1ed9t \u0111\u1ed9i ru\u1ed9ng, th\u01b0a ki\u1ec7n m\u00e3i kh\u00f4ng xong. H\u1ecd b\u00e8n \u0111\u1ec7 \u0111\u01a1n l\u00ean \u0111\u1ed3n C\u01a1n Kh\u1ebf xin c\u1ee5 \u0110\u1ec1 ph\u00e2n x\u1eed. \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch giao vi\u1ec7c n\u00e0y cho Ki\u1ec3m Long. \u00d4ng b\u00e8n \u0111\u00f2i hai nh\u00e0 kia \u0111\u1ebfn, thu v\u0103n kh\u1ebf l\u1ea1i, r\u1ed3i giao ru\u1ed9ng cho d\u00e2n ngh\u00e8o Y\u00ean T\u1eadp c\u00e0y c\u1ea5y. \u0110\u1ec3 t\u1ecf l\u00f2ng bi\u1ebft \u01a1n, h\u00e0ng n\u0103m g\u1eb7t v\u1ec1, d\u00e2n l\u00e0ng d\u00e0nh m\u1ed9t ph\u1ea7n th\u00f3c ph\u01a1i kh\u00f4 qu\u1ea1t s\u1ea1ch g\u00e1nh l\u00ean s\u01a1n tr\u1ea1i nu\u00f4i qu\u00e2n. \u0110\u1ed9i ru\u1ed9ng \u1ea5y \u0111\u01b0\u1ee3c g\u1ecdi l\u00e0 \u201c\u0110\u00e1m ru\u1ed9ng quan tr\u00ean\u201d. Nh\u00e2n d\u00e2n Trung L\u1ec5 (4) k\u1ec3 nhi\u1ec1u chuy\u1ec7n v\u1ec1 anh em L\u00ea Ninh v\u00e0 c\u00e1c t\u01b0\u1edbng ngh\u0129a qu\u00e2n L\u1ec5 th\u1ee9: \u201c\u00d4ng Th\u01b0\u01a1ng N\u0103m, ch\u00ednh t\u00ean l\u00e0 L\u00ea Tr\u1ef1c, em trai th\u1ee9 t\u01b0 c\u1ee7a L\u00ea Ninh, gi\u1eef ch\u1ee9c Th\u01b0\u01a1ng bi\u1ec7n qu\u00e2n v\u1ee5, \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1ee5 \u0110\u00ecnh giao ch\u1ec9 huy qu\u00e2n th\u1ee9 Trung L\u1ec5. Ng\u00e0y m\u1ed3ng N\u0103m th\u00e1ng N\u0103m n\u0103m Gi\u00e1p Ng\u1ecd (8-6-1894), qu\u00e2n Ph\u00e1p t\u1ea5n c\u00f4ng v\u00e0o l\u00e0ng. \u00d4ng \u0111em qu\u00e2n ch\u1eb7n \u0111\u00e1nh t\u1eeb s\u1edbm \u0111\u1ebfn t\u1ed1i, gi\u1eb7c b\u1ecb ch\u1ebft, b\u1ecb th\u01b0\u01a1ng qu\u00e1 nhi\u1ec1u ph\u1ea3i r\u00fat lui. Nh\u01b0ng khi \u00f4ng tr\u1edf v\u1ec1 th\u00ec m\u1ed9t t\u00ean l\u00ednh T\u00e2y b\u1ecb th\u01b0\u01a1ng chui v\u00e0o n\u1ea5p trong b\u1ee5i r\u1eadm b\u1eafn l\u00e9n Trang 480","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u ra. \u00d4ng b\u1ecb \u0111\u1ea1n tr\u00fang v\u00e0o \u0111\u1ea7u. L\u1eadp t\u1ee9c ngh\u0129a qu\u00e2n L\u1ec5 th\u1ee9, Can th\u1ee9, m\u1edf m\u1ed9t lo\u1ea1t cu\u1ed9c t\u1ea5n c\u00f4ng \u201cr\u1eeda h\u1eadn\u201d v\u00e0o c\u00e1c \u0111\u1ed3n T\u00e2y, \u0111\u1ed3n l\u00ednh t\u1eadp \u1edf Minh Lang, Nh\u00e0 T\u1eeba, ch\u1ee3 Ch\u00f9a, H\u1eefu Ch\u1ebf. M\u1ed9t nh\u00e0 nho y\u00eau n\u01b0\u1edbc \u0111\u00e3 l\u00e0m b\u00e0i th\u01a1 ca ng\u1ee3i L\u00ea Tr\u1ef1c, c\u00f3 c\u00e2u: \u201cM\u1ed9t b\u1ee5ng theo vua, g\u01b0\u01a1m v\u00e1c c\u1ed5, Hai tay b\u1eafn gi\u1eb7c, \u0111\u1ea1n v\u00e0o \u0111\u1ea7u.\u201d (5) _______________________________________ 1. Nay thu\u1ed9c x\u00e3 \u0110\u1ed3ng L\u1ed9c, g\u1ea7n ng\u00e3 ba \u0110\u1ed3ng L\u1ed9c (Can L\u1ed9c). 2. Nay thu\u1ed9c x\u00e3 \u0110\u1ee9c T\u00f9ng (\u0110\u1ee9c Th\u1ecd). 3. Nay thu\u1ed9c x\u00e3 T\u00e2n L\u1ed9c (Can L\u1ed9c). 4. Nay c\u0169ng l\u00e0 x\u00e3 Trung L\u1ec5 (\u0110\u1ee9c Th\u1ecd). 5. Tr\u00edch th\u01a1 \u0111i\u1ebfu L\u00ea Tr\u1ef1c c\u1ee7a Nguy\u1ec5n D\u01b0\u1ee1ng Gi\u00e1, qu\u00ea l\u00e0ng V\u0103n L\u00e2m (nay l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u1ee9c L\u00e2m) \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. Nguy\u1ec5n D\u01b0\u1ee1ng Gi\u00e1 l\u00fac \u0111\u1ea7u tham gia phong tr\u00e0o C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng, l\u00e0m Th\u01b0\u01a1ng bi\u1ec7n qu\u00e2n v\u1ee5, sau khi vua H\u00e0m Nghi b\u1ecb b\u1eaft, v\u1ec1 tu \u1edf ch\u00f9a Y\u00ean Ph\u00fac (Y\u00ean H\u1ed3). ---------------------------- \u1ede Trung L\u1ec5 c\u00f2n c\u00f3 L\u00ea Ph\u1ea5t, t\u1ee9c Ki\u1ec3m Ph\u1ea5t. \u201c\u00d4ng tr\u00f4ng coi vi\u1ec7c ch\u1ebf t\u1ea1o kh\u00ed gi\u1edbi \u1edf Ng\u00e0n Tr\u01b0\u01a1i. M\u1ed9t h\u00f4m, nh\u00e2n m\u01b0a l\u1ee5t, \u00f4ng l\u00e9n v\u1ec1 th\u0103m nh\u00e0, b\u1ecb gi\u1eb7c v\u00e2y b\u1eaft, \u0111em l\u00ean giam \u1edf \u0111\u1ed3n Linh C\u1ea3m. \u00d4ng kh\u00f4ng ch\u1ecbu khu\u1ea5t, c\u1ea7m dao v\u1ea1ch b\u1ee5ng t\u1ef1 s\u00e1t. Tr\u01b0\u1edbc khi ch\u1ebft, \u00f4ng \u0111\u1ecdc l\u1ea1i cho b\u1ea1n b\u00e8 b\u00e0i ca tuy\u1ec7t m\u1ec7nh h\u00f9ng tr\u00e1ng, c\u00f3 \u0111o\u1ea1n \u201c\u2026 K\u00eca tr\u1eddi \u0111\u1ea5t, n\u1ecd giang s\u01a1n, Tuy l\u00e0 th\u00e1c \u0111\u00f3 c\u0169ng h\u01a1n s\u1ed1ng th\u1eeba. Ch\u1eb3ng g\u00ec s\u00e1 m\u1ed9t gi\u1ecdt m\u01b0a, Ti\u1ebfng th\u01a1m ghi \u0111\u1ec3 bia th\u1edd ng\u00e0n thu...\u201d (1) \u201cL\u00e3nh S\u1ef9, ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng Xu\u00e2n H\u1ed3 (2), nh\u00e0 ngh\u00e8o ch\u1ec9 c\u00f3 hai b\u00e0n tay tr\u1eafng, mu\u1ed1n r\u1ee7 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e1nh T\u00e2y, nh\u01b0ng \u00edt ai nghe theo. \u00d4ng b\u00e8n v\u00e1c dao m\u1ed9t m\u00ecnh \u0111i \u0111\u00f3n \u0111\u01b0\u1eddng c\u01b0\u1edbp s\u00fang gi\u1eb7c, l\u1ea5y \u0111\u01b0\u1ee3c s\u00fang v\u1ec1. Nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi th\u1ea5y c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0m \u0111\u01b0\u1ee3c b\u00e8n theo \u00f4ng ph\u1ee5c k\u00edch nh\u1eefng to\u00e1n \u0111\u1ecbch \u0111\u01a1n l\u1ebb. T\u1eeb \u0111\u00f3, to\u00e1n c\u1ee7a \u00f4ng ph\u00e1t tri\u1ec3n d\u1ea7n, th\u00e0nh m\u1ed9t \u0111\u1ed9i qu\u00e2n m\u1ea1nh. Trang 481","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Trong tr\u1eadn Tru\u00f4ng H\u1ebfn do \u00f4ng ch\u1ec9 huy, ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00e3 b\u1eaft \u0111\u01b0\u1ee3c h\u00e0ng ch\u1ee5c l\u00ednh t\u1eadp, gi\u1ebft ch\u1ebft t\u00ean \u0111\u1ed9i T\u00e2y...