Commentary on Consumer Protection Law

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 399 WsNDUDNWHULVWLNDYHNU\\HVRUHWsNUHGLVsQsDVSHNWLQ¿QDQFLDUQsGUHMWLPWsNRVWRYHWs NUHGLVs GKH Ws GKsQD Ws WMHUD ¿QDQFLDUH VL HGKH Qs DVSHNWLQ MXULGLN Qs GUHMWLP Ws Ws drejtave të konsumatorëve me të cilat ata duhet të njihen. 2.1.1. Informacion mbi karakteristikat kryesore të kredisë Në këtë aspekt përfshihet informacioni në lidhje me: DOORMLQHNUHGLVsVLSVKKXDGKsQLHSDJHVsHVKW\\UsHWM (b) vlerën WRWDOHRVHNX¿ULQHNUHGLVsQsUDVWLQHNUHGLVsNX¿RYHUGUDIWLWGKHRVH NDUWsVVsNUHGLWLW FNXVKWHWSsUOLYULPLQGKHWsUKHTMHQHNUHGLVsVLSVKQsVHGXKHWTsNRQVXPDWR- ULWsNHWsQGRQMsOORJDULEDQNDUHSUDQsEDQNsVDSRPXQGW¶LWsUKHTsFDVKDWRHWM G NRKs]JMDWMHQ H NRQWUDWