Commentary on Consumer Protection Law

VI. Vlefshmëria e kontratës në kohë LMK LSH LTE 3MHVD9,±7sGUHMWDWHNRQVXPDWRUsYHGKHIRUPDWHOLGKMHVVsNRQWUDWsV VI.1. Neni 35 (1)(dh) Kohëzgjatja dhe Neni 36(1)(k) mbarimi i kontratës afatin e kontratës ose kushtet për zgjidhjen e kontratës kur kontrata është me afat të pacaktuar apo zgjatet automatikisht, sipas rastit. VI.2. Neni 36(1)(gj) E drejta e heqjes dorë Mungesa e të drejtës së heqjes dorë, ose rrethanat në WsFLODWKXPEHWNMRHGUHMWs Neni 36(1)(ë) kushtet, afatin, dhe procedurat për ushtrimin e së drejtës, si edhe formularin model të heqjes dorë të Neni 36(1)(f) detyrimi për kthimin e mallrave dhe kosto e kthimit Neni 36(1)(g) shpenzimet e arsyeshme që konsumatori detyrohet W¶LSDJXDMsWUHJWDULWNXUKHTGRUs 349

VII. Kushtet ligjore LMK LSH LTE 350 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime VII.1. Kushte të Neni 14(1) Neni 7(3) përgjithshme d) kushtet dhe klauzolat e përgjithshme, nëse ka, që 3. Në çdo rast, ofruesi i shërbimit SsUGRURIUXHVL të shoqërisë së informacionit është VII.2. Ligji i i detyruar që, në informacionet zbatueshëm që jep, veç parashikimeve të dhe juridiksioni këtij ligji, të respektojë edhe parashikimet e ligjit nr. 9902, VII.3. datë 17.4.2008 “Për mbrojtjen e Kodet e sjelljes konsumatorit”. VII.4. Neni 14(1) Mekanizmat ZAM dh) klauzolat kontraktore, nëse ka, të përdoruara nga ofruesi, në lidhje me dispozitat e zbatueshme dhe/ VII.5. RVHJM\\NDWDWNRPSHWHQWH Sigurimi për përgjegjësinë Neni 36(1)(j) Neni 14(3)(ç) profesionale ekzistencën e kodeve përkatëse të sjelljes, 0HNsUNHVsWsSsU¿WXHVYH sikurse përcaktohet në nenin 3, pika 16 ç) kodin e sjelljes, mbi të cilin mbështetet ofruesi, të këtij ligji, nëse tregtari nëse tregtari ka si dhe adresën në të cilat këto kode mund të PDUUsSsUVLSsUW¶LELQGHWNRGHYHWsWLOODVL konsultohen, në mënyrë elektronike, me treguesin e dhe mënyrën se si mund të merren kopje të YHUVLRQHYHJMXKsVRUHWsPXQGVKPHQsVHND tyre, sipas rastit Neni 14(3)(ç) Neni 36(1)(nj) 0HNsUNHVsWsSsU¿WXHVYH mundësinë e përdorimit të zgjidhjeve d) në rastet kur ofruesi është anëtar i ndonjë alternative të mosmarrëveshjeve dhe të shoqate apo organizate profesionale, që ofron mekanizmit të vënies në vend të së drejtës, mundësinë e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve në ku tregtari është subjekt, si dhe procedurat UUXJs MDVKWsJM\\TsVRUH RIUXHVL GXKHW Ws VSHFL¿NRMs për përdorimin e saj, sipas rastit karakteristikat dhe kushtet e zbatimit të saj.

PJESA VII KONTRATA TË VEÇANTA Pjesa e shtatë e LMK për kontratat e veçanta është strukturuar në krerë të veçantë që rregullojnë me dispozita të veçanta secilën lloj kontrate duke transpozuar direkti- vat e BE për fushën përkatëse. Kontratat me interes të përgjithshëm ekonomik, si për shembull për furnizimin e shërbimeve të energjisë, ujit dhe telekomunikacionit rre- gullohen në Kreun e parë. Kontratat me afat dhe ato të pushimit afatgjatë rregullohen në Kreun e dytë. Kontratat e kredisë konsumatore rregullohen në Kreun e tretë dhe kontratat e paketave të udhëtimit në Kreun e katërt. KREU I SHITJA E ENERGJISË, SHËRBIMET E UJIT DHE TË TELEKOMUNIKACIONIT Shitja e energjisë, shërbimet e ujit dhe të telekomunikacionit janë veprimtari me interes të përgjithshëm dhe si të tilla i nënshtrohen legjislacionit të posaçëm dhe orga- neve rregullatore të posaçme. Veçanërisht, duke parë liberalizimin gradual dhe pri- vatizimet që po realizohen në këta sektorë, nevoja për mbrojtjen e konsumatorëve sVKWsHUsQGsVLVKPHPHTHQsVHIXUQLWRUsW]DNRQLVKWSsU¿WRMQsQJDQMsSR]LFLRQPR- QRSROLRVHROLJRSROLQsWUHJ3sUPsWHSsUSsU¿WLPLLshërbimeve bazë me interes të SsUJMLWKVKsPsVKWsNODVL¿NXDUQJD.RPEHWH%DVKNXDUDVLQMsQJDWsGUHMWDWWKHPHORUH të konsumatorëve. LMK nuk zëvendëson legjislacionin e posaçëm në lidhje me disa shërbime publike të interesit të përgjithshëm, por e plotëson atë. Kjo duhet të kuptohet si më poshtë: ]EDWRKHQGLVSR]LWDWHSRVDoPHTsQXNSDVT\\URKHQQs/0. ]EDWRKHQGLVSR]LWDWH/0.TsQXNSDVT\\URKHQQsOHJMLVODFLRQLQHSRVDosP - në rast se dy dispozita kanë të njëjtin qëllim dhe janë në mospërputhje me njëra- tjetrën legjislacioni i posaçëm prevalon. Neni 40 Mënyra e faturimit 1. Shitja e energjisë dhe e furnizimit me ujë llogaritet në bazë të konsumit real dhe vlerësohet nëpërmjet aparateve matëse. 2. Vlera e konsumit real paraqitet në një faturë, së bashku me çmimin, në mënyrë të qartë, të lexueshme dhe jo të dyshimtë. 3. Fatura për shërbimet e telekomunikacionit, shpërndarë konsumatorit, duhet të përmbajë informacion të plotë për listën e numrave të telefonave të thirrur, kohën dhe zgjatjen e telefonatave të bëra, numrin e impulseve dhe çmimin total për periudhën e caktuar.

352 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 4. Faturat e paraqitura konsumatorit duhet t’i japin atij mundësinë për të YHUL¿NXDU PH SsUSLNsUL OORJDULWMHQ H VKLWMHV RVH VKsUELPLW Ws VLJXUXDU Qs një periudhë të caktuar. 5. Faturat duhet t’i dorëzohen konsumatorit në vendin e banimit, në mënyrë zyrtare (me postë ose dorazi) dhe jo më vonë se pesëmbëdhjetë ditë kalendarike përpara afatit të pagesës së tyre. 6. Të gjitha shërbimet ndaj konsumatorit për hartimin dhe dorëzimin e faturave janë pa pagesë. Koment: LMK deklaron disa parime të përgjithshme në lidhje me transparencën në praktikat e faturimit dhe informimin e konsumatorit në fushat më të rëndësishme të shërbimeve me interes të përgjithshëm ekonomik, të cilat janë vetëshpjeguese: - tarifat duhet të llogariten në bazë të konsumit real që matet nëpërmjet aparateve WsEHVXHVKPHPDWsVH PDVDHNRQVXPLWUHDOGXKHWWsWUHJRKHWQsPsQ\\UsWsTDUWsQsIDWXUs - lista e numrave të thirrur, ora dhe kohëzgjatja e telefonatës së kryer, numri i impulseve dhe çmimi i përgjithshëm për periudhën duhet të tregohet në faturën SsUVKsUELPHWHWHOHNRPXQLNDFLRQLW - faturat duhet të paraqiten në mënyrë të tillë që konsumatorët të kenë mundësinë Ts Ws YHUL¿NRMQs VDVLQs H VKsUELPHYH Ws RIUXDUD JMDWs SHULXGKsV SsUNDWsVH GKH llogaritjen e çmimit. 3sUW¶XVLJXUXDUTsNRQVXPDWRULPHUUIDWXUsQTsLGUHMWRKHWDWLMIDWXUDWGXKHWW¶X dorëzohen konsumatorëve në banesën e tyre. Për plotësimin dhe dorëzimin e faturave NRQVXPDWRUL QXN GXKHW Ws QJDUNRKHW PH SDJHVs .RQVXPDWRUsYH GXKHW W¶X MHSHW QMs afat pesëmbëdhjetë ditor për të kryer pagesën. Neni 41 Detyrimet e tregtarëve 1. Tregtari garanton siguri, cilësi dhe vazhdueshmëri të shërbimeve. 2. Sigurimi i lidhjes, i rrjetit të shpërndarjes, si dhe i shërbimit të mirë- mbajtjes për energjinë, ujin dhe telekomunikacionin bëhen për të gjithë konsumatorët në kushte të njëjta dhe jodiskriminuese. 3. Konsumatorit i lind e drejta për t’u dëmshpërblyer: a) në rastet e ndërprerjeve teknike, të cilat nuk janë shkaktuar nga forca madhore ose nga vendosja e gjendjes së jashtëzakonshme, si dhe kur nuk janë lajmëruar më parë dhe kanë penguar konsumatorin nga përdorimi i këtyre shërbimeve për një periudhë më të gjatë se 24 orë; b) kur shërbimi i ofruar është me të meta dhe i ka sjellë dëme konsumatorit. Koment: Neni 41 i LMK ka për qëllim të vendosë disa detyrime mbi tregtarët në marrëdhëniet juridike që ata krijojnë me konsumatorët në tre sektorë jetikë me interes të përgjithshëm ekonomik, sikurse janë shitja e energjisë, furnizimi me ujë dhe shërbimet e telekomunikacionit. Sikurse është theksuar, në ditët e sotme është e paimagjinueshme mbijetesa e njerëzve pa këto shërbime jetike. Për këtë arsye legji- VODWRULSsUYHoSDUDVKLNLPHYHVSHFL¿NHHWsGHWDMXDUDQsOHJMLVODFLRQLQVHNWRULDOSsU- NDWsVNX¿]RKHWQsNsWsUDVWQsVKSDOOMHQHGLVDNsUNHVDYHGKHGHW\\ULPHYHWKHPHORUH që duhet të përmbushë tregtari, të cilat mund të përmblidhen si më poshtë:

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 353 VLJXUL FLOsVL YD]KGLPsVL - mosdiskriminim. 1. Siguria e shërbimeve Së pari, tregtari mbart detyrimin për të garantuar sigurinë e shërbimit, i cili nënkupton që shërbimi duhet të jetë i sigurt dhe të mos dëmtojë shëndetin apo pasu- rinë e konsumatorit. Në këtë mënyrë realizohet konkretisht edhe e drejta e konsuma- torit për sigurinë e jetës dhe shëndetit, deklaruar në nenin 4 LMK. 2. Cilësia e shërbimeve Së dyti, shërbimi duhet të ketë një cilësi të caktuar, me qëllim që të përmbushë ne- vojat që në mënyrë të arsyeshme pritet të përmbushen nga marrja e këtyre shërbimeve QsHQHUJMLXMsGKHWHOHNRPXQLNDFLRQ&LOsVLDGXKHWWsUHÀHNWRMsDUULWMHWWHNQRORJMLNH të kohës, në mënyrë që të përmbushë pritshmërinë e arsyeshme të konsumatorit. Për shembull, me zhvillimet e hovshme të teknologjisë në fushën e telekomunikacionit, konsumatori pret të ketë një shpejtësi të caktuar për lidhjen në internet, që u përgjigjet nevojave të kohës dhe shërbimeve respektive që ai pret të marrë me anë të lidhjes në internet. Në rast se lidhja në internet është jashtëzakonisht e ngadaltë dhe nuk lejon aksesimin në faqe të caktuara tregtare apo faqe të tjera për të cilat konsumatori është i interesuar, pikërisht për shkak të cilësisë së dobët të lidhjes, atëherë do të ishte njësoj sikur konsumatori të mos kishte lidhje fare dhe ky shërbim të mos ishte ofruar. Një shembull tjetër në lidhje me ujin e pijshëm: konsumatori pret që uji të ketë cilësinë normale që të mund të përdoret për qëllimin që deklarohet, pra të jetë e mundshme që uji të pihet dhe të mos përmbajë elemente të cilat do ta bënin të papërdorshëm për këtë qëllim. 3. Vazhdueshmëria e shërbimeve Së treti, tregtari mban detyrimin për të garantuar vazhdueshmërinë dhe mos- ndërprerjen e shërbimeve. Në rast se ky detyrim nuk përmbushet, atëherë konsuma- tori do të ketë të drejtë të kërkojë shpërblimin e dëmit. Megjithatë, për të kërkuar dëmshpërblim në rast të ndërprerjeve të shërbimit, duhet të plotësohen disa kushte të FLODWPXQGW¶LNDWHJRUL]RMPsQsNXVKWHSR]LWLYHGKHNXVKWHQHJDWLYH Kushtet pozitive që duhet të përmbushen: WsHN]LVWRMsQGsUSUHUMDHVKsUELPLWQGDMNRQVXPDWRULWSsUPsVKXPsVHRUs NRQVXPDWRULWW¶LNHWsDUGKXUQMsGsP - dëmi duhet të jetë shkaktuar prej ndërprerjes, pra të ekzistojë lidhja shkakësore midis ndërprerjes së shërbimit dhe dëmit të ardhur. Kushtet negative që duhet të përmbushen: - të jetë penguar konsumatori në përdorimin e shërbimit, pra të mos jetë lejuar WDSsUGRUsDWs

354 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime WsPRVMHWsQMRIWXDUNRQVXPDWRULPELQGsUSUHUMHQ - ndërprerja të mos ketë ardhur për shkak të forcës madhore ose gjendjes së jashtëzakonshme. 0HTsOOLPTsWs¿WRMsdëmshpërblim në rastet e ndërprerjes së shërbimit, konsu- matori, së pari, duhet të provojë ekzistencën e ndërprerjes së shërbimit për më shumë VHRUsVsG\\WLGXKHWWsSURYRMsGsPLQTsLsVKWsVKNDNWXDUVsWUHWLGXKHWWsSUR- vojë që pikërisht dëmi i pretenduar prej tij është shkaktuar nga ndërprerja e shërbimit për më shumë se 24 orë. Këtu lidhja shkakësore midis dëmit të ardhur dhe ndërprerjes duhet të jetë aq e afërt sa në mënyrë të arsyeshme të prezumohet se dëmi ka qenë një pasojë e drejtpërdrejtë dhe e pashmangshme e ndërprerjes. 1GsUVDWUHJWDULWSsUW¶XVKNDUNXDUQJDSsUJMHJMsVLDSsUVKNDNWLPLQHGsPLWGRW¶L duhet të provojë në mënyrë bindëse se ndërprerja erdhi si rrjedhojë e forcës madho- re ose gjendjes së jashtëzakonshme, ose se konsumatori ishte njoftuar paraprakisht në kohë mbi ndërprerjen. Lajmërimi duhet të ketë paraprirë ndërprerjen e shërbimit SsU DT NRKs VD W¶L NHWs GKsQs PXQGsVLQs NRQVXPDWRULW Ws PDUUs Ws JMLWKD PDVDW SsU të shmangur dëmet potenciale. Në rast se konsumatori nuk është njoftuar më parë, pra në një kohë të arsyeshme që ta lejonte atë të merrte masa, por është njoftuar në të njëjtën kohë kur ndërprerja ka ndodhur, atëherë kjo situatë nuk do të cilësohet si shfajësuese për tregtarin. Gjithashtu tregtari mund të shkarkohet nga përgjegjësia në rast se provon se konsumatori është penguar nga përdorimi i shërbimit për një afat më të shkurtër se 24 orë dhe se pas kësaj periudhe ai kishte të gjitha mundësitë të përdorte shërbimin. Pra tregtari ka të drejtë të provojë se ndërprerja e shërbimit nuk zgjati më shumë se 24 orë. 4. Parimi i mosdiskriminimit në ofrimin e shërbimeve Sikurse është theksuar përgjatë këtij komentari, LMK ka si qëllim të vendosë disa NX¿]LPHPELlirinë kontraktore të tregtarit në mënyrë që të garantojë funksionimin efektiv të ekonomisë së lirë të tregut. Në rastin e ofrimit të shërbimeve me rëndësi të SsUJMLWKVKPH HNRQRPLNH QHYRMD SsU Ws YHQGRVXU NsWs NX¿]LP EsKHW Ps HPHUJMHQWH .X¿]LPLLOLULVsNRQWUDNWRUHQXNsVKWsQMsIHQRPHQLSDQMRKXUQJD.RGL&LYLO1MLKHW VHQMsQJDNX¿MWsHOLULVsNRQWUDNWRUHWsQMsUsVSUHMSDOsYHPXQGWsUUMHGKsQJDQRUPDWH ligjit që, në situata të caktuara, i imponojnë njërës palë që të lidhë një kontratë, duke e privuar atë nga OLULDH]JMHGKMHVSsUWDOLGKXURVHMRNRQWUDWsQ1sNsWsUDVWNX¿UL i autonomisë kontraktore është vënë në ngarkim të kontraktuesit të fortë e në mbrojtje të kontraktuesit të dobët. Një rast i tillë, i parashikuar edhe nga neni 673 i Kodit Civil, është ai i detyrimit për të lidhur kontratë nga ana e monopolistit. Kush ushtron një veprimtari në kushtet e një pozite dominuese në treg (është rasti i ndërmarrjeve publi- ke të linjave të transportit, të ndërmarrjeve që administrojnë shërbime telefonike, të furnizimit të energjisë elektrike e kështu me radhë) detyrohet për të lidhur kontratë me këdo që i kërkon shërbimin që formon objektin e veprimtarisë, duke respektuar ba- UD]LQsHWUDMWLPLW.sWXNX¿ULLlirisë kontraktore nuk i përket përmbajtjes së kontratës, por lirisë së zgjedhjes për të lidhur ose jo kontratën: kjo është një liri zgjedhjeje për përdoruesin, por jo për sipërmarrësin që, përballë propozimit të të tjerëve është i detyruar që të shprehë pranimin e tij.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 355 (GKHQsUDVWUHIX]LPLVLSsUPDUUsVLPRQRSROLVWsVKWsLGHW\\UXDUW¶LMXVWL¿NRMsDUV\\HW e refuzimit dhe në çdo rast të respektojë barazinë në trajtimin e ofertave: d.m.th. duhet të kënaqë kërkesat e ndryshme jo sipas dëshirës së tij, por sipas rendit të kërkesave (kështu p.sh. për furnizimin me ujë, energji, shërbime telekomunikacioni, tran- sportet e linjave publike) ose sipas kritereve të tjera objektive si ai i urgjencës më të madhe ose i domosdoshmërisë më të madhe. Si rregull, këto kritere mbrojnë përdoruesin përballë sipërmarrësit monopolist apo oligopolist. Parimi i mosdiskriminit në nenin 41 shtrihet mbi kushtet e nevojshme për lidhjen e kontratave të furnizimit me energji, ujë dhe shërbime telekomunikacioni. Kjo do të thotë se mosdiskriminimi duhet të shtrihet jo vetëm në sigurimin e lidhjes në rrjetin i shpërndarjes, por edhe mbi garantimin e rrjetit të shpërndarjes si edhe mbi shërbimet e mirëmbajtjes. Mosdiskriminimi vetëm në sigurimin e lidhjes në rrjet nuk është i mjaftueshëm, por është e nevojshme që tregtari të ndërtojë rrjetin e shpërdarjes dhe të garantojë të drejtat që konsumatori ka mbi këtë rrjet shpërndarjeje. Pra konsumatorit GXKHW W¶L VLJXURKHW DNVHVL Qs UUMHW GKH PXQGsVLD Ts Ws IXUQL]RKHW PH NsWR VKsUELPH Për më tepër, konsumatori ka të drejtë të mbrohet nga diskriminimi edhe për sa u përket shërbimeve të mirëmbajtjes së rrjetit, pasi kështu garantohet e drejta e tij për vazhdueshmërinë dhe cilësinë e shërbimit. Ky parashikim është plotësisht në për- puthje me parimin e përgjithshëm të mosdiskriminimit, të shprehur në nenin 20 të ligjit “Për mbrojtjen nga diskriminimi”,1 sipas të cilit ndalohet çdo formë e diskrimini- mit në ofrimin e mallrave dhe shërbimeve. Ndërsa në rastin konkret, atë të shërbimeve me interes të përgjithshëm ekonomik, vendoset një detyrim i shprehur mbi tregtarin për të trajtuar konsumatorët në kushte të barabarta dhe jodiskriminuese. Parimi i mosdiskriminimit në vendosjen e matësve të energjisë elektrike është ngritur për diskutim edhe përpara GJED-së në çështjen &+(=%XOJDULD2 në kontekstin e Direktivës 2000/43 në lidhje me ndalimin e diskriminimit racor dhe etnik.3 Në këtë çështje paditësi u ankua se diskriminohej nga shoqëria “CHEZ Bulgaria” për shkak se banonte në një lagje të përbërë në shumicë nga banorë me origjinë etnike rome. Për këtë arsye të gjitha aparatet matëse të konsumit të energjisë ishin vendosur në një lartësi të tillë që nuk mund te lexoheshin. Shpërndarësi i energjisë argumen- toi se kjo ishte një masë e domosdoshme mbrojtjeje, pasi në atë lagje ishin vërejtur vjedhje të konsiderueshme të energjisë. Megjithatë GJED argumentoi se në parim të gjithë konsumatorët e energjisë, të cilët furnizohen nga i njëjti shpërndarës brenda një vendi, pavarësisht nga zona ku jetojnë, duhet të trajtohen në të njëjtën mënyrë në marrëdhënie me furnizuesin, pra të kenë mundësinë për të lexuar matësit dhe për të 1 Ligji nr. 10221, dt. 4.2.2010 “Për mbrojtjen nga diskriminimi”, FZ nr. 15/2010. Shih për më tepër mbi parimet e autonomisë dhe antidiskrimin në të drejtën private: Norbert Reich et. al. eds. “Autonomy and Antidiscrimination in Private Law - The Experience of Western Balkan” in Civil Law Forum for South East Europe, Collection of Studies and Analysis, Third Regional Conference, Skopje, January 2014, f. 13-168. 2 Çështja C-83/14 &+(= 5D]SUHGHOHQLH %XOJDULD $' Y .RPLVLD ]D ]DVKWLWD RW GLVNULPLQDWVLD ECLI:EU:C:2015:480. 3 Council Directive 2000/43/EC of 29 June 2000 implementing the principle of equal treatment between persons irrespective of racial or ethnic origin, OJ L 180, 19.7.2000, p. 22-26.

