Commentary on Consumer Protection Law

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 449 shkon paralel me të drejtën për kontroll të strukturave në treg dhe marrjen e masave me karakter ndëshkues në rast të konstatimit të shkeljeve. Ky parashikim është me vlerë për të detyruar tregtarët të paraqiten dhe të bashkëpunojnë me organet përgjegjëse kur ato shqyrtojnë kundërvajtjet administra- tive apo edhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve sipas rastit dhe brenda kompetencave ligjore që kanë. Një parashikim i tillë dekurajon qëndrimet indiferente të tregtarëve ndaj procedurës ligjore të organeve kompetente për mbrojtjen e konsumatorëve. Neni 52/2 Struktura përgjegjëse ZAM mbi shërbimet me interes publik 1. Struktura ZAM ndërmjet konsumatorit dhe tregtarit mbi shërbimet me interes publik, sipas përcaktimit të shkronjës “dh”, të pikës 1, të nenit 56, të këtij ligji, janë si më poshtë: a) për veprimtaritë në fushën e energjisë elektrike dhe të gazit natyror, funksionet e ZAM-it me konsumatorin kryhen nga Enti Rregullator i Energjisë (ERE), në zbatim të ligjit nr. 43/2015 “Për sektorin e energjisë HOHNWULNH´VLGKHWɺOLJMLWQU³3sUVHNWRULQHJD]LWQDW\\URU´ b) për veprimtaritë në fushën e komunikimeve elektronike dhe shërbimeve postare, funksionet e ZAM-it me konsumatorin kryhen nga Autoriteti i Komunikimeve Elektronike dhe Postare (AKEP), në zbatim të ligjit nr. 9918, datë 19.5.2008, “Për komunikimet elektronike në Republikën e Shqipërisë”, të ndyshuar, si dhe të ligjit nr. 46/2015 “Për shëbimet postare në Republikën e Shqipërisë”; c) për veprimtaritë në fushën e furnizimit me ujë dhe largimit e përpunimit të ujërave të ndotura, funksionet e ZAM-it me konsumatorin kryhen nga Enti Rregullator i Ujit (ERRU), në zbatim të ligjit nr. 8102, datë 28.3.1996, “Për kuadrin rregullator të sektorit të furnizimit me ujë dhe të largimit dhe përpunimit të ujërave të ndotura”, të ndryshuar; o SsU YHSULPWDULWɺ Qs IXVKsQ H sigurimit dhe risigurimit, funksionet e ZAM-it me konsumatorin kryhen nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare (AMF), në zbatim të ligjit nr. 9572, datë 3.7.2006, “Për Autoritetin e Mbikëqyrjes Financiare”, të ndryshuar, si dhe nga strukturat e përcaktua- ra në ligjin nr. 52/2014 “Për veprimtarinë e sigurimit dhe risigurimit”; d) për veprimtaritë në fushën e aviacionit civil, funksionet e ZAM-it me konsumatorin kryhen nga Autoriteti i Aviacionit Civil, në zbatim të ligjit nr. 10 040, datë 22.12.2008, “Kodi Ajror i Republikës së Shqipërisë”, të QGU\\VKXDU VL GKH Wɺ OLJMLW QU   GDWs  ³3sU$XWRULWHWLQ H Aviacionit Civil”. 2. Struktura e ZAM-it ndërmjet konsumatorit dhe tregtarit për shërbimet ¿QDQFLDUHEDQNDUHVLGKHRUJDQL]LPLHIXQNVLRQLPLLWLMSsUFDNWRKHQQJD legjislacioni i posaçëm që rregullon këto shërbime. 1. Kuptimet e ndryshme mbi Zgjidhjet Alternative të Mosmarrëveshjeve Brenda konceptit të ZAM përfshihen një spektër i gjerë procesesh. ZAM ka një numër të ndryshëm kuptimesh në kontekste të ndryshme. Mënyra tradicionale për të shqyrtuar konceptin ZAM përfshin një varg teknikash të ndryshme, të cilat vihen në përdorim gjatë zgjidhjes së mosmarrëveshjeve. Në Mbretërinë e Bashkuar, p.sh., është

450 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime publikuar një përmbledhje udhëzimesh për sistemet e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve konsumatore,4 ku janë renditur teknikat e mëposhtme: 1.1. Procedurat e ankimit pranë sektorit të trajtimit të ankesave brenda struktu- rave të tregtarit ,QKRXVH FRPSODLQWV SURFHGXUHV: Shumë prej skemave ZAM pa- rashikojnë se individët duhet të kenë shteruar procedurat e ankesave pranë shoqërisë WUHJWDUHSsUNDWsVHSsUSDUDVHW¶LGUHMWRKHQQMsPHNDQL]PL=$0 1.2. Ndërmjetësimi 0HGLDWLRQQGsUPMHWsVLPLNU\\KHWQsPsQ\\UsNRQ¿GHQFLDOH dhe konsiston në një palë të tretë të pavarur që ndihmon në mënyrë aktive palët për të arritur një marrëveshje të negociuar të një mosmarrëveshjeje. 1.3. Pajtimi &RQFLOLDWLRQ: ky është një proces i ngjashëm me ndërmjetësimin, por ku një palë e tretë neutrale merr një rol më aktiv për të çuar përpara kushtet e zgjidhjes ose jep një opinion mbi çështjen. 1.4. Arbitrazhi $UELWUDWLRQ: në arbitrazh një palë e tretë e pavarur konsideron të dyja anët e mosmarrëveshjes dhe merr një vendim që zgjidh çështjen. Në shumicën e rasteve vendimi i arbitrit është ligjërisht i detyrueshëm për të dy palët. 1.5. Gjykimi $GMXGLFDWLRQ: sikurse arbitrazhi, gjykimi përfshin një palë të tretë të pavarur që konsideron pretendimet e të dy palëve dhe merr një vendim. Zakonisht kjo procedurë prodhon një vendim që është i detyrueshëm për shoqërinë tregtare, por jo për konsumatorin. 1.6. Skemat e Ombudsman 2PEXGVPDQVFKHPHV: ombudsmanët ose komisionerët janë ndërmjetës të pavarur dhe të paanshëm të cilët shqyrtojnë ankimin. Mekanizmat e veçantë të skemave ombudsmane janë të larmishëm, por shpesh ata kombinojnë konstatimin neutral të fakteve, ndërmjetësimin dhe gjykimin në nivele të ndryshme. 1.7. Mekanizmi ligjor /HJDO PHFKDQLVPV: padia formale ligjore është zakonisht mjeti i fundit që përdorin konsumatorët për të marrë një dëmshpërblim. Megjithatë NRQVXPDWRUsW PXQG W¶L GUHMWRKHQ PH SDGL JM\\NDWsV SD NDOXDU QsSsU PHNDQL]PDW H tjerë, nëse dëshirojnë kështu. Kombinimi i ndryshëm i teknikave të mësipërme ndeshet shpesh në praktikë në vendet europiane. Për shembull, një kombinim i teknikave të ndryshme mund të përdoret në vijimësi për të inkurajuar palët të trajtojnë mosmarrëveshjen së pari në mënyrë të thjeshtë dhe të lirë, përmes negocimit të drejtpërdrejtë, përpara se të përshkallëzojnë mosmarrëveshjet e pazgjidhura në teknikat e tjera që përfshijnë palët H WUHWD 0HJMLWKDWs GLVD VHNWRUs EL]QHVL NDQs QLYHOH Ws QGU\\VKPH SsUTDVMHMH GXNH ¿ lluar nga negocimi i drejtpërdrejtë deri te përfundimi në gjykatë dhe ndërmjet këtyre niveleve përfshijnë një ose më shumë teknika të tjera nga ato të përmendura më sipër. 1GsUVD /0. MHS NsWs SsUNX¿]LP SsU ZAM: “Zgjidhja alternative e mos- marrëveshjes (ZAM) është tërësia e rregullave dhe procedurave, që shërben për 4 Mapping UK consumer redress. A summary guide to dispute resolution systems 2I¿FHRI)DLU Trading, May 2010). http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20131101170541/http://oft.gov.uk/ VKDUHGBRIWJHQHUDOBSROLF\\2)7SGI 3sU QMs YsVKWULP NUDKDVXHV Ws =$0 NRQVXPDWRUH VKLK & Hodges, I. Benöhr, and N. Creutzfeldt, Consumer ADR in Europe (Bloomsbury Publishing, 2012).

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 451 zgjidhjen jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjes, në lidhje me detyrimet kontraktuale që rrjedhin nga kontrata e shitjes ose shërbimit midis një tregtari dhe një konsumatori, përmes ndërmjetësimit të një strukture për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve, e cila propozon ose imponon një zgjidhje ose i takon palët me njëra-tjetrën me qëllim për të mundësuar gjetjen e një zgjidhjeje dhe që respekton kërkesat e parashikuara në këtë ligj”. Pra në parim strukturat ZAM të parashikuara në këtë ligj (neni 52/2 dhe 52/6) kanë kompetencë të parashikojnë në përputhje edhe me ligjet që rregullojnë funksioni- min e tyre, procedura që propozojnë një zgjidhje, si ndërmjetësimi apo pajtimi, ose që imponojnë një zgjidhje sikurse janë arbitrazhi apo gjykimi si më sipër. Në përgjithësi entet rregulluese në sektorët me interes ekonomik të përgjithshëm sipas ligjeve të po- saçme respektive të fushave që mbulojnë, duket se kanë funksione gjykimi (adjudica- WLRQSRUVLJXULVKWTsPXQGW¶LSsUVKWDWLQWHNQLNDWHW\\UHTsGRWsRIURMQsVLSDV/0. 2. Strukturat përgjegjëse ZAM mbi shërbimet me interes publik Neni 52/2 përcakton se cilat janë strukturat që duhet të luajnë rolin e enteve SsU ]JMLGKMHQ DOWHUQDWLYH Ws PRVPDUUsYHVKMHYH Qs VHNWRUsW VSHFL¿Ns PH LQWHUHV Ws përgjithshëm ekonomik. Këta sektorë ekonomikë janë tejet të rëndësishëm për kon- sumatorët. Me qëllim mbrojtjen e konsumatorëve në këto fusha, pra për zbatimin me H¿NDVLWHWWsWsGUHMWDYHWsNRQVXPDWRUsYHWsSDUDVKLNXDUDQsQRUPDWPDWHULDOHsVKWs e rëndësishme që konsumatorët të pajisen me mjete efektive ankimore për mbrojtjen e të drejtave të tyre, dhe është e rëndësishme që ata të kenë mundësi që ankesën e W\\UHWDSDUDTHVLQSsUSDUDQMsDXWRULWHWLNRPSHWHQWTsPXQGW¶LMDSs]JMLGKMHSUREOHPLW të tyre. Të gjithë konsumatorët kanë të drejtë të kenë akses në shërbimet me interes të përgjithshëm ekonomik. Në shoqërinë e sotme mbijetesa dhe jeta e përditshme e konsumatorëve vështirë se mund të imagjinohet pa këto shërbime. Fushat e lartpër- mendura janë sektorë strategjikë me ndikim të lartë ekonomiko-social. Duke qenë se dikur këta sektorë kanë qenë monopol shtetëror, ishte njëkohësisht detyrë e shtetit të realizonte aksesin e të gjithëve në shërbimet respektive dhe mbrojtjen e të gjithë qytetarëve në rast mosmarrëveshjesh. Mirëpo me liberalizimin e këtyre sektorëve të ekonomisë, përveç rregullimit strikt ligjor dhe kontrollit që ushtron shteti mbi opera- torët ekonomikë të fushës, është bërë e nevojshme të garantohen njëkohësisht meka- nizma për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve në mënyrë të shpejtë, të thjeshtë, efektive dhe pa kosto të larta. Kjo garanton akses në mënyrë të lirë në drejtësi për zgjidhjen me cilësi të lartë të mosmarrëveshjeve, në një kohë kur sistemi gjyqësor është shumë i shtrenjtë dhe tepër formal për mosmarrëveshje me vlera të vogla. Sipas nenit 3, pika 31 LMK, “Struktura ZAM”, është një strukturë e përhershme, përgjegjëse për zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje përmes një procedure të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve, sipas parashikimeve të këtij ligji. LMK u vesh funksionet e strukturës ZAM enteve respektive të përcaktuara në nenin 52/2, pasi një kompetencë e tillë u njihet atyre edhe nga ligjet e posaçme, siç shpjegohet më poshtë:

452 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 2.1. Sektori i energjisë elektrike Në kuadrin ligjor vendas që rregullon sektorët strategjikë me ndikim të lartë eko- nomiko-social, përcaktohen dispozita që trajtojnë mosmarrëveshjet e operatorëve të biznesit në këto fusha me konsumatorët. Ligji nr. 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike”, parashikon detyrimin e Entit Rregullator të Energjisë (ERE) të trajtojë ankesat dhe mosmarrëveshjet, si edhe të japë një zgjidhje brenda një afati të arsyeshëm. Neni 24/2 i ligjit parashikon se “çdo palë e interesuar, që ka ankesa ndaj operatorit të transmetimit apo shpërndarjes, si dhe ndaj të licencuarve të tjerë, lidhur me zbatimin e detyrimeve të tyre, në përputhje me përcaktimet e këtij ligji apo akteve nënligjore të sektorit të energjisë elektrike, mund W¶L SDUDTHVs SsU ]JMLGKMH SUDQs (5(V (5( PHUU YHQGLP EUHQGD QMs DIDWL SUHM  ditësh nga marrja e ankesës. Kjo periudhë mund të zgjatet deri në 30 ditë të tjera, në rastet kur ERE-s i nevojitet informacion shtesë”. Megjithatë paraqitja e ankesës pranë (5(QXNLKHTWsGUHMWsQSDOsVVsLQWHUHVXDUSsUIVKLUsNRQVXPDWRUsWSsUW¶XGUHMWXDU pranë organeve të tjera kompetente, në përputhje me legjislacionin në fuqi. Nga pa- rashikimet ligjore vihet re se në thelb vetë autoriteti ERE shërben si një ent i zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve. Në lidhje me informimin e konsumatorëve, neni 80 dhe 81 i ligjit 43/2015, pa- rashikon se kontrata standarde e furnizuesit duhet të përmbajë midis të tjerash edhe mënyrën e trajtimit dhe zgjidhjes së mosmarrëveshjeve. Po ashtu, parashikohet edhe detyrimi i furnizuesit të informojë klientët mbi mundësinë e përdorimit të procedura- ve të thjeshta për ndjekjen e ankesave të tyre. Për sa u përket procedurave të ndjekura, Rregullorja e ERE “Për trajtimin e an- kesave të paraqitura nga klientët dhe për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve midis të li- cencuarve në sektorin e energjisë elektrike dhe të gazit natyror”5 parashikon procedu- rat e trajtimit të ankesave të klientëve dhe të operatorëve ekonomikë të licensuar në fushën e energjisë dhe të gazit natyror, duke marrë gjerësisht në konsideratë të drejtat e konsumatorëve dhe duke respektuar parimet bazë të një strukture ZAM. Rregullorja parashikon, ndër të tjera, në nenin 9, pika 9.9, se kur paraqitet një ankesë pranë ERE, atëherë Vendimet e ERE-s për trajtimin dhe zgjidhjen e ankesave janë të detyrueshme për të licensuarin. Ligji i sipërcituar respekton pjesërisht kriteret e përcaktuara nga Direktiva 2013/11, si për sa i përket ekzistencës së një enti për zgjidhjen e mosmarrëveshje- YHDVKWXHGKHSsULQIRUPDFLRQLQTsGXKHWW¶XMHSHWNRQVXPDWRUsYHVKSHMWsVLQsGKH efektivitetin e procedurave të trajtimit të ankesave, detyrueshmërinë e vendimit për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve për tregtarët etj. Rregullimet legjislative të parashikuara nga ligji 43/2015, si dhe nga aktet QsQOLJMRUHQs]EDWLPWsWLMWsNULMRMQsSsUVKW\\SMHQHQMsUUHJXOOLPLH¿NDVPHJMLWKDWs PEHWHQSsUW¶XSDUs]KYLOOLPHWQsQMsWUHJOLEHUDOWsHQHUJMLVsHOHNWULNHSUDVDH¿NDVH do të jenë këto procedura, pasi strukturat e trajtimit të ankesave të konsumatorëve 5 Vendim i Entit Rregullatortë Energjisë nr. 114, datë 8.7.2016 “Për miratimin e rregullores për trajtimin e ankesave të paraqitura nga klientët dhe për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve midis të licen- cuarve në sektorin e energjisë elektrike dhe të gazit natyror”, FZ nr. 139/2016 f. 11183.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 453 brenda ERE nuk mund të imponojnë një zgjidhje ndaj tregtarëve në kushtet e mun- gesës së sanksionit në rast të mosrespektimit të rekomandimit të ERE. Këtu duhet mbajtur parasysh që në rregullimet e ardhshme, në aktet nënligjore të respektohen NsUNHVDWVSHFL¿NHWsSDUDVKLNXDUDQJD'LUHNWLYD 2.2. Sektori i gazit natyror Ligji nr. 102/2015 “Për Sektorin e Gazit Natyror”, në Kreun VII parashikon mbrojtjen e klientit fundor dhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve. Neni 94, pika 8, parashikon se mbrojtja e të drejtave të klientëve fundorë si- gurohet nga ERE, ministria përgjegjëse për energjinë dhe ministria përgjegjëse për tregtinë, në përputhje me legjislacionin në fuqi. Në bazë të nenit 98, ERE zgjidh mosmarrëveshjet ndërmjet të licencuarve në sektorin e gazit natyror dhe klientëve. Për këtë arsye ERE miraton rregulloren për pro- cedurat dhe mënyrën e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve. Vendimi i ERE-s për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve është i detyrueshëm për palët, deri në marrjen e një vendimi pezullimi ose të formës së prerë nga një gjykatë kompetente. ERE gjithashtu ka kompetencën të miratojë standardet e përgjithshme për trajtimin e ankesave. Në këtë mënyrë ky organ mund të marrë parasysh kërkesat e cilësisë të parashikuara nga legjislacioni europian për skemat e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve. Një nga risitë e rëndësishme që sjell ligji për sektorin e gazit natyror është dety- rimi ligjor që kanë furnizuesit në këtë sektor të krijojnë struktura të posaçme për shqyrtimin e ankesave të klientëve fundorë, në përputhje me dispozitat ligjore që rregullojnë mbrojtjen e klientëve, detyrim ky i parashikuar nga neni 96, pika (b), e ligjit nr. 102/2015. Gjithashtu neni 95 i ligjit të sapocituar, i cili rregullon kontratën e furnizimit me gaz natyror, parashikon në germën (ç) detyrimin që ka furnizuesi të QMRIWRMsNOLHQWsWVHGRWsSsU¿WRMQsQJDSURFHGXUDWWUDQVSDUHQWHGKHWsWKMHVKWDSsUWs trajtuar ankesat e tyre, të cilat sigurojnë zgjidhjen e tyre në një kohë të arsyeshme dhe rimbursimin e klientëve, kur është rasti. Ligji për sektorin e gazit natyror, duke qenë se është një nga ligjet më të reja që transpozon direktivat europiane përkatëse, krijon në mënyrë eksplicite hapësirën për rregullimin e skemave të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve, duke vendosur në mënyrë të detyrueshme mbi furnizuesin, krijimin dhe pjesëmarrjen në këto skema si dhe njoftimin e klientit mbi skemat përkatëse. 2.3. Sektori i komunikimeve elektronike Në sektorin e shërbimeve postare dhe të komunikimeve elektronike, rregullimi i zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve dhe informimi i detyrueshëm i konsuma- torëve mbi të drejtat e tyre parashikohet nga ligji nr. 9918, datë 19.5.2008 “Për komu- nikimet elektronike në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar me ligjin nr. 102/2012, datë 24.10.2012, si dhe nga ligji nr. 46/2015 “Për shërbimet postare në Republikën e Shqipërisë”. Në nenin 98 të ligjit për komunikimet elektronike parashikohet informacio- QL Ts GXKHW W¶X MHSHW SDMWLPWDUsYH NX QGsU Ws WMHUD SsUIVKLKHW HGKH LQIRUPLPL PEL