\u201d. L\u0129nh Ng\u1ee3i c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t anh h\u00f9ng n\u00f4ng d\u00e2n qu\u00ea V\u00e2n T\u1ee5 (3) d\u1ea5y qu\u00e2n \u1edf v\u00f9ng n\u00fai Tr\u00e0ng S\u01a1n, v\u1ec1 sau nh\u1eadp v\u1edbi qu\u00e2n c\u1ee5 \u0110\u00ecnh. \u0110\u1ebfn l\u00fac th\u1ebf c\u00f4, l\u01b0\u01a1ng h\u1ebft, \u00f4ng lui v\u1ec1 v\u00f9ng Ba L\u00e8n \u1ea9n n\u00e1u ch\u1edd th\u1eddi c\u01a1. C\u1ed1 Th\u00f4ng, th\u1ea7y tu T\u00e2y l\u00ean d\u1ef1ng nh\u00e0 th\u1edd gi\u1ea3ng \u0111\u1ea1o \u1edf \u0110\u1ed3ng Tr\u1ecd, l\u1eadp m\u01b0u d\u1ee5 d\u1ed7 m\u1ed9t s\u1ed1 ngh\u0129a qu\u00e2n ra h\u00e0ng. B\u1ecdn tu\u1ea7n Th\u01b0\u1eddng \u0111\u1ea7u th\u00fa, theo \u0111\u1ea1o r\u1ed3i l\u00e0m tay sai cho c\u1ed1 Th\u00f4ng \u0111\u01b0a ch\u00fang \u0111i l\u00f9ng b\u1eaft L\u0129nh Ng\u1ee3i. Bi\u1ebft m\u00ecnh b\u1ecb ph\u1ea3n b\u1ed9i, L\u0129nh Ng\u1ee3i m\u1eafng v\u00e0o m\u1eb7t t\u00ean Th\u01b0\u1eddng: \u201cMi l\u00e0 t\u1edb th\u1ea7y c\u1ee7a tau. Tau v\u1edbi mi \u0111\u00e3 \u0103n \u1edf m\u01b0\u1eddi n\u0103m. B\u00e2y gi\u1edd mi theo T\u00e2y, tr\u1edf m\u1eb7t ph\u1ea3n tau, h\u1ecfi c\u00f2n tr\u1eddi \u0111\u1ea5t n\u00e0o n\u1eefa\u201d. \u00d4ng b\u1ecb gi\u1eb7c \u0111em v\u1ec1 ch\u00e9m \u1edf qu\u00ea nh\u00e0\u201d. \u201cT\u00e2y nam c\u00f3 Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng, \u0110\u00f4ng Th\u00e0nh, V\u00e2n T\u1ee5 c\u00f3 anh h\u00f9ng kh\u00f4ng hai...\u201d \u201cM\u1ea5y l\u1ea7n l\u1ed9c \u0111\u1ed5, s\u01b0\u01a1ng gieo, T\u00ean \u00f4ng L\u0129nh Ng\u1ee3i \u0111\u00e8n treo d\u1ea1 tr\u01b0\u1eddng...\u201d (V\u00e8 L\u0129nh Ng\u1ee3i) Ng\u00f4 Qu\u1ea3ng, t\u1ee9c L\u0129nh H\u01b0ng (?) qu\u00ea Nghi L\u1ed9c (4), l\u00fac \u0111\u1ea7u d\u1ea5y qu\u00e2n \u1edf qu\u00ea nh\u00e0. V\u1ec1 sau, \u0111\u1ed9i qu\u00e2n c\u1ee7a \u00f4ng nh\u1eadp v\u1edbi qu\u00e2n \u0110\u1ec1 M\u1eadu. C\u00f2n \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1ee5 \u0110\u00ecnh giao tr\u00e1ch nhi\u1ec7m c\u00f9ng v\u1edbi H\u00e0 V\u0103n M\u1ef9 (5) ch\u1ec9 huy qu\u00e2n th\u1ee9 Nghi Xu\u00e2n. \u00d4ng t\u1eebng l\u00e0m nhi\u1ec1u ngh\u1ec1 kh\u00e1c nhau, \u0111i \u0111\u00e2y \u0111i \u0111\u00f3 nhi\u1ec1u, v\u00f5 ngh\u1ec7 cao c\u01b0\u1eddng, binh ph\u00e1p th\u00f4ng th\u1ea1o, l\u1ea1i gi\u1ecfi \u0111\u1ed9n to\u00e1n, \u201cc\u00f3 ph\u00e9p t\u00e0ng h\u00ecnh, m\u1eaft th\u01b0\u1eddng nh\u00ecn kh\u00f4ng th\u1ea5y xu\u1ea5t qu\u1ef7 nh\u1eadp th\u1ea7n\u201d, n\u00ean th\u01b0\u1eddng g\u1ecdi l\u00e0 \u201cc\u1ed1 th\u1ea7n\u201d. \u0110\u1ecba b\u00e0n ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng ch\u00ednh c\u1ee7a \u00f4ng l\u00e0 v\u00f9ng Ng\u00e0n H\u1ed1ng, n\u00ean ng\u01b0\u1eddi ta c\u00f2n g\u1ecdi \u00f4ng l\u00e0 \u201cc\u1ed1 H\u1ed1ng\u201d. Sau khi qu\u00e2n C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng l\u00e2m v\u00e0o t\u00ecnh th\u1ebf kh\u00f3 kh\u0103n, \u00f4ng v\u1eabn ti\u1ebfp t\u1ee5c l\u1eb7n l\u1ed9i, mong g\u00e2y l\u1ea1i c\u01a1 \u0111\u1ed3. Kh\u1eafp m\u1ed9t v\u00f9ng Ng\u00e0n H\u1ed1ng, r\u00fa Ch\u00e8, Tru\u00f4ng B\u00e1t, Tru\u00f4ng V\u1eaft\u2026 \u00f4ng \u0111\u1ec1u thu\u1ed9c nh\u01b0 gi\u1eefa l\u00f2ng b\u00e0n tay. \u00d4ng th\u01b0\u1eddng mang t\u01b0\u01a1i r\u00e1ch, \u0111\u1ed9i n\u00f3n m\u00ea, m\u00ecnh \u0111\u00f3ng kh\u1ed1, vai mang s\u00fang, \u0111i nhanh nh\u01b0 gi\u00f3. C\u00f3 l\u1ea7n, b\u1ecdn T\u00e2y ph\u00e1t hi\u1ec7n \u0111\u01b0\u1ee3c n\u01a1i \u00f4ng \u1ea9n, li\u1ec1n b\u1ee7a v\u00e2y r\u1ed3i ch\u00e2m l\u1eeda \u0111\u1ed1t khu r\u1eebng. Nh\u01b0ng \u00f4ng \u0111\u00e3 tho\u00e1t \u0111i \u0111\u01b0\u1eddng n\u00e0o, ch\u00fang kh\u00f4ng hay bi\u1ebft. C\u00f3 l\u1ea7n, \u00f4ng b\u1ecb gi\u1eb7c \u0111u\u1ed5i \u0111\u1ebfn b\u1ebfn \u0111\u00f2 \u0110\u1ed3ng K\u00e8n. Ch\u00fang h\u1edbn h\u1edf t\u01b0\u1edfng phen n\u00e0y th\u00ec t\u00f3m \u0111\u01b0\u1ee3c \u201cth\u1eb1ng gi\u1eb7c gi\u00e0\u201d. Nh\u01b0ng tho\u1eaft m\u1ed9t c\u00e1i, Trang 482","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u00f4ng \u0111\u00e3 nh\u00f3n m\u00ecnh nh\u1ea3y qua b\u1edd b\u00ean kia. Ch\u00fang b\u1ef1c t\u1ee9c, b\u1eafn \u0111u\u1ed5i theo, nh\u01b0ng v\u00f4 hi\u1ec7u. L\u1ea1i m\u1ed9t l\u1eb1n kh\u00e1c, \u00f4ng \u0111ang t\u1eafm d\u01b0\u1edbi khe th\u00ec m\u1ed9t t\u00ean l\u00ednh t\u1eadp b\u00e1m \u0111\u1ebfn g\u1ea7n, \u00f4ng ung dung \u0111i t\u1edbi tr\u01b0\u1edbc m\u1eb7t h\u1eafn, b\u1ea3o: \u201cMi mu\u1ed1n s\u1ed1ng v\u1edbi g\u1ea5y (v\u1ee3) con th\u00ec tr\u1edf l\u1ea1i!\u201d. T\u00ean l\u00ednh ho\u1ea3ng h\u1ed3n, \u0111i th\u1ee5t l\u00f9i, r\u1ed3i \u00f9 t\u00e9 ch\u1ea1y... Chuy\u1ec7n \u201cc\u1ed1 Th\u1ea7n\u201d, \u0111\u1ea1i \u0111\u1ec3 l\u00e0 nh\u01b0 v\u1eady. Hai anh h\u00f9ng th\u1ea3o d\u00e3 kh\u00e1c l\u00e0 anh em \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch, \u0110\u1ed1c Chanh, ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng Gia Hanh, t\u1ed5ng Nha Kh\u00ea (6). \u201cV\u1ed1n c\u00f3 s\u1ee9c kho\u1ebb, hai ng\u01b0\u1eddi chuy\u00ean ngh\u1ec1 r\u1eebng r\u00fa, than c\u1ee7i, r\u1ed3i c\u00f9 r\u1ee7 m\u1ed9t s\u1ed1 b\u1ea1n b\u00e8, l\u00e0m c\u00e1i vi\u1ec7c \u201cv\u00f4 t\u00e0 ra t\u01b0\u1edbng\u201d, \u0111\u00eam \u0111\u00eam k\u00e9o nhau \u0111i l\u1ea5y c\u1ee7a nh\u00e0 gi\u00e0u v\u1ec1 chia cho d\u00e2n ngh\u00e8o. H\u1ecd \u0111\u00e3 \u0111\u1ecbnh v\u00e0o nh\u00e0 n\u00e0o th\u00ec t\u01b0\u1eddng cao c\u1ed5ng k\u00edn \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2u c\u0169ng kh\u00f4ng ng\u0103n n\u1ed5i. B\u1ecdn nh\u00e0 gi\u00e0u \u0111\u1ec1u khi\u1ebfp s\u1ee3 h\u1ecd. M\u1ed9t vi\u00ean tri huy\u1ec7n \u0111\u1ebfn nh\u1eadn ch\u1ee9c \u1edf Can L\u1ed9c, nghe ti\u1ebfng Chanh, Tr\u1ea1ch, b\u00e8n n\u00f3i v\u1edbi tay ch\u00e2n: \u201cTao ch\u01b0a bi\u1ebft m\u1eb7t m\u0169i th\u1eb1ng Tr\u1ea1ch ra sao c\u1ea3\u201d. \u0110\u00eam \u1ea5y, y \u0111ang ng\u1ee7 th\u00ec b\u1ecb \u0111\u00e1nh th\u1ee9c d\u1eady \u0111\u1ed9t ng\u1ed9t. M\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi l\u1ea1 m\u1eb7t \u0111\u00e3 k\u1ec1 dao v\u00e0o c\u1ed5 y, b\u1ea3o: \u201cNghe n\u00f3i quan mu\u1ed1n bi\u1ebft m\u1eb7t m\u0169i th\u1eb1ng Tr\u1ea1ch, n\u00ean Tr\u1ea1ch t\u00f4i \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y ra m\u1eaft quan ch\u1ee9 