356 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime vëzhguar ndryshimet në sasinë e energjisë së konsumuar. Sipas GJED, një praktikë e tillë si në rastin në fjalë është në parim e aftë të çojë persona të një origjine etnike të caktuar në disavantazh krahasuar me persona të tjerë, në kuptim të nenit 2(2)(b) të 'LUHNWLYsV  *MLWKDVKWX *-(' X VKSUHK VH SsU Ws SsUFDNWXDU µGLVDYDQWD]KLQ H YHoDQWs¶ Ws SsVXDU QJD DQNXHVLW QXN ND UsQGsVL VHULR]LWHWL L GLVNULPLQLPLW Ts ND shkaktuar praktika diskriminuese e përdorur nga furnizuesi i energjisë, për aq kohë sa nuk kërkohet një shkallë e caktuar serioziteti. Pra të gjithë personat kanë të drejtë të trajtohen në mënyrë të barabartë në marrëdhëniet e tyre me furnizuesin e energjisë dhe të mos diskriminohen në asnjë mënyrë dhe në asnjë masë, sado e lehtë apo joserioze të jetë ajo mënyrë a masë. 1s OLGKMH PH S\\HWMHQ H IXQGLW QsVH QMs SUDNWLNs H WLOOs PXQG Ws MXVWL¿NRKHM objektivisht me qëllim ruajtjen e energjisë, GJED u shpreh se praktika e ndjekur nga ³&+(=´ GR Ws LVKWH REMHNWLYLVKW H MXVWL¿NXHVKPH SsU VLJXULPLQ H VKSsUQGDUMHV Vs energjisë elektrike, vetëm nëse një praktikë e tillë nuk do të shkonte përtej asaj që është e përshtatshme dhe e nevojshme për të arritur ata objektiva dhe se disavantazhet e shkaktuara ndaj individëve nuk do të ishin joproporcionale në raport me qëllimet e synuara. Megjithatë, u shpreh GJED, është detyrë e gjykatës kombëtare të analizojë nëse ekzistojnë masa më pak shtrënguese, ose në mungesë të këtyre masave, të pro- vojë se marrja e masave te tilla nuk është fyese ose me natyre stigmatizuese, dhe që u lejon konsumatoreve monitorimin e matësve të energjisë.4 4 Çështja C-83/14 &+(=%XOJDULD § 128.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 357 KREU II KONTRATAT E PËRDORIMIT ME AFAT TË PRODUKTIT TË PUSHIMIT AFATGJATË, TË RISHITJES DHE TË SHKËMBIMIT Ky Kre, sikurse tregon edhe titulli i kësaj Pjese të ligjit, ka për qëllim të rregu- llojë disa kontrata tepër të veçanta, që emërtohen si kontrata të përdorimi me afat, NRQWUDWD Ws QMs SURGXNWL SXVKLPL DIDWJMDWs Ws UUHJXOORMs ULVKLWMHQ H NsW\\UH SURGXNWH- ve si dhe shkëmbimin e tyre. Qëllimi është transpozimi i Direktivës 2008/122 për mbrojtjen e konsumatorëve, në lidhje me disa aspekte të kontratave të përdorimit me afat, të produktit të pushimit afatgjatë, rishitjes apo shkëmbimit.5 Ky Kre, së bashku me Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 652, datë 8.10.2014 “Për përcaktimin e rregullave për kontratat e përdorimit me afat, të produktit të pushimit afatgjatë, të ri- shitjes apo shkëmbimit” (VKM 652/2014)6 plotësojnë kuadrin rregullator në funksion të harmonizimit të plotë me Direktivën e sipërcituar. Referenca të mëtejshme jepen në komentet e mëposhtme. Duhet mbajtur parasysh se ne titullin e këtij kreu mungon një presje e cila duhet të japë kuptimin e dy kontratave të ndryshme, ato të përdorimit me afat (timeshare) dhe ato të produktit të pushimit afatgjatë. Për këtë arsye përgjatë komenteve është trajtuar kuptimi i të dy llojeve të kontratave sikurse përcakton edhe VKM 652/2014. Neni 42 Kuptimi i kontratave të përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes dhe të shkëmbimit 1. Kontratë e përdorimit me afat është një kontratë me afat më shumë se një vit, sipas së cilës konsumatori, sipas rastit, siguron të drejtën e për- dorimit të akomodimit për një ose më shumë net, për më shumë se një periudhë. 2. Kontratë e produktit të pushimit afat gjatë është një kontratë me afat më shumë se një vit, sipas së cilës konsumatori, sipas rastit, siguron krye- VLVKW Ws GUHMWsQ H SsU¿WLPLW Ws XOMHYH Ws oPLPLW RVH SsU¿WLPH Ws tjera, në lidhje me akomodimin, veçmas ose së bashku me shërbimin e udhëtimit apo ndonjë shërbim tjetër. 3. Kontratë rishitjeje është një kontratë, sipas së cilës tregtari, sipas rastit, ndihmon konsumatorin të shesë ose të blejë një produkt të përdorimit me afat ose të një produkti të pushimit afatgjatë. 4. Kontratë e shkëmbimit është një kontratë, sipas së cilës konsumatori, sipas rastit, bashkohet në një sistem shkëmbimi, i cili i lejon konsumatorit mundësinë e përdorimit të akomodimit ose shërbime të tjera, në shkëm- bim të dhënies përkohësisht te persona të tjerë të mundësisë së përdorimit WsSsU¿WLPHYHWsWsdrejtave, që rrjedhin nga kontrata e konsumatorit e përdorimit me afat. 5 Directive 2008/122/EC of the European Parliament and of the Council of 14 January 2009 on the protection of consumers in respect of certain aspects of timeshare, long-term holiday product, resale and exchange contracts (Text with EEA relevance) OJ L 33, 3.2.2009, p. 10–30. 6 FZ nr. 162/2014.

358 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Koment 1. Kuptimi i të drejtave reale Nga leximi tërësor dhe i përgjithshëm i normave në këtë kre, kuptojmë se për- dorimi me afat lidhet me përdorimin e një sendi me kohë të ndarë, ndërsa pushimi afatgjatë lidhet me akomodimin. Përdorimi është një e drejtë reale, pra e drejtë mbi sendet. Kodi Civil parashikon se personi që ka një të drejtë thjesht përdorimi mbi një send, e përdor atë dhe gëzon frytet e tij në masën që ka nevojë për vete e për familjen e tij. Ndërsa, kur objekti i së drejtës së përdorimit është një banesë, personi ka të drejtë të banojë atje sipas nevojave të tij e të familjes së tij. Sendi ose banesa mbi të cilën ushtrohet kjo e drejtë nuk mund të tjetërsohet, të rëndohet dhe as të përdoret nga per- sona të tjerë. Kjo do të thotë se përdoruesi nuk mund të ushtrojë tagrin e disponimit mbi sendet ku ai ushtron një të drejtë reale. Kjo e drejtë quhet ndryshe edhe ius in re aliena, pra e drejtë reale mbi sende të huaja, sende që u përkasin të tjerëve. dhe rre- gullohet nga nenet 259-260 KC me referencë të detajuar 232-258 KC. Lloji dhe për- mbajtja e të drejtave reale janë të përcaktuara me norma urdhëruese dhe taksative nga Kodi Civil duke formuar kështu një numër të mbyllur (numerus clausus). Meqenëse të drejtat reale janë të drejta erga omnes, të kundrejtuara ndaj gjithë botës, ato duhet WsMHQsSXEOLNHPHTsOOLPTsWsJMLWKsWsNHQsPXQGsVLQsW¶LQMRKLQGKHW¶LUHVSHNWRMQs ato. Për sa u përket sendeve të luajtshme, publiciteti realizohet me anë të posedimit, ndërsa për sa u përket sendeve të paluajtshme, publiciteti mund të realizohet vetëm me anë të regjistrimit. Publiciteti në këtë rast ka të bëjë me mënyrën si shpërfaqet e drejta reale në botën e jashtme, për të tretët. Në një send të luajtshëm nëdorësia është e mjaftueshme që bota të shohë se ne kemi një send, ndërsa sendet e paluajtshme dhe të drejtat reale mbi to duhet të regjistrohen, me qëllim që të ushtrohen lirisht. Për këtë arsye kërkohet që të drejtat reale mbi sendet e paluajtshme të regjistrohen ne regjistrin e pasurive të paluajtshme, i cili është publik dhe mund të konsultohet në çdo kohë nga të tretët që kanë një interes mbi sendin dhe nga noterët publikë.7 Gjithashtu, forma e lidhjes së kontratave mbi këto sende është e veçantë. Kontratat që transferojnë të drejtën e pronësisë, ose të drejta të tjera reale mbi sende të paluajtshme, duhet të bëhen me akt noterial dhe të regjistrohen. Në këtë mënyrë garantohet e drejta e titullarit të së drejtës dhe njëkohësisht detyrimi i të gjithëve që të mos e cenojnë këtë të drejtë. 7HUPLµPHDIDW¶GRWsWKRWsPHNRKsWsQGDUsWLPHVKDUH.XSWLPLQHµWLPHVKDUH¶ H JMHMPs Qs OLJMLQ SsU WXUL]PLQ L FLOL SDUDVKLNRQ VH µWLPHVKDUH¶ L QMRKXU JMLWKDVKWX si pronësi pushimesh, lejon blerësit të blejnë kohë ose kredite pushimi në njësi të strukturës akomoduese. Pronësia e pushimeve ndahet midis individëve, në bazë të kohës, me intervale javore. Ky produkt pushimi i parapaguar mundëson akomodimin për pushime të ardhshme me çmimin e sotëm.8 Në këtë kuptim ngjan paksa me pake- tat turistike, të cilat janë gjithashtu të dizenjuara për pushime. Por të drejtat mbi këtë send duket se janë të drejta pronësie a përdorimi të ndarë në kohë apo me kohë të 7 Nenet 144, 192-198 të Kodit Civil. 8 Neni 4, pika 35 e Ligjit nr. 93/2015 “Për Turizmin”, FZ nr. 164/2015.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 359 pjesshme, sikurse shprehet ligji për të drejtën ndërkombëtare private. Sigurisht që Kodi Civil është një akt tepër i vjetër për të rregulluar një fenomen kaq modern në mënyrë eksplicite, sikurse është përdorimi i një sendi me persona të tjerë dhe me kohë të ndarë, për një afat të caktuar, zakonisht jo më pak se një vit.9 Por nga ana tjetër, Kodi Civil përmban norma aq të përgjithshme dhe abstrakte sa në thelb ato janë të zbatueshme në çdo marrëdhënie që mund të përfytyrojë dhe krijojë imagjinata e njeriut. Megjithatë, për sa kohë përmbajtja e së drejtës është e përcaktuar qartë si një nga të drejtat reale të parashikuara në Kodin Civil, mënyra dhe kushtet e realizimit të kësaj të drejte mund të jenë objekt i rregullimit të kontratës. Me këtë kuptojmë që, për sa kohë përdoret një QJDWHUPDWµSURQsVL¶µX]XIUXNW¶µSsUGRULP¶µEDQLP¶DSRQGRQMsWHUPWMHWsUTsVLSDV vendit ku ndodhet sendi përcakton një të drejtë reale, atëherë kushtet e realizimit të këtyre të drejtave detajohen me anë të kontratave sipas së drejtës së detyrimeve. Në NsWsDVSHNWK\\MQsQsORMsGKHVKIDTHQOORMHWHNRQWUDWDYHµWLPHVKDUH¶WsUUHJXOOXDUDVLSDV këtij neni. Pra ato rregullojnë kushtet, format dhe mënyrën sesi realizohet një e drejtë reale, që në rastin konkret është një e drejtë përdorimi ose banimi vetëm për pushim afatgjatë dhe nuk mund të përdoret për asnjë arsye tjetër. Sa më sipër vlen për të kup- tuar terminologjinë e vështirë që përdor Direktiva dhe neni 42, ndërsa për të shtjelluar arsyet pse janë të vendosura kërkesat e nenit 43 po vijojmë me komentin më poshtë. 2. Funksionimi në praktikë i të drejtave që rrjedhin nga kontratat tipike të produkteve të pushimeve Ky seksion i komentit u referohet disa konsideratave shoqërore për të kuptuar fenomenin që rregullohet nga ky nen dhe kuadrin që qëndron pas normave juridike të LMK në këtë Kre. Fenomeni i produktit të pushimit afatgjatë është pak i përhapur në marrëdhëniet konsumatore shqiptare. Ky fenomen ka lindur në kuadër të lëvizjes së lirë të personave brenda tregut të brendshëm evropian, ku shtetas anglezë, ose gjermanë, ose kryesisht nga Europa Veriore blejnë produkte pushimi afatgjatë, si për shembull vila ose apartamente pushimi në vendet e Europës Jugore, si Spanjë, Portugali etj. Kjo për arsye se këto të drejta zakonisht blihen më lirë sesa p.sh. paketat turistike. Por duke qenë të drejta reale mbi sende të paluajtshme, ato u nënshtrohen regjimeve të rrepta juridike, siç shpjegohet më sipër. Regjimet juridike janë të ndryshme në vendet e ndryshme të Europës. Normat juridike që rregullojnë sendet e paluajtshme janë shumë teknike dhe kombëtare. Në këto kushte konsumatori duhet të ketë të dhëna të mjaftueshme në dispozicion, si dhe të garantohet se po respekton ligjin e vendit ku ndodhet sendi (produkti i pushimit afatgjatë). Sidomos në rastet kur ai lidh edhe një kontratë kredie për të blerë sendin (produktin e pushimit afatgjatë). Përveç kësaj vetë detajimet e ushtrimit të së drejtës që përcaktohen nga kontrata janë shumë të rëndësi- shme për vendimmarrjen e lirë dhe të informuar të konsumatorit. Sendi në përdorim me kohë të ndarë ose produkti i pushimit afatgjatë mund të rishitet ose shkëmbehet, sikurse çdo send ose e drejtë e zakonshme, por meqenëse sendi është i paluajtshëm 9 Njohur ndryshe si shumëpronësia. Shih F. Galgano, E Drejta private. Përkthim Alban Brati. (Luarasi, 1999), f. 186-187.

360 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime dhe ky send quhet “timeshare” ose “produkt pushimi afatgjatë”, kjo i nënshtrohet një VsUsWsGUHMWDVKGKHGHW\\ULPHVKTsNRQVXPDWRULGXKHWW¶LQMRKsSDUDSUDNLVKW Kontratat tipike të rregulluara nga neni 42 i LMK, që në thelb janë blerje, rishitje apo shkëmbim pushimesh, kanë lindur si një alternativë ndaj prirjes së konsumatorëve SsUWs¿WXDUSURQsVLQsHSORWsPELQMsVKWsSLSXVKLPL6LJXULVKWTsWsNHVKQsSURQsVL një shtëpi pushimi është mjaft tërheqëse, por jo aq përgjegjësia e vazhdueshme gjatë gjithë kohës dhe shpenzimet që kjo pronë kërkon. Krahasuar me pronësinë, blerja e një të drejte përdorimi/banimi me kohë të ndarë ose e pushimeve me plane intervale, duket si një alternativë e leverdishme. Megjithatë në këto raste për konsumatorët mund të lindë rreziku i pamundësisë për të shitur atë çka kanë blerë kur janë të pakënaqur me të, prandaj me tendencën në rritje të fenomenit, legjislatori ka rregulluar tregtimin e këtyre produkteve ndaj konsumatorëve. Për të shpjeguar pak më thjeshtë fenomenin duhet kuptuar se i gjithë Kreu II i Pjesës VII së bashku me VKM 652/2014 rregullon pikërisht tregtimin e produkteve të pushimeve me qëllim mbrojtjen e konsumatorëve kur i blejnë, i rishesin apo i shkë- mbejnë ato. Kontratat e rregulluara mund të referohen thjesht si produkte pushimesh, pasi kanë në përmbajtje të tyre kombinime të drejtash që në thelb lidhen me kalimin e pushimeve. Dy produktet bazë të cilat mund të quhen ndryshe edhe opsione pronësie pushi- mesh janë të rregulluara nga LMK: - i pari është përdorimi me kohë të ndarë i një banese pushimi (timeshare), i TXDMWXUQJDOLJMLVLSsUGRULPPHDIDW - i dyti ka të bëjë me plane intervale pushimesh, i quajtur nga ligji si produkt pushimi DIDWJMDWsSRUTsHVHQFLDOLVKWsVKWsSODQL¿NLPSXVKLPHVKQsLQWHUYDOHWs caktuara kohe, për një periudhë afatgjatë dhe këtu përfshihet si akomodimi gjatë pushimit, ashtu edhe shërbimi i transportit për të shkuar në këto vendpushime, apo edhe shërbime të tjera sipas rastit. Vlera e këtyre opsioneve është në përdorimin e tyre si destinacione pushimi dhe MRVLLQYHVWLP0HTHQsVHQsWUHJRIURKHQVKXPsSURGXNWHWsWLOODVLµWLPHVKDUH¶DVKWX edhe plane me intervale të pushimeve, vlera e rishitjes së tyre mund të rrezikojë të jetë PsHXOsWVHYOHUD¿OOHVWDUHHEOHUMHV7sG\\MDOORMHWHNRQWUDWDYHNsUNRMQsSDJLPLQHQMs oPLPL¿OOHVWDUVLGKHWDULIDSHULRGLNHPLUsPEDMWMHdPLPL¿OOHVWDUPXQGWsSDJXKHW i gjithi njëherësh ose në intervale kohore të caktuara, ndërsa tarifat periodike të mirë- mbajtjes kanë prirjen të rriten çdo vit. Llojet e të drejtave që përfshihen në secilin prej produkteve të pushimit .RQWUDWDHSsUGRULPLWPHDIDWµWLPHVKDUH¶PHQGDUMHNRKH Në një kontratë timeshare konsumatori mund ta ketë të drejtën e përdorimit mbi njësinë/shtëpinë e pushimit qoftë për gjithë jetën, qoftë për një numër të caktuar vitesh VLNXUVHVSHFL¿NRKHWQsNRQWUDWsRVHGHULVDWDVKHVs,QWHUHVLLOLJMVKsPLPEURMWXUQs NsWsUDVWSUDHGUHMWDTs¿WRKHWPHNRQWUDWsNRQVLGHURKHWVLHGUHMWsUHDOH1sNsWR raste blihet e drejta për të përdorur një njësi të caktuar banimi për një periudhë të FDNWXDUNRKHWsoGRYLWLGKHNMRHGUHMWsPELEDQHVsQVSHFL¿NHSsUNRKsQVSHFL¿NH PXQGWsVKLWHWWsVKNsPEHKHWDSRW¶LMHSHWGLNXMWWMHWsU3sUVKHPEXOOEOLKHWHGUHMWD

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 361 për të përdorur një shtëpi pushimi në një resort në Palma de Mallorca gjatë muajit korrik të çdo viti. Vetëm gjatë muajit korrik të vitit, konsumatori ka të drejtë të për- dorë shtëpinë e pushimit si të ishte pronar i saj. Konsumatori së bashku me përdorues të tjerë si ai vetë, kanë në bashkëpërdorim resortin e pushimeve. Nëse konsumatori HEOHQQMsWsGUHMWsWsWLOOsPHNUHGLGXKHWWsEsMsGKHSDJHVDWPXMRUHVLSDVVSHFL¿NL- PHYHWsNRQWUDWsVVsNUHGLVs3DYDUsVLVKWQJDPsQ\\UDVHVLEOLKHWµWLPHVKDUH¶SUDPH pagesë të menjëhershme apo me këste, konsumatori duhet të paguajë tarifën vjetore të mirëmbajtjes dhe taksat e pronës të cilat mund të jenë shtesë. Bashkëpërdoruesit ndajnë kohën e së drejtës së përdorimit dhe detyrimin e mirëmbajtjes së njësive dhe të pjesëve të përbashkëta të resortit turistik. Asambleja e bashkëpronarëve të shtëpi- ve/njësive merret zakonisht me administrimin e resortit. Përdoruesit zgjedhin për- faqësuesit e tyre për të kontrolluar shpenzimet, mirëmbajtjet e resortit dhe shoqërinë administruese të resortit. 2- E drejta e përdorimit me intervale pushimi / kontrata e pushimit afatgjatë në këtë produkt pushimi, zakonisht një zhvillues prone, ose një investues ka pronësinë mbi resortin, i cili është i përbërë nga apartamente ose shtëpi. Çdo aparta- PHQWRVHQMsVLsVKWsLQGDUsQsµLQWHUYDOH¶RVHPHMDYsRVHPHSLNsHNXLYDOHQWH1s këto raste konsumatori blen të drejtën e përdorimit të një intervali të resortit për një numër të caktuar vitesh - zakonisht midis 10-50 vjet. Interesi i ligjshëm i mbrojtur në këtë rast, pra e drejta që rrjedh nga kontrata, konsiderohet si e drejtë personale. Njësia e caktuar që përdor konsumatori brenda resortit mund të mos jetë e njëjta çdo vit. Përveç çmimit për të drejtën e përdorimit, konsumatori duhet gjithashtu të paguajë një tarifë mirëmbajtjeje që zakonisht rritet çdo vit. Sipas kontratës së produktit të pushimit afatgjatë, ekzistojnë disa lloje planesh që mund të jenë të vlefshme për të përdorur njësinë: .RKs¿NVHRVHHOXKDWVKPH1sUDVWLQHNRKsV¿NVHNRQVXPDWRULEOHQWsGUHMWsQ e përdorimit të njësisë për një javë të caktuar të vitit. Në rastin e planit me kohë të luhatshme, konsumatori mund të përdorë njësinë brenda një stine të caktuar të YLWLWGXNHUH]HUYXDUSDUDSUDNLVKWNRKsQ.RQ¿UPLPL]DNRQLVKWQGMHNSDULPLQ³L SDULQsNRKsLSDULQsWsGUHMWs´SUDNXVKHNsUNRQLSDULPHUUHGKHNRQ¿UPLPLQ - Përdorimi me fraksione: Në këtë lloj plani, në vend të një jave në vit, zakonisht konsumatori blen një kohë të përcaktuar pushimi, zakonisht deri në 26 javë. - Përdorim bienal: Në këtë rast konsumatori e përdor njësinë pushuese një herë në dy vjet. - Bllokimi: Në këtë rast konsumatori zë një porcion të njësisë dhe jep me qira ose shkëmbim pjesën tjetër. Zakonisht këto njësi janë të përbëra nga dy deri në tri dhoma gjumi dhe tualete. - Planet e pushimit në bazë pikësh: Në këtë rast konsumatori blen një numër pikësh dhe i shkëmben ato me të drejtën e përdorimit të një intervali në një apo më shume resorte. Në këtë lloj skeme të quajtur zakonisht klub pushimi, numri i pikëve që nevojiten për përdorimin e një intervali ndryshon sipas kohëzgjatjes së qëndrimit, sipërfaqes së njësisë, vendndodhjes së resortit dhe kohës se kur konsumatori kërkon ta përdorë atë.

