Geel 1 rapport

Eikevelden te GeelRapportage vlakdekkende opgravingD. Mervis en T. Deville

Opgraving  Prospectie Vergunningsnummer: 2011/170, 2011/250, 2011/443Naam aanvrager: DEVILLE Tom en MERVIS DirkNaam site: Geel, EIKEVELDEN (fase 1 tot 3)

1. Colofon Condor Rapporten 56 Vlakdekkende opgraving op de multi-periode site te Geel – Eikevelden Auteurs: D. Mervis en T. Deville Met bijdragen van: G. Denutte, R. Simons, R. Paulussen, B. Berk, N. Cleeren en S. Lange. In opdracht van: Stad Geel Foto’s en tekeningen: Condor Archaeological Research, tenzij anders vermeld Condor Archaeological Research, Martenslinde, januari 2014. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgevers. Condor Archaeological Research Martenslindestraat 31, 3740 BILZEN Tel 0032 (0)498 59 38 89 E-mail: info@condorarch.be www.condorarch.be

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel)2. InhoudsopgaveDEEL 1: Multiperiodesite te Geel - Eikevelden1. Colofon __________________________________________________________ 32. Inhoudsopgave ____________________________________________________ 43. Dankwoord ______________________________________________________ 104. Administratieve gegevens __________________________________________ 114.1. Algemene onderzoeksgegevens __________________________________ 114.1. Specifieke gegevens per onderzoeksfase___________________________ 11 4.2.1. Fase 1 ____________________________________________________ 11 4.2.2. Fase 2 ____________________________________________________ 11 4.2.3. Fase 3 ____________________________________________________ 114.3. Locatiegegevens ______________________________________________ 12 4.3.1. Fase 1 ____________________________________________________ 12 4.3.2. Fase 2 ____________________________________________________ 12 4.3.3. Fase 3 ____________________________________________________ 125. Inleiding ________________________________________________________ 135.1. Onderzoekskader _____________________________________________ 135.2. Onderzoeksteam ______________________________________________ 146. Methodiek _______________________________________________________ 166.1. Veldwerk ____________________________________________________ 166.2. Verwerking en rapportage ______________________________________ 21 6.2.1. Ordening van lijsten _________________________________________ 21 6.2.2. Verwerking archeologische monsters en dateringen _________________ 22 6.2.3. Verwerking digitale meetgegevens ______________________________ 26 6.2.4. Verwerking vondsten ________________________________________ 277. Landschappelijke ontwikkeling (door R. Paulussen) ____________________ 297.1. Algemene situering ____________________________________________ 297.2. Geomorfologie en bodem _______________________________________ 30 7.2.1. Inleiding __________________________________________________ 30 7.2.2. Landschappelijke situering ____________________________________ 32 7.2.3. Bodemprofielen binnen het plangebied __________________________ 358. Historische en archeologische situering ______________________________ 468.1. Historische situering___________________________________________ 468.1.1. IJzertijd __________________________________________________ 46Nederzettingspatroon en leefwijze 46Het geestesleven 50 4

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel)8.1.2. De Romeinse periode 53 Nederzettingen 53 Grafvelden 558.1.3. De middeleeuwse periode tot heden 56 Historische kadering 56 Nederzettingen 59 Begraving 618.2. Cartografische bronnen ________________________________________ 618.3. Archeologische waarden ________________________________________ 639. Resultaten Veldonderzoek__________________________________________ 659.1. Inleiding_____________________________________________________ 659.2. Problemen bij het vooronderzoek ________________________________ 669.3. Bemerkingen bij de rapportage __________________________________ 689.4. Sporen uit de latere prehistorie (bronstijd - ijzertijd) _________________ 699.4.1. Bewoningssporen ___________________________________________ 69Bronstijd 69IJzertijd 729.4.2. Randstructuren 82Bijgebouwen 82Perceelsgreppels 85Waterputten 88Afvalkuilen 929.4.3. Grafveld 95Kringgreppels 95Langbedden 105Crematiegraven 1119.5. Bewoning en begraving uit de Romeinse periode __________________ 1179.5.1. Bewoningssporen __________________________________________ 117Gebouwplattegronden type 'Oss Ussen 5' 119Gebouwplattegronden type 'Alphen-Ekeren' 1229.5.2. Randstructuren 124Greppels 124Waterputten 1299.5.3. Begraving ________________________________________________ 1339.6. Vroeg middeleeuwse bewoning _________________________________ 1359.6.1. Bewoningssporen __________________________________________ 1359.6.2. Randstructuren ____________________________________________ 140Bijgebouwen 140Waterputten 141Boomstamputten 141Plankenputten 1459.7. Laat vroege en volmiddeleeuwse bewoning _______________________ 1509.7.1. Bewoningssporen __________________________________________ 150Gebouwen met twee gebinten 154Gebouwen met drie gebinten 157Gebouwen met vier gebinten 159 5