kh\u00f4ng l\u1ea5y \u0111\u1ea7u quan m\u00f4 m\u00e0 h\u00e3i\u201d. Quan \u0111ang run r\u1ea9y th\u00ec Tr\u1ea1ch \u0111\u00e3 l\u1ea1i b\u1ea3o: \u201cQuan c\u1ee9 n\u1eb1m im m\u00e0 ng\u1ee7, Tr\u1ea1ch t\u00f4i \u0111i \u0111\u00e2y\u201d. N\u00f3i r\u1ed3i, \u00f4ng \u0111u l\u00ean x\u00e0 nh\u00e0, chui qua l\u1ed7 h\u1ed5ng m\u00e0 \u00f4ng \u0111\u00e3 d\u1ee1 ng\u00f3i b\u1ebb rui chui v\u00e0o, ra ngo\u00e0i... Quan huy\u1ec7n ho\u00e0n h\u1ed3n, n\u1ed5i tr\u1ed1ng m\u00f5 b\u00e1o \u0111\u1ed9ng, sai l\u00ednh l\u00f9ng s\u1ee5c, nh\u01b0ng ch\u1eb3ng th\u1ea5y b\u00f3ng d\u00e1ng \u201ct\u00ean c\u01b0\u1edbp\u201d \u0111\u00e2u c\u1ea3. \u201cCai L\u1ee5 l\u00e0 t\u00ean \u00e1c \u00f4n r\u1ea5t h\u1ed1ng h\u00e1ch, th\u01b0\u1eddng \u0111\u00e1nh \u0111\u1eadp, c\u01b0\u1edbp b\u00f3c d\u00e2n tr\u1eafng tr\u1ee3n, l\u1ea1i c\u00f2n d\u00e1m ch\u1eedi v\u1ee5ng ngh\u0129a qu\u00e2n. H\u1eafn d\u00f2 bi\u1ebft ch\u1ed7 \u1ea9n c\u1ee7a \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch, \u0111\u1ecbnh chi\u1ec1u m\u1ed3ng N\u0103m th\u00e1ng N\u0103m, sau khi \u0103n t\u1ebft \u0110oan Ng\u1ecd, th\u00ec l\u1ebbn l\u00ean \u0111\u1ed3n Khi\u00eam \u00cdch b\u00e1o cho T\u00e2y. Nh\u01b0ng khi h\u1eafn \u0111ang r\u01b0\u1ee3u ch\u00e8, th\u00ec \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch \u0111\u00e3 cho th\u1ee7 h\u1ea1 \u0111\u1ebfn v\u00e2y b\u1eaft, \u0111\u01b0a l\u00ean r\u00fa \u0110\u1ed3ng M\u01b0\u1eddi x\u1eed t\u1ed9i\u201d. Vi\u1ec7c anh em \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch theo C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng c\u0169ng th\u1eadt l\u1ea1: \u0111\u01b0\u1ee3c tin Chi\u1ebfu C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng, \u00f4ng t\u1ee5 t\u1eadp \u0111\u01b0\u1ee3c n\u0103m m\u01b0\u01a1i ng\u01b0\u1eddi gan d\u1ea1 nh\u1ea5t trong \u0111\u00e1m l\u1ee5c l\u00e2m, l\u00ean r\u00fa Ch\u00e8 (Tr\u00e0 S\u01a1n) \u0103n th\u1ec1, b\u00e0n chuy\u1ec7n kh\u1edfi ngh\u0129a. Ai n\u1ea5y \u0111\u1ec1u n\u00e1o n\u1ee9c, quy\u1ebft \u0111i \u0111\u00e1nh T\u00e2y, nh\u01b0ng c\u00f3 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi kh\u00f4ng ch\u1ecbu theo. Anh em b\u00e0n: \u201cH\u1eafn \u0111\u00e3 bi\u1ebft chuy\u1ec7n, d\u01b0\u1ee1ng h\u1ed5 di ho\u1ea1, chi b\u1eb1ng d\u00f9ng h\u1eafn l\u00e0m l\u1ec5 khai \u0111ao tr\u01b0\u1edbc l\u00fac kh\u1edfi s\u1ef1\u201d. \u00d4ng Tr\u1ea1ch b\u1ea3o: \u201cTh\u00f4i, \u0111\u1ec3 cho h\u1eafn v\u1ec1 m\u00e0 \u0111i \u0103n tr\u1ed9m\u201d... Anh em \u00f4ng l\u1eadp m\u01b0u, giao cho \u00f4ng Chanh \u0111\u1ebfn tr\u00e1 h\u00e0ng Bang Thu\u1ef5 r\u1ed3i t\u00ecm c\u00e1ch di\u1ec7t \u0111\u1ed9i l\u00ednh c\u1ee7a Qu\u1ea3n L\u00e1c, tay ch\u00e2n c\u1ee7a Thu\u1ef5, l\u1ea5y \u0111\u01b0\u1ee3c hai ch\u1ee5c kh\u1ea9u s\u00fang T\u00e2y, \u0111em l\u00ean \u0111\u1ea1i \u0111\u1ed3n, l\u00e0m l\u1ec5 ra m\u1eaft c\u1ee5 \u0110\u00ecnh. C\u1ee5 \u0110\u00ecnh phong cho \u00f4ng Tr\u1ea1ch l\u00e0m L\u0129nh binh (sau th\u0103ng \u0110\u1ec1 \u0111\u1ed1c), ch\u1ec9 huy qu\u00e2n th\u1ee9 Can L\u1ed9c. C\u00f2n \u00f4ng Chanh \u0111\u01b0\u1ee3c sai ch\u1ec9 huy qu\u00e2n th\u1ee9 K\u1ef3 Anh, v\u1ec1 sau tr\u1ea5n \u1edf Trang 483","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u \u0111\u1ed3n V\u1ecdng Li\u1ec5u. Khi phong tr\u00e0o C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng tan r\u00e3, \u00f4ng Tr\u1ea1ch m\u1edbi ra h\u00e0ng (1895) r\u1ed3i b\u1ecb ch\u00e9m c\u00f9ng v\u1edbi con trai v\u00e0 con r\u1ec3\u201d. Ngo\u00e0i nh\u1eefng chuy\u1ec7n k\u1ec3 v\u1ec1 c\u00e1c t\u01b0\u1edbng ngh\u0129a qu\u00e2n, c\u00f2n c\u00f3 nhi\u1ec1u chuy\u1ec7n k\u1ec3 v\u1ec1 c\u00e1c tr\u1eadn \u0111\u00e1nh l\u1edbn (nh\u01b0 tr\u1eadn \u201cB\u00e1 h\u1ed9 Thu\u1eadn\u201d (7) \u0111\u00e1nh th\u00e0nh H\u00e0 T\u0129nh\u201d, tr\u1eadn \u201c\u1ea4m Ninh h\u1ea1 th\u00e0nh H\u00e0 T\u0129nh\u201d, tr\u1eadn \u0110\u1ec1 Tr\u1ea1ch \u0111\u00e1nh \u0111\u1ed3n Khi\u00eam \u00cdch\u201d, tr\u1eadn \u201cL\u0129nh S\u1ef9 \u0111\u00e1nh T\u00e2y \u1edf Tru\u00f4ng H\u1ebfn\u201d, c\u00e1c tr\u1eadn \u0111\u00e1nh \u1edf Trung L\u1ec5, \u0110inh Tr\u01b0\u1eddng, Th\u1ecd Ninh8, tr\u1eadn Cao Th\u1eafng \u0111\u00e1nh \u0111\u1ed3n Nu \u1edf Thanh Ch\u01b0\u01a1ng\u201d, tr\u1eadn \u201cSa nang \u00fang th\u1ee7y\u201d \u1edf khe n\u00fai V\u1ee5 Quang, v.v...) 9 v\u00e0 nh\u1eefng chuy\u1ec7n v\u1ec1 h\u00e0nh \u0111\u1ed9ng m\u01b0u tr\u00ed, t\u00e1o b\u1ea1o c\u1ee7a ngh\u0129a qu\u00e2n (nh\u01b0 vi\u1ec7c gi\u1ebft t\u00ean ph\u1ea3n b\u1ed9i Tr\u01b0\u01a1ng Quang Ng\u1ecdc10, vi\u1ec7c b\u1eaft Tu\u1ea7n ph\u1ee7 \u0110inh Nho Quang, vi\u1ec7c c\u00f4 T\u00e1m l\u1eadp m\u01b0u l\u1ea5y s\u00fang T\u00e2y, v.v...). __________________________________ 1. S\u01b0u t\u1ea7m \u1edf Trung L\u1ec5 (T\u01b0 li\u1ec7u c\u1ee7a Th\u00e1i Kim \u0110\u1ec9nh). 2. Xu\u00e2n H\u1ed3, nay l\u00e0 x\u00e3 Nam Y\u00ean, Nam \u0110\u00e0n. 3. V\u00e2n T\u1ee5: nay l\u00e0 x\u00e3 Di\u1ec5n B\u00ecnh, Di\u1ec5n Ch\u00e2u. 4. Ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng Tam \u0110a, t\u1ed5ng V\u00e2n Tr\u00ecnh, nay l\u00e0 x\u00e3 Nghi H\u01b0ng, Nghi L\u1ed9c. 5. Ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng Ti\u00ean \u0110i\u1ec1n, Nghi Xu\u00e2n. 6. Nay l\u00e0 x\u00e3 Nh\u00e2n L\u1ed9c, Can L\u1ed9c. 7. T\u1ee9c Nguy\u1ec5n Huy Thu\u1eadn, ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng Ngu\u1ef5 D\u01b0\u01a1ng, nay l\u00e0 x\u00e3 Th\u1ea1ch Xu\u00e2n, Th\u1ea1ch H\u00e0. 8. Nay l\u00e0 c\u00e1c x\u00e3 Trung L\u1ec5, \u0110\u1ee9c Y\u00ean, \u0110\u1ee9c Ninh. 9. N\u00fai V\u1ee5 Quang, nay thu\u1ed9c x\u00e3 H\u01b0\u01a1ng Quang, V\u0169 Quang. Tr\u1eadn \u0111\u00e1nh x\u1ea3y ra ng\u00e0y 28 th\u00e1ng 9 n\u0103m Gi\u00e1p Ng\u1ecd (26-10-1894). 