454 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime mekanizmat për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve, përfshirë ato të zhvilluara nga sipër- marrësit6. Gjithashtu sipërmarrësit e shërbimeve publike të komunikimeve duhet të publikojnë në faqen e tyre të internetit kushtet e përgjithshme të kontratave tip dhe W¶LDSDUDTHVLQDWR$XWRULWHWLWWs.RPXQLNLPHYH(OHNWURQLNHGKH3RVWDUH$.(3SsU vlerësim, të paktën, 15 ditë para publikimit. Ndërsa në nenin 99 të ligjit të sipërcituar parashikohet se kontrata e pajtimit në veçanti duhet të përmbajë ndërmjet të tjerash edhe udhëzime për procedurat e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve. Kjo kontratë hartohet nga sipërmarrësit mbi bazën e legjislacionit në fuqi dhe rregullave të nxjerra nga AKEP-i në zbatim të ligjit. Një kop- je tip e saj, si dhe çdo ndryshim i mëvonshëm që mund të pësojë, i dërgohet AKEP-it 15 ditë përpara hyrjes në fuqi. AKEP-i ka të drejtë të përcaktojë rregulla shtesë, si dhe të imponojë ndryshime, kur kontratat e pajtimit nuk janë në përputhje me ligjin dhe aktet normative të nxjerra për këtë qëllim. Vihet re se AKEP është një organ me kompetenca të plota për të garantuar zbatimin e legjislacionit dhe duket se ka një rol themelor në mbrojtjen e konsumatorit. Pajtimtarit (konsumatorit të shërbimit) i garantohet e drejta e ankimit përpara një enti të pavarur të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjes, sikurse është AKEP, pasi në nenin 107, pika 5, të ligjit parashikohet se nëse pajtimtari nuk është dakord me SsUJMLJMHQPHVKNULPWsVLSsUPDUUsVLWDLPXQGWs¿OORMsQMsSURFHGXUsSsU]JMLGKMHQH mosmarrëveshjes, sipas nenit 120/1 të ligjit për komunikimet elektronike, ose mund ta paraqesë rastin para gjykatës, sipas Kodit të Procedurës Civile. Ndërsa neni 120/1 parashikon zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërmjet pajtimtarëve dhe sipërmarrësve, me procedura që përkojnë plotësisht me Acquis, ku parashikohen parimet e transpa- rencës, objektivitetit, barazisë, shpejtësisë etj. Gjithashtu AKEP ka detajuar proce- durën e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve me anë të Rregullores nr. 29, datë 29.05.2013 “Për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërmjet pajtimtarëve dhe sipërmarrësve të komunikimeve elektronike”. Dispozitat normative parashikojnë se, pasi AKEP-i të ketë shqyrtuar të gjitha provat në dispozicion, i paraqet pajtimtarit dhe sipërmarrësit një rekomandim, me shkrim, si duhet zgjidhur mosmarrëveshja. Nëse të dyja palët, pajtimtari dhe sipërmarrësi, pranojnë, me shkrim, rekomandimin brenda 15 ditëve, ai bëhet i detyrueshëm. Në rast të kundërt, secila palë mund të kërkojë zgjidhjen e mos- marrëveshjes në gjykatën kompetente, sipas legjislacionit në fuqi7. Shihet që zgjidhja e ofruar nga AKEP është rekomanduese dhe jo detyruese për tregtarët. Gjithsesi, në thelb respektohen parimet dhe kërkesat e Direktivës 2013/11 mbi ZAM konsumatore, jo vetëm se në këtë rast ekziston një ent ZAM, por edhe sepse ky ent në trajtimin e ankesave respekton parimet bazë të kërkuara nga Acquis. 2.4. Sektori i shërbimeve postare Në mënyrë të ngjashme neni 48 i ligjit nr. 46/2015 “Për shërbimet postare në Republikën e Shqipërisë” parashikon se përdoruesi i shërbimeve postare mund të pa- 6 Neni 98, pika 2/e i ligjit nr. 9918, datë 19.5.2008 “Për komunikimet elektronike në Republikën e Shqipërisë”, i ndyshuar me ligjin nr. 102/2012, datë 24.10.2012, FZ nr. 145/2012. 7 Neni 120/1, pika 5 e ligjit nr. 9918, datë 19.5.2008 “Për komunikimet elektronike”.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 455 raqesë një kërkesë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të mundshme në AKEP. Ndërsa në nenin 55 parashikohet se AKEP-i shqyrton të gjitha provat në dispozicion dhe, brenda 30 ditëve nga marrja e kërkesës, merr vendim lidhur me mosmarrëveshjen. Ky vendim është i detyrueshëm për të dyja palët, nëse nuk kundërshtohet brenda 30 ditëve nga dita e marrjes dijeni në gjykatën kompetente, sipas legjislacionit në fuqi. AKEP-i zgjidh mosmarrëveshjet në mënyrë transparente, të shpejtë, objektive dhe jodiskriminuese. Ligji vendos gjithashtu detyrime mbi AKEP për të parashikuar pro- FHGXUDPsWsKROOsVLVKPHQsUUHJXOORUHVSHFL¿NH 2.5. Sektori furnizimit me ujë Enti rregullator i ujit paraqitet si organi kompetent në rregullimin e sektorit të fur- nizimit me ujë të pijshëm, sipas ligjit nr. 8102, datë 28.3.1996 “Për kuadrin rregullator të sektorit të furnizimit me ujë dhe të largimit dhe përpunimit të ujërave të ndotura”, i ndryshuar. Pavarësisht se parashikimet e mbrojtjes së konsumatorit në këtë ligj paraqiten lakonike, në thelb ERRU është një ent i cili mund të zgjidhë mosmarrëveshjet me konsumatorët jashtëgjyqësisht. Kështu në kushtet e përgjithshme të “kontratës për shërbime ujësjellës – kanali- ]LPH´ PLUDWXDU QJD (558 SDUDVKLNRKHW VH ³oGR NRQVXPDWRU L LQWHUHVXDU PXQG W¶L dërgojë Komisionit të ERRU-t një kërkesë me shkrim për një Operator të licencuar për të cilin mendon se ka shkelur dispozitat e ligjit Nr. 8102, datë 28.03.1996 “Për kuadrin rregullator të sektorit të furnizimit me ujë dhe largimit e përpunimit të ujërave të ndotura”, i ndryshuar, apo kushtet e kësaj kontrate. Procedurat e ankimit bëhen në përputhje me Kodin e Procedurave Administrative. Konsumatori, kur konstaton se i shkelen të drejtat e parashikuara sipas kësaj kon- trate, ka të drejtën e paraqitjes së ankesës pranë njësisë përkatëse për marrëdhënien me publikun tek ERRU si i vetmi institucion rregullator në sektorin e shërbimeve të ujësjellës-kanalizimeve. Gjithashtu, sipas kontratës, konsumatori mund të paraqesë ankesë edhe te Komisioni për Mbrojtjen e Konsumatorëve ose tek Institucione të tjera që janë të ngarkuara nga ligji për mbrojtjen e konsumatorëve”8 . 6HNWRUL¿QDQFLDUMREDQNDU 1sVHNWRULQHWUHJXW¿QDQFLDUMREDQNDUQGsUWsWMHUDQsIXVKsQHVLJXULPHYHOLJML Nr. 52/2014 “Për Veprimtarinë e Sigurimit dhe Risigurimit”, Neni 70 parashikon se: “1. Shoqëria e sigurimit harton dhe miraton procedura të brendshme të përshtatshme që do të zbatohen nga shoqëria e sigurimit në rastet kur palët bien da- kord që mosmarrëveshjet ndërmjet të siguruarve apo konsumatorëve me shoqërinë e sigurimit apo ndërmjetësit të zgjidhen në mënyrë jashtëgjyqësore. 2. Shoqëria e sigurimit publikon informacionin për rregullat e zgjidhjes jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjeve si pjesë e kushteve të kontratës së sigurimit. [...] 8 Neni 19, “Kontratë për shërbime ujësjellës – kanalizime”, miratuar nga ERRU, http://www.erru. DOPDWSKS\"ODQJ  LGP  LGU

456 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 4. Ekzekutimi i vlerës së dëmshpërblimit, që rrjedh nga kontrata e sigurimit vull- netar e të detyrueshëm dhe deklarimi formal i pranimit të vlerës nga pala e dëmtuar DSRSsU¿WXHVHVKXDMQsSsUIXQGLPLVKWGHW\\ULPLQHVKRTsULVsVLJXUXHVH3DODSsU¿WXHVH e dëmshpërblimit nuk ka të drejtë të kërkojë vlerë tjetër dëmshpërblimi, të ndryshme nga ajo që ka pranuar me vullnet të lirë nëpërmjet nënshkrimit të marrëveshjes dhe/ ose deklaratës së pranimit të vlerës.” Autoriteti përgjegjës që kontrollon dhe mbikëqyr veprimtarinë e shoqërive të sigurimit, është Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare (AMF). Sipas nenit 13 të ligjit nr. 9572, datë 3.7.2006 “Për Autoritetin e Mbikëqyrjes Financiare”, i ndryshuar, pa- rashikohet se AMF me strukturat e veta ka si objekt të veprimtarisë, ndër të tjera, ndjekjen e zbatimit të ligjit dhe të akteve të Autoritetit të dala në zbatim të ligjit rre- gullues të tij e të ligjeve të fushës, si dhe zbatimin e masave shtrënguese. Në nenin 3 të ligjit të mësipërm parashikohet se Autoriteti është person juridik, publik, me qendër në Tiranë. Autoriteti është i pavarur në ushtrimin e kompetencave të përcaktuara në këtë ligj ose në legjislacionin në fuqi dhe nuk lejohet asnjë ndërhyrje në veprimtarinë e tij që mund të cenojë pavarësinë e Autoritetit. Autoriteti ka të drejtë të nxjerrë akte, që janë rregulloret, rregullat, udhëzimet, manualet apo metodologjitë e miratuara nga Bordi i Autoritetit, në zbatim të kom- petencave të parashikuara në këtë ligj apo në legjislacionin përkatës në fuqi, për përmbushjen e funksioneve rregullatore dhe mbikëqyrëse, si dhe për organizimin dhe funksionimin e Autoritetit. Pavarësisht se në ligjin “Për AMF”, nuk parashikohet në mënyrë eksplicite trajtimi i ankesave konsumatore, AMF i trajton ankesat e konsuma- torëve ndaj shoqërive të sigurimit9 sipas nenit 69 të ligjit nr. 52/2014 “Për veprimta- rinë e sigurimeve dhe risigurimeve”, i cili parashikon se i siguruari apo personi tjetër LLQWHUHVXDUNDWsGUHMWsW¶LGUHMWRKHW$0)SsUoGRSDNsQDTsVLWsWUDMWLPLWWsDQNHVsVVs WLMQJDVKRTsULDHVLJXULPLW,VLJXUXDULDSRSHUVRQLWMHWsULLQWHUHVXDUPXQGW¶LGUHMWRKHW AMF edhe për ankesa ndaj ndërmjetësve në sigurime apo vlerësuesve të dëmeve. Në të tilla raste AMF, kur e gjykon të nevojshme, i kthen për rishqyrtim shoqërisë së sigurimit çështjen e ankimuar. AMF, brenda kompetencave të tij mbikëqyrëse, ka të drejtë të kontrollojë nëse shoqëria e sigurimit zbaton kërkesat e ligjit dhe kushtet e kontratës së sigurimit. Sikurse vihet re nga parashikimet e mësipërme, kompetenca H$0)SDUDTLWHWPMDIWHNX¿]XDUSsUWsOXDMWXUUROLQHQMsZAM-je, situatë të cilën e zgjidh LMK me anë të ndryshimeve të vitit 2018. Konstatohet, sikurse edhe në rastin e sektorit të gazit natyror, se në sektorin e sigurimeve kërkohet krijimi dhe pjesëmarrja e shoqërive të sigurimit në skema të ]JMLGKMHVDOWHUQDWLYHWsPRVPDUUsYHVKMHYHVLGKHGHW\\ULPLTsNsWRVNHPDWsMHQsH¿- kase, transparente dhe cilësore. Duhet mbajtur parasysh se në rastin e shoqërive të sigurimit struktura e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve mund të jetë një departament i brendshëm i shoqërisë, i përbërë nga persona të punësuar dhe të paguar nga siguruesi, çka nënkupton se në NsWs IXVKs VXEMHNWHW WUHJWDUH GHW\\URKHQ Ws ¿QDQFRMQs VNHPD =$0 VLSDV QHQLW  Ws ligjit nr. 52/2014. 9 Shih http://www.amf.gov.al/ankesa.asp.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 457 2.7. Sektori i udhëtimeve ajrore Në sektorin e transportit ajror ligji nr. 10 040 datë 22.12.2008 “Kodi Ajror i Republikës së Shqipërisë”, i ndryshuar, parashikon të drejtat dhe dëmshpërblimin e pasagjerëve në kreun IX të tij, në nenet 114-141. Neni 138 i Kodit Ajror parashikon mbrojtjen e pasagjerëve në rastet e mohimit të hyrjes në bord, anulimit apo vonesat HJMDWDWsÀXWXULPHYHGXNHSsUFDNWXDUVH³1sUDVWPRKLPLWsK\\UMHVQsERUGDQXOL- PL RVH YRQHVDVK Ws JMDWD Ws ÀXWXULPHYH H GUHMWD H SDVDJMHUsYH SsU W¶X NRPSHQVXDU për ridrejtim, e drejta e tyre për ndihmë dhe kujdes përcaktohen me akt nënligjor, të miratuar nga ministri, në përputhje me detyrimet ndërkombëtare e veçanërisht me marrëveshjen shumëpalëshe”. Ky parashikim zbatohet pa cenuar të drejtat e tjera të pasagjerëve, të cilat rrjedhin nga një kontratë transporti ajror, sipas kreut XI të Kodit Ajror. Po ashtu, Neni 138/3 i Kodit Ajror parashikon se Autoriteti i Aviacionit Civil është autoriteti përgjegjës për zbatimin e mbrojtjes së pasagjerëve në rastet H DQXOLPHYH GKH YRQHVDYH SsU VD X SsUNHW ÀXWXULPHYH QJD DHURSRUWHW H YHQGRVXUD Qs 5HSXEOLNsQ H 6KTLSsULVs GKH ÀXWXULPHYH QJD QMs YHQG L WUHWs Qs NsWR DHURSRUWH Autoriteti i Aviacionit Civil merr të gjitha masat e nevojshme për të siguruar respekti- min e të drejtave të pasagjerëve. Në rast të cenimit të së drejtave të pasagjereve, përveç masës së gjobës të pa- rashikuar në Kodin Ajror, Autoriteti i Aviacionit Civil merr edhe masa të tjera, të cilat përcaktohen në rregulloren e miratuar nga ministri, në përputhje me detyrimet ndërkombëtare. Sipas Nenit 142 të Kodit ajror, cenimi i të drejtave të pasagjerëve përcaktuar më sipër përbën kundërvajtje administrative. Nga shqyrtimi i legjislacionit në fushën e transportit ajror, në varësi të rregulloreve të miratuara nga ministri përgjegjës, Autoriteti i Aviacionit Civil mund të veprojë si një strukturë e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve në funksion të mbrojtjes së inte- resave të pasagjerëve, të cilët janë konsumatorë. Në këtë kuadër është miratuar Urdhri i Ministrit të Ministrisë së Transportit dhe Infrastrukturës (MTI) i vitit 2011, që miraton Rregulloren “Për përgjegjësinë e transportuesit ajror në lidhje me transportin ajror të pasagjerëve dhe bagazheve të tyre”, i cili shënon një hap të rëndësishëm në përafrimin e legjislacionit tonë me atë europian. Kjo Rregullore përcakton përgjegjësinë e transportuesit ajror shqiptar dhe të ZPEA =RQDH3sUEDVKNsWH$YLDFLRQLW(XURSLDQSsUW¶XVLJXUXDUGKHSsUWsdëmshpërblyer SDVDJMHUsWQsUDVWWsGsPWLPHYHWsVKNDNWXDUDQGDMW\\UHGKHEDJD]KHYHNX¿MWsPLQL- malë dhe/ose maksimalë të dëmshpërblimit që detyrohet të paguajë transportuesi ajror QsYDUsVLWsGsPLWWsVKNDNWXDUGHW\\ULPLQHWUDQVSRUWXHVLWDMURUSsUNU\\HUMHQHSDJHVD- ve paraprake, si dhe për të informuar pasagjerët në çdo rast mbi të drejtën e tyre për GsPVKSsUEOLP UDVWHW VSHFL¿NH Qs Ws FLODW NsUNRKHW GsPVKSsUEOLP GKH NX¿MWs NRKRUs për të pretenduar këtë të drejtë. Në vijim, Udhëzimi i Ministrit të Transporteve i vitit 2013 “Për kompensimin dhe asistencën e pasagjerëve në rastin e mospranimit në bord të avionit dhe anulimit RVH YRQHVsV Vs JMDWs Ws ÀXWXULPHYH´ SsUFDNWRQ GKH YHQGRV NULWHUH Ws GHWDMXDUD SsU mbrojtjen e konsumatorit në lidhje me refuzimin e hipjes në avion kundër dëshirës VsW\\UHDQXOLPLQDSRYRQHVDWHÀXWXULPLWSsUSDVDJMHUsWTsQLVHQQJDQMsDHURSRUWL vendosur në territorin shqiptar apo të ZPAE-së sipas përcaktimeve të Marrëveshjes

458 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Shumëpalëshe, dhe njëkohësisht me anë të udhëzimit të mësipërm përmbushen stan- dardet përkatëse të kuadrit ligjor të kësaj fushe, si një nga detyrimet kryesore të im- plementimit të Marrëveshjes Shumëpalëshe. Në strukturën e re të AAC-së është krijuar tashmë sektori që merret me mbrojtjen HWsGUHMWDYHWsSDVDJMHUsYHGKHND¿OOXDUYHQGRVMDHVWHQGDYHLQIRUPXHVHQsDPELHQ- tet e TIA-s (Aeroportit) për sensibilizimin e pasagjerëve në lidhje me të drejtat e tyre sipas përcaktimeve të Udhëzimit.10 Sikurse shihet nga analiza e mësipërme, autoritetet rregulluese e mbikëqyrëse të sipërcituara në thelb kanë kompetencën të shqyrtojnë mosmarrëveshjet që lindin midis klientëve dhe operatorëve ekonomikë në fushat përkatëse. Sipas LMK, sektorët kom- petentë duhet të pajtohen me parimet dhe rregullat e raportimit të vendosura këtu, me TsOOLPTsWsNXDOL¿NRKHQVLHQWHZAM për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve konsumatore. 6HNWRUL¿QDQFLDUEDQNDU 3sUVDLSHUNHWPRVPDUUsYHVKMHYHPHNRQVXPDWRULQQsVHNWRULQ¿QDQFLDUEDQNDU pritet që të miratohen akte të Bankës së Shqipërisë për të rregulluar këtë fushë, si në rastin e kredisë konsumatore, ku direktiva përkatëse europiane është transpozuar me 5UHJXOORUHQH%DQNsVVs6KTLSsULVs0HTHQsVHN\\VHNWRUsVKWsWHMHWVSHFL¿NGKHDX- toriteti kompetent shtetëror për kontrollin e bankave është Banka e Shqipërisë, legji- slatori ka zgjedhur që rregullimet juridike për ZAM në këtë sektor të parashikohen në legjislacionin e posaçëm bankar. Neni 52/3 Kërkesat e përgjithshme për ushtrimin e funksioneve ZAM mbi shërbimet me interes publik 1. Struktura e ZAM-it, sipas përcaktimit të nenit 52/2, të këtij ligji, me qëllim regjistrimin dhe trajtimin e mosmarrëveshjeve të konsumatorit me tregtarin në fushat e tyre të veprimtarisë sigurojnë: a) krijimin dhe përditësimin e një faqeje interneti, që u ofron lehtësisht palëve informacionin e nevojshëm për procedurën e zgjidhjes së mos- marrëveshjeve, si dhe dhënien e këtij informacioni, me kërkesën e palëve, përmes një mjeti komunikimi të qëndrueshëm; b) mundësinë e konsumatorit të paraqesë një ankesë on-line në faqen web, në mënyrë të drejtëpërdrejtë, ose me postë, sipas rastit; c) mundësinë e shkëmbimit të informacionit midis palëve, përmes mjeteve elektronike të komunikimit ose me postë, sipas rastit; ç) respektimin e rregullave për mbrojtjen e të dhënave personale, të pa- rashikuara në ligjin nr. 9887, datë 10.3.2008 “Për mbrojtjen e të dhënave SHUVRQDOH´WɺQGU\\VKXDU 2. Struktura e ZAM-it, sipas përcaktimit të nenit 52/2, të këtij ligji, siguron organizimin e brendshëm administrativ në mënyrë të tillë që garanton se në trajtimin e mosmarrëveshjeve në fushën e tyre të kompetencës, perso- nat përgjegjës për këtë funksion: 10 Strategjia Ndërsektoriale për Mbrojten e Konsumatorëve ... 2020, f. 31.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 459 a) kanë njohuritë dhe aftësitë e nevojshme për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes të konsumatorit në fushën përkatëse të kompetencës, si edhe njohuri të përgjithshme të së drejtës, të cilat mund të dëshmohen nga fusha e studimit, nga eksperienca e punës apo prova të tjera faktike; b) caktohen në ushtrimin e këtij funksioni për një afat kohor prej të paktën 4 vjetësh dhe të mos shkarkohen nga ky funksion pa pasur shkaqe të arsyeshme sipas legjislacionit përkatës në fuqi; c) nuk marrin apo përdorin gjatë ushtrimit të funksioneve të tyre asnjë udhëzim nga ndonjëra nga palët ose nga përfaqësuesit e tyre dhe në rastet kur një gjë e tillë vërtetohet nga njëra prej palëve, të sigurohet zëvendësimi i personit përgjegjës; ç) të shpërblehen në mënyrë që nuk ndikohet nga rezultatet e procedurës së trajtimit të mosmarrëveshjeve; d) t’i bëjnë të njohur strukturës së ZAM-it çdo rrethanë, e cila mund të ndikojë ose mund të shihet se ndikon në pavarësinë dhe paanësinë e tyre, RVH Ts PXQG Ws VKNDNWRMs QMs NRQÀLNW LQWHUHVL PH QGRQMsUsQ QJD SDOsW Qs mosmarrëveshjen që u është kërkuar të zgjidhin pa vonesa të panevojshme. Detyrimi për të bërë të njohura rrethana të tilla është një detyrim i vazhdueshëm gjatë gjithë procedurës së ZAM-it, sipas legjislacionit në fuqi. 3. Struktura ZAM, sipas përcaktimit të nenit 52/2, të këtij ligji, bën publike në faqen e saj të internetit, sipas kërkesës përmes një mjeti komunikimi të qëndrueshëm dhe në çdo mënyrë tjetër që e konsideron të përshtatshme, informacion të qartë dhe lehtësisht të kuptueshëm për: a) adresën dhe mënyrën e kontaktimit për procesin e ankimit apo trajti- mit të mëtejshëm të mosmarrëveshjes, sipas këtij vendimi, duke përfshirë adresën postare dhe adresën e postës elektronike të tij; b) personin përgjegjës për trajtimin e ZAM-it, procedurën e caktimit dhe kohëzgjatjen e mandatit të tij; c) llojet e mosmarrëveshjeve brenda fushës së kompetencës së tyre; ç) rregullat procedurale që drejtojnë zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje dhe shkaqet për të cilat një strukturë e ZAM-it mund të refuzojë të merret me një mosmarrëveshje të caktuar, në përputhje me përcaktimin e nenit 52/4 të këtij ligji; d) çdo kërkesë paraprake që palët duhet të përmbushin përpara se të nisë procedura e ZAM-it, përfshirë kërkesën për përpjekjen e konsumatorit për zgjidhjen e mosmarrëveshjes drejtpërdrejt me tregtarin; dh) mundësinë e palëve për t’u tërhequr nga procedura; e) shpenzimet që duhen përballuar nga palët, si dhe procedurën e pagesës së tyre, nëse ka të tilla; ë) kohëzgjatjen mesatare të procedurës së ZAM-it; f) pasojat ligjore të rezultatit të procedurës së ZAM-it, duke përfshirë sanksionet për moszbatimin në rastin e një vendimi që ka efekt detyrues ndaj palëve, sipas rastit; g) procedurat për zbatimin e vendimit të ZAM-it, sipas rastit. 4. Ushtrojnë funksionin e një strukture ZAM, sipas parashikimeve të këtij ligji, vetëm ato struktura të cilat janë listuar si të tilla nga Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve, sipas përcaktimit në pikën 9, të nenit 52, të këtij ligji.