362 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 3- Skemat e rishitjes apo shkëmbimit kanë të bëjnë me shitblerjen ose shkëmbi- min e dy opsioneve bazë të sqaruara më sipër. Sistemi i shkëmbimit 6KNsPELPLOHMRQTsSsUGRUXHVLLQMsµWLPHVKDUH¶DSRSODQLSXVKLPHVKWsWUHJWRMsPH një përdorues tjetër, i cili ka një njësi ekuivalente në një resort të lidhur brenda sistemit. Kjo funksionon në mënyrë të tillë: një investues resorti ka marrëdhënie me një shoqëri shkëmbimi, e cila administron shërbimin për përdoruesit e resortit. Përdoruesit bëhen DQsWDUsWsVLVWHPLWWsVKNsPELPLWNXUDWDEOHMQsµWLPHVKDUH¶WsW\\UHDSRSODQLQHSXVKL- meve me intervale. Në shumicën e resorteve investuesi paguan kuotën e anëtarësisë për secilin anëtar të ri në vitin e parë pranë shoqërisë së shkëmbimit, por për vitet e tjera pas vitit të parë anëtarët duhet të paguajnë vetë shoqërinë e shkëmbimit. Për të marrë pjesë, anëtarët duhet të depozitojnë një njësi/apartament pushimi në inventarin e javëve të disponueshme për shkëmbim, që mbahet nga shoqëria e shkëmbimit. Nëse një anëtar merr një javë nga inventari, shoqëria e shkëmbimit faturon një tarifë. Në sistemet e shkëmbimit të bazuara në pikë, intervali vendoset automatikisht në sistemin e inventarit për një periudhë të caktuar, kur anëtari i ri i bashkohet sistemit. Vlera e pikëve që u caktohet njësive të akomodimit bazohet në kohëzgjatjen e qëndri- mit, vendndodhjen, sipërfaqen dhe stinën. Anëtarët që kanë pikë të mjaftueshme për WsVLJXUXDUDNRPRGLPHSXVKLPLTsGsVKLURMQsPXQGW¶LUH]HUYRMQsDWRVLSDVGLVSRQL- bilitetit të hapësirës. Anëtarët që nuk kanë pikë të mjaftueshme mund të dëshirojnë që të kërkojnë programe që lejojnë mbledhjen e pikëve nga vitet e mëparshme, ose pikë avantazhi, ose të marrin borxh pikë shtesë që të paguajnë diferencën. Nëse ky sistem funksionon ose jo në mënyrë të kënaqshme për përdoruesit, është çështje që duhet të mbahet parasysh përpara blerjes, pasi në programe të tilla shkëmbimi konsumatori duhet të paguajë të gjitha tarifat dhe taksat, si kur përdor njësinë e tij, ashtu edhe kur përdor njësinë e dikujt tjetër. Duke qenë se të drejtat që rrjedhin nga këto kontrata janë GLVLWsNRPSOLNXDUDOHJMLVODWRULND]JMHGKXUW¶LUUHJXOORMsDWRPHQRUPDurdhëruese me qëllim që të sigurojë një mbrojtje sa më të lartë për konsumatorin shqiptar. Nenet 42 dhe 43 të LMK kanë për qëllim që të mbrojnë konsumatorët që përdorin me afat pasuri të paluajtshme p.sh. kontrata me kohëzgjatje më shumë se një vit, sipas VsFLOsVNRQVXPDWRUL¿WRQWsGUHMWsQTsWsSsUGRUsQMsRVHPsVKXPsDNRPRGLPH1s këto raste kërkohet një ekuilibër më i drejtë midis të drejtave dhe detyrimeve të palëve nëpërmjet informimit parakontraktor, kërkesave dhe rregullimeve të paraqitjes si të formës ashtu edhe të përmbajtjes së kontratës. E drejta për të hequr dorë nga kontrata, thënë ndryshe, mënyra se si zbatohet kjo e drejtë dhe si llogaritet periudha gjatë së cilës konsumatori mund të tërhiqet nga kon- trata, përdoret si mjeti kryesor mbrojtës. Konsumatorët kanë të drejtë të tërhiqen në mënyrë të njëanshme nga kontrata brenda 14 ditësh kalendarike nga lidhja e kontratës. Në rast se kontrata nuk përfshin informacionin e kërkuar, afati 14 ditor shtyhet deri në 3 muaj. 1HQL  MHS YHWsP SsUNX¿]LPH Ws NRQWUDWDYH GXNH VMHOOs NsVKWX QMs ULVL Qs UUH- gullimin e kontratave tipike që ndahen në katër lloje të tyre. Kontrata tipike quhen ato kontrata të cilat janë të emërtuara nga ligji sikurse i ka emërtuar ky nen. Prandaj gjatë

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 363 komenteve, kur themi kontrata tipike, nënkuptojmë këto katër lloje kontratash: atë të SsUGRULPLWPHDIDWPHNRKsWsQGDUsWsSURGXNWLWWsSXVKLPLWDIDWJMDWsWsULVKLWMHV VsG\\WsSDUDYHGKHVKNsPELPLWWsW\\UH Meqenëse këto kontrata kanë një emër dhe do të referohen shpesh si kontrata WLSLNHSRLULFLWRMPsHGKHQMsKHUsSsUNX¿]LPHWHQHQLWPHVKSMHJLPHWHUDVWLWPH qëllim qartësimin e tyre: µ.RQWUDWDWHSsUGRULPLWPHDIDW¶timeshare), pra e përdorimit të një sendi të paluajtshëm me kohë të pjesshme është një kontratë me afat më shumë se një vit, sipas së cilës konsumatori, sipas rastit, siguron të drejtën e përdorimit të akomodimit për një ose më shumë net, për më shumë se një periudhë.  µ.RQWUDWs H SURGXNWLW Ws SXVKLPLW DIDWJMDWs¶ sVKWs QMs NRQWUDWs PH DIDW Ps shumë se një vit, sipas së cilës konsumatori, sipas rastit, siguron kryesisht të drejtën HSsU¿WLPLWWsXOMHVVsoPLPLWRVHSsU¿WLPHWstjera në lidhje me akomodimin,veçmas ose së bashku me shërbimin e udhëtimit apo ndonjë shërbim tjetër.  µ.RQWUDWs H ULVKLWMHV¶ sVKWs DMR NRQWUDWs VLSDV Vs FLOsV WUHJWDUsW QGLKPRMQs konsumatorin që të japë ose marrë një produkt pushimi me qira ose të blejë a të shesë një produkt/paketë pushimesh afatgjatë. Këtu është fjala për rishtjen e të drejtave Ts UUMHGKLQ QJD µWLPHVKDUH¶ RVH QJD SURGXNWL L SXVKLPLW DIDWJMDWs  3UD PH ULVKLWMH kuptohet rishitja e dy kontratave të para supra. µ.RQWUDWsHVKNsPELPLW¶sVKWsDMRNRQWUDWsVLSDVVsFLOsVNRQVXPDWRULEDVKNRKHW PHQMsVLVWHPVKNsPELPLTsLOHMRQNRQVXPDWRULWWsSsU¿WRMsQJDVWUHKLPLJMDWsQDWsV ose nga shërbime të tjera në këmbim të dhënies së të njëjtave të drejta që vijnë nga ajo kontratë me afat. Këtu është fjala për shkëmbimin e të drejtave që rrjedhin nga µWLPHVKDUH¶RVHQJDSURGXNWLLSXVKLPLWDIDWJMDWs3UDPHVKNsPELPNXSWRKHWVKNsP- bimi i dy kontratave të para supra. Mjetet mbrojtëse që janë përzgjedhur janë të zakonshme në të drejtën konsuma- tore: rregullim i publicitetit, kërkesat për informacion parakontraktor, formë e caktuar NRQWUDWH Ws GKsQD Ws GHW\\UXHVKPH Ts GXKHQ SsUIVKLUs Qs NRQWUDWs H GUHMWD SsU W¶X tërhequr brenda 14 ditësh, rregullimi i parapagimeve dhe skedave të pagesave. VKM 652/2014 jep edhe format standarde të informimit. Siç shihet ekonomia e lirë e tregut krijon fantazi nga më produktivet, të cilat, kur përhapen si fenomen i nevojshëm dhe i zakonshëm shoqëror, meritojnë mbrojtje ligjore të posaçme. Neni 43 Detyrime të përgjithshme dhe të veçanta 1. Në një kohë të arsyeshme, përpara se konsumatori të pranojë ndonjë ofertë ose të lidhë një kontratë të përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, tregtari i siguron atij, në mënyrë të qartë e të kuptueshme, të gjithë informacionin e nevojshëm. 2. Tregtari i siguron konsumatorit kontratën e përdorimit me afat të pro- duktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, me shkrim ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm, në gjuhën shqipe. 3. Kur objekti i kontratës së përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, është i vendosur në një vend

364 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime të huaj, tregtari i siguron konsumatorit një përkthim të noterizuar dhe WsFHUWL¿NXDUWsNRQWUDWsVQsJMXKsQshqipe. 4. Konsumatori ka të drejtën e heqjes dorë nga kontratat e përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbi- mit, pa penalizim dhe pa dhënë arsye, brenda një afati prej 14 ditësh NDOHQGDULNH GXNH¿OOXDUQJDGDWDHOLGKMHVVsNRQWUDWsVRVHQJDGDWDNXU palët nënshkruajnë një kontratë paraprake detyruese apo nga data kur konsumatori merr kontratën a çdo kontratë paraprake detyruese, në qoftë se kjo ditë është më vonë se data e lidhjes së kontratës apo kontratës paraprake. 5. Kur çmimi i kontratës së përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, mbulohet plotësisht ose pjesë- risht nga kredia e dhënë konsumatorit nga tregtari ose nga një palë e tretë, në bazë të një marrëveshjeje ndërmjet palës së tretë dhe tregtarit, marrëveshja e kredisë përfundon pa penalizim për konsumatorin, nëse konsumatori ushtron të drejtën e heqjes dorë nga kontratat e përdorimit me afat, të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit. Koment: Neni 43 është një vijim i trajtimit të përmbajtjes së kontratave të përdo- rimit me afat, i cili u referohet detyrimeve të palëve kontraktore. Kjo dispozitë duhet të interpretohet në lexim tërësor dhe së bashku me VKM 652/2014. Ashtu si edhe kontrata e kredisë konsumatore, që trajtohet më poshtë, marrëdhënia MXULGLNHNRQVXPDWRUHSsUVHFLOLQWLSNRQWUDWHSUDµWLPHVKDUH¶SXVKLPLQDIDWJMDWsUL- shitjen apo shkëmbimin e tyre rregullohet në tri faza: publicitetin, fazën parakon- traktore dhe atë kontraktore. Në këto tri faza rregullohet e drejta e informacionit që duhet të marrë konsumatori, si edhe forma e përmbajtja që duhet të ketë informacioni i dhënë konsumatorit. 1. Faza e publicitetit Kërkesat që duhet të plotësohen gjatë fazës së publicitetit zbatohen për katër llojet e kontratave të përcaktuara në nenin 42 LMK: (1) - kontrata e përdorimit me afat (timeshare) (2) - kontrata e produktit të pushimit afatgjatë (pushim afatgjatë - long-term ho- liday product) NRQWUDWDHULVKLWMHVPHREMHNWµSsUGRULPLQPHDIDW¶RVHµSURGXNWLQHSXVKLPLW DIDWJMDWs¶   NRQWUDWD H VKNsPELPLW PH REMHNW  µSsUGRULPLQ PH DIDW¶ RVH µSURGXNWLQ H SXVKLPLWDIDWJMDWs¶ Gjatë fazës së publicitetit për një tip apo grup tipash kontratash sikurse tregohet më sipër, tregtari detyrohet të tregojë mundësinë e marrjes së informacionit parakon- trator për ato kontrata, si dhe të tregojë saktësisht burimin për gjetjen e këtij informa- cioni.10 Legjislatori ka standardizuar elementet që duhet të përmbajë informacioni i 10 Pika 4 e VKM 652/2014.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 365 dhënë gjatë fazës përpara lidhjes së kontratës, duke parashikuar detyrimin e tregtarit për të siguruar informacionin në secilën lloj kontrate sipas formularëve respektivë. Në fazën e publicitetit tregtari duhet vetëm të tregojë burimin e marrjes së këtij in- IRUPDFLRQL SDUDNRQWUDNWRU .sUNHVDW VSHFL¿NH Ws LQIRUPDFLRQLW SDUDNRQWUDNWRU GR Ws trajtohen më poshtë. Ndërsa në rast se tregtari e realizon publicitetin nëpërmjet organizimit të një akti- viteti promovimi apo shitjeje, duke ftuar konsumatorët personalisht dhe duke u ofruar atyre produktet e veta, atëherë tregtari është i detyruar të deklarojë qartësisht në ftesën që u drejton konsumatorëve qëllimin tregtar dhe natyrën e aktivitetit. Pra ai duhet të bëjë të qartë arsyen se pse po organizohet ky event dhe informacioni parakontraktor i kërkuar nga ligji duhet të jetë i disponueshëm gjatë gjithë kohës që zgjat aktiviteti promovues.11 Kontratat tip të përcaktuara në kuptimet e mësipërme brenda kësaj pjese të LMK, pra të përdorimit me afat, produktit të pushimit afatgjatë, rishitjes apo shkëmbi- mit të tyre nuk mund të tregtohen apo shiten si investim. Ato lejohen të tregtohen vetëm për plotësimin e nevojave vetjake ose familjare të konsumatorit, zakonisht për pushime, por ndalohen të tregtohen për investim qoftë edhe ndaj vetë konsumatorit. Konsumatori do të gëzojë të drejtat e parashikuara në këtë ligj vetëm kur ai i blen produkte të tilla për plotësimin e nevojave vetjake, por nëse ai i blen këto produkte me V\\QLPLQTsW¶XDNDORMsWsGUHMWDWHWLMWsWMHUsYHSsUTsOOLPH¿WLPLDWsKHUsQXNGRWsMHWs në gjendje të gëzojë të drejtat e parashikuara në mbrojtje të tij nga ky rregullim ligjor. 2. Faza parakontraktore Ashtu si edhe në kontrata të tjera me konsumatorin, sikurse u trajtua në Pjesën 9,Ws/0.WUHJWDULsVKWsLGHW\\UXDUW¶LMDSsNRQVXPDWRULWLQIRUPDFLRQLQHQHYRMVKsP përpara lidhjes së kontratës. Pra, në një kohë të arsyeshme, përpara se konsumatori të pranojë ndonjë ofertë ose të lidhë një kontratë të përdorimit me afat, të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, tregtari i siguron atij në mënyrë të qartë e të kuptueshme të gjithë informacionin e nevojshëm. Ky informacion duhet të jepet me shkrim ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm, në gjuhën shqipe. Gjuha e informacionit parakontraktor, ashtu si dhe ajo kontraktore, duhet të jetë e qartë dhe e kuptueshme, duke shmangur terminologjinë shumë teknike ose tejet profesionale që SsUW¶XNXSWXDUNsNRQQMRKXULWsSRVDoPHHQGRVKWDWsSDQMRKXUDSsUNRQVXPDWRULQ Këtu zbatohet edhe parimi i përgjithshëm se në rastin e kontratave ku të gjitha ose disa kushte që u ofrohen konsumatorëve janë të shkruara, atëherë këto duhet të paraqiten me një formulim të kuptueshëm. Lidhur me qartësinë dhe transparencën e kontratës ligji parashikon12 se në rast se ka dyshime rreth kuptimit të kushtit të kontratës, atëherë interpretimi do të bëhet në favor të konsumatorëve. Gjuha shqipe është një nga dety- rimet e tregtarit dhe një nga garancitë për konsumatorit, sidomos kur konsumatori ka vendqëndrimin në Shqipëri dhe kur sendi objekt kontrate gjendet në një vend të huaj. 11 Pika 5 VKM 652/2014. 12 Shih nenin 28 të Ligjit për Mbrojtjen e Konsumatorëve.

366 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Megjithatë, në rast se konsumatori e ka vendbanimin e zakonshëm në një vend tjetër, atëherë informacioni mund të jepet edhe në gjuhën e atij vendi, sipas prefe- rencës së vetë konsumatorit, me kusht që ajo të jetë një gjuhë e BE-së.13 Informacioni duhet të jetë lehtësisht i arritshëm dhe i disponueshëm për konsumatorin dhe të jepet pa pagesë. Legjislatori jep në formë të standardizuar informacionin parakontraktor për se- cilin tip kontrate, që për lehtësi kuptimi do të përmblidhen në një formë të thjeshtuar tabelore në fund të komenteve, me qëllim që të kuptohen më qartë nga lexuesi. Informacioni që duhet të jepet, në fakt i krijon një ide të përgjithshme lexuesit edhe mbi natyrën e këtyre kontratave, prandaj lind e nevojshme që ai të pasqyrohet në formë tabelore. Informacioni parakontraktor që duhet të jepet është mjaft i detajuar dhe karakteristik për katër kontratat tipike të parashikuara në këtë Kre të LMK. Detajet e informacionit përfshijnë në thelb gjithçka që është e nevojshme dhe çdo aspekt të kontratës me qëllim që konsumatori të marrë një vendim të informuar në favor të interesave të tij. Gjithashtu në këtë fazë duhet të jepet edhe informacioni mbi të drejtën e heqjes dorë dhe ndalimin e kryerjes së parapagesave gjatë afatit të heqjes dorë.14 Në rast se tregtari nuk jep informacionin mbi heqjen dorë gjatë kësaj faze, ai jo vetëm penalizohet me zgjatjen e afatit për heqjen dorë në favor të konsumatorëve, por edhe me penalitete administrative sipas nenit 57 LMK. Ndër informacionet e tjera të rëndësishme që duhet të japë tregtari në fazën para- kontraktore, është ai mbi kodet sjelljes dhe zgjidhjen alternative të mosmarrëveshje- ve. Informacioni mbi kodet e sjelljes jepet në ato raste kur tregtarët janë zotërues NRGL0HWHUPLQµ]RWsUXHVLNRGLW¶NXSWRKHWoGRQMsVLHQWLWHWSsUIVKLUsQMsWUHJWDUDSR grup tregtarësh, përgjegjës për hartimin dhe rishikimin e kodit të etikës dhe/ose për monitorimin e përputhshmërisë me kodin të personave që janë zotuar ta respektojnë atë. Pra meqenëse shumë konsumatorë mund të jenë bashkëzotërues të të drejtave reale mbi të njëjtin send të paluajtshëm për një kohë të gjatë dhe ndonjëri për një kohë të pafundme, atëherë ata duhet të kenë disa rregulla a marrëveshje sesi do ta përdorin sendin, me qëllim që të respektojnë të drejtat e njëri-tjetrit dhe të ruajnë vlerën e sen- dit, të cilin mund ta përdorin ndoshta për gjithë jetën për të kaluar pushimet. Tregtarët inkurajohen gjithashtu të ndërtojnë edhe skema alternative të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve. Sipas parashikimeve, qoftë të VKM 652/2014, qoftë të ndryshi- meve të LMK në nenet 52/2 - 52/6 parashikohet edhe detyrimi i tregtarit për të dhënë informacionin parakontraktor në lidhje me strukturat ZAM kompetente për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve konsumatore. Informacioni parakontraktor i dhënë konsumatorit është pjesë e kontratës së lidhur me konsumatorin dhe nuk mund të ndryshohet, përveçse me shfaqjen ekspli- cite të vullnetit të konsumatorit. 13 Pika 9 VKM 652/2014. 14 Pika 16 VKM 652/2014.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 367 3. Faza kontraktore: Forma dhe përmbajtja e kontratës 3.1. Forma dhe gjuha e kontratës Përveç informacionit parakontraktor në formën dhe përmbajtjen si më sipër, tregtari i siguron konsumatorit edhe kontratën përkatëse me shkrim ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm, në gjuhën shqipe. Forma e kontratës është gjithnjë e shkruar ose në një mjet të qëndrueshëm, të cilin konsumatori mund ta aksesojë në oGRNRKsOHKWsVLVKWPHTsOOLPTsW¶LUHIHURKHWSsUPEDMWMHVVsNRQWUDWsV3UD mjeti i qëndrueshëm duhet të jetë i tillë që të ruajë të pandryshueshme përmbajtjen e infor- macionit në të për aq kohë sa kjo i nevojitet konsumatorit, pra përgjithmonë, ose për aq kohë sa zgjat kontrata deri në përfundimin e saj. Si rregull, kërkohet gjuha shqipe, me qëllim që përmbajtja e kontratës të jetë e kuptueshme për konsumatorin. Pra, në rast se konsumatori e ka vendqëndrimin në Republikën e Shqipërisë, kontrata hartohet në gjuhën shqipe. Por nëse konsumatori ka kombësi tjetër, gjuha e përdorur në kontratë zgjidhet sipas preferencës së konsumato- rit, me kusht që kjo gjuhë të jetë gjuhë zyrtare e BE-së.15 1GsUVDQsUDVWLQNXUREMHNWLLNRQWUDWsVµWLPHVKDUH¶SUDLNRQWUDWsVVsSsUGRULPLW PHDIDWsVKWsQMsSURQsSDVXULVSHFL¿NHHSDOXDMWVKPHHFLODJMHQGHWQsWHUULWRULQHQMs YHQGLWMHWsUDWsKHUsWUHJWDULLVLJXURQNRQVXPDWRULWQMsSsUNWKLPWsFHUWL¿NXDUWsNRQ- tratës në gjuhën e vendit ku gjendet prona/pasuria, me kusht që kjo gjuhë të jetë gjuhë zyrtare e BE-së.16.MRNsUNHVssVKWsHQHYRMVKPHWsSORWsVRKHWYHWsPSsUNRQWUDWDWµti- PHVKDUH¶1sUDVWLQNXUNHPLWsEsMPsPHVHQGHWsSDOXDMWVKPHWsFLODWVLNXUVHHNHPL përmendur, i nënshtrohen një regjimi të veçantë juridik, atëherë edhe kontrata duhet të jetë e përkthyer zyrtarisht, pasi forma e këtyre kontratave kërkohet për vlefshmërinë e tyre dhe jo thjesht për provueshmëri. 1GU\\VKHQJDNRQWUDWDWHWMHUDQsUDVWLQHNRQWUDWsVµWLPHVKDUH¶PHREMHNWQMsVHQG të paluajtshëm forma merr një rëndësi të veçantë, prandaj edhe përkthimi i saj duhet të jetë zyrtar. Në rast se kjo formë nuk përmbushet, rrezikohet vetë vlefshmëria e kontratës. Megjithatë, për të gjitha kontratat tipike të përcaktuara në këtë kre duhet të respektohet forma e kërkuar, përndryshe kontrata do të jetë e pavlefshme.17 Pra forma kërkohet ad substantiam, për vetë vlefshmërinë e kontratës. Sikurse është përmendur në komentin e nenit 42 LMK, të drejtat reale mbi sendet e paluajtshme tjetërsohen vetëm në formën e përcaktuar nga ligji për shkak të rëndësisë që ato paraqesin në qarkullimin civil dhe për interesat e qytetarëve. Kështu që, në rastin kur legjislatori lejon që ato të tregtohen lirisht me konsumatorët përmes kontratave të reja tipike, atëherë këto të drejta reale objekt i kontratave tipike të përcaktuara në këtë ligj i nënshtrohen një rregullimi të rreptë juridik. Për këtë arsye mosrespektimi i kërkesave të formës dhe përmbajtjes së kontratës çon në nulitetin e saj. 15 Pika 11 VKM 652/2014. 16 Pika 12 VKM 652/2014. 17 Pika 33 VKM 652/2014.