10. Ng\u01b0\u1eddi M\u01b0\u1eddng, theo h\u1ea7u vua H\u00e0m Nghi, ph\u1ea3n b\u1ed9i, b\u00e1o cho qu\u00e2n Ph\u00e1p \u0111\u1ebfn b\u1eaft Vua. Trang 484","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u *** Chuy\u1ec7n c\u1ee5 \u0110\u00ecnh v\u00e0 chuy\u1ec7n Cao Th\u1eafng l\u00e0 m\u1ea3ng t\u1eadp trung nh\u1ea5t, phong ph\u00fa nh\u1ea5t. M\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi l\u00e0 nh\u00e0 khoa b\u1ea3ng, xu\u1ea5t th\u00e2n danh gia v\u1ecdng t\u1ed9c, m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi l\u00e0 d\u00e2n \u00e1o v\u1ea3i, trong s\u1ef1 nghi\u1ec7p c\u1ee9u n\u01b0\u1edbc, \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh \u0111\u1ed3ng t\u00e2m, \u0111\u1ed3ng ch\u00ed, g\u1eafn b\u00f3 v\u1edbi nhau nh\u01b0 b\u00f3ng v\u1edbi h\u00ecnh. Chuy\u1ec7n k\u1ec3 v\u1ec1 hai nh\u00e2n v\u1eadt trung t\u00e2m n\u00e0y c\u00f3 nh\u1eefng n\u00e9t ri\u00eang bi\u1ec7t, \u0111\u1ed9c \u0111\u00e1o c\u1ee7a m\u1ed7i ng\u01b0\u1eddi trong th\u1eddi k\u1ef3 \u0111\u1ea7u, v\u00e0 \u1edf th\u1eddi k\u1ef3 cu\u1ed1i, sau khi Cao Th\u1eafng v\u1ec1 v\u1edbi c\u1ee5 \u0110\u00ecnh, l\u1ea1i xo\u1eafn v\u00e0o nhau, b\u1ed5 sung cho nhau. Chuy\u1ec7n c\u1ee5 \u0110\u00ecnh, c\u0169ng nh\u01b0 chuy\u1ec7n \u201c\u00f4ng \u0110\u1ed5ng nhung\u201d \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c k\u1ec3 c\u00f3 h\u1ec7 th\u1ed1ng t\u1eeb l\u00fac nh\u1ecf \u0111\u1ebfn l\u00fac m\u1ea5t, trong \u0111\u00f3 nh\u1eefng c\u00e1i m\u1ed1c ch\u00ednh c\u1ee7a cu\u1ed9c \u0111\u1eddi, nh\u1eefng h\u00e0nh vi quan tr\u1ecdng l\u00e0 nh\u1eefng m\u1ea9u chuy\u1ec7n c\u1ee5 th\u1ec3, \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00f4 \u0111\u1eadm v\u1edbi nhi\u1ec1u t\u00ecnh ti\u1ebft h\u1ea5p d\u1eabn. Sau \u0111\u00e2y, xin ph\u00e9p s\u01a1 l\u01b0\u1ee3c d\u0103m ba m\u1ea9u v\u1ec1 m\u1ed7i nh\u00e2n v\u1eadt: \u201c\u0110\u1ed1i s\u00e1ch \u0111\u1ea1i \u0111\u00ecnh qu\u00e2n \u0111\u1ea1i gi\u00e1p, C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng s\u00e1t t\u1eb7c qu\u00e2n vi kh\u00f4i...\u201d (B\u00e0i ngo\u1ea1i li\u1ec7t truy\u1ec7n) (1) M\u1ed9t nh\u00e0 \u0111\u1ea1i khoa thi \u0111\u00ecnh \u0111o\u1ea1t b\u1ea3ng gi\u00e1p, m\u1ed9t nh\u00e0 y\u00eau n\u01b0\u1edbc c\u1ea7m \u0111\u1ea7u s\u1ef1 nghi\u1ec7p C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng th\u1ebf m\u00e0 c\u00f3 m\u1ed9t qu\u00e3ng \u0111\u1eddi ni\u00ean thi\u1ebfu tr\u00e1i ng\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ebfn k\u1ef3 l\u1ea1. \u1ede v\u00f9ng \u0110\u00f4ng Th\u00e1i Vi\u1ec7t Y\u00ean, ng\u01b0\u1eddi ta k\u1ec3 nhi\u1ec1u chuy\u1ec7n v\u1ec1 c\u1eadu T\u01b0, con c\u1ee5 Ph\u00f3 b\u1ea3ng Phan \u0110\u00ecnh Tuy\u1ec3n (2). - Trong s\u1ed1 m\u1ea5y anh em, c\u1eadu T\u01b0 l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi di\u1ec7n m\u1ea1o x\u1ea5u nh\u1ea5t, v\u00e0 \u201ct\u1ed1i d\u1ea1\u201d nh\u1ea5t, h\u1ecdc tr\u01b0\u1edbc qu\u00ean sau, kh\u00f4ng th\u1ec3 nh\u1edb n\u1ed5i l\u1ea5y m\u1ed9t trang s\u00e1ch. Cha m\u1eb9 v\u00e0 th\u1ea7y h\u1ecdc \u0111\u1ec1u b\u1ea3o: \u201cTh\u1eb1ng Ph\u00f9ng r\u1ed3i ch\u1eb3ng l\u00e0m n\u00ean \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00e1i g\u00ec!\u201d. C\u1eadu Ph\u00f9ng th\u1ea5y anh em ai c\u0169ng th\u00f4ng minh, h\u1ecdc gi\u1ecfi th\u00ec u\u1ea5t \u1ee9c v\u00f4 c\u00f9ng. Su\u1ed1t ng\u00e0y, tay c\u1eadu kh\u00f4ng r\u1eddi quy\u1ec3n s\u00e1ch, ch\u00e2n kh\u00f4ng b\u01b0\u1edbc ra kh\u1ecfi th\u01b0 ph\u00f2ng, quy\u1ebft sao cho b\u1eb1ng anh, b\u1eb1ng em, nh\u01b0ng k\u00e9m v\u1eabn ho\u00e0n k\u00e9m. N\u0103m 21 tu\u1ed5i, c\u1eadu Ph\u00f9ng v\u00e0 c\u1eadu V\u1eadn (em \u00fat) c\u00f9ng th\u1ee5 gi\u00e1o v\u1edbi \u00f4ng b\u00e1c l\u00e0 T\u00fa t\u00e0i Phan \u0110\u00ecnh Tu\u1ea5n. C\u1eadu V\u1eadn \u0111\u01b0\u1ee3c b\u00e1c cho \u0111i thi, c\u00f2n c\u1eadu Ph\u00f9ng th\u00ec b\u00e1c b\u1eaft \u1edf l\u1ea1i. C\u1eadu nh\u1edd m\u1eb9 sang n\u00f3i h\u1ed9. \u00d4ng T\u00fa b\u1ea3o: \u201cCh\u00e1u Ph\u00f9ng c\u00f2n k\u00e9m, ch\u01b0a \u0111i thi kho\u00e1 n\u00e0y \u0111\u01b0\u1ee3c, h\u00e3y \u0111\u1ec3 ch\u00e1u thi kho\u00e1 sau\u201d. U\u1ea5t qu\u00e1, c\u1eadu \u0111i mua m\u1ed9t l\u1ea1ng ho\u00e0ng n\u00e0n, v\u1ec1 pha v\u1edbi r\u01b0\u1ee3u Trang 485","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u u\u1ed1ng \u0111\u1ec3 quy\u00ean sinh. Khi c\u1ea3 nh\u00e0 bi\u1ebft th\u00ec c\u1eadu \u0111\u00e3 n\u1eb1m m\u00ea man b\u1ea5t t\u1ec9nh. Ai n\u1ea5y cu\u1ed1ng cu\u1ed3ng, lo t\u00ecm ph\u01b0\u01a1ng c\u1ee9u ch\u1eefa. May m\u00e0 c\u1eadu tho\u00e1t ch\u1ebft. B\u00e0 m\u1eb9 h\u1ebft l\u00f2ng khuy\u00ean gi\u1ea3i, c\u1eadu m\u1edbi ngu\u00f4i d\u1ea7n v\u00e0 tr\u1edf l\u1ea1i ch\u0103m lo h\u1ecdc t\u1eadp nh\u01b0 c\u0169. Nh\u01b0ng m\u00e3i \u0111\u1ebfn n\u0103m 30 tu\u1ed5i c\u1eadu m\u1edbi \u0111\u1ed7 c\u1eed nh\u00e2n v\u00e0 n\u0103m sau \u0111\u1ea1t \u0110\u00ecnh nguy\u00ean ti\u1ebfn s\u0129. Nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi tin r\u1eb1ng c\u1ee5 Ph\u00f9ng l\u00e0m n\u00ean, kh\u00f4ng ph\u1ea3i do t\u00e0i h\u1ecdc m\u00e0 l\u00e0 nh\u1edd c\u00f3 d\u1ecb t\u01b0\u1edbng: \u201cH\u1ec5 khi n\u1eb1m ng\u1ee7 l\u00e0 m\u1eb7t mui, da d\u1ebb \u0111\u1ecf h\u1ed3ng l\u00ean\u201d... - \u201cC\u1eadu Ph\u00f9ng c\u0169ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi r\u1ea5t gan d\u1ea1. D\u1ea1o \u1ea5y b\u00ean l\u00e0ng Y\u00ean \u0110\u1ed3ng \u0111\u1eafp m\u1ed9t con \u0111\u01b0\u1eddng l\u1edbn. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi m\u00ea t\u00edn cho r\u1eb1ng \u201ccon \u0111\u01b0\u1eddng \u1ea5y l\u00e0m cho l\u00e0ng \u0110\u00f4ng Th\u00e1i \u0111\u1ed9ng long m\u1ea1ch\u201d. D\u00e2n \u0110\u00f4ng Th\u00e1i r\u1ea5t t\u1ee9c, nh\u01b0ng kh\u00f4ng d\u00e1m l\u00e0m g\u00ec, v\u00ec b\u00ean Y\u00ean \u0110\u1ed3ng c\u0169ng l\u1eafm quan to. C\u1eadu Ph\u00f9ng b\u00e8n v\u00e1c g\u01b0\u01a1m ra ng\u1ed3i b\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng, v\u00e0 b\u00e1o: \u201cAi d\u00e1m \u0111i qua con \u0111\u01b0\u1eddng n\u00e0y, s\u1ebd b\u1ecb ch\u00e9m ch\u1ebft?\u201d. Th\u1ebf l\u00e0 con \u0111\u01b0\u1eddng \u1ea5y ph\u1ea3i b\u1ecf. V\u00e0 chuy\u1ec7n l\u00fac kh\u1edfi ngh\u0129a: - Tr\u1eadn \u0111\u1ea7u ti\u00ean, ngh\u0129a qu\u00e2n c\u1ee5 \u0110\u00ecnh k\u00e9o xu\u1ed1ng \u0111\u00e1nh b\u1ecdn ph\u1ea3n \u0111\u1ed9ng \u1edf \u0110inh Tr\u01b0\u1eddng \u0111\u1ec3 tr\u1eebng ph\u1ea1t ch\u00fang \u0111\u00e3 cho tay ch\u00e2n l\u1ebbn l\u00ean \u0111\u1ecbnh ph\u00f3ng ho\u1ea3 \u0111\u1ed1t \u0110\u1ea1i \u0111\u1ed3n \u0110\u00f4ng Th\u00e1i. Qu\u00e2n c\u1ee7a ch\u00fang b\u1ecb v\u00e2y ch\u1eb7t, ph\u1ea3i cho ng\u01b0\u1eddi li\u1ec1u ch\u1ebft \u0111i b\u00e1o T\u00e2y xin c\u1ee9u vi\u1ec7n. Qu\u00e2n T\u00e2y, t\u1eadp, \u0111\u1ebfn, ngh\u0129a qu\u00e2n thua ch\u1ea1y. C\u1ee5 \u0110\u00ecnh \u0111ang ng\u1ed3i trong \u201cNgh\u1ecb s\u1ef1 \u0111\u01b0\u1eddng\u201d th\u00ec nh\u1eadn \u0111\u01b0\u1ee3c tin c\u00e1o c\u1ea5p. C\u1ee5 an \u1ee7i t\u01b0\u1edbng s\u0129: \u201c\u0110\u01b0\u1ee3c thua l\u00e0 s\u1ef1 th\u01b0\u1eddng c\u1ee7a binh gia, ch\u1edb n\u00ean ng\u00e3 l\u00f2ng, th\u1ed1i ch\u00ed\u201d. Th\u1eeba th\u1eafng, qu\u00e2n Ph\u00e1p k\u00e9o \u0111\u1ebfn \u0111\u00e1nh v\u00e0o \u0110\u1ea1i \u0111\u1ed3n. Qu\u00e2n ngh\u0129a ch\u1ed1ng kh\u00f4ng n\u1ed5i, tinh th\u1ea7n nao n\u00fang. C\u1ee5 \u0110\u00ecnh li\u1ec1n quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh r\u00fat l\u00ean n\u00fai M\u1ed3ng G\u00e0. Qu\u00e2n s\u0129 r\u00fat h\u1ebft, ri\u00eang c\u1ee5 v\u1eabn b\u00ecnh t\u0129nh \u1edf l\u1ea1i sau c\u00f9ng, v\u1edbi m\u1ed9t to\u00e1n th\u00e2n c\u1eadn h\u1ed9 v\u1ec7 r\u00fat l\u00ean n\u00fai Th\u00f4ng, qua \u0111\u1ec1n th\u1edd Linh C\u1ea3m \u0110\u1ea1i V\u01b0\u01a1ng. Gi\u1eb7t \u0111\u1ebfn, s\u1ee3 ph\u1ee5c binh, b\u00e8n d\u1eebng l\u1ea1i, \u0111\u1eb7t s\u00fang th\u1ea7n c\u00f4ng b\u1eafn su\u1ed1t ba ng\u00e0y ba \u0111\u00eam v\u00e0o n\u00fai, l\u00e0m cho c\u00e2y c\u1ed1i \u0111\u1ed5 ng\u1ea3 nghi\u00eang, ng\u00f4i \u0111\u1ec1n h\u01b0 h\u1ecfng n\u1eb7ng... \u2026 M\u01b0\u1eddi n\u0103m sau, c\u1ee5 \u0110\u00ecnh m\u1ea5t \u1edf n\u00fai Qu\u1ea1t (H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n). - C\u1ee5 \u0110\u00ecnh v\u1ec1 r\u00fa Qu\u1ea1t v\u00e0o \u0111\u1ea7u th\u00e1ng M\u01b0\u1eddi n\u0103m M\u00f9i (1895). C\u00e0ng ng\u00e0y, b\u1ec7nh c\u00e0ng t\u0103ng, ng\u01b0\u1eddi g\u1ea7y, s\u1ee9c ki\u1ec7t, C\u1ee5 d\u1eb7n c\u00e1c t\u01b0\u1edbng Nguy\u1ec5n M\u1ee5c, Nguy\u1ec5n Khai, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi lu\u00f4n \u1edf b\u00ean c\u1ea1nh: \u201cT\u00f4i v\u1edbi c\u00e1c \u00f4ng \u0111\u1ed3ng c\u1eebu, kh\u1edfi ngh\u0129a \u0111\u00e3 m\u01b0\u1eddi n\u0103m, nh\u01b0ng \u201cm\u01b0u s\u1ef1 t\u1ea1i nh\u00e2n, th\u00e0nh s\u1ef1 Trang 486","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u t\u1ea1i thi\u00ean\u201d, nay l\u00f2ng tr\u1eddi \u0111\u00e3 th\u1ebf, ta kh\u00f4ng ch\u1ed1ng ch\u1ecdi n\u1ed5i. Sau khi t\u00f4i nh\u1eafm m\u1eaft, ai c\u00f3 th\u1ec3 ra ngo\u1ea1i qu\u1ed1c l\u00e1nh m\u00ecnh v\u00e0 c\u1ea7u h\u1ecdc, \u0111\u1ee3i th\u1eddi c\u01a1 gi\u00fap n\u01b0\u1edbc c\u00e0ng qu\u00fd. V\u1ea1n nh\u1ea5t kh\u00f4ng \u0111i \u0111\u01b0\u1ee3c th\u00ec s\u1eafp \u0111\u1eb7t ra \u0111\u1ea7u th\u00fa, kh\u00f4ng n\u00ean k\u00e9o d\u00e0i vi\u1ec7c can qua, th\u00eam t\u00e0n h\u1ea1i sinh linh\u201d. C\u00e1c t\u01b0\u1edbng \u0111\u1ec1u b\u01b0ng m\u1eb7t kh\u00f3c. B\u00e0 Ngo\u00e9c R\u1eebng (3) (v\u1ee3 th\u1ee9 c\u1ee7a C\u1ee5) ng\u1ed3i g\u1ea7n \u0111\u00f3, n\u00f3i: \u201cXin \u00f4ng t\u0129nh d\u01b0\u1ee1ng, may \u0111\u01b0\u1ee3c b\u00ecnh ph\u1ee5c, cho m\u1eb9 con t\u00f4i theo h\u1ea7u, d\u00f9 c\u00f3 gian nguy v\u1eabn \u0111\u01b0\u1ee3c vui\u201d. C\u1ee5 \u0110\u00ecnh b\u1ea3o: \u201cB\u1ea5y l\u00e2u, t\u00f4i lo vi\u1ec7c n\u01b0\u1edbc kh\u00f4ng xong, m\u00e0 c\u1ea3nh nh\u00e0 c\u0169ng bi\u1ebfn ho\u1ea1. Nay s\u1ed1 tr\u1eddi \u0111\u00e3 \u0111\u1ecbnh th\u1ebf, bi\u1ebft sao. T\u00f4i ch\u1ebft r\u1ed3i, m\u1eb9 con ra m\u00e0 \u0111\u1ea7u th\u00fa T\u00e2y, t\u00f4i ch\u1eafc ch\u00fang n\u00f3 kh\u00f4ng n\u1ee1 h\u1ea1i \u0111\u00e0n b\u00e0, con tr\u1ebb \u0111\u00e2u\u201d. C\u1ee5 l\u1ea1i d\u1eb7n ng\u01b0\u1eddi ch\u00e1u gi\u00fap th\u00edm v\u00e0 hai em, v\u00e0 n\u00f3i th\u00eam: \u201cCh\u00e1u c\u00f3 h\u1ecdc, ch\u1eafc bi\u1ebft Ch\u00ed th\u00e0nh chi \u0111\u1ea1o kh\u1ea3 d\u0129 c\u1ea3m nh\u00e2n (gi\u1eef \u0111\u1ea1o r\u1ea5t m\u1ef1c ch\u00e2n th\u00e0nh, c\u00f3 th\u1ec3 c\u1ea3m ho\u00e1 \u0111\u01b0\u1ee3c ng\u01b0\u1eddi)\u201d. Khi ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u01b0\u1ee3c tin b\u00e1o c\u1ee5 \u0110\u00ecnh m\u1ea5t, ti\u1ebfng kh\u00f3c, ti\u1ebfng van d\u1eady l\u00ean c\u1ea3 m\u1ed9t v\u00f9ng r\u00fa Qu\u1ea1t. C\u00f3 ng\u01b0\u1eddi th\u01b0\u01a1ng c\u1ea3m qu\u00e1, nh\u1ecbn \u0103n n\u1eb1m kh\u00f3c m\u00e0 ch\u1ebft. M\u1ea5y ch\u1ee5c ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c c\u1ea7m g\u01b0\u01a1m t\u1ef1 \u0111\u00e2m c\u1ed5 ch\u1ebft theo ch\u1ee7 t\u01b0\u1edbng\u201d. M\u1ea5y h\u00f4m sau, m\u1ed9t ngh\u0129a qu\u00e2n t\u1eeb r\u00fa Qu\u1ea1t l\u1ebbn xu\u1ed1ng l\u00e0ng ki\u1ebfm l\u01b0\u01a1ng \u0103n th\u00ec b\u1ecb b\u1eaft. B\u1ecdn T\u00e2y tra h\u1ecfi, bi\u1ebft c\u1ee5 \u0110\u00ecnh \u0111\u00e3 ch\u1ebft, li\u1ec1n b\u1eaft \u0111\u01b0a \u0111i \u0111\u00e0o m\u1ed9 C\u1ee5, ch\u1edf thi h\u00e0i v\u1ec1 \u0111\u1ed3n Linh C\u1ea3m. \u0110\u00eam tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3, b\u00e0 Ngo\u00e9c R\u1eebng n\u1eb1m m\u1ed9ng th\u1ea5y C\u1ee5 v\u1ec1 b\u1ea3o: \u201cNg\u00e0y mai, ta s\u1ebd ra tr\u01b0\u1edbc b\u1ecdn T\u00e2y, coi ch\u00fang l\u00e0m g\u00ec \u0111\u01b0\u1ee3c ta?\u201d. B\u00e0 th\u1ea5y l\u1ea1, ch\u01b0a bi\u1ebft chuy\u1ec7n g\u00ec th\u00ec \u0111\u01b0\u1ee3c b\u00e1o l\u00e0 m\u1ed9 c\u1ee5 \u0110\u00ecnh \u0111\u00e3 b\u1ecb \u0111\u00e0o \u0111\u01b0a \u0111i. \u2026 Nguy\u1ec5n Th\u00e2n sai \u0111\u1ed1t x\u00e1c c\u1ee5 \u0110\u00ecnh, l\u1ea5y tro tr\u1ed9n v\u00e0o thu\u1ed1c s\u00fang, nh\u1ed3i b\u1eafn xu\u1ed1ng s\u00f4ng La. Nh\u01b0ng x\u00e1c b\u1ecb \u0111\u1ed1t l\u00e0 x\u00e1c ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c, c\u00f2n thi h\u00e0i C\u1ee5 th\u00ec d\u00e2n \u0110\u00f4ng Th\u00e1i, T\u00f9ng \u1ea2nh \u0111ang \u0111\u00eam l\u1ebbn \u0111\u1ebfn \u0111\u00e1nh tr\u00e1o \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u01b0a v\u1ec1 ch\u00f4n \u1edf r\u00fa Son (Ch\u00e2u Phong). Hi\u1ec7n ng\u00f4i m\u1ed9 \u1ea5y v\u1eabn c\u00f2n...\u201d (4). Ngo\u00e0i chuy\u1ec7n c\u1ee5 \u0110\u00ecnh, c\u00f2n c\u00f3 chuy\u1ec7n k\u1ec3 v\u1ec1 c\u00e1c th\u00e2n nh\u00e2n c\u1ee7a C\u1ee5: chuy\u1ec7n b\u00e0 Ngo\u00e9c R\u1eebng (v\u1ee3 th\u1ee9), chuy\u1ec7n \u00f4ng Phan \u0110\u00ecnh Th\u00f4ng (anh c\u1ea3) (5), chuy\u1ec7n b\u00e0 Phan Th\u1ecb \u0110\u1ea1i (ch\u1ecb ru\u1ed9t C\u1ee5 v\u00e0 l\u00e0 v\u1ee3 C\u1eed nh\u00e2n L\u00ea V\u0103n Th\u1ed1ng, m\u1eb9 Gi\u1ea3i nguy\u00ean L\u00ea V\u0103n Hu\u00e2n \u1edf Trung L\u1ec5), v.v... M\u1ed7i ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ec1u c\u00f3 nh\u1eefng m\u1ea9u chuy\u1ec7n r\u1ea5t c\u1ea3m \u0111\u1ed9ng. __________________________________ 1. T\u00e1c ph\u1ea9m c\u1ee7a Ti\u1ebfn s\u0129 Phan Tr\u1ecdng M\u01b0u, qu\u00ea \u0110\u00f4ng Th\u00e1i, \u0110\u1ee9c Th\u1ecd. Trang 487","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u 2. \u00d4ng c\u00f3 5 con trai, Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng l\u00e0 con th\u1ee9 t\u01b0. 3. B\u00e0 h\u1ecd Tr\u1ea7n, em ru\u1ed9t Tr\u1ea7n Tr\u1ea1m, nguy\u00ean Tham tri b\u1ed9 L\u1ea1i. 4. T\u1eeb tr\u01b0\u1edbc \u0111\u1ebfn nay c\u00e1c t\u00e0i li\u1ec7u \u0111\u1ec1u ch\u00e9p thi h\u00e0i c\u1ee5 \u0110\u00ecnh \u0111\u00e3 b\u1ecb \u0111\u1ed1t, c\u00f2n nh\u00e2n d\u00e2n \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng th\u00ec k\u1ec3 nh\u01b0 tr\u00ean. 5. \u0110\u1ed7 T\u00fa t\u00e0i, l\u00e0m ph\u00f3 Qu\u1ea3n \u0111\u1ed1c m\u1ed9t \u0111\u1ed9i chi\u1ebfn thuy\u1ec1n, tham gia C\u1ea7n v\u01b0\u01a1ng sau b\u1ecb t\u00ean ph\u1ea3n b\u1ed9i \u0111\u01b0a \u0111\u01b0\u1eddng cho T\u1ed5ng \u0110\u1ed1c Ngh\u1ec7 An l\u00e0 Nguy\u1ec5n Ch\u00e1nh b\u1eaft \u1edf Thanh Ch\u01b0\u01a1ng v\u00e0 b\u1ecb gi\u1ebft \u1edf Vinh. *** Ch\u01b0\u1edfng v\u1ec7 Cao Th\u1eafng, qu\u00ea \u1edf l\u00e0ng Tu\u1ea7n L\u1ec5 H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n c\u0169ng c\u00f3 m\u1ed9t qu\u00e3ng \u0111\u1eddi ni\u00ean thi\u1ebfu k\u1ef3 l\u1ea1. Chuy\u1ec7n k\u1ec3 r\u1eb1ng: \u201cM\u1ed9t h\u00f4m, c\u1ed1 Bang (t\u1ee9c Tr\u1ea7n T\u1ea5n) v\u00e0 \u00f4ng \u0110\u1ed9i L\u1ef1u (t\u1ee9c Tr\u1ea7n Quang C\u00e1n) (1) \u0111ang ng\u1ed3i b\u00e0n vi\u1ec7c qu\u00e2n trong tr\u1ea1i Ph\u00fac D\u01b0\u01a1ng (H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n) th\u00ec \u0111\u01b0\u1ee3c b\u00e1o c\u00f3 m\u1ed9t ch\u00fa b\u00e9 kho\u1ea3ng 9, 10 tu\u1ed5i xin v\u00e0o b\u00e1i y\u1ebft. Th\u1ea5y l\u1ea1, hai \u00f4ng li\u1ec1n cho v\u00e0o, C\u1ed1 Bang h\u1ecfi: \u201cEm t\u00ean chi?\u201d, ch\u00fa b\u00e9 li\u1ec1n \u0111\u00e1p: \u201cD\u1ea1, t\u00ean l\u00e0 C\u1edd V\u00e0ng \u1ea1\u201d. C\u1ed1 Bang c\u01b0\u1eddi. \u00f4ng \u0110\u1ed9i L\u1ef1u s\u1ef1c nh\u1edb ra r\u1eb1ng ch\u00fa b\u00e9 n\u00e0y ch\u00ednh l\u00e0 con \u00f4ng \u0110\u1ecf Qu\u1ef3 (2) ng\u01b0\u1eddi b\u00ean Tu\u1ea7n L\u1ec5. \u00d4ng \u0110\u1ecf v\u1ed1n qu\u00ea g\u1ed1c \u1edf Ph\u00fac D\u01b0\u01a1ng v\u00e0 \u0111\u00e3 t\u1eebng d\u1ea1y h\u1ecdc \u1edf \u0111\u00e2y. \u00d4ng \u0110\u1ed9i li\u1ec1n truy\u1ec1n thu nh\u1eadn ch\u00fa b\u00e9 v\u00e0o tr\u1ea1i...\u201d. Ch\u00fa b\u00e9 \u1ea5y ch\u00ednh l\u00e0 Cao Th\u1eafng. - \u201cSau khi \u0110\u1ed9i L\u1ef1u hi sinh, Cao Th\u1eafng l\u1ea1i \u0111i lang thang, r\u1ed3i \u0111\u01b0\u1ee3c \u00f4ng Gi\u00e1o th\u1ee5 Phan \u0110\u00ecnh Thu\u1eadt d\u01b0\u1edbi K\u1ebb H\u1ea1 (3), v\u1ed1n l\u00e0 ch\u1ed7 quen bi\u1ebft v\u1edbi \u00f4ng \u0110\u1ecf, \u0111\u01b0a v\u1ec1 nu\u00f4i d\u1ea1y, coi nh\u01b0 con \u0111\u1ebb. Khi \u00f4ng Thu\u1eadt ch\u1ebft, Cao Th\u1eafng m\u1edbi v\u1ec1 qu\u00ea. L\u00fac n\u00e0y cha v\u1eeba m\u1ea5t, anh em Cao Th\u1eafng, Cao N\u1eefu, ng\u00e0y gi\u00fap m\u1eb9 c\u00e0y c\u1ea5y l\u00e0m \u0103n, \u0111\u00eam th\u00ec r\u1ee7 b\u1ea1n b\u00e8 luy\u1ec7n t\u1eadp v\u00f5 ngh\u1ec7. D\u1ea1o \u1ea5y, d\u00e2n ngh\u00e8o trong l\u00e0ng v\u1ee1 \u0111\u01b0\u1ee3c \u00edt ru\u1ed9ng ven n\u00fai lu\u00f4n b\u1ecb Qu\u1ea3n Loan c\u01b0\u1edbp m\u1ea5t. H\u1ecd n\u1ed5i d\u1eady ch\u1ed1ng l\u1ea1i, Cao Th\u1eafng l\u00fac n\u00e0y \u0111\u00e3 l\u00e0 m\u1ed9t trai tr\u00e1ng kho\u1ebb m\u1ea1nh, h\u0103ng h\u00e1i \u0111\u1ee9ng ra c\u1ea7m \u0111\u1ea7u. H\u0103ng m\u00e1u, Th\u1eafng \u0111\u00e1nh ch\u1ebft v\u1ee3 Qu\u1ea3n Loan (4) n\u00ean b\u1ecb b\u1eaft \u0111\u01b0a v\u1ec1 giam \u1edf nh\u00e0 lao H\u00e0 T\u0129nh. L\u00ea Ninh k\u00e9o qu\u00e2n v\u00e0o h\u1ea1 th\u00e0nh t\u1ec9nh (11-1885), gi\u1ea3i tho\u00e1t c\u00e1c t\u00f9 nh\u00e2n, trong \u0111\u00f3 c\u00f3 Cao Th\u1eafng. Tr\u1edf v\u1ec1 l\u00e0ng, Cao Th\u1eafng c\u00f9ng em l\u00e0 Cao N\u1eefu v\u00e0 b\u1ea1n n\u1ed1i kh\u1ed1 l\u00e0 Nguy\u1ec5n \u0110\u00ecnh Ki\u1ec3u (5) d\u1ea5y ngh\u0129a \u1edf l\u00e0ng qu\u00ea. Sau tr\u1eadn \u0111\u00e1nh Th\u1ecd Ninh, Trang 488","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Th\u1ecd T\u01b0\u1eddng, L\u00ea Ninh r\u00fat qu\u00e2n l\u00ean r\u00fa Tr\u1eafng (B\u1ea1ch S\u01a1n), H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, Cao Th\u1eafng \u0111\u01b0a qu\u00e2n ph\u1ed1i h\u1ee3p v\u1edbi \u1ea4m Ninh v\u00e0 sau \u0111\u00f3, hai ng\u01b0\u1eddi c\u00f9ng theo c\u1ee5 \u0110\u00ecnh\u2026\u201d. Trong b\u1ea3y, t\u00e1m n\u0103m tr\u1eddi Cao Th\u1eafng \u0111\u00e3 gi\u00fap c\u1ee5 \u0110\u00ecnh x\u00e2y d\u1ef1ng h\u1ec7 th\u1ed1ng chi\u1ebfn khu Ng\u00e0n