460 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Koment: Kuptimi i Strukturës ZAM u sqarua në nenin e mësipërm, ndërsa vetë ]JMLGKMDDOWHUQDWLYHHPRVPDUUsYHVKMHYHSsUNX¿]RKHWQJDSLNDHQHQLWWs/0. sipas së cilës: “Zgjidhja alternative e mosmarrëveshjes (ZAM) është tërësia e rregu- llave dhe procedurave, që shërben për zgjidhjen jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjes, në lidhje me detyrimet kontraktore që rrjedhin nga kontrata e shitjes ose shërbimit midis një tregtari dhe një konsumatori, përmes ndërmjetësimit të një strukture për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve, e cila propozon ose imponon një zgjidhje, ose i takon palët me njëra-tjetrën për të mundësuar gjetjen e një zgjidhjeje që respekton NsUNHVDWHSDUDVKLNXDUDQsNsWsOLJM´'XNHTHQsVHNHPLQMsSsUNX¿]LPPELYHWsNXS- WLPLQH=$0VLGKHSsUNX¿]LPLQPELVWUXNWXUsQWDQLGXKHWNXSWXDUVHFLODWMDQsSDUL- met mbi të cilat do të funksionojnë këto struktura për të zgjidhur mosmarrëveshjet, me qëllim që të jenë cilësore dhe të ngjallin besim të plotë te konsumatorët se problemi i tyre do të trajtohet drejt dhe po aq profesionalisht sa edhe nga një gjykatë e caktuar me OLJM1GsUVDYHWsPRVPDUUsYHVKMDSsUNX¿]RKHWVLoGRPRVPDUUsYHVKMHNRQWUDNWRUHTs vjen si rezultat i marrëdhënies së konsumatorit me tregtarin, e lindur nga një kontratë shitjeje, shërbimi a furnizimi që është lidhur midis këtyre dy palëve. 1. 7UDQVSDUHQFDGKH(¿NDVLWHWL Pika 1 e nenit 52/3 përcakton së pari parimin e transparencës. Pra struktura ZAM duhet të jetë pikësëpari transparente me konsumatorët, duke vendosur në faqen e saj të internetit të gjithë informacionin e duhur mbi procedurat ZAM që ajo ndjek dhe NXUsVKWsHQHYRMVKPHW¶LDMDSsNsWsLQIRUPDFLRQNRQVXPDWRULWHGKHQs mjet të qën- drueshëm siç mund të jetë në letër ose tjetër mjet si p.sh. CD, USB etj., ose një doku- ment me e-mail etj. Pra, konsumatorët duhet të njihen paraprakisht me procedurën që ndjek struktura me qëllim që ata të mund të vlerësojnë paraprakisht nëse u intereson kjo procedurë apo ndonjë tjetër sikurse mund të jetë ajo gjyqësore. Gjithashtu struktura ZAM ka për detyrë të sigurojë që konsumatori të mund ta dërgojë ankesën e tij pranë kësaj strukture me anë të e-mailit ose postës pa qenë e ne- vojshme të paraqitet personalisht. Ky parashikim realizon dy parime të rëndësishme, VsSDULH¿NDVLWHWLQGKHVKSHMWsVLQsHGsUJLPLWWsDQNHVsVVsNRQVXPDWRULWSsUWs¿OOXDU SURFHGXUsQ=$0GKHVsG\\WLPEXOLPLQJMHRJUD¿NSUDUHDOL]RKHWPXQGsVLDTsoGR NRQVXPDWRUNXGRTsWsQGRGKHWJMHRJUD¿NLVKWTRIWsHGKHVKXPsODUJ7LUDQsVWsNHWs mundësi të përdorë një ZAM që plotëson kriteret e cilësisë sipas këtij ligji. 3RDVKWXH¿NDVLWHWLUHDOL]RKHWHGKHPHPXQGsVLQsTsXMHSHWNRQVXPDWRUsYHWs shkëmbejnë informacionin përmes e-mailit ose postës me tregtarët me të cilët kanë NRQÀLNWLQ GXNH UHVSHNWXDU Qs NsWs PsQ\\Us PH H¿NDVLWHW SDULPLQ H NRQWUDGLNWRULDOL- tetit, pra shkëmbimin e argumenteve dhe kundërargumenteve mes palëve me anë të mjeteve elektronike ose me postë, pa qenë e nevojshme që palët të jenë të pranishëm ¿]LNLVKW 3DULPL L NRQWUDGLNWRULDOLWHWLW Audi alteram partem) është një nga parimet themelore të procedurës civile, që do të thotë se çdo pale në një proces gjyqësor duhet W¶L VLJXURKHQ PXQGsVLWs OLJMRUH SsU Ws GLVNXWXDU GKH SDUDVKWUXDU IDNWHW SURYDW DSR VKSMHJLPHW VL HGKH NXQGsUVKWDUsYH Ws W\\UH GXKHW W¶X JDUDQWRKHW PXQGsVLD OLJMRUH H kundërshtimit dhe kundërargumentit.11 11 F. Kola, A.Vokshi: Procedurë Civile, Pjesa I, Botimi I, Ilar, Tiranë, maj 2013.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 461 Në këtë mënyrë kuptojmë që legjislatori kërkon që strukturat ZAM të respektojnë parimet bazë të procedurës civile për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve mes konsuma- torëve dhe tregtarëve, duke garantuar kështu një proces cilësor dhe të drejtë, për më WHSsUPHH¿NDVLWHW 2. Profesionalizmi, pavarësia dhe paanshmëria Pika 2 e nenit 52/3 kërkon që personat e punësuar nga entet rregullatore përkatëse në strukturën e tyre ZAM sipas këtij ligji, të jenë, së pari, profesionalë në njohuritë e tyre dhe, së dyti, të pavarur dhe të paanshëm. Është e rëndësishme që personat SsUJMHJMsVQsVWUXNWXUDWH]JMLGKMHVDOWHUQDWLYHWsPRVPDUUsYHVKMHYHW¶L]JMLGKLQPRV marrëveshjet në një mënyrë të drejtë, praktike dhe proporcionale si për konsumatorin, ashtu edhe për tregtarin, në bazë të një vlerësimi objektiv të rrethanave në të cilat është bërë ankesa dhe duke marrë parasysh si duhet të drejtat e palëve. Prandaj ata duhet të kenë njohuri në fushën e tyre përkatëse, si p.sh., në fushën e energjisë, furnizimit me ujë, apo shërbimeve të sigurimit, pra të kenë njohuritë se si funksionon industria në sektorin përkatës, por njëkohësisht duhet të kenë edhe njohuri mbi të drejtën, sidomos WsGUHMWDWHNRQVXPDWRUsYHQsPsQ\\UsTsW¶L]JMLGKLQosVKWMHWGUHMWGKHPHREMHNWLYLWHW GXNH PDUUs Qs NRQVLGHUDWs Ws GUHMWDW H Ws G\\ SDOsYH 'XNH SDVXU QMRKXUL VSHFL¿NH Ws IXVKsVNsWDSHUVRQDVKSHVKPXQGWsMHQsQsSR]LWDTsW¶L]JMLGKLQosVKWMHWQGRQMsKHUs edhe më mirë se gjykata, e cila shpesh duhet të thërrasë edhe ekspertë për të kuptuar de- WDMHVSHFL¿NHWsIXVKsVSsUNDWsVH0HTsOOLPTs]JMLGKMDDOWHUQDWLYHHPRVPDUUsYHVKMH- ve të jetë e suksesshme, sidomos për të siguruar besimin e nevojshëm te procedurat e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve, është thelbësore që punonjësit që përgjigjen për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve të kenë përvojën e duhur, duke përfshirë një njohuri të përgjithshme të së drejtës. Sikurse u përmend më sipër, në veçanti, këta persona duhet të kenë njohuri të përgjithshme dhe të mjaftueshme për çështjet ligjore me qëllim që të kuptojnë implikimet ligjore të mosmarrëveshjes, pa qenë të detyruar WsMHQsSURIHVLRQLVWsWsNXDOL¿NXDUOLJMRUs.sVKWXSVKQsVHNWRULQ¿QDQFLDUMREDQNDU një ekonomist i specializuar me njohuri të mjaftueshme juridike mund të jetë punonjës LSsUVKWDWVKsPSsUWs]JMLGKXUPRVPDUUsYHVKMHWHIXVKsV¿QDQFLDUHTsQGRVKWDHGKHQMs MXULVWLNXDOL¿NXDUPXQGWDNHWsWsYsVKWLUsW¶LNXSWRMs Gjithashtu këta persona që ngarkohen me zgjidhjen e çështjeve konkrete, duhet të jenë të pavarur e të paanshëm. Për të siguruar pavarësinë e tyre ata duhet të jenë të emëruar në funksion për të paktën katër vjet, si dhe paga e tyre të mos varet nga rezultati i mosmarrëveshjes. Ata nuk duhet të marrin udhëzim nga asnjëra prej palëve, qoftë konsumatori, qoftë tregta- ri, aq më pak nga persona të tjerë, që mund të kenë funksione drejtuese brenda entit rregullator përkatës, pra vetë enti rregullator përkatës duhet të garantojë pavarësinë e punonjësve të punësuar për të zgjidhur mosmarrëveshjet. Pavarësia dhe integriteti i strukturave të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshje- YH MDQs WKHOEsVRUH SsU Ws ¿WXDU EHVLPLQ H T\\WHWDUsYH VH PHNDQL]PDW H ]JMLGKMHV DO- WHUQDWLYHWsPRVPDUUsYHVKMHYHGRW¶XRIURMQsDW\\UHQMsUH]XOWDWWsGUHMWsGKHWsSDYD- UXU3HUVRQL¿]LNRVHRUJDQLNROHJMLDOTsSsUJMLJMHWSsU]JMLGKMHQDOWHUQDWLYHWsPRV marrëveshjeve, duhet të jetë i pavarur nga personat që mund të kenë një interes në

462 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime UH]XOWDWLQHosVKWMHVGKHQXNGXKHWWsNHWsNRQÀLNWLQWHUHVLTsPXQGWDSHQJRMsDWsDSR strukturën të marrë një vendim të drejtë, të paanshëm, dhe të pavarur. Punonjësit e strukturës që përgjigjen për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshje- ve mund të konsiderohen të paanshëm vetëm nëse nuk i nënshtrohen asnjë presioni, i cili potencialisht mund të ndikojë në qëndrimet e tyre në lidhje me mosmarrëveshjen. Me qëllim për të siguruar pavarësinë e veprimeve të tyre, këta persona duhet gji- thashtu të emërohen në detyrë për një periudhë të mjaftueshme kohe dhe nuk duhet të ndjekin udhëzimet e asnjërës palë apo përfaqësuesve të tyre. Prandaj kërkohet që ata të emërohen në detyrë për të paktën katër vjet. Sipas recitalit 34 të Direktivës 2013/11/EU shpjegohet se me qëllim që të si- JXURKHW VKPDQJLD H QGRQMs NRQÀLNWL LQWHUHVL SXQRQMsVLW Ts SsUJMLJMHQ SsU ]JMLGKMHQ alternative të mosmarrëveshjeve duhet të bëjnë të njohur çdo rrethanë që mund të QGLNRMsQsSDYDUsVLQsGKHSDDQsVLQsHW\\UHRVHTsPXQGWsEsKHWVKNDVSsUQMsNRQÀLNW interesi me ndonjërën nga palët në mosmarrëveshjen që atyre u kërkohet të zgjidhin. .\\ PXQG Ws MHWs QMs LQWHUHV ¿QDQFLDU L GUHMWSsUGUHMWs DSR L WsUWKRUWs Qs UH]XOWDWLQ H procedurës së zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjes, ose ndonjë marrëdhënie per- sonale apo biznesi me një apo më shumë nga palët gjatë tre vjetëve përpara marrjes së detyrës, duke përfshirë çdo cilësi tjetër përveç asaj për qëllimet e zgjidhjes alter- native të mosmarrëveshjes, ku punonjësi në fjalë ka vepruar për një apo më shumë nga palët e përfshira, për një organizatë profesionale, ose për një shoqatë biznesi ku njëra nga palët është anëtare, ose për ndonjë anëtar të saj. P.sh. punonjësi nuk duhet të ketë punuar të paktën gjatë tre vjetëve të fundit në ndonjë biznes, apo shoqatë biznesi apo shoqatë konsumatore që ka operuar në fushën përkatëse ku ai është punësuar për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve. Në rast të ndonjë rrethane dyshuese punonjësit që merren me zgjidhjen e çështjes GXKHW W¶L EsMQs Ws QMRKXU VWUXNWXUsV Vs ZAM çdo rrethanë e cila mund të ndikojë, ose mund të duket se ndikon në pavarësinë dhe paanësinë e tyre, ose që mund të VKNDNWRMsQMsNRQÀLNWLQWHUHVLPHQGRQMsUsQQJDSDOsWQsPRVPDUUsYHVKMHQTsXsVKWs kërkuar të zgjidhin. Detyrimi për të bërë të njohura rrethana të tilla është një detyrim i vazhdueshëm gjatë gjithë procedurës së zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjes. Në këto raste sipas nenin 52/4, pika 3, Struktura ZAM duhet të sigurojë që punonjësi përgjegjës të zëvendësohet nga një punonjës tjetër, të cilit i ngarkohet kryerja e proce- durës së ZAM dhe në rast se zëvendësimi nuk mund të realizohet, personi përgjegjës QXN NU\\HQ SURFHGXUsQ H =$0 QGsUVD VWUXNWXUD H =$0 GXKHW W¶X SURSR]RMs SDOsYH të paraqesin mosmarrëveshjen te një strukturë tjetër ZAM, që është kompetente për trajtimin e asaj mosmarrëveshjeje, ose përpara një gjykate. Në rast se procedurat e parashikuara nuk mund të realizohen për shkak se pu- QRQMsVLNDNRQÀLNWLQWHUHVLGKHDLQXNPXQGWs]sYHQGsVRKHWDWsKHUsVWUXNWXUD=$0 informon palët mbi rrethanat dhe vetëm nëse palët, pasi janë informuar për rrethanat dhe për të drejtën e tyre për të kundërshtuar, nuk kanë kundërshtim, personi përgjegjës vijon kryerjen e procedurës së ZAM. Pra palët kanë të drejtë të marrin informacion PEL oGR NRQÀLNW SRWHQFLDO LQWHUHVL Ts PXQG Ws NHWs SXQRQMsVL L QJDUNXDU PH SURFH- durën ZAM, dhe po kështu palët kanë të drejtë që të kërkojnë që mosmarrëveshja e W\\UHWsYD]KGRMsWsVKT\\UWRKHWQJDN\\SXQRQMsVSDYDUsVLVKWNRQÀLNWLWSDVLSDOsWPXQG të kenë besim se punonjësi nuk do të ndikohet nga rrethana dyshuese, ose se ndoshta

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 463 palët kanë besim tek integriteti dhe profesionalizmi i punonjësit, dhe për më tepër, në UDVWHWNXUQXNNDQMsVWUXNWXUsWMHWsU=$0QsGLVSR]LFLRQSDOsYHPXQGW¶XOHYHUGLVs Ws]JMLGKLQVKSHMWGKHPHH¿NDVLWHWPRVPDUUsYHVKMHQGXNHEHVXDUQsLQWHJULWHWLQHSX- QRQMsVLWTsNDEsUsSXEOLNHUUHWKDQsQSRWHQFLDOHWsNRQÀLNWLWWsLQWHUHVLWPHEHVLPLQ që ai nuk do ta paragjykojë mosmarrëveshjen. 3. Parimi i transparencës Pika 3 e nenit 52/3 parashtron të gjitha të dhënat që duhet të publikojë struktu- ra ZAM në funksion të parimit të transparencës së procedurës që do të ndiqet për zgjidhjen e mosmarrëveshjes. Sipas recitalit 39 të Direktivës 2013/11/EU, strukturat e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve duhet të jenë lehtësisht të mundshme për W¶X SsUGRUXU GKH WUDQVSDUHQWH 0H TsOOLP SsU Ws VLJXUXDU transparencën e enteve të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve dhe të procedurave të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve, është e nevojshme që palët të marrin informacion të qartë dhe WsOHKWsSsUW¶XVLJXUXDULFLOLXGXKHWSsUWsPDUUsYHQGLPHWsLQIRUPXDUDSsUSDUDVHWs përfshihen në një procedurë të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve. Në rastet e sektorëve të rregulluar, si p.sh. energjia dhe gazi natyror, ku tregtarët janë të detyruar të marrin pjesë në procedurat e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve, ky infor- macion prezumohet se është i njohur për tregtarët. Sikurse kuptohet, procedura është e mbështetur në disa parime themelore për të JDUDQWXDUFLOsVLQsH]JMLGKMHVTsMHSHWSsUNRQÀLNWLQHOLQGXUPLGLVNRQVXPDWRULWGKH tregtarit, por gjithsesi ajo nuk është procedurë formale e njohur prej të gjithëve, sikur- se është procedura gjyqësore që ndiqet për zgjidhjen gjyqësore të mosmarrëveshjeve, SUDQGDMDMRGXKHWW¶XEsKHWHTDUWsSDOsYH Legjislatori në pikën 3 të nenit 52/3 përcakton se cilat informacione duhet të japë struktura ZAM, me qëllim që ta bëjë procedurën që ndjek sa më transparente. Të tilla janë: (a) adresa, përfshirë adresën postare dhe atë të postës elektronike, si dhe mënyra e kontaktimit, me qëllim që konsumatori të ketë mundësi të drejtojë një ankesë DSRWsNsUNRMsYD]KGLPLQ]JMLGKMHVVsPRVPDUUsYHVKMHV (b) personi përgjegjës dhe mënyra si është caktuar ky person, si edhe sa zgjat mandati i tij, me qëllim që konsumatori të krijojë besimin e nevojshëm që anke- VDHWLMGRWs]JMLGKHWQsPsQ\\UsWsSDYDUXUHWsSDDQVKPH (c) llojet e mosmarrëveshjeve që trajton struktura. Këto janë lehtësisht të kup- tueshme po të kemi parasysh se secili ent ka në kompetencë mosmarrëveshjet TsLSsUNDVLQVHNWRULWWsYHWVLSDVQHQLWGKH (ç) rregullat procedurale që do të zbatohen për zgjidhjen e mosmarrëveshje- ve. Këtu hyn baza ligjore ku do të mbështetet struktura përgjegjëse për të zgjidhur mosmarrëveshjen, parimet e barazisë dhe drejtësisë, kodet e sjelljes etj. Gjithashtu duhet të bëhen të njohura edhe arsyet se kur struktura ZAM nuk mund ta trajtojë çështjen dhe e refuzon atë sipas nenin 52/4, si p.sh. rastet kur vlera është shumë e vogël, ose kur çështja është e pabazuar dhe abuzuese ose kur DMRsVKWsWHMHWNRPSOHNVHGKHGXKHWWs]JMLGKHWYHWsPQJDQMsRUJDQJM\\TsVRU

464 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime (d) çdo kërkesë që duhet të përmbushë konsumatori përpara se rasti i tij të merret Qs VKT\\UWLP VL SsU VKHPEXOO NXU NsUNRKHW Ts NRQVXPDWRUL GXKHW ¿OOLPLVKW Ws përpiqet ta zgjidhë problemin drejtpërdrejt me tregtarin dhe vetëm kur ka marrë QMsSsUJMLJMHQHJDWLYHSUHMWLMPXQGW¶LGUHMWRKHWVWUXNWXUsV=$0 GKPXQGsVLWsHSDOsYHSsUW¶XWsUKHTXUQJDSURFHGXUDSDVLSURFHGXUD=$0QXN është e detyrueshme për konsumatorin, por nëse struktura ZAM zgjedh që të japë një vendim të detyrueshëm edhe për konsumatorin, atëherë duhet të bëjë TsQs¿OOLPWsTDUWDUUHJXOODWVHVLNRQVXPDWRULPXQGWsWsUKLTHWQJDSURFHGXUD nëse ai kërkon që çështjen e vet ta zgjidhë në gjykatë, pra nëse nuk i pëlqen të YD]KGRMsSURFHGXUsQ=$0 (e) shpenzimet që duhet të përballojnë palët. Këtu duhet mbajtur parasysh se pro- cedura duhet të jetë falas për konsumatorin, ndërsa tregtari mund të detyrohet të paguajë kostot e procedurës së zgjidhjes së mosmarrëveshjes. Tregtari mund të GHW\\URKHWWsSDJXDMsQMsWDULIs¿NVHRVHQsUDSRUWPHYOHUsQHosVKWMHVTssVKWs SDUDTLWXUSsU]JMLGKMH (ë) kohëzgjatja mesatare e procedurës ZAM. Këtu duhet mbajtur parasysh se pro- cedura duhet të jetë e shpejtë dhe nuk duhet të kalojë 90 ditë, megjithatë kur çështja është komplekse dhe e vështirë, struktura ZAM duhet të njoftojë palët SsUNsWs]JMDWMH (f) pasojat ligjore të rezultatit. Këtu duhet kuptuar, së pari, nëse vendimi i dhënë nga ZAM është i detyrueshëm për palët apo vetëm rekomandues, dhe në rast se është i detyrueshëm, cilat do të jenë pasojat me të cilat do të përballen palët nëse QXNHUHVSHNWRMQsDWs3UDGXKHWVDNWsVXDUTsQs¿OOLPVHFLODWMDQsWsGUHMWDWH palëve në përfundim të dhënies së vendimit nga struktura ZAM. Duhet saktësuar JMLWKDVKWXQsVHYHQGLPLSsUEsQWLWXOOHN]HNXWLY (g) procedura për zbatimin e vendimit të ZAM, sipas rastit. Në rast se vendi- mi i strukturës ZAM përbën titull ekzekutiv, duhet saktësuar se si do vihet në ekzekutim ky vendim, si p.sh., me anë të zyrës së përmbarimit, apo nëse tregtari do të detyrohet ta zbatojë atë me mjete të tjera që vetë struktura ZAM ka në dispozicion. Sikurse shihet nga kërkesat e vendosura më sipër, i lihet hapësirë e lirë enteve që janë ngarkuar sipas LMK të përcaktojnë lirisht procedurat që do të ndjekin dhe llojin e vendimit që ato do të japin. Kjo është një zgjidhje e arsyeshme që jep OHJMLVODWRULGXNHPDUUsQsNRQVLGHUDWsVSHFL¿NDWHIXVKDYHSsUNDWsVH 4. Monitorimi i Strukturave ZAM 6LSDVSLNsVGRWsNXDOL¿NRKHQSsUWsXVKWUXDUIXQNVLRQHWHQMs=$0NRQVXPD- tore vetëm ato struktura që plotësojnë kërkesat e LMK dhe si të tilla regjistrohen nga KMK sipas pikës 9 të nenit 52, ku KMK kontrollon plotësimin e kërkesave ligjore nga strukturat ZAM dhe i liston ato si të përshtatshme për të ushtruar funksionet e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve konsumatore.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 465 Neni 52/4 Refuzimi i trajtimit të mosmarrëveshjeve nga Struktura ZAM 1. Struktura ZAM, sipas përcaktimit të nenit 52/2, të këtij ligji, mund të re- fuzojë zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje midis konsumatorit dhe tregtarit në fushën e kompetencës së tij, në rastet kur: a) konsumatori nuk është përpjekur të kontaktojë drejtpërdrejt dhe të kërkojë nga tregtari zgjidhjen e mosmarrëveshjes me anë të një zgjidhjeje miqësore; b) mosmarrëveshja është e parëndësishme ose abuzuese; c) mosmarrëveshja është duke u shqyrtuar ose është shqyrtuar më parë nga një strukturë tjetër e ZAM-it, nga një ndërmjetës i licencuar ose nga gjykata; ç) konsumatori nuk ka paraqitur ndonjë kërkesë në strukturën ZAM brenda 1 viti kalendarik, nga data në të cilin konsumatori ka paraqitur ankesën e tij te tregtari; GWUDMWLPLLPRVPDUUsYHVKMHVGRWsGsPWRQWHVHULR]LVKWIXQNVLRQLPLQH¿- kas të strukturës së ZAM-it. 2. Kur struktura ZAM, sipas përcaktimit të nenit 52/2, të këtij ligji, nuk është në gjendje të shqyrtojë një mosmarrëveshje që është kërkuar, i jep të dyja palëve një shpjegim të arsyetuar të shkaqeve për mosshqyrtimin e mosmarrëveshjes, brenda 21 ditëve kalendarike nga marrja e ankesës. 3. Struktura ZAM, në rastin e rrethanave të përmendura në shkronjën “ç”, të pikës 2, të nenit 52/3, siguron që: a) personi përgjegjës të zëvendësohet nga një person tjetër, të cilit i ngar- kohet kryerja e procedurës së ZAM-it; b) në rast se zëvendësimi i parashikuar në shkronjën “a”, të kësaj pike, nuk mund të realizohet, personi përgjegjës nuk kryen procedurën e ZAM- it, dhe strukturës së ZAM-it i duhet t’u propozojë palëve të paraqesin mo- smarrëveshjen te një strukturë tjetër e ZAM-it, që është komptente për trajtimin e asaj mosmarrëveshjeje ose nga një gjykatë; c) në rast se procedurat e parashikuara në shkronjat “a” dhe “b”, të kësaj pike, nuk mund të realizohen, struktura ZAM, informon palët mbi rretha- nat dhe vetëm nëse palët nuk kanë kundërshtuar pasi janë informuar për rrethanat dhe për të drejtën e tyre për të kundërshtuar, personi përgjegjës vijon kryerjen e procedurës së ZAM-it. Koment 1. Struktura ZAM që është kompetente për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve në një fushë të caktuar, në raste të veçanta mund të refuzojë të trajtojë një çështje të caktuar. Pika 1 e nenit 52/4 përcakton pesë raste të ndryshme se kur mosmarrëveshja mund të refuzohet: D 5DVWL L SDUs ND Ws EsMs PH VKW\\VsQ Ts GXKHW W¶X MHSHW NRQVXPDWRUsYH SsU Ws kontaktuar vetë tregtarin, pasi supozohet se tregtari mund të jetë në gjendje vetë që W¶X SsUJMLJMHW DQNHVDYH Ws QGU\\VKPH Ws NOLHQWsYH Ws WLM GXNH X QLVXU QJD SUHPLVD Ts tregtari është i prirur për të pasur një emër të mirë në treg duke iu përgjigjur me ko- rrektesë nevojave të klientëve. Në rastet kur tregtari është i prirur të trajtojë ankesat e klientëve, kjo do të kursente kohë dhe parà për të gjitha palët në treg dhe nuk do të kishim një investim të panevojshëm të strukturës ZAM, prandaj struktura ZAM

466 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime mund të refuzojë të trajtojë çështjen në rastet kur konsumatori nuk është përpjekur të kontaktojë drejtpërdrejt tregtarin, duke e orientuar kështu konsumatorin drejt një zgjidhjeje më të shpejtë. (b) Rasti i dytë ka të bëjë me mosmarrëveshjet dhe ankesat e pabaza, abuzuese ose të parëndësishme, ose kur ato janë në keqbesim, pra kur konsumatori në keqbesim DEX]RQPHWsGUHMWsQHWLMSsUW¶XDQNXDUPHTsOOLPLQHYHWsPTsWsVKTHWsVRMsWUHJWD- rin. Po ashtu do të ishte rasti kur ankesa është krejtësisht e parëndësishme. Struktura ZAM nuk mund të investohet dhe shpenzohet për të tilla raste. (c) Rasti i tretë ka të bëjë me respektimin e parimit të sigurisë juridike dhe atë të gjësë së gjykuar (res judicata). Pra një ZAM nuk mund të shqyrtojë një çështje që është shqyrtuar më parë nga një organ tjetër ose gjykata dhe që është dhënë një zgjidhje për të, pasi kjo do të cenonte parimin e sigurisë juridike. Një çështje gjykohet vetëm një herë, nuk mund të ketë dy ose më shumë vendime për të njëjtën çështje. Përjashtohen vetëm rastet e rishikimit, që parashikohen në Kodin e Procedurës Civile, por këto janë raste tejet përjashtimore të parashikuara në nenin 494. Prandaj refuzimi i shqyrtimit të mosmarrëveshjeve konsumatore nga ZAM në këtë rast është plotësisht në përputhje me parimet e drejtësisë. Pra çështja duhet të refuzohet nëse është shqyr- tuar apo është duke u shqyrtuar nga një organ tjetër apo gjykata. Megjithatë ZAM ka të drejtë të shqyrtojë çështje që mund të jenë midis të njëjtave palë, por me shkak dhe objekt të ndryshëm nga ajo që është shqyrtuar. (ç) Rasti i katërt përsëri është në funksion të parimit të sigurisë juridike, ku për- caktohet një afat parashkrimi për dërgimin e kërkesës në strukturën ZAM. Pra në rast se konsumatori nuk është interesuar për të mbrojtur të drejtën e tij për një vit, presupozohet se ai nuk është më i interesuar për atë mosmarrëveshje dhe njëkohë- VLVKWWUHJWDULQsPsQ\\UsWsDUV\\HVKPHSUH]XPRQVHDLNRQÀLNWsVKWsVKXDU'XNHTHQs se zgjidhjet alternative të mosmarrëveshjeve presupozojnë ofrimin e zgjidhjeve të VKSHMWDGKHH¿NDVHDWRQXNPXQGWsLQYHVWRKHQQsUDVWHWNXUNRQVXPDWRULQXNsVKWsL interesuar apo i bindur për të drejtën e tij dhe e zvarrit atë. Sigurisht, fakti i refuzimit WsPRVPDUUsYHVKMHVQJD=$0QXNHSHQJRQNRQVXPDWRULQW¶LGUHMWRKHWJM\\NDWsVQs rast se është brenda afateve të parashkrimit të caktuar në Kodin Civil. (d) Rasti i pestë ka të bëjë me çështje tepër komplekse dhe të vështira, ku kërkohet p.sh. thirrja e dëshmitarëve, vlera mund të jetë shumë e lartë, të drejtat që mund të ¿WRKHQDSRKXPEHQMDQsWsQMsUsQGsVLHVKXPsWsODUWsGKHNXVWUXNWXUD=$0GXKHW të kryejë shpenzime tepër të larta për të arritur të marrë një vendim, sepse duhet të merren raporte dhe opinione nga ekspertët apo trajtimi i çështjes mund të kërkojë një kohë shumë të gjatë. Pra janë të gjitha ato raste që mund të dëmtonin seriozisht funksionimin e strukturës, ku do të duhej që gjithë koha dhe burimet njerëzore të ZAM të dedikoheshin vetëm për një mosmarrëveshje të caktuar. 2. Në rastet kur struktura ZAM refuzon të trajtojë çështjen për arsyet e sipër- trajtuara, ajo duhet të japë një vendim të arsyetuar brenda 21 ditëve. Ky është menduar si një afat i arsyeshëm për të mos zvarritur palët, nëse zgjidhja e mosmarrëveshjes është e pamundur nga struktura ZAM ku është drejtuar ankesa. Në këtë mënyrë i lihet

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 467 kohë e mjaftueshme konsumatorit për të menduar një rrugë tjetër për të zgjidhur mos- marrëveshjen dhe për të realizuar të drejtën e vet. 3. Pika 3 e nenit 52/4 është trajtuar në komentet e pikës 2 (d) të nenit 52/3. Neni 52/5 Të drejtat dhe detyrimet e palëve gjatë trajtimit të mosmarrëveshjeve nga struktura ZAM 1. Gjatë procesit të shqyrtimit të mosmarrëveshjes ndërmjet konsumatorit dhe tregtarit nga struktura ZAM, sipas përcaktimit të nenit 52/2, të këtij ligji, palët gëzojnë këto të drejta dhe detyrime: a) procedura e ZAM-it është e disponueshme dhe gjendet me lehtësi në rrugë elektronike dhe kopje të shtypura për të dyja palët, pavarësisht se ku gjenden; b) palët mund të paraqiten në proces pa qenë të detyruara të përfaqësohen nga një avokat ose një këshilltar ligjor, por procedura nuk mund t’i privojë palët nga e drejta e tyre për të marrë këshilla të pavarura ose për t’u për- faqësuar ose ndihmuar nga një palë e tretë në çdo fazë të procesit; c) procedura e ZAM-it është pa pagesë për konsumatorin; ç) struktura ZAM që ka marrë një ankesë njofton palët në mosmarrëveshje sapo të ketë marrë të gjitha dokumentet që përmbajnë informacionin për- katës që lidhet me ankesën; d) rezultati i procedurës së ZAM-it i njoftohet palëve brenda një periudhe prej 90 ditësh kalendarike, nga data në të cilën struktura ZAM ka marrë të gjithë dosjen e ankesës. Kur e gjykon të nevojshme, struktura ZAM mund ta zgjasë afatin prej 90 ditësh kalendarike. Palët duhet të informohen për çdo zgjatje të asaj periudhe dhe për kohëzgjatjen që mendohet se do të nevojitet për përfundimin e mosmarrëveshjes, por ky afat nuk mund të kalojë 60 ditë kalendarike, përtej afatit 90-ditor; dh) palët shprehin mendimin e tyre, si dhe marrin nga struktura ZAM argumentet, dëshmitë, dokumentet dhe faktet e paraqitura nga pala tjetër, çdo deklaratë dhe opinion që mund të jetë dhënë nga ekspertët, brenda një periudhe prej 15 ditësh kalendarike pas marrjes së njoftimit, sipas shkronjës “ç” të kësaj pike; e) palët njoftohen për rezultatin e procesit të ZAM-it me shkrim ose me anë të një mjeti të qëndrueshëm komunikimi dhe atyre u jepet një vendim i arsyetuar me shkaqet në të cilat është bazuar rezultati. 2. Zgjidhja alternative e mosmarrëveshjes është detyruese për palët vetëm nëse ato janë informuar për natyrën detyruese të saj paraprakisht dhe nëse e kanë pranuar këtë shprehimisht. 3. Pavarësisht nga sa parashikohet në pikën 2, të këtij neni, marrëveshja ndërmjet konsumatorit dhe tregtarit për të paraqitur ankesa përpara strukturës ZAM nuk është detyruese për konsumatorin, nëse është bërë përpara se mosmarrëveshja të jetë materializuar dhe nëse ka si pasojë privimin e konsumatorit nga e drejta për të bërë një padi në gjykatë për zgjidhjen e mosmarrëveshjes. Në rast se marrëveshja për ZAM-in është pjesë përbërëse e kontratës standarde të lidhur me konsumatorin, atëherë konsiderohet si një kusht i padrejtë kontraktor, sipas neneve 27 dhe 28 të këtij ligji.

468 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 4. Tregtari informon konsumatorët për strukturën ZAM, përgjegjëse për shqyrtimin e mosmarrëveshjeve që mund të lindin gjatë ushtrimit të akti- vitetit të tij, sipas fushës së veprimtarisë që ai kryen, në një mënyrë të qartë, të kuptueshme dhe lehtësisht të përdorshme, në faqen e tij të inter- netit, nëse ka një faqe të tillë dhe në kushtet e përgjithshme të kontratës përkatëse, sipas rastit. 5. Tregtari, në rastin kur një mosmarrëveshje ndërmjet konsumatorit dhe tregtarit, pas një ankese të bërë drejtpërdrejt tek tregtari, nuk është është zgjidhur, i jep konsumatorit informacionin, sipas përcaktimit të pikës 4, të këtij neni, në mënyrë të shkruar ose nëpërmjet një mjeti të qëndrueshëm komunikimi. Koment 1. Parimet themelore mbi të cilat mbështetet procedura për zgjidhjen jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjeve Neni 52/5 në pikat 1 deri 3 përmban parimet themelore të cilësisë mbi të cilat duhet të mbështet një strukturë ZAM për të zgjidhur mosmarrëveshjet. Përveç parimit të transparencës, profesionalizmit dhe pavarësisë e paanësisë, kemi parimet e efektivi- tetit, të drejtësisë, lirisë së vullnetit dhe ligjshmërisë. Parimet e efektivitetit, drejtësisë, lirisë së vullnetit dhe ligjshmërisë janë parashikuar në këtë nen. Sipas recitalit 39 të Direktivës 2013/11/EU, zbatueshmëria e parimeve përkatëse të cilësisë në procedurat e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve forcon besimin e konsumatorëve dhe tregtarëve në procedura të tilla. Parime të tilla të cilësisë u për- caktuan për herë të parë në nivelin e Bashkimit Evropian në Rekomandimet 98/257/ KE dhe 2001/310/KE. Ndërsa Direktiva 2013/11/EU i bën të detyrueshme disa nga parimet e vendosura në këto rekomandime të Komisionit, duke përcaktuar një numër kërkesash për cilësinë, të cilat vlejnë për të gjitha procedurat e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve. Sipas Direktivës 2013/11, procedurat në ZAM duhet të bazohen në gjashtë parime themelore, të cilat janë parimi i pavarësisë, paanësisë dhe profesionalizmit, parimi i WUDQVSDUHQFsVSDULPLLH¿FHQVsVLGUHMWsVLVsLDXWRQRPLVsGKHLOLJMVKPsULVs - Profesionalizmi, pavarësia, paanësia: (Neni 6) Shtetet Anëtare duhet të sigurojnë TsSHUVRQDW¿]LNsTsSsUJMLJMHQSsU]JMLGKMHQDOWHUQDWLYHWsPRVPDUUsYHVKMHYHWs kenë ekspertizën e nevojshme dhe të jenë të pavarur dhe të paanshëm. - Transparenca: (Neni 7) Shtetet Anëtare duhet të sigurojnë që entet e zgjidhjes al- ternative të mosmarrëveshjeve të vënë në dispozicion të publikut në faqet e tyre të internetit, sipas kërkesës, informacion të qartë dhe lehtësisht të kuptueshëm me anë të një mjeti komunikimi jetëgjatë dhe në çdo mënyrë tjetër që ata e konside- rojnë të përshtatshme, informacionin në lidhje me entin ZAM dhe procedurat e tij.  (¿NDVLWHWL 1HQL  6KWHWHW$QsWDUH GXKHW Ws VLJXURMQs Ts SURFHGXUDW H ]JMLGKMHV DOWHUQDWLYHWsPRVPDUUsYHVKMHYHWsMHQsH¿NDVHGXNHSORWsVXDUQGsUWsWMHUDNUL- teret e mëposhtme: SURFHGXUDWWsMHQsOHKWsVLVKWWsDNVHVXHVKPH NRQVXPDWRUsWWsPRVNHQsGHW\\ULPLQSsUW¶XSsUIDTsVXDUQJDQMsDYRNDWDSRNRQVX- OHQWOLJMRU

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 469 - procedura të jetë SDSDJHVsRVHPHWDULIs¿NVHSsUNRQVXPDWRUsW - si dhe rezultatet e procedurës të jenë dhënë brenda 90 ditësh kalendarike pasi enti ZAM të ketë marrë dokumentacionin e plotë të ankesës. - Drejtësia: (Neni 9) vendos kriteret në mënyrë që të sigurohet parimi i procesit të rregullt për sa u përket procedurave të ZAM, kur propozohet një zgjidhje e caktuar. - Liria/Autonomia e vullnetit: (Neni 10) Një marrëveshje midis një konsumatori dhe një tregtari për të paraqitur ankesa përpara një enti të zgjidhjes alternative të mos- marrëveshjeve nuk është detyruese për konsumatorin, nëse është bërë përpara se mosmarrëveshja të jetë materializuar dhe nëse ka si pasojë privimin e konsuma- torit nga e drejta për të bërë një padi në gjykatë për zgjidhjen e mosmarrëveshjes. - Ligjshmëria: (Neni 11) Në procedurat e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve që synojnë të zgjidhin një mosmarrëveshje duke imponuar një zgjidhje për konsu- matorët, zgjidhja e detyrueshme nuk duhet të shkaktojë privimin e konsumatorit nga mbrojtja që atij i ofron ligji që rregullon mosmarrëveshjen përkatëse. Parimet e cilësisë të parashikuara nga Direktiva janë transpozuar edhe në nenin 52/5: Së pari, struktura ZAM përgjegjëse për mosmarrëveshjen duhet të jetë lehtësisht HDNVHVXHVKPH.RQVXPDWRUsWGXKHWWDNHQsWsOHKWsWsLGHQWL¿NRMQsVWUXNWXUsQ=$0 NRPSHWHQWH SsU PRVPDUUsYHVKMHQ H W\\UH GKH W¶L GUHMWRKHQ OHKWsVLVKW DVDM PH PMHWH elektronike apo në formë të shkruar, me postë apo drejtpërdrejt. Së dyti, me qëllim që procedura të jetë efektive, e shpejtë, e lirë dhe pa kosto, palët nuk mund të detyrohen të përfaqësohen me avokat, por gjithsesi në respekt të SDULPLWWsGUHMWsVLVsDW\\UHQXNPXQGW¶XPRKRKHWHGUHMWDHPEURMWMHVOLJMRUHQsoGR rast ata kanë të drejtë të konsultohen me një palë të tretë dhe mund të ndihmohen apo përfaqësohen nga kjo palë e pavarur në çdo fazë të gjykimit. Së treti, procedura duhet të jetë pa pagesë për konsumatorët, ndërsa për sa u për- ket tregtarëve, struktura përkatëse ZAM mund të vendosë pagesën e shpenzimeve prej W\\UHRVHQMsWDULIsWMHWsU¿NVHTsHPHQGRQWsDUV\\HVKPHQsSsUSXWKMHPHNRPSHWHQ- cat e veta. Së katërti, me qëllim respektimin e drejtësisë dhe të parimit të kontradiktoria- litetit, struktura ZAM ka detyrimin të njoftojë palët e përfshira në mosmarrëveshje sapo të ketë marrë ankesën dhe çdo informacion tjetër të nevojshëm mbi çështjen, me qëllim që palët të bëjnë vërejtjet përkatëse, prapësimet e kundërprapësimet sipas rastit edhe sipas parashikimeve të germës (dh) më poshtë. 6sSHVWLQsUHVSHNWWsSDULPLWWsH¿NDVLWHWLWYHQGLPLLVWUXNWXUsV=$0GXKHWW¶X njoftohet palëve në një kohë relativisht të shkurtër, gjithsesi brenda 90 ditëve. Një gjë e tillë kërkohet edhe nga Direktiva, ku në recitalin 40 përcaktohet se një strukturë e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve që funksion mirë duhet të kryejë procedura të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve online dhe RIÀLQH, me shpejtësi, brenda një afati NRKRUSUHMGLWsVKNDOHQGDULNHGXNH¿OOXDUQJDGDWDNXUHQWLL]JMLGKMHVDOWHUQDWLYH të mosmarrëveshjeve ka marrë dosjen e plotë të ankesës, përfshirë dokumentacionin përkatës që lidhet me ankesën në fjalë, dhe duke përfunduar në datën kur rezultati i procedurës së zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve bëhet i disponueshëm. Enti i

470 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve, i cili ka marrë një ankesë, duhet të njoftojë palët pas marrjes së të gjitha dokumenteve të nevojshme për kryerjen e procedurës së zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve. Në raste të caktuara përjashtimore me natyrë tejet komplekse, duke përfshirë edhe kur njëra nga palët nuk ka mundësi, për VKNDTH Ws MXVWL¿NXDUD Ws PDUUs SMHVs Qs SURFHGXUsQ H ]JMLGKMHV DOWHUQDWLYH Ws PRV marrëveshjeve, entet e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve duhet të jenë në gjendje të zgjasin afatin kohor me qëllim ndërmarrjen e shqyrtimit të rastit në fjalë. Palët duhet të informohen për një zgjatje të tillë të afatit, si edhe për kohëzgjatjen e SsUDIsUWWsSULWVKPHTsQHYRMLWHWSsUW¶LGKsQsIXQGPRVPDUUsYHVKMHV Sipas germës (d) të pikës 1 të nenit 52/5, ky afat mund të zgjatet deri në 60 ditë SsUWHMDIDWLW¿OOHVWDUWsGLWsYHNDOHQGDULNH Së gjashti, kërkohet respektimi i parimit të kontradiktorialitetit, ku palët duhet të njihen me të gjitha provat e paraqitura nga pala kundërshtare, si dhe me çdo argument, dëshmi, raport ekspertësh apo provë të tjetër të paraqitur gjatë procesit ZAM. Palëve u lihet në dispozicion një afat 15 ditor për të paraqitur kundërargumentet e tyre, pasi marrin njoftimin. Së shtati, struktura ZAM në përfundim të procedurës për shqyrtimin e çështjes GXKHW W¶X MDSs SDOsYH QMs YHQGLP Ws DUV\\HWXDU .MR NsUNHVs sVKWs Qs IXQNVLRQ Ws UH- spektimit të parimit të drejtësisë. E drejta për të pasur një vendim të arsyetuar është një parim jashtëzakonisht i rëndësishëm procedural, pasi palët me anë të arsyetimit janë në gjendje të kuptojnë qartë të drejtat dhe detyrimet e tyre, duke u bindur mbi atë çka u takon dhe çfarë jo. Sipas parimeve të procedurës civile të analizuar nga Gjykata Kushtetuese rezulton se vendimet duhet të përmbajnë bazën ligjore mbi të cilën mbështetet zgjidhja e mosmarrëveshjes, analizën e provave dhe mënyrën e zgjidhjes së mosmarrëveshjes. Arsyetimi i vendimeve është element thelbësor i një vendimi të drejtë. Gjykata Kushtetuese në çështjet e saj lidhur me arsyetimin e vendimeve gjyqëso- re ka theksuar se “vendimi gjyqësor në çdo rast duhet të jetë logjik, i rregullt në formë dhe i qartë në përmbajtje. Në tërësinë e tij ai duhet konsideruar si një unitet, në të cilin pjesët përbërëse janë të lidhura ngushtësisht mes tyre. Ato duhet të jenë në shërbim dhe funksion të njëra-tjetrës. Argumentet e pjesës arsyetuese duhet të jenë të bazuara dhe të lidhura logjikisht, duke respektuar rregullat dhe ligjet e mendimit të drejtë. Ato duhet të formojnë një përmbajtje koherente brenda vendimit, i cili përjashton çdo kundërthënie apo kontradiksion të hapur ose të fshehtë. Këto argumente duhet të jenë gjithashtu të mjaftueshëm për të mbështetur dhe pranuar pjesën urdhëruese. Konkluzionet e pjesës arsyetuese duhet të bazohen jo vetëm në aktet ligjore, por edhe në parimet dhe rregullat që karakterizojnë mendimin e shëndoshë e logjik. “E drejta është rregull, dhe e drejta e dhënë logjikisht është e drejtë shumë e mirë”, ka thënë Aristoteli.12 Një arsyetim i saktë i vendimit është një mënyrë e sigurt që gjeneron legjitimitet në sytë e të interesuarve. Ky efekt do të jetë akoma më i madh nëse palët do ta përjetojnë këtë vendim si pasojë normale e një procesi të rregullt, në të gjithë komponentët e tij.13 Nga ana tjetër, pjesa 12 Aristoteli, Politika, Libri i Shtatë, f. 180, Botimet Plejad 2003 – Tiranë. 13 Shih Chistoph Engel, Inconsistency in Law:In search of a balanced norm, (Bonn, Dhjetor 2004), f. 3.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 471 urdhëruese e vendimit të gjykatës duhet të jetë rezultat i natyrshëm i përfundimeve të arritura në pjesën arsyetuese. Ajo është sintezë e këtyre përfundimeve dhe si e tillë në asnjë rast nuk mund të jetë në kundërshtim me to. Vendimi që përmban ose lejon kon- tradiktën logjike, cenon rëndë dhënien e drejtësisë. Ai nuk mund të jetë i kuptueshëm dhe bindës dhe për pasojë nuk mund të zbatohet në praktikë. Një vendim i plotë dhe i kuptueshëm pasohet logjikisht edhe me vetë forcimin e sistemit gjyqësor. Ai kontribuon në shprehjen dhe thellimin e vlerave shoqërore që transmetohen përmes normave ligjo- re.”14 I njëjti arsyetim vlen edhe për vendimet që duhet të japë struktura ZAM, sepse në thelb ajo përbën akses në drejtësi për konsumatorin, i cili nuk ka mundësi apo leverdi ekonomike të paraqitet përpara gjykatës. 2. Detyrueshmëria e vendimeve të strukturave ZAM Në rastet kur marrëveshja është detyruese për palët, struktura ZAM duhet të in- IRUPRMsSDUDSUDNLVKWSUDSsUSDUDVHWs¿OORMsVKT\\UWLPLLosVKWMHVNRQVXPDWRULQPEL detyrueshmërinë e këtij vendimi në përfundim të procedurës ZAM dhe konsumatori duhet të ketë dhënë pëlqimin e tij shprehimisht që procedura të vazhdojë. Ky infor- mim është i rëndësishëm për konsumatorin, përndryshe në rast se nuk jepet, ai mund të përbëjë një cenim të një të drejte të rëndësishme kushtetuese, atë të procesit të rre- gullt ligjor, të parashikuar nga neni 42 i Kushtetutës dhe neni 6 i Konventës Europiane WsWs'UHMWDYHWs1MHULXW.MRSDVLVHFLOLLQGLYLGNDWsGUHMWsW¶LGUHMWRKHWJM\\NDWsVSsU të realizuar një të drejtë të tij dhe në rast se një strukturë ZAM zgjidh në mënyrë të detyrueshme dhe përfundimtare një mosmarrëveshje, atëherë, nëse konsumatori nuk NDTHQsQsGLMHQLWsGHW\\UXHVKPsULVsUUH]LNRKHWFHQLPLQLVsGUHMWsVSsUW¶LXGUHMWXDU JM\\NDWsV3UDQs¿OOLPWsoGRSURFHGXUH=$0NRQVXPDWRULWGXKHWW¶LEsKHWHQMRKXU natyra e rezultatit që do të dalë nga zhvillimi i kësaj procedure dhe nëse rezultati është i detyrueshëm për palët, atëherë konsumatori duhet të ketë dhënë pëlqimin në mënyrë HNVSOLFLWHQs¿OOLPWsSURFHGXUsV 3. Vlefshmëria e marrëveshjes për zgjidhjen e çështjes përpara një Strukture ZAM Në rast se tregtari dhe konsumatori kanë nënshkruar një marrëveshje ose kon- WUDWsQPHNXVKWHWHSsUJMLWKVKPHQs¿OOLPWsPDUUsGKsQLHVVsW\\UHNXELHQGDNRUGTs çdo mosmarrëveshje do ta paraqesin përpara një strukture të caktuar ZAM e cila është detyruese për palët, atëherë kjo marrëveshje apo kusht i përgjithshëm kontraktor në cilëndo formë qoftë do të jetë e pavlefshme. Marrëveshje të tilla janë të pavlefshme në fushën e së drejtës konsumatore, pasi NRQVXPDWRUL Qs ¿OOLP Ws PDUUsGKsQLHV Ts NULMRQ PH WUHJWDULQ QXN sVKWs SORWsVLVKW L informuar dhe i ndërgjegjshëm për implikimet që mund të ketë marrëdhënia apo mos- marrëveshjet që mund të lindin prej saj. Këto lloj marrëveshjesh apo kushtesh kon- traktore janë ato që bien në fushëzbatimin e nenit 27, pika 4 të LMK dhe nenit 686, 14 Shih Vendimin e Gjykatës Kushtetuese nr. 33, datë 08.12.2005 (V – 33/05).

472 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime SDUDJUD¿LWUHWsL.RGLW&LYLOSUDMDQsNXVKWHWsFLODWNX¿]RMQsWsGUHMWsQHaksesit në gjykatë për konsumatorin dhe si të tilla janë të pavlefshme. Edhe sikur konsumatori ta ketë miratuar veçmas me shkrim këtë kusht kontraktor, ai përsëri është i pavlefshëm nëse mosmarrëveshja nuk ka lindur ende. Një situatë e tillë është shqyrtuar edhe në çështjen Claro15 nga GJED, ku është konstatuar se Direktiva 93/13 duhet interpretuar se nënkupton se një gjykatë kombëtare ku është paraqitur padia për anulimin e një vendimi arbitrazhi duhet të vendosë nëse marrëveshja e arbitrazhit është e pavlefshme dhe të anulojë vendimin e arbitrazhit nëse ajo marrëveshje përmban një kusht të pa- drejtë, edhe nëse konsumatori nuk ka kërkuar pavlefshmërinë e marrëveshjes së arbi- trazhit gjatë procedurave të arbitrazhit, por e ka kërkuar këtë pavlefshmëri vetëm gjatë ankimit për anulim të atij vendimi arbitrazhi. Pra GJED ka shkuar aq larg sa ka lejuar konstatimin e pavlefshmërisë së një marrëveshjeje arbitrazhi të përmbajtur në kushtet e përgjithshme të kontratës konsumatore edhe kur mosmarrëveshja ka përfunduar dhe është zgjidhur në arbitrazh, çka do të thotë që i gjithë procesi i arbitrazhit shkon dëm në rast se marrëveshja a kushti kontraktor që përmban marrëveshjen e arbitrazhit është i padrejtë. Pra marrëveshja për të zgjidhur mosmarrëveshjet në një strukturë ZAM detyrue- VH Qs WKHOE H SULYRQ NRQVXPDWRULQ QJD H GUHMWD SsU W¶LX GUHMWXDU JM\\NDWsV SsU NsWs arsye ajo konsiderohet e pavlefshme sepse bie në kundërshtim me të drejta themelore kushtetuese, por edhe me nenin 27 pika 4, germa (ll) e LMK, e cila parashikon se janë të padrejta ato kushte që pengojnë të drejtën e konsumatorit për të ndërmarrë veprime ligjore, veçanërisht duke i kërkuar konsumatorit të paraqesë mosmarrëveshjet eksklu- zivisht në arbitrazh. Ky parashikim rrjedh jo vetëm nga e drejta tashmë e konsoliduar edhe në praktikën gjyqësore të GJED, por sipas recitalit 45 të Direktivë 2013/11, ai është i domosdo- VKsPSsUWsUHVSHNWXDUWsGUHMWDWKHPHORUH(GUHMWDSsU]JMLGKMHH¿NDVHGKHHGUHMWD për gjykim të drejtë janë të drejta themelore të përcaktuara në Nenin 47 të Kartës së të Drejtave Themelore të Bashkimit Evropian. Prandaj procedurat e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve nuk duhet të synojnë të zëvendësojnë procedurat gjyqësore dhe QXNGXKHWW¶LSULYRMQsNRQVXPDWRUsWDSRWUHJWDUsWQJDWsGUHMWDWHW\\UHSsUWsNsUNXDU ]JMLGKMHSsUSDUDJM\\NDWDYH.MR'LUHNWLYsQXNGXKHWW¶LSHQJRMsSDOsWQJDXVKWULPLL së drejtës së tyre për të përdorur sistemin gjyqësor. Në rastet kur një mosmarrëveshje nuk ka mundur të zgjidhet përmes një procedure të caktuar të zgjidhjes alternati- ve të mosmarrëveshjeve, rezultati i së cilës nuk është detyrues, palët nuk duhet si pasojë të pengohen të nisin një proces gjyqësor në lidhje me atë mosmarrëveshje. Me këtë duhet kuptuar se gjatë kohës që konsumatori është duke u përpjekur për të zgjidhur mosmarrëveshjen e tij përpara një strukture ZAM, afati i parashkrimit për W¶LXGUHMWXDUJM\\NDWsVQXNPXQGWsHFsSRUVLUUHJXOODLGXKHWWsQGsUSULWHWRVHSH]X llohet. Meqenëse rastet e pezullimit dhe ndërprerjes së parashkrimit janë tekstuale, parashikuar respektivisht në nenet 129 dhe 131 të KC, atëherë duhet të përdoren si ndihmë mjetet e interpretimit teleologjik. Pika b e nenit 131 të KC parashikon se pa- rashkrimi ndërpritet me paraqitjen e padisë, të kundërpadisë ose të prapësimit, qoftë 15 Vendim i GJED i 26 tetorit 2006, çështja C-168/05 Claro, [2006] ECR I-10421.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 473 edhe në një gjykatë ose arbitrazh që nuk është kompetent nga pikëpamja tokësore ose lëndore për shqyrtimin e çështjes. Ky parashikim duhet të interpretohet në mënyrë të zgjeruar duke përfshirë edhe rastet kur padia/ankesa e konsumatorit është paraqi- tur përpara një strukture të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve duke marrë në konsideratë se arbitrazhi është një formë ZAM dhe se ratio legis është që kur një palë është aktive në mbrojtjen e të drejtave të veta nuk mund të penalizohet me kalim të afatit të parashkrimit shues. Përkundrazi, kërkimi i të drejtave ndërpret parashkrimin e padisë. Vetëm pasiviteti i titullarit të së drejtës mund të penalizohet me parashkrim. Marrëveshja do të jetë e vlefshme vetëm në rast se ajo nënshkruhet pasi mos- marrëveshja të jetë materializuar, pra nëse është nënshkruar pasi mosmarrëveshja ka lindur dhe në këtë moment konsumatori është në gjendje të kuptojë pasojat e kësaj marrëveshjeje për të zgjidhur mosmarrëveshjen në një strukturë ZAM dhe jo në gjykatë. 4. Detyrimi për informim Sipas pikës 4, tregtari është i detyruar të informojë konsumatorin mbi ekzistencën e strukturës ZAM përgjegjëse ku ai mund të paraqesë ankesat e tij. Ky detyrim vendo- set me qëllim që të ndërgjegjësohen konsumatorët se për zgjidhjet e ankesave të tyre NDQsQsGLVSR]LFLRQSURFHGXUDH¿NDVH.\\LQIRUPDFLRQGXKHWWsMHSHWHGKHQsNXDGsU të informacionit parakontraktor që është trajtuar në Pjesën VI të LMK. Këtë informa- cion tregtari duhet ta japë në mënyrë të qartë dhe të kuptueshme duke e vendosur në faqen e tij të internetit, nëse ka, ose në kushtet e përgjithshme të kontratës. Gjithashtu sipas pikës 5 të këtij neni, në rast se konsumatori ka paraqitur një an- kesë te tregtari, bashkë me përgjigjen e ankesës tregtari në këtë rast duhet të informojë në mënyrë të shprehur konsumatorin për ekzistencën e strukturës ZAM përgjegjëse për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve konsumatore dhe në këtë rast informacioni duhet me shkrim ose nëpërmjet një mjeti të qëndrueshëm komunikimi. Në këtë rast kërkesa për informacion është më strikte, pasi ndërkohë ka lindur një pakënaqësi e konsuma- torit ndaj tregtarit e cila potencialisht është mosmarrëveshje, të cilën konsumatori ka të drejtë ta paraqesë përpara një strukture ZAM me qëllim që të marrë një zgjidhje të VKSHMWsWsOLUsGKHH¿NDVH Neni 52/6 Struktura përgjegjëse për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve të tjera nga ato që lidhen me shërbimet me interes publik 5UHJXOODWHSDUDVKLNXDUDQsQHQHWGHULQɺWsNsWLMOLJML]ED- tohen edhe gjatë zgjidhjes së mosmarrëveshjeve të tjera nga ato që lidhen me shërbimet me interes publik. 2. Detyrimi për zbatimin e këtyre dispozitave, sipas pikës 1, të këtij neni, kryhet nga struktura përgjegjëse për zgjidhjen alternative të mo- smarrëveshjeve të tjera nga ato që lidhen me shërbimet me interes publik, që krijohet në varësi të ministrit. 3. Mënyra e organizimit dhe e funksionimit të strukturës përgjegjëse, që përcaktohet në pikën 2, të këtij neni, përcaktohet nga Këshilli i Ministrave, me propozimin e ministrit.

474 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Koment: Neni 52/6 parashikon strukturën ZAM residuale, pra atë strukturë që do të merret me të gjitha mosmarrëveshjet e tjera midis konsumatorëve dhe tregtarëve, që janë të ndryshme nga fushat e përcaktuara në nenin 52/2 të cilat parashikojnë mos- marrëveshjet në sektorët me interes të përgjithshëm ekonomik. Me qëllim ofrimin e një strukture për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të përgjithshme, të ndryshme nga ato në fushat me interes të përgjithshëm ekono- mik, pika 2 e nenit 52/6 përcakton krijimin e një strukture të tillë pranë Ministrisë përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve. Mënyra dhe organizimi i saj do të për- caktohen me VKM. Ngritja e një strukture të tillë paraqitet e domosdoshme për trajti- min e mosmarrëveshjeve konsumatore në fushat e përgjithshme, të ndryshme nga ato WsVHNWRUsYHVSHFL¿Ns'HULQsNULMLPLQHNsVDMVWUXNWXUHIXQNVLRQHWHVDMGRWsNU\\KHQ nga Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve, i cili në thelb ka dhe ushtron disa kom- petenca ZAM, sipas parashikimeve të LMK. LMK, në Pjesën VIII, Kreun V, nenin 56, parashikon trajtimin e ankesave të kon- sumatorëve, ku u njihet e drejta konsumatorëve që u janë shkelur të drejtat, të paraqe- sin ankesë, veç institucioneve të tjera, edhe pranë: VWUXNWXUDYHDGPLQLVWUDWLYHVKWHWsURUHSsUJMHJMsVHSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH - gjykatës së arbitrazhit, - çdo strukture tjetër, krijuar posaçërisht për zgjidhjen jashtëgjyqësore të mos- marrëveshjeve, sipas përcaktimeve të këtij ligji në nenet 52/2 deri 52/6. Pavarësisht këtij parashikimi, duhet të vihet në dukje se LMK parashikon një strukturë mjaft të rëndësishme në fushën e mbrojtjes së konsumatorit dhe zgjidhjes së ankesave të tyre, sikurse është Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve (KMK), pasi në nenin 57/5 të LMK parashikohet se “kur Komisioni, në shqyrtimin e kundërvajtjes administrative, konstaton shkaktim dëmi, si pasojë e kundërvajtjes administrative, pas përfundimit të shqyrtimit administrativ, vlerëson edhe masën e dëmit dhe me një ven- dim të veçantë vendos për shpërblimin e dëmit. Masa e shpërblimit, si dhe pagesa për vlerësimin e dëmit i ngarkohen subjektit që ka kryer kundërvajtjen administrative.” Duke u mbështetur në këtë përcaktim, Komisioni ka qenë aktiv jo vetëm në mbrojtjen e interesave kolektivë të konsumatorëve, por edhe të interesave individualë të tyre.16 Në thelb KMK ka funksionet e një ZAM për raste të caktuara. Për sa i përket procedurës së trajtimit të ankesave të konsumatorëve, ajo për- caktohet me Udhëzimin Nr. 11, datë 2.09.2013 të Ministrit të Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës. Ankesa e paraqitur nga vetë konsumatori ose nëpërmjet shoqatave WsPEURMWMHVVsNRQVXPDWRUsYHPXQGW¶LGUHMWRKHWVWUXNWXUsVSsUJMHJMsVHSsUPEURMWMHQ e konsumatorëve edhe online. Kërkesa duhet të respektojë disa elementë formalë të përcaktuar në këtë udhëzim. Struktura përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve duke operuar si sekretariat teknik i Komisionit të Mbrojtjes së Konsumatorëve, në përcaktim të nenit 52, pika 6, nuk ka kompetenca vendimmarrëse, por i jep opinionin me shkrim Komisionit të 16 Shih p.sh. vendimet nr. 20, datë 22.02.2012 dhe nr.22, datë 22.02.2012, ose vendimin nr. 15, datë 04.02.2011 të KMK.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 475 Mbrojtjes së Konsumatorëve, i cili ka kompetencë për të konstatuar shkeljen për- katëse dhe për marrjen e masave ndreqëse ose ndëshkuese administrative për shkeljen e kryer nga ana e tregtarëve. Nga analiza e mësipërme konstatohet se Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve nga njëra ka kompetenca të plota në shqyrtimin e shkeljeve administrative dhe marrjen e masave ndëshkuese për to sipas LMK, si dhe në pushimin dhe ndalimin e shkeljeve nga ana e tregtarëve kur këto prekin dhe dëmtojnë interesat kolektivë të konsuma- WRUsYH SRU QJD DQD WMHWsU .RPLVLRQL QXN PXQG Ws ]JMLGKs PLUs¿OOL Ws JMLWKD OORMHW H NRQÀLNWHYHTsPXQGWsUUMHGKLQQJDNRQWUDWDWHVKLWMHVGKHWsVKsUELPLWWsOLGKXUDPH konsumatorët, të cilat mund të kenë natyrë tejet komplekse në balancimin e të drejta- YHGKHGHW\\ULPHYHPHVSDOsYH-RGRHPRVNRQÀLNWLPLGLVNRQVXPDWRULWGKHWUHJWDULW lind për shkak se tregtari nuk ka respektuar ligjin për mbrojtjen e konsumatorit, por QDW\\UD NRQWUDNWXDOH H NRQÀLNWLW PXQG Ws MHWs H VKXPsOORMVKPH H SsU NsWs DUV\\H MR Ws gjitha pakënaqësitë e ankesat e konsumatorit mund të hyjnë në juridiksionin dhe kom- petencën e Komisionit të Mbrojtjes së Konsumatorëve. Për këtë arsye parashikimet OLJMRUHQs/0.QsOLGKMHPH]JMLGKMHQDOWHUQDWLYHWsNRQÀLNWHYHNRQVXPDWRUHGXKHWWs trajtonin problematikën e ofrimit të një skeme të plotë të zgjidhjeve jashtëgjyqësore të NRQÀLNWHYHQsPsQ\\UsWsVKSHMWsGKHH¿NDVH3UDOLJMLSDUDVKLNRQNULMLPLQHVWUXNWXUsV por deri në krijimin e kësaj strukture kompetencat mund të ushtrohen nga KMK. Kjo është plotësisht në përputhje me natyrën aktuale dhe funksionet e KMK.

476 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime KREU III ORGANIZATAT JOFITIMPRURËSE Neni 53 Shoqatat e konsumatorëve 1. Konsumatorët kanë të drejtë, në baza vullnetare, të krijojnë shoqata të pavarura konsumatorësh, në mbrojtje të interesave të tyre, sipas ligjit në fuqi. 2. Shoqatat e konsumatorëve janë organizata të pavarura nga tregtarët dhe kanë si qëllim, të përcaktuar me statut, mbrojtjen e të drejtave të konsumatorëve. 3. Shoqatat e konsumatorëve duhet të përmbushin kriteret e mëposhtme në mënyrë që të përfaqësojnë interesat kolektivë të konsumatorëve: a) anëtarësi aktive; b) përvojë; FVKWULUMHJMHRJUD¿NH 4. Nëpunësit e organeve administrative shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve nuk lejohen të kenë funksione drejtuese në shoqatat e konsumatorëve. .RPHQW6KRTDWDWHNRQVXPDWRUsYHMDQsRUJDQL]DWDMR¿WLPSUXUsVHVLSDVSDUDVKL- NLPHYH Ws .RGLW &LYLO OLJMLW QU  GDWs  ³3sU RUJDQL]DWDW MR¿WLPUXUsVH´ GKHOLJMLWQUGDWs³3sUUHJMLVWULPLQHRUJDQL]DWDYHMR¿WLPSUXUsVH´$WR organizohen në formën e shoqatës, me vullnetin e lirë e të paktën pesë personave, për ndjekjen e një qëllimi në të mirë dhe interes të konsumatorëve ose anëtarëve të tyre. Një nga parimet kryesore mbi të cilat duhet të funksionojnë këto shoqata është QGDOLPL L QGDUMHV Vs ¿WLPHYH$W\\UH X QGDORKHW UUHSWsVLVKW Ws QGDMQs Ws DUGKXUDW Ts PXQGWsNULMRMQsQJDYHSULPWDULDHW\\UHQsIRUPsQH¿WLPHYHPHVDQsWDUsYH6KRTDWDW e konsumatorëve kanë të drejtë të krijojnë të ardhura dhe të zotërojnë pasuri në bazë dhe sipas parashikimeve të ligjit. Ato mund të krijojnë të ardhura bazuar në kuotat e DQsWDUsVLVsWs¿QDQFRKHQQJDVKWHWLGKHWsSsU¿WRMQsGRQDFLRQHVLSDVOHJMLVODFLRQLWQs IXTL6KRTDWDWHNRQVXPDWRUsYHPHTsOOLPTsWs¿WRMQsSHUVRQDOLWHWMXULGLNGXKHWWs regjistrohen pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, sipas parashikimeve të ligjit SsU UHJMLVWULPLQ H RUJDQL]DWDYH MR¿WLPSUXUsVH 1s UDVW VH QMs JUXS NRQVXPDWRUsVK zgjedhin të organizohen si një organizatë joqeveritare pa personalitet juridik, atëherë ata mund ta kenë shumë të vështirë të veprojnë juridikisht në funksion të realizimit të qëllimit të tyre. Megjithatë, si organizime pa personalitet juridik mund të organizohen vetë shoqatat e ndryshme të konsumatorëve, për të vepruar si grup dhe të koordinuara, ose kur synohet të krijohen organizata ombrellë, me qëllim realizimin e politikave dhe aksioneve më të gjera në funksion të mbrojtjes së konsumatorëve, të cilat kërkojnë bashkërendim, koordinim, bashkëveprim. Duke qenë se shoqatat e konsumatorëve krijohen për mbrojtjen e njërës palë të tregut të lirë ekonomik, ato duhet të jenë të pavarura nga tregtarët, pasi tregtarët për- faqësojnë palën tjetër në treg. Duke qenë të pavarura nga tregtarët, ato shmangim QGRQMsNRQÀLNWSRWHQFLDOLQWHUHVLSDVLWUHJWDUsWMDQsDWDSUHMWsFLOsYHNRQVXPDWRUsW duhet të mbrohen. Gjithashtu këto shoqata duhet të jenë të pavarura nga organet shtetërore, në kuptimin që nëpunësit e organeve administrative shtetërore nuk lejohen

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 477 të kenë funksione drejtuese në këto shoqata. Kjo për arsye se shoqatat konsumatore GXKHWWsPEsVKWHWHQ¿QDQFLDULVKWQJDVKWHWLGKHSsU]LHUMDHQsSXQsVYHVKWHWsURUsPH RUJDQL]DWDWHNRQVXPDWRUsYHPXQGWsoRMsQsNRQÀLNWHLQWHUHVDVKGKHVLUUMHGKRMsWs mos realizohet siç duhet roli i këtyre organizatave. Shoqatat e konsumatorëve mund të jenë të organizuara në nivel lokal dhe të merren me mbrojtjen e interesave të kon- sumatorëve vetëm brenda një komuniteti lokal, p.sh. në nivel qarku apo rrethi, pa u shtrirë në nivel të përgjithshëm kombëtar. 3sUW¶XSUDQXDUVLSsUIDTsVXHVWsLQWHUHVLWWsSsUJMLWKVKsPWsNRQVXPDWRUsYHSsU- para gjykatave ose në struktura konsultative të ndërtuara nga organet shtetërore, si Këshilli Bashkërendues, shoqatat e konsumatorëve duhet të përmbushin tri kritere shtesë. Ato duhet të tregojnë se kanë anëtarësi efektive, pra të kenë jo vetëm deri në 5 anëtarë, numri minimal i kërkuar, por edhe në realitet këta anëtarë të jenë aktivë, të ofrojnë punë, shërbime apo pasuri të tyre për arritjen e qëllimit të shoqatës. Duhet të kenë përvojë, si p.sh. në fushata edukimi, sensibilizimi, këshillimi, trajtimi ankesash të konsumatorëve, apo të kenë kryer mbrojtje gjyqësore ose administrative të intere- VDYHWsNRQVXPDWRUsYH1MsNULWHULWUHWssVKWsDLLVKWULUMHVJMHRJUD¿NHNRPEsWDUHSUD shoqatat lokale nuk mund të përfaqësojnë interesat kolektivë të konsumatorëve, pasi me interesa kolektivë kuptohen interesat e një grupi mjaft të gjerë konsumatorësh. 0HJMLWKsVH sVKWs VKXPs H YsVKWLUs Ws SsUFDNWRVK TDUWs NXSWLPLQ H WHUPDYH µLQWHUHV NROHNWLY¶DSRµLQWHUHVLSsUJMLWKVKsP¶RVHµLQWHUHVSXEOLN¶IDNWLTsNsUNRKHWQMsVKWULUMH kombëtare e shoqatave konsumatore çon në hamendësimin se interesat kolektivë janë mjaft afër kuptimit të interesit të përgjithshëm publik. Interesat kolektivë të konsu- matorëve mund të jenë interesa individualë të njëjtë për një grup të gjerë individësh, ndërsa interesi publik përfaqëson interesa të lartë e të rëndësishëm në respekt të pari- meve themelore të rendit shoqëror dhe ekonomik në një vend. Neni 54 Të drejtat e shoqatave të konsumatorëve 1. Shoqatat e konsumatorëve kanë të drejtë: a) të edukojnë, të informojnë dhe të sensibilizojnë vazhdimisht konsuma- torët për të drejtat e tyre; b) të organizojnë dhe të drejtojnë qendrat për këshillimin e konsuma- torëve, sipas rastit, në bashkëpunim me njësitë e vetëqeverisjes vendore në përputhje me kriteret e përcaktuara nga ministri përgjegjës për fushën e tregtisë; c) të ndjekin dhe të trajtojnë ankesat e konsumatorëve; ç) të shkëmbejnë të dhëna me organet shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve; d) të organizojnë testime të pavarura për cilësinë dhe sigurinë e mallra- ve dhe të shërbimeve në treg dhe t’i bëjnë publike rezultatet e këtyre testimeve; dh) të ndërmarrin veprime ligjore në gjykatë ndaj tregtarëve, në rastet e shkeljes së të drejtave të konsumatorëve.  %XULPHW ¿QDQFLDUH Ws VKRTDWDYH Qs PEURMWMH Ws NRQVXPDWRULW MDQs Ws njëjta me ato të parashikuara në legjislacionin përkatës për organizatat MR¿WLPSUXUsVH

478 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 3. Ministria përgjegjëse për fushën e tregtisë mbështet shoqatat e konsu- PDWRUsYH PH QGLKPs ¿QDQFLDUH EUHQGD NX¿MYH Ws EX[KHWLW Ws PLUDWXDU Mënyra e shpërndarjes kryhet nëpërmjet procedurave të tenderimit. .RPHQW/0.NRQ¿UPRQIDNWLQTsVKRTDWDWHNRQVXPDWRUsYHGXKHWWsOXDMQsQMs rol të rëndësishëm në treg për të mbrojtur konsumatorët. Duke qenë se interesat e një konsumatori të vetëm janë mjaft minimalë për ta bërë atë aktiv në mbrojtjen e të drejta- ve të veta përballë tregtarit, roli i shoqatave është jashtëzakonisht i rëndësishëm në edukimin, këshillimin dhe mbrojtjen ligjore të konsumatorëve në përgjithësi. Qëllimi i shoqatave konsumatore është të sigurojë që konsumatorët të jenë të ndërgjegjshëm SsUWsGUHMWDWHW\\UHGKHWsMHQsQsJMHQGMHW¶LXVKWURMQsDWR7MHWsUTsOOLPLUsQGsVLVKsP është të përfaqësojnë konsumatorët gjatë proceseve të përmirësimit dhe plotësimit të legjislacionit mbi mbrojtjen e konsumatorëve. Ato janë partnerë me vlera të veçanta për autoritet kompetente shtetërore në këtë fushë, sidomos në shkëmbimin e të dhëna- ve, kryerjen e testimeve të pavarura në treg, apo edhe për ndërmarrjen e veprimeve ligjore përpara gjykatave. Sipas nenit 54, shoqatat e konsumatorëve kanë një sërë të drejtash të rëndësi- shme, megjithatë ligji mbetet i paqartë në lidhje me natyrën, qëllimin dhe kushtet e zbatimit të këtyre procedurave kolektive. Sigurisht, nuk mjafton deklarimi i të drejta- YH SsU W¶L EsUs DWR Ws ]EDWXHVKPH 3sU Ws OXDMWXU UROLQ Ts GXKHW Ws OXDMQs Qs IDYRU të konsumatorëve, shoqatat e konsumatorëve duhet të disponojnë mbështetjen e ne- vojshme, duke përfshirë të ardhura, personel të trajnuar, infrastrukturë dhe pajisje. .MRGRWsWKRWsTsRUJDQHWVKWHWsURUHGXKHWW¶LPEsVKWHWLQDWRHGKHVLSDVSDUDVKLNLPLW Ws QHQLW  SLND K 2IULPL L PEsVKWHWMHV ¿QDQFLDUH SsU VKRTDWDW H NRQVXPDWRUsYH nëpërmjet procedurave të tenderimit parashikohet shprehimisht në nenin 54, pika 3, VL QMs OORM PEsVKWHWMHMH Ts RUJDQHW VKWHWsURUH GXKHW W¶X MDSLQ VKRTDWDYH Ws NRQVXPD- torëve. Megjithatë deri më sot organet shtetërore nuk kanë dhënë ndonjë mbështetje WsQGMHVKPH¿QDQFLDUHSsUVKRTDWDWHNRQVXPDWRUsYH

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 479 KREU IV VENDIMET PËR NDALIMIN E SHKELJES Neni 55 Ndalimi i shkeljes Në rastet e veprimeve, që bien në kundërshtim me dispozitat e këtij ligji, të cilat dëmtojnë interesat kolektivë të konsumatorëve, struktura përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve dhe shoqatat e konsumatorëve, të cilat janë deklaruar përfaqësuese të interesave kolektivë të konsumatorëve, si- pas nenit 53 të këtij ligji, mund t’i drejtohen Komisionit për Mbrojtjen e Konsumatorëve dhe/ose gjykatës për të kërkuar marrjen e vendimit për: a) pushimin ose ndalimin e shkeljes; b) publikimin e pjesshëm ose të plotë të vendimit të marrë në zbatim të shkronjës “a” të kësaj pike, në një formë, që vlerësohet e përshtatshme dhe/ose ky publikim të jetë në një formë të tillë, që t’i shërbejë eliminimit të efekteve negative që sjell kjo shkelje; c) pagesat në Buxhetin e Shtetit nga i padituri humbës, në rastet e mos- pajtimit me vendimin brenda afatit të përcaktuar nga komisioni/gjykata të një shume të caktuar për secilën ditë vonese pas këtij afati ose për secilën shkelje tjetër të ngjashme; ç) publikimet, sipas shkronjës “b” të kësaj pike, kryhen nga ministria përgjegjëse për fushën e tregtisë. Shpenzimet për publikimin përballohen nga pala humbëse. Koment: Neni 55 synon të transpozojë në legjislacionin shqiptar Direktivën 98/27/EC17 e cila është shfuqizuar tashmë nga Direktiva 2009/22/EC18 mbi urdhrat e pushimit ose ndalimit për mbrojtjen e interesave të konsumatorëve. Ndalimi i shke- ljes, sikurse përcakton titulli i nenit, ose “injuctions” sipas Direktivës supra, është SsUNX¿]XDU VL ³QMs XUGKsU SXVKLPL RVH QGDOLPL L OsVKXDU QJD JM\\NDWD RVH QMs RUJDQ administrativ, ku gjykata ose organi përkatës publik urdhëron një palë të ndalojë një praktikë të caktuar”.19 Paditë kolektive për mbrojtjen e interesave kolektivë të konsumatorëve janë konsi- deruar gjithnjë si çështje të interesit publik. Koncepti i ndërmarrjeve të veprimeve, pra padive, ose kërkesave për mbrojtjen e interesave kolektivë të konsumatorëve qëndron në supozimin se individët e prekur nga një shkelje e dispozitave të LMK nuk ka të ngjarë të reagojnë ndaj shkeljeve të interesave kolektivë duke paraqitur kërkesë-padi 17 Directive 98/27/EC of the European Parliament and of the Council of 19 May 1998 on injun- FWLRQVIRUWKHSURWHFWLRQRIFRQVXPHUV¶LQWHUHVWVOJ L 166, 11.6.1998, p. 51–55. 18 Directive 2009/22/EC of the European Parliament and of the Council of 23 April 2009 on LQMXQFWLRQVIRUWKHSURWHFWLRQRIFRQVXPHUV¶LQWHUHVWV&RGL¿HGYHUVLRQ7H[WZLWK(($UHOHYDQFH2- L 110, 1.5.2009, p. 30–36. 19 Shih “An analysis and evaluation of alternative means of consumer redress other than re- GUHVVWKURXJKRUGLQDU\\MXGLFLDOSURFHHGLQJV´ - Final Report- A Study for the European Commission, Health and Consumer Protection Directorate-General Directorate B - Consumer Affairs - prepa- red by: The Study Centre for Consumer Law – Centre for European Economic Law Katholieke Universiteit Leuven, Belgium - Prof. Dr. Jules Stuyck at al.

480 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime individuale. Kjo ndodh sidomos kur ndikimi i një shkeljeje mbi një individ është re- lativisht minimal, çka është shpesh rasti në lidhje me shkeljet e rregullimeve ligjore mbi kushtet e padrejta ose konkurrencën e pandershme. Në të tilla raste një mungesë interesi e individëve për të ngritur kërkesa apo padi mund të konsiderohet raciona- OH GKH H MXVWL¿NXDU GXNH PDUUs Qs NRQVLGHUDWs VH LQYHVWLPL ¿QDQFLDU SHUVRQDO GKH NRKRU L QGsUPDUUMHV Vs YHSULPHYH OLJMRUH sVKWs NUHMW MRSURSRUFLRQDO QGDM ¿WLPHYH Ts mund të priten si rezultat. Paditë apo kërkesat kolektive për mbrojtjen e interesave të konsumatorëve parashikojnë një mjet në këtë drejtim, për sa kohë interesa individualë të ndryshëm janë grupuar së bashku dhe përgjegjësia për ndjekjen e tyre nuk varet nga nisma individuale e atyre personave, të cilët ishin individualisht të shqetësuar për shkeljen, por i kalon një enti i cili përfaqëson interesat kolektivë të atij grupi personash. Kjo është perspektiva nga e cila duhet analizuar mbrojtja e interesave kolektivë të konsumatorëve, përfshi ndalimin e shkeljes që paraqet ky nen i prejardhur nga Acquis i BE-së. Në Europë të tilla mjete juridike janë një fenomen i kohëve të fundit, i cili është theksuar nga Direktiva mbi ndalimin e shkeljeve dhe impaktit që ajo ka pasur mbi ligjet kombëtare të procedurës civile. Direktiva ka prezantuar një formë kryesore të veprime- ve kolektive për mbrojtjen e interesave kolektivë të konsumatorëve në ligjet e shteteve anëtare të BE. Kohët e fundit Komisioni Europian ka theksuar rëndësinë që kanë pa- ditë kolektive në mbrojtjen e interesave të konsumatorëve në tërësi dhe ka ndërmarrë hapa konkretë për realizimin dhe kompletimin e kuadrit ligjor në këtë fushë.20 Madje së fundmi, Komisioni Europian ka prezantuar një propozim Direktivë për paditë për- faqësuese në mbrojtjen e interesave kolektive të konsumatorëve, e cila synon të shfuqi- zojë Direktivën aktuale 2009/22 mbi ndalimin e shkeljeve,21 duke synuar kështu për- mirësimin legjislativ të situatës së mbrojtjes së interesave kolektive të konsumatorëve Neni 55 i jep strukturës përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve ose organi- zatave që përfaqësojnë interesin e konsumatorëve, të drejtën për të vepruar përpara gjykatave ose Komisionit të Mbrojtjes së Konsumatorëve, duke kërkuar ndalimin e çdo praktike që është në kundërshtim me ligjin për mbrojtjen e konsumatorëve, si për shembull urdhra për pushim ose ndalim shkeljeje, pra ndalimin e përdorimit të mëtejshëm të praktikës.22 E drejta e dhënë për të ndërmarrë veprime përpara gjykatave nuk është e SsUJMLWKVKPH 6KRTDWDW H NRQVXPDWRUsYH Ts GsVKLURMQs W¶L GUHMWRKHQ JM\\NDWsV GXKHW të përfaqësojnë interesin e përgjithshëm të konsumatorëve. Kriteret që duhet të për- mbushen për të pretenduar të drejtën e përfaqësimit janë renditur në nenin 53, pika 3, të LMK. 20 6KLKKWWSVHFHXURSDHXLQIRODZEHWWHUUHJXODWLRQLQLWLDWLYHVDUHVBHQ 21 Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on representative ac- tions for the protection of the collective interests of consumers, and repealing Directive 2009/22/EC, &20¿QDO&2' 22 Për më gjerësisht në lidhje me mbrojtjen kolektive të konsumatorëve shih F. Kola dhe E. Teliti “Collective redress in consumer protection in Albania” në Veronika Efremova, ed. Collective redress mechanisms in consumer protection in the European Union and South East Europe: comparative study. Skopje: GIZ, 2018, f. 90-135.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 481 Urdhrat për ndalimin e shkeljes nuk synojnë marrjen e dëmshpërblimit për dëmin TsXsVKWsVKNDNWXDUNRQVXPDWRUsYHVLUH]XOWDWLSUDNWLNDYHWsSDOLJMVKPHREMHNWLYL është parandalimi i shkeljeve të mëtejshme të ligjit duke i kërkuar tregtarit që të nda- lojë veprimet e paligjshme. Urdhri i ndalimit, përveç se i drejtohet tregtarit në fjalë, mund të publikohet, plotësisht ose pjesërisht, në rast se ky publikim mund të kontribuojë në ndalimin e praktikës së paligjshme dhe eliminimin e të gjitha efekteve të saj. Si rregull publi- kimet ndihmojnë në informimin e konsumatorëve mbi shkeljet, pra ata kuptojnë që një tregtar i caktuar po vepron në kundërshtim me ligjin, si dhe dekurajojnë tregtarin për vazhdimin e shkeljes, pasi publikime të tilla rrezikojnë reputacionin e tij në treg. Publikimi realizohet nga ministria përgjegjëse për fushën e tregtisë dhe shpenzimet e këtij publikimi i ngarkohen tregtarit. Urdhri duhet të vendosë një afat kohor të caktuar brenda të cilit tregtari duhet të ndërmarrë masat korrigjuese ose të ndalojë praktikën e paligjshme. Ndaj tregtarit që QXNUHVSHNWRQNsWsDIDWNRKRUYHQGRVHWPDVDDGPLQLVWUDWLYHSsUW¶LSDJXDUEX[KHWLW të shtetit për çdo ditë ose çdo shkelje të konstatuar pas përfundimit të afatit kohor të vendosur më parë. Ndalimet e shkeljeve zbatohen kryesisht për veprimtaritë e tregtarëve që bien ndesh me parashikimet ligjore të mëposhtme: - veprime që përbëjnë praktika të padrejta tregtare sipas parashikimeve të Pjesës Vs.DWsUW.UHX, - përdorimi i kushteve të padrejta në kontratat standarde me konsumatorët, sipas SDUDVKLNLPHYHWs3MHVsVVs3HVWs.UHX, - shitja e sendeve me të meta dhe të papërputhshme me kontratën, sipas parashi- NLPHYHWs3MHVsVVs3HVWs.UHX,, - shkeljet e detyrimeve ligjore për kontratat jashtë qendrave të tregtimit dhe kon- tratat QsODUJsVLVLSDVSDUDVKLNLPHYHWs3MHVsVVs*MDVKWs - shkeljet e detyrimeve ligjore për kontratat e përdorimit me afat, të produktit të pushimit afatgjatë, kredisë konsumatore dhe paketave të udhëtimit, sipas pa- rashikimeve të Pjesës së Shtatë, Kreu II, III, dhe IV.

482 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime KREU V TRAJTIMI I ANKESAVE TË KONSUMATORËVE Neni 56 Ankesat e konsumatorëve 1. Konsumatori, kur i shkelen të drejtat, ka të drejtën e paraqitjes së an- kesës te: a) struktura administrative shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e konsu- matorëve, strukturat e posaçme në njësitë e vetëqeverisjes vendore; b) shoqatat e konsumatorëve; ç) gjykata e arbitrazhit ose ndërmjetësi i licencuar; d) organet gjyqësore; dh) çdo stukture ZAM përgjegjëse, e krijuar posaçërisht për zgjidhjen jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjeve, sipas përcaktimeve të këtij ligji në QHQHWGHULQɺ 1.1. Ngarkohet ministri, që mbulon tregtinë, për nxjerrjen e udhëzimit për përcaktimin e procedurave të trajtimit të ankesave, të paraqitura në strukturën e parashikuar në shkronjën “a” të pikës 1 të këtij neni. 2. Ngarkohet Këshilli i Ministrave për përcaktimin e kritereve shtesë që duhet të përmbushë struktura e parashikuar në shkronjën “dh” të pikës 1 të këtij neni. .RPHQW.RQVXPDWRUsWTsNDQsLQWHUHVWsSDUDTHVLQQMsSDGLPXQGW¶LGUHMWRKHQ gjykatës. Zakonisht kjo do të thotë vonesa të gjata dhe shpenzime të larta procedurale e shpenzime avokatie, ndërsa bëhet fjalë për shuma të vogla. Për ankesat në lidhje me shuma të vogla, sistemi gjyqësor nuk ofron një zgjidhje të përshtatshme. Për këtë arsye ligji parashikon një sërë institucionesh të tjera, të cilat mund të ofrojnë zgjidhje PsWsVKSHMWDPsWsOLUDPsH¿NDVH Konsumatori mund të vendosë të paraqesë ankesën e tij tek: - Komisioni për Mbrojtjen e Konsumatorëve, i cili megjithatë, do të trajtojë krye- sisht çështjet që kanë një përmasë kolektive ose që ngrenë çështje parimi. .RQVXPDWRUsWPXQG W¶L GUHMWRKHQ.0. TRIWs PH VKNULP TRIWs PH QMsDQNHVs online, ku plotësohet një formular. Procedurat e trajtimit të ankesave janë të parashikuara në udhëzimin e Ministrit.23 Sipas udhëzimit struktura përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorit luan rolin e sekretariatit teknik të KMK dhe është struktura parësore që trajton paraprakisht ankesat e konsumatorëve në aspektin e përmbushjes së kritereve formale, si: juridiksioni administrativ dhe kompeten- FD OsQGRUH H .0. OHJMLWLPLWHWL L DQNXHVLW GKH UHVSHNWLPL L DIDWHYH OLJMRUH SsU DQNLP$QNHVDGXKHWWsSsUPEDMsWsGKsQDWLGHQWL¿NXHVHGKHDGUHVsQHDQNXHVLW Ws GKsQDW LGHQWL¿NXHVH SsU WUHJWDULQ GKH DGUHVsQ H WLM QMs SsUVKNULP Ws VKNXUWsU të situatës dhe dëmit që ka pësuar konsumatori, të tregojë përpjekjet që ka bërë konsumatori për të zgjidhur situatën drejtpërdrejt me tregtarin si dhe gatishmërinë HWLMSsUWs]JMLGKXUJM\\TsVLVKWRVHMDVKWsJM\\TsVLVKWNRQÀLNWLQ3sUUHJMLVWULPLQH ankesave mbahet një regjistër i posaçëm. Nëse janë plotësuar të gjitha kërke- 23 Udhëzmi i Ministrit të Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjitikës, nr. 11, datë 2.09.2013.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 483 sat formale të ankesës, KMK shqyrton çështjen në themel brenda 30 ditësh nga SDUDTLWMD H VDM 3sU DUV\\H Ws MXVWL¿NXDUD N\\ DIDW PXQG Ws VKW\\KHW HGKH  GLWs Ws tjera. KMK gjatë shqyrtimit në themel të çështjes ka të drejtë të marrë si provë dokumente relevante që sjellin palët, dëgjon palët ose përfaqësuesit e tyre ligjorë dhe vendos mbi dispozitën ligjore të aplikueshme, llojin e shkeljes, kur ekziston, dhe masën e gjobës përkatëse. Procedura e shqyrtimit të ankesës duhet të ndjekë të gjitha parimet e një procesi të rregullt ligjor. Vendimi i KMK duhet të jetë i DUV\\HWXDUGKHW¶XYLKHWQsGLVSR]LFLRQSDOsYH - Shoqatat e konsumatorëve, të cilat do të mundohen të zgjidhin çështjen në mënyrë LQIRUPDOHGUHMWSsUGUHMWPHWUHJWDULQRVHPXQGWsYHQGRVLQWsPEsVKWHVLQNRQVX- matorin dhe eventualisht ta dërgojnë çështjen përpara gjykatës në emër dhe për OORJDULWsWLM - Skemat e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve në mënyrë jashtëgjyqësore, në rast se kjo mundësi ekziston. - Çdo strukture ZAM përgjegjëse, e krijuar posaçërisht për zgjidhjen jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjeve, sipas përcaktimeve të këtij ligji në nenet 52/2 deri 52/6. Pengesat e lidhura me aksesin efektiv të konsumatorit në drejtës dhe trajtimi gjyqësor i ankesave të konsumatorëve shpjegon pse skemat alternative për zgjidhjen e PRVPDUUsYHVKMHYHMDQsVKXPs¿VKXDUYLWHWHIXQGLWQsWsJMLWKDYHQGHW Skemat ekzistuese në Europë ndryshojnë në mënyrë domethënëse prej statusit, formës, rregullave të veprimit dhe ndikimit në vendimet e tyre. Disa janë thjesht mjete marketingu të promovuara nga tregtarët, ndërsa të tjerat janë të thjeshta, me shpenzi- PHWsXOsWDGKHPHVLVWHPHQGsUPMHWsVLPLGKHSDMWLPLH¿NDV'LVDUH]XOWRMQsW¶LSsUND- sin një nisme të njëanshme tregtie ose industrie, të tjera ofrojnë një panel të balancuar që sigurojnë një përfaqësim të barabartë të tregtarëve dhe konsumatorëve. Disa an- gazhojnë autoritetet shtetërore të ngarkuara me çështjet e mbrojtjes së konsumatorëve, ndërsa të tjera mbeten ngushtësisht private. Disa kanë një organ vendimmarrës, ndërsa të tjera japin vetëm rekomandime. Komisioni Evropian ka ngritur një kriter të përgjithshëm për të garantuar që si- stemet alternative për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të punojnë në interes të konsu- matorëve. Një Rekomandim i parë i Komisionit, më 30 Mars 1998,24 mbulon siste- met jashtëgjyqësore që përfshijnë palë të treta si arbitra dhe ndërmjetës. Kjo është plotësuar nga një Rekomandim i ngjashëm, i miratuar më 4 Prill 2001, i zbatueshëm për organet jashtëgjyqësore të përfshira në zgjidhjen me pajtim të mosmarrëveshje- ve me konsumatorët.25 Më në fund në vitin 2013 u miratua Direktiva 2013/11 mbi zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve konsumatore. Pritet që të gjitha organet me përgjegjësi për të zgjidhur në mënyrë jashtëgjyqëso- re mosmarrëveshjet e konsumatorëve të respektojnë parimet e mëposhtme: - pavarësinë dhe paanshmërinë e personit ose të autoritetit vendimmarrës duke e bërë atë të paanshëm: kur vendimi merret nga një person që është caktuar dhe shpër- blehet nga një shoqatë ndërmarrjeje profesionale, personi i caktuar gjatë tri viteve 24 OJ L 115, 17.4.1998, f. 31. 25 OJ L 109, 19.4.2001, f. 56.

484 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime të mëparshme nuk duhet të ketë punuar për këtë shoqatë profesionale ose për një nga anëtarët e saj, si dhe për ndërmarrjen përkatëse. Kur vendimi merret nga një organ kolegjial, pavarësia e organit përgjegjës për të marrë vendimin kërkon që NRQVXPDWRUsWGKHSURIHVLRQLVWsWWsMHQsSsUIDTsVXDUQsPsQ\\UsWsEDUDEDUWs - transparencën e procesit të vendimmarrjes dhe të vendimit të marrë: procedurat e QGMHNXUDGKHYHQGLPHWHPDUUDGXKHWWsEsKHQSXEOLNH - parimin e kontradiktorialitetit, p.sh. të gjitha palët duhet të lejohen që të paraqesin këndvështrimin e tyre përpara organit kompetent, i cili duhet të dëgjojë argumen- WHWIDNWHWGKHHNVSHUWL]DWHSDUDTLWXUDQJDSDODWMHWsU H¿NDVLWHWLQHSURFHGXUsVGXNHEsUsWsPXQGXUTsNRQVXPDWRULWsNHWsakses te pro- cedura pa qenë i detyruar që të përdorë përfaqësues ligjor, që procedura të jetë pa shpenzime ose me shpenzime të ulëta, që të ketë një kohëzgjatje të shkurtër nga momenti i paraqitjes së ankesës dhe marrjes së vendimit dhe që organi kompetent WsNHWsQMsURODNWLYQsSURFHVLQKHWLPRU OLJMVKPsULQsHYHQGLPLWWsPDUUsNMRQXNGXKHWW¶LPRKRMsNRQVXPDWRULWPEURMWMHQ TsLMHSHWQJDGLVSR]LWDWGHW\\UXHVHWsOLJMLW - parimin e lirisë / vullnetit të lirë, sipas të cilit askush - as konsumatori e as tregtari - nuk duhet të detyrohen që të përdorin skemën për zgjidhjen jashtëgjyqësore të PRVPDUUsYHVKMHYH - gjithashtu vendimi i marrë nga organi mund të jetë i detyrueshëm për palët vetëm nëse ato ishin informuar paraprakisht për natyrën detyruese dhe e kanë pranuar YHoPDVDWs - parimin e përfaqësimit, p.sh. e drejta për palët që të përfaqësohen ose ndihmohen nga një palë e tretë gjatë të gjitha fazave të procesit. Aktualisht ngritja e strukturave të =$0sVKWsNX¿]XDUYHWsPWHNDXWRULWHWHWSX- blike në fusha sektoriale. Në mundësinë e liberalizimit të ofrimit të këtyre shërbimeve do të duhet që edhe skemat private të respektojnë të njëjtat parime në rastin e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve midis tregtarëve dhe konsumatorëve. Neni 56/1 Mbrojtja e konsumatorëve në nivel vendor 1. Struktura përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve, në zbatim të për- caktimeve të shkronjave “e”, “g” dhe “i”, të pikës 2, të nenit 49, të këtij ligji, bashkëpunon dhe autorizon njësitë e vetëqeverisjes vendore për kryerjen e funksioneve për informimin, njoftimin dhe ndërgjegjësimin e konsuma- torëve, si dhe për mbledhjen, seleksionimin e ankesave të konsumatorëve e, sipas rastit, përcjelljen e ankesave pranë strukturës përgjegjëse në nivel qendror. 2. Njësitë e vetëqeverisjes vendore, për zbatimin e pikës 1, të këtij neni, mbështetur në përcaktimin e ligjit nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendo- re”, krijojnë struktura të posaçme. Koment: Gjatë procesit të hartimeve të ndryshimeve ligjore të LMK, nga taki- met me institucionet e interesuara u vu re një interes i rritur i organeve te qeverisjes vendore për të marrë pjesë aktive në fushën e mbrojtjes së të drejtave të konsuma- torëve. Sipas nenit 21 të ligjit nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” lejohet që IXQNVLRQHWHGHOHJXDUDW¶XWUDQVIHURKHQQMsVLYHWsYHWsTHYHULVMHVYHQGRUHPHOLJMRVH

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 485 me marrëveshje. Ndërsa sipas nenit 30 të të ligjit nr. 139/2015 funksionet e delegua- ra mund të përcaktohen me ligj. Në këto kushte u mendua e arsyeshme që në LMK të përfshihej delegimi i kompetencave njësive të qeverisjes vendore që sipas LMK i takon strukturës përgjegjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve pranë ministrisë përgjegjëse për tregtinë. Parashikimi i nenit 56/1 propozuar në ndryshimet e fundit të LMK mendohet të sjellë një rritje të konsiderueshme të trajtimit të kërkesave dhe ankesave të konsumatorëve, pasi konsumatorët për shkak të traditës janë mësuar të zgjidhin problemet e tyre pranë organeve që janë më afër qytetarëve. Përfshirja e or- ganeve lokale do të ndihmojë edhe në punën seleksionuese të KMK. %DVKNLYHJMLWKDVKWXPXQGW¶XGHOHJRKHQIXQNVLRQHGKHNRPSHWHQFDWsWMHUDMRWs detyrueshme, mbi bazën e një marrëveshjeje midis njësisë së vetëqeverisjes vendore përkatëse dhe institucionit qendror përgjegjës me ligj. Në një të ardhme të afërt mund të lindë e nevojshme që disa funksione të strukturave të zgjidhjes alternative të mos- marrëveshjeve me konsumatorin të ndryshme nga ato të sektorëve të veçantë me in- WHUHVWsSsUJMLWKVKsPHNRQRPLNW¶XGHOHJRKHQQMsVLYHWsYHWsTHYHULVMHVYHQGRUH.MR veçanërisht mund të ishte e përshtatshme për bashki të mëdha, sikurse është Tirana që ka edhe struktura të specializuara në mbrojtjen e konsumatorëve. Një bashkëpunim më i ngushtë midis strukturave të qeverisjes qendrore dhe lokale do të garantonte një mbrojtje më të lartë për konsumatorin. Bashkitë, me nismën e tyre, mund të përdorin EXULPHWHYHWD¿QDQFLDUHSsUXVKWULPLQHIXQNVLRQHYHHWsNRPSHWHQFDYHWsGHOHJXDUD me synim ngritjen në nivel më të lartë të shërbimit në interes të bashkësisë. Si përfundim, mund të thuhet se neni 56/1 i LMK çel rrugën e zgjerimit të numrit të organeve zbatuese të LMK. Aktualisht për njësitë vendore lejohen vetëm kom- petenca në fushën e informimit, ndërgjegjësimit, këshillimit të konsumatorëve dhe në pranimin e seleksionimin e ankesave të tyre. Delegimi i këtyre kompetencave këshilluese e orientuese krijon premisën e nevojshme që në të ardhmen të mund të delegohen edhe funksione sanksionuese në interes të zbatimit sa më efektiv të LMK, qoftë me anë ligjit, qoftë me anë të marrëveshjeve që ministria përgjegjëse në fushën e tregtisë mund të lidhë me njësitë e qeverisjes vendore.



PJESA IX KUNDËRVAJTJET ADMINISTRATIVE Neni 57 Shkeljet administrative Shkeljet e dispozitave të këtij ligji, kur nuk përbëjnë vepër penale, përbëjnë kundërvajtje administrative dhe ndëshkohen si më poshtë: l. Nga Inspektori i inspektoratit përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut: a) për shkeljet e dispozitave të parashikuara në nenet 9, 11, 18, me gjobë në masën 100 000 lekë; b) për shkeljet e dispozitave të parashikuara në nenet 7, 8, 9 pikat 1 dhe 2, 12, 30, 31, 32 e 33, me gjobë në masën 200 000 lekë; c) për mosplotësim të kërkesave të parashikuara në nenin 52/1, me gjobë në masën 300 000 lekë; 2. Nga Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve: a) për shkeljet e dispozitave të parashikuara në nenet 14, 15, 17 shkronja “A”, 22, 24, 35, 3 6 , 36/2, 36/5 38, 39 e 43, 52/5, pika 4 dhe 5, me gjobë në masën 300 000 lekë; b) për shkeljet e dispozitave të parashikuara në nenet 16, 17 shkronja “B”, 25, 27 pika 4, 28 pika 1, 29, 37/5, 37/10, 37/11, 37/13, 40, 41, 45 e 47, me gjobë në masën 500 000 lekë; c) për shkeljet e dispozitave të parashikuara sipas neneve 9 e 39 (për ra- stet e praktikave tregtare), me gjobë në masën 100 000 lekë; ç) për mosplotësim të kërkesave të parashikuara në nenin 52/1, me gjobë në masën 300 000 lekë.  1s UDVW SsUVsULWMHMH JMREDW H SDUDVKLNXDUD Qs NsWs QHQ G\\¿VKRKHQ Përsëritje vlerësohet rasti, kur shkelësi kryen të njëjtën shkelje për herë të dytë, brenda një periudhe prej 5 vjetësh. 5. Kur Komisioni, në shqyrtimin e kundërvajtjes administrative, kon- staton shkaktim dëmi, si pasojë e kundërvajtjes administrative, pas për- fundimit të shqyrtimit administrativ, vlerëson edhe masën e dëmit dhe me një vendim të veçantë vendos për shpërblimin e dëmit. Masa e shpërblimit, si dhe pagesa për vlerësimin e demit i ngarkohen subjektit që ka kryer kundërvajtjen administrative. 6. Gjobat e vendosura sipas këtij neni janë dënime kryesore. Koment: Shkeljet e dispozitave të LMK mund të përbëjnë edhe vepra penale në rast se janë parashikuar në Kodin Penal dhe u nënshtrohen më pas penaliteteve për- katëse sipas këtij Kodi, si p.sh. informacionet e rreme apo të mangëta të dhëna nga tregtarët gjatë praktikave të tyre tregtare mund të përbëjnë veprën penale të mashtri- mit, në rast se plotësojnë të gjitha elementet e kësaj vepre.

488 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Nëse nuk përbëjnë vepër penale sipas Kodit Penal, ato mund të përbëjnë kundër- vajtje administrative dhe ndëshkohen nga autoritetet kompetente për zbatimin e LMK, si për shembull Komisioni për Mbrojtjen e Konsumatorëve dhe inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut, i caktuar sipas Nenit 51, pika 1. Dënimet me gjobë në masat e parashikuara nga neni 57 janë dënime kryesore të dhëna nga organet administrative të përcaktuara. Ato jepen për shkeljet administrative që kryejnë tregtarët, të cilat cilësohen si kundërvajtje administrative. Në rast se ndonjë nga veprimet e tregtarëve përbën vepër penale, atëherë ata do të dënohen nga gjykata për vepra penale dhe masat e dënimit të parashikuara në këtë nen nuk do të konsi- derohen nga gjykata si dënime plotësuese, që mund të jepen së bashku me dënimin NU\\HVRUSsUYHSUsQSHQDOHVSHFL¿NH'sQLPLDGPLQLVWUDWLYLSDUDVKLNXDUQJDQHQL nuk e shkarkon tregtarin nga përgjegjësia civile që mund të ketë ndaj konsumatorit. Sipas rastit ai do të mbajë si përgjegjësi administrative, ashtu edhe përgjegjësi civile, madje dënimi administrativ lehtëson procesin e të provuarit në përgjegjësinë civile. Neni 57 parashikon dy autoritete të ndryshme kompetente për marrjen e masave administrative, të cilat konsistojnë në vendosjen e gjobave. Institucionet shtetërore kompetente për dhënien e ndëshkimeve administrative dhe llojet e tyre janë si më poshtë. 1. Inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut Inspektori i inspektoratit përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut ka të drejtë: (a) të konstatojë si kundërvajtje administrative dhe të dënojë me gjobë në masën 100 000 lekë shkeljet e mëposhtme: VKNHOMDHQHQLWPELWUHJXHVLQHoPLPLW - shkelja e nenit 11 mbi ambalazhimin e mallit, nëse shitësi nuk e shet mallin të ambalazhuar ose të paketuar në mënyrë të rregullt e të sigurt ose, në rastet e shitjes me vetëshërbim, shitësi nuk i siguron blerësit material të përshtatshëm HWsVLJXUWSDNHWLPL - shkelja e nenit 18 mbi ekspozimin e të dhënave të tregtarit, nëse tregtarët nuk kanë vendosur në njësinë e tyre të tregtimit emërtimin tregtar, adresën, orarin për shërbimin e konsumatorit, si dhe të dhëna të tjera, që lidhen me natyrën e mallrave ose të shërbimeve që ofrojnë. (b) të konstatojë si kundërvajtje administrative dhe të dënojë me gjobë në masën 200 000 lekë, shkeljet e mëposhtme: - shkeljen e nenit 7 mbi detyrimin e përgjithshëm për informim që tregtari ka për PDOOUDWGKHVKsUELPHWTsRIURQQGDMNRQVXPDWRULW VKNHOMHQHQHQLWPELHWLNHWLPLQHPDOOUDYHQsJMXKsQVKTLSH - shkeljen e nenit 9 mbi treguesit e çmimit në pikat 1 dhe 2 të tij, kur çmimi ose SsUOORJDULWMDHWLMQXNWUHJRKHQVLSDVNsUNHVDYHWs/0. VKNHOMHQHQHQLWPELGHW\\ULPLQHSsUGRULPLWWsJMXKsVVKTLSH - shkeljen e nenit 30 mbi afatet kohore të garancisë ligjore në kontratat e shitjes NRQVXPDWRUH - shkeljen e nenit 31 mbi dëmshpërblimin e konsumatorit në rastet e kontratave WsVKLWMHV

Pjesa IX – Kundërvajtjet administrative 489 - shkeljen e nenit 32 mbi garancitë kontraktuale të kontratave të shitjes NRQVXPDWRUH - shkeljen e nenit 33 ku shitësi nuk plotëson detyrimet e tij ndaj konsumatorit pas VKLWMHV (c) të konstatojë si kundërvajtje administrative dhe të dënojë me gjobë në masën 300 000 lekë shkeljen e mëposhtme: - shkeljen e nenit 52/1 mbi detyrimin për dhënie informacioni, kur tregtarët nuk japin të gjithë informacionin në mënyrë të qartë, të vërtetë e jo të mangët, kur ky informacion i kërkohet nga inspektorati i mbikëqyrjes së tregut ose nga vetë inspektori i tij. Në rast se e njëjta shkelje e përcaktuar si më sipër, përsëritet dy herë nga i njëjti tregtar brenda një periudhe prej pesë vitesh, atëherë masa e ndëshkimit administrativ SsUNDWsVG\\¿VKRKHW 2. Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve ka të drejtë: (a) të konstatojë si kundravajtje administrative dhe të dënojë me gjobë në masën 300 000 lekë shkeljet e mëposhtme: - shkeljen e nenit 14, 15, dhe 17 shkronja (A), pra mbi çdo dispozitë që ka të bëjë me SUDNWLNDWWUHJWDUHoRULHQWXHVHWsNU\\HUDPHYHSULPHRVHPRVYHSULPH VKNHOMHQHQHQLWPELSsUGRULPLQHJMXKsVVKTLSHQsPHVD]KHWHSXEOLFLWHWLW VKNHOMHQHQHQLWPELSXEOLFLWHWLQHSDGUHMWsGLVNULPLQXHV - shkeljen e nenit 35 kur tregtari nuk njofton konsumatorin për të drejtën e tij të heqjesGRUsQJDNRQWUDWD - shkeljen e nenit 36 kur tregtari nuk respekton detyrimet e tij për dhënien e infor- macionit parakontraktor në rastin e kontratave jashtë qendrave të tregtimit dhe ato QsODUJsVL - shkeljen e nenit 36/2 në rast se tregtari ndryshon informacionin parakontraktor SDSsOTLPLQGKHGLMHQLQsHNRQVXPDWRULW - shkeljen e nenit 36/5 mbi respektimin e kërkesave formale të kontratave jashtë THQGUDYHWsWUHJWLPLW - shkeljen e nenit 37 mbi respektimin e kërkesave formale të kontratave QsODUJsVL - shkeljen e nenit 38 mbi furnizimin e paporositur. Në këtë rast duhet pasur pa- rasysh se ligji parashikon se konsumatori nuk detyrohet të paguajë në një rast të tillë. - shkeljen e nenit 39, kur tregtari përdor mjetet në largësi pa marrë më parë pëlqi- PLQHNRQVXPDWRULW - shkeljen e nenit 43, kur tregtari nuk jep të plotë informacionin parakontraktor që kërkohet për kontratat e përdorimit me afat të produktit të pushimit DIDWJMDWs - shkeljen e nenit 52/5 pikat 4 dhe 5 mbi informacionin që duhet të japë tregta- ri për strukturat ZAM përgjegjëse për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve me konsumatorin.

490 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime (b) të dënojë me gjobë në masën 500 000 lekë shkeljet e mëposhtme: - shkeljen e nenit 16, dhe 17 shkronja (B), pra mbi çdo dispozitë që rregullon SUDNWLNDWWUHJWDUHDJUHVLYH - shkeljen e nenit 25 mbi publicitetin krahasues, kur tregtari nuk respekton kërke- VDWOLJMRUHSsUNDWsVHVLMDQsWUHJXDUQsNRPHQWLQHQHQLWQsNsWsNRPHQWDU - shkejen e nenit 27, pika 4 mbi kushtet e padrejta në kontratat konsumatore, si MDQsWUHJXDUQsNRPHQWLQHQHQLWSLNDQsNsWsNRPHQWDU - shkeljen e nenit 28 pika 1 mbi respektimin e kërkesave për transparencë formale HYL]LYHWsNXVKWHYHNRQWUDNWRUH - shkeljen e nenit 29 mbi detyrimin për përputhshmërinë kontraktuale të sendeve, kur tregtari paraqet sende me të meta, si janë treguar në komentin e nenit 29, në NsWsNRPHQWDU - shkeljen e nenit 37/5 në rastet kur tregtari nuk respekton detyrimet ndaj konsu- matorit kur konsumatori heq GRUsQJDNRQWUDWD VKNHOMHQHQHQLWPELGRUs]LPLQHPDOOUDYHWHNNRQVXPDWRUsW - shkeljen e nenit 37/11 në rast se tregtari e tarifon konsumatorin për përdorimit e PMHWHYHWsSDJHVsVQsVKNHOMHWsSDUDVKLNLPHYHOLJMRUH - shkeljen e nenit 37/13 në rast se tregtari përdor për komunikim linjë telefonike e FLODNXVKWRQPELWDULIsQED]sGKHNMRNRVWRUsQGRQPELNRQVXPDWRULQ - shkeljen e nenit 40 mbi mënyrën e faturimit, kur tregtari nuk respekton kërkesat HNsWLMQHQL - shkeljen e nenit 41, kur tregtari nuk respekton detyrimin për të garantuar si- guri, cilësi dhe vazhdueshmëri të shërbimeve të furnizimit me ujë, energji dhe WHOHNRPXQLNDFLRQ - shkeljen e nenit 45, kur tregtari nuk jep informacionin e kërkuar parakontraktor në rastin e lidhjes së kontratave të NUHGLVsNRQVXPDWRUH - shkeljen e nenit 47, kur tregtari nuk jep informacionin e kërkuar parakontraktor në rastin e lidhjes së kontratave të paketave të udhëtimit. (c) të konstatojë si kundërvajtje administrative dhe të dënojë me gjobë në masën 100 000 lekë shkeljet e mëposhtme: - shkeljen e nenit 9 mbi treguesit e çmimit kur ai përbën një praktikë tregtare oRULHQWXHVH - shkeljen e nenit 39 mbi përdorimin e mjeteve të komunikimit në largësi, kur ato përbëjnë një praktikë tregtare agresive, pra përdoren në mënyrë bezdisëse dhe shqetësuese për konsumatorin. (ç) të konstatojë si kundërvajtje administrative dhe të dënojë me gjobë në masën 300 000 lekë shkeljen e mëposhtme: - shkeljen e nenit 52/1 mbi detyrimin për dhënie informacioni, kur tregtarët nuk japin të gjithë informacionin në mënyrë të qartë, të vërtetë e jo të mangët, kur ky informacion i kërkohet nga Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve gjatë shqyrtimit të çështjeve në kompetencë të tij.

Pjesa IX – Kundërvajtjet administrative 491 Në rast se e njëjta shkelje e përcaktuar si më sipër, përsëritet dy herë nga i njëjti tregtar brenda një periudhe prej pesë vitesh, atëherë masa e ndëshkimit administrativ SsUNDWsVG\\¿VKRKHW 3. Roli i KMK-së si një strukturë ZAM Pika 5 e nenit 57 i atribuon Komisionit rolin e një enti që ofron zgjidhje jashtëgjyqësore, pra një zgjidhje alternative të mosmarrëveshjeve civile. Mosmarrëveshja midis një tregtari dhe konsumatorit, e ardhur si pasojë e veprimeve të tregtarit që nuk respekton ligjin për mbrojtjen e konsumatorëve, është një mos- marrëveshje civile e lindur midis palëve private në treg. Si rregull, kompetente për zgjidhjen e të gjitha mosmarrëveshjeve civile është gjykata. Neni 5 parashikon të drejtën e Komisionit që pasi të ketë shqyrtuar e vlerësuar veprimet e tregtarit, dhe në bazë të ligjit i ka cilësuar dhe konstatuar ato si kundërvajtje administrative, të ketë mundësi të vendosë edhe mbi mosmarrëveshjen civile që ka konsumatori me tregtarin, duke vlerësuar masën e dëmit dhe vendosur me një vendim të veçantë mbi shpërblimin e dëmit. Në këtë mënyrë legjislatori i ka dhënë Komisionit statusin e një enti kompetent për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve duke e bërë këtë zgjidhje të detyrueshme për tregtarët. Ky në fakt është një përparim, pasi Komisioni sVKWsQMsRUJDQH¿NDVTsYHSURQPHVKSHMWsVLQsPsQ\\UsTsWsPEURMsLQWHUHVLQSX- blik të të gjithë shoqërisë për të pasur një treg të ndershëm, konkurrues, të lirë, ku konsumatorët të kenë besim, dhe në mënyrë që këto tregje të funksionojnë me qëllim arritjen e begatisë ekonomike të të gjithë shoqërisë, por edhe interesin privat të kon- sumatorëve të veçantë. Megjithatë, meqenëse vlerësimi i dëmit dhe vendimi për shpërblimin e dëmit janë çështje tejet komplekse, të një abstraksioni të lartë juridik, të një ndjeshmërie të lartë të të drejtave të palëve private, sikurse është e drejta kushtetuese për të pasur akses në gjykatë, Komisioni duhet të tregohet mjaft i kujdesshëm gjatë zbatimit të kësaj dispozite. Shpërblimi i dëmit kontraktor ose jashtëkontraktor është një çështje e pastër civile. Me qëllim që gjykata të japë një vendim mbi shkaktimin e dëmit në bazë të Kodit Civil, ajo shqyrton me imtësi dhe profesionalizëm të lartë juridik plotësimin e një sërë elementesh ligjore. Për dëmin jashtëkontraktor duhet të ekzistojë: dëmi, veprimi i paligjshëm, lidhja shkakësore midis veprimit të paligjshëm dhe dëmit të ardhur, si dhe faji i personit që ka shkaktuar dëmin. Thënë sa më sipër, palët në këto lloj çështjesh gëzojnë të drejta tepër komplekse të parashikuara nga Kushtetuta, Kodi i Procedurës Civile dhe Kodi Civil, prandaj Komisioni duhet të jetë i mjaft i vëmend- shëm kur shqyrton kërkesa të tilla, me qëllim që të respektojë parashikimet ligjore për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve. Rrethana më e rëndësishme që duhet të konsiderohet është kërkesa e vetë konsumatorit që shpërblimi i dëmit të shqyrtohet QJD.RPLVLRQLSDVLHGUHMWDHNRQVXPDWRULWSsUW¶LXGUHMWXDUJM\\NDWsVsVKWsQMsHGUHMWs themelore kushtetuese, e padhunueshme në asnjë rast, sikurse dhe njoftimi dhe prania e tregtarit në këtë shqyrtim, pasi asnjë palë nuk mund të gjykohet pa u dëgjuar më parë, çka përbën një parim themelor procedural. Dispozitat kalimtare të ligjit nr. 71/2018 për disa shtesa dhe ndryshime në LMK i veshin përkohësisht KMK rolin e strukturës ZAM konsumatore të ndryshme nga ato

492 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime me interes të përgjithshëm ekonomik, duke u mbështetur pikërisht në rolin e ngjashëm që KMK luan në funksion të mbrojtjes së të drejtave konsumatore. Neni 58 Gjobat e komisionit 1. Gjoba vendoset brenda 2 muajve nga data kur është konstatuar shkelja. 2. Personi që ka kryer shkeljen, duhet ta shlyejë gjobën brenda 10 ditëve nga data e marrjes njoftim për vendosjen e saj. 3. Gjoba e vendosur në zbatim të këtij ligji është titull ekzekutiv dhe ekzekutohet nga zyrat e përmbarimit, në rast se nuk shlyhet në kohë nga personi që ka kryer shkeljen. Koment: Si neni 57, ashtu edhe ai 58 janë parashikime ligjore të ardhura si kër- kesë e direktivave në fushën e mbrojtjes së konsumatorëve, që ligji synon të transpo- zojë. Sipas këtyre direktivave, me qëllim që të drejtat e parashikuara të zbatohen me efektivitet në praktikë, kërkohet që shtetet në ligjet e tyre transpozuese të parashikojnë masa efektive, dekurajuese dhe proporcionale. Neni 58 vendos një afat kohor për shqyrtimin e shkeljeve administrative, me qëllim që Komisioni të veprojë shpejt dhe QsPsQ\\UsH¿NDVHEUHQGDPXDMYHQJDNRQVWDWLPLLVKNHOMHYH0HTsOOLPTs]EDWLPL LOLJMLWWsMHWsHIHNWLYGKHPDVDWWsMHQsH¿NDVHGKHGHNXUDMXHVHSsUVKNHOsVLQHOLJMLW me të drejtë legjislatori ka parashikuar që gjobat janë titull ekzekutiv, me qëllim që mbledhja e tyre të jetë e shpejtë dhe mos të zgjatet procesi i pagesës nga tregtari, pa ndonjë mbështetje të arsyeshme ligjore. Neni 58/1 Shqyrtimi dhe ankimi i gjobave Gjobat e vendosura nga inspektorët, sipas nenit 57 të këtij ligji, shqyr- tohen, merren përfundimisht dhe ankimohen në përputhje me ligjin për inspektimin. Koment: Neni 58/1 i miratuar me ndryshimet e vitit 2011, garanton zbatimin e drejtë dhe përkatës ligjor në shqyrtimin e shkeljeve dhe ankimin e subjekteve të inte- resuara ndaj gjobave të vendosura sipas ligjit për inspektimin. Neni 59 Procedura e ankimit ndaj vendimeve të komisionit 1. Kundër vendimit të Komisionit të Mbrojtjes së Konsumatorëve, personi, ndaj të cilit është vendosur masa administrative, ka të drejtë që, brenda 30 ditëve, të kërkojë rishqyrtimin e saj në gjykatë. 3. Personi, që ka kryer kundërvajtjen administrative, ndaj të cilit vendoset masa administrative, sipas rasteve të përcaktuara në pikën 3 të nenit 58 të këtij ligji, ka të drejtë të kërkojë rishqyrtimin e saj në institucionet që kanë vendosur masat përkatëse administrative. .RPHQW(GUHMWDSsUW¶LXGUHMWXDUJM\\NDWsVsVKWsQMsHGUHMWsWKHPHORUHNXVKWHWXH- se e parashikuar edhe në nenin 42 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë. Duke qenë se Komisioni është një organ administrativ i cili vepron për mbrojtjen e interesit publik sipas kompetencave të dhëna nga ky ligj, dhe për mbrojtjen e interesave të konsumatorëve për aq sa ligji e lejon, atëherë e drejta e ankimit përpara gjykatës është

Pjesa IX – Kundërvajtjet administrative 493 një e drejtë e rëndësishme në mënyrën e organizimit dhe funksionimit të shoqërisë shqiptare, ku gjykata është një organ i pavarur i cili shërben për zgjidhjen e mos- PDUUsYHVKMHYHPLGLVWsJMLWKDVXEMHNWHYHWsVsGUHMWsV$IDWLSsUW¶LXGUHMWXDUJM\\NDWsV është një afat i arsyeshëm prej 30 ditësh, përndryshe subjekti i interesuar e humbet këtë të drejtë. Afati parashikon nevojën që një akt të marrë formë të prerë, pra sigurinë MXULGLNHVHDLsVKWsLSDQGU\\VKXHVKsPPHTsOOLPTsWs¿OORMsWsNU\\KHW]EDWLPLLDNWLW dhe në këtë mënyrë të sigurohet mbrojtja efektive e konsumatorëve. Neni 60 Të ardhurat, që burojnë nga vjelja e gjobave, derdhen në Buxhetin e Shtetit. Koment: Sipas nenit 60, të gjitha të ardhurat që rrjedhin nga vendosja e masës administrative sipas neneve 57 dhe 58, derdhen në buxhetin e shtetit. Ky është një parashikim i drejtë, pasi siç është përmendur përgjatë të gjithë komentarit, të drejtat e konsumatorëve përbëjnë norma që mbrojnë një interes të lartë publik. Ato synojnë mirëfunksionimin dhe vendosjen e ekuilibrave të drejtë në treg, me qëllim mbrojtjen e parimit të ekonomisë së lirë të tregut të parashikuar në nenin 11 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë. Në këtë mënyrë dispozitat e parashikuara në këtë ligj janë norma urdhëruese të barasvlershme me normat e rendit publik, pasi janë në funksion të mbrojtjes së një parimi tejet të rëndësishëm të rendit ekonomik shqiptar. Për këtë arsye, në rastet e shkeljes së normave të këtij ligji, përveç të drejtave të konsuma- torëve për të kërkuar dëmshpërblim apo të drejta të tjera sipas këtij ligji apo Kodit Civil, kur vendoset dënimi me gjobë, ai duhet të kalojë në buxhetin e shtetit, i cili është thesari i shoqërisë, pasi është interesi i gjithë shoqërisë ai që është shkelur, e për këtë arsye, shoqëria meriton të marrë dëmshpërblimin, shuma e të cilit në të kundërt GRW¶XPEHWHMWUHJWDUsYHGXNHSsUEsUsQMsEHJDWLPSDVKNDNWsW\\UHSUDQMsSsU¿WLP ekonomik të padrejtë, në shkelje të ligjit.



Pjesa X – Dispozita kalimtare dhe të fundit 495 PJESA X DISPOZITA KALIMTARE DHE TË FUNDIT Neni 61 Ngarkohet Këshilli i Ministrave që, në zbatim të neneve 34, 36, 42, 46, 52 e 56 të këtij ligji, të nxjerrë aktet e nevojshme nënligjore. Neni 62 Ligji nr. 9135, datë 11.9.2003 “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, shfuqizohet. Koment: Dispozitat kalimtare shërbejnë për të vënë në zbatim ligjin e ri si dhe për të përcaktuar veprimin e ligjit në kohë, duke përcaktuar edhe se cilat marrëdhënie duhet të rregullohen ende me ligjin e shfuqizuar, sipas parimit që ligji nuk ka fuqi prapavepruese. Në disa raste lihet koha e mjaftueshme me qëllim që institucionet dhe subjektet, të cilave u drejtohet ligji, të marrin masat e nevojshme për zbatimin e ligjit të ri. DISPOZITAT KALIMTARE TË LIGJIT NR. 71/2018 PËR DISA NDRYSHIME DHE SHTESA NË LIGJIN NR. 9902, DATË 17.4.2008, “PËR MBROJTJEN E KONSUMATORËVE”, TË NDRYSHUAR1 Neni 25 Dispozitë kalimtare 1. Deri në krijimin e strukturës përgjegjëse të zgjidhjes alternative të mo- smarrëveshjeve të tjera, nga ato që lidhen me shërbimet me interes publik, sipas parashikimit të nenit 52/6, të këtij ligji, përgjegjësitë dhe funksionet kryhen nga Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve. 2. Strukturat ZAM, të parashikuara në nenin 52/2, pika 1, të këtij ligji, ¿OORMQɺ Wɺ XVKWURMQs IXQNVLRQHW H SDUDVKLNXDUD Qs NsWs OLJM  PXDM SDV hyrjes në fuqi të tij. 1 Ky ligj është përafruar pjesërisht me: Direktivën 2011/83/BE të Parlamentit Europian dhe Këshillit, datë 25 tetor 2011, “Mbi të drejtat e konsumatorit, e cila ndryshon Direktivën e Këshillit 93/13/KEE dhe Direktivën 1999/44/KE të Parlamentit Europian dhe të Këshillit dhe që shfuqizon Direktivën e Këshillit 85/577/KEE dhe Direktivën 97/7/KE të Parlamentit Europian GKH.sVKLOOLW´WɺQGU\\VKXDU1XPUL&(/(;/)OHWRUMD=\\UWDUHH%DVKNLPLW Europian, Seria L, nr.304, datë 22.11.2011, f. 64 - 88. Direktivën 2013/11/BE të Parlamentit Europian dhe Këshillit, datë 21 maj 2013, “Për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve të konsumatorëve, e cila ndryshon Rregulloren (KE) Nr. 2006/2004 dhe Direktivën 2009/22/KE”, (Direktiva për Zgjidhjen Alternative të Mosmarrëveshjeve (=$0NRQVXPDWRUHQXPUL&(/(;32013L0011, Fletorja Zyrtare e Bashkimit Europian, seria L, nr.165, datë 18.06.2013, f. 63-79.

496 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Koment: Dispozita kalimtare e ligjit ndryshues të LMK të vitit 2018 parashikon se deri në krijimin e një strukture përgjegjëse për shërbimet e ndryshme nga ato me interes publik Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve do të veprojë si një strukturë ZAM për mosmarrëveshjet konsumatore që nuk hyjnë në fushën e shërbimeve me interes të përgjithshëm ekonomik. Ndërsa strukturat përgjegjëse =$0SsUVKsUELPHWPHLQWHUHVSXEOLNGRWs¿OORMQs të ushtrojnë veprimtarinë e tyre 6 muaj pas hyrjes në fuqi të ligjit. Ky afat lihet me qël- lim që strukturat përgjegjëse ZAM siç janë p.sh., ERE, ERRU, AKEP, AMF dhe AAC të kenë mundësi të njihen me ligjin dhe të adoptojnë strukturat e tyre të brendshme sipas kërkesave të këtij ligji. Neni 26 Nxjerrja e akteve nënligjore 1. Ngarkohet Këshilli i Ministrave që, në zbatim të nenit 52/6, pika 3, dhe nenit 56, pika 2, të ligjit, të nxjerrë aktet e nevojshme nënligjore brenda 1 viti nga hyrja në fuqi e këtij ligji. 2. Aktet nënligjore, të miratuara para hyrjes në fuqi të këtij ligji dhe që bien në kundërshtim me të shfuqizohen. Koment: Sipas nenit 26 të ligjit nr. 71/2018 ndryshues të LMK duhet që Këshilli i Ministrave të miratojë aktin për krijimin e strukturës përgjegjëse për zgjidhjen alterna- tive të mosmarrëveshjeve të tjera nga ato që lidhen me shërbimet me interes publik, ku të përcaktohet mënyra e organizimit dhe funksionimit të saj. Afati që i lihet Këshillit të Ministrave për të miratuar aktin normativ përkatës është një vit nga hyrja në fuqi e ligjit, me qëllim që qeveria të ketë mundësi të bëjë parashikimet përkatëse në buxhet. Struktura ZAM për shërbimet e ndryshme nga ato me interes të përgjithshëm ekonomik do të jetë në varësi të Ministrit përgjegjës në fushën e tregtisë dhe mbrojtjes së konsumatorëve.

BIBLIOGRAFIA 1. Literaturë $MDQL *LDQPDULD ³&RGL¿FDWLRQ RI &LYLO /DZ LQ $OEDQLD´ )HUGLQDQG - 0 Festschrift Feldbrugge, Donald D. Barry, George Ginsburgs, and William B. Simons, eds. The Revival of Private Law in Central and Eastern Europe: Essays in Honour of Ferdinand JM Feldbrugge. Vol. 46. Martinus Nijhoff Publishers, 1996:513. $NHUORI *HRUJH$ ³7KH PDUNHW IRU µOHPRQV¶ 4XDOLW\\ XQFHUWDLQW\\ DQG WKH PDUNHW mechanism.” In Uncertainty in Economics, pp. 235-251. 1978. Alpa, Guido and Salvadore Patti. Le clausole vessatorie nei contratti con i consumatori. Giuffre Editore, 1997. Basedow, Jürgen. “Freedom of contract in the European Union.” Eur. Rev. Private L. 16 (2008): 901. Basedow, Jürgen. “I Singoli Contratti fra Concettualismo Giuridico e Disfunzioni di Mercato”, në ,&HQWRDQQLGLFRGLFHFLYLOH7HGHVFRLQ*HUPDQLDHQHOODFXOWXUD giuridica italiana, Atti del Convegno di Ferrara, 26-28 Settembre 1996, 331- 346. %DVHGRZ-UJHQ³7KH(XURSHDQL]DWLRQRISULYDWHODZLWVSURJUHVVDQGLWVVLJQL¿FDQFH for China.” The Chinese Journal of Comparative Law 1, no. 1 (2013): 49-65. Basedow, Jürgen. “Il controllo delle condizioni generali di contratto nella Republica Federale Dedesca” Contratto e impresa, 1985, 435. Bernitz, Ulf. “Consumer Protection and Standard Contract” Scandinavian Studies in Law 17/1973: 11-50. Bernitz, Ulf. Consumer protection and standard contracts$OPTYLVW :LNVHOO Betti, Emilio. Teoria generale del negozio giuridico 8QLRQH WLSRJUD¿FRHGLWULFH torinese, 1952. Bianca, C. Massimo, and Stefan Grundmann. EU Sales Directive. Intersentia nv, 2002. Borchardt, Klaus-Dieter ABC-ja e së Drejtës së Bashkimit Europian. Tiranë, Ministria e Integrimit 2010. Bourgoignie, Thierry. Law no. 9902 of 17 April 2008 on Consumer Protection: A Legal Commentary. E pabotuar, në zotërim të Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë.

498 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Brack, Antoni. “A Disadvantageous Dichotomy in Product Safety Law – Some 5HÀHFWLRQV RQ 6HQVH DQG 1RQVHQVH RI WKH 'LVWLQFWLRQ )RRG±1RQIRRG LQ European Product Safety Law.” European Business Law Review 20, no. 1 (2009): 173–198. Bruder, Florian. “Burden of Proof and the Unfair Terms in Consumer Contracts Directive.” Eur. Rev. Private L. 15 (2007): 205. Bruder, Florian. “Product Liability.” In Max Planck Encyclopedia of European Private Law , edited by Klaus J. Hopt, Reinhard Zimmermann and Andreas Stier Jürgen Basedow, 1352-56. Oxford: Oxford University Press, 2012. Brüggemeier, Gert. 5LVNDQG6WULFW/LDELOLW\\7KH'LVWLQFW([DPSOHVRI*HUPDQ\\WKH US and Russia. EUI Working Paper, Department of Law, European University Institute, Florence: EUI, LAW 2012/29. Caemmerer, Ernst von. “Product Liability.” In Festschrift für Max Rheinstein zum 70 *HEXUVWDJDPG-XO\\, edited by Soia Mentschikoff, Konreand Zweigert Ernst von Caemmerer, 659-682. Tübingen: Mohr Siebeck, 1969. Cafaggi, Fabrizio, and Horatia Muir Watt, eds. Making European private law: governance design. Edward Elgar Publishing, 2010. &DODLV$XOR\\-HDQ )UDQN6WHLQPHW]Droit de la consmmation. DALLOZ, 2006. Cauffman, Caroline. “Impact of EU Law on Belgian Consumer Law Terminology, The.” Eur. Rev. Private L. 20 (2012): 1325. Ciacchi, Aurelia Colombi. “Party autonomy as a fundamental right in the European Union.” European Review of Contract Law 6, no. 3 (2010): 303-318. Cian, Giorgio, and Alberto Trabucchi. Commentario breve al codice civile. Cedam, 2010. Art. 1341, 1523. De Cristofaro, G. “Infringement of the Prohibition of Unfair Commercial Practices and Tort Law.” (2011): 115-131, p.121, in Schulze, Reiner, ed. Compensation of private losses: the evolution of torts in European business law. Walter de Gruyter, 2011. De Cristofaro, Giovanni. ““Invalidity” of Contracts and Contract Terms in the Feasibility Study on a Future Instrument for European Contract Law.” R. Schulze y J. Stuyck. Towards a European Contract Law (2011): 97-122. Demarchi, Paolo Giovanni, and Roberto Calvo. I diritti del consumatore e la nuova class action. Zanichelli, 2010. 'ROODQL1DGD³6DOHRI&RQVXPHU*RRGVXQGHU$OEDQLDQ/HJLVODWLRQ7KHLQÀXHQFHRI European Regulations and further Challenges-” SEE EU Cluster of Excellence In European and International Law (Ed.). South Eastern Europe and the European Union - Legal Aspects. Series of Papers. Verlag Alma Matter. 2015. 'ROODQL1DGD&KULVWD-HVVHO+ROVWDQG7DWMDQD-RVLSRYLü³8QIDLU&RQWUDFW7HUPVLQ General Contract Law.” In Civil Law Forum for South East Europe. Collection of studies and analyses. Second Regional conference, Skopje 2012. Skopje: GIZ, 2012. Vol I:157-258.