368 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 3.2. Përmbajtja e kontratës Sikurse u theksua edhe supra, informacioni parakontraktor është pjesë përbërëse e kontratës dhe nuk pëson asnjë ndryshim, me përjashtim të rastit kur palët shprehi- misht bien dakord ndryshe ose kur ndryshimet janë rrjedhojë e rrethanave të jashtëza- konshme apo të paparashikuara, përtej kontrollit të tregtarit, pasojat e të cilave nuk mund të ishin shmangur edhe në rastin e ushtrimit të të gjithë kujdesit të nevojshëm. Pra ndryshimi mund të bëhet vetëm në dy raste: Së pari, me vullnetin e shprehur eksplicit të palëve. Vullneti duhet të jetë i shprehur qartë dhe i orientuar shprehimisht drejt ndryshimeve. Pra duhet të tërhiqet në mënyrë të hapur dhe të qartë vëmendja e konsumatorit mbi ndryshimet dhe ai, pasi i ka kuptuar këto ndryshime, shfaq vullnetin e tij të lirë, të vërtetë dhe serioz. Së dyti, ndryshimi i informacionit parakontraktor lejohet në kushtet e rebus sic standibus, pra kur në kohën e lidhjes së kontratës kanë ndryshuar thelbësisht rrethanat në të cilat tregtari ka ofruar informacionin. Këto janë rrethana të paparashikueshme, WsFLODWQXNYDUHQQJDWUHJWDULGKHDLQXNPXQGW¶LQGU\\VKRQWHDWRSDYDUsVLVKWNXMGHVLW që mund të tregonte. Të tilla mund të jenë rrethana të gjendjes së jashtëzakonshme, ose të gjendjeve të luftës, ose rrethana të katastrofave ekonomike, si p.sh. një krizë HNRQRPLNH RVH QMs LQÀDFLRQ L SDSULWXU QGU\\VKLPHW H SDSULWXUD Ws OHJMLVODFLRQLWPEL pronat e paluajtshme, apo rritja e papritur dhe e paparashikuar e taksave nga qeve- ri të përkohshme, jodemokratike etj. Pra rrethanat duhet të jenë të tilla që ta bëjnë të pamundur dhe të pambështetur në një shkak të ligjshëm lidhjen e kontratës sipas kushteve të përcaktuara në informacionin parakontraktor. Këto raste duhet të jenë të tilla që, nëse kontrata do të lidhej me kushtet e përm- bajtura në informacionin parakontraktor, atëherë ajo do të ishte krejtësisht e pamo- ralshme në dëm të tregtarit. Sikurse dihet, qëllimi i ligjit në mbrojtje të konsumatorit është të vendosë ekuilibrin e drejtë mes të drejtave dhe detyrimeve të palëve dhe jo të nënshtrojë tregtarët ndaj konsumatorëve apo të detyrojë ata që në rrethana të jashtëza- konshme të përmbushin detyrime tepër të rënda e joproporcionale pa një arsye ekono- mike e ligjore të shëndoshë si bazë të kontratës. Ndryshimet që bëhen në kontratën tipike të përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, rishitjes apo shkëmbimit në krahasim me përmbajtjen e informa- FLRQLW SDUDNRQWUDNWRU Ws GKsQs QGsUNRKs NRQVXPDWRULW GXKHW W¶L NRPXQLNRKHQ DWLM përpara lidhjes së kontratës në letër ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm lehtësisht të arritshëm dhe të disponueshëm prej tij. Kontrata duhet të përmbajë shprehimisht këto ndryshime.18 .RQWUDWD WLSLNH SUD H µSsUGRULPLW PH DIDW¶ H µSURGXNWLW Ws SXVKLPLW DIDWJMDWs¶ µULVKLWMHV¶DSRµVKNsPELPLW¶GXKHWWsSsUPEDMsWsSDNWsQ DLQIRUPDFLRQLQSDUDNRQWUDNWRU EoGRQGU\\VKLPWsLQIRUPDFLRQLWSDUDNRQWUDNWRUVLoXVKSMHJXDPsVLSsU FLGHQWLWHWLQYHQGEDQLPLQGKHQsQVKNULPLQHVHFLOsVSUHMSDOsYH oGDWsQGKHYHQGLQHOLGKMHVVsNRQWUDWsV 18 Pika 14 VKM 652/2014.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 369 d) një formular standard të veçantë të heqjes dorë nga kontrata, për qëllim të lehtësimit të ushtrimit të heqjes dorë nga kontrata. Formulari standard jepet nga legjislatori si shtojcë në VKM-në 652/2014. Është e domosdoshme dhe e detyrueshme që kontrata të përmbajë këto elemen- te, pasi nëse në përmbajtje të kontratës nuk gjendet gjithçka që u përmend më sipër, atëherë kontrata do të jetë e pavlefshme. Normat e përcaktuara në ligj janë urdhëruese, madje konsumatori nuk mund të heqë dorë me vullnetin e tij nga të drejtat që përcaktohen si në formë ashtu edhe në përmbajtje të kontratës. Heqja dorë nga këto të drejta është e pavlefshme dhe konsu- matori do të vazhdojë të gëzojë të drejtat e tij të parashikuara në ligj, edhe sikur të ketë hequr dorë.19 Prandaj tregtarët nuk duhet të besojnë se në rast se bindin konsumatorët të heqin dorë prej këtyre të drejtave, atëherë ata do të shkarkohen nga detyrimet që parashikon ligji. Përkundrazi, ligji përmban norma imperative, të detyrueshme për zbatim në çdo rast, pavarësisht nga vullneti i palëve, madje pavarësisht edhe nga vetë vullneti i konsumatorit. Në rast se konsumatori do të ankohet për një problem që UUMHGKQJDNRQWUDWDWLSLNHDWsKHUsWUHJWDULQXNPXQGWsPEURKHWDSRMXVWL¿NRKHWGXNH parashtruar se konsumatori ka rënë vetë dakord që të mos e ushtrojë këtë të drejtë. Në momentin e lidhjes së kontratës konsumatori ka të drejtë të marrë një ose disa kopje të saj. Numri i kopjeve shënohet në vetë kontratën. Faqet e kontratës, të cilat përmbajnë të drejtën e heqjes dorë, llogaritjen e afatit të heqjes dorë dhe ndalimin e kryerjes së parapagesave gjatë afatit të heqjes dorë, nënshkruhen veçmas dhe janë pjesë e kontratës.20 4. E drejta e heqjes dorë E drejta e heqjes dorë përbën shtyllën tjetër mbi të cilën mbështetet e drejta konsumatore, përkrah së drejtës për informacionin parakontraktor. Tregtari përpara lidhjes së kontratës, pra gjatë fazës parakontraktore, duhet që në mënyrë të qartë të njoftojë konsumatorin për ekzistencën e së drejtës së heqjes dorë nga kontrata dhe kohëzgjatjen e periudhës së heqjes dorë. Konsumatori ka të drejtën e heqjes dorë nga kontratat tipike respektive, pa pena- lizim dhe pa dhënë arsye, brenda një afati prej14 ditësh kalendarike. 4.1. Llogaritja e afateve të heqjes dorë $IDWLGLWRULVsGUHMWsVVsKHTMHVGRUs¿OORQWsHFsQJD DGDWDHOLGKMHVVsNRQWUDWsVRVH EQJDGDWDNXUSDOsWQsQVKNUXDMQsQMsNRQWUDWsSDUDSUDNHGHW\\UXHVHDSR (c) nga data kur konsumatori merr kontratën a çdo kontratë paraprake detyruese, në qoftë se kjo ditë është më vonë se data e lidhjes së kontratës apo kontratës paraprake. 19 Pika 33 VKM 652/2014. 20 Pika 17 VKM 652/2014.

370 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Afati 14 ditor i heqjes dorë do të përfundojë: (a) pas një viti e 14 (katërmbëdhjetë) ditësh në rast se tregtari nuk ka plotësuar formularin e veçantë standard të heqjes dorë nga kontrata si pjesë e elementeve të përmbajtjes së kontratës që ka lidhur me konsumatorin, si dhe nuk ia ka sigu- ruar atë konsumatorit me shkrim, në letër ose me njëPMHWWMHWsUWsTsQGUXHVKsP (b) pas tre muajsh e 14 (katërmbëdhjetë) ditësh në rast se tregtari nuk i ka sigu- ruar konsumatorit me shkrim, në letër ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm, informacionin parakontraktor, përfshirë formularin standard të informacionit të përcaktuar në shtojcat e VKM 652/2014.21 (c) Në rast se tregtari plotëson formularin standard për heqjen dorë që kërkohet si pjesë e përmbajtjes së kontratës dhe ia jep atë konsumatorit brenda një viti nga lidhja e kontratës ose nënshkrimi i një kontrate paraprake, apo momenti i dhënies së ndonjërës prej tyre, atëherë afati do të përfundojë 14 ditë pas dhënies së formularit të heqjes dorë. 22 (d) Në mënyrë të ngjashme, në rast se tregtari jep informacionin parakontraktor sipas formës dhe modelit standard të dhënies së këtij informacioni brenda tre muajve nga lidhja e kontratës ose nënshkrimi i një kontrate paraprake, apo mo- menti i dhënies së ndonjërës prej tyre, atëherë afati do të përfundojë 14 ditë pas dhënies së këtij informacioni.23 Në rast se kontrata e shkëmbimit i ofrohet konsumatorit bashkërisht dhe në të njëjtën kohë me kontratën e përdorimit me afat, vetëm një periudhë e heqjes dorë nga kontrata zbatohet për të dyja llojet e kontratave.24 Sikurse është trajtuar në Pjesën VI të /0.DIDWL¿OORQWsOORJDULWHWQJDHQHVsUPMDHQJMDUMHV3UDGLWDHOLGKMHVVsNRQWUDWsV apo e dhënies së informacionit, sipas rastit, nuk numërohet në llogaritjen e afatit, ajo konsiderohet si dita numër 0, ndërsa e nesërmja llogaritet si numri 1. 4.2. Modalitetet e ushtrimit të heqjes dorë Në rastin kur konsumatori ka qëllim të ushtrojë të drejtën e tij të heqjes dorë nga kontrata, konsumatori njofton tregtarin me letër ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm për vendimin e tij, përpara përfundimit të periudhës së heqjes dorë nga kontrata. Me qëllim që konsumatori ta ketë më të lehtë provën se ka hequr dorë nga kontrata, duhet të njoftojë tregtarin me shkrim ose mjet tjetër të qëndrueshëm. Për të lehtësuar ushtri- PLQHVsGUHMWsVVsKHTMHVGRUsOHJMLVODWRULMRYHWsPTsGHW\\URQWUHJWDULQW¶LDMDSsNsWs informacion konsumatorit, por ka vënë në dispozicion edhe një formular standard me qëllim ushtrimin sa më të thjeshtë të kësaj të drejte. Konsumatori mund të përdorë këtë formular standard të heqjes dorë nga kontrata, i cili si rregull i është dhënë nga tregtari në momentin e lidhjes së kontratës.25 21 Pika 19 VKM 652/2014. 22 Pika 20 VKM 652/2014. 23 Pika 21 VKM 652/2014. 24 Pika 22 VKM 652/2014. 25 Pika 24 VKM 652/2014.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 371 Afati i heqjes dorë konsiderohet i përmbushur nëse njoftimi bëhet përpara se të përfundojë periudha 14 ditore e heqjes dorë nga kontrata. Sigurisht që në rastet kur in- IRUPDFLRQLSsUKHTMHQGRUsQXNsVKWsGKsQsQJDWUHJWDULNRQVXPDWRULSsU¿WRQ]JMDWMHWH afatit të heqjes dorë sipas përcaktimeve të shpjeguara më sipër në llogaritjen e afateve. 4.3. Pasojat e heqjes dorë Në rastet kur konsumatori ushtron të drejtën e heqjes dorë nga kontrata, atëherë ky veprim i jep fund detyrimit të palëve për përmbushjen e kontratës.26 Pasoja që sjell ushtrimi i heqjes dorë është shuarja e marrëdhënies juridike kontratore të krijuar. Asnjëra prej palëve nuk do të mund të detyrohet më të përmbushë detyrime apo të paguajë shpenzime apo dëmshpërblime të mundshme që mund të kenë rrjedhur për shkak të krijimit të marrëdhënies. Pra, në rastin kur konsumatori ushtron të drejtën e heqjes dorë nga kontrata, konsumatori nuk ngarkohet me asnjë kosto dhe nuk ka asnjë përgjegjësi për çfarëdo vlere që i korrespondon shërbimit që mund të jetë kryer përpara heqjes dorë.27 Në rastin kur konsumatori heq dorë nga kontrata, situata konsiderohet krejt e njëjtë sikur konsumatori të mos kishte lidhur kurrë një kontratë me tregtarin, apo sikur të mos e kishte njohur dhe të mos kishte pasur asnjë marrëdhënie me tregtarin. 5. Zgjidhja e kontratave ndihmëse me heqjen dorë 0H µNRQWUDWs QGLKPsVH¶ NXSWRKHW NRQWUDWD VLSDV Vs FLOsV NRQVXPDWRUL SsU¿WRQ shërbimet që lidhen me një kontratë të përdorimit me afat apo me një kontratë të pro- duktit të pushimit afatgjatë dhe të cilat ofrohen nga tregtari ose një palë e tretë sipas një marrëveshjeje midis asaj pale të tretë dhe tregtarit.28 Konsumatori ka të drejtë të shkarkohet nga çdo detyrim që rrjedh prej kontratës ndihmëse në rast se heq dorë nga kontrata kryesore, që mund të jetë ajo e përdorimit me afat, e produktit të pushimit afatgjatë, e rishitjes apo shkëmbimit. Situata e kontratave ndihmëse është rregulluar në mënyrë të njëjtë nga neni 37/7 LOLJMLWSsUGLVDVKWHVDGKHQGU\\VKLPHQs/0.NXDWRMDQsSsUNX¿]XDUVLNRQWUDWDWs QGsUYDUXUD 0HJMLWKDWs WHUPDW µNRQWUDWs QGLKPsVH¶ µNRQWUDWs H OLGKXU ¶ µNRQWUDWs H QGsUYDUXU¶µNRQWUDWsHYDUXU¶DSRµNRQWUDWsDNVHVRUH¶PXQGWsSsUGRUHQVLVLQRQLPH në mënyrë të ndërkëmbyeshme, pasi në thelb nënkuptojnë të njëjtin fenomen juri- dik. Teknika legjislative sigurisht që kërkon përdorimin e së njëjtës terminologji kur përshkruhet i njëjti fenomen apo koncept juridik. Një shembull i kontratës ndihmëse është ai i kredisë që merr konsumatori për të paguar çmimin e ndonjë prej kontratave tipike të pushimit ku ai është bërë palë. Sipas pikës 5 të nenit 43 LMK, kur çmimi i kontratës së përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, mbulohet plotësisht ose pjesërisht nga kredia e dhënë konsumatorit nga tregtari ose nga një palë e tretë, në bazë të një marrëveshjeje ndërmjet palës së tretë dhe tregtarit, marrëveshja e kredisë për- 26 Pika 25 VKM 652/2014. 27 Pika 26 VKM 652/2014. 28 Pika 2 (a) VKM 652/2014.

372 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime fundon pa penalizim për konsumatorin nëse konsumatori ushtron të drejtën e heqjes dorë nga kontratat e përdorimit me afat, të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit. Kontratat ndihmëse mund të jenë edhe të ndonjë natyre tjetër apo të kenë në objekt të tyre shërbime të tjera dhe jo kredi. Por pavarësisht nga tipi i kontratës ndihmëse kur ajo kontratë mund të cilësohet si ndihmëse ndaj një kontrate tipike pushimi, atëherë në rastin kur konsumatori ushtron të drejtën e heqjes dorë nga kon- trata kryesore, pra kontrata e përdorimit me afat apo produktit të pushimit afatgjatë, çdo kontratë shkëmbimi që lidhet me të apo çdo kontratë tjetër ndihmëse konside- rohet automatikisht e përfunduar, pa asnjë kosto për konsumatorin.29 Në këtë rast ri- theksohet edhe njëherë se kur hiqet dorë nga kontrata, konsumatori shkarkohet nga çdo detyrim, përfshirë detyrimet që mund të rrjedhin nga ndonjë kontratë ndihmëse. Konsumatori në këto raste shkarkohet jo vetëm nga kontrata ndihmëse, por edhe nga detyrimet e ndonjë shkëmbimi që mund të ketë shoqëruar apo të ketë qenë pjesë e kontratës së përdorimit me afat, apo asaj të produktit të pushimit afatgjatë. Në këtë mënyrë realizohet drejt dhe me efektivitet mbrojtja e konsumatorit. 6. Ndalimi i parapagesave gjatë periudhës së heqjes dorë Në kontratat tipike të parashikuara shprehimisht në nenin 42 LMK ndalohet ka- tegorikisht kryerja nga konsumatori e çdo parapagese, sigurim i garancive, rezervim/ bllokim parash në llogari, njohje e shprehur e borxhit apo çdo shpërblim tjetër për tregtarin apo një palë tjetër, përpara përfundimit të periudhës së heqjes dorë.30 Për sa u përket kontratave të rishitjes, është e ndaluar që tregtari ose një palë e tretë të kërkojë apo të marrë nga konsumatori çdo parapagesë, dhënie garancie, rezer- vim të parave në llogari, njohje të shprehur të borxhit apo çdo pagesë/shpërblim tjetër për tregtarin, përpara shitjes faktike apo përpara përfundimit të kontratës së rishitjes.31 3UDQXNPXQGWsNU\\KHWDVQMsSDJHVsQJDNRQVXPDWRULSsUSDUDVHDLWs¿WRMsWsGUHMWsQ përkatëse. Kjo do të kuptohet që në rast se tregtari ndihmon konsumatorin të blejë një NRQWUDWsSURGXNWLµSsUGRULPLPHDIDW¶DSRµSXVKLPLDIDWJMDWs¶DWsKHUsDLQXNGXKHWWs marrë asnjë pagesë paraprake nga konsumatori, qoftë për shërbimin që ofron, qoftë për çmimin e produktit që konsumatori duhet të paguajë pas përfundimit të afatit të heqjes dorë nga kontrata potenciale që mund të lidhë. Ndërsa në rast se tregtari e ndihmon konsumatorin të shesë një nga produktet e sipërcituara pasi e ka blerë atë, pra në rastin e rishitjes, atëherë ai gjithashtu nuk mund të kërkojë parapagesë për shër- bimin e ofruar. Por sigurisht që mund ta marrë këtë shpërblim në momentin që ndodh shitja faktike ose shuarja e marrëdhënies juridike të rishitjes, pra kur konsumatori nuk NDPsWsGUHMWDPELSURGXNWLQµSsUGRULPPHDIDW¶RVHµSXVKLPDIDWJMDWs¶GKHNDPDUUs në dorëzim çmimin përkatës përkundrejt produktit që ka dorëzuar. Në këto raste themi VHNRQVXPDWRULNDGDOsQJDVNHPDHSXVKLPHYHWsSODQL¿NXDUD 29 Pika 31 VKM 652/2014. 30 Pika 27 VKM 652/2014. 31 Pika 28 VKM 652/2014.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 373 7. Rregullim i posaçëm për pushimin afatgjatë VKM 652/2014 parashikon disa rregullime të veçanta për kontratat e produktit të pushimit afatgjatë. Rregullimi i veçantë mban në konsideratë vetë natyrën e kon- tratës, e cila ka për objekt, që përkundrejt dhënies së diçkaje/pagesës, konsumatori ¿WRQNU\\HVLVKWXOMHoPLPLRVHSsU¿WLPHYHWsWMHUDQsOLGKMHPHVWUHKLPLQYHoPDVRVH shoqëruar ky me shërbime transporti apo shërbime të tjera, me afat më shumë se një vit. Pra, kushtet e nevojshme për ekzistencën e kësaj kontrate janë: REMHNWLLVDMLFLOLsVKWsSDNVDLYHoDQWsVHSVHNRQVLVWRQQsSsU¿WLPLQHXOMHYH WsoPLPLWDSRSsU¿WLPHWsWMHUDSsUVWUHKLP.sWRSsU¿WLPHPXQGWsMHQsYHWsPSsU strehimin ose edhe për shërbime transporti apo shërbime të tjera µoPLPL¶SDVLNRQVXPDWRULGXKHWWsNU\\HMsQMsSDJHVsDSRGLoNDWMHWsUQsNsPELP WsSsU¿WLPLWWsWsGUHMWDYHREMHNWNRQWUDWHTsVLUUHJXOOMDQsSXVKLPHWsSODQL¿NXDUD 3VKDLPXQGWsSDJXDMsQMsNDUWsDQsWDUsVLHQsQMsJUXSDSRµNOXE¶WsPE\\OOXUWsRU- ganizuar pushimesh. - afati i kontratës, i cili duhet të jetë gjithnjë më shumë se një vit. Pra, këto janë SXVKLPHWsSODQL¿NXDUDSsUQMsDIDWWsJMDWsQGRQMsKHUsQGRVKWDHGKHSsUJMLWKsMHWsQ Ky rregullim i veçantë konsiston kryesisht në mënyrën e kryerjes së pagesave dhe parashikon se pagesa bëhet me këste në përputhje me një kalendar pagesash. Çdo pa- JHVsHoPLPLWWsVSHFL¿NXDUQsNRQWUDWsHQGU\\VKPHQJDSDUDVKLNLPLLNsWLMNDOHQGDUL është e ndaluar. Pagesat, përfshirë çdo tarifë anëtarësimi, duhet të ndahen në këste YMHWRUHNXVHFLOLNsVWWsNHWsWsQMsMWsQYOHUs7UHJWDULGXKHWW¶LGsUJRMsNRQVXPDWRULW një kërkesë me shkrim për pagesën, me letër ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm, të paktën katërmbëdhjetë ditë kalendarike përpara çdo date të caktuar.32 Duke nisur nga kësti i dytë e në vijim, konsumatori mund ta zgjidhë kontratën pa penalizim, përmes një njoftimi që i bën tregtarit, brenda katërmbëdhjetë ditëve nga data e marrjes së kërkesës së pagesës për çdo këst. Kjo e drejtë nuk ndikon të drejtat për përfundimin e kontratës, sipas legjislacionit në fuqi.33 Këtu mbahen parasysh ra- stet e zgjidhjes së kontratës, për arsye të tjera të parashikuara nga Kodi Civil, si p.sh. kur vetë tregtari nuk përmbush detyrimin, apo nuk e përmbush atë në afatin dhe me cilësinë e parashikuar në kontratë etj. 8. Mbrojtja e konsumatorit në rast të NRQÀLNWLWWsOLJMHYH Për shkak të natyrës që kanë kontratat tipike të parashikuara në nenin 42 LMK, pra TsOLGKHQNU\\HVLVKWPHSODQL¿NLPLQHSXVKLPHYHSsUQMsNRKsWsJMDWsVLGKHPHSURQD të paluajtshme që ndodhen në zona të ndryshme turistike, shpesh mund të lindë proble- mi i NRQÀLNWLWWsOLJMHYHSsUVKNDNVHQMsHOHPHQWLNRQWUDWsVPXQGWsMHWsLKXDMGKHMR shqiptar. Për shembull, sendi i paluajtshëm që konsumatori do ta përdorë për strehim gjatë pushimeve, mund të ndodhet në një vend turistik jashtë territorit shqiptar, ose tregtari që ofron këto lloje kontratash është i huaj, ose konsumatori është i huaj a me 32 Pika 29 VKM 652/2014. 33 Pika 30 VKM 652/2014.