Tr\u01b0\u01a1i, V\u1ee5 Quang, t\u1ed5 ch\u1ee9c, r\u00e8n luy\u1ec7n, \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ed9t \u0111\u1ed9i ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00f4ng \u0111\u1ea3o m\u1ea1nh m\u1ebd, c\u00f3 k\u1ef7 lu\u1eadt, th\u1ea1o chinh chi\u1ebfn, th\u1ed1ng nh\u1ea5t \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1ef1 ch\u1ec9 huy tr\u00ean m\u1ed9t \u0111\u1ecba b\u00e0n r\u1ed9ng t\u1eeb Thanh Ho\u00e1 \u0111\u1ebfn Qu\u1ea3ng B\u00ecnh g\u1ed3m 15 qu\u00e2n th\u1ee9... \u0110i\u1ec1u \u00f4ng lo ngh\u0129 nhi\u1ec1u nh\u1ea5t l\u00e0 v\u1ea5n \u0111\u1ec1 v\u0169 kh\u00ed: \u201cMu\u1ed1n \u0111\u00e1nh T\u00e2y th\u00ec ph\u1ea3i c\u00f3 s\u00fang gi\u1ed1ng nh\u01b0 c\u1ee7a T\u00e2y\u201d. \u201c\u2026 \u00d4ng \u0111i ra l\u00f2 r\u00e8n, g\u1ecdi Ki\u1ec3m Ph\u1ea5t v\u00e0 \u0110\u1ed9i Quy\u00ean (6) t\u1edbi h\u1ecfi: \u201cGi\u00e1 ta c\u00f3 m\u1ed9t kh\u1ea9u s\u00fang T\u00e2y, c\u1ee9 theo \u0111\u00f3 m\u00e0 ch\u1ebf, c\u00f3 \u0111\u01b0\u1ee3c kh\u00f4ng?\u201d. Hai ng\u01b0\u1eddi vui ra m\u1eb7t, \u0111\u00e1p: \u201cD\u1ea1, tr\u00ecnh quan \u0110\u1ed5ng nhung, c\u00f3 th\u1ec3 \u0111\u01b0\u1ee3c l\u1eafm, \u1edf \u0111\u00e2y c\u00f3 nh\u1eefng tay th\u1ee3 r\u00e8n nh\u01b0 \u0110\u1ecf M\u01b0\u1eddi, \u0110\u0129 Ng\u1ef1, c\u00e1i g\u00ec l\u00e0m c\u0169ng gi\u1ecfi. Nh\u01b0ng th\u01b0a, l\u00e0m \u1edf sao ki\u1ebfm \u0111\u01b0\u1ee3c kh\u1ea9u s\u00fang T\u00e2y?\u201d. Cao Th\u1eafng n\u00f3i: \u201cC\u00e1i \u0111\u00f3 m\u1edbi kh\u00f3. Ta \u0111\u00e3 s\u1ee9c cho m\u1ecdi n\u01a1i, ai ki\u1ebfm \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ed9t kh\u1ea9u th\u00ec th\u01b0\u1edfng m\u1ed9t ngh\u00ecn b\u1ea1c\u201d. M\u1ea5y h\u00f4m sau, b\u1ed7ng c\u00f3 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi l\u1ea1 m\u1eb7t xin v\u00e0o y\u1ebft ki\u1ebfn, n\u00f3i r\u1eb1ng \u00f4ng ta c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi em \u0111i l\u00ednh t\u1eadp \u1edf t\u1ec9nh Ngh\u1ec7 b\u00e1o cho bi\u1ebft ng\u00e0y mai c\u00f3 m\u01b0\u1eddi l\u0103m t\u00ean t\u1eadp \u00e1p t\u1ea3i b\u1ea1c l\u00ean Ph\u1ed1 Ch\u00e2u \u0111\u1ec3 ph\u00e1t l\u01b0\u01a1ng. Nh\u00e2n d\u1ecbp n\u00e0y t\u00ecm c\u00e1ch \u0111\u00e1nh b\u1ecdn n\u00e0y m\u00e0 \u0111o\u1ea1t s\u00fang. Cao Th\u1eafng r\u1ea5t m\u1eebng, l\u01b0u ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1ch \u1edf l\u1ea1i ti\u1ebfp \u0111\u00e3i t\u1eed t\u1ebf v\u00e0 g\u1ecdi c\u00e1c t\u01b0\u1edbng \u0111\u1ebfn b\u00e0n k\u1ebf. Cao N\u1eefu b\u00e0n: \u201cN\u00ean d\u00f9ng m\u01b0u, ch\u1ecdn m\u1ed9t s\u1ed1 ki\u1ec7n nhi, n\u1ea5p tr\u00ean ng\u1ecdn \u0111\u1ed3i c\u1ecf tranh, r\u1ed3i xu\u1ea5t k\u1ef3 b\u1ea5t \u00fd...\u201d. Qu\u1ea3 nhi\u00ean, tr\u1eadn \u1ea5y di\u1ec7t \u0111\u01b0\u1ee3c 17 t\u00ean gi\u1eb7c, c\u00f3 hai th\u1eb1ng T\u00e2y, \u0111o\u1ea1t 17 kh\u1ea9u s\u00fang v\u00e0 m\u1ea5y ngh\u00ecn b\u1ea1c. \u00d4ng c\u1ea3m \u01a1n ng\u01b0\u1eddi l\u1ea1 v\u00e0 n\u00f3i: \u201cB\u00e2y gi\u1edd c\u00f3 bao nhi\u00eau b\u1ea1c trong kho, xin th\u01b0\u1edfng cho \u00f4ng c\u1ea3\u201d. Ng\u01b0\u1eddi kia \u0111\u00e1p: \u201cT\u00f4i \u0111\u00e2u c\u00f3 ph\u1ea3i v\u00ec ti\u1ec1n m\u00e0 \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y. Xin quan \u0110\u1ed5ng nhung \u0111\u1ec3 l\u1ea1i, th\u00eam v\u00e0o s\u1eafm s\u00fang \u0111\u1ea1n. \u1ea4y l\u00e0 t\u00f4i \u0111\u00e3 g\u00f3p ch\u00fat c\u00f4ng nh\u1ecf v\u00e0o vi\u1ec7c \u0111\u00e1nh T\u00e2y\u201d. Ng\u01b0\u1eddi \u1ea5y t\u1eeb t\u1ea1 ra v\u1ec1, kh\u00f4ng ch\u1ecbu n\u00f3i h\u1ecd t\u00ean, qu\u00ea qu\u00e1n... T\u1eeb h\u00f4m \u0111\u00f3, ng\u00e0y n\u00e0o Cao th\u1eafng c\u0169ng \u1edf l\u00f2 r\u00e8n, c\u00f9ng Ki\u1ec3m Ph\u1ea5t, \u0110\u1ed9i Quy\u00ean lo vi\u1ec7c \u0111\u00fac s\u00fang ki\u1ec3u m\u1edbi. Ch\u1eb3ng bao l\u00e2u, ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00e3 c\u00f3 th\u00eam tr\u00ean 300 kh\u1ea9u s\u00fang, b\u1eafn ch\u1eb3ng k\u00e9m g\u00ec s\u00fang T\u00e2y...\u201d. V\u1ec1 c\u00e1i ch\u1ebft c\u1ee7a Cao Th\u1eafng, chuy\u1ec7n k\u1ec3: - \u201cCu\u1ed1i n\u0103m T\u1ef5 (1893), l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00e3 m\u1ea1nh, nh\u01b0ng v\u1eabn b\u1ecb b\u00f3 h\u1eb9p \u1edf v\u00f9ng r\u1eebng n\u00fai. \u0110\u1ec3 m\u1edf r\u1ed9ng th\u1ebf l\u1ef1c, g\u00e2y d\u1ef1ng phong tr\u00e0o \u1edf ph\u00eda B\u1eafc \u0111\u00e3 l\u1eafng xu\u1ed1ng, Cao Th\u1eafng xin c\u1ee5 \u0110\u00ecnh cho \u0111\u00e1nh ra t\u1ec9nh Trang 489","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u Ngh\u1ec7... \u00f4ng ch\u1ecdn 1000 qu\u00e2n tinh nhu\u1ec7, luy\u1ec7n t\u1eadp k\u1ef9 c\u00e0ng, r\u1ed3i cu\u1ed1i th\u00e1ng m\u01b0\u1eddi (11-1893) xu\u1ea5t ph\u00e1t t\u1eeb l\u00e0ng Kh\u00ea Th\u01b0\u1ee3ng (7), ngh\u0129a qu\u00e2n kh\u00ed th\u1ebf h\u0103m h\u1edf: \u201c\u2026 Tr\u1ed1ng dong c\u1edd m\u1edf Tr\u0103m th\u1ea7y ngh\u00ecn t\u1edb, Xu\u1ed1ng t\u1ec9nh \u0111\u00e1nh T\u00e2y, H\u1ebft ngh\u0129a theo th\u1ea7y, Nh\u1ea5t t\u00e2m \u01b0u \u00e1i...\u201d. (V\u00e8 Cao Th\u1eafng) Ngh\u0129a qu\u00e2n chia l\u00e0m ba \u0111\u1ed9i. Hai \u0111\u1ed9i do Cao N\u1eefu, Nguy\u1ec5n Ni\u00ean ch\u1ec9 huy, \u0111\u1ed9i ti\u1ec1n qu\u00e2n do ch\u00ednh Cao Th\u1eafng c\u1ea7m l\u1ec7nh. Nghe ti\u1ebfng Cao Th\u1eafng, b\u1ecdn l\u00ednh t\u1eadp c\u00e1c \u0111\u1ed3n c\u1ee7a Ph\u00e1p \u0111\u1ec1u s\u1ee3 h\u00e3i, n\u00ean tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng, \u00f4ng \u0111\u00e3 \u0111\u00e1nh tan m\u1ea5y \u0111\u1ed3n l\u1ebb. H\u00f4m \u1ea5y, \u0111\u1ebfn \u0111\u1ed3n Nu (8) th\u00ec \u0111\u00e3 x\u1ebf chi\u1ec1u. Qu\u1ea3n Phi\u1ebfn, nguy\u00ean l\u00e0 m\u1ed9t ch\u1ec9 huy ngh\u0129a qu\u00e2n ra h\u00e0ng T\u00e2y, cai qu\u1ea3n \u0111\u1ed3n n\u00e0y. \u0110\u1ed3n c\u00f3 100 l\u00ednh chia l\u00e0m hai \u0111\u1ed9i, m\u1ed9t \u0111\u1ed9i n\u1eb1m im b\u00ean trong, m\u1ed9t \u0111\u1ed9i l\u1ebbn ra ph\u1ee5c