เอกสารการสอนต้นทุน ป.ตรี

2- 38 การบญั ชตี น้ ทนุ 1 การจดั ทางบการเงินสาหรบั ธรุ กิจบริการ งบการเงินของธุรกิจบริการ จะประกอบด้วย งบกาไรขาดทุน และงบแสดงฐานะ การเงิน เทา่ นั้น แมว้ ่าธรุ กจิ บริการจะมีวัสดุตา่ งๆ ไว้ให้บริการลูกค้า แตร่ ายการนี้ไม่ใช่สินค้า ที่มีไว้เพ่ือขาย นอกจากนี้บริการท่ีเสนอขายเป็นส่ิงท่ีจับต้องไม่ได้ เป็นส่ิงท่ีไม่มีตัวตน ไม่ เหมอื นตวั สินค้า จงึ ไม่นยิ มคานวณต้นทนุ การให้บริการ แสดงไวใ้ นงบกาไรขาดทุนที่เสนอต่อ หน่วยงานภายนอก ดังแสดงในงบกาไรขาดทุนของสานักงานรชตการบัญชี จะเห็นได้ว่า ต้นทุนและค่าใช้จ่ายทั้งหมดที่เกิดขึ้นในการให้บริการสาหรับงวดน้ันจะนาไปหักจากรายได้ ค่าบรกิ ารในงวดเดยี วกันเพ่ือคานวณกาไรสุทธิ และการนาเสนอข้อมูลเก่ียวกับงบแสดงฐานะ การเงินบางส่วนของสานักงานรชตการบัญชี ซึ่งมีวัสดุสานักงานคงเหลือเป็นสินทรัพย์ หมนุ เวยี นและอุปกรณส์ านักงานเป็นสินทรัพย์ไมห่ มนุ เวียน สานักงานรชตการบัญชี งบกาไรขาดทนุ ประจาปีส้นิ สุดเพยี งวันท่ี 31 ธนั วาคม 25X1 หน่วย : บาท รายไดค้ ่าบริการ 1,100,000 หัก ต้นทนุ และค่าใชจ้ า่ ยในการดาเนนิ งาน วัสดุสานกั งานใชไ้ ป 30,000 วสั ดอุ ่ืนๆ ใชไ้ ป 10,000 เงนิ เดือนพนกั งานบญั ชี 360,000 เงนิ เดอื นผจู้ ัดการสานกั งาน 240,000 เงนิ เดอื นพนกั งานอนื่ ๆ 120,000 ค่าใชจ้ ่ายในการติดต่อลกู ค้า 25,000 คา่ ใชจ้ ่ายเก่ียวกับสาธารณปู โภค 30,000 คา่ เสื่อมราคา-อปุ กรณ์สานกั งาน 120,000 ค่าเบ้ียประกนั ภัยสานกั งาน 60,000 รวมตน้ ทุนและค่าใชจ้ า่ ยในการดาเนินงาน 1,010,000 กาไรกอ่ นหกั ภาษี 90,000

บทท่ี 2 ระบบบัญชตี ้นทนุ และการจัดทางบการเงนิ 2 - 39 สานักงานรชตการบญั ชี งบแสดงฐานะการเงิน (บางสว่ น) วันที่ 31 ธนั วาคม 25X1 สินทรพั ย์ xxx หน่วย : บาท สินทรพั ยห์ มุนเวียน xxx 10,000 xxx เงนิ สด 120,000 ลกู หนี้ 150,000 วัสดสุ านกั งาน 30,000 xxx รวมสนิ ทรัพยห์ มนุ เวียน สินทรพั ยไ์ มห่ มนุ เวียน อุปกรณ์สานักงาน คา่ เสื่อมราคาสะสม – อปุ กรณส์ านักงาน รวมสนิ ทรพั ยไ์ มห่ มุนเวยี น รวมสนิ ทรัพย์ จากข้อมลู ท่นี าเสนอในงบกาไรขาดทุนจะเป็นการแสดงผลกาไรขาดทุนประจางวดแก่ ผู้ใช้ข้อมูลภายนอก แต่ข้อมูลนี้ไม่เพียงพอสาหรับผู้บริหารท่ีจะนาไปใช้ตัดสินใจในประเด็น ปัญหาต่างๆ ท่ีเกิดขึ้นภายในธุรกิจ ในกรณีที่กิจการแห่งนั้นสามารถรวบรวมต้นทุนการ ใหบ้ รกิ ารแยกตามชน้ิ งานหรือตามคาส่ังของลูกค้า เช่น การให้บริการด้านการบัญชีแก่ลูกค้า แต่ละรายของสานกั งานบญั ชี หรอื การใหบ้ รกิ ารเป็นทีป่ รกึ ษาดา้ นกฎหมาย หรือการให้บริการ ซ่อมรถยนต์แก่ลูกค้าแต่ละรายของอู่ซ่อมรถยนต์ กิจการอาจจะประยุกต์ใช้ระบบบัญชีต้นทุน งานสั่งทา ซึ่งจะกล่าวในบทท่ี 5 เพื่อรวบรวมต้นทุนในการให้บริการลูกค้าแต่ละราย แล้ว คานวณยอดรวมตน้ ทุนการให้บริการท่ีเกิดข้ึนประจางวดแสดงไว้ในงบนี้ก็ได้ การประมวลผล ข้อมูลดังกล่าวจะทาให้ผู้บริหารทราบจานวนต้นทุนรวมไปถึงกาไรขั้นต้นในการให้บริการแก่ ลูกค้า แลว้ จงึ นารายการค่าใชจ้ ่ายดาเนินงานอ่ืนๆ มาหักจากออกจากรายการกาไรขั้นต้นใน การใหบ้ รกิ าร เพือ่ คานวณหากาไรสุทธใิ นภายหลงั สมมติว่าตามตัวอย่างของสานักงานรชตการบัญชี สมุห์บัญชีได้จาแนกต้นทุนต่างๆ เป็นต้นทุนและค่าใช้จ่ายดังต่อไปนี้ เงินเดือนพนักงานบัญชีและค่าใช้จ่ายในการติดต่อลูกค้า เป็นต้นทุนระหว่างงวด และ 80% ของเงินเดือนของผู้จัดการสานักงานเป็นการให้บริการ ลกู คา้ โดยตรง ส่วนรายการอนื่ ๆ ให้ถอื เปน็ คา่ ใช้จ่ายดาเนนิ งาน ดังน้ันงบกาไรขาดทุนที่แยก ตน้ ทุนให้บริการออกมาต่างหากจะนาเสนอในรูปของงบกาไรขาดทุน ซ่ึงงบกาไรขาดทุนน้ีถือ

2- 40 การบญั ชีตน้ ทุน 1 เป็นรายงานภายในสาหรบั ผบู้ ริหาร ในกรณีทตี่ ้องการแสดงรายละเอียดย่อยของต้นทุนในการ ใหบ้ ริการแกล่ กู ค้าแต่ละราย ก็จะมีงบย่อยประกอบรายการตน้ ทุนในการให้บริการอีกชนั้ หนง่ึ สานักงานรชตการบญั ชี งบกาไรขาดทนุ ประจาปสี ิ้นสุดเพยี งวันท่ี 31 ธันวาคม 25X1 หน่วย : บาท รายไดค้ า่ บรกิ าร 1,100,000 ตน้ ทนุ ในการใหบ้ รกิ าร : วสั ดุสานกั งานใชไ้ ป (80%) 24,000 เงนิ เดือนพนกั งานบัญชี 360,000 เงนิ เดือนผู้จดั การสานกั งาน (80%) 192,000 ค่าใชจ้ า่ ยตดิ ตอ่ ลกู ค้า 25,000 รวมต้นทุนในการใหบ้ รกิ าร 601,000 กาไรขนั้ ต้นในการใหบ้ รกิ าร 499,000 ค่าใช้จา่ ยในการดาเนนิ งาน : วัสดุสานกั งานใชไ้ ป 6,000 วสั ดอุ ื่นๆ ใชไ้ ป 10,000 เงินเดอื นผจู้ ัดการสานกั งาน 48,000 เงนิ เดอื นพนกั งานอืน่ ๆ 120,000 ค่าใช้จ่ายเก่ยี วกับสาธารณูปโภค 30,000 คา่ เสอ่ื มราคา-อปุ กรณส์ านกั งาน 15,000 ค่าเชา่ สานักงาน 120,000 ค่าเบ้ียประกันภยั สานกั งาน 60,000 รวมคา่ ใชจ้ า่ ยในการดาเนนิ งาน 409,000 กาไรจากการดาเนนิ งาน 90,000

บทท่ี 2 ระบบบัญชตี ้นทุนและการจดั ทางบการเงิน 2 - 41 บทสรปุ ในการแสดงผลการดาเนินงานของกิจการต่อบุคคลภายนอก นิยมจัดทาในรูปของงบ การเงินอันได้แก่งบกาไรขาดทนุ และงบแสดงฐานะการเงนิ เนื่องจากธุรกิจโดยท่ัวไปมีลักษณะ การดาเนนิ งานท่ีแตกต่างกันเป็น 3 ประเภทคือ ธุรกิจผลิตสินค้า ธุรกิจซ้ือขายสินค้า และ ธรุ กจิ บรกิ าร กระบวนการดาเนินงานท่ีแตกต่างกันเช่นน้ี ทาให้เกิดวงจรต้นทุนสาหรับธุรกิจ นน้ั ๆ โดยเฉพาะ ผจู้ ดั ทางบการเงินควรจะทราบวงจรต้นทนุ เพ่ือจะไดจ้ าแนกต้นทุนให้ถูกต้อง ก่อนจัดทางบการเงิน และการจาแนกต้นทุนจะพิจารณาตามงวดบัญชีโดยแบ่งได้เป็น 2 ประเภทคือ ต้นทุนท่ีให้ประโยชน์ในอนาคต และต้นทุนตามงวดเวลา สาหรับการจัดทางบ การเงนิ นัน้ จะแตกต่างกนั ไปตามประเภทของธุรกิจ กล่าวคือ งบการเงินของธุรกิจผลิตสินค้า จะประกอบด้วย งบต้นทนุ การผลิต งบกาไรขาดทุน และงบแสดงฐานะการเงิน ในขณะที่งบ การเงินของธุรกจิ ซอ้ื ขายสินค้าและธุรกิจบรกิ าร จะประกอบดว้ ย งบกาไรขาดทุนและงบแสดง ฐานะการเงนิ เน่ืองจากธุรกจิ ผลิตสนิ ค้าและธุรกจิ ซอ้ื ขายสินค้าต้องจัดเตรียมสินค้าไว้ขาย จึง ต้องแสดงการคานวณต้นทุนสินค้าขายประจางวดไว้ในงบกาไรขาดทุน รวมทั้งตีราคาสินค้า คงเหลือปลายงวดไวใ้ นงบแสดงฐานะการเงนิ ตรงกนั ข้ามกบั ธรุ กิจบริการซึ่งไม่มีสินค้าคงเหลือ ต้นทุนในการให้บริการทั้งหมดจะถือเป็นค่าใช้จ่ายที่ต้องนาไปหักจากรายได้ค่าบริการในงวด เดียวกัน เมื่อผู้ใช้งบการเงินมีความรู้และความเข้าใจในเร่ืองของวงจรต้นทุนและการจาแนก ตน้ ทุนทเี่ ก่ยี วข้อง ก็จะสามารถจัดทางบการเงินได้อย่างถูกต้องและเหมาะสมกับลักษณะการ ดาเนนิ งานของกจิ การ

2- 42 การบญั ชีตน้ ทุน 1 แบบฝึกหดั ท้ายบท ข้อ 1. รายการขา้ งล่างตอ่ ไปนค้ี วรจะปรากฏอยใู่ นงบการเงนิ ใดใน 3 งบ ดังตอ่ ไปนี้ a. งบแสดงฐานะการเงนิ b. งบกาไรขาดทุน c. งบต้นทนุ การผลติ 1. วตั ถดุ บิ ใช้ไป 2. สินค้าสาเรจ็ รูปต้นงวด 3. คา่ ขายสินคา้ 4. ค่าเช่าอาคารฝา่ ยบริหาร 5. เบี้ยประกนั ภยั โรงงาน 6. ดอกเบ้ียเงนิ เบกิ เกินบญั ชี 7. คา่ ไฟฟ้าสาหรับโรงงานผลิต 8. เงินมดั จาล่วงหนา้ ในการซือ้ เครอื่ งจกั ร 9. ค่าเสอ่ื มราคาเครอ่ื งมอื เคร่อื งใช้ในโรงงาน 10. เงนิ เดอื นผจู้ ดั การฝ่ายบคุ ลากร 11. ค่าแรงค้างจา่ ยพนักงานแผนกซ่อมบารุง 12. คา่ ล่วงเวลาพนกั งานบญั ชี ข้อ 2. ต่อไปน้ีเปน็ ยอดคงเหลอื ของบัญชีตา่ งๆ ประจาเดอื นกรกฎาคม 2559 ดงั น้ี สินค้าคงเหลือ (บาท) 1 ก.ค. 59 31 ก.ค.59 วัตถดุ บิ ทางตรง 50,000 80,000 งานระหวา่ งทา 100,000 150,000 สนิ ค้าสาเร็จรูป 200,000 100,000 ขายสนิ คา้ 3,000,000 วตั ถดุ ิบทางอ้อม 75,000 คา่ แรงงานทางตรง 570,000 ค่าแรงงานทางออ้ ม 48,000 คา่ เช่าโรงงาน 33,000 ค่าเบย้ี ประกนั ภัยโรงงาน 20,000 ค่าเสอ่ื มราคา – เคร่อื งจกั ร 59,000 ซือ้ วตั ถดุ ิบทางตรง (สุทธ)ิ 350,000

บทที่ 2 ระบบบญั ชตี น้ ทุนและการจัดทางบการเงิน 2 - 43 ให้ทา 1. คานวณหาต้นทนุ วัตถุดิบใชไ้ ปในกระบวนการผลติ 2. คานวณหาต้นทนุ สินคา้ ท่ผี ลติ เสร็จ 3. คานวณหาต้นทนุ ขาย ข้อ 3. บริษทั อดุ รการค้า จากดั มขี อ้ มลู ต้นทนุ และคา่ ใช้จ่ายการผลิตประจาปี 25x1 ดังน้ี วตั ถดุ ิบคงเหลือตน้ งวด 120,000 ซือ้ วตั ถดุ ิบ 230,000 วตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวด 100,000 วตั ถุดบิ ทางอ้อม 80,000 คา่ แรงงานทางตรง 300,000 ค่าแรงงานทางออ้ ม 75,000 ค่าขนส่งเขา้ 50,000 สง่ คนื วัตถุดบิ 18,000 สว่ นลดรบั 12,000 ค่าเชา่ โรงงาน 100,000 คา่ เส่ือมราคา - เครื่องจกั ร 70,000 ค่าสาธารณูปโภคโรงงาน 60,000 งานระหว่างทาต้นงวด 250,000 งานระหวา่ งทาปลายงวด 320,000 ให้ทา งบต้นทุนการผลิต สาหรบั ปี สิ้นสดุ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x1 ขอ้ 4. บริษทั เจริญการคา้ จากดั เป็นบริษัททที่ าการผลติ สนิ ค้า โดยมีขอ้ มลู เกย่ี วกับการผลิต การขายและ คา่ ใช้จา่ ยตา่ งๆ ดงั นี้ หน่วย: บาท ยอดขาย 2,300,000 วตั ถุดบิ คงเหลือต้นงวด 150,000 ซ้อื วตั ถุดบิ 300,000 วตั ถุดิบคงเหลือปลายงวด 100,000 วตั ถุดิบทางออ้ ม 60,000 ค่าแรงงานทางตรง 375,000 คา่ แรงงานทางออ้ ม 50,000

2- 44 การบญั ชตี น้ ทุน 1 ส่งคนื วัตถดุ บิ 30,000 รับคนื สินค้า 22,000 ส่วนลดจ่าย 28,000 ส่วนลดรับ 45,000 เงนิ เดือนผู้จดั การโรงงาน 125,000 เงนิ เดือนผูบ้ รหิ าร 250,000 เงนิ เดอื นพนกั งานขาย 125,000 ค่าขนสง่ ออก 75,000 คา่ ขนส่งเขา้ 50,000 คา่ เชา่ โรงงาน 100,000 คา่ เช่าสานกั งานใหญ่ 40,000 ค่าเสื่อมราคา-เคร่อื งจักร 140,000 คา่ เสอ่ื มราคา-อุปกรณ์สานกั งาน 50,000 คา่ สาธารณปู โภคโรงงาน 75,000 ค่าสาธารณูปโภคสานกั งาน 37,500 ค่าโฆษณา 150,000 สนิ ค้าสาเรจ็ รูปคงเหลอื ต้นงวด 375,000 สนิ คา้ สาเรจ็ รูปคงเหลือปลายงวด 400,000 งานระหวา่ งทาตน้ งวด 175,000 งานระหว่างทาปลายงวด 150,000 ให้ทา 1. งบต้นทนุ การผลติ สาหรบั งวด 1 ปี สน้ิ สดุ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 2. งบกาไรขาดทนุ สาหรบั งวด 1 ปี สิ้นสดุ วันที่ 31 ธันวาคม 25x1

บทท่ี 2 ระบบบญั ชีต้นทนุ และการจดั ทางบการเงนิ 2 - 45 ข้อ 5. บริษัท กัญญาการผลติ จากดั เปน็ ผู้ผลติ และจาหน่ายสนิ คา้ ชนดิ หนึง่ โดยมขี อ้ มูล เกยี่ วกับต้นทนุ การผลิตท่ีเกิดขนึ้ ในเดอื นพฤษภาคม 25X1 ดังนี้ 1. ยอดคงเหลอื ตน้ งวด วัตถดุ ิบ 40,000 บาท งานระหวา่ งทา 80,000 บาท สินคา้ สาเร็จรูป 140,000 บาท 2. ซื้อวตั ถุดบิ (ทง้ั ทางตรงและทางออ้ ม) จานวน 160,000 บาท เป็นเงนิ เชื่อ 3. เบิกวัตถุดิบไปใชใ้ นการผลิต แบง่ ได้เป็น วัตถุดิบทางตรง 60,000 บาท วตั ถดุ บิ ทางอ้อม 20,000 บาท 4. จา่ ยเงนิ เดือนและค่าแรงงานพนกั งานทงั้ สนิ้ 59,000 บาท โดยผ่านบญั ชธี นาคาร 5. เงินเดือนและค่าแรงงานท่ีจ่ายในระหว่างเดอื น แบง่ ได้เปน็ คา่ แรงงานทางตรง 36,000 บาท ค่าแรงงานทางออ้ ม 6,000 บาท เงินเดอื นฝา่ ยขาย 8,000 บาท เงนิ เดอื นฝ่ายบรหิ าร 9,000 บาท 6. คา่ ใชจ้ ่ายการผลิต ท่เี กดิ ขนึ้ ในระหวา่ งเดือนประกอบด้วย ค่าเสอ่ื มราคา – เครอ่ื งจกั ร 4,000 บาท คา่ เช่าโรงงาน (จา่ ยเงนิ สด) 6,000 บาท ค่านา้ ค่าไฟโรงงาน (ค้างจา่ ย) 2,000 บาท 7. คา่ ใช้จา่ ยในการขายและบรหิ าร เดือนพฤษภาคม ประกอบด้วย ค่าเสอื่ มราคา – อปุ กรณ์สานกั งาน 3,000 บาท ค่ารบั รอง (จ่ายเงนิ สด) 1,600 บาท คา่ นายหนา้ (จา่ ยเงินสด) 2,400 บาท ค่าใชจ้ ่ายเบด็ เตลด็ (จา่ ยเงนิ สด) 1,000 บาท 8. ในระหวา่ งเดือน บรษิ ทั ผลิตสนิ ค้าเสรจ็ ทงั้ ส้ิน 80% ของงานที่ผลติ ในระหว่างงวด 9. ขายสินค้าเป็นเงินเชื่อในราคาท่ีมีอัตรากาไรขั้นต้น 20% สินค้าที่ขายมีราคาทุน 200,000 บาท 10. รับชาระเงนิ จากลกู หน้ี 100,000 บาท ให้ทา บันทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทัว่ ไป ตามระบบการสะสมตน้ ทนุ ทง้ั 2 วิธี ได้แก่ 1. แบบเม่ือสิ้นงวด (Periodic Cost Accumulation System) 2. แบบตอ่ เน่อื ง (Perpetual Cost Accumulation System)

2- 46 การบญั ชตี ้นทนุ 1 ข้อ 6. ต่อไปนเี้ ป็นขอ้ มูลเก่ยี วกบั การดาเนินงานประจาเดอื นกรกฎาคม 25X4 ซ่งึ เป็นเดอื น แรกทเ่ี ร่ิมดาเนนิ การของบรษิ ัท สยามการผลิต จากดั กจิ การบันทกึ ตน้ ทนุ การผลติ โดยใช้ ระบบตน้ ทนุ จรงิ 1. ซื้อวัตถดุ ิบทางตรงและวสั ดุสนิ้ เปลืองเป็นเงนิ เชอื่ 300,000 บาท 2. เบิกวัตถุดิบเพ่อื ใช้ในการผลติ โดยตรง 240,000 บาท 3. เบกิ วสั ดุสิน้ เปลอื งเพ่อื ใชใ้ นการผลติ 20,000 บาท 4. คนื วตั ถุดิบทางตรงเก็บเขา้ คลงั 10,000 บาท 5. คา่ แรงงานทางตรง (คา้ งจา่ ย) 200,000 บาท 6. คา่ แรงงานทางออ้ ม (ค้างจา่ ย) 60,000 บาท 7. ค่าเสอ่ื มราคาโรงงานและเครอ่ื งจกั ร 20,000 บาท 8. คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิตอนื่ ๆ ทเี่ กดิ ข้ึนรวม (จ่ายเปน็ เงนิ สด)46,000 บาท 9. ต้นทุนของสินคา้ ทผ่ี ลิตเสรจ็ 520,000 บาท 10. ขายสนิ ค้าเป็นเงนิ เชื่อ 400,000 บาท 11. ต้นทุนสินค้าทข่ี าย 360,000 บาท 12. รับคนื สินคา้ ในราคาขาย 10,000 บาท ซึง่ มตี น้ ทนุ การผลติ 9,000 บาท ให้ทา ลงรายการในสมุดรายวันเพอื่ บนั ทึกรายการตา่ งๆ ท่ีเกดิ ขน้ึ ในเดอื นกรกฎาคม 25X4 ถา้ กจิ การมรี ะบบการตามระบบการสะสมตน้ ทนุ แบบตอ่ เน่อื ง ข้อ 7. ขอ้ มลู ตอ่ ไปนไี้ ด้มาจากการผลิตในเดอื นสงิ หาคม 25X6 ของ บรษิ ทั เจริญชัย จากดั 1. ซื้อวัตถุดิบทางตรงเป็นเงนิ เชือ่ 60,000 บาท 2. จ่ายคา่ แรงพนักงานฝา่ ยผลติ (ค่าแรงงานทางตรง) รวม 78,000 บาท เปน็ เงินสด 3. จ่ายเงนิ เดือนผคู้ วบคมุ โรงงาน 6,500 บาท เปน็ เงินสด 4. ค่ากาลังไฟค้างจา่ ยเทา่ กับ 2,000 บาท 5. ค่าเส่ือมราคาของอุปกรณ์ในโรงงานเทา่ กับ 5,000 บาท 6. ข้อมลู จากบญั ชีต่างๆ ท้ังในตอนตน้ งวดและปลายงวด มดี งั น้ี 1 สิงหาคม 31 สิงหาคม วัตถดุ บิ ทางตรง 10,000 20,000 งานระหว่างทา 25,000 28,000 เจา้ หนก้ี ารคา้ (8,000) (8,000) คา่ แรงค้างจ่าย (3,000) (5,000) เงินเดอื นคา้ งจา่ ย (1,000) (500)

บทที่ 2 ระบบบัญชตี น้ ทนุ และการจัดทางบการเงิน 2 - 47 กิจการใชร้ ะบบต้นทุนจรงิ (Actual Costs) โดยเปิดบัญชคี มุ ยอดคา่ ใช้จา่ ยการผลติ เพอื่ รวบรวมต้นทุนทางออ้ มประเภทต่างๆ และจะโอนบัญชนี ้เี ขา้ บัญชงี านระหว่างทาในตอนส้นิ งวด ให้ทา 1. ลงรายการในสมดุ รายวนั ท่วั ไปและผา่ นไปบัญชีแยกประเภททีเ่ กยี่ วข้อง 2. งบต้นทนุ การผลิตประจาเดือนสงิ หาคม 25X6 ขอ้ 8. คณุ อเนกไดน้ าเงนิ สดส่วนตวั มาลงทุนทาโรงงานผลติ สินค้าทชี่ ื่อวา่ “โรงงานอเนกภณั ฑ์” เปน็ จานวนเงิน 1,000,000 บาท คุณอเนกตกลงทจี่ ะเชา่ โรงงานจากเพ่ือนสนทิ ของเขาซึ่งคิดค่า เชา่ เพียงปีละ 120,000 บาท ทั้งนี้คุณอเนกต้องจ่ายเงินซ้ือเคร่ืองจักรอุปกรณ์และเฟอร์นิเจอร์ ต่างๆ ในโรงงานเอง เขาประมาณว่าเคร่ืองจักรจะมีอายุใช้งาน 7 ปี ส่วนอุปกรณ์และ เฟอรน์ ิเจอรต์ า่ งๆ มีอายุ 5 ปี โดยไม่มีราคาซาก รายการต่อไปนี้ได้มาจากเหตุการณ์ในเดือน มีนาคม 25X5 ซ่งึ เป็นเดือนแรกของการดาเนนิ งาน มีนาคม 1 คณุ อเนกนาเงินมาลงทนุ ทา “โรงงานอเนกภัณฑ์” จานวน 1,000,000 บาท 2 จ่ายค่าเช่าโรงงานสาหรบั 1 ปี จานวน 120,000 บาท ประมาณวา่ จะใช้ เนือ้ ทีส่ ว่ นหนา้ เป็นโชวร์ มู ของแผนกขายและแผนกบรหิ าร ซง่ึ เทา่ กับ 1/5 ของเน้อื ท่ีรวม 4 ซือ้ เครือ่ งจักรเพือ่ ติดตงั้ ที่โรงงานเปน็ เงินสด 168,000 บาท 9 ซื้อวัตถดุ บิ เปน็ เงินสด 150,000 บาท 10 ซือ้ เฟอร์นเิ จอรต์ ่างๆ สาหรับโชวร์ ปู และฝ่ายบรหิ ารจานวน 24,000 บาท เป็นเงินสด 15 เบิกวัตถุดิบไปใช้ในการผลิตทางตรง 40,000 บาท ทางอ้อม 20,000 บาท 16 คานวณค่าแรงและเงินเดือนสาหรับ 2 สัปดาห์แรกเป็นค่าแรงทางตรง 10,000 บาท ค่าแรงทางอ้อม 5,000 บาท แผนกขาย 3,000 บาท และแผนกบริหาร 5,000 บาท จ่ายค่าแรงและเงนิ เดอื นทั้งหมดในวันนี้ 20 ได้รับใบเสร็จค่าน้า ค่าไฟ และค่าโทรศัพท์รวม 3,000 บาท 1/5 ของ รายการนเี้ ป็นค่าใช้จา่ ยของแผนกขายและแผนกบรหิ าร 29 บนั ทึกคา่ เช่าและคา่ เส่ือมราคาประจางวด 29 คานวณค่าแรงและเงินเดือนสาหรับ 2 สัปดาห์หลัง ซ่ึงมีจานวนเท่ากับ คา่ แรงและเงินเดอื น 2 สัปดาหแ์ รก 30 จา่ ยค่าแรงและเงนิ เดือนท้ังหมด 31 โอนค่าใชจ้ ่ายการผลิตจรงิ ทัง้ หมดเขา้ เปน็ ต้นทุนการผลิต สินคา้ ผลติ เสร็จมี มูลค่ารวม 100,000 บาท สนิ ค้าขายได้มตี ้นทุนรวม 80,000 บาท และได้ขายสนิ คา้ นไ้ี ปเปน็ เงินเชือ่ รวมทัง้ สนิ้ 120,000 บาท

2- 48 การบัญชตี น้ ทุน 1 ให้ทา 1. บันทึกรายการข้างต้นในสมุดรายวนั ทัว่ ไปและรายการปรับปรุงบัญชใี นวนั สน้ิ งวด 2. ผ่านรายการนไี้ ปบัญชแี ยกประเภททเ่ี กีย่ วขอ้ ง 3. งบทดลองหลังการปรบั ปรงุ บญั ชี ณ วนั ที่ 31 มีนาคม 25X5 4. งบกาไรขาดทุนและงบต้นทุนการผลิตประจาเดอื นมีนาคม 25X5 ข้อ 9. บริษัทผลิตภัณฑ์อาหาร จากัด มีสานักงานกลางท่ีสีลม ส่วนโรงงานผลิตอยู่ท่ีพระ ประแดง ต่อไปนี้เป็นข้อมูลที่เกิดขึ้นในเดือนกรกฎาคม 25X9 ซ่ึงเป็นเดือนแรกของการ ดาเนินงาน 1. ซือ้ วตั ถุดิบเป็นเงินเช่ือ 40,000 บาท 2. ซอื้ เคร่อื งจักรเปน็ เงินเช่ือ 300,000 บาท จ่ายคา่ เบ้ยี ประกนั ภยั เป็นเงนิ สดสาหรับ ระยะเวลา 1 ปี เทา่ กับ 6,000 บาท 3. โรงงานคานวณค่าแรงได้ดังนี้คือ ค่าแรงทางตรง 32,000 บาท ค่าแรงทางอ้อม 8,000 บาท ใหห้ กั ภาษี ณ ทีจ่ ่าย 10% ของคา่ แรงทัง้ หมด 4. สานักงานกลางส่งเช็คค่าแรงให้โรงงานเพื่อจ่ายคนงาน ส่วนภาษีน้ันได้นาส่ง สรรพากรเรยี บรอ้ ยแล้ว 5. ใบสาคัญจ่ายทโ่ี รงงานไดร้ ับจากเจา้ หน้ีเป็นคา่ ใชจ้ ่ายตา่ งๆ ดงั นี้คือ คา่ เชา่ โรงงาน 8,000 บาท ค่าเครอ่ื งมอื เบ็ดเตลด็ 3,000 บาท ค่าซ่อมแซม 2,000 บาท ค่าเครื่องเขียน 2,000 บาท และคา่ ใช้จ่ายเบด็ เตล็ด 2,000 บาท เม่ือส่งใบสาคัญเหล่าน้ีใหส้ านักงานกลางๆ จ่ายเงินสดชาระหน้ีเพยี งครึ่งเดียวเทา่ นน้ั 6. เบิกวตั ถดุ บิ ทางตรง 33,000 บาท วตั ถุดบิ ทางออ้ ม 2,000 บาท 7. รายการปรับปรงุ ในตอนสน้ิ เดือนประกอบดว้ ยรายการตอ่ ไปน้ี ค่าเสื่อมราคาเครือ่ งจกั ร 10% ต่อปี คา่ เบยี้ ประกนั ภยั 1 เดอื น ค่าน้าค่าไฟคา้ งจา่ ยสาหรับเดือนนี้ 3,000 บาท 8. สารวจงานคงค้างวันที่ 31 ก.ค. ปรากฏว่า มีวัตถุดิบทางตรง 10,000 บาท ค่าแรงทางตรง 8,500 บาท และคา่ ใช้จา่ ยการผลติ 8,500 บาท 9. คา่ ขายเชอื่ เท่ากบั 90,000 บาท ซ่งึ เปน็ 150% ของตน้ ทนุ ขาย และได้จัดส่งสินค้า ใหผ้ ซู้ อื้ เรยี บรอ้ ยแลว้ 10. คา่ ใชจ้ า่ ยในการขายและบริหารจา่ ยเปน็ เงินสดเทา่ กับ 6,000 และ 9,000 บาท ให้ทา ใหล้ งรายการขา้ งต้นในสมดุ รายวนั ทั่วไปในกรณีดังน้ี 1. เมือ่ สานกั งานกลางเป็นผูล้ งบัญชีทง้ั หมด รวมทั้งในเรือ่ งของการผลติ ที่โรงงานดว้ ย

บทที่ 2 ระบบบญั ชีต้นทุนและการจดั ทางบการเงิน 2 - 49 2. เมื่อบรษิ ัทต้องการแยกการลงบญั ชขี องโรงงานออกจากสานกั งานกลาง ทั้งนี้โดยให้ สานกั งานกลางบันทึกการจัดซื้อ การขายและการเงิน รวมท้ังเก็บรักษาบัญชีสินทรัพย์ถาวร ทั้งหมดของบรษิ ทั ส่วนโรงงานบันทกึ รายการเก่ยี วกบั การผลติ เทา่ น้นั ขอ้ 10. เมื่อวันที่ 1 มกราคม 25X2 บริษทั ไทยวิจิตรภัณฑ์ จากัด เรมิ่ เปดิ ดาเนินงานผลิต พื้นไม้สักปาเก้สาหรับปูพื้นห้อง โรงงานต้ังอยู่ท่ีจังหวัดเพชรบูรณ์ ส่วนสานักงานใหญ่อยู่ กรุงเทพฯ สานกั งานใหญ่ดาเนินการด้านการขาย การเงิน เงินเดือนและสวัสดิการพนักงาน ทัง้ ยังเปน็ ผบู้ ันทึกรายการเก่ยี วกับสนิ ทรพั ย์ทกุ ประเภทของบรษิ ัท ส่วนโรงงานทาหน้าที่จัดซ้ือ วัตถุดิบและบันทึกต้นทุนในการผลิตท้ังส้ินของบริษัท เม่ือผลิตเสร็จก็จะส่งสินค้าไปไว้ท่ี คลังสินค้าสาเร็จรูปซึ่งอยู่ในบริเวณเดียวกันกับสานักงานใหญ่ โรงงานเป็นผู้เก็บรักษาและ บนั ทึกบญั ชีวัตถดุ ิบทกุ ประเภท เมอ่ื โรงงานทาการจดั ซือ้ วัตถดุ ิบเป็นทเ่ี รยี บรอ้ ยก็จะสง่ รายงาน ใหส้ านักงานใหญ่ดาเนนิ การชาระหนี้ต่อเจา้ หน้ีโดยตรง สาหรบั รายการทเี่ กดิ ข้นึ ในเดือนมกราคม 25X2 ปรากฏรายละเอยี ดดังตอ่ ไปน้ี 1. ซื้อวัตถุดิบเป็นเงนิ เชอื่ 140,500 บาท 2. ส่งคนื วัตถุดบิ เนือ่ งจากคุณภาพต่ากวา่ มาตรฐานจานวนเงนิ 3,000 บาท 3. ค่าแรงท่โี รงงาน ประกอบด้วย ค่าแรงทางตรง 45,000 บาท ค่าแรงทางอ้อม 20,000 บาท ค่าแรงทีส่ านักงานใหญ่ ประกอบด้วย เงนิ เดือนพนักงานขาย 15,000 บาท เงินเดือนพนกั งานบริหาร 20,000 บาท คา่ แรงทุกประเภทถกู หักเป็นภาษหี ัก ณ ท่จี า่ ย 10% 4. จากใบเบิกวตั ถุดิบพบรายละเอยี ดดงั น้ี เบิกไปใช้ในการผลติ 60,000 บาท เบกิ ไปใชท้ างออ้ ม 25,000 บาท เบกิ ไปใช้ในการโฆษณา 4,500 บาท 5. จ่ายเงินชาระค่าแรงค้างจา่ ยและเจ้าหน้วี ตั ถุดิบ 6. เม่ือวันท่ี 1 มกราคม 25X2 บริษัทส่ังซ้ือเครื่องจักรให้โรงงาน 120,000 บาท เครอื่ งมอื เครอ่ื งใช้ 60,000 บาท เคร่ืองใช้สานักงาน 24,000 บาท อายุการใช้งานสาหรับ สนิ ทรัพย์ทกุ ประเภท เทา่ กบั 10 ปี 7. คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิตท่ีตอ้ งจ่ายเปน็ เงนิ สดรวมเปน็ เงิน 10,000 บาท 8. สินค้าผลิตเสรจ็ มมี ลู คา่ 130,000 บาท 9. บรษิ ัทขายสนิ คา้ เป็นเงนิ เชื่อ 200,000 บาท ตน้ ทนุ สินค้าขาย 120,000 บาท

2- 50 การบัญชีต้นทนุ 1 10. ลูกค้าของส่งคืนสนิ ค้าทีช่ ารุดในราคาขาย 5,000 บาท ราคาทุน 3,000 บาท ให้ทา ใหท้ ่านลงรายการข้างต้นในสมดุ รายวันแสดงท้งั ดา้ นสานกั งานและโรงงาน ข้อ 11. บริษทั ผลิตภณั ฑ์เรือใบเพิ่งเปิดดาเนินงานเม่ือเดือนกันยายน 25X6 สานักงานของ บรษิ ัทอยทู่ ถ่ี นนสีลม แต่โรงงานอยู่ที่จังหวัดสมุทรปราการ ฝ่ายบริหารต้องการให้สานักงาน กลางเป็นผบู้ ันทึกบญั ชีทั้งหมด รวมทง้ั การผลติ ทโ่ี รงงานด้วย สาหรับข้อมูลการดาเนินงานใน เดอื นกันยายนประกอบด้วยรายการต่อไปน้ี 1. ซ้อื วัตถุดบิ ประเภทตา่ งๆ เปน็ เงินเช่ือ 54,000 บาท 2. เบิกวัตถไุ ปใช้ในงานทางตรง 42,000 บาท งานทางอ้อม 4,000 บาท และเบิก ไปใชใ้ นฝ่ายขาย 2,000 บาท 3. คา่ แรงและเงนิ เดอื น ประกอบดว้ ย ที่โรงงาน เงินเดอื นผจู้ ดั การโรงงาน 5,000 ค่าแรงทางตรง 30,000 คา่ แรงทางอ้อม 3,000 ที่สานักงาน เงินเดอื นฝ่ายขาย 20,000 เงินเดือนฝา่ ยบริหาร 10,000 4. ค่าใชจ้ ่ายตา่ งๆ ประกอบด้วย ที่โรงงาน คา่ เสอ่ื มราคาโรงงานและเครื่องจักร 15,000 คา่ น้าค่าไฟ 12,000 ค่าซอ่ มแซมเครือ่ งจักร 5,000 คา่ ใช้จา่ ยเบ็ดเตลด็ 2,000 ที่สานักงาน ค่าเสอื่ มราคาอาคาร 5,000 คา่ น้าคา่ ไฟ 6,000 คา่ พาหนะพนักงานขาย 4,000 ค่าใชจ้ า่ ยเบด็ เตลด็ 3,000 5. กิจการรวบรวมค่าใชจ้ ่ายการผลิตจริงเขา้ ในกระบวนการผลิต 6. เม่ือสารวจงานคงค้างปลายงวด พบว่ามีงานระหว่างทาท่ียังทาไม่เสร็จมูลค่า 18,000 บาท 7. สนิ คา้ ผลติ เสร็จโอนให้คลงั สินค้า 5,000 ชิ้น และได้ขายไปในงวดน้ี 3,000 ชิ้น ในราคาชิน้ ละ 40 บาท

บทที่ 2 ระบบบัญชีต้นทนุ และการจัดทางบการเงนิ 2 - 51 ข้อ 12. บริษัท อานันท์ จากัด ผลิตสินค้าเพียงชนิดเดียว สินค้าคงเหลือยกมาเม่ือวันที่ 1 เมษายน 25X7 ประกอบด้วย บญั ชคี ุมยอดวัตถุดบิ 14,000 บาท บญั ชีคุมยอดงานระหวา่ งทา 15,000 บาท ข้อมลู ทไี่ ด้จากการดาเนินงานในเดอื นเมษายน แสดงดังตอ่ ไปนี้ 1. ซื้อวัตถุดิบต่างๆ เป็นเงินเช่ือ 22,000 บาท จ่ายค่าขนส่งเป็นเงินสด 1,000 บาท 2. เบิกวัตถุดิบเข้ากระบวนการผลิต ประกอบด้วย วัตถุดิบทางตรง 21,4000 บาท และวัตถุดิบทางออ้ ม 2,200 บาท 3. ส่งคืนวัตถุดิบเข้าคลังเน่ืองจากเบิกเกิน เป็นวัตถุดิบทางตรง 400 บาท และ วัตถุดบิ ทางอ้อม 200 บาท 4. ส่งคนื วัตถุดบิ ใหผ้ ขู้ ายเนือ่ งจากคณุ ภาพต่ากว่ามาตรฐาน 1,000 บาท แล้วทาการ ชาระหน้ีทค่ี งค้าง 5. เงนิ เดือนและคา่ แรงเกิดข้นึ รวมเปน็ เงิน 40,000 บาท ต้องหักภาษีไว้ ณ ท่ีจ่าย 10% ท่เี หลือจ่ายให้แก่พนักงานท้ังหมด 6. ตามบัตรประจางานจาแนกได้ว่าเงินเดือนและค่าแรงตามข้อ 5 ประกอบด้วย แรงงานทางตรง 50% แรงงานทางอ้อม 10% ฝา่ ยขาย 25% ฝ่ายบริหาร 15% 7. ค่าใช้จ่ายกาผลิตท่ีจา่ ยจรงิ ประกอบดว้ ย คา่ เช่า 3,000 บาท ค่าใช้จ่ายเบ็ดเตล็ด 2,000 บาท สว่ นทเี่ หลือยงั ไม่ไดจ้ า่ ย ไดแ้ ก่ ค่าน้า-ค่าไฟ 3,000 บาท 8. รายการปรับปรงุ ประจาเดือนมดี งั นี้ 8.1 ตัดจาหน่ายค่าเบี้ยประกันภยั จา่ ยล่วงหนา้ ของโรงงานเดอื นละ 1,000 บาท 8.2 ค่าเสื่อมราคา - โรงงาน 4,000 บาท - เครือ่ งจักร 5,000 บาท 9. เมือ่ สารวจงานทค่ี งค้างปลายงวด ปรากฏว่าประกอบด้วยวัตถุดิบทางตรง 9,000 บาท คา่ แรงงานทางตรง 5,000 บาท และค่าใช้จ่ายการผลิต 6,000 บาท ส่วนงานที่ผลิต เสร็จได้สง่ เข้าคลงั สินคา้ เพอื่ รอการส่งมอบให้ลูกค้าทง้ั หมด 10. กิจการกาหนดราคาขายของงานท่ีผลิตในเดือนน้ี โดยบวกกาไร 50% ของ ตน้ ทุนการผลิต และกิจการได้ส่งสินค้าใหล้ ูกค้าเรียบรอ้ ยแล้ว แตย่ งั ไมไ่ ดร้ บั เงินจากลูกค้า ให้ทา ถ้ากจิ การใชร้ ะบบบญั ชีสินค้าคงเหลอื แบบตอ่ เนอื่ ง (Perpetual inventory system) ใหบ้ นั ทกึ รายการข้างตน้ ในสมุดรายวันทวั่ ไปและผ่านไปบัญชแี ยกประเภททเ่ี กยี่ วขอ้ ง

2- 52 การบญั ชีตน้ ทนุ 1 เอกสารอ้างอิง จันทนา สาขากร และ ศิลปพร ศรจี นั่ เพชร. (2556). การบญั ชีขนั้ ต้น. พิมพค์ รั้งท่ี 1 กรุงเทพมหานคร : ทีพีเอน็ เพรส. ดวงมณี โกมารทัต. (2559). การบญั ชีต้นทนุ . พิมพค์ รงั้ ที่ 15 กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพแ์ ห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั . ศศวิ มิ ล มีอาพล. (2558). การบญั ชีเพือ่ การจดั การ. พมิ พค์ รงั้ ที่ 23 กรงุ เทพมหานคร : อินโฟไมน่ิง. สมนกึ เอื้อจิระพงษพ์ ันธ.์ (2557). การบญั ชีบริหาร. พิมพค์ รั้งท่ี 7 กรงุ เทพมหานคร : แมคกรอ-ฮลิ .

แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี 3 การบญั ชีเกี่ยวกบั วตั ถดุ ิบ หวั ข้อเนื้อหาประจาบท 1. ความหมายและประเภทของวตั ถุดบิ 2. ขั้นตอนเกย่ี วกับวตั ถุดบิ 3. การบัญชีเกยี่ วกบั วตั ถุดบิ 4. การคานวณต้นทุนวัตถุดิบใชไ้ ปและการตรี าคาวัตถุดบิ คงเหลอื 5. บทสรปุ 6. แบบฝึกหดั ท้ายบท 7. เอกสารอ้างอิง วตั ถปุ ระสงคเ์ ชิงพฤติกรรม 1. สามารถอธบิ ายวงจรการผลติ และตน้ ทุนการผลติ ทเ่ี กย่ี วกบั วตั ถดุ บิ 2. สามารถอธบิ ายความหมายและประเภทของวตั ถดุ บิ 3. สามารถบนั ทกึ บญั ชที เ่ี กย่ี วกบั วตั ถดุ บิ ในแตล่ ะขนั้ ตอนได้ 4. สามารถคานวณตน้ ทุนวตั ถดุ บิ ใชไ้ ปในกระบวนการผลติ และตรี าคา วตั ถุดบิ คงเหลอื ได้ วิธีการสอนและกิจกรรมการเรยี นการสอนประจาบท 1. การบรรยายเน้อื หา 2. ถามตอบในชนั้ เรยี น 3. ทาแบบฝึกหดั ทา้ ยบท

3 - 2 การบญั ชีตน้ ทนุ 1 ส่ือการเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน เรอื่ ง การบญั ชเี กี่ยวกบั วัตถุดบิ 2. PowerPoint 3. แหล่งเว็บไซด์ทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั ตน้ ทนุ วตั ถุดบิ จากอนิ เทอร์เน็ต 4. ตวั อยา่ งผลติ ภณั ฑ์จริง และวัตถดุ ิบหลกั ทีน่ ามาใช้ผลติ สนิ ค้าจรงิ การวดั ผลและการประเมินผล 1. สงั เกตความสนใจขณะฟงั บรรยายและการตอบคาถาม 2. สงั เกตจากการทาแบบฝึกหดั ในชนั้ เรยี น 3. สงั เกตจากพฤตกิ รรมความสนใจ และการร่วมกจิ กรรมในชนั้ เรยี น 4. ประเมนิ ผลจากการทาแบบฝึกหดั ทา้ ยบท

บทที่ 3 การบญั ชเี ก่ียวกับวัตถุดิบ 3 - 3 บทที่ 3 การบญั ชีเกี่ยวกบั วตั ถดุ ิบ ปัจจัยการผลิตท่ีมีความสาคัญที่สุดที่นามาใช้ในกระบวนการผลิตของธุรกิจประเภท อุตสาหกรรม ไดแ้ ก่ วัตถดุ บิ ซ่งึ ธรุ กิจลกั ษณะน้ีจาเป็นจะตอ้ งใช้วัตถุดิบเพ่ือนามาแปรสภาพให้ กลายเปน็ สินคา้ สาเรจ็ รปู หรือก่งึ สาเรจ็ รปู เพ่อื นาไปจาหนา่ ยให้กบั ลูกค้าต่อไป แต่กระบวนการ ได้มาของวตั ถดุ บิ มีหลายข้นั ตอน เร่ิมต้ังแต่การจดั หาวตั ถุดบิ มีการจัดซ้ือ การตรวจรับวัตถุดิบ การเก็บรักษา จนกระท่ังทาการเบิกใช้วัตถุดิบเมื่อนาเข้าสู่กระบวนการผลิต ดังน้ัน ในแต่ละ ขนั้ ตอนจะมีต้นทุนเกิดขนึ้ ในแตล่ ะกระบวนการ ซึ่งมผี ลต่อการคานวณต้นทนุ วัตถดุ ิบ รวมไปถึง การตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลือปลายงวด เพื่อนาเสนอรายการในงบแสดงฐานะการเงิน รวมถึงงบ การเงนิ อื่นๆ ท่ีเกยี่ วข้อง และที่สาคัญผู้บริหารสามารถนาข้อมูลที่เกี่ยวกับต้นทุนวัตถุดิบไปใช้ ในการวางแผนและการควบคุมวัตถดุ บิ เพื่อเป็นขอ้ มลู เสนอใหก้ บั ฝ่ายบริหารนาขอ้ มูลเหล่าน้ีไป ใช้ประกอบการตัดสินใจ เช่น ต้องการลดต้นทุนวัตถุดิบเพ่ือให้ต้นทุนการผลิตของผลิตภัณฑ์ ลดลง มผี ลทาให้ราคาสินคา้ ลดลง ซึง่ เป็นขอ้ ได้เปรยี บในด้านตน้ ทุน ทาให้ธุรกจิ สามารถแขง่ ขนั กบั ค่แู ข่งได้ แต่ละขั้นตอนท่ีเกี่ยวข้องกับวัตถุดิบ จะมีต้นทุนเกิดข้ึนตั้งแต่การจัดซื้อ การตรวจรับ การเบกิ ใช้วัตถุดบิ จนกระทง่ั การจดั เก็บวตั ถุดบิ เข้าคลงั สนิ ค้า แต่ละกระบวนการท่ีเก่ียวข้องจึง ต้องมีการบันทึกบัญชีต้นทุนวัตถุดิบที่เก่ียวข้องแทบท้ังส้ิน ดังนั้น เน้ือหาในบทน้ี จะ ประกอบด้วย ความหมายและประเภทของวัตถุดิบ และข้ันตอนของการบันทึกบัญชี ซ่ึงเริ่ม ต้ังแตก่ ารจัดซื้อวตั ถุดิบ การเก็บวัตถุดบิ เข้าคลงั สินคา้ การเบกิ วัตถดุ ิบเพ่อื นาเขา้ สกู่ ระบวนการ ผลติ ไปจนถึงการตรี าคาวัตถดุ บิ คงเหลือปลายงวด และรวมไปถึงวิธีการคานวณต้นทุนวัตถุดิบ เมือ่ มีเบิกวัตถดุ บิ ไปใช้ในกระบวนการผลติ ความหมายและประเภทของวตั ถดุ ิบ วัตถุดิบ (Material) คือ ส่วนประกอบหลักที่มีความสาคัญที่สุดท่ีนามาใช้ในการผลิต โดยการผลิตสินคา้ น้นั จะเปน็ การแปรสภาพวัตถดุ ิบจนกระทงั่ กลายเป็นสนิ ค้าสาเร็จรูป ตวั อย่างวัตถุดิบหลกั ท่นี ามาใช้ในการผลิตสินค้า เช่น เหล็กเป็นวัตถุดิบหลักที่นามาใช้ ในการผลิตรถยนต์ ไม้เป็นวัตถุดิบหลักที่นามาผลิตเป็นเฟอร์นิเจอร์ วัตถุดิบที่นามาใช้ในการ ผลติ สนิ ค้าชนดิ หน่ึงอาจจะมีวตั ถดุ ิบหลายชนิด ซึ่งการแบง่ ประเภทของวตั ถุดิบ สามารถแบ่งได้ เป็น 2 ประเภท คือ วัตถุดิบทางตรง และวัตถุดิบทางอ้อม ซ่ึงแต่ละประเภทสามารถอธิบาย

3 - 4 การบัญชีต้นทนุ 1 รายละเอียด ได้ดังน้ี (สมนึก เอ้ือจิระพงษ์พันธ์, 2557 : 106 และดวงมณี โกมารทัต, 2559 : 138) 1. วตั ถดุ ิบทางตรง วัตถุดิบทางตรง (Direct Material : DM) คือ วัตถุดิบท่ีเป็นองค์ประกอบสาคัญท่ีใช้ ในการผลิตสินค้าโดยปริมาณการใช้วัตถุดิบชนิดน้ันๆ กับจานวนหน่วยของสินค้าท่ีผลิตจะ เป็นไปในทิศทางเดียวกัน (ประภาภรณ์ เกียรติกุลวัฒนา, 2558 : 44) ซึ่งวัตถุดิบที่นามาผลิต สินค้านั้นจะถือเป็นวัตถุดิบหลัก และเป็นวัตถุดิบส่วนใหญ่ท่ีใช้ในการผลิตสินค้าชนิดน้ันๆ รวมทงั้ สามารถคานวณตน้ ทุนของวัตถดุ ิบที่ใช้ในการผลิตสินคา้ แต่ละหน่วยได้โดยชัดเจน และมี มูลคา่ ทมี่ ีนัยสาคัญ (สมนึก เอื้อจริ ะพงษ์พันธ์, 2557 : 106) ตัวอย่างวัตถุดิบทางตรง เช่น ไม้เป็นวัตถุดิบทางตรงของการผลิตโต๊ะไม้หน่ึงตัว เพราะกจิ การสามารถระบุได้ว่าจะต้องใช้ไม้จานวนเท่าใด และคิดเป็นต้นทุนของไม้ที่ใช้ในการ ผลิตจานวนเทา่ ใด หรอื เหลก็ เป็นวตั ถดุ ิบทางตรงของการผลติ รถยนต์หนึง่ คัน เน่ืองจากกิจการ สามารถระบุได้ว่าจะต้องใช้เหล็กเพ่ือนามาใช้ผลิตเป็นตัวถังรถยนต์จานวนเท่าใด ทาให้ สามารถคานวณต้นทุนเหล็กได้อย่างชัดเจน หรือ ผ้าเป็นวัตถุดิบทางตรงของการผลิตเสื้อผ้า สาเรจ็ รูป กิจการสามารถระบไุ ดว้ า่ ตอ้ งใช้ผ้าจานวนก่เี มตรเพ่อื ใช้ในการผลติ เสอ้ื หนง่ึ ตัว เป็นต้น 2. วตั ถดุ ิบทางอ้อม วัตถุดิบทางอ้อม (Indirect Material : IDM) คือ วัตถุดิบท่ีเป็นปัจจัยการผลิตสินค้า แตไ่ ม่สามารถจดั ประเภทเป็นวตั ถุดบิ ทางตรงได้ แม้ว่าปรมิ าณการใช้วัตถดุ บิ ทางอ้อมจะผันแปร ไปตามปรมิ าณการผลิต แตค่ วามสมั พันธ์ดงั กลา่ วอาจไมช่ ัดเจน (ประภาภรณ์ เกียรติกุลวัฒนา, 2558 : 44) หรือวัตถุดิบทางอ้อมเป็นวัสดุท่ีไม่ใช่ส่วนประกอบหลักของการผลิตสินค้าชนิดใด ชนิดหน่ึง วัตถุดิบเหล่านี้จะถกู เรยี กว่า วัตถุดิบทางอ้อม หรือ วัสดุโรงงาน (Factory Supplies) มลู ค่าของวตั ถดุ ิบทางอ้อมหรือวสั ดุโรงงานไมม่ นี ยั สาคัญ หรอื มีมลู ค่าไมส่ งู มากนกั (สมนึก เอ้ือ จิระพงษ์พันธ์, 2557 : 106) ในการเบิกวัตถุดิบทางอ้อมเข้าสู่กระบวนการผลิตสินค้าชนิดใด ชนิดหนึ่ง กิจการไม่สามารถระบุปริมาณการใช้วัตถุดิบนั้นได้อย่างชัดเจน ทาให้การคานวณ ต้นทุนวัตถุดิบทางอ้อมท่ีใช้ในการผลิตสินค้าแต่ละหน่วยจึงไม่สามารถระบุได้อย่างชัดเจน เช่นกัน ตัวอย่างของวัตถุดิบทางอ้อม เช่น ด้าย ตะปู กาว และน้ามันหล่อลื่น เป็นต้น ท่ี นามาใช้ในการผลิตโต๊ะไม้ กิจการไม่สามารถระบุได้ว่าต้องใช้ตะปูก่ีตัว และกาวเท่าใดเพ่ือ นามาใชใ้ นการผลิตโตะ๊ หนงึ่ ตวั หรือด้ายทใี่ ชใ้ นการผลติ เส้อื กิจการไม่สามารถระบุได้ว่าต้องใช้ ด้ายจานวนก่ีเมตรเพื่อนามาผลติ เส้ือหน่ึงตัว เป็นต้น ซ่ึงวัตถุดิบที่ยกตัวอย่างมาข้างต้น จะถือ วา่ เป็นวัตถุดบิ ทางอ้อมทัง้ ส้นิ ในการจัดประเภทของวัตถุดิบทางอ้อมหรือวัสดุโรงงาน จะถือว่า

บทที่ 3 การบญั ชีเก่ยี วกบั วตั ถดุ ิบ 3 - 5 วัตถุดิบเหล่าน้ีเป็นส่วนหนึ่งของค่าใช้จ่ายการผลิต (Manufacturing Overhead หรือ Factory Overhead) ซึง่ คา่ ใชจ้ ่ายการผลติ นี้ ถอื วา่ เป็นต้นทนุ ส่วนหน่ึงของต้นทุนการผลิต ดังได้อธิบาย ไว้แล้วในบทที่ 1 ดังน้ัน การพิจารณาว่ารายการใดเป็นวัตถุดิบทางตรงหรือวัตถุดิบทางอ้อมน้ัน จะต้องพจิ ารณาเงื่อนไข 2 ประการ ประกอบกนั น่ันคือ วัตถดุ ิบซ่ึงถือว่าเป็นวัตถุดิบทางตรง จะตอ้ งเปน็ ส่วนประกอบสาคญั ซ่ึงใชโ้ ดยตรงในการผลิตสินค้า และสามารถคานวณเป็นต้นทุน ในการผลิตเป็นสินค้าสาเร็จรูปได้โดยง่าย หากขาดเง่ือนไขข้อใดข้อหนึ่งเสียแล้วย่อมถือว่า รายการนั้นเป็นวัตถุดิบทางอ้อม (ดวงมณี โกมารทัต, 2559 : 138) และจากการแบ่งประเภท ของวัตถุดิบออกเป็น 2 ประเภท นั่นคือ วัตถุดิบทางตรงและวัตถุดิบทางอ้อม ทาให้รายการ เก่ยี วกบั วตั ถุดิบท้ังสองประเภทจะมีผลต่อการบันทึกบัญชีท่ีเกี่ยวข้องกับวัตถุดิบทางตรง และ วัตถดุ ิบทางออ้ มซงึ่ จะไปรวมอยใู่ นบญั ชคี ่าใช้จ่ายการผลิต สาหรับเนื้อหาของบทน้ี จะเน้นการ บันทึกรายการทเ่ี กย่ี วกับวตั ถุดบิ ทางตรง ส่วนวตั ถุดบิ ทางอ้อมจะไปอธิบายโดยละเอียดในบทท่ี 5 การบญั ชีเก่ียวกับคา่ ใช้จา่ ยการผลิต ตอ่ ไป ขนั้ ตอนเกี่ยวกบั วตั ถดุ ิบ จากการจาแนกประเภทของวัตถุดิบเป็น 2 ประเภท ได้แก่ วัตถุดิบทางตรงและวัตถุดิบ ทางอ้อม การได้มาซึ่งวัตถุดิบแต่ละประเภทจะมีกิจกรรมที่เกี่ยวข้อง ต้ังแต่การจัดหาวัตถุดิบ จนกระทั่งเบิกวัตถุดิบไปใช้ในกระบวนการผลิต ดังนั้น จากรายการดังกล่าวจึงมีผลต่อการ บนั ทึกบญั ชีท่ีเกีย่ วข้องกับวัตถดุ ิบทางตรง และวัตถุดบิ ทางอ้อม ข้ันตอนที่เกี่ยวข้องกับวัตถุดิบ (Material Flow) จึงประกอบดว้ ย กจิ กรรมตา่ งๆ ไดแ้ ก่ กจิ กรรมการจดั ซือ้ วตั ถุดิบ การตรวจรับ วัตถุดบิ การเบกิ วตั ถดุ บิ ไปใชใ้ นกระบวนการผลิต และการเก็บรักษาวัตถุดิบในคลังวัตถุดิบ ดัง แสดงในภาพท่ี 3.1 การจดั ซือ้ วตั ถุดิบ การตรวจรับวตั ถุดิบ การเบิกใชว้ ัตถุดิบ การจดั เกบ็ วัตถุดบิ ภาพท่ี 3.1 ขนั้ ตอนทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั วตั ถดุ บิ

3 - 6 การบญั ชตี น้ ทนุ 1 ในแต่ละข้นั ตอนทเ่ี ก่ียวกบั วัตถุดบิ จะมีตน้ ทุนเกิดข้ึนของแตล่ ะขน้ั ตอน เริม่ ตั้งแต่ตน้ ทุน การจดั ซ้ือวตั ถุดิบ การตรวจรับวัตถดุ ิบ ต้นทุนวตั ถดุ บิ ทใ่ี ช้ไปในกระบวนการผลิต รวมไปถงึ การ ตรี าคาวตั ถดุ บิ คงเหลอื ในตอนสิน้ งวด ดังแสดงในภาพท่ี 3.2 ตน้ ทนุ การสงั่ ซอื้ ต้นทุนจากการซ้ือ ตน้ ทนุ การเบิกใช้วัตถดุ ิบ ตน้ ทนุ การเก็บรกั ษา ภาพท่ี 3.2 ตน้ ทุนวตั ถุดิบทีเ่ กี่ยวกบั กจิ กรรมแต่ละกจิ กรรม จากขัน้ ตอนท่ีเก่ียวกบั วัตถุดบิ ดังภาพที่ 3.2 สามารถอธิบายรายละเอยี ดแตล่ ะข้นั ตอนที่ เก่ียวกบั วัตถดุ ิบ และหน้าที่ของแผนกต่างๆ ที่เก่ียวขอ้ ง ได้ดังน้ี 1. การจดั ซือ้ วตั ถดุ ิบ แผน กท่ี มีห น้าที่ ใน กา รจัด ซ้ือ วัตถุดิบ ไ ด้แก่ แผน กจั ดซื้อ (Purchasing Department) ผจู้ ดั การแผนกจัดซอื้ จะทาหนา้ ที่ในการจดั ซอ้ื วตั ถุดบิ รวมไปถึงวัสดโุ รงงานต่างๆ ท่ีใช้ในการผลิต ผู้จัดการแผนกจะต้องรับผิดชอบในการจัดหาวัตถุดิบให้เป็นตามมาตรฐานที่ กาหนดของแผนกผลิต ท้ังด้านคุณภาพ ราคาและเงื่อนไขต่างๆ ที่เก่ียวข้องกับการจัดซ้ือ เช่น ส่วนลดการคา้ และส่วนลดเงินสดที่ได้รับเมอ่ื มกี ารซอื้ วัตถดุ บิ การดาเนินการเพ่ือซ้ือวัตถุดิบจะมีแผนกท่ีเก่ียวข้องในขั้นตอนการจัดซ้ือวัตถุดิบ คือ แผนกคลังวัตถุดิบ และแผนกจัดซ้ือวัตถุดิบ โดยสามารถอธิบายรายละเอียดหน้าที่และ เอกสารต่างๆ ที่เกย่ี วขอ้ งของแต่ละแผนก ได้ดงั นี้ 1.1. แผนกคลงั วตั ถดุ ิบ การจัดซื้อวัตถุดิบจะเร่ิมจากการที่แผนกคลังวัตถุดิบ (Store Department) จัดทาใบขอซื้อวัตถุดิบ (Purchase Requisition) แล้วส่งไปยังแผนกจัดซ้ือ เพ่ือทาการจัดหา และจัดซ้ือวัตถุดิบให้แผนกคลังวัตถุดิบตามความต้องการ โดยปกติแล้วแผนกคลังวัตถุดิบจะ เป็นผู้ออกใบขอซ้ือตามความตอ้ งการของแผนกผลิต จานวน 2 ฉบับ โดยแผนกคลังวัตถุดิบจะ ส่งตน้ ฉบับไปใหแ้ ผนกจดั ซือ้ เพื่อดาเนนิ การจดั ซ้อื ส่วนสาเนาอีก 1 ฉบับจะเกบ็ ไว้เป็นหลักฐาน การขอซ้อื โดยเอกสารใบขอซื้อวัตถุดิบจะมีรายละเอียดเกี่ยวกับประเภท และจานวนวัตถุดิบที่ ตอ้ งการ วันทข่ี อซอื้ วนั ท่ีต้องการใช้ และผอู้ นุมัติ ดังแสดงในภาพที่ 3.3 แต่โดยท่ัวไป ขั้นตอนการจัดทาใบขอซ้ือจะเริ่มจากการที่ แผนกผลิต (Production Department) ไดว้ างแผนการผลิตไว้ล่วงหน้า ทาให้ทราบวา่ ต้องทาการผลิตสินค้า

บทท่ี 3 การบัญชีเกย่ี วกบั วตั ถดุ ิบ 3 - 7 ชนิดใด แผนกผลิตก็จะทาการตรวจสอบวัตถุดิบและวัสดุจากคลังวัตถุดิบว่ามีจานวนเพียงพอ หรือไม่ ถา้ ไม่เพยี งพอต่อการผลิต แผนกผลิตก็จะแจ้งไปยังแผนกคลังวัตถุดิบเพ่ือจัดทาใบขอ ซ้อื สง่ ไปใหแ้ ผนกจัดซ้ือ ดังได้กล่าวไว้ตามขน้ั ตอนขา้ งต้น บรษิ ทั ...................................... เลขท่ี ........ ใบขอซือ้ เลม่ ที่ ........ แผนก/ฝา่ ย........................................................ วนั ทขี่ อซอื้ ........................................................ วันทตี่ ้องการใช้วัตถุดิบ............................ จานวน รายการ ผูข้ อซื้อ.................................................. ผูอ้ นมุ ตั .ิ .......................................................... ใบสง่ั ซื้อเลขที่........................................ วันที่ออก.......................................................... บริษทั ผูจ้ าหน่ายวัตถดุ บิ .................................................................................................. ภาพท่ี 3.3 ตัวอยา่ งใบขอซื้อ 1.2. แผนกจดั ซือ้ เม่ือแผนกจัดซื้อได้รับใบขอซื้อวัตถุดิบจากแผนกคลังวัตถุดิบ แผนกจัดซื้อ จัดทาใบสั่งซือ้ (Purchase Order) โดยมรี ายละเอยี ดเกยี่ วกับชื่อท่อี ยู่ของบริษัทที่ทาการส่ังซื้อ เลขท่ีใบสั่งซื้อ ชื่อและท่ีอยู่ผู้ขาย วันท่ีท่ีออกใบส่ังซ้ือ วันท่ีส่งมอบ เง่ือนไขการขนส่งและ เงื่อนไขการชาระเงิน ปริมาณการส่ังซื้อ รายละเอียดเก่ียวกับชนิด ลักษณะและคุณภาพของ วัตถุดิบท่ีสั่งซ้ือ ราคาต่อหน่วย และยอดรวมของจานวนเงินท่ีทาการส่ังซื้อทั้งหมด และผู้มี อานาจในการส่ังซอ้ื ดังแสดงในภาพท่ี 3.4 โดยท่ัวไปแผนกจัดซื้อจะทาใบส่งั ซื้อขนึ้ 4 ฉบับ โดยจะสง่ ตน้ ฉบบั ให้กับผู้ขาย ส่วนสาเนาทีเ่ หลือ 3 ฉบบั สาเนา 1 ฉบบั ส่งใหแ้ ผนกตรวจรบั ของเพ่อื เปน็ หลักฐานเพอื่ ตรวจรับ ของเมอ่ื วตั ถุดบิ มาสง่ สาเนา 1 ฉบบั สง่ ใหแ้ ผนกบญั ชเี พื่อตรวจสอบกบั รายงานการตรวจรับของ จากแผนกตรวจรับของและใบกากับสินค้าท่ีได้รับจากผู้ขาย ส่วนสาเนาอีก 1 ฉบับเก็บไว้เป็น หลักฐานไว้ที่แผนกจดั ซ้อื

3 - 8 การบญั ชตี น้ ทุน 1 บริษทั ...................................... เลขท่ี ............. ใบสงั่ ซื้อ เลม่ ท่ี ........ วันท่.ี ................. ช่ือผจู้ าหนา่ ย..................................................................................................................... ทอี่ ยู.่ ................................................................................................................................. วนั ที่ส่งมอบ....................................... เงอ่ื นไขการขนสง่ ..................................................... ...........................................................เง่ือนไขการชาระเงนิ ................................................. จานวน รายการ ราคาตอ่ หนว่ ย รวม ยอดรวมทงั้ ส้ิน ผูส้ ัง่ ซ้ือ.................................................. ภาพท่ี 3.4 ตัวอย่างใบส่ังซอื้ 2. การตรวจรบั วตั ถดุ ิบ กิจกรรมการตรวจรับวัตถุดิบจะมีแผนกที่เกี่ยวข้อง คือ แผนกตรวจรับของ และ แผนกบัญชี ซึ่งสามารถอธบิ ายรายละเอียดหน้าที่และเอกสารตา่ งๆ ที่เกย่ี วข้องของแต่ละแผนก ไดด้ งั น้ี 2.1. แผนกตรวจรบั ของ เม่ือวัตถุดิบที่ส่ังซ้ือได้ถูกจัดส่งมาท่ีกิจการ แผนกตรวจรับของจะทาหน้าที่ใน การตรวจสอบรายการวัตถุดิบต่างๆ ว่ามีคุณภาพและปริมาณตรงตามใบสั่งซื้อหรือไม่ รวมทั้ง ตรวจสอบถงึ การชารุดบกพรอ่ งอนั เนือ่ งมาจากการขนส่งด้วย หลังจากน้ันแผนกตรวจรับของก็ จะทาการออกใบรายงานการตรวจรับของ (Receiving Report) ตามปริมาณและรายการของ วตั ถดุ บิ จริงท่ีได้ตรวจรับไว้ โดยในใบรายงานการตรวจรับของจะแจ้งรายละเอียดเก่ียวกับช่ือผู้ จาหน่าย เลขท่ีใบสั่งซ้ือ วันท่ีได้รับวัตถุดิบ ปริมาณที่ได้รับและรายละเอียดเกี่ยวกับวัตถุดิบที่ ได้รบั พร้อมทงั้ มีการลงลายมือชื่อผู้ท่ีทาตรวจรบั วัตถุดิบน้ันไว้ ซึ่งเอกสารใบรายงานการตรวจ รบั ของจะมรี ายละเอียด ดังแสดงในภาพท่ี 3.5

บทท่ี 3 การบัญชีเก่ียวกบั วัตถดุ บิ 3 - 9 บรษิ ทั ............................................ เลขท่ี ............. ใบรายงานการตรวจรบั ของ เลม่ ท่ี ........ ช่อื ผู้จาหนา่ ย........................................................ หมายเหตุ ใบสง่ั ซื้อเลขท่ี .................................................... วนั ท่ีไดร้ ับของ................................................. จานวนทไี่ ด้รบั รายการ ยอดรวมทง้ั สน้ิ ผตู้ รวจรับของ.................................................. ภาพท่ี 3.5 ตัวอย่างใบรายงานการตรวจรบั ของ 2.2. แผนกบญั ชี เมอื่ แผนกตรวจรบั ของ ได้รบั วัตถดุ ิบเรียบรอ้ ยแล้ว แผนกบัญชีจะนาเอกสาร ท่ีเก่ยี วกบั การซอ้ื วัตถดุ บิ ไดแ้ ก่ ใบสง่ั ซื้อ ใบรายงานการรับของ และใบกากับสินค้าที่ได้รับจาก ผู้ขายมาตรวจสอบวา่ รายละเอียดถกู ตอ้ งตรงกันหรือไม่ ถ้าไม่ตรงกนั จะมีรายการส่งคืนวัตถุดิบ และต้องมีเอกสารส่งคืนวัตถุดิบแนบมาด้วย หลังจากนั้น แผนกบัญชีจะทาการบันทึกรายการ เกี่ยวกับการซือ้ วตั ถดุ บิ ลงในสมุดรายวันข้ันตน้ และผ่านรายการไปยังบัญชีคุมยอดวัตถุดิบและ บญั ชีย่อยวัตถุดิบ ซึ่งจะทาเป็นบตั รวัตถดุ ิบ (Stock Card) หรอื แยกเป็นวัตถุดิบแต่ละประเภทก็ ได้ โดยบัตรวัตถุดิบจะมีข้อมูลเกี่ยวกับจานวน ราคาต่อหน่วย จานวนเงินพร้อมแสดงยอด คงเหลอื ดังแสดงในภาพท่ี 3.6

3 - 10 การบัญชตี น้ ทนุ 1 บตั รวตั ถดุ ิบ ชนดิ ของวัตถดุ ิบ..................... รหสั ........................................ สถานทีจ่ ดั เก็บ................................ จานวนสูงสุด......................... จานวนตา่ สดุ ......................... รบั จ่าย คงเหลอื วัน เดือน อา้ งอิง ปริมาณ ตน้ ทุน จานวนเงิน ปริมาณ ตน้ ทุน จานวนเงนิ ปรมิ าณ ตน้ ทนุ จานวนเงนิ ปี ตอ่ ต่อ ต่อ หนว่ ย หนว่ ย หนว่ ย ภาพท่ี 3.6 ตวั อย่างบัตรวัตถดุ บิ 3. การเบิกใช้วตั ถดุ ิบ กระบวนการเบกิ ใช้วัตถดุ บิ จะมีแผนกที่เก่ยี วข้อง 3 แผนกได้แก่ แผนกผลิต แผนก คลงั วัตถุดบิ และแผนกบญั ชี ซึ่งสามารถอธบิ ายรายละเอียดหนา้ ที่และเอกสารตา่ งๆ ที่เก่ียวข้อง ของแตล่ ะแผนก ไดด้ ังน้ี 3.1. แผนกผลิต เม่ือจะทาการผลิต แผนกผลิตจะทาใบเบิกวัตถุดิบขึ้น 3 ฉบับ โดยแสดง รายละเอียดเก่ียวกับแผนกที่ขอเบิก ชนิดและจานวนของวัตถุดิบที่ต้องเบิก ต้องระบุด้วยว่า นาไปใช้สาหรบั งานใด เลขทอ่ี ะไร และต้องมีผู้อนุมัติการเบิก แผนกผลิตต้องส่งต้นฉบับใบเบิก วัตถุดิบและสาเนา 1 ฉบับ ให้กับแผนกคลังสินค้า/วัตถุดิบ ส่วนสาเนาท่ีเหลือเก็บไว้เป็น หลกั ฐานไวท้ แ่ี ผนกผลติ เอกสารใบเบกิ วตั ถุดิบ มขี ้อมูลตา่ งๆ ดังแสดงในภาพท่ี 3.7

บทท่ี 3 การบัญชเี กย่ี วกับวัตถดุ ิบ 3 - 11 3.2. แผนกคลงั สินค้าหรือวตั ถดุ ิบ เม่อื แผนกคลังวตั ถุดิบหรอื สินคา้ ได้รบั ใบเบกิ วัตถุดิบทง้ั 2 ฉบับจากแผนกผลติ แล้ว แผนกคลังสินค้าจะส่งวัตถุดิบตามรายละเอียดในใบเบิกวัตถุดิบไปให้กับแผนกผลิตที่ ตอ้ งการใช้วตั ถุดิบ โดยตอ้ งมลี ายเซ็นของผู้รับวัตถุดบิ ด้วย หลังจากนั้นจะสง่ สาเนาใบเบิกไปยัง แผนกบญั ชี ส่วนเอกสารตน้ ฉบบั แผนกคลงั สินคา้ จะเกบ็ ไวเ้ ป็นหลักฐาน และตอ้ งบนั ทึกรายการ ลดจานวนวัตถดุ ิบตามที่มีการเบิกใชไ้ ปในบัตรวัตถุดิบ 3.3. แผนกบญั ชี แผนกบัญชจี ะนาสาเนาใบเบิกวตั ถดุ บิ ทไ่ี ดร้ ับจากแผนกคลังวัตถุดิบหรือสินค้า มาคานวณหาต้นทุนวัตถุดิบท่ีเบิกใช้ในกระบวนการผลิต ตามนโยบายของบริษัท ซ่ึงการ คานวณอาจเป็นวิธีถัวเฉลี่ยถ่วงน้าหนัก (Weighted Average) วิธีเข้าก่อน – ออกก่อน (FIFO) หรือวิธีเข้าหลัง – ออกก่อน (LIFO) ตามความเหมาะสม และแผนกบัญชีต้องวิเคราะห์ด้วยว่า วัตถุดิบท่ีเบิกไปใช้เป็นวัตถุดิบประเภทใด เป็นวัตถุดิบทางตรงหรือวัตถุดิบทางอ้อม จานวน เทา่ ใด และคานวณต้นทนุ วตั ถุดบิ นน้ั เพอื่ นาไปบันทึกเป็นต้นทุนแยกตามงาน หรือบัตรต้นทุน งาน หรอื รายงานตน้ ทนุ การผลติ เพ่อื บนั ทึกการเบิกใชว้ ตั ถดุ ิบ ทงั้ ในบัญชีคุมยอดและบัญชยี อ่ ย วตั ถดุ บิ แยกตามประเภทของวตั ถดุ ิบทีน่ าไปใช้จรงิ บรษิ ทั ............................................ เลขท่ี ............. ใบเบิกวตั ถดุ ิบ เลม่ ที่ ........ แผนกขอเบิก........................................................วนั ท่.ี .......................................... เบกิ เขา้ งานเลขท่ี ................................................................................................... ลาดบั ที่ รหัส รายการ จานวน ราคาตอ่ จานวนเงิน หน่วย หนว่ ย ผเู้ บกิ .......................................................... ผอู้ นุมตั .ิ ............................................................ ผู้รับของ…………………..…….……..…….. หัวหน้าแผนกคลังสนิ ค้า...................................... วนั ทรี่ ับของ…………… ……….…………… ผู้คานวณ............................................................ ภาพท่ี 3.7 ตัวอย่างใบเบิกวตั ถดุ ิบ

3 - 12 การบัญชีต้นทนุ 1 การบญั ชีเก่ียวกบั วตั ถดุ ิบ กิจการอุตสาหกรรมท่ีมีกระบวนการผลิตสินค้าชนิดใดชนิดหนึ่งอาจใช้วัตถุดิบหลัก เพียงชนดิ เดยี ว หรือมีวัตถุดิบหลายชนิดเพ่ือผลิตเป็นสินค้าชนิดน้ันๆ ดังนั้น การบันทึกบัญชี เกี่ยวกับวัตถุดิบจึงมักจะมีการใช้ บัญชีย่อยวัตถุดิบ (Material Subsidiary Ledgers or Accounts) และ บัญชีคุมยอดวัตถุดิบ (Material Control Account) เพ่ือให้ง่ายต่อการบันทึก บัญชี และเกิดประสทิ ธภิ าพในการบริหาร และท่ีสาคัญให้เกิดประโยชน์ในด้านการควบคุมการ ใช้วตั ถุดิบ และทาใหต้ ้นทุนวัตถุดิบท่ใี ชใ้ นการผลิตมีความถูกต้องมากยิ่งข้ึน ในทางปฏิบัติ นัก บัญชีตน้ ทนุ จะมีบัญชยี ่อยวัตถดุ ิบ และบัญชคี มุ ยอดวตั ถุดิบ แยกออกจากกัน สาหรับบัญชีย่อย วัตถุดิบ จะมีลักษณะคล้ายกับบัญชีย่อยลูกหนี้ และเจ้าหน้ี ท่ีเรียกว่า บัญชีลูกหนี้รายตัวและ เจา้ หนร้ี ายตัว สว่ นบญั ชคี ุมยอดวตั ถุดบิ จะมีลักษณะคล้ายกับบัญชีคุมยอดลูกหนี้ และบัญชีคุม ยอดเจ้าหน้ี น่ันคือ เม่ือพิจารณาจากยอดรวมของบัญชีย่อยวัตถุดิบแยกแต่ละชนิด แต่เม่ือนา ยอดของบัญชีย่อยวัตถุดบิ ทกุ บญั ชีมารวมกันจะเท่ากับบัญชีคุมยอดวัตถุดิบ (Horngren, et al., 2015 : 143 และ สมนกึ เออ้ื จริ ะพงษ์พนั ธ์, 2557 : 110) นอกจากนี้ สิ่งที่นักบัญชีจะต้องให้ความสนใจอีกประเด็นหน่ึงก็คือ การคิดต้นทุน วัตถุดิบที่เกิดข้ึนในกระบวนการผลิตให้มีความถูกต้อง หรือมีความใกล้เคียงกับความเป็นจริง มากทส่ี ุด ต้นทุนทเ่ี ก่ยี วกบั วัตถุดิบน้ัน ไม่ได้มีแตเ่ ฉพาะต้นทุนที่เกิดจากการซื้อวัตถุดิบเท่านั้น แตย่ งั มีตน้ ทุนอืน่ ๆ และค่าใชจ้ ่ายอน่ื ๆ ท่เี กิดขึ้นในทุกกระบวนการที่เกยี่ วกบั วตั ถุดิบ ตั้งแต่การ จดั ซือ้ วัตถดุ ิบไปจนกระท่งั ได้วตั ถุดิบมาใช้ในการผลติ และนาเก็บเขา้ คลงั วัตถดุ ิบ ดังน้ัน ตน้ ทุน ท่ีเกี่ยวกับวัตถุดิบ เช่น แผนกจัดซื้อจะมีต้นทุนหรือค่าใช้จ่ายท่ีเกิดข้ึนเมื่อมีการจัดซื้อ แผนก ผลิตจะต้องคดิ ต้นทุนวตั ถดุ บิ ทัง้ สิน้ เมอื่ มีการเบิกใช้วัตถุดบิ เขา้ สกู่ ระบวนการผลิตในงวดหน่ึงๆ และแผนกคลงั วตั ถดุ ิบจะมีตน้ ทนุ ในการเก็บรกั ษาวตั ถดุ บิ ซ่ึงค่าใช้จ่ายต่างๆ ท่ีเกิดขึ้นในแต่ละ แผนกดงั กล่าวขา้ งต้น จึงประกอบด้วย ต้นทุนในการสั่งซื้อ (Ordering Costs) ต้นทุนตามราคา ซ้ือ (Acquisition Costs) ต้นทุนในการเก็บรักษาวัตถดุ บิ (Carrying Costs) (สมนึก เออื้ จิระพงษ์พนั ธ์, 2557 : 131) และตน้ ทนุ วัตถดุ บิ ที่ใช้ไปในกระบวนการผลิต (Material Used Costs) นั่นเอง สาหรับต้นทุนหรือค่าใช้จ่ายท่ีเกิดข้ึนในแผนกอื่นๆ ที่ไม่ใช่ต้นทุนจากการซ้ือและค่า ขนส่งทเี่ กดิ จากการซ้ือวตั ถดุ ิบ เปน็ ตน้ ทุนที่ทาใหว้ ัตถดุ ิบพรอ้ มท่จี ะนาไปใช้ผลติ ได้ ซ่งึ จะถือว่า เป็นต้นทุนของวตั ถุดิบ กิจการตอ้ งทาการจัดสรรต้นทุน (Cost Allocation) เหลา่ นี้ให้กับวัตถุดิบ แต่ละชนิดให้ถูกต้อง ก่อนท่ีจะมีการเบิกไปใช้ในการผลิตสินค้าแต่ละประเภท เพื่อให้ต้นทุน วตั ถดุ บิ มคี วามถกู ต้องมากข้นึ แต่ในทางปฏิบัติ กจิ การมกั จะบันทึกค่าใชจ้ ่ายท่ีเกิดขึ้นดังกล่าวเป็นค่าใช้จ่ายท่ีเกิดขึ้น ในแตล่ ะแผนก เชน่ คา่ ใชจ้ ่ายท่เี กดิ ขนึ้ ในแผนกจัดซื้อ ตรวจรับของ คลังสินค้าและบัญชี โดยจะ

บทท่ี 3 การบัญชีเกย่ี วกับวตั ถดุ ิบ 3 - 13 บันทึกคา่ ใช้จา่ ยเหลา่ น้ีเป็นต้นทนุ ของแตล่ ะแผนก หรอื จัดเป็นตน้ ทุนทางอ้อมมากกว่าจะบันทึก เปน็ ตน้ ทนุ วัตถดุ ิบทางตรง โดยบันทึกเข้าคุมยอดคา่ ใช้จา่ ยการผลิต แลว้ ค่อยนามาคานวณเป็น ตน้ ทุนการผลิตตอ่ ไป (ดวงมณี โกมารทตั , 2559 : 143) การบนั ทกึ บัญชีเก่ยี วกบั วตั ถุดบิ เพื่อให้เกิดประโยชน์ในการควบคุมการใช้วัตถุดิบและ ไม่ให้ยุ่งยากในการบันทึกบัญชี เน้ือหาของบทนี้จะกล่าวถึงการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับวัตถุดิบ โดยใชบ้ ญั ชคี มุ ยอดวัตถุดิบ ซึง่ ไม่มีการบันทึกบัญชีผ่านบัญชีย่อยวัตถุดิบ แต่ถ้าหากกิจการมี ประเภทของวตั ถดุ ิบเพียงไม่ก่ีชนิด หรือเป็นกิจการที่มีขนาดเล็ก ก็สามารถเปิดเป็นบัญชีย่อย วตั ถุดบิ แต่ละชนดิ ได้ ซ่งึ หลักการบันทกึ บัญชีเกย่ี วกบั วตั ถดุ บิ ไม่ไดม้ ีความแตกตา่ งกัน โดยทั่วไปการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับวัตถุดิบ สามารถจาแนกไปตามลักษณะของการ สะสมขอ้ มลู ต้นทนุ ของวตั ถุดบิ ซึง่ แบ่งได้เป็น 2 ระบบ ได้แก่ 1) ระบบการสะสมต้นทุนแบบเม่ือ สิน้ งวด (Periodic Cost Accumulation) และ 2) ระบบการสะสมตน้ ทนุ แบบต่อเนอื่ ง (Perpetual Cost Accumulation) ซึ่งแต่ละระบบจะมีวิธีการบันทึกบัญชีตามกระบวนการหรือรายการค้าที่ เกิดข้ึนในวงจรการผลติ ท่ีเกย่ี วกับวัตถุดิบ (ทั้งวัตถุดิบทางตรงและวัตถุดิบทางอ้อม) เร่ิมต้ังแต่ การจัดซื้อวัตถุดิบ การตรวจรับของ การเบิกใช้วัตถุดิบ จนกระท่ังการจัดเก็บวัตถุดิบเข้าคลัง วัตถุดิบ ดังนั้น การบันทึกบัญชีท่ีเกี่ยวกับวัตถุดิบ จะแยกตามแต่ละข้ันตอนของวัตถุดิบ สามารถบันทกึ บญั ชี ได้ดงั น้ี (ปรบั ปรงุ จากสมนกึ เออ้ื จิระพงษ์พันธ์, 2557 : 112-119) 1. เม่ือมีการจดั ซื้อวตั ถดุ ิบ เม่ือแผนกจัดซอื้ ได้สั่งซือ้ วตั ถดุ บิ ตามทีแ่ ผนกคลังวัตถุดิบต้องการ และได้ออกใบส่ัง ซ้ือ แผนกตรวจรับของทาการตรวจรับวัตถุดิบเรียบร้อยแล้ว หลังจากน้ันก็จะส่งเอกสารที่ เก่ยี วขอ้ งไปให้กบั แผนกบัญชเี พื่อทาการบันทึกบัญชีซื้อวัตถุดิบตามข้อมูลที่ปรากฏในเอกสาร ตอ่ ไป สาหรบั กรณีทีก่ ิจการมีการใช้ระบบการสะสมต้นทุนแบบเมื่อส้ินงวด เม่ือกิจการมีการซื้อ วัตถุดิบ การบันทึกบัญชีด้านเดบิตจะเปิดบัญชี “ซื้อวัตถุดิบ” (Purchase Account) ถือว่าเป็น ต้นทุนหลักของวัตถุดิบรายการหนึ่ง ซึ่งจะไปปรากฏอยู่ในงบต้นทุนการผลิต โดยบัญชีซื้อ วัตถุดิบนี้ เป็นการรวมบัญชีย่อยวัตถุดิบแต่ละชนิด ซึ่งรายละเอียดวัตถุดิบแต่ละประเภทจ ะ จัดทาในรูปของบัตรวัตถุดิบ หรือเป็นบัญชีย่อยวัตถุดิบ แยกแต่ละประเภท โดยที่การบันทึก บญั ชีไม่ต้องแยกประเภทของวัตถดุ ิบว่าเปน็ วตั ถดุ ิบทางตรงหรือวัตถดุ ิบทางอ้อม เพราะในบัตร วตั ถดุ ิบจะระบุว่าเปน็ วัตถุดิบประเภทใดอยแู่ ลว้ ดงั น้ัน วธิ กี ารบันทกึ บัญชีตามระบบการสะสมต้นทุนแบบส้ินงวด จะไม่มีการบันทึก ตน้ ทุนของวตั ถดุ บิ แต่ละครง้ั ท่มี กี ารซ้ือและเบิกใช้ในการผลิต แต่จะทาการตรวจนับและตีราคา วัตถุดิบคงเหลือเฉพาะในตอนส้ินงวด การบันทึกบัญชีเม่ือมีการจัดซื้อวัตถุดิบ จะบันทึกบัญชี ไดด้ งั นี้

3 - 14 การบญั ชตี น้ ทุน 1 ระบบการบนั ทกึ บญั ชีวตั ถดุ ิบแบบส้นิ งวด xxx เดบติ ซอ้ื วัตถดุ บิ xxx เครดติ เงนิ สด หรือ เจา้ หน้ี กรณีที่กิจการใช้ระบบการสะสมต้นทุนแบบต่อเน่ือง และมีการบันทึกบัญชีวัตถุดิบ แบบตอ่ เนอ่ื ง (Perpetual Inventory System) เมอื่ มีการซื้อวัตถดุ บิ ไมว่ ่าจะเป็นวัตถดุ บิ ชนิดใดก็ ตาม กจิ การจะบันทกึ บญั ชีโดยเปดิ บญั ชี “วัตถุดิบ” หรือ “คุมยอดวัตถุดิบ” เพียงบัญชีเดียว ซึ่ง เป็นบัญชใี นหมวดสนิ ทรพั ย์ แสดงรายการในงบแสดงฐานะการเงิน ซึ่งบัญชีวัตถุดิบคงเหลือถือ ว่าเป็นส่วนหนึง่ ของบัญชีสนิ ค้าคงเหลือ ส่วนบัญชีย่อยวัตถุดิบแต่ละประเภท รายละเอียดของ แต่ละชนิดจะถูกบันทึกไว้ใน “บัตรวัตถุดิบ” หรือ “บัญชีย่อยวัตถุดิบ” ดังแสดงรายละเอียด ความสัมพนั ธร์ ะหว่างบัญชีคุมยอดวัตถุดิบและบัตรวัตถุดิบ หรือบัญชีย่อยวัตถุดิบ ตามภาพท่ี 3.8 คมุ ยอดวตั ถดุ บิ เลขท.่ี ..... ซือ้ วตั ถุดบิ 250 บตั รวตั ถดุ ิบ รายการ.............................ประเภท................ วนั ท่ี รบั จา่ ย คงเหลือ เลขท่ี...... 150 บตั รวตั ถดุ ิบ รายการ.......................ประเภท................ วนั ท่ี รบั จา่ ย คงเหลือ ม.ค.15 100 100 ภาพที่ 3.8 แสดงความสมั พนั ธข์ องบญั ชคี มุ ยอดวตั ถดุ บิ และบตั รวัตถุดิบ (บญั ชียอ่ ยวัตถดุ ิบ) สาหรับระบบการบันทึกบัญชีวัตถุดิบแบบต่อเนื่อง (Perpetual Inventory System) จะเห็นได้ว่าบัญชีวัตถุดิบจะมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาเมื่อมีการซ้ือ และเมื่อมีการเบิกใช้ วตั ถุดบิ เข้าสกู่ ระบวนการผลติ ทาใหก้ จิ การทราบยอดคงเหลอื ของวัตถุดบิ แต่ละชนิดตลอดเวลา

บทท่ี 3 การบัญชีเก่ียวกบั วัตถุดิบ 3 - 15 ไม่ต้องรอตรวจนับวัตถุดิบคงเหลือตอนส้ินงวดเช่นเดียวกับระบบการบันทึกวัตถุดิบคงเหลือ แบบเมื่อสิ้นงวด ดงั นน้ั วิธนี ี้จงึ เป็นวธิ ีทีไ่ ด้รับความนิยมสาหรับกิจการอุตสาหกรรมเพราะถือว่า เปน็ วธิ ีการที่เปน็ ประโยชนต์ อ่ การควบคุมได้อย่างมปี ระสทิ ธิภาพมากท่ีสุด การบันทึกบัญชีเมื่อ มกี ารจัดซื้อวตั ถดุ ิบ จะบนั ทกึ บญั ชี ไดด้ งั นี้ ระบบการบันทกึ บัญชวี ตั ถดุ ิบแบบต่อเน่อื ง xxx เดบิต คมุ ยอดวัตถดุ ิบ xxx เครดติ เงินสด หรอื เจา้ หนี้ 2. เมอ่ื มีการจ่ายค่าขนส่งวตั ถดุ ิบ การซ้อื วัตถุดบิ เพื่อนามาใช้ในการผลติ สนิ ค้า ในบางครงั้ อาจมคี า่ ขนสง่ แยกต่างหาก จากราคาซื้อวัตถุดิบ ดังน้ัน ค่าขนส่งท่ีเกิดจากการซื้อวัตถุดิบจึงถือว่าเป็นค่าขนส่งเข้า (Transportation - In หรือ Freight – In) ซึ่งต้องนามารวมเป็นต้นทุนของวัตถุดิบ ดังนั้น การ บันทึกบัญชีถ้ากิจการมีการใช้ระบบการสะสมต้นทุนแบบเม่ือสิ้นงวด หรือบันทึกวัตถุดิบแบบ เม่อื ส้นิ งวด (Periodic Inventory System) กิจการจะบนั ทึกค่าขนส่งวัตถุดิบ โดยเปิดบัญชี “ค่า ขนสง่ เข้า” ซ่ึงถือว่าเป็นส่วนหน่ึงของต้นทุนวัตถุดิบ และจะแสดงรายการค่าขนส่งเข้าน้ี ในงบ ตน้ ทุนการผลิต เพ่ือคานวณหายอดซ้ือวัตถุดิบสุทธิ และนายอดซื้อวัตถุดิบสุทธิไปคานวณหา ตน้ ทุนวตั ถุดบิ ทใี่ ช้ไปในกระบวนการผลิตตอ่ ไป การคานวณค่าขนส่งเข้าของวัตถุดิบแต่ละประเภทสามารถคานวณได้หลายวิธี ข้นึ อย่กู ับเกณฑท์ ่ใี ช้ในการคานวณ เช่น คิดตามเกณฑจ์ านวนหนว่ ยทซ่ี อื้ ตามเกณฑ์มูลค่าของ วตั ถุดิบ หรือตามเกณฑน์ ้าหนกั ของวัตถุดิบ เป็นต้น การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับค่าขนส่งเข้าของ วัตถุดิบ บนั ทึกบญั ชี ได้ดังนี้ ระบบการบันทึกบญั ชีวตั ถดุ บิ แบบส้นิ งวด xxx เดบติ ค่าขนส่งเขา้ xxx เครดติ เงินสด หรอื คา่ ขนสง่ เขา้ ค้างจ่าย กรณีท่ีกิจการใช้ระบบการสะสมต้นทุนแบบต่อเนื่อง และมีการบันทึกบัญชีวัตถุดิบ แบบต่อเน่ือง (Perpetual Inventory System) เม่ือมีค่าขนส่งเข้าเกิดขึ้น กิจการจะบันทึกโดย เปิดบญั ชี “คมุ ยอดวัตถุดิบ” เพราะถือว่าเปน็ ส่วนหนงึ่ ของตน้ ทนุ ของวัตถดุ บิ นอกจากน้ี จะตอ้ ง นาคา่ ขนสง่ เขา้ ของวัตถุดบิ แตล่ ะชนิดไปปรบั กบั มลู ค่าของวัตถุดิบในบตั รวัตถุดิบหรือบัญชีย่อย ของวัตถุดิบแตล่ ะชนดิ เพอื่ ให้ต้นทุนของวัตถุดิบแต่ละประเภทแสดงมูลค่าที่ถูกต้องและต้นทุน

3 - 16 การบัญชตี ้นทนุ 1 ของวัตถุดิบมีความสอดคล้องกับบัญชีคุมยอดวัตถุดิบที่ได้ลงบันทึกบัญชีไว้ การบันทึกบัญชี เก่ยี วกบั คา่ ขนส่งเขา้ ของวัตถดุ บิ ตามระบบการบันทกึ บญั ชีวตั ถดุ บิ แบบตอ่ เนื่อง สามารถบันทึก บัญชี ได้ดงั นี้ ระบบการบนั ทกึ บญั ชีวตั ถุดิบแบบตอ่ เนือ่ ง xxx เดบติ คมุ ยอดวัตถุดิบ xxx เครดิต เงนิ สด หรอื ค่าขนสง่ เขา้ คา้ งจ่าย 3. เมอื่ มีการส่งคืนวตั ถดุ ิบ การจัดซ้ือวัตถดุ ิบแต่ละครั้ง ในบางครั้งอาจมวี ัตถดุ ิบที่ไมต่ รงตามคณุ สมบัติท่ีกิจการ ตอ้ งการ เช่น สี หรือ คุณสมบตั ิ ไมถ่ กู ต้องตามท่ีกจิ การส่ังซ้ือ ดังนั้น กิจการต้องส่งวัตถุดิบคืน ใหผ้ ู้ขาย ถา้ กจิ การใช้ระบบการสะสมตน้ ทนุ แบบสนิ้ งวด หรอื บันทึกวตั ถดุ ิบแบบสนิ้ งวด กิจการ จะบันทึกบญั ชสี ง่ คนื วัตถดุ บิ โดยการเปิดบัญชี “ส่งคืนวตั ถดุ บิ ” (Purchase Returned) ซึ่งถือว่า เป็นการลดต้นทุนของวตั ถดุ บิ และจะแสดงรายการส่งคืนวัตถุดิบน้ี เป็นรายการท่ีนาไปหักออก จากต้นทุนจากการซื้อวัตถุดิบสุทธิ ในงบต้นทุนการผลิต เพ่ือคานวณหายอดซ้ือวัตถุดิบสุทธิ และนายอดซอื้ วตั ถุดบิ สุทธิไปคานวณหาต้นทุนวตั ถดุ ิบทใี่ ช้ไปในกระบวนการผลิตต่อไป การบันทกึ บญั ชเี ก่ยี วกบั การสง่ คนื วัตถดุ ิบ ตามระบบการบันทึกบญั ชีวตั ถดุ ิบแบบสิ้น งวด บนั ทกึ บญั ชี ไดด้ งั น้ี ระบบการบันทกึ บัญชวี ัตถุดบิ แบบเม่อื สนิ้ งวด xxx เดบติ เงนิ สด หรือเจา้ หน้ี xxx เครดติ ส่งคนื วัตถดุ ิบและสว่ นลด กรณีที่กิจการใช้ระบบการสะสมต้นทุนแบบต่อเนื่อง และมีการบันทึกบัญชีวัตถุดิบ แบบต่อเน่ือง (Perpetual Inventory System) เมื่อมีการส่งคืนวัตถุดิบ กิจการจะบันทึกโดยลด ยอดบัญชี “คุมยอดวัตถุดิบ” เพราะถือว่าทาให้ต้นทุนของวัตถุดิบลดลง นอกจากนี้ จานวน วัตถุดิบจะลดลงไปตามจานวนท่ีส่งคืนวัตถุดิบไปให้กับผู้ขาย บัตรวัตถุดิบหรือบัญชีย่อยของ วัตถุดิบแต่ละชนิดจะแสดงจานวนท่ีถูกต้องตามที่ควรจะเป็น การบันทึกบัญชีเก่ียวกับส่งคืน วัตถุดิบตามระบบการบนั ทกึ บญั ชีวัตถดุ บิ แบบต่อเนอื่ ง สามารถบนั ทกึ บัญชี ไดด้ ังนี้

บทที่ 3 การบญั ชีเกี่ยวกบั วตั ถุดบิ 3 - 17 ระบบการบนั ทึกบญั ชีวัตถุดบิ แบบต่อเน่ือง xxx เดบิต เงินสด หรอื เจา้ หน้ี xxx เครดิต คมุ ยอดวัตถดุ ิบ 4. เมื่อมีการจา่ ยชาระหนี้ค่าวตั ถดุ ิบ เม่ือมกี ารซือ้ วัตถดุ ิบเปน็ เงินเชอื่ เมื่อถึงระยะเวลาท่ีต้องชาระหน้ี กิจการต้องทาการ จ่ายชาระหนี้ค่าวัตถุดิบ โดยมีเง่ือนไขการชาระหนี้มาเก่ียวข้อง เช่น 2/10, n/30 2/EOM, n/60 เป็นต้น ทาให้การบันทึกบัญชีการจ่ายชาระหนี้ให้กับเจ้าหนี้ สามารถแบ่งการจ่ายชาระหนี้ ออกเป็น 2 กรณี ได้แก่ กรณีท่ี 1 กิจการไม่ได้รับส่วนลด เมื่อมีการจ่ายชาระหน้ีโดยไม่เข้า เงื่อนไขการได้รับส่วนลด และกรณีที่ 2 กิจการได้รับส่วนลด เมื่อการจ่ายชาระหน้ีในช่วง ระยะเวลาที่กาหนด ตามเงื่อนไขทก่ี าหนด การบันทึกบัญชีแต่ละกรณี สามารถบันทึกบัญชี ได้ ดงั น้ี 4.1 กรณีท่ีกิจการไมไ่ ด้รบั ส่วนลด การจา่ ยชาระหน้ใี ห้กบั เจ้าหนค้ี า่ วัตถดุ บิ เมอื่ ถึงกาหนดชาระโดยไม่เขา้ เงอื่ นไข การไดร้ ับสว่ นลด สาหรับการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับการจ่ายชาระหน้ี ตามระบบการบันทึกบัญชี วตั ถุดิบเม่ือส้ินงวด สามารถบันทึกบญั ชี ไดด้ ังน้ี ระบบการสะสมตน้ ทุนแบบสนิ้ งวด xxx เดบติ เจ้าหน้ี xxx เครดิต เงินสด สาหรับการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับการจ่ายชาระหน้ี ตามระบบการบันทึกบัญชี วัตถุดิบแบบต่อเนอ่ื ง สามารถบนั ทึกบัญชี ไดด้ ังนี้ ระบบการสะสมตน้ ทนุ แบบต่อเนือ่ ง xxx เดบติ เจ้าหน้ี 4.1.กรณีกิจการได้รบั ส่วนลด (Purchase Discountx)xx เครดิต เงนิ สด

3 - 18 การบญั ชีตน้ ทุน 1 4.2 กรณีที่กิจการได้รบั ส่วนสดตามเง่อื นไข การจ่ายชาระหน้ีให้กับเจ้าหนี้ค่าวัตถุดิบ เมื่อถึงกาหนดชาระโดยเข้าเงื่อนไข การได้รบั ส่วนลด เชน่ เงอื่ นไขการชาระหนี้ 2/10, n/30 แล้วกิจการจ่ายชาระหนี้ภายใน 10 วัน นบั จากวันท่ีซื้อวตั ถุดบิ ทาให้กจิ การได้รับส่วนลด 2% ส่วนลดนี้เป็นส่วนลดเงินสด ซ่ึงเรียกว่า ส่วนลดรับ (Purchase Discount) จะนาไปบันทึกบัญชีเพื่อลดต้นทุนของวัตถุดิบท่ีซ้ือมาใช้ใน กระบวนการผลิต ดังนั้นการบันทึกบัญชีเก่ียวกับการจ่ายชาระหน้ี กรณีที่กิจการได้รับส่วนลด ตามเง่อื นไข ตามระบบการบันทึกบญั ชวี ตั ถุดิบเมื่อสน้ิ งวด สามารถบนั ทึกบญั ชี ได้ดงั นี้ ระบบการสะสมตน้ ทนุ แบบสน้ิ งวด xxx เดบติ เจ้าหน้ี xxx เครดิต เงินสด xxx สว่ นลดรับ สาหรับกิจการใช้ระบบการสะสมต้นทุนแบบต่อเน่ือง และมีการบันทึกบัญชี วัตถุดิบแบบต่อเน่ือง (Perpetual Inventory System) เม่ือกิจการได้รับส่วนลดตามเง่ือนไข กจิ การจะบนั ทกึ โดยลดยอดบัญชี “คุมยอดวตั ถุดบิ ” เพราะถือว่าทาให้ต้นทุนของวัตถุดิบลดลง ตามจานวนท่ีกิจการได้รับส่วนลด ดังนั้นการบันทึกบัญชีเก่ียวกับการจ่ายชาระหน้ี กรณีที่ กจิ การไดร้ บั สว่ นลดตามเงือ่ นไข ตามระบบการบันทกึ บัญชีวัตถดุ ิบแบบต่อเน่ือง สามารถบนั ทกึ บัญชี ได้ดงั น้ี ระบบการสะสมตน้ ทุนแบบต่อเนื่อง xxx เดบติ เจ้าหน้ี xxx เครดติ เงินสด xxx คมุ ยอดวัตถุดบิ เพอ่ื ใหเ้ ข้าใจเก่ยี วกับการบนั ทึกบัญชีวัตถดุ บิ ของทัง้ สองระบบ จะอธิบายการ บนั ทกึ บัญชี ดังแสดงในตวั อย่างท่ี 3.1 ตวั อยา่ งที่ 3.1 เมอื่ วนั ท่ี 1 เมษายน 25X1 บรษิ ัท สนั ตอิ ุตสาหกรรม จากัด ส่ังซ้ือวัตถุดิบจานวน 10,000 บาท จากบริษัท สามัคคี จากัด เงื่อนไขในการชาระหน้ี 2/10 , n/30 หากบริษัท สนั ติอุตสาหกรรม จากัด ชาระหนี้ภายในวนั ท่ี 10 เมษายน จะไดร้ บั ส่วนลดเงินสด 2% ของ 10,000 บาท การลงบัญชีเกีย่ วกับการจา่ ยชาระหน้ี สามารถบนั ทกึ ได้ดงั น้ี

บทที่ 3 การบัญชีเก่ยี วกับวัตถดุ บิ 3 - 19 ระบบการสะสมต้นทุนแบบเมอื่ สิ้นงวด 10,000 10,000 1) เมื่อซอื้ วตั ถดุ ิบเป็นเงินเชอื่ เม.ย.1 เดบติ ซื้อวตั ถุดิบ เครดติ เจ้าหนี้ 2) เม่อื จ่ายชาระหนี้ใหก้ บั เจา้ หนี้ ได้รบั ส่วนลด 2% เม.ย.10 เดบติ เจา้ หนี้ 10,000 เครดติ เงนิ สด 9,800 สว่ นลดรับ 200 ระบบการสะสมต้นทุนแบบต่อเน่ือง 10,000 10,000 1) เมื่อซอ้ื วัตถุดบิ เปน็ เงนิ เช่ือ เม.ย.1 เดบิต คุมยอดวัตถดุ ิบ เครดิต เจา้ หน้ี 2) เมอ่ื จ่ายชาระหนีใ้ หก้ ับเจา้ หนี้ ได้รับสว่ นลด 2% เม.ย.10 เดบติ เจา้ หนี้ 10,000 เครดติ เงนิ สด 9,800 คุมยอดวตั ถดุ ิบ 200 5. เม่ือมีค่าใช้จ่ายอ่ืนๆ ที่เก่ียวกบั การจดั หาวตั ถดุ ิบ สาหรับค่าใช้จ่ายอ่ืนๆ ที่เก่ียวกับการจัดหาวัตถุดิบ (Material Handling Charges or Acquisition Costs) เป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในแผนกต่างๆ ท่ีต้องมีการจัดหาวัตถุดิบ เช่น แผนกจัดซื้อ แผนกตรวจรับของ แผนกคลังสินค้า และแผนกบัญชี เป็นต้น ซ่ึงแผนกดังกล่าว ถือว่าเป็นแผนกบริการ ต้นทุนหรือค่าใช้จ่ายท่ีเกิดขึ้นในแผนกเหล่านี้ ถือว่าเป็นค่าใช้จ่ายท่ี เกิดข้ึนในแผนกบรกิ าร จาเป็นตอ้ งมีการจัดสรรหรือปันสว่ นค่าใช้จา่ ยเหล่าน้ีใหก้ บั แผนกผลติ ทีม่ ี การใชค้ า่ ใช้จา่ ยในการจัดหาวัตถุดิบ โดยใช้เกณฑท์ ีเ่ หมาะสม ซ่ึงการบันทึกบญั ชีจะรวมไวบ้ ัญชี เดียวกัน คือ บัญชีค่าใช้จ่ายในการจัดหาวัตถุดิบ ซ่ึงจะเป็นส่วนหนึ่งของบัญชีคุมยอด คา่ ใช้จ่ายการผลิต หรือโอนเข้าบัญชีคุมยอดค่าใช้จ่ายการผลิต ซึ่งจะเป็นต้นทุนการผลิตของ แผนกผลิตใดน้ัน ข้ึนอยู่กับว่าจะปันส่วนให้กับแผนกผลิตนั้นจานวนเท่าใด ให้พิจารณาจาก เกณฑ์ทีใ่ ชใ้ นการปนั ส่วนค่าใชจ้ ่ายการผลติ ของบรษิ ทั น้ัน

3 - 20 การบัญชตี น้ ทุน 1 การคานวณต้นทนุ วตั ถดุ ิบใช้ไปและตีราคาวตั ถดุ ิบคงเหลือ การบนั ทึกบัญชสี าหรบั กิจการอุตสาหกรรมมีความแตกต่างกัน ซ่ึงข้ึนอยู่กับระบบการ สะสมตน้ ทุนว่ากิจการมรี ะบบการสะสมต้นทนุ เปน็ แบบเมอ่ื สน้ิ งวด หรือแบบตอ่ เนอ่ื ง นอกจากน้ี วิธีการคานวณต้นทุนวัตถุดิบท่ีใช้ไปในกระบวนการผลิตมีผลทาให้ต้นทุนของวัตถุดิบใช้ไปท่ี นาเสนอในงบต้นทนุ การผลติ มีความแตกตา่ งกนั และการตีราคาวตั ถุดิบคงเหลือในตอนส้ินงวด ที่นาเสนอในงบแสดงฐานะการเงินก็ทาให้มูลค่าของวัตถุดิบคงเหลือไม่เท่ากัน ถ้าหากกิจการ เลือกใช้วธิ ีการคานวณต้นทุนท่ีแตกต่างกัน ดังนั้น เพื่อให้เข้าใจเกี่ยวกับวิธีการคานวณต้นทุน วตั ถดุ บิ แตล่ ะวธิ ี และการตรี าคาวัตถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด จึงขออธิบายแยกแตล่ ะหัวข้อ ดงั นี้ 1. การคานวณต้นทุนวตั ถดุ ิบใช้ไป กิจการท่ซี ้ือวตั ถดุ ิบเข้าในคลังพัสดุหลายคร้ังในราคาต่างๆ กันย่อมประสบปัญหา การคานวณต้นทุนวัตถุดิบที่เบิกไปใช้ในการผลิตและต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือในวันส้ินงวด เพราะมีวิธีคานวณได้หลายวิธี ต้นทุนวตั ถดุ บิ ท่เี บิกไปใช้ในการผลิตจะเปน็ เทา่ ไรนนั้ ยอ่ มข้ึนกบั วิธีการบันทึกต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือ ณ วันส้ินงวด ในทางทฤษฎีน้ันการบันทึก วัตถุดิบคงเหลอื มี 2 วิธีคือ การบันทกึ บญั ชวี ัตถุดิบคงเหลือเม่อื สิน้ งวด (Periodic Inventory Method) และการบันทึกบัญชีวตั ถุดิบคงเหลือแบบต่อเนื่อง (Perpetual Inventory Method) สาหรับวิธีการบันทึกบัญชีวัตถุดิบคงเหลือเม่ือสิ้นงวด กิจการจะคานวณต้นทุน วัตถุดิบเบิกไปใช้ในระหว่างงวดได้ก็ต่อเมื่อทาการตรวจนับ และตีมูลค่าวัตถุดิบคงเหลือที่ เหลืออยู่จริง ณ วันสิ้นงวด ซ่ึงสามารถคานวณได้ดังน้ี (ปรับปรุงจากดวงมณี โกมารทัต, 2559 : 146) วัตถดุ บิ คงเหลือต้นงวด xxx บวก ซื้อวัตถุดิบสุทธ:ิ xxx ซ้อื วัตถุดบิ xxx บวก คา่ ขนสง่ เข้า xxx xxx หกั สง่ คนื วัตถดุ ิบ xxx xxx xxx สว่ นลดรบั xxx วัตถุดิบที่มไี ว้ใชใ้ นการผลติ ทงั้ ส้ิน xxx หกั วัตถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด xxx ตน้ ทุนวตั ถุดิบใช้ไป xxx หกั ต้นทนุ วตั ถุดบิ ทางออ้ มใช้ไป xxx ต้นทุนวัตถุดบิ ทางตรงใชไ้ ป

บทที่ 3 การบัญชเี กีย่ วกับวัตถดุ ิบ 3 - 21 จากข้อมูลขา้ งตน้ จะเหน็ ได้ว่าการคานวณต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือเม่ือส้ินงวด ไม่ได้ เกดิ จากการคานวณวตั ถดุ ิบที่เบิกใชจ้ ริงๆ เมอ่ื นาเข้าสกู่ ระบวนการผลิต แต่เป็นเพียงผลลัพธ์ที่ ได้จากการหักรายการวัตถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวดออกจากต้นทนุ ของวตั ถุดบิ ท่ีมไี ว้ใชใ้ นการผลิต สาหรับกรณีท่กี จิ การใชว้ ิธีการบันทึกบัญชวี ัตถดุ ิบคงเหลือแบบตอ่ เนื่อง การคานวณ ต้นทุนวัตถุดิบท่ีเบิกไปใช้ในกระบวนการผลิต จะมีการเปิด “บัญชีวัตถุดิบ” หรือ “บัญชีคุม ยอดวัตถุดิบ” ซ่ึงแสดงการเคล่ือนไหวของวัตถุดิบต่อเนื่องอยู่ตลอดเวลา ดังน้ัน การคานวณ ตน้ ทนุ วตั ถดุ ิบที่เบกิ ใช้ในกระบวนการผลิต และมลู ค่าของวตั ถุดิบคงเหลือจะพิจารณาจากบัญชี วัตถุดิบโดยตรง โดยทั่วไปแล้วกิจการต่างๆ นิยมบันทึกต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือแบบต่อเน่ือง มากกว่าเน่ืองจากกิจการจะทราบถึงยอดที่แท้จริงของบัญชีวัตถุดิบอยู่ตลอดเวลา ไม่ต้องรอ จนถึงตอนสิ้นงวดถึงจะทราบวา่ ตน้ ทนุ วัตถุดิบท่ีใช้ในการผลติ มีจานวนเทา่ กบั เทา่ ใด 2. การตีราคาวตั ถดุ ิบคงเหลือปลายงวด การคานวณหามูลคา่ ของวัตถุดิบคงเหลือปลายงวด อาจมีประเด็นปัญหาเกิดข้ึนว่า กิจการควรจะใช้ราคาใดในการบันทึกมูลคา่ ของวัตถุดบิ คงเหลือ ณ วนั สิน้ งวด หรือต้นทุนของ วัตถุดิบที่เบิกไปใช้ในระหว่างงวดเนื่องจากการซื้อวัตถุดิบมีหลายครั้งในรอบระยะเวลาบัญชี หนง่ึ ๆ และราคาทุนท่ีซ้ือมาในแต่ละครั้งไม่เท่ากัน ทาให้มีปัญหาว่าควรตีราคาวัตถุดิบคงเหลือ อย่างไร ซ่ึงในทางทฤษฎีราคาทุนของวัตถุดิบท่ีนามาใช้ตีมูลค่าของวัตถุดิบคงเหลือ มีดังน้ี (ปรับปรงุ จากดวงมณี โกมารทัต, 2559 : 155) 2.1 ราคาทนุ (Cost Method) 2.2 ราคาทุนหรอื ราคาตลาดแล้วแต่ราคาใดจะตา่ กวา่ (Lower of Cost or Market Method : LCM) 2.3 ราคามาตรฐาน (Standard Cost Method) การคานวณมลู ค่าวตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวดแตล่ ะวิธี สามารถแสดงรายละเอียดและ ยกตัวอยา่ งการคานวณแตล่ ะวิธตี ามลาดับ ได้ดงั นี้ 2.1 วิธีราคาทุน ความหมายของคาวา่ ราคาทนุ (Cost) หมายถงึ ราคาท่ีซ้ือวัตถุดิบมาใช้ในการ ผลิตรวมถึงค่าใช้จ่ายต่างๆ ท่ีจ่ายไปเพื่อให้วัตถุดิบน้ันอยู่ในสภาพพร้อมท่ีจะผลิตได้ เช่น กิจการต้องจ่ายค่าใช้จ่ายในการจัดซื้อ ค่าขนส่งในการซื้อวัตถุดิบ ค่าขนของข้ึนลง ค่า ประกันภัยสินคา้ คา่ ใช้จ่ายในการตรวจรบั ของ และคา่ ใชจ้ า่ ยในการเก็บรักษาวัตถุดิบให้อยู่ใน สภาพดีพรอ้ มที่จะนาไปผลิตได้ ในกรณที ี่กิจการได้รับสว่ นลดจากผู้ขาย หรือทเี่ รียกวา่ ส่วนลด รบั ก็ต้องนามาพจิ ารณาหกั ออกจากตน้ ทุนวตั ถดุ บิ ทซี่ ื้อออกไปด้วย เพราะทาให้ต้นทุนวัตถุดิบ ลดลง ซ่ึงวิธีการคานวณต้นทุนวตั ถดุ บิ ดว้ ยราคาทุน สามารถแบ่งไดเ้ ป็น 6 วิธี ดงั นี้

3 - 22 การบัญชตี น้ ทุน 1 2.1.1 วธิ ีราคาท่ีแทจ้ รงิ (Specific Identification Method) 2.1.2 วธิ ีถวั เฉลย่ี อยา่ งงา่ ย (Simple Average Method) 2.1.3 วิธถี วั เฉลยี่ ถ่วงนา้ หนกั (Weighted Average Method) 2.1.4 วธิ ถี วั เฉลยี่ แบบเคลอ่ื นท่ี (Moving Average Method) 2.1.5 วธิ ีซื้อก่อน – ใช้ก่อน (First – In, First – Out Method) 2.1.6 วิธีซอ้ื หลงั – ใชก้ อ่ น (Last – In, First – Out Method) เพื่อให้เข้าใจในการคานวณต้นทุนวัตถุดิบแต่ละวิธี จะอธิบายรายละเอียดการคานวณ และยกตวั อยา่ งของแต่ละวิธีไดด้ งั นี้ 2.1.1 วธิ รี าคาทแ่ี ทจ้ ริง การคานวณมูลค่าของวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวดโดยใชว้ ธิ รี าคาทแี่ ท้จริง (Specific Identification Method) เปน็ วธิ ีท่ีกจิ การทราบราคาทุนของวัตถุดิบอย่างแน่นอนว่า วตั ถุดิบที่ใชใ้ นการผลติ เบกิ มาจากวัตถุดิบที่ซ้ือมารุ่นใด ราคาเท่าไร และวัตถุดิบที่คงเหลืออยู่ ในคลงั ควรเป็นวัตถดุ ิบท่ซี ื้อมาเมือ่ ใดในราคาเท่ากับเท่าใด เมื่อกิจการนาวิธีน้ีมาใช้ไม่ว่าจะใช้ วธิ ีการบนั ทกึ วตั ถุดบิ คงเหลือแบบใด จะได้ผลลพั ธ์ที่เท่ากนั วิธีน้ีเหมาะสมกับวัตถุดิบที่มีลักษณะโดยเฉพาะ แต่ละรุ่นท่ีซื้อมา สามารถแยกได้ ลักษณะของวัตถุดิบมีความแตกต่างกัน ระบุราคาทุนได้อย่างชัดเจน แต่ อย่างไรก็ตาม วิธีน้ีมีข้อจากัด คือ จะสิ้นเปลืองเวลาและค่าใช้จ่ายค่อนข้างมากถ้ากิจการมี วัตถุดิบหลายชนิด เพราะต้องจดจาให้ได้ว่ามีการรับจ่ายวัตถุดิบชนิดใด และจานวนท่ีคง เหลืออยู่ในคลังพัสดุเป็นวัตถุดิบที่ซ้ือมาในรุ่นใด และซื้อมาเม่ือใด หากกิจการไม่สามารถจะ แยกไดว้ ่าวตั ถดุ ิบท่คี งเหลอื อยใู่ นมอื หรอื ทเ่ี บกิ ไปใชใ้ นการผลิตเปน็ ของร่นุ ใด ราคาทนุ เท่ากับ เทา่ ใดแลว้ วิธนี ี้อาจไมเ่ หมาะสม ดังน้ัน เพ่อื ใหเ้ ขา้ ใจการคานวณต้นทุนวัตถุดิบโดยใช้วิธีราคา ทีแ่ ทจ้ ริงมากขึ้น จะแสดงรายละเอียดวิธีการคานวณดังแสดงในตวั อยา่ งท่ี 3.2

บทท่ี 3 การบัญชีเก่ยี วกับวัตถุดิบ 3 - 23 ตวั อยา่ งท่ี 3.2 บรษิ ทั สหวิทยา จากัด ผลิตสนิ ค้าออกขายโดยใชว้ ตั ถดุ บิ หลักเพยี งชนิดเดยี ว ข้อมูล เกย่ี วกับวตั ถุดบิ ชนดิ นใ้ี นเดอื นมนี าคม 25X1 มดี ังตอ่ ไปน้ี 25X1 รายการ ปริมาณที่ซื้อ ราคาต่อ ปริมาณ หมายเหตุ วนั เดอื น ปี (หน่ วย) หน่ วย(บาท) เบิกใช้(หน่ วย) 1,000 1 มี.ค. ยอดยกมา 1,500 12 500 ปริมาณที่เบิกใช้มาจาก 3 มี.ค. 15 ตน้ งวด 1,800 5 มี.ค. ซอ้ื คร้ังท่ี 1 20 10 มี.ค. 2,000 22 1,200 ปริมาณท่ีเบกิ ใชม้ าจาก ตน้ งวด 500 น.และท่ี ซอ้ื วนั ที่ 5 = 700น. 18 มี.ค. ซ้อื ครง้ั ที่ 2 22 มี.ค. 1,700 ปรมิ าณที่เบิกใชเ้ ป็น ของที่ซ้อื วนั ท่ี 5 =700 น.และซ้อื วันที่ 18= 1,000 น. 24 มี.ค. ซ้อื ครงั้ ท่ี 3 26 มี.ค. 1,800 ปริมาณทเ่ี บิกใชเ้ ปน็ ของที่ซือ้ วนั ท่ี 18= 800 น. และซอื้ วันท่ี 24= 1,000 น. 30 มี.ค. ซือ้ คร้ังท่ี 4 1,500 25 รวม 7,800 5,200 วิธีการคานวณ การคานวณตน้ ทนุ วัตถุดบิ เบกิ ใช้ และการตรี าคาวัตถุดบิ คงเหลือปลายงวด โดยใชว้ ธิ ี ราคาที่แท้จรงิ สามารถคานวณไดด้ งั น้ี 1) วธิ รี าคาที่แทจ้ รงิ เม่อื ใชร้ ะบบวัตถุดบิ คงเหลือเมอ่ื สน้ิ งวด ต้นทนุ วตั ถดุ ิบเบิกใช้ ประกอบด้วย เบิกใช้วันที่ 3 มี.ค. จากต้นงวด จานวน 500 x 12 6,000 เบกิ ใช้วันที่ 10 มี.ค.จากต้นงวด จานวน 500 x 12 6,000 ซอื้ วนั ที่ 5 จานวน 700 x 15 10,500 16,500

3 - 24 การบัญชีต้นทุน 1 เบกิ ใช้วนั ท่ี 22 มี.ค. ซอื้ วนั ที่ 5 จานวน 700 x 15 10,500 ซอื้ วันท่ี 18 จานวน 1,000 x 20 20,000 30,500 เบกิ ใช้วนั ท่ี 26 มี.ค.ซ้ือวนั ที่ 18 จานวน 800 x 20 16,000 ซอ้ื วันท่ี 24 จานวน 1,000 x 22 22,000 38,000 ดงั น้นั ตน้ ทุนวตั ถดุ ิบเบิกใช้ 91,000 บาท มลู ค่าวตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด ประกอบด้วย วตั ถดุ บิ ของวันที่ 5 มี.ค. จานวน 100 x 15 1,500 24 มี.ค. จานวน 1,000 x 22 22,000 30 มี.ค. จานวน 1,500 x 25 37,500 ดังนั้น มลู คา่ วัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด 61,000 บาท 2) วิธีราคาที่แทจ้ รงิ เม่ือใช้ระบบวัตถดุ บิ คงเหลอื แบบต่อเน่ือง ตารางการคานวณตน้ ทนุ วตั ถุดบิ คงเหลอื แสดงไดด้ ังน้ี รบั จ่าย ยอดคงเหลือ ปรมิ าณ @ จานวน ปริมาณ @ จานวน ปริมาณ @ จานวน เงิน เงนิ เงิน ม.ี ค. 1 1,000 12 12,000 1,000 12 12,000 ม.ี ค. 3 500 12 6,000 500 12 6,000 ม.ี ค. 5 1,500 15 22,500 500 12 6,000 1,500 15 22,500 มี.ค.10 500 12 6,000 800 15 12,000 700 15 10,500 ม.ี ค.18 1,800 20 36,000 800 15 12,000 1,800 20 36,000 ม.ี ค.22 700 15 10,500 100 15 1,500 1,000 20 20,000 800 20 16,000 ม.ี ค.24 2,000 22 44,000 100 15 1,500 800 20 16,000 2,000 22 44,000 มี.ค.28 800 20 16,000 100 15 1,500 1,000 22 22,000 1,000 22 22,000 มี.ค.30 1,500 25 37500 100 15 1,500 1,000 22 22,000 1,500 25 37,500

บทที่ 3 การบญั ชีเกี่ยวกับวัตถดุ บิ 3 - 25 ดงั นัน้ จากข้อมลู ในตารางขา้ งต้น บริษัทจะมตี น้ ทนุ วัตถดุ บิ เบิกใช้ในการผลิตและมลู ค่า วัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด ดังน้ี ต้นทุนวตั ถุดิบเบกิ ใช้ในการผลิต = 6,000 + 6,000 + 10,500 + 10,500 + 20,000 + 16,000 + 22,000 = 91,000 บาท มูลค่าของวตั ถดุ ิบคงเหลือปลายงวด = 1,500 + 22,000 + 37,500 = 61,000 บาท 2.1.2 วิธีถวั เฉลี่ยอย่างง่าย การคานวณมลู คา่ ของวัตถดุ ิบคงเหลือปลายงวดโดยใช้วิธีถัวเฉล่ียอย่าง ง่าย (Simple Average Method) เหมาะกับวัตถุดิบที่มีลักษณะเหมือนกัน และการซ้ือมาแต่ละ คร้ังมีจานวนไม่ต่างกันมากนัก เช่น ข้าว ข้าวโพด ถั่ว ฯลฯ หรือของเหลวต่างๆ เช่น น้ามัน สารเคมี เป็นต้น วัตถุดิบท่ีซื้อเข้ามาใหม่ในแต่ละครั้งจะผสมรวมไปกับวัตถุดิบเก่าท่ี คงเหลืออยู่ในไซโลหรือถังเก็บวัตถุดิบนั้นๆ โดยเฉพาะ ดังนั้น การคานวณต้นทุนวัตถุดิบใน ลกั ษณะน้ี จึงใชว้ ิธีการถัวเฉลีย่ จากตน้ ทนุ ทัง้ หมดที่ผสมกันท้ังเกา่ และใหม่ น่ันคือจะรวมต้นทุน วตั ถุดิบต่อหน่วยทม่ี ีอยู่เดมิ ตอนต้นงวดกับต้นทนุ วตั ถุดบิ ต่อหน่วยท่ีซื้อมาใหม่เข้าด้วยกัน และ หารด้วยจานวนคร้งั ท่ีซอื้ มารวมกบั หน่งึ ครง้ั ทเี่ ปน็ ของตน้ งวด (ถา้ มี) การคานวณตน้ ทุนวตั ถุดิบถัวเฉลย่ี ตอ่ หน่วย สามารถคานวณไดด้ งั น้ี ต้นทนุ ถวั เฉลี่ย = ต้นทุนตอ่ หน่วยตน้ งวด + ต้นทุนต่อหน่วยซอ้ื ครง้ั ท่ี 1 + ...+ ตน้ ทนุ ต่อหน่วยซ้อื ครงั้ ทื่ N ต่อหน่วย โดยท่ี N คือ จานจาวนนวคนรคัง้ รท้งั ทซี่ ซี่้อื อ้ื มวาัตทถั้งดุ สิบน้ิ + 1 (ต้นงวด) โดยท่ี N คือ จานวนครงั้ ของการซอ้ื จากตัวอยา่ งท่ี 3.2 ถา้ กจิ การมกี ารตีราคาวัตถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด โดย ใชว้ ิธีถัวเฉล่ียอย่างงา่ ย

3 - 26 การบญั ชีต้นทนุ 1 วิธีการคานวณ การคานวณต้นทุนวตั ถุดบิ เบิกใช้ และการตีราคาวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวด โดยใชว้ ธิ ี ถัวเฉลี่ยอย่างง่าย สามารถคานวณไดด้ งั นี้ คานวณหาต้นทนุ ถวั เฉล่ียของวตั ถดุ ิบตอ่ หน่วย ไดด้ ังนี้ ตน้ ทนุ ถัวเฉล่ยี = ตน้ ทนุ ต่อหน่วยตน้ งวด + ตน้ ทุนต่อหนว่ ยซอื้ ครงั้ ท่ี 1 + ...+ ต้นทุนต่อหนว่ ยซอ้ื ครง้ั ท่ี N ตอ่ หนว่ ย จานวนครงั้ ทซ่ี อื้ วตั ถดุ บิ + 1 (ต้นงวด) = 12 + 15 + 20 + 22 + 25 5 = 94 5 = 18.80 บาทตอ่ หน่วย ดงั น้นั ตน้ ทุนวตั ถุดบิ เบกิ ใช้ในการผลิต = 5,200 x 18.80 = 97,760 บาท มลู คา่ วตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด = 2,600 x 18.80 = 48,880 บาท 2.1.3 วธิ ถี วั เฉลย่ี ถ่วงน้าหนกั การคานวณมูลค่าของวัตถุดิบคงเหลือปลายงวดโดยใช้วิธีถัวเฉล่ียถ่วง น้าหนกั (Weighted Average Method) เหมาะกบั กิจการท่มี ีวตั ถุดบิ ทีม่ ีลักษณะท่ีเหมือนกันทุก ประการ วัตถุดิบที่ซ้ือเข้ามาใหม่ในแต่ละครั้งจะผสมรวมไปกับวัตถุดิบเก่าท่ีคงเหลืออยู่ในถัง เกบ็ วตั ถดุ ิบนนั้ ๆ และการซือ้ วัตถุดิบในแต่ละครั้งมีจานวนท่ีแตกต่างกัน ดังนั้น ต้นทุนวัตถุดิบ ถัวเฉลีย่ ตอ่ หนว่ ยจึงตอ้ งนาเอาจานวนที่ซ้ือมาในแต่ละครั้งมาพิจารณาด้วย การคานวณต้นทุน วัตถุดิบจึงได้จากการถัวเฉลี่ยของต้นทุนท้ังหมดที่ผสมกันทั้งเก่า (ต้นงวด) และใหม่ (ซื้อใน ระหว่างงวด) นั่นคือ จะรวมต้นทุนวัตถุดิบท่ีมีอยู่เดิมตอนต้นงวดกับต้นทุนวัตถุดิบท่ีซื้อมา ระหวา่ งงวดทุกรุ่นเข้าดว้ ยกนั และหารดว้ ยจานวนวตั ถดุ ิบที่มีอยทู่ ั้งหมด ดงั น้ี ราคาทุนถวั เฉลย่ี = ตน้ ทุนวตั ถดุ บิ ทม่ี ไี ว้ใช้ในการผลติ ของวตั ถุดบิ ตอ่ หนว่ ย จานวนวตั ถุดบิ ที่มไี วใ้ ช้ในการผลติ ทัง้ สิน้

บทท่ี 3 การบัญชเี ก่ียวกบั วัตถุดบิ 3 - 27 โดยท่ี ต้นทนุ วัตถดุ บิ ท่มี ีไวใ้ ชใ้ นการผลติ สามารถคานวณ ไดด้ งั นี้ ต้นทุนวตั ถดุ ิบท่มี ไี ว้ใชใ้ นการผลติ = ต้นทนุ วตั ถุดิบตน้ งวด + ตน้ ทนุ วัตถดุ ิบซ้อื ระหว่างงวด และ จานวนวตั ถุดิบท่ีมไี วใ้ ชใ้ นการผลติ ท้งั ส้นิ สามารถคานวณ ไดด้ งั น้ี จานวนวตั ถุดบิ ที่มไี ว้ใช้ในการผลติ ท้ังส้นิ = จานวนวตั ถุดิบตน้ งวด + จานวนวัตถุดิบซอ้ื ระหว่างงวด โดยทว่ั ไป การคานวณวัตถุดบิ คงเหลือตามหลกั การน้ถี ือว่าวัตถุดิบทุกหน่วยท่ี กจิ การเตรยี มไว้ในคลังวัตถุดิบ จะมีโอกาสถูกนาไปใช้ได้เท่ากัน ไม่ว่าวัตถุดิบนั้นจะมาก่อน หรอื หลงั ก็ตาม แต่วธิ ีนี้มขี อ้ จากัด ในกรณีท่ีถ้าช่วงเวลาน้ันกิจการอยู่ในช่วงเกิดภาวะเงินเฟ้อ หรือภาวะเงนิ ฝืด ราคาวัตถุดบิ ในท้องตลาดจะมีการเปล่ียนแปลงขึ้นๆ ลงๆ ซึ่งจะมีผลทาให้ ราคาของวัตถดุ บิ ท่คี านวณได้จากการถวั เฉล่ยี ตน้ ทนุ ท่ซี ื้อมาในแตล่ ะคร้ังจะสูงหรือต่ากว่าราคา ตลาดในขณะนัน้ จากตวั อยา่ งท่ี 3.2 ถ้ากจิ การมกี ารตีราคาวตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด โดยใชว้ ิธี ถวั เฉลย่ี ถ่วงนา้ หนกั วิธีการคานวณ การคานวณตน้ ทุนวตั ถุดิบเบกิ ใช้และการตีราคาวตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด โดย ใช้วธิ ถี ัวเฉล่ยี ถ่วงนา้ หนกั สามารถคานวณไดด้ งั นี้ คานวณหาตน้ ทุนถัวเฉลี่ยของวตั ถดุ บิ ต่อหน่วย ไดด้ งั นี้ ตน้ ทนุ ถัวเฉล่ีย = ต้นทนุ วตั ถุดบิ ตน้ งวด + ตน้ ทนุ วตั ถุดิบซื้อระหว่างงวด ต่อหนว่ ย จานวนวัตถุดิบตน้ งวด + จานวนวัตถดุ บิ ซื้อระหว่างงวด = (1,000x 12) + (1,500 x 15) + (1,800 x 20) + (2,000 x 22) + (1,500 x 25) 1000 + 1500 + 1800 + 2000 + 1500 = 12,000 + 22,500 + 36,000 + 44,000 + 37,500 7,800 = 152,000 7,800 = 19.49 บาทตอ่ หน่วย ดงั น้ัน ตน้ ทุนวัตถดุ บิ เบิกใช้ในการผลติ = 5,200 x 19.49 = 101,348 บาท มลู คา่ วัตถดุ ิบคงเหลือปลายงวด = 2,600 x 19.49 = 50,674 บาท

3 - 28 การบัญชตี น้ ทุน 1 2.1.4 วธิ ถี ัวเฉลยี่ แบบเคลื่อนท่ี กจิ การท่ีใช้วธิ กี ารตรวจนับและตีราคาวัตถุดิบคงเหลือแบบต่อเน่ือง ราคาทุนถวั เฉลี่ยท่ีใช้จึงเป็นราคาท่ีเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาเม่ือมีการซ้ือวัตถุดิบเข้ามาใหม่ ซึ่งเรียกวิธีการคานวณต้นทุนถัวเฉล่ียแบบน้ีว่า วิธีถัวเฉล่ียแบบเคล่ือนท่ี (Moving Average Method) การคานวณราคาตามวธิ ีน้คี อื นาต้นทุนของวัตถุดิบที่ซื้อมาคร้ังใหม่ไปรวมกับต้นทุน ของวตั ถดุ บิ คงเหลอื ในขณะนั้น แล้วหารด้วยจานวนวัตถุดิบที่มีไว้ใช้ทั้งส้ิน (จานวนวัตถุดิบที่ ซ้ือใหม่ + จานวนวัตถุดิบคงเหลือ) ตน้ ทุนถัวเฉลี่ยต่อหน่วยท่ีคานวณได้นี้จะใช้เป็นราคาที่คิด เข้าต้นทุนการเบิกใช้วัตถุดิบคราวต่อไป และจะใช้ราคานี้กับวัตถุดิบที่คงเหลือไปเร่ือยๆ จนกว่าจะมีการซอื้ วัตถุดิบเขา้ มาใหมอ่ กี จึงจะเปล่ยี นเปน็ ราคาถวั เฉลยี่ ใหม่อกี ครงั้ การคานวณมลู ค่าวตั ถดุ บิ คงเหลอื โดยใช้วธิ ีถัวเฉลย่ี แบบเคล่อื นที่ นยิ ม ใช้ในกรณีท่ีวัตถุดิบมีราคาน้อยและราคามีการเปล่ียนแปลงบ่อยๆ การใช้ราคาน้ีจะตัดผล กระทบกระเทือนของวัตถุดิบที่มีต่อต้นทุนการผลิตสินค้าให้ลดลงไป แต่ก็มีข้อเสียในแง่ท่ีว่า ถา้ กิจการมีวัตถุดิบเป็นจานวนมากและต้องซื้อบ่อยคร้ังแล้ว จะทาให้เสียเวลาในการคานวณ ตน้ ทนุ ตอ่ หนว่ ยทกุ คร้ังที่มกี ารซ้ือวัตถดุ บิ จากตัวอย่างท่ี 3.2 ถ้ากิจการมีการตีราคาวัตถุดิบคงเหลือปลายงวด โดยใชว้ ธิ ีถวั เฉลีย่ แบบเคลื่อนท่ี วิธีการคานวณ การคานวณตน้ ทนุ วตั ถุดบิ เบกิ ใช้และการตีราคาวัตถดุ ิบคงเหลอื ปลาย งวด โดยใชว้ ธิ ถี ัวเฉลี่ยแบบเคลื่อนที่ สามารถคานวณไดด้ งั นี้ วิธีถวั เฉลีย่ แบบเคลอ่ื นท่ี - ระบบวัตถุดิบคงเหลอื แบบต่อเน่อื ง ตารางการคานวณตน้ ทุนวัตถุดบิ คงเหลอื แสดงได้ดังนี้ รบั จา่ ย ยอดคงเหลือ ปริมาณ @ จานวน ปรมิ าณ @ จานวน ปรมิ าณ @ จานวน เงนิ เงิน เงิน ม.ี ค.1 1,000 12 12,000 1,000 12 12,000 มี.ค. 3 500 12 6,000 500 12 6,000 มี.ค. 5 1,500 15 22,500 2,000 14.25 28,500 ม.ี ค.10 1,200 14.25 17,100 800 14.25 11,400 ม.ี ค.18 1,800 20 36,000 2,600 18.23 47,400 มี.ค.22 1,700 18.23 30,991 900 18.23 16,407 ม.ี ค.24 2,000 22 44,000 2,900 20.83 60,407 ม.ี ค.26 1,800 20.83 37,494 1,100 20.83 22,913 มี.ค.30 1,500 25 37500 2,600 20.83 60,413

บทที่ 3 การบัญชเี ก่ยี วกบั วัตถดุ ิบ 3 - 29 ดังนั้น ตน้ ทุนวตั ถุดบิ เบกิ ใชใ้ นการผลิต = 6,000 +17,100 + 30,991+37,494 = 91,585 บาท มูลคา่ วัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด = 2,600 x 20.83 = 60,413 บาท 2.1.5 วิธีซือ้ กอ่ น – ใช้ก่อน การตรี าคาวัตถุดิบคงเหลือปลายงวดโดยใช้วิธีซื้อก่อน – ใช้ก่อน (First - In, First - Out : FIFO Method) มาจากขอ้ สมมติฐานท่ีว่าวัตถดุ ิบทีซ่ อื้ มากอ่ นควรจะถูกเบิก ไปใชใ้ นการผลติ ก่อน ดังนน้ั ตน้ ทนุ ท่ีใชใ้ นการคานวณหาวัตถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวดจะเปน็ ตน้ ทนุ ที่ซ้ือมาครั้งหลังสุด แล้วย้อนข้ึนไปหาต้นทุนท่ีซื้อมาคร้ังแรกๆ วิธีการน้ีเหมาะกับวัตถุดิบที่มี อายุของวัตถุดิบจากัด หรือมีลักษณะเสื่อมสภาพง่าย เช่น ผลิตภัณฑ์ท่ีเป็นอาหารต่างๆ ได้แก่ พืช ผกั ผลไม้ นม เนอ้ื สัตว์ เป็นต้น เนื่องจากตอ้ งรีบนาวตั ถุดิบที่จะหมดอายุกอ่ นมา ใช้ก่อน มิเช่นนั้นวัตถุดิบจะเสีย ไม่สามารถนามาผลิตได้ ดังน้ันวัตถุดิบคงเหลือท่ีอยู่ในวันส้ิน งวดจงึ เป็นวตั ถุดิบที่ซ้อื มาในคร้ังหลังๆ ข้อดีของวิธีซ้ือก่อน – ใช้ก่อน คือ การเบิกใช้ของวัตถุดิบมีความ ใกลเ้ คียงกบั ความเป็นจรงิ ของการใช้วตั ถดุ บิ วัตถดุ บิ ท่ีซ้อื มาก่อนจะถูกนาไปผลิตก่อน ทัง้ น้เี พื่อ ปอ้ งกันความลา้ สมัยและเสื่อมคุณภาพ ซ่ึงจะมีผลให้วัตถุดิบคงเหลือท่ีแสดงในงบแสดงฐานะ การเงินมีราคาที่ใกลเ้ คียงกบั ราคาตลาดในปัจจุบัน แต่ออย่างไรก็ตาม วิธีน้ีก็มีข้อจากัดเช่นกัน คอื วิธีนี้ทนี่ าเอาต้นทุนวัตถุดิบที่ซื้อมาคร้ังแรกหรือเป็นราคาเก่าไปคานวณต้นทุนวัตถุดิบ ซ่ึง เปน็ ส่วนหนึง่ ของต้นทุนผลิตภณั ฑ์ จึงมีผลทาให้ตน้ ทนุ ขายของสินค้าน้ันๆ เป็นราคาเก่า เม่ือ นาไปเปรียบเทียบกบั ราคาขายในปัจจุบันอาจจะมีส่วนแตกต่างกันมาก อันจะทาให้การวัดผล กาไรขาดทุนของกิจการไม่ถูกต้อง ยกตัวอย่างเช่น เมื่อกิจการอยู่ภาวะท่ีระดับราคาในตลาด สูงข้นึ เร่อื ยๆ กจิ การจะไดก้ าไรสูง เพราะต้นทนุ ในการผลติ และขายสินค้าต่า อันเนื่องมาจาก การใช้ราคาวตั ถดุ บิ เก่า แตใ่ นทางกลบั กัน ในภาวะทร่ี ะดับราคาในตลาดลดลง กิจการจะได้ผล กาไรต่าลง เน่อื งจากการใชว้ ตั ถุดบิ รนุ่ เกา่ ทมี่ รี าคาสงู ไปใช้ในการผลิต ซึ่งมีผลทาให้ต้นทุนใน การผลิตและขายสนิ ค้าสูงตามไปด้วย จากตัวอย่างท่ี 3.2 ถา้ กจิ การมกี ารตีราคาวตั ถุดิบคงเหลือปลายงวดโดย ใช้วธิ ซี อ้ื ก่อน – ใช้ก่อน (FIFO)

3 - 30 การบญั ชีตน้ ทุน 1 วิธีการคานวณ การคานวณต้นทนุ วตั ถดุ บิ เบกิ ใช้และการตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลอื ปลาย งวด โดยใชว้ ิธีซ้อื ก่อน – ใชก้ ่อน สามารถคานวณไดด้ งั นี้ 1) วธิ ซี อื้ กอ่ น – ใชก้ อ่ น เมือ่ ใชร้ ะบบวตั ถุดบิ คงเหลือเมื่อสน้ิ งวด การคานวณต้นทุนวัตถดุ ิบทีใ่ ชใ้ นการผลติ ตามวธิ ี FIFO วนั ที่ ปริมาณ (หน่วย) ต้นทนุ ต่อหน่วย ต้นทุนวตั ถดุ ิบใช้ไป (บาท) ม.ี ค. 1 1,000 12 12,000 5 1,500 15 22,500 18 1,800 20 36,000 24 900 22 19,800 ต้นทุนวตั ถุดิบท่ใี ช้ในการผลติ 90,300 การคานวณมลู คา่ วตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวดตามวธิ ี FIFO วนั ที่ ปริมาณ (หน่วย) ต้นทนุ ต่อหน่วย ต้นทนุ วตั ถดุ ิบใช้ไป (บาท) มี.ค.30 1,500 25 37,500 24 1,100 22 24,200 มลู ค่าวตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด 61,700 2) วธิ ซี ้อื ก่อน – ใชก้ ่อน เมื่อใชร้ ะบบวัตถุดบิ คงเหลือแบบต่อเน่ือง ตารางการคานวณตน้ ทนุ วัตถดุ ิบคงเหลือตามวธิ ี FIFO แสดงได้ดงั น้ี รบั จา่ ย ยอดคงเหลือ ปริมาณ @ จานวน ปริมาณ @ จานวน ปรมิ าณ @ จานวน เงิน เงิน เงิน ม.ี ค. 1 1,000 12 12,000 1,000 12 12,000 มี.ค. 3 500 12 6,000 500 12 6,000 มี.ค. 5 1,500 15 22,500 500 12 6,000 1,500 15 22,500 ม.ี ค.10 500 12 6,000 800 15 12,000 700 15 10,500 ม.ี ค.18 1,800 20 36,000 800 15 12000 1,800 20 36,000 ม.ี ค.22 800 15 12,000 900 20 18,000 900 20 18,000

บทที่ 3 การบัญชเี ก่ยี วกบั วัตถดุ บิ 3 - 31 รบั จ่าย ยอดคงเหลือ @ จานวน ปรมิ าณ @ จานวน ปรมิ าณ @ จานวน ปริมาณ เงิน เงนิ เงิน 20 18,000 ม.ี ค.24 2,000 22 44,000 900 22 44,000 22 24200 2,000 22 24,200 ม.ี ค.26 900 20 18,000 1,100 25 37,500 900 22 19,800 ม.ี ค.30 1,500 25 37,500 1,100 1,500 ดงั น้ัน ตน้ ทนุ วัตถุดิบเบิกใช้ในการผลติ = 6,000 + 6,000 + 10,500 +12,000 +18,000+18,000+19,800 = 90,300 บาท มูลคา่ วัตถุดิบคงเหลอื ปลายงวด = 24,200+37,500 = 61,700 บาท 2.1.6 วธิ ีซื้อหลัง – ใชก้ ่อน วธิ ีซือ้ หลงั – ใชก้ อ่ น (Last – In , First – Out : LIFO Method) มี ข้อสมมติฐานว่าวัตถุดิบท่ีซื้อมาคร้ังหลังสุดจะถูกนาไปใช้ในการผลิตก่อน ดังน้ัน วัตถุดบิ คงเหลือปลายงวดจึงเป็นวตั ถุดบิ ทซ่ี อ้ื มาครง้ั แรกๆ วิธนี ี้จะมีผลทาให้ต้นทุนในการผลิต และขายสนิ ค้าทีค่ านวณจากวัตถดุ บิ ดว้ ยราคาหลังสุดจะเป็นต้นทุนท่ีใกล้เคียงกับระดับราคาใน ปัจจุบัน ซ่ึงจะนาไปใช้เปรียบเทียบกับราคาขายได้ถูกต้องมากกว่าวิธีซ้ือก่อนใช้ก่อน เพราะ การวัดผลกาไรหรอื ขาดทุนจะตรงกับความเป็นจรงิ แตว่ ธิ ีนกี้ ม็ ีผ้ทู ี่คดั ค้านการใช้วิธีน้ี เน่ืองจาก มีความเห็นว่า การคานวณมูลค่าวัตถุดิบคงเหลือปลายงวดเป็นการคานวณท่ีไม่ตรงกับวิธี ปฏิบัติที่นิยมใช้วัตถุดิบที่ซื้อมาในครั้งแรกๆไปผลิตก่อนเพื่อป้องกันการเส่ือมคุณภาพหรือ ล้าสมัย นอกจากนี้ในสภาวการณ์ที่ระดับราคาในตลาดเปล่ียนแปลงขึ้นลงมาก จะทาให้ วัตถุดิบคงเหลือที่แสดงไว้ในงบแสดงฐานะการเงินเป็นราคาท่ีแตกต่างไปจากราคาตลาดใน ปัจจุบนั ซึง่ อาจมีผลทาให้ผู้อ่านงบการเงินเข้าใจผิดได้ว่า มูลค่าของวัตถุดิบคงเหลือดังกล่าว แสดงมูลค่าตามระดบั ราคาในปจั จุบนั จากตัวอย่างท่ี 3.2 ถ้ากิจการมีการตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลือปลายงวด โดยใช้วิธซี ้อื หลงั – ใชก้ อ่ น (LIFO)

3 - 32 การบัญชตี น้ ทนุ 1 วิธีการคานวณ การคานวณตน้ ทุนวตั ถุดบิ เบิกใชแ้ ละการตีราคาวัตถดุ ิบคงเหลือปลาย งวด โดยใชว้ ธิ ีซื้อหลัง – ใช้ก่อน สามารถคานวณได้ดงั น้ี 1) วธิ ซี ือ้ หลัง – ใชก้ อ่ น เมอื่ ใช้ระบบวตั ถดุ ิบคงเหลือเมอื่ สนิ้ งวด การคานวณต้นทนุ วตั ถุดบิ ทีใ่ ชใ้ นการผลิตตามวธิ ี LIFO วนั ท่ี ปริมาณ (หน่วย) ต้นทนุ ต่อหน่วย ต้นทุนวตั ถดุ ิบใช้ไป (บาท) ม.ี ค. 30 1,500 25 37,500 24 2,000 22 44,000 18 1,700 20 34,000 ต้นทนุ วัตถุดิบที่ใช้ในการผลติ 115,500 การคานวณมูลคา่ วัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวดตามวธิ ี FIFO วนั ที่ ปริมาณ (หน่วย) ต้นทุนต่อหน่วย ต้นทุนวตั ถดุ ิบใช้ไป (บาท) ม.ี ค. 1 1,000 12 12,000 8 1,500 15 22,500 18 100 20 2,000 มลู คา่ วตั ถุดิบคงเหลือปลายงวด 36,500 2) วธิ ซี ้ือหลงั – ใชก้ ่อน เมอื่ ใช้ระบบวตั ถุดบิ คงเหลือแบบต่อเน่อื ง ตารางการคานวณตน้ ทุนวตั ถดุ บิ คงเหลือตามวธิ ี LIFO แสดงได้ดงั นี้ รบั จา่ ย ยอดคงเหลือ ปริมาณ @ จานวน ปริมาณ @ จานวน ปริมาณ @ จานวน เงนิ เงนิ เงิน มี.ค.1 1,000 12 12,000 1,000 12 12,000 มี.ค. 3 500 12 6,000 500 12 6,000 มี.ค. 5 1,500 15 22,500 500 12 6,000 1,500 15 22,500 ม.ี ค.10 1,200 15 18,000 500 12 6,000 300 15 4,500 ม.ี ค.18 1,800 20 36,000 500 12 6,000 300 15 4,500 1,800 20 36,000 มี.ค.22 1,700 20 34,000 500 12 6,000

บทท่ี 3 การบญั ชีเกี่ยวกบั วตั ถุดบิ 3 - 33 รบั จา่ ย ยอดคงเหลือ ปริมาณ @ จานวน ปรมิ าณ @ จานวน ปรมิ าณ @ จานวน เงนิ เงนิ เงนิ 300 15 4,500 100 20 2,000 มี.ค.24 2,000 22 44,000 500 12 6,000 300 15 4,500 100 20 2,000 2,000 22 44,000 มี.ค.26 1,800 22 39,600 500 12 6,000 300 15 4,500 100 20 2,000 200 22 4,400 มี.ค.30 1,500 25 37,500 500 12 6,000 300 15 4,500 100 20 2,000 200 22 4,400 1,500 25 37,500 ดังน้นั ตน้ ทุนวัตถุดบิ เบกิ ใช้ในการผลติ = 6,000 + 18,000 + 34,000 + 39,600 = 97,600 บาท มลู คา่ วัตถดุ ิบคงเหลือปลายงวด = 6,000 + 4,500 + 2,000 + 4,400 +37,500 = 54,400 บาท 2.2 การตีราคาวตั ถดุ ิบคงเหลือโดยใช้ราคาทนุ หรอื ราคาตลาดแลว้ แต่ราคา ใดจะตา่ กว่า การบันทึกบัญชีเก่ียวกับวัตถุดิบไม่ว่าจะบันทึกโดยใช้ระบบการบันทึกบัญชี แบบเมอ่ื สน้ิ งวด หรือระบบการบันทึกบัญชีแบบต่อเน่ือง การคานวณต้นทุนวัตถุดิบเบิกไปใช้ และวัตถุดิบคงเหลืออาจจะเป็นวิธีใดวิธีหนึ่งดังได้กล่าวมาแล้ว แต่อย่างไรก็ตาม บางคร้ัง กจิ การจะพบวา่ ราคาในท้องตลาดของวัตถุดิบอาจมรี าคาตา่ กวา่ ราคาทุนของวตั ถุดิบ ณ วันส้ิน งวด ถ้าหากกิจการพบเหตกุ ารณ์ดังกลา่ ว อาจเปน็ ผลทาใหก้ ิจการตอ้ งเลอื กตีราคาวตั ถุดิบโดย ใชร้ าคาทุนหรอื ราคาตลาดแลว้ แตร่ าคาใดจะตา่ กวา่ (Lower of Cost or Market : LCM) ราคาตลาด (Market value) คือ ราคาที่กาหนดในตลาด หรือราคาที่คาด ว่าจะซ้ือวัตถุดิบชนิดน้ันได้ในขณะนั้น หรือเป็นราคาทดแทน (Replacement Cost) ของ

3 - 34 การบญั ชีตน้ ทุน 1 วัตถุดิบในเวลานั้น (ดวงมณี โกมารทัต, 2559 : 155) ถ้าราคาวัตถุดิบในช่วงเวลานั้น มีราคา ตลาดสงู กวา่ ราคาทุน กไ็ มจ่ าเปน็ ที่กจิ การจะต้องปรับปรุงราคาแตอ่ ยา่ งใด แต่ถ้าหากราคาตลาดของวัตถุดิบมีราคาลดลง อาจเป็นไปได้ว่ากิจการไม่ สามารถจะขายสนิ ค้าที่ผลติ จากวตั ถดุ ิบชนดิ น้นั ได้ในราคาปกติ กิจการอาจจาเป็นต้องลดราคา ลงตามราคาวัตถุดิบน้ัน จากเหตุผลเช่นนี้ นักบัญชีของกิจการจึงต้องทาการตีราคาวัตถุดิบให้ ลดลงเท่ากับราคาตลาดในวนั น้ัน ผลขาดทนุ จากการตีราคาวัตถุดิบคงเหลือจะนาไปแสดงไว้ใน งวดบัญชีทท่ี าการลดราคาวตั ถุดิบนัน้ สาหรับวิธีการตีราคาทุนหรือราคาตลาดแล้วแต่ราคา ใดจะตา่ กว่าน้ี มี 3 วิธี ไดแ้ ก่ (ปรับปรุงจากดวงมณี โกมารทัต, 2559 : 147 และสมนึก เออื้ จิระพงษพ์ ันธ์, 2557 :129) 2.2.1 การตีราคาทุนหรือราคาตลาดแล้วแต่ราคาใดจะต่ากว่า โดยพิจารณา แตล่ ะรายการ (Lower of Cost or Market by Item) การตีราคาวธิ นี จ้ี ะต้องนาราคาทุนต่อ หน่วยของวัตถดุ บิ แต่ละรายการมาเปรียบเทียบกับราคาตลาดในปัจจุบันของวัตถุดิบชนิดนั้นๆ ถ้าราคาตลาดต่ากว่าก็จะใช้ราคาตลาดนั้นคูณกับจานวนหน่วยวัตถุดิบที่เหลือ ณ วันส้ินงวด น้นั ๆ 2.2.2 การตีราคาทุนหรือราคาตลาดแล้วแต่ราคาใดจะต่ากว่า โดยพิจารณา จากยอดรวม (Lower of Total Cost or Total Market) ตามวิธีนี้จะพิจารณาต้นทุนรวม ของวัตถุดิบทั้งหมดทค่ี ดิ จากราคาทุน เปรียบเทียบกับต้นทุนรวมของวัตถุดิบท้ังหมดท่ีคิดจาก ราคาตลาด แล้วพจิ ารณาวา่ ต้นทุนรวมท่ีมีราคาตา่ กว่าเป็นต้นทนุ ของวัตถุดบิ คงเหลอื 2.2.3 การตีราคาทนุ หรอื ราคาตลาดแล้วแต่ราคาใดจะต่ากว่า โดยพิจารณา ตามกลุ่มหรือประเภทของวัตถุดิบ (Lower of Total Cost or Total Market by Group) กิจการจะมีการแบ่งวัตถุดิบออกเป็นกลุ่มหรือเป็นประเภท แล้วจะคานวณหายอดรวมของ วัตถดุ บิ ของแต่ละกลมุ่ โดยคานวณจากท้ังราคาทุนและราคาตลาด แล้วนาต้นทุนรวมจากทั้ง สองราคามาเปรียบเทียบกัน แล้วพิจารณาว่าราคาใดเป็นราคาท่ีต่ากว่า เพื่อเป็นต้นทุน วัตถดุ บิ คงเหลอื เพ่ือให้เข้าใจเก่ียวกับการตีราคาวัตถุดิบคงเหลือโดยใช้ราคาทุนหรือราคา ตลาดแล้วแต่ราคาใดจะต่ากว่า จะอธบิ ายและแสดงการคานวณดังตัวอยา่ งที่ 3.3

บทที่ 3 การบัญชเี กี่ยวกบั วตั ถดุ ิบ 3 - 35 ตวั อย่างท่ี 3.3 บริษัท สหพัฒนา จากัด มีวัตถุดิบท่ีใช้ในการผลิต 4 ชนิด ได้แก่ วัตถุดิบ A B C และ D บริษัทใช้ระบบการบันทึกวัตถุดิบคงเหลือแบบเม่ือส้ินงวด และยึดถือนโยบายตีราคา วัตถดุ บิ คงเหลือโดยใชร้ าคาทุน หรอื ราคาตลาดแลว้ แต่ราคาใดจะต่ากว่า โดยมีข้อมูลเก่ียวกับ ปรมิ าณและราคาของวตั ถดุ ิบ ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25X1 ดงั นี้ กล่มุ ของ ประเภท ปริมาณ ราคาทุน ราคาตลาด ต้นทุน ต้นทุน วตั ถดุ ิบ วตั ถดุ ิบ (หน่ วย) ต่อหน่ วย ต่อหน่ วย วตั ถดุ ิบ วตั ถดุ ิบใน ราคาทุน ราคาตลาด กลุ่มท่ี 1 A 100 100 112 B 200 120 110 10,000 11,200 กลุม่ ที่ 2 C 300 150 175 24,000 22,000 D 400 200 180 45,000 52,500 รวม 80,000 72,000 159,000 157,700 2.2.1 การตรี าคาวัตถุดิบคงเหลือโดยใช้ราคาทุนหรือราคาตลาดแล้วแต่ราคาใด จะตา่ กวา่ โดยพจิ ารณาแยกแต่ละรายการของวัตถุดบิ จะคานวณไดด้ ังนี้ วตั ถดุ ิบ ราคาทนุ ราคา หลกั เกณฑ์ × ปริมาณ = ราคาทนุ หรอื ราคา (หน่ วย) ตลาดที่ตา่ กว่า ต่อหน่วย ตลาด ท่ีใช้ (บาท) 100 × 100 ต่อหน่ วย 110 × 200 = 10,000 150 × 300 = 22,000 A 100 112 ราคาทุน = 180 × 400 = 45,000 = 72,000 B 120 110 ราคาตลาด = = 149,000 C 150 175 ราคาทุน = D 200 180 ราคาตลาด = ต้นทนุ วัตถดุ บิ คงเหลือ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25X1 ต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือตามราคาทุน 159,000 บาท ตน้ ทนุ วตั ถุดิบคงเหลอื ตาม LCM 149,000 บาท ผลต่างต้นทุนวัตถดุ ิบคงเหลอื 10,000 บาท