374 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime vendqëndrim në një territor të huaj dhe blen pushime për njësi kohore të caktuara në zona turistike shqiptare. Në këto raste, kur një nga elementët e marrëdhënies juridike konsumatore është i huaj, atëherë lind problemi se cili ligj do të zbatohet në rregullimin e kësaj marrëdhënieje konsumatore. Ky fenomen quhet NRQÀLNWLOLJMHYHWs]EDWXHVKPH GKHSUREOHPDWLNDWHNsVDMVLWXDWHNRQÀLNWL]JMLGKHQQJDHGUHMWDQGsUNRPEsWDUHSULYDWH Secili shtet ka një ligj pozitiv për të drejtën ndërkombëtare private, normat e të cilit përcaktojnë ligjin e zbatueshëm në rastet kur marrëdhënia juridike ka një element të huaj. Në Shqipëri përcaktimi i ligjit të zbatueshëm në marrëdhënie juridike ku njëra nga palët është e huaj, ose objekti ndodhet në një territor të huaj rregullohet nga ligji µ3sUWsGUHMWsQQGsUNRPEsWDUHSULYDWH¶34 Ky ligj ndër të tjera parashikon edhe situatat e përcaktimit të ligjit të zbatueshëm mbi kontratat konsumatore, gjithmonë kur njëra palë është e huaj, ose objekti i kontratës ndodhet në një vend të huaj, ose kontrata është lidhur në një vend të huaj, apo kur përmbushja e detyrimit realizohet në një vend të huaj. Parimet e përgjithshme mbi ligjin e zbatueshëm në kontratat konsumatore pa- rashikohen konkretisht në nenin 52 të ligjit për të drejtën ndërkombëtare private. Si rregull, kontrata e lidhur ndërmjet një konsumatori dhe një tregtari rregullohet nga ligji i shtetit në të cilin konsumatori ka vendqëndrimin e zakonshëm, me kusht që tregtari të zhvillojë veprimtarinë e tij tregtare në shtetin e vendqëndrimit të konsumatorit ose të drejtojë këto veprimtari, me çfarëdo mjeti, drejt këtij shteti apo në shtete të ndryshme, NXSsUIVKLKHWHGKHN\\LIXQGLWVLGKHPHNXVKWTsNRQWUDWDHOLGKXUWsK\\MsQsVIHUsQH këtyre veprimtarive. Përjashtimisht nga ky parim palët edhe mund të zgjedhin ligjin e zbatueshëm të kontratës. Megjithatë, kur palët zgjedhin lirisht ligjin e zbatueshëm mbi kontratën e tyre, atëherë kjo zgjedhje nuk mund të privojë konsumatorin nga mbrojtja që i sigurohet atij prej dispozitave urdhëruese të ligjit të shtetit të vendqëndrimit të tij. Kjo do të kuptohet që në rast se, p.sh., një konsumator shqiptar në kontratën që ka lidhur me një tregtar malazez, zgjedh lirisht se për kontratën do të zbatohet ligji i shtetit ku ushtron veprimtarinë tregtari i huaj, pra ligji i Malit të Zi, atëherë në rast se lind një NRQÀLNWPLGLVNRQVXPDWRULWVKTLSWDUGKHWUHJWDULWPDOD]H]NRQVXPDWRULVKTLSWDUQXN i humbet të drejtat që i lindin nga LMK, edhe sikur ligji malazez të mos i ketë të pa- rashikuara disa nga këto të drejta. Supozojmë se në rast se ligji malazez parashikon një afat 10 ditor për heqjen dorë nga kontrata konsumatore, atëherë kjo dispozitë ligjore do të injorohet dhe gjithsesi konsumatori shqiptar do të ketë të drejtë të heqë dorë nga kontrata brenda afatit 14 ditor të parashikuar në LMK. Megjithatë, pavarësisht këtij parashtimi të shkurtër dhe të përgjithshëm që pa- sqyron në mënyrë të përmbledhur mbrojtjen e konsumatorit edhe në të drejtën ndër- kombëtare private, problemi qëndron se, kur objekti i kontratës konsumatore është një send i paluajtshëm, parimi i përgjithshëm është se mbi atë lloj kontrate do të zbatohet lex loci rei sitae, pra ligji i vendit ku ndodhet sendi i paluajtshëm. Neni 52(3)(c) i ligjit për të drejtën ndërkombëtare private i ka dhënë mbrojtjen e nevojshme konsumatorit duke parashikuar se lex loci rei sitaeQXNGRWs]EDWRKHWSsUNRQWUDWsQµWLPHVKDUH¶3UD pavarësisht se si rregull përjashtimor, për kontratat me objekt sende të paluajtshme nuk zbatohen parimet e përgjithshme të normave të NRQÀLNWLW Ws OLJMHYH SDVT\\UXDU 34 /LJMLQUGDWsµ3sUWsGUHMWsQQGsUNRPEsWDUHSULYDWH¶)=QU

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 375 përmbledhtazi më sipër, sipas pikës 1 dhe 2, të nenit 52 të ligjit për të drejtën ndër- NRPEsWDUHSULYDWHDWRJMLWKVHVLGRWs]EDWRKHQGKHPEURMWMDHQHYRMVKPHGRW¶LMHSHW konsumatorit në rastin e kontratave që kanë të bëjnë me të drejtën për të përdorur pronën me kohë të pjesshme35SUDµWLPHVKDUH¶.sWXYLKHWUHVHWHUPLQRORJMLDOHJML- VODWLYHVKTLSWDUHYXDQQJDPRVSsUGRULPLLSsUNX¿]LPHYHDSRHPsUWLPHYHWsQMsVXDUD të koncepteve juridike.36 Të njëjtat parime të mbrojtjes së konsumatorit parashikohen nga VKM 652/2014, në pikën 32, sipas së cilës përcaktohet se konsumatori nuk privohet nga mbrojtja që i jep LMK dhe vetë VKM, edhe në rastet kur ligji i zbatueshëm në kontratë është ai i një shteti tjetër, sipas parashikimit në dispozitat e legjislacionit shqiptar mbi të drejtën ndërkombëtare private, nëse: a) pasuria e paluajtshme për të cilën bëhet fjalë gjendet brenda territorit të 5HSXEOLNsVVs6KTLSsULVsDSRWsQMsVKWHWLDQsWDUWs%(Vs b) për kontrata që nuk lidhen drejtpërdrejt me pasurinë e paluajtshme, tregtari ushtron veprimtari tregtare apo profesionale në Republikën e Shqipërisë ose në një shtet anëtar apo me çfarëdo mënyre drejton këto aktivitete për Shqipërinë dhe kontrata është brenda gamës së këtyre aktiviteteve. Pra VKM ruan dhe përforcon të njëjtat parime të vendosura në nenin 52 të ligjit për të drejtën ndërkombëtare private, duke parashikuar se, pavarësisht se ku ndodhet sendi i paluajtshëm, lex loci rei sitae nuk do të privojë konsumatorin nga mbrojtja TsLMHS/0.QsUDVWHWHNRQWUDWDYHµWLPHVKDUH¶SUDWsSsUGRULPLWPHDIDWVLGKHSsU kontratat e tjera, ato të pushimit afatgjatë, rishitjes apo shkëmbimit të këtij pushi- mi afatgjatë. Kjo mbrojtje e parashikuar në LMK garantohet nëse tregtari ushtron veprimtarinë në territorin e BE ose në Shqipëri dhe nëse kontrata përkatëse hyn në fushën e kësaj veprimtarie tregtare apo profesionale. Megjithatë në praktikë ligjet e shteteve anëtare të BE-së janë të harmonizuara me Acquis ashtu sikurse, paçka se pjesësisht, edhe legjislacioni shqiptar. Vetë mbrojtja që jep LMK buron prej Acquis të BE-së, kështu që konsumatori në çdo rast është i mbrojtur në pikëpamje praktike, edhe sikur të mos ishte i parashikuar ky parim. Në pikëpamje teorike ky parim do të vlente në ato raste kur konsumatori gëzon një mbrojtje më të lartë nga Kodi Civil krahasuar me legjislacionin e një shteti tjetër anëtar të BE-së. Për VKHPEXOOQsUDVWHWNXUQsNRQWUDWsQµWLPHVKDUH¶GRWs]EDWRKHMOHJMLVODFLRQLFLYLOLQMs VKWHWLWs%(VsDWsKHUsNRQVXPDWRULGRWsPXQGWsSsU¿WRQWHQJDPEURMWMDTsSRWHQFLD- OLVKWPXQGW¶LJDUDQWRMsQGRQMsQRUPsurdhëruese e Kodit Civil shqiptar. 35 Siç e shohim legjislatori shqiptar nuk është koherent në terminologjinë juridike: këtu kontratat e përdorimit me afat të përcaktuar në nenin 42 LMK emërtohen si përdorim i pronës me kohë të SMHVVKPH1sWKHOEOHJMLVODWRULQsQNXSWRQHN]DNWsVLVKWWsQMsMWLQWLSNRQWUDWHDWsWsOORMLWµWLPHVKD- UH¶.MRsVKWsHWKMHVKWsSsUW¶XNXSWXDUQsVHPEDMPsSDUDV\\VKVH/0.QsQHQHWGKH9.0 652/2014 transpozojnë Direktivën 2008/122/EC, ndërsa neni 52 i ligjit “Për të drejtën ndërkombëtare private” transpozon nenin 6 të Rregullores “Rome I”, ku pika(3)(c) i referohet Direktivës pararendëse (&GXNHSsUMDVKWXDUQJDSsUMDVKWLPLNRQWUDWDWµWLPHVKDUH¶>5HJXODWLRQ(&1R of the European Parliament and of the Council of 17 June 2008 on the law applicable to contractual obligations (Rome I)OJ L 177, 4.7.2008, p. 6–16.] 36 Njësimi i terminologjisë juridike, pra përdorimi i termave të njëjtë për koncepte të njëjta juridi- NHsVKWsGHW\\UsSDUsVRUHH'UHMWRULVsVs.RGL¿NLPLWSUDQs0LQLVWULVsVs'UHMWsVLVs

376 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 9. Përfundime Nenet 42 dhe 43 të LMK, së bashku me VKM 654/2014, sjellin si risi në legjisla- cionin shqiptar parashikimin e katër kontratave të veçanta, që ndryshe quhen kontrata tipike, për shkak se janë të emërtuara shprehimisht në ligj. Siç u pa në komente këto paraqiten me një terminologji relativisht të vështirë dhe të panjohur nga Kodi Civil, por në thelb ato parashikojnë të drejta reale dhe të drejta të tjera kontraktore të mirë- rregulluara nga Kodi Civil që në krye të herës. Prandaj, për aspekte të të drejtave që nuk rregullohen nga LMK dhe VKM respektive, në marrëdhëniet juridike mes tregta- rit dhe konsumatorit të krijuara nga këto kontrata tipike do të zbatohet Kodi Civil. Vlen të ritheksohen edhe njëherë në mënyrë të listuar kontratat tipike të rregu- lluara nga ky Kre, sepse për shkak të vështirësisë së terminologjisë dhe me qëllim WKMHVKWLPLQHIMDOLYHJMDWsNRPHQWHYHQsVKXPsUDVWHsVKWsIROXUSsUµNRQWUDWDWLSLNH¶ dhe nuk është vendosur emërtimi konkret i tyre. Katër kontratat tipike të emërtuara në nenin 42 LMK, nga të cilat dy të parat janë WKHOEsVRUHGKHSsUEsMQsULVLOHJMLVODWLYHVHFLODPHQJDQMsREMHNWWsQGU\\VKsPVSHFL¿N ndërsa dy të fundit konsistojnë thjesht në rishitjen ose shkëmbimin e dy të parave, janë si më poshtë: µ.RQWUDWDHSsUGRULPLWPHDIDW¶PHDQsWsVsFLOsV¿WRKHWHGUHMWDHEDQLPLWSsU njësi të përcaktuara kohe gjatë një periudhe më të gjatë se një vit. µ.RQWUDWDHSURGXNWLWWsSXVKLPLWPHDIDWWsJMDWs¶PHDQsVsFLOsV¿WRKHQXOMH RVHSsU¿WLPHWsWMHUDQsOLGKMHYHWsPPHVWUHKLPLQEDQLPLQRVHLVKRTsUXDUN\\ strehim me shërbime transporti apo shërbime të tjera. µ.RQWUDWDHULVKLWMHV¶PHDQsWsVsFLOsVULVKLWHQWsGUHMWDWH¿WXDUDPHDQsWs dy kontratave të lartpërmendura (1) dhe (2). µ.RQWUDWDHVKNsPELPLW¶PHDQsWsVsFLOsVVKNsPEHKHQWsGUHMWDWH¿WXDUDPH anë të dy kontratave të lartpërmendura (1) dhe (2). Nga analizimi në tërësi i dispozitave mbi këto lloje kontratash vihet re se tran- spozimi i Direktivës 2008/122/EC37 është realizuar në mënyrë të saktë, krahasuar me pjesë të tjera të Acquis konsumatore. Pavarësisht se terminologjia është e vështirë dhe përmban kryqëzime referencash të shumta, kjo pjesë legjislacioni garanton parimin e sigurisë juridike dhe përputhshmërinë me Acquis të BE, të nevojshme për palët dhe autoritetet ligjzbatuese. Për sa i përket vështirësisë së të kuptuarit, ajo mund të tejka- lohet me anë të trajnimeve të punonjësve të zbatimit të ligjit, si edhe nëpërmjet aktivi- teteve në funksion të edukimit të konsumatorit dhe të edukimit juridik në përgjithësi. Transpozimi i kësaj direktive dhe mënyra e rregullimit të këtij Kreu të LMK duhet të merret si shembull në rrugën e transpozimit dhe implementimit të pjesëve të tjera të legjislacionit mbi mbrojtjen e konsumatorëve. Megjithatë mbetet përsëri me vend kritika se marrëdhënie të tilla juridike, që burojnë nga kontratat, duhet të rregullohen PHOLJMGKHMRPHDNWHQsQOLJMRUH.MRGRWsPXQGsVRQWHQMsNRKsVLVKWXQL¿NLPLQGKH njësimin e terminologjisë juridike, me qëllim garantimin e parimit të sigurisë juridike. 37 OJ L 33.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 377 SHTOJCË: INFORMACIONE STANDARDE DHE MODEL I HEQJES DORE NGA KONTRATA I. Informacion standard mbi kontratën e përdorimit me afat (timeshare) Pjesa 1: Identiteti, vendbanimi dhe statusi juridik i tregtarit që do të jetë palë e kontratës: Një përshkrim i shkurtër i produktit (si p.sh. përshkrim i pasurisë së paluajtshme): Natyra e saktë dhe përmbajtja e së drejtës/të drejtave): Periudha e saktë, brenda së cilës mund të ushtrohet e drejta që është objekt i kontratës në fjalë dhe nëse është e nevojshme dhe kohëzgjatja e saj: 'DWDQsWsFLOsQNRQVXPDWRULPXQGWs¿OORMsXVKWULPLQHVsGUHMWsVNRQWUDNWXDOH 1sUDVWVHNRQWUDWDNDWsEsMsPHQMsSURQsVSHFL¿NHTssVKWsQsQGsUWLPHVLSsU data kur strehimi dhe shërbimet/komoditetet të kenë përfunduar/të jenë bërë të disponueshme: dPLPLTsGRWsSDJXKHWQJDNRQVXPDWRULSsUSsU¿WLPLQHVsGUHMWsVWsGUHMWDYH Përshkrim i kostove VKWHVsWsGHW\\UXHVKPHWsSsUFDNWXDUDQsNRQWUDWsOORMLLNRVWRYH dhe të dhëna/tregues për shumat (si p.sh. tarifa vjetore, tarifa të tjera korrente, taksa të posaçme, taksa lokale): Një përmbledhje e shërbimeve kryesore që janë të disponueshme për konsumatorin (si p.sh. energjia elektrike, uji, mirëmbajtja, mbledhja e plehrave) dhe një e dhënë/ tregues mbi shumën që do të paguhet nga konsumatori për këto shërbime: Një përmbledhje e komoditeteve që janë në dispozicion të konsumatorit (si p.sh. pishina apo sauna): $MDQsNsWRNRPRGLWHWHWsSsUIVKLUDQsNRVWRWHODUWSsUPHQGXUD\" 1sUDVWVH³MR´VSHFL¿NRoIDUssVKWsHSsUIVKLUsGKHoIDUssVKWsSsUW¶XSDJXDU $sVKWsHPXQGXUWsEsVKSMHVsQsQMsVNHPsVKNsPELPL\" 1sUDVWVHSsUJMLJMMDsVKWs³SR´VSHFL¿NRHPULQHVNHPsVVsVKNsPELPLW Një e dhënë/tregues mbi kostot për anëtarësim/shkëmbim: $NDDGHUXDUWUHJWDULQsQMsNRGHWLNGKHQsUDVWVH³SR´NXPXQGWsJMHQGHW\" Pjesa 2: Informacion i përgjithshëm: Konsumatori ka të drejtën e heqjes dorë nga kontrata, pa dhënë arsye, brenda 14 ditëve kalendarike nga dita e lidhjes së kontratës ose çdo kontrate paraprake detyrue- se, apo nga marrja e këtyre kontratave, në rast se kjo ndodh më vonë. Gjatë kësaj periudhe të heqjes dorë nga kontrata ndalohet çdo parapagesë nga ana e konsumatorit. Ndalimi ka të bëjë me çdo lloj shpërblimi, duke përfshirë pagesën, dhënien e garancive, rezervim parash në llogari, njohjen e shprehur të borxhit etj. Këtu përfshihet jo vetëm pagesa për tregtarin, por edhe për palët e treta.

378 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Konsumatori nuk përballet me asnjë kosto apo detyrim, përveç atyre të speci- ¿NXDUDQsNRQWUDWs Në përputhje me legjislacionin ndërkombëtar të së drejtës private, kontrata mund të zbatojë një ligj të ndryshëm nga ai shqiptar, që mund të jetë ligj i një shteti anëtar të BE-së, ose i një shteti tjetër. Në rast mosmarrëveshjesh të mundshme konsumatori PXQGW¶XGUHMWRKHWSsUYHoJM\\NDWDYHWsVKWHWLWVKTLSWDUNXEDQRQ]DNRQLVKWDSRsVKWs rezident, dhe gjykatave të shteteve të tjera. Nënshkrimi i konsumatorit: BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB Pjesa 3: Informacion shtesë: Informacionin të cilin konsumatori ka të drejtë ta ketë, si dhe ku ai mund të gjendet (kështu p.sh. në cilin kapitull të një broshure të përgjithshme), në rast se nuk parashikohet më poshtë: 1. INFORMACION MBI TË DREJTAT E PËRFTUARA Kushtet që përcaktojnë ushtrimin e së drejtës që është objekt i kontratës dhe informa- cion në lidhje me faktin nëse kushtet janë përmbushur apo jo, dhe në rast se nuk janë SsUPEXVKXUFLODWNXVKWHPEHWHQSsUW¶XSsUPEXVKXU Rastin kur kontrata parashikon të drejta për strehim/akomodim, të përzgjedhur nga QMs VsUs DNRPRGLPHVK LQIRUPDFLRQ PEL NX¿]LPHW H DIWsVLVs Vs NRQVXPDWRULW SsU Ws përdorur në çdo kohë akomodimin nga kjo seri akomodimesh. 2. INFORMACION MBI PASURITË 1sUDVWHWNXUNRQWUDWDNDWsEsMsPHQMsSDVXULVSHFL¿NHWsSDOXDMWVKPHQMsSsUVKNULP WsVDNWsGKHWsKROOsVLVKsPWsDVDMSURQHGKHYHQGQGRGKMHVVsVDMQsUDVWLQNXUNRQ- trata ka të bëjë me një numër pronash (multi-resort), një përshkrim të përshtatshëm WsSDVXULYHGKHYHQGQGRGKMHVVsW\\UHQsUDVWLQNXUNRQWUDWDNDWsEsMsPHDNRPRGLP përveç pasurisë së paluajtshme, një përshkrim të përshtatshëm të akomodimit dhe komoditeteve. Shërbimet (si p.sh. energjia elektrike, uji, mirëmbajtja, mbledhja e mbeturinave), ndaj të cilave konsumatori ka apo do të ketë akses dhe sipas cilave kushteve. Sipas rastit, kur është e zbatueshme, komoditetet e përbashkëta, si p.sh. pishina, sau- na, etj., ndaj të cilave konsumatori ka ose mund të ketë akses dhe sipas cilave kushte. 3. KËRKESA SHTESË PËR AKOMODIMIN/STREHIMIN NË NDËRTIM/TË PAPËRFUNDUAR (NË RASTIN KUR ZBATOHET) Gjendja e përfunduar e akomodimit/strehimit dhe shërbimeve që e bëjnë atë plotësisht funksionale (energji elektrike, ujë, lidhje telefonike dhe gaz) dhe çdo komoditet tjetër NXGRWsNHWsDNVHVNRQVXPDWRUL Afati për përfundimin e strehimit/akomodimit dhe shërbimeve që do ta bëjnë atë plotësisht funksional (energji elektrike, ujë, lidhje telefonike dhe gaz) dhe një afat i DUV\\HVKsPSsUSsUIXQGLPLQHoGRNRPRGLWHWLQsWsFLOLQGRWsNHWsDNVHVNRQVXPDWRUL

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 379 Numri i lejes së ndërtimit dhe emri dhe adresa e plotë e autoritetit apo autoriteteve NRPSHWHQWH Garancia në lidhje me përfundimin e akomodimit/strehimit ose një garanci në lidhje me rimbursimin e çdo pagese që bëhet nëse akomodimi/strehimi nuk përfundohet dhe kushtet që përcaktojnë funksionimin e këtyre garancive, në rastin kur është e përshtatshme. 4. INFORMACION MBI KOSTOT Një përshkrim i saktë dhe i përshtatshëm i të gjitha kostove që lidhen me kontratën e SsUGRULPLWPHDIDWPsQ\\UDVHVLNsWRNRVWRGRW¶LFDNWRKHQNRQVXPDWRULWGKHVHVLGKH NXUPXQGWsUULWHQNsWRNRVWRPHWRGDSsUSsUOORJDULWMHQHVKXPsVVsGHW\\ULPHYHTs lidhen me zotërimin e pronës, pagesat e detyrueshme ligjore (si p.sh. taksat dhe tari- fat) dhe shpenzimet administrative (si p.sh. menaxhimi, mirëmbajtja dhe riparimet). Në rastin kur është e zbatueshme, informacion mbi faktin nëse ka ndonjë detyrim, hipotekë, barrë, apo ndonjë pengesë tjetër si garanci pagese e regjistruar, në lidhje me të drejtën e akomodimit/strehimit. 5. INFORMACION MBI ZGJIDHJEN E KONTRATËS Informacion, në rast së është e përshtatshme, mbi marrëveshjet/masat për zgjidhjen e kontratave QGLKPsVHGKHSDVRMDWHNsVDM]JMLGKMHMH Kushtet e zgjidhjes së kontratës, pasojat e zgjidhjes dhe informacioni mbi çdo detyrim të konsumatorit mbi kostot që mund të lindin nga kjo zgjidhje. 6. INFORMACION SHTESË Informacion mbi mënyrën sesi bëhet mirëmbajtja dhe riparimet e pronës, dhe si funksionon administrimi dhe menaxhimi i saj, duke përfshirë edhe faktin nëse dhe si konsumatorët mund të ndikojnë dhe të marrin pjesë në vendimmarrje në lidhje me NsWRosVKWMH Informacion mbi faktin nëse është e mundur apo jo pjesëmarrja në një sistem për ULVKLWMHQHWsGUHMWDYHNRQWUDNWXDOH,QIRUPDFLRQQsOLGKMHPHVLVWHPLQSsUNDWsVGKHWs GKsQDPELNRVWRWTsOLGKHQPHULVKLWMHQSsUPHVNsWLMVLVWHPL Informacion mbi gjuhën/gjuhët, për komunikim me tregtarin në lidhje me kontratën, si p.sh. në lidhje me vendimet për menaxhimin, rritjen e kostove dhe trajtimin e S\\HWMHYHGKHDQNHVDYH Mundësia për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve jashtë gjykatës, në rastin kur është zbatueshme. Pranim i marrjes së informacionit: Nënshkrimi i konsumatorit: BBBBBBBBBBBBBBBBBBB

380 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime II. Informacion standard mbi kontratën e produktit të pushimit afatgjatë Pjesa 1: Identiteti, vendbanimi dhe statusi juridik i tregtarit(ve) që do të jetë palë e kontratës: Një përshkrim i shkurtër i produktit: Natyra e saktë dhe përmbajtja e së drejtës/të drejtave: Periudha e saktë brenda së cilës mund të ushtrohet e drejta që është objekt i kontratës në fjalë dhe nëse është e nevojshme edhe kohëzgjatja e saj: 'DWDQsWsFLOsQNRQVXPDWRULPXQGWs¿OORMsXVKWULPLQHVsGUHMWsVNRQWUDNWXDOH dPLPL SsU W¶X SDJXDU QJD NRQVXPDWRUL SsU SsUIWLPLQ H Vs GUHMWsV Ws GUHMWDYH duke përfshirë çdo kosto që konsumatori pret si rrjedhojë e së drejtës për akses në strehim/akomodim, udhëtim dhe çdo produkt apo shërbim tjetër i lidhur me to, sipas VSHFL¿NLPHYH Kalendari i pagesave me këste, që përcakton shuma të barabarta të kësteve të këtij çmimi, për çdo vit të kohëzgjatjes së kontratës dhe datat kur ato duhet të paguhen: Pas vitit të parë, shumat në vijim mund të përshtaten për të garantuar ruajtjen e vlerës reale WsDW\\UHNsVWHYHVLSVKSsUPDUUMHQQsNRQVLGHUDWsWsLQÀDFLRQLW3sUVKNULPLNRVWRYH WsGHW\\UXHVKPHVKWHVsWsSsUFDNWXDUDVLSDVNRQWUDWsVOORMLLNRVWRYHGKHWsGKsQDWPEL shumat (si p.sh. tarifa anëtarësimi vjetor): Përmbledhje e shërbimeve kryesore që i ofrohen konsumatorit (si p.sh. uljet në çmim SsUGLWsWHTsQGULPLWQsKRWHOGKHÀXWXULPHW $MDQsWsSsUIVKLUDDWRQsNRVWRWHODUWSsUPHQGXUD\" 1sUDVWVH³MR´VSHFL¿NRKHWVsoIDUssVKWsHSsUIVKLUsGKHoIDUssVKWsPHSDJHVsVL p.sh. në tarifën e anëtarësimit vjetor është përfshirë në kosto qëndrimi për tri net, e gjithë pjesa tjetër e akomodimit duhet të paguhet veçmas). $NDDGHUXDUWUHJWDULQsQMsNRGHWLNHGKHQsUDVWVH³SR´NXPXQGWsJMHQGHW\" Pjesa 2: Informacion i përgjithshëm: Konsumatori ka të drejtën e heqjes dorë nga kontrata, pa dhënë arsye, brenda 14 ditëve kalendarike nga dita e lidhjes së kontratës ose çdo kontrate paraprake detyrue- se, apo nga marrja e këtyre kontratave, në rast se kjo ndodh më vonë. Gjatë kësaj periudhe të heqjes dorë nga kontrata ndalohet çdo parapagesë nga ana e konsumatorit. Ndalimi ka të bëjë me çdo lloj shpërblimi, duke përfshirë pagesën, dhënien e garancive, rezervim parash në llogari, njohjen e shprehur të borxhit etj. Këtu përfshihet jo vetëm pagesa për tregtarin, por edhe për palët e treta. Konsumatori ka të drejtën e zgjidhjes së kontratës, pa penalizim, duke njoftuar tregta- rin brenda 14 ditëve kalendarike nga marrja e kërkesës për pagesë për çdo këst vjetor. .RQVXPDWRULQXNSsUEDOOHWPHDVQMsNRVWRDSRGHW\\ULPSsUYHoDW\\UHWsVSHFL¿NXDUD në kontratë.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 381 Në përputhje me legjislacionin ndërkombëtar të së drejtës private, kontrata mund të zbatojë një ligj të ndryshëm nga ai shqiptar, që mund të jetë ligj i një shteti anëtar të BE-së, ose i një shteti tjetër. Në rast mosmarrëveshjesh të mundshme, konsumatori PXQGW¶XGUHMWRKHWSsUYHoJM\\NDWDYHWsVKWHWLWVKTLSWDUNXDLEDQRQDSRsVKWsUH]LGHQW dhe gjykatave të shteteve të tjera. Nënshkrimi i konsumatorit: BBBBBBBBBBBBBBBBB Pjesa 3: Informacion shtesë: Informacion të cilin konsumatori ka të drejtë ta ketë, si dhe ku ai mund të gjendet (kështu p.sh. në cilin kapitull të një broshure të përgjithshme), në rast se nuk parashikohet më poshtë: 1. INFORMACION MBI TË DREJTAT E PËRFTUARA Një përshkrim i duhur dhe i saktë i zbritjeve të çmimit për prenotime të ardhshme, të FLODWLOXVWURKHQSsUPHVQMsVsUsVKHPEXMVKWsRIHUWDYHWsIXQGLW ,QIRUPDFLRQPELNX¿]LPHWHPXQGsVLVsVsNRQVXPDWRULWSsUWsSsUGRUXUWsGUHMWDWVL SVKGLVSRQXHVKPsULHNX¿]XDUDSRRIHUWDVLSDVSDULPLW³NXVKYMHQLSDULVKsUEHKHW LSDUL´NX¿]LPHSsUVDLSsUNHWNRKs]JMDWMHVVsSURPRFLRQHYHWsFDNWXDUDGKHXOMHYH të veçanta. 2. INFORMACION MBI ZGJIDHJEN E KONTRATËS Informacion, në rast së është e përshtatshme, mbi marrëveshjet/masat për zgjidhjen e kontratave QGLKPsVHGKHSDVRMDWHNsVDM]JMLGKMHMH Kushtet e zgjidhjes së kontratës, pasojat e zgjidhjes dhe informacioni për çdo detyrim të konsumatorit mbi kostot që mund të lindin nga kjo zgjidhje. 3. INFORMACION SHTESË Informacion mbi gjuhën/gjuhët, për komunikim me tregtarin në lidhje me kontratën, si p.sh. në lidhje me vendimet për menaxhimin, rritjen e kostove dhe trajtimin e S\\HWMHYHGKHDQNHVDYH Mundësia për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve jashtë gjykatës, në rastin kur është zbatueshme. Pranim i marrjes së informacionit. Nënshkrimi i konsumatorit BBBBBBBBBBBBBBBBBB

382 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime III. Informacion standard mbi kontratën e rishitjes Pjesa 1: Identiteti, vendbanimi dhe statusi juridik i tregtarit(ëve) që do të jetë pjesë e kontratës: Një përshkrim i shkurtër i shërbimeve (si p.sh. marketingu): Kohëzgjatja e kontratës: dPLPLTsGRWsSDJXKHWQJDNRQVXPDWRULSsUSsU¿WLPLQHVKsUELPHYH 1MsSsUVKNULPLNRVWRYHWsGHW\\UXHVKPHVKWHVsTsMDQsSMHVsHNRQWUDWsVOORMLLNRVWR- ve dhe të dhëna për shumat (si p.sh. taksa lokale, tarifa të noterit, kosto publiciteti): $NDDGHUXDUWUHJWDULQsQMsNRGHWLNGKHQsUDVWVH³SR´NXPXQGWsJMHQGHWDL\" Pjesa 2: Informacion i përgjithshëm: Konsumatori ka të drejtën e heqjes dorë nga kontrata, pa dhënë arsye, brenda 14 ditëve kalendarike nga dita e lidhjes së kontratës ose çdo kontrate paraprake detyrue- se, apo nga marrja e këtyre kontratave, në rast se kjo ka ndodh më vonë. Gjatë kësaj periudhe të heqjes dorë nga kontrata ndalohet çdo parapagesë nga ana e konsumatorit. Ndalimi ka të bëjë me çdo lloj shpërblimi, duke përfshirë pagesën, dhënien e garancive, rezervim parash në llogari, njohjen e shprehur të borxhit etj. Këtu përfshihet jo vetëm pagesa për tregtarin, por edhe për palët e treta. .RQVXPDWRULQXNSsUEDOOHWPHDVQMsNRVWRDSRGHW\\ULPSsUYHoDW\\UHWsVSHFL¿NXDUD në kontratë. Në përputhje me legjislacionin ndërkombëtar të së drejtës private, kontrata mund të zbatojë një ligj të ndryshëm nga ai shqiptar, që mund të jetë ligj i një shteti anëtar të BE-së, ose i një shteti tjetër. Në rast mosmarrëveshjesh të mundshme, konsumatori PXQGW¶XGUHMWRKHWSsUYHoJM\\NDWDYHWsVKWHWLWVKTLSWDUNXDLEDQRQDSRsVKWsUH]LGHQW dhe gjykatave të shteteve të tjera. Nënshkrimi i konsumatorit: BBBBBBBBBBBBBBBBBBB Pjesa 3: Informacion shtesë: Informacionin të cilin konsumatori ka të drejtë ta ketë, si dhe ku ai mund të gjendet (kështu p.sh. në cilin kapitull të një broshure të përgjithshme), në rast se nuk parashikohet më poshtë: - Kushtet e zgjidhjes së kontratës, pasojat e zgjidhjes dhe informacioni mbi çdo dety- ULPWsNRQVXPDWRULWPELNRVWRWTsPXQGWsOLQGLQQJDNMR]JMLGKMH

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 383 - Informacion mbi gjuhën/gjuhët, për komunikim me tregtarin në lidhje me kon- tratën, si p.sh. në lidhje me vendimet për menaxhimin, rritjen e kostove dhe trajtimin HS\\HWMHYHGKHDQNHVDYH - Mundësia për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve jashtë gjyqësorit, në rastin kur është zbatueshme. Pranim i marrjes së informacionit: Nënshkrimi i konsumatorit: BBBBBBBBBBBBBBBBBB

384 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime IV. Informacioni standard mbi kontratën e shkëmbimit Pjesa 1: Identiteti, vendbanimi dhe statusi juridik i tregtarit që do të jetë palë e kontratës: Një përshkrim i shkurtër i produktit: Natyra e saktë dhe përmbajtja e së drejtës/të drejtave: Periudha e saktë brenda së cilës mund të ushtrohet e drejta që është objekt i kontratës dhe, nëse është e nevojshme, edhe kohëzgjatja e saj: 'DWDQsWsFLOsQNRQVXPDWRULPXQGWs¿OORMsXVKWULPLQHVsGUHMWsVNRQWUDNWXDOH Çmimi që duhet të paguhet nga konsumatori për tarifat e anëtarësimit në kontratën e shkëmbimit: Përshkrim i kostove VKWHVsWsGHW\\UXHVKPHWsSsUFDNWXDUDQsNRQWUDWsOORMLLNRVWRYH dhe të dhëna/tregues për shumat (si p.sh. tarifa për rinovim, tarifa të tjera korrente, taksa të posaçme, taksa lokale): Një përmbledhje të shërbimeve kryesore që janë në dispozicion të konsumatorit: $MDQsNsWRVKsUELPHWsSsUIVKLUDQsNRVWRWHODUWSsUPHQGXUD\" 1sUDVWVH³MR´VSHFL¿NRoIDUssVKWsHSsUIVKLUsGKHoIDUssVKWsSsUW¶XSDJXDUOORML LNRVWRYHGKHWsGKsQDWUHJXHVSsUVKXPDWVLSVKQMsSsUOORJDULWMHHoPLPLWSsU transaksionet individuale të shkëmbimit, duke përfshirë edhe çdo tarifë shtesë): $NDDGHUXDUWUHJWDULQsQMsNRGHWLNGKHQsUDVWVH³SR´NXPXQGWsJMHQGHW\" Pjesa 2: Informacion i përgjithshëm: - Konsumatori ka të drejtën e heqjes dorë nga kontrata, pa dhënë arsye, brenda 14 ditëve kalendarike nga dita e lidhjes së kontratës ose çdo kontrate paraprake detyrue- se, apo nga marrja e këtyre kontratave, në rast se kjo ka ndodhur më vonë. Në rastin kur kontrata e shkëmbimit ofrohet bashkërisht dhe në të njëjtën kohë me kontratën e përdorimit me afat, zbatohet vetëm një periudhë e vetme e heqjes dorë për të dyja kontratat. - Gjatë kësaj periudhe të heqjes dorë nga kontrata ndalohet çdo parapagesë nga ana e konsumatorit. Ndalimi ka të bëjë me çdo lloj shpërblimi, duke përfshirë pagesën, dhënien e garancive, rezervim parash në llogari, njohjen e shprehur të borxhit etj. Këtu përfshihet jo vetëm pagesa për tregtarin, por edhe për palët e treta. .RQVXPDWRULQXNSsUEDOOHWPHDVQMsNRVWRDSRGHW\\ULPSsUYHoDW\\UHWsVSHFL¿NXDUD në kontratë. - Në përputhje me legjislacionin ndërkombëtar të së drejtës private, kontrata mund të zbatojë një ligj të ndryshëm nga ai shqiptar. Në rast mosmarrëveshjesh të mundshme, NRQVXPDWRULPXQGW¶XGUHMWRKHWSsUYHoJM\\NDWDYHWsVKWHWLWVKTLSWDUGKHJM\\NDWDYHWs shteteve të tjera. 1sQVKNULPLLNRQVXPDWRULWBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 385 Pjesa 3: Informacion shtesë: Informacion të cilin konsumatori ka të drejtë ta ketë, si dhe ku ai mund të gjendet (kështu p.sh. në cilin kapitull të një broshure të përgjithshme), në rast se nuk parashikohet më poshtë: 1. INFORMACION MBI TË DREJTAT E PËRFTUARA 6KSMHJLPPELPsQ\\UsQVHVLIXQNVLRQRQVLVWHPLLVKNsPELPLWPXQGsVLWsGKHPRGD- OLWHWHWHVKNsPELPLWQMsHGKsQsPELYOHUsQTsLFDNWRKHWNRQVXPDWRULWWsSsUGRULPLW PHDIDWQsVLVWHPLQHVKNsPELPLWGKHGLVDVKHPEXMWsPXQGsVLYHSsUVKNsPELP Të dhëna për numrin e resorteve të disponueshme dhe numrin e anëtarëve të sistemit WsVKNsPELPLWSsUIVKLUsoGRNX¿]LPTsOLGKHWPHGLVSRQXHVKPsULQsHVWUHKLPLWDNR- modimit të posaçëm të zgjedhur nga konsumatori, p.sh. si rrjedhojë e pikut/kulmit të periudhave të kërkesës, nevoja potenciale për të rezervuar shumë kohë përpara dhe të GKsQDPELoGRNX¿]LPTsNDOLGKMHPH]JMHGKMHQTsUH]XOWRQQJDWsGUHMWDWHSsUGRUL- mit me afat në sistemin e shkëmbimit nga konsumatori. 2. INFORMACION MBI PRONAT/PASURITË Në rastet kur kontrata, përveç pasurisë së paluajtshme, ka të bëjë me akomodimin/ VWUHKLPLQ QMs SsUVKNULP L VKNXUWsU GKH L VDNWs L SURQDYH GKH YHQGQGRGKMHV Vs W\\UH SsUVKNULPLVDNWsLDNRPRGLPLWVWUHKLPLWGKHNRPRGLWHWHYHQMsSsUVKNULPVHNXNRQ- sumatori mund të gjejë informacion shtesë. 3. INFORMACION MBI KOSTOT Informacion në lidhje me detyrimin e tregtarit për të dhënë hollësi përpara se shkëm- bimi të jetë vendosur, për çdo shkëmbim të propozuar, për çdo tarifë shtesë për të cilën konsumatori është përgjegjës, në zbatim të shkëmbimit. 4. INFORMACION MBI ZGJIDHJEN E KONTRATËS Informacion, në rast së është e përshtatshme, mbi marrëveshjet/masat për zgjidhjen e kontratave QGLKPsVHGKHSDVRMDWHNsVDM]JMLGKMHMH Kushtet e zgjidhjes së kontratës, pasojat e zgjidhjes dhe informacion për çdo detyrim të konsumatorit mbi kostot që mund të lindin nga kjo zgjidhje. 5. INFORMACION SHTESË Informacion mbi gjuhën/gjuhët për komunikim me tregtarin në lidhje me kontratën, si p.sh. në lidhje me vendimet për menaxhimin, rritjen e kostove dhe trajtimin e pyetjeve GKHDQNHVDYH Mundësia për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve jashtë gjykatës, në rastin kur është e zbatueshme. Pranim i marrjes së informacionit: Nënshkrimi i konsumatorit: BBBBBBBBBBBBBBBBB

386 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime V. Formular standard i veçantë për të lehtësuar të drejtën e heqjes dorë Njoftim për heqje dorë - Për (emri dhe adresa e tregtarit) (*): - Unë/Ne(**) njoftoj se / Unë/Ne(**) heq dorë nga kontrata: - Data e lidhjes së kontratës (*): - Emri i konsumatorit (***): - Adresa e konsumatorit (***): - Firma e konsumatorit (vetëm kur njoftimi bëhet me letër) (***): - Data (***): Shënim  SsUW¶XSORWsVXDUQJDWUHJWDULSsUSDUDVHIRUPXODULW¶LMHSHWNRQVXPDWRULW  SsUW¶XIVKLUsVLSDVUDVWLW  SsUW¶XSORWsVXDUQJDNRQVXPDWRULQsUDVWVHYHQGRVWsKHTsGRUsQJDNRQWUDWD Pranim i marrjes së informacionit. 1sQVKNULPLLNRQVXPDWRULWBBBBBBBBBBBBBBBBB

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 387 KREU III KREDIA KONSUMATORE DHE DETYRIMET PËR TË 9sVKWULPLSsUJMLWKVKsP Një ndër fushat që rregullohet në mënyrë të posaçme nga ky ligj është kredia kon- VXPDWRUH6KsUELPHW¿QDQFLDUHSsUQJDUsQGsVLDTsNDQsUUHJXOORKHQVLQMsNDWHJRUL e veçantë e të drejtave të konsumatorëve. Nga këndvështrimi i konsumatorëve, nevoja e tyre për mbrojtje në këtë fushë është shumë e lartë. Së pari, sepse bëhet fjalë për një shumë të konsiderueshme parash. Së dyti, në fushat e kontratave të kredisë dhe sigurimeve konsumatorët mund të hyjnë në kontrata afatgjata për shumë vite. Së treti, VKsUELPHW¿QDQFLDUHMDQsMDVKWs]DNRQLVKWWsYsVKWLUDSsUW¶XNXSWXDU$WRMDQsWsGUHMWD (sende të patrupëzuara, të paprekshme), të cilat përcaktohen vetëm nga vetë kontrata, QGsUNRKsTsNXVKWHWHNRQWUDWsVQXNMDQsDVSDNWsOHKWDSsUW¶XNXSWXDU3UDSURGXNWHW ¿QDQFLDUH NULMRKHQ GKH WUHJWRKHQ QJD YHWs WUHJWDUL PLUsSR QGU\\VKH QJD QMs PDOO L SUHNVKsPDWRSURGXNWHSsUEsKHQYHWsPQJDWsGUHMWDWHMHWNRPSOHNVHGKHWsVR¿VWLNXD- UD SRWKXDMVH Ws SDNXSWXHVKPH SsU LQGLYLGs SD QMs IRUPLP ¿QDQFLDU Ws SsUVKWDWVKsP 7HRULWsHNRQRPLNHGLVDVKsUELPH¿QDQFLDUHLNRQVLGHURMQsVLµPDOOUDEHVLPL¶SUDSUR- dukte që jo vetëm nuk kuptohen lehtë për shkak të mungesës së përvojës, por që as HN]LVWRQPXQGsVLDSsUW¶LYOHUsVXDUQsPRPHQWLQHOLGKMHVVsNRQWUDWsV3UDQXNPEHWHW tjetër veçse të kihet besim në disa të mira, si p.sh. kontratat e sigurimit.38 1sPsQ\\UsVSHFL¿NHkredia konsumatore rregullohet në këtë Kre përmes neneve 3sUPsWHSsUNUHGLDNRQVXPDWRUHGXNHTHQsVHNRQVLGHURKHWVLYHSULPWDUL¿- nanciare39, është rregulluar edhe më hollësisht nëpërmjet akteve nënligjore të Bankës së Shqipërisë, konkretisht Rregullores “Për kredinë konsumatore dhe kredinë hipo- tekare”40 (Rregullorja). Gjithashtu kjo fushë rregullohet në mënyrë horizontale edhe nga nene të tjera me karakter të përgjithshëm të këtij ligji, të cilat plotësojnë mbrojtjen që i garantohet kon- sumatorit në lidhje me kredinë konsumatore, si për shembull ndalimin e kushteve të padrejta në kontrata apo praktikat e padrejta tregtare, të trajtuara më sipër. Megjithatë duhet mbajtur parasysh se në bazë të parimit lex specialis derogat generalis normat e përmbajtura në këtë Kre, së bashku me normat e parashikuara nga Rregullorja, si norma të posaçme prevalojnë mbi normat e Pjesës së Katërt të LMK mbi praktikat e padrejta tregtare. Pra tregtarët në këtë rast nuk mjafton të respektojnë vetëm parashikimet mbi praktikat e padrejta, por duhet të respektojnë normat e parashikuara në këtë Kre. Për shembull, në rast se tregtarët paraqesin një ftesë për blerje, është e pamjaftueshme që të respektojnë vetëm kërkesat e nenit 16 LMK mbi informacionin e mangët çorientues, por duhet të respektojnë të gjitha kërkesat e parashikuara në nenet e mëposhtme mbi 38 Shih: Reich, Norbert, Hans-Wolfgang Micklitz, Peter Rott, and Klaus Tonner. European con- sumer law. Intersentia, 2014, f. 200. 39 Ligji Nr. 9662, datë 18.12.2006, “Për bankat në Republikën e Shqipërisë”, në nenin 54 pa- rashikon se: “9HSULPWDUL¿QDQFLDUHNRQVLGHURKHQDWsJMLWKDIRUPDWHNUHGLGKsQLHVGXNHSsUIVKLUs HGKHNUHGLQsNRQVXPDWRUHHNUHGLQsKLSRWHNRUH´ 40 Miratuar me Vendim të Bankës së Shqipërisë nr. 48, datë 1.7.2015, FZ nr. 119/2015, e cila është harmonizuar me Direktivën 2008/48.

388 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime publicitetin dhe informacionin kontraktor, të cilat, nëse nuk respektohen, konsiderohen si shkelje e normave urdhëruese të ligjit dhe si të tilla sanksionohen. Dispozitat e këtij Kreu kanë si synim harmonizimin e LMK me legjislacionin europian, ku kredia konsumatore rregullohet nëpërmjet Direktivës 2008/48/KE për marrëveshjet e kredisë konsumatore.41 Përfshirja e kësaj kredie në kuadër të mbrojtjes që i ofrohet konsumatorit, si nga legjislacioni kombëtar ashtu edhe ai europian, është bërë duke pasur parasysh mun- JHVsQ H IRUPLPLW Ws NRQVXPDWRUsYH Qs DVSHNWHW ¿QDQFLDUH YsVKWLUsVLQs Ts SDUDTHVLQ SURGXNWHW¿QDQFLDUHSsUW¶XNXSWXDUQJDDQDHNRQVXPDWRULWPsQ\\UDWHQGU\\VKPHWsOOR- garitjeve që kreditorët përdorin, duke e bërë të pamundur krahasimin midis produkte- ve të ofruara nga konkurrentët, balancimin e pushtetit të bankës si në negocim ashtu edhe në njohuri profesionale dhe informacion krahasuar me atë që ka konsumatori, në mënyrë që të mbrohet pala më e dobët në këtë marrëdhënie, qoftë për nga njohuritë, qoftë edhe për nga fuqia e tij në bisedimet parakontraktore, që është konsumatori. Përafrimi i legjislacionit shqiptar me legjislacionin europian është shoqëruar edhe me ngritjen e strukturave përgjegjëse në fushën e mbrojtjes së konsumatorit dhe të mbikëqyrjes së tregut, organizimi dhe funksionimi i të cilave është parashikuar në akte të tjera ligjore e nënligjore, si për shembull Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve dhe Banka e Shqipërisë, e cila është përgjegjëse për rregullimin dhe mbikëqyrjen e YHSULPWDULYH¿QDQFLDUHQs6KTLSsULHSsUUUMHGKRMsHGKHSsUPELNsT\\UMHQH]EDWLPLW të parashikimeve ligjore që lidhen me kredinë konsumatore. Neni 44 Kredia konsumatore 1. Marrëveshja e kredisë konsumatore është çdo marrëveshje, ku një kre- didhënës i jep ose i premton t’i japë një konsumatori një kredi, në formën e një pagese të shtyrë, huadhënies ose marrëveshjeve të tjera, të ngjashme, ¿QDQFLDUH 2. Marrëveshjet për kushtet mbi bazën e vazhdueshmërisë së një shërbimi apo të furnizimit me mallra të të njëjtit lloj dhe në të njëjtën sasi, ku kon- sumatori ka të drejtën e pagesës për zgjatjen e këtyre kushteve nëpërmjet kësteve, nuk do të vlerësohen marrëveshje kredie. 3. Përjashtohen nga fusha e veprimit të këtij kreu marrëveshjet e kredisë: a) që janë të siguruara me anë të hipotekës ose nga ndonjë sigu- rim tjetër i krahasueshëm, që përdoret zakonisht mbi pronën e pa- luajtshme, apo të siguruara nëpërmjet një të drejte që lidhet me pronën e paluajtshme; E TsOOLPL L Ws FLODYH sVKWs ¿WLPLPDUUMD RVH UXDMWMD H Ws GUHMWDYH Ws pronësisë mbi tokën ose mbi ndërtesa ekzistuese apo të projektuara; c) që përfshijnë një shumë totale të kredisë më pak se 30 mijë lekë ose më shumë se 10 milionë lekë; ç) marrëveshjet e qirasë ose lizingut ku detyrimi për blerjen e objektit të marrëveshjes n uk është përcaktuar në vetë marrëveshjen ose në ndonjë 41 Directive 2008/48/EC of the European Parliament and of the Council of 23 April 2008 on credit agreements for consumers and repealing Council Directive 87/102/EEC,OJ L 133, 22.5.2008, p. 66-92.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 389 marrëveshje të veçantë. Një detyrim i tillë do të prezumohet se ekziston, nëse është vendosur kështu në mënyrë të njëanshme nga kreditori; d) në formën e një overdrafti dhe ku kredia duhet të shlyhet brenda një muaji; dh) ku kredia është dhënë pa interes dhe pa ndonjë detyrim/pagesë tjetër dhe marrëveshjet e kredisë, sipas kushteve të të cilave kredia duhet të shlyhet brenda tre muajve dhe janë për t’u paguar vetëm dety- rime me vlerë të vogël, të SDSsU¿OOVKPH e) ku kredia është dhënë nga punëdhënësi punonjësve të tij, si një ve- primtari dytësore pa interes ose me një normë vjetore të përqindjes së pagesave/detyrimeve më të ulët se ato që ekzistojnë në treg dhe që përgjithësisht nuk janë të ofruara për publikun; ë) që janë rezultat i një zgjidhjeje të arritur në gjykatë ose përpara një autoriteti tjetër ligjor; f) që kanë të bëjnë me një pagesë të shtyrë, pa detyrime/pagesa, të një borxhi ekzistues; g) prej lidhjes së të cilave konsumatorit i kërkohet që të depozitojë një send si siguri në ruajtje të kreditorit dhe ku përgjegjësia e konsumatorit ndaj këtij sendi të lënë peng është rreptësisht e kufizuar; JM Ts NDQs Ws EsMQs PH KXDWH H GKsQD QGDM QMs SXEOLNX Ws NX¿]XDU në bazë të një dispozite ligjore, me qëllim të interesit të përgjithshëm dhe me norma interesi më të ulëta se ato që ekzistojnë në treg, ose pa interes, apo në kushte të tjera që janë më të favorshme për konsumatorin se ato që ekzistojnë në treg dhe me norma interesi jo më të larta se ato që ekzistojnë në treg. 4. Kredia konsumatore rregullohet me akt nënligjor të Bankës së Shqipërisë. Koment 1. Fusha e zbatimit të normave rregulluese mbi kreditë konsumatore 1.1. Fusha subjektive e zbatimit Dispozitat mbi kredinë në kontratat konsumatore zbatohen vetëm mbi kontratat konsumatore, pra atyre kontratave të lidhura ndërmjet kredidhënësve nga njëra anë GKHNRQVXPDWRUsYHQJDDQDWMHWsU1MsWUDMWLPLGHWDMXDUPELNXSWLPLQHWHUPLWµNRQ- VXPDWRU¶sVKWsGKsQsQsNRPHQWLQPELQHQLQ/0. 1.1.1. Kredidhënësi Pala tjetër, që qëndron përballë konsumatorit, është kredidhënësi. Sipas përcakti- mit të dhënë nga ligji për bankat, subjektet që kanë të drejtë të ushtrojnë veprimtari ¿QDQFLDUH42MDQsLEDQNDWLLGHJsWHEDQNDYHWsKXDMDGKHLLLVXEMHNWHW¿QDQFLDUH jobanka43, të cilat licensohen nga Banka e Shqipërisë për kryerjen e kësaj veprimtarie. 42 Neni 54, pika 2, i ligjit nr. 9662, datë 18.12.2006 “Për bankat në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar: 9HSULPWDULQDQFLDUHNRQVLGHURKHQDWsJMLWKDIRUPDWHNUHGLGKsQLHVGXNHSsUIVKLUsHGKH kredinë konsumatore e kredinë hipotekore; 43 1HQLSLND1HQLSLNDGKH1HQLSLNDOLJML³3sU%DQNDW´VLPsVLSsU

390 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Për pasojë, edhe Rregullorja për kredinë konsumatore përcakton si subjekte të zbatimit të saj ato që parashikon edhe ligji i mësipërm. 1.1.2. Ndërmjetësues i kredisë Një tjetër subjekt që merr rol gjatë formimit të marrëdhënies së kredisë konsu- matore, është QGsUPMHWsVXHVL L NUHGLVs SsUNX¿]LPL L Ws FLOLW MHSHW Qs QHQLQ  Ps SRVKWsSLND$LsVKWsoGRSHUVRQ ¿]LN RVH MXULGLN L FLOLQXNYHSURQVLNUHGLWRU por për qëllime që lidhen me tregtinë, biznesin ose profesionin e tij: (i) paraqet ose ofron marrëveshje kredie te NRQVXPDWRUsW (ii) ndihmon konsumatorët për punën përgatitore, në lidhje me marrëveshjet e kredisë, ndryshe nga ato të përmendura në nënndarjen ³L´ (iii) lidh marrëveshje kredie me konsumatorët në emër të kreditorit, mbi bazën e një tarife, që mund të jetë me parà ose me ndonjë formë WMHWsU¿QDQFLDUH SsUWsFLOsQsVKWsUsQsdakord..\\SsUNX¿]LPTssVKWsPMDIWLJMHUs mund të përfshijë agjencitë bankare, ose agjentët e kreditorit, të cilët angazhohen në aktivitete jashtë qendrës tregtare, si p.sh. shitjet derë më derë, por mund të jenë edhe ndërmjetës individualë, pavarësisht nëse veprojnë për një kreditor të vetëm apo për një numër të caktuar kreditorësh, apo premtojnë që do të kontrollojnë të gjithë tregun ¿QDQFLDUWsNUHGLYHSsUJMHWXUDOWHUQDWLYsQPsWsPLUsWsGLVSRQXHVKPHWsNUHGLYH 1LVXUQJDSR]LFLRQLPLVLVWHPDWLNLQRUPsVSUDYHQGRVMDHSDUDJUD¿WEUHQGDQHQLW si edhe nga parashikimet e Direktivës 2008/48 dhe qëllimi i legjislatorit për harmoni- zimin e ligjit, mund arrihet në përfundimin se mbi ndërmjetësuesin e kredisë zbatohen vetëm ato norma juridike që rregullojnë fazën e publicitetit dhe atë parakontraktore të dhënies së informacionit. Normat e tjera që rregullojnë të drejtat dhe detyrimet kontraktore mes konsumatorit dhe kredidhënësit zbatohen vetëm mbi këtë të fundit, si palë në kontratë. Gjithashtu ndërmjetësuesi nuk ka detyrimin të hetojë besueshmërinë dhe aftësinë paguese të konsumatorit në bazën e të dhënave të vëna në dispozicion nga Banka e Shqipërisë, pasi ky detyrim rëndon vetëm mbi kredidhënësin si palë në kontratë, i cili duhet të respektojë kërkesat e një huadhënieje të përgjegjshme duke hetuar mbi konsumatorin. Paçka se parashikimet e Direktivës 2008/48 nuk janë transpozuar plotësisht në LMK, mund të thuhet se në respekt të parimeve të përgjithshme të mirëbesimit, transparencës, ndershmërisë, korrektesës, arsyeshmërisë në marrëdhëniet tregtare, ndërmjetësuesi i kredisë duhet të tregojë gjatë fazës së publicitetit dhe paraqitjes së dokumenteve që janë hartuar për qëllim të informimit të konsumatorit, nëse punon për një ose më shumë kredidhënës, apo nëse është ndërmjetës i pavarur, i palidhur me ndonjë bankë. Nga leximi në tërësi i të gjitha normave mbi kredinë konsumatore mund të de- duktojmë se ndërmjetësuesi duhet të tregojë gjithashtu tarifën që faturon ndaj kon- sumatorit për shërbimet e tij si ndërmjetës, nëse ka. Ky informacion duhet dhënë me shkrim ose në një mjet të qëndrueshëm, përpara lidhjes së kontratës së kredisë konsu- matore. Në rast se konsumatori paguan tarifën e faturuar për shërbimet e ndërmjetësit, atëherë ndërmjetësi duhet ta raportojë këtë pagesë te kredidhënësi me qëllim lloga- ULWMHQHQRUPsVHIHNWLYHWsLQWHUHVLW3sUVDLSsUNHWNRQWUDWDYHWsSURGXNWHYHWsWMHUD¿-

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 391 nanciare, aktiviteti dhe detyrimet e ndërmjetësve janë parashikuar hollësisht në ligjin nr. 52, datë 22.05.2014 “Për veprimtarinë e sigurimit dhe risigurimit”.44 1.2. Fusha objektive e zbatimit – Kuptimi i kredisë konsumatore 0HWHUPLQHSsUJMLWKVKsPµNUHGL¶NXSWRKHWPDUUsGKsQLDMXULGLNHHGHW\\ULPLWSsUWs livruar një shumë monetare në këmbim të së drejtës së ripagimit të shumës së livruar dhe të interesit ose komisioneve të tjera bankare mbi këto shuma, si dhe çdo shtyrje e datës së maturimit të një letre me vlerë të borxhit apo të ndonjë të drejte tjetër për të paguar një shumë monetare.45 Ndërsa kredia konsumatore është një marrëveshje kredie që i mundëson konsumatorit realizimin e blerjeve për plotësimin e nevojave të veta Qs PXQJHVs Ws PMHWHYH ¿QDQFLDUH GXNH L UHDOL]XDU NsWD LQWHUHVD VKSHMW GKH Qs NRKs /LJMYsQsVLQXNHNDNX¿]XDUPsQ\\UsQPHDQsWsVsFLOsVPXQGsVRKHWGKsQLDHNUHGLVs Sipas kuptimit të kredisë në përgjithësi, ajo mund të jetë në formën e një pagese të shtyrë (me marrëveshje të palëve, disbursimi i kredisë bëhet në momentin e nënshkri- PLWWsNRQWUDWsVQGsUNRKsTsVKO\\HUMDHVDM¿OORQQsQMsPRPHQWWsPsYRQVKsPQs IRUPs KXDGKsQLH RVH PDUUsYHVKMH Ws WMHUD Ws QJMDVKPH ¿QDQFLDUH 1XN NRQVLGHURKHQ si kredi konsumatore ato marrëveshje që parashikojnë furnizimin e vazhdueshëm me shërbime ose mallra të të njëjtit lloj, ku konsumatori paguan me këste gjatë kohëzgjatjes së këtij furnizimi. Kontrata e kredisë konsumatore, si një kontratë tipike, mund të jetë një kontratë standarde, e hartuar më parë nga kredidhënësi ose një kontratë që hartohet me vullnetin e lirë të të dy palëve (konsumatorit-klient dhe kredidhënësit). 2. Përjashtime nga fusha e zbatimit Pika 3 e nenit 44 rendit të gjitha marrëveshjet e kredisë që përjashtohen nga zbati- mi i normave që rregullojnë kredinë konsumatore. Këto lloje marrëveshjesh për shkak të natyrës, karakteristikave dhe cilësive që paraqesin, rregullohen nga norma të tjera të së drejtës, si për shembull, nga Kodi Civil ose ligji mbi barrët siguruese, ose nga akte të tjera ligjore a norma të tjera brenda të njëjtit akt ligjor të Bankës së Shqipërisë. Në rastet e mëposhtme konsumatori nuk meriton një mbrojtje të posaçme, pasi ai u nënshtrohet të gjitha rregullave ligjore që u drejtohen qytetarëve, pra subjekteve të së drejtës në përgjithësi. Ligjvënësi ka evidentuar disa kritere për shkak të të cilave i ka përjashtuar marrëveshjet e kredisë nga veprimi i këtij ligji, kritere që lidhen kryesisht me faktin se kredia mund të jepet mbi garanci reale si hipoteka, pengu apo mjete të tjera garancie, por mund të jepet edhe falas, ose mund të jepet për periudha shumë afatshkurtra. Sipas pikës 3 të nenit 44, përjashtohen nga fusha e veprimit të këtij kreu marrëveshjet e kredisë: (a) që janë të siguruara me anë të hipotekës ose nga ndonjë sigu- rim tjetër i krahasueshëm, që përdoret zakonisht mbi pronën e pa- 44 FZ nr. 93/2014. 45 Neni 4, pika 6 e ligjit “Për Bankat”, si më sipër.

392 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime luajtshme, apo të siguruara nëpërmjet një të drejte që lidhet me pronën e paluajtshme; E TsOOLPL L Ws FLODYH sVKWs ¿WLPLPDUUMD RVH UXDMWMD H Ws GUHMWDYH Ws pronësisë mbi tokën ose mbi ndërtesa ekzistuese apo të projektuara; Shembull: Në të dyja rastet e mësipërme kontrata të tilla kredie rregullohen nga një pjesë tjetër normash të parashikuara nga Rregullorja e Bankës së Shqipërisë për kredinë konsumatore dhe hipotekare, sikurse neni 11, et seq. Çështjet e hipotekës dhe të të drejtave mbi sendet e paluajtshme në përgjithësi mbrohen nga një regjim i veçantë i Kodit Civil, po ashtu me norma urdhëruese. Në këto raste marrëveshjet e kredisë duhet të rregullohen sipas normave të tjera juridike për rëndësinë që paraqesin në pasurinë e një personi. (c) që përfshijnë një shumë totale të kredisë më pak se 30 mijë lekë ose më shumë se 10 milionë lekë; Shembull: Në këtë rast nuk zbatohen rregullat e kredisë konsumatore, pasi do të ishte një shpenzim i tepërt dhe një barrë joproporcionale për kredidhënësin të rën- dohej me detyrimet për informacion etj. për shuma fare të vogla. Ndërsa shumat tejet të larta, sipas një logjike ekonomike, jepen vetëm përkundrejt garancive të larta, të rregulluara ndryshe nga legjislacioni. (ç) marrëveshjet e qirasë ose lizingut ku detyrimi për blerjen e objektit të marrëveshjes n uk është përcaktuar në vetë marrëveshjen ose në ndonjë marrëveshje të veçantë. Një detyrim i tillë do të prezumohet se ekziston, nëse është vendosur kështu në mënyrë të njëanshme nga kreditori; Shembull: Në këto lloj marrëveshjesh gjejnë zbatim normat e ligjit që rregu- OORMQsTLUDQsGKHTLUDQs¿QDQFLDUHOL]LQJVLGKHDWRWsOLJMLWSsUEDUUsWVLJXUXHVH pasi sendi që përdoret dhe për të cilin është dhënë kredia është formalisht në pronësi të bankës, pra banka është e garantuar nga një peng joposedues në këtë rast. Për më tepër këto lloj marrëveshjesh janë individuale, më të mirinformuara, zakonisht të NsUNXDUDQJDYHWsNRQVXPDWRULGKHGLVLPsWsWKMHVKWDSsUW¶XNXSWXDUQJDSLNsSDPMD ¿QDQFLDUH 1GLNLPL L W\\UH Qs JMHQGMHQ ¿QDQFLDUH Ws NRQVXPDWRULW sVKWs Ps SDN L ndjeshëm, sepse nëse konsumatori nuk do jetë në gjendje të paguajë, ai mund të humbasë vetëm përdorimin mbi sendin, por nuk rrezikohen të tjera asete të tij. d) në formën e një overdrafti dhe ku kredia duhet të shlyhet brenda një muaji; Shembull: Në këtë rast nuk zbatohen rregullat e kredisë konsumatore, pasi afati i kreditimit është jashtëzakonisht i shkurtër dhe është krejt e panevojshme të jepet një informacion i hollësishëm. Zakonisht në këto raste kostoja e kredisë është e njohur dhe lehtësisht e kuptueshme nga konsumatori. (dh) ku kredia është dhënë pa interes dhe pa ndonjë detyrim/pagesë tjetër dhe marrëveshjet e kredisë, sipas kushteve të të cilave kredia duhet të shlyhet brenda tre muajve dhe janë për t’u paguar vetëm detyrime me vlerë të vogël, të SDSsU¿OOVKPH

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 393 6KHPEXOO.UHGLDsVKWsSDLQWHUHVRVHPHLQWHUHVDWHSsUWsXOsWDWsSDSsU¿OOVKPH Në këtë rast kredimarrësi nuk ka nevojë për mbrojtje të veçantë, pasi është në kushte të favorshme. Në këto raste nuk është aspak e nevojshme dhe e arsyeshme të rën- dohet kredidhënësi me detyrime parakontraktore. (e) ku kredia është dhënë nga punëdhënësi punonjësve të tij, si një veprimtari dytësore pa interes ose me një normë vjetore të përqindjes së pagesave/detyrimeve më të ulët se ato që ekzistojnë në treg dhe që përgjithësisht nuk janë të ofruara për publikun; Shembull: Në këtë rast kredimarrësi është në kushte mjaft të favorshme, pran- daj nuk ka nevojë për mbrojtjen juridike që ofrojnë normat rregulluese të kredisë konsumatore. (ë) që janë rezultat i një zgjidhjeje të arritur në gjykatë ose përpara një autoriteti tjetër ligjor; Shembull: Në këtë rast kushtet, rrethanat, afatet dhe gjithçka tjetër mund të jenë të vendosura me një vendim gjyqësor, ose arbitrazhi, kështu që nuk gjejnë vend nor- mat e kredisë konsumatore. Për më tepër kemi të bëjmë me raste individuale, jo me SURGXNWH¿QDQFLDUHWsGUHMWXDUDQGDMSXEOLNXWWsJMHUsQsWUHJ (f) që kanë të bëjnë me një pagesë të shtyrë, pa detyrime/pagesa, të një borxhi ekzistues; Shembull: I ngjashëm me rastin (dh) e kredisë pa interes. g) prej lidhjes së të cilave konsumatorit i kërkohet që të depozitojë një send si siguri në ruajtje të kreditorit dhe ku përgjegjësia e konsumatorit ndaj këtij sendi të lënë peng është rreptësisht e kufizuar; Shembull: Kur konsumatori, nëse nuk shlyen kredinë, humbet pengun që ka lënë në depozitat e bankës, e vetmja gjë që ai mund të humbasë në bazë të marrëveshjes së kredisë është vetëm ky peng. JMTs NDQs Ws EsMQs PH KXDWs H GKsQD QGDM QMs SXEOLNX Ws NX¿]XDU në bazë të një dispozite ligjore, me qëllim të interesit të përgjithshëm dhe me norma interesi më të ulëta se ato që ekzistojnë në treg, ose pa interes, apo në kushte të tjera që janë më të favorshme për konsumatorin se ato që ekzistojnë në treg dhe me norma interesi jo më të larta se ato që ekzistojnë në treg. Shembull: Në këtë rast hyjnë të ashtuquajturat kreditë e buta, ku organe të pushte- WLWORNDORVHTHQGURUQGsUK\\MQsSsUWsVLJXUXDUPMHWH¿QDQFLPLSsUVKWUHVDWQsQHYRMs apo për punonjës shtetërorë. Në këto kategori që përmendëm, për shkak të favorizimit që i bëhet konsumatorit në interesa të preferueshëm, apo për shkaqe që lidhen me sigurimin e marrëveshjeve nga garanci të tjera, apo se mbrojtja realizohet nga akte të tjera ligjore, kuadri ligjor për mbrojtjen e konsumatorit është pa efekte, pra i pazbatueshëm, ndryshe nga rastet e kredive të tjera konsumatore ku ky kuadër është i detyrueshëm. Shkaqet e këtij përjashtimi janë zgjedhur me kujdes nga ligjvënësi.

394 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Neni 45 Detyrime të tjera 1. Çdo publicitet, në lidhje me marrëveshjet e kredisë, e cila tregon një normë interesi apo ndonjë shifër, në lidhje me çmimin e kredisë për konsumatorët, duhet të përfshijë informacionin standard të përcaktuar në këtë nen. Ky informacion standard duhet të jepet në mënyrë të qartë, të saktë dhe të dukshme, me anë të një shembulli përfaqësues, ku të VSHFL¿Nohen: DQRUPDHKXDVs ¿NVHRVH Ws QGU\\VKXHVKPH RVH Ws G\\MD Vs EDVKNXPH veçoritë e çdo pagese/detyrimi të përfshira në koston totale të kredisë për konsumatorin; b) shuma totale e kredisë; c) norma vjetore e përqindjes së pagesave/detyrimeve apo norma efektive e interesit (NEI), siç përcaktohet me akt nënligjor të Bankës së Shqipërisë; ç) nëse është e zbatueshme, kohëzgjatja e marrëveshjes së kredisë; d) në rastin e një kredie në formën e një pagese të shtyrë, për një mall ose shërbim të veçantë, çmimi në para (kesh) dhe shuma e çdo pagese në avancë; dh) shuma totale e pagesës për konsumatorin dhe shumat e pagesave për këstet. 1.1. Në një kohë të arsyeshme, përpara se konsumatori të pranojë ndonjë ofertë ose të lidhë kontratë, kreditori dhe, kur është e zba- tueshme, ndërmjetësuesi i kredisë, i sigurojnë konsumatorit, në bazë të kushteve të kredisë dhe kushteve të ofruara nga kreditori, si dhe nëse është e zbatueshme, preferencave të shprehura apo informacionit të dhënë nga ana e konsumatorit, të dhënat e nevojshme për të krahasuar ofertat e ndryshme, në mënyrë që të marrë, sipas këtyre të dhënave, një vendim për lidhjen e një marrëveshjeje kredie. Një informacion i tillë, i dhënë me shkrim apo me një mjet tjetër të qën- drueshëm, duhet të jetë sipas formës/formave standarde të informacionit të kredisë konsumatore, të përcaktuar nga Banka e Shqipërisë. 1.2. Në kuptim të këtij neni, “ndërmjetësuesi i kredisë” është çdo person ¿]LN RVH MXULGLN L FLOLQXNYHSURQVLNUHGLWRU SRU SsU TsOOLPHTsOLGKHQ me tregtinë, biznesin ose profesionin e tij: i) paraqet ose ofron marrëveshje kredie te konsumatorët; ii) ndihmon konsumatorët për punën përgatitore, në lidhje me marrëveshjet e kredisë, ndryshe nga ato të përmendura në nënndarjen “i”; iii) lidh marrëveshje kredie me konsumatorët në emër të kreditorit, mbi bazën e një tarife, që mund të jetë me para ose me ndonjë formë tjetër ¿QDQFLDUH SsUWsFLOsQsVKWsUsQsdakord. 2. Konsumatori ka të drejtë të heqë dorë nga marrëveshja e kredisë, pa GKsQsDVQMsDUV\\HEUHQGDQMsDIDWLSUHMGLWsVKNDOHQGDULNHGXNH¿OOXDU nga data e lidhjes së marrëveshjes së kredisë ose nga data kur konsumatori merr dijeni për kushtet kontraktuale, nëse kjo e fundit është e mëvonshme. 2.1. Konsumatori ka të drejtë, në çdo kohë, të shlyejë plotësisht ose pjesërisht detyrimet e tij, sipas marrëveshjes së kredisë. Në këto raste, konsumatorit i jepet e drejta e reduktimit të kostos totale të kredisë, që konsiston në uljen e interesit dhe kostove për periudhën e mbetur të kon- tratës së kredisë.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 395 3. Marrëveshjet e kredisë hartohen me shkrim ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm dhe një kopje e saj u jepet palëve. 4. Marrëveshja e shkruar përfshin të gjithë informacionin, që lidhet me normën vjetore, në përqindje, të detyrimit, kushtet për ndryshimin e kësaj të fundit, shumat, numrin dhe frekuencën ose datat e pagesave, që duhet të kryejë konsumatori për të shlyer kredinë, si dhe çfarëdo kushti tjetër thelbësor të kontratës. 5. Ekzistenca e një marrëveshjeje kredie nuk ndikon në asnjë mënyrë mbi të drejtat e konsumatorit ndaj furnizuesit të mallrave ose shërbimeve, të blera nëpërmjet një marrëveshjeje të tillë, në rastet kur mallrat ose shër- bimet nuk janë furnizuar ose janë ndryshe, jo në përputhje me kushtet e kontratës për furnizimin e tyre.  .XU NRQVXPDWRUL SsU EOHUMHQ H PDOOUDYH RVH SsU¿WLPLQ H VKsUELPH- ve, bëhet palë në një marrëveshje kredie me një person të ndryshëm nga furnizuesi i tyre dhe ekziston një lidhje e ngushtë tregtie ndërmjet kredidhënësit dhe furnizuesit të mallit ose shërbimit, konsumatori ka të drejtën të kërkojë dëmshpërblim nga kredidhënësi, kur mallrat ose shërbi- met, objekt i marrëveshjes se kredisë, nuk janë furnizuar ose janë ndryshe, jo në përputhje me kushtet e kontratës për furnizimin e tyre. Koment 1. Publiciteti i kredisë konsumatore Bankat kanë tagër të vendosin nëse do të bëjnë publicitet për ofrimin e kredisë konsumatore ose jo. Gjithashtu ato kanë të drejtë të zgjedhin formën e publicitetit, Ts PXQG Ws MHWs QsSsUPMHW IDTHYH Ws W\\UH Ws LQWHUQHWLW ÀHWsSDORVMHYH ELOOERDUGHYH televizionit etj. Kjo është një e drejtë e tyre në përputhje me politikat e vendosura nga secila bankë për produktet që ofron. Nëse kredidhënësi zgjedh të bëjë publicitet, atëherë ai ose ndërmjetësuesi i kredisë duhet të sigurojnë që publiciteti të përfshijë in- formacionin standard të përcaktuar në ligj. Pika 1 e nenit 45 parashikon elementet në përmbajtje të publicitetit. Publiciteti për ofrimin e një kredie konsumatore nga bankat duhet të përmbajë medoemos elementet e mëposhtme: (a) norma e interesit të huasë Bankat kanë detyrimin që të japin informacion në lidhje me normën e huasë, pa- YDUsVLVKWWLSLWWsVDMSUDQsVHsVKWs¿NVHHQGU\\VKXHVKPHDSRWsG\\MDµ1RUPD¿NVHH LQWHUHVLWSsUNUHGLWs¶sVKWsQRUPDHLQWHUHVLWSsUWsFLOsQEDQNDGKHNUHGLPDUUsVLELHQ GDNRUG Qs PDUUsYHVKMHQ H NUHGLVs Ts Ws MHWs QMs SsUTLQGMH ¿NVH H SDQGU\\VKXDU SsU JMLWKsNRKs]JMDWMHQHPDUUsYHVKMHVVsNUHGLVsRVHGLVDSsUTLQGMH¿NVHWsSDQGU\\VKXDUD SsUSHULXGKDWsSMHVVKPH1GsUVDµQRUPDHQGU\\VKXHVKPHHLQWHUHVLWSsUNUHGLWs¶sVKWs norma e interesit për të cilën banka dhe kredimarrësi bien dakord në momentin e nënshkrimit/lidhjes së marrëveshjes/kontratës së kredisë, e cila llogaritet mbi bazën e QMsLQGHNVLRULHQWXHVGKHQMsPDU]KL¿NV'KsQLDHNsWLMHOHPHQWLQGLNRQQsPLULQIRU- mimin e konsumatorit dhe mundësinë e tij për të vlerësuar ofertat e ndryshme, duke ndikuar drejtpërdrejt në interesat ekonomikë të tij, mbrojtja e të cilëve është një nga të drejtat bazë të konsumatorit të parashikuara në ligjin për mbrojtjen e konsumatorëve.

396 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime (b) shuma totale e kredisë dhe kohëzgjatja e marrëveshjes së kredisë Shuma totale e kredisë është shuma e cila është e kërkueshme nga konsumatori për realizimin e nevojave të tij. Konsumatori do të vlerësojë nëse kredia realizon qëlli- min për të cilin do të merret vetëm nëse ka informacion në lidhje me shumën totale që ofron banka. Gjithashtu edhe kohëzgjatja e marrëveshjes është e rëndësishme të bëhet e ditur, në mënyrë që konsumatori të vlerësojë mundësitë e tij për shlyerjen e kredisë në përputhje me kohën për të cilën ajo ofrohet. (c) Norma Efektive e Interesit (NEI)/norma vjetore e interesit µ1RUPs(IHNWLYHH,QWHUHVLW¶1(,sVKWsWRWDOLLNRVWRVVsNUHGLVsSsUNOLHQWLQH shprehur si përqindje vjetore e vlerës së kredisë së dhënë.46 Në normën efektive të in- teresit nuk përfshihet vetëm interesi i kredisë, por të gjitha shpenzimet e mundshme që rëndojnë mbi konsumatorin nga momenti i marrjes së keredisë deri në shlyerjen e saj sipas kontratës që do të lidhë. Rregullorja e Bankës së Shqipërisë “Për transparencën H SURGXNWHYH GKH VKsUELPHYH EDQNDUH H ¿QDQFLDUH´ SDUDVKLNRQ GHWDMH PEL PHWRGsQ e llogaritjes dhe publikimin e normës efektive të interesit për kreditë. Gjithashtu në $QHNVLQWsVDMMHSHWIRUPXODPDWHPDWLNRUHHGHW\\UXHVKPHSsUW¶X]EDWXDUSsUOOR- garitjen e 1(,W NX MHSHQ HGKH VKSMHJLPH PEL oGR NRH¿FLHQW WsIRUPXOsV GKHGLVD shembuj për një kuptim më të qartë të saj. 'XNH THQs WHMHW WHNQLNH SsU W¶X NXSWXDU QXN SR MHSHQ VKSMHJLPH Ws PsWHMVKPH mbi elementet që karakterizojnë NEI-n, por ajo që duhet theksuar është se NEI është LQIRUPDFLRQ WHSsU L UsQGsVLVKsP Ws FLOLQ EDQND GXKHW W¶LD EsMs Ws GLWXU NRQVXPDWRULW qysh në këtë fazë. Ajo ka rëndësi të veçantë lidhur me interesat ekonomikë të konsu- matorit, pasi qëllimi i saj është të japë në vlera numerike dhe krahasuese koston totale të kredisë për konsumatorin. Një rëndësi e tillë buron jo vetëm nga përfshirja e NEI-it në informacionin standard që duhet të ofrohet, por veçanërisht nga legjislacioni spe- FL¿NL%(VsSsUkredinë konsumatore. Direktiva 2008/48/KE, në preambulën e saj, pika 19, shprehet se: “...për të si- guruar transparencën më të plotë të mundshme dhe krahasueshmërinë e ofertave, një informacion i tillë duhet, në mënyrë të veçantë, të përfshijë Normën Efektive të Interesit, të zbatueshme mbi kredinë, e përcaktuar në mënyrë të njëjtë në Komunitetin Europian...”. Më tej, në Aneksin I të Direktivës, është parashikuar mënyra e lloga- ritjes, e cila është zbatuar edhe në legjislacionin tonë kombëtar. Një kërkesë e tillë është e rëndësishme për realizimin e një konkurrence të ndershme, pasi NEI është e vetmja vlerë numerike e krahasueshme me produktet e konkurrentëve dhe mundëson konsumatorin të bëjë krahasime reale që i japin atij mundësi të jetë në gjendje të bëjë lehtësisht vlerësime mbi këto krahasime. Në këtë mënyrë ai nxjerr përfundime të rëndësishme që i shërbejnë në gjykim dhe vendimmarrje. NEI nuk duhet ngatërruar me normën e interesit të huas, e cila është norma e inte- resit që ofron banka duke e llogaritur atë me mënyra të ndryshme, bazuar në ndrysho- re të larmishme. NEI llogaritet në të njëjtën mënyrë standarde, bazuar në një formulë 46 Neni 4 i Rregullores së Bankës së Shqipërisë “Mbi transparencën për produktet dhe shërbimet EDQNDUHH¿QDQFLDUH´PLUDWXDUPHYHQGLP1UGDWsHQGU\\VKXDU

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 397 të vetme matematikore. Ajo jepet vetëm si normë vjetore interesi, pra e shprehur në bazë vjetore. (ç) kohëzgjatja e marrëveshjes së kredisë, nëse është e zbatueshme Ky element kërkohet vetëm në rastin e kredive me afat, pasi kredidhënësit mund të ofrojnë edhe kredi pa afat, si p.sh. në rastin e kartave të kreditit. (d) në rastin e një kredie në formën e një pagese të shtyrë, për një mall ose shër- bim të veçantë, çmimi në para (kesh) dhe shuma e çdo pagese në avancë. Ky element kërkohet vetëm kur kredia jepet në formën e pagesave të shtyra, pra kur me marrëveshje të palëve, disbursimi i kredisë bëhet në momentin e nënshkri- PLWWsNRQWUDWsVQGsUNRKsTsVKO\\HUMDHVDM¿OORQQsQMsPRPHQWWsPsYRQVKsP1s këto raste duhet të jepet çmimi në para dhe shuma e çdo lloj pagese që duhet bërë paraprakisht. (dh) shuma totale e pagesës për konsumatorin Shuma totale e pagesës për konsumatorin, sipas ligjvënësit, është tërësia e të gji- tha shpenzimeve, duke përfshirë shumën totale të kredisë që disbursohet, si edhe in- teresat, komisionet dhe çdo lloj tjetër shpenzimi që konsumatori paguan në lidhje me marrëveshjen e kredisë sipas kushteve të saj, si: shpenzimet për shërbimet ndihmëse për marrëveshjen e kredisë, në veçanti primet e sigurimit, shpenzimet administrative SsUWsSsU¿WXDUNUHGLQsGKHoGRNRVWRWMHWsU Ky element paraqet rëndësi të veçantë, pasi nëpërmjet tij, konsumatori është në gjendje të kuptojë se cila do të jetë shuma përfundimtare që ai do të paguajë, pra çfarë ndikimi do të ketë kjo kredi e marrë në likuiditetet, si edhe aftësinë e tij paguese. Në prani të një informacioni të tillë konsumatori do të mund të mbrojë interesat e tij ekonomikë. e) shumat e pagesave për këstet 6KXPDHNsVWLWTsNRQVXPDWRULWGRW¶LGXKHWWsSDJXDMssVKWsQMsHGKsQsYHoDQs risht e rëndësishme që duhet bërë e ditur. Kjo për arsye se perceptimi i parë i kon- sumatorit, për peshën e kredisë së marrë, është shuma e parave që ai do të duhet të shpenzojë çdo muaj për shlyerjen e saj. Kjo e ndihmon atë për të bërë një vlerësim SDUDSUDNED]XDUPELPXQGsVLWsHWLM¿QDQFLDUHVHFLODsVKWsRIHUWDPsHSsUVKWDWVKPH për të përpara se të drejtohet tek një prej bankave që ofrojnë kredi konsumatore. Qartësia dhe saktësia e dhënies së informacionit Informacioni që jepet në mjetin e zgjedhur për publicitet, duhet të jepet, në mënyrë të qartë, të saktë dhe të dukshme. Vlerësimi për përmbushjen e këtij detyrimi, mbështetet, së pari, në dhënien e të gjitha elementeve të përcaktuara më lart, së dyti, edhe mbi baza objektive, referuar në të dhëna të tilla si lloji i shkrimit, madhësia e tij apo vendi i këtij informacioni në tërësinë e mjetit të përdorur. Gjithashtu nuk GXKHWNHWsLQIRUPDFLRQWsWHSsUWWsYsVKWLUsSsUW¶XNXSWXDUGKHWsSDQHYRMVKsPSsU konsumatorin, ndërkohë që informacionet më të rëndësishme fshihen pas shkronjave të vogla apo të zbehta. Nëse informacioni që jepet nuk është i plotë, ai konsiderohet i pasaktë dhe i paqartë, për arsye të mangësive, pasi sjell konfuzion dhe krijon për pasojë vështirësi në vlerësimin e tij nga konsumatori mesatar.

398 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Shembulli përfaqësues Informacioni që duhet të përmbajë publiciteti, duhet të jepet nëpërmjet një shem- bulli përfaqësues. Ky shembull është vendosur nga ligjvënësi me synimin për të bërë më të qartë për konsumatorin tërësinë e elementeve të kredisë, në mënyrë që ai të kuptojë rëndësinë dhe vlerën e çdo informacioni që lidhet me kredinë konsumatore. 1JDDQDWMHWsUPXQJHVDHVKHPEXOOLWNX¿]RQDIWsVLWsHNRQVXPDWRULWSsUWsNXSWXDU aspekte teknike dhe ekonomike të informacioneve të dhëna. Shembulli duhet të jetë prominent dhe i dukshëm, të mos jetë i fshehur pas informacioneve të tjera, si edhe të thuhet qartë që është një shembull përfaqësues, në mënyrë që të mos ngatërrohet me informacione të tjera që jepen në publicitet. 2. Detyrimet parakontraktore Nga leximi i kujdesshëm dhe në tërësi i nenit 45 dhe i rregullores së Bankës së Shqipërisë për kreditë konsumatore, mbi kredidhënësin rëndojnë tri lloje detyrimesh SDUDNRQWUDNWRUHLQIRUPDFLRQLSDUDNRQWUDNWRUNsVKLOOLPLSDUDNRQWUDNWRUGKHGHW\\ULPL për kredidhënie të përgjegjshme. 2.1. Informacioni Parakontraktor Neni 45 i ligjit, pika 1.1 parashikon se, në një kohë të arsyeshme, përpara se konsumatori të pranojë ndonjë ofertë ose të lidhë kontratë, kreditori i siguron konsu- matorit të dhënat e nevojshme për të krahasuar ofertat e ndryshme, në mënyrë që të marrë sipas këtyre të dhënave një vendim për lidhjen e një marrëveshjeje kredie. Kjo kërkesë në fakt nuk synon vetëm mbrojtjen e konsumatorëve, por edhe nxitjen e një mjedisi të konkurrencës së ndershme midis kreditorëve, me qëllim rritjen e mundësive të zgjedhjes për konsumatorëve dhe begatinë e përgjithshme ekonomike. Të dhënat e nevojshme në informacionin parakontraktor duhet të jepen në bazë të kushteve të kredisë dhe kushteve të ofruara nga kredidhënësi, si dhe, nëse është e zbatueshme, në bazë të preferencave të shprehura apo informacionit të dhënë nga ana e konsumatorit. Meqenëse një informacion i tillë duhet të jepet përpara lidhjes së kontratës, pra përpara se të lindë një marrëdhënie juridike midis kredidhënësit dhe konsumatorit, DLTXKHWµ,QIRUPDFLRQ3DUDNRQWUDNWRU¶GKHsVKWsWKHOEsVRUQsYHQGLPPDUUMHQHNRQ- sumatorit, sepse prezumohet të paraqesë transparencë të plotë mbi dhënien e kredisë konsumatore nga ana e bankave. Në sajë të këtij informacioni konsumatori do të mund të jetë në gjendje të vlerësojë ofertat e ndryshme përpara se të hyjë në një marrëdhënie kontraktore me bankën, duke bërë në këtë mënyrë zgjedhjen më të përshtatshme dhe më të mirë për të. Në këtë mënyrë konsumatori është në gjendje të shprehë vullnetin e tij të lirë dhe të informuar, si element thelbësor për vlefshmërinë e një kontrate. Për sa u përket elementeve të detyrueshme që duhet të përfshihen në informacio- nin parakontraktor, për qëllime praktike të të kuptuarit ato janë strukturuar si informa- cione që duhet të jepen në tri aspekte kryesore:47 në aspektin e përgjithshëm në drejtim 47 Referenca është bërë në Nenin 6 të Rregullores “Për kredinë konsumatore dhe kredinë hipotekare”.