k\u00edch ngo\u00e0i \u0111\u1ed3ng. Khi \u0111\u1ebfn n\u01a1i th\u1ea5y \u0111\u1ecbnh kh\u00f4ng ch\u1ed1ng c\u1ef1, s\u1ee3 c\u00f3 ph\u1ee5c binh, n\u00ean Cao Th\u1eafng kh\u00f4ng \u0111\u00e1nh. Nh\u01b0ng n\u00e0o ng\u1edd, m\u1ed9t l\u00fac sau, qu\u00e2n \u00f4ng b\u1ecb \u0111\u00e1nh c\u1ea3 t\u1eeb hai ph\u00eda. Qu\u00e2n trong \u0111\u1ed3n ch\u1ed1ng c\u1ef1 r\u1ea5t h\u0103ng m\u00e0 qu\u00e2n ph\u00eda sau c\u0169ng \u0111\u00e1nh l\u00ean r\u1ea5t r\u00e1t. Cao Th\u1eafng b\u1ecb m\u1ed9t vi\u00ean \u0111\u1ea1n xuy\u00ean m\u00e0ng m\u1ee1, g\u1ee5c xu\u1ed1ng. Ngh\u0129a qu\u00e2n x\u00f4ng t\u1edbi \u0111\u1ee1 c\u00f5ng \u00f4ng ra, v\u1eeba \u0111\u00e1nh v\u1eeba lui. V\u1ec1 \u0111\u1ebfn Kh\u00ea Th\u01b0\u1ee3ng th\u00ec \u00f4ng \u0111\u00e3 b\u1ea5t t\u1ec9nh. Ch\u1ee3t, \u00f4ng m\u1edf m\u1eaft nh\u00ecn quanh, \u1ee9a l\u1ec7 r\u1ed3i t\u1eaft th\u1edf. C\u1ee5 \u0110\u00ecnh \u0111\u01b0\u1ee3c tin, \u0111au x\u00f3t k\u00eau to: \u201cTr\u1eddi h\u1ea1i t\u00f4i r\u1ed3i, \u00f4ng Cao Th\u1eafng \u01a1i!\u201d \u0110\u00e1m tang Cao Th\u1eafng \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1eed h\u00e0nh r\u1ea5t tr\u1ecdng th\u1ec3. C\u00e1c qu\u00e2n th\u1ee9 \u0111\u1ec1u c\u1eed ng\u01b0\u1eddi v\u1ec1 d\u1ef1. Khi r\u01b0\u1edbc quan t\u00e0i ra \u0111\u1ed9ng C\u01a1n M\u00edt (9), ngh\u0129a qu\u00e2n k\u00eau kh\u00f3c r\u1ea5t th\u1ea3m thi\u1ebft... \u0110o\u1ea1n v\u00e8 sau \u0111\u00e2y k\u1ec3 v\u1ec1 c\u1ea3nh t\u00ecnh l\u00fac \u0111\u00f3: T\u1eed sinh li\u1ec1u gi\u1eefa chi\u1ebfn tr\u01b0\u1eddng, Th\u01b0\u01a1ng thay Cao Th\u1eafng ng\u1ea3 \u0111\u01b0\u1eddng m\u1ec7nh chung. Anh h\u00f9ng v\u1eabn gi\u1ed1ng anh h\u00f9ng, H\u00e1 \u0111em th\u00e0nh b\u1ea1i lu\u1eadn trong cao d\u00e0y. Quan \u0110\u00ecnh nh\u01b0 g\u00e3y c\u00e1nh tay, Ngh\u0129 t\u00ecnh th\u1ee7 t\u00fac \u0111\u00eam ng\u00e0y x\u00f3t th\u01b0\u01a1ng... Trang 490","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u (V\u00e8 quan \u0110\u00ecnh) Chuy\u1ec7n k\u1ec3 v\u1ec1 c\u1ee5 \u0110\u00ecnh v\u00e0 Cao Th\u1eafng l\u00e0 m\u1ed9t m\u1ea3ng \u0111\u1ea7y \u0111\u1ee7 v\u00e0 \u0111\u1eadm n\u00e9t nh\u1ea5t. Trong b\u00e0i n\u00e0y, ch\u00fang t\u00f4i ch\u1ec9 c\u00f3 th\u1ec3 l\u01b0\u1edbt qua m\u1ed9t \u00edt \u201cc\u1ea3nh\u201d m\u00e0 th\u00f4i. *** H\u1ec7 th\u1ed1ng truy\u1ec7n k\u1ec3 v\u1ec1 cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng l\u01b0u truy\u1ec1n \u1edf Ngh\u1ec7 T\u0129nh r\u1ea5t phong ph\u00fa, \u0111\u1ebfn nay v\u1eabn ch\u01b0a th\u1ec3 s\u01b0u t\u1ea7m, gi\u1edbi thi\u1ec7u \u0111\u01b0\u1ee3c h\u1ebft. H\u1ec7 th\u1ed1ng truy\u1ec7n k\u1ec3 n\u00e0y bao g\u1ed3m h\u00e0ng tr\u0103m m\u1ea9u chuy\u1ec7n \u201cng\u01b0\u1eddi th\u1eadt, vi\u1ec7c th\u1eadt\u201d \u0111\u01b0\u1ee3c ghi l\u1ea1i trong k\u00fd \u1ee9c nh\u00e2n d\u00e2n, v\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c truy\u1ec1n mi\u1ec7ng su\u1ed1t m\u1ed9t th\u1ebf k\u1ef7 cho \u0111\u1ebfn b\u00e2y gi\u1edd. N\u00f3i chung, truy\u1ec7n k\u1ec3 \u201cr\u1ea5t th\u1eadt th\u00e0\u201d, tr\u1eeb m\u1ed9t s\u1ed1 \u00edt m\u1ea9u c\u00f3 th\u00eam th\u1eaft nh\u1eefng t\u00ecnh ti\u1ebft c\u00f3 v\u1ebb ly k\u1ef3, l\u00e3ng m\u1ea1n v\u1edbi d\u1ee5ng \u00fd l\u00e0m n\u1ed5i b\u1eadt n\u1ed9i dung ho\u1eb7c l\u00e0m cho chuy\u1ec7n th\u00eam \u0111\u1eadm \u0111\u00e0. To\u00e0n b\u1ed9 truy\u1ec7n k\u1ec3 \u0111\u00e3 ph\u1ea3n \u00e1nh h\u1ebft s\u1ee9c ch\u00e2n th\u1eadt m\u1ed9t phong tr\u00e0o \u0111\u1ea5u tranh r\u1ed9ng l\u1edbn, oanh li\u1ec7t, m\u1ed9t giai \u0111o\u1ea1n l\u1ecbch s\u1eed \u0111au th\u01b0\u01a1ng nh\u01b0ng v\u1ebb vang c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c, v\u1ebd l\u00ean r\u00f5 n\u00e9t nh\u1eefng anh h\u00f9ng h\u1eefu danh v\u00e0 v\u00f4 danh, c\u00e1 nh\u00e2n v\u00e0 t\u1eadp th\u1ec3. \u0110\u00e2y l\u00e0 m\u1ed9t \u201cb\u1ed9 s\u1eed\u201d sinh \u0111\u1ed9ng, m\u1ed9t m\u1ea3ng t\u01b0 li\u1ec7u v\u0103n h\u1ecdc qu\u00fd gi\u00e1. Trong khi ch\u01b0a c\u00f3 \u0111i\u1ec1u ki\u1ec7n ghi ch\u00e9p \u0111\u1ea7y \u0111\u1ee7 v\u00e0 nghi\u00ean c\u1ee9u \u0111\u1ebfn n\u01a1i \u0111\u1ebfn ch\u1ed1n, ch\u00fang t\u00f4i mu\u1ed1n qua b\u00e0i vi\u1ebft n\u00e0y gi\u1edbi thi\u1ec7u kh\u00e1i qu\u00e1t, s\u01a1 l\u01b0\u1ee3c h\u1ec7 th\u1ed1ng truy\u1ec7n k\u1ec3 n\u00e0y \u0111\u1ec3 g\u00f3p ph\u1ea7n l\u00e0m t\u01b0 li\u1ec7u tham kh\u1ea3o. H\u00e0 T\u0129nh, th\u00e1ng 2 n\u0103m 2007 ______________________________________ 1. Tr\u1ea7n T\u1ea5n (Ngh\u1ec7 An), Tr\u1ea7n Quang C\u00e1n (H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, H\u00e0 T\u0129nh) h\u00e0i ng\u01b0\u1eddi c\u1ea7m \u0111\u1ea7u phong tr\u00e0o ch\u1ed1ng Ph\u00e1p n\u0103m Gi\u00e1p Tu\u1ea5t (1874). Qu\u00e2n \u0110\u1ed9i L\u1ef1u th\u01b0\u1eddng g\u1ecdi l\u00e0 qu\u00e2n C\u1edd V\u00e0ng. 2. T\u00ean l\u00e0 Cao Qu\u1ef3. 3. Anh ru\u1ed9t c\u1ee5 Phan \u0111\u1ed7 C\u1eed nh\u00e2n, l\u00e0m Gi\u00e1o th\u1ee5. 4. C\u00f3 ng\u01b0\u1eddi k\u1ec3, v\u1ee3 Qu\u1ea3n Loan (t\u00ean c\u01b0\u1eddng h\u00e0o \u1edf Tu\u1ea7n L\u1ec5) ch\u1ebft \u0111\u1ed9t Trang 491","Phan \u0110\u00ecnh Ph\u00f9ng Ch\u01b0\u01a1ng Th\u00e2u ng\u1ed9t, Loan vu cho Cao Th\u1eafng gi\u1ebft. 5. Qu\u00ea \u1edf x\u00e3 S\u01a1n Ch\u00e2u (H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n) b\u00e2y gi\u1edd. 6. Ki\u1ec3m Ph\u1ea5t, t\u1ee9c L\u00ea Ph\u1ea5t \u1edf Trung L\u1ec5, \u0110\u1ed9i Quy\u00ean t\u1ee9c L\u00ea Quy\u00ean \u1edf Y\u00ean H\u1ed3 (\u0110\u1ee9c Th\u1ecd), l\u00e0 hai ng\u01b0\u1eddi tr\u00f4ng coi vi\u1ec7c ch\u1ebf t\u1ea1o v\u0169 kh\u00ed c\u1ee7a ngh\u0129a qu\u00e2n. 7. Nay thu\u1ed9c x\u00e3 H\u01b0\u01a1ng Mai (H\u01b0\u01a1ng Kh\u00ea). 8. Nay thu\u1ed9c x\u00e3 Thanh Xu\u00e2n, Thanh Ch\u01b0\u01a1ng. 9. Nay thu\u1ed9c x\u00e3 H\u01b0\u01a1ng \u0110\u1ea1i (b\u00e2y gi\u1edd l\u00e0 Th\u1ecb tr\u1ea5n V\u0169 Quang). H\u1ebeT Trang 492"]
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493