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel) Gebouwen met vijf gebinten 1619.7.2. Randstructuren 162 Greppels 162 Bijgebouwen 165 Waterputten 166 Afvalkuilen 1709.7.3. Periodisering 17210. Vondsten (door G. Denutte en D. Mervis) ____________________________ 17510.1. Inleiding____________________________________________________ 17510.2. Methodiek __________________________________________________ 177 10.2.1. Uitgangspunt _____________________________________________ 177 10.2.2. Kwantificatie van een doorsnee onderzoek_______________________ 178 10.2.3. Tafonomische en post-depositionele processen ___________________ 180 10.2.4. Datering van sporen en vondsten ______________________________ 18410.3. Kwaliteit van de stalen ________________________________________ 185 10.3.1. Een eerste assessment_______________________________________ 185 10.3.2. Een tweede assessment______________________________________ 19010.4. Prehistorisch handgevormd aardewerk ___________________________ 19110.4.1. De gebruikte typochronologie ________________________________ 19110.4.2. Methodologie en aangewende variabelen ________________________ 19310.4.3. Resultaten________________________________________________ 196Randtypes en randversiering 199Bodemtypes 205Wandversiering 209Wanddikte 213Applicaties 215Verschralingsmateriaal 216Pottypes en diagnostische archetypes 218Vooropgestelde dateringen en /of faseringen 221Regionale chronologische gegevens 22410.5. Romeins gedraaid aardewerk ___________________________________ 227 10.5.1. Inleiding _________________________________________________ 227 10.5.2. Baksel- en vormtypologische beschrijvingen______________________ 228 10.5.3. Dateringen en poging tot interpretatie van het aanwezige vaatwerk ____ 235 10.5.4. Ruimtelijke ordening van het vondstmateriaal_____________________ 23810.6. Vroeg middeleeuws aardewerk _________________________________ 238 10.6.1. Introductie en problematiek __________________________________ 238 10.6.2. De aanwezige baksel en/of aardewerkgroepen ____________________ 240 10.6.3. Korte schets van het Geels vroeg middeleeuws assemblage __________ 252 10.6.4. Ruimtelijke ordening van het vondstmateriaal_____________________ 25310.7. Volmiddeleeuws en pril laat middeleeuws aardewerk _______________ 253 10.7.1. Inleiding en methode _______________________________________ 253 10.7.2. Problematiek en beperkingen bij vergelijking met andere sites ________ 255 10.7.3. De aanwezige bakselgroepen en vormtypes ______________________ 255 10.7.4. Vooropgestelde faseringen binnen de volmiddeleeuwse occupatie _____ 275 10.7.5. Regionale chronologische gegevens in het volmiddeleeuws aardewerk __ 277 6

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel)10.7.6. Aardewerk en sociale status __________________________________ 28410.7.7. Aardewerk en economische context ____________________________ 28510.7.8. Ruimtelijke verspreiding _____________________________________ 28510.8. Keramische objecten __________________________________________ 286 10.8.1. Gebruiksvoorwerpen _______________________________________ 286 10.8.2. Keramisch bouwmateriaal____________________________________ 28710.9. Metaal en slakken ____________________________________________ 29310.10. Natuursteen _________________________________________________ 295 10.10.1. Inleiding _________________________________________________ 295 10.10.2. Soorten natuursteen ________________________________________ 296 10.10.3. Gebruikssporen ___________________________________________ 297 10.10.4. Datering _________________________________________________ 298 10.10.5. Verspreiding van het natuursteen______________________________ 29810.11. Vuur- en hardsteen ___________________________________________ 299 10.11.1. Algemene inleiding _________________________________________ 299 10.11.2. Grondstof en typo-chronologie _______________________________ 299 10.11.3. Verticale en horizontale spreiding______________________________ 30210.12. Glas________________________________________________________ 30411. Fysisch-antropologisch onderzoek van menselijk botmateriaal uit het graf- veld van Geel - Eikevelden (door drs. B. Berk) ________________________ 30811.1. Inleiding____________________________________________________ 30811.2. Vraagstelling en methoden_____________________________________ 308 11.2.1. Inventarisatie _____________________________________________ 309 11.2.2. Gewicht _________________________________________________ 310 11.2.3. Minimum aantal individuen __________________________________ 311 11.2.4. Verbrandingsgraad _________________________________________ 311 11.2.5. Fragmentatie en intactheidsratio _______________________________ 312 11.2.6. Leeftijd __________________________________________________ 313 11.2.7. Geslacht _________________________________________________ 314 11.2.8. Pathologie en anomaliën_____________________________________ 31511.3. Resultaten __________________________________________________ 315 11.3.1. Graftypes ________________________________________________ 315 11.3.2. Gewicht en fragementatie ____________________________________ 315 11.3.3. Inventarisatie en verzamelwijze________________________________ 318 11.3.4. Verbrandingsgraden en bijgiften _______________________________ 319 11.3.5. Minimum aantal individuen __________________________________ 322 11.3.6. Leeftijd en geslacht_________________________________________ 324 11.3.7. Meervoudige bijzettingen ____________________________________ 325 11.3.8. Pathologie _______________________________________________ 32511.4. Conclusie ___________________________________________________ 32611.5. Discussie en aanbevelingen ____________________________________ 32712. Natuurwetenschappelijk onderzoek (door S. Lange, et al.) ______________ 32812.1. Inleiding____________________________________________________ 328 7

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel) 12.1.1. Onderzoeksvragen hout _____________________________________ 329 12.1.2. Onderzoeksvragen pollen en botanische macroresten_______________ 331 12.2. Materiaal en methode _________________________________________ 332 12.2.1. Selectie voor dendrochronologisch onderzoek ____________________ 332 12.2.2. Onderzoek aan hout________________________________________ 333 12.2.3. Bemonsterde sporen voor onderzoek aan pollen en botanische macro- resten ___________________________________________________ 334 12.2.4. Pollen ___________________________________________________ 340 12.2.5. Botanische macroresten _____________________________________ 343 12.3. Resultaten en interpretatie houtonderzoek ________________________ 345 12.3.1. Aantal en kwaliteit houtvondsten ______________________________ 345 12.3.2. Dendrochronologisch onderzoek ______________________________ 345 12.3.3. Houtspectrum ____________________________________________ 347 12.3.4. Resultaten houtonderzoek waterputten__________________________ 348 12.4. Resultaten inventariserend onderzoek aan pollen en botanische macroresten _________________________________________________ 384 12.4.1. Pollen ___________________________________________________ 384 12.4.2. Botanische macroresten _____________________________________ 384 12.5. Resultaten en interpretatie analyse aan pollen en botanische macro- resten ______________________________________________________ 384 12.5.1. IJzertijd: spoor 2480 (pollen) _________________________________ 385 12.5.2. Vroege-middeleeuwen (8e/9e-eeuw): spoor 3740 en 1479 (pollen en botanische macroresten) _____________________________________ 391 12.5.3. Vroege-middeleeuwen (8e/9e-eeuw): bladeren- en takkenpakket in spoor 1377 _______________________________________________ 402 12.5.4. Volle middeleeuwen (11e eeuw): spoor 4306 (pollen)________________ 411 12.5.5. Late middeleeuwen (12e/13e-eeuw): spoor 5950 (pollen en botanische macroresten)______________________________________________ 415 12.6. Samenvatting en conclusies ____________________________________ 425 12.6.1. Conclusies en onderzoek aan pollen en botanische macroresten_______ 425 12.6.2. Conclusies houtonderzoek ___________________________________ 42713. Dierlijk botmateriaal (door R. Simons) ______________________________ 43014. Conservatie vondsten (door N. Cleeren) _____________________________ 433 14.1. Spiraalvorm in koperlegering ___________________________________ 433 14.2. Romeinse munt - GE11EI - S5864, inv.nr. V1518 ___________________ 436 14.3. IJzeren pijlpunt - GE11EI - S4698, inv.nr. V924 ____________________ 43915. Synthese en beantwoording onderzoeksvragen ________________________ 443 15.1. Synthese ____________________________________________________ 443 15.1.1. Bronstijd_________________________________________________ 443 15.1.2. IJzertijd _________________________________________________ 443 15.1.3. Romeinse periode__________________________________________ 445 15.1.4. Vroege middeleeuwen ______________________________________ 445 15.1.5. Volle middeleeuwen ________________________________________ 446 8

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel) 15.2. Beantwoording onderzoeksvragen_______________________________ 44716. Bibliografie _____________________________________________________ 45117. Dateringenlijst __________________________________________________ 46818. Bijlagen ________________________________________________________ 469 DEEL 2: Catalogus1. Grafstructuren_____________________________________________________ 2 1.1. Graven _______________________________________________________ 2 1.2. Kringgreppels ________________________________________________ 19 1.3. Langbedden __________________________________________________ 742. Bewoningsstructuren ______________________________________________ 90 2.1. Huisplattegronden ____________________________________________ 903. Randstructuren __________________________________________________ 145 3.1. Waterputten _________________________________________________ 145 9

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel) Fase 1 tot 33. Dankwoord Een project van 273 werkdagen kan onmogelijk door één iemand recht gehouden worden. Vandaar moeten tal van mensen bedankt worden, zonder wie deze opgraving nooit tot een goed einde gekomen zou zijn. Allereerst dient de stad Geel, met in het bijzonder mr. Frank Van Baelen en mevr. Karen de Schutter, vermeld te worden. Dankzij een goede verstandhouding konden eventuele problemen reeds vermeden worden alvorens ze zich manifesteerden, waardoor er steeds voortvarend verder gewerkt kon worden. Vervolgens dient ook het agentschap Onroerend Erfgoed, met meerbepaald mevr. Annick Arts en Alde Verhaert en mr. Leendert Van der Meij alsook mevr. Rica Annaert, vermeld te worden, die steeds met goede raad en daad bijstonden en het project langs hun kant in goede banen leidden. Ook worden de collega’s van het agentschap Onroerend Erfgoed bedankt voor het nalezen van het rapport en hun constructieve opmerkingen. Een speciale vermelding gaat uit naar alle collega's, jobstudenten, kraanmannen en naar de bedrijfsleiding. Zonder hun dagelijkse inzet, zelfs tijdens minder optimale omstandigheden, en hun soms persoonlijke opofferingen kon deze opgraving nooit hetzelfde resultaat opgeleverd hebben. Verder dank ik de heer Rob Paulussen voor zijn heldere kijk op Geelse bodems, Silke Lange voor raad en daad met betrekking tot hout en waterputten en Birgit Berk. Ook het voltallige team van BIAX en CEDAD mag niet vergeten worden. Tot slot vermeld ik nog graag de mensen van KSAV Sint-Dimpna. Hoewel dit project een zekere vertraging opleverde voor de bouwwerkzaamheden, werd er steeds constructief gecommuniceerd en samengewerkt. Een speciale bedanking is hierbij vereist voor de heren Gino en Karel. 10

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel) Fase 1 tot 34. Administratieve gegevens 4.1 Algemene onderzoeksgegevensNaam site: Geel, EikeveldenBevoegd gezag: R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed, Afdeling AntwerpenUitvoerder: Condor Archaeological ResearchCondor Rapporten: 56Opdrachtgever: Schepencollege stad GeelContactpersoon: Dhr. Frank Van Baelen Werft 20 2440 GeelOnderzoeksvorm: Vlakdekkende opgraving4.2. Specifieke gegevens per onderzoeksfase4.2.1. Fase 1Datum veldwerk: 16/05/2011 – 15/07/2011Vergunningsnummer: 2011/170Naam aanvrager: Deville Tom4.2.2. Fase 2Datum veldwerk: 15/07/2011 – 03/01/2012Vergunningsnummer: 2011/250Naam aanvrager: Deville Tom4.2.3. Fase 3Datum veldwerk: 03/01/2012 – 13/06/2012Vergunningsnummer: 2011/443Naam aanvrager: Mervis Dirk 11

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel) Fase 1 tot 34.3. Locatiegegevens4.3.1. Fase 1Provincie: AntwerpenGemeente: GeelPlaats: EikeveldenToponiem: EikeveldenKadastrale gegevens: Afdeling: 3 Sectie: K Nr.: 16H, 17L, 17N, 18L, 32A, 33C en 33EKaartblad: /4.3.2. Fase 2Provincie: AntwerpenGemeente: GeelPlaats: EikeveldenToponiem: EikeveldenKadastrale gegevens: Afdeling: 3 Sectie: K Nr.: 32A (partim), 32/02A (partim), 33C (partim) en 33E (partim)Kaartblad: /4.3.3. Fase 3Provincie: AntwerpenGemeente: GeelPlaats: EikeveldenToponiem: EikeveldenKadastrale gegevens: Afdeling: 3 Sectie: K Nr.: 29 (partim), 30A (partim) en 32/02A (partim)Kaartblad: / 12

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel)5. Inleiding5.1 Onderzoekskader In 2006 stond de voetbalvereniging KSAV Sint Dimpna één van haar voetbalvelden af aan het nieuwe OCMW rusthuis, gelegen in Geel ‘Eikevelden’. Ter compensatie kreeg de club van de stad Geel nieuwe velden aan de overzijde van de straat. Deze terreinen zouden vanaf 2012 ontwikkeld worden. De bouwwerken omvatten onder meer een nieuwe parking voor ongeveer tachtig voertuigen, drie nieuwe voetbalvelden een omnisportveld en omringende parkzone. Bij eerdere opgravingen die de bouw van het nieuwe rusthuis voorafgingen was reeds gebleken dat de omgeving van Eikevelden rijk is aan sporen uit het verleden. De aanleg van de nieuwe voetbalterreinen was dan ook de aanleiding tot een archeologisch vooronderzoek door middel van proefsleuven. Zoals verwacht werden ook hier talrijke archeologisch sporen aangetroffen1.De opgraving die hierna volgde werd opgesplitst in drie fasen. Dit verslag geeft devoorlopige resultaten weer van deze drie fases.Fase één werd uitgevoerd van 16 mei tot 15 juli 2011. Tijdens deze campagne werdentalrijke grondsporen, vermoedelijk uit de ijzertijd, aangetroffen: niet minder dan vierlangwerpige gebouwen met standgreppel, talrijke spijkers en een erfscheiding kondenhierin herkend worden. Een geïsoleerde kringgreppel bevond zich midden in dewoonzone. Voorts werden drie waterputten aangetroffen, waarvan er minstens één uitde middeleeuwen dateert.Aansluitend werd fase twee aangevat. Deze opgraving liep van 16 juli 2011 tot 3januari 2012. De voornaamste component tijdens deze campagne was het grafveld uitde ijzertijd dat zich manifesteerde in de noordoosthoek van het plangebied. Ditgrafveld werd deels oversneden door bewoningszones uit latere periodes, met ondermeer bewoning uit de Romeinse periode, de vroeg en de volle middeleeuwen. Hetgrafveld strekte zich uit over het ganse opgravings-areaal met verschillende clusters.Her en der verspreid over het terrein werden andere clusters paalsporen en enkele1 Ooms, 2007. 13

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel)waterputten aangetroffen die vermoedelijk meerdere gebouwen/ervenvertegenwoordigen.Fase drie tenslotte werd uitgevoerd van januari 2012 tot juni 2012. Tijdens dezecampagne werden talrijke sporen uit de middeleeuwen aangetroffen. Voorts liep hetijzertijd grafveld, aangetroffen in fase twee, in oostwaartse richting door en werden ernog twee gebouwplattegronden uit dezelfde periode aangetroffen.Tot slot werden er talloze randstructuren, zoals onder andere spiekers, waterputten enafvalkuilen aangetroffen verspreid over het ganse opgravingsgebied.De volgende onderzoeksvragen werden opgesteld, die beantwoord dienen te wordenop basis van de resultaten van het veldwerk:• Wat is de aard, de verspreiding en de datering van de sporen?• Zijn er structuren te herkennen? Wat is hun aard (functioneel, bewaringstoestand), datering, verspreiding en ruimtelijke samenhang?• Kunnen de interpretaties van het vooronderzoek fijngesteld worden?• Wat is de relatie tussen het grafveld en de nederzettingssporen?• Wat is de relatie tussen de sporen uit de ijzertijd en deze uit de middeleeuwen?• Wat is de relatie met het landschap?• Wat is het belang en de betekenis van de site binnen de bestaande kennis van de geschiedenis van de stad Geel en de ruimere regio?• Wat is het belang van de site binnen de bestaande kennis van gelijkaardige sites?5.2. OnderzoeksteamHet onderzoeksteam van Condor Archaeological Research bestond uit:Leidend archeoloog: Dirk Mervis en Tom DevilleArcheologen: Ellen Van De Velde 14

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel)Veldtechnici: Sophie Van HeymbeeckJob/Stagestudenten: Jan De BeenhouwerKraanman: Inne Van Kerckhoven Mathijs Van der Linden Roel Roggen Sylvie Maes Valentine Verrijken Rianne Simons Steven Van Dijck Griet Beldé Walther Vander Coelen Bart Van Camp Wim Deville Rogier Schepers Adriaan Schepers Andrey Lazarev Thomas Van Belle Koen Liekens Raf Hens 15

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel)6. Methodiek 6.1 Veldwerk Voor het openleggen van het terrein werd geopteerd voor een dambordstrategie met grote rechthoekige werkzones in plaats van een grote vlakdekkende opgraving. Deze keuze werd gemotiveerd door een aantal gegevens. Allereerst is er het praktische aspect. Gezien de oppervlakte van het terrein en de beperkte tijd werd het onrendabel geacht de volledige teelaarde van het onderzoeksgebied af te graven en op stock te zetten. Daarenboven waren er geen percelen naburig gelegen waar een dermate grote hoeveelheid grond kon gestockeerd worden, waardoor transport over langere afstand moest voorzien worden. Afbeelding 6.1.: Aanleggen van het archeologisch vlak door middel van een graafmachine.Ook om verstuiving van het opgravingsvlak tegen te gaan werd er geopteerd kleinerevlakken aan te leggen. Sommige zandigere delen van het terrein konden onder hevigezonneschijn behoorlijk uitdrogen en beginnen stuiven. Toch werden deopgravingsputten voldoende groot gehouden om stucturen te kunnen herkennnen. 16

Condor Archaeological Research Eikevelden (Geel)Als maatstaf werd voor fase 1 een rechthoekige werkzone van ongeveer 500m² grootaangehouden en voor fase 2 en 3 ongeveer 1000m², zijnde een put van 10m x 50m of20m x 50m. Wanneer het terrein dit echter niet meer toeliet werden er kleinere, meeronregelmatige werkzones ingeplant om zo een volledige dekking van het plangebied teverzekeren.Alle werkputten werden machinaal met een graafmachine aangelegd, waarna zemanueel werden bijgeschaafd. Op deze wijze werd een gaaf, archeologisch goedleesbaar vlak bekomen waarin de sporen duidelijk herkenbaar waren. Reeds tijdens hetaanleggen werden relevante sporen ingekrast met truweel of schop om te vermijdendat sommige (kleinere) sporen over het hoofd gezien werden. De grondstock werdlangsheen de lange zijden tussen de werkputten tijdelijk opgeslagen, om naderhand, naafwerking van de openliggende putten, terug in de opgegraven zone gestort te worden.Hierna konden de tussenliggende blokken opengelegd en onderzocht worden. Afbeelding 6.2.: Diverse coupes en registratie.Na het aanleggen van het archeologisch leesbare vlak werden er, voor verderebewerking, foto’s rondomrond de werkput genomen met een onderlinge afstand vancirca 3 meter. Op deze manier werd een coherente en accurate weergave van deaangetroffen werkput geregistreerd voor later gebruik. Eens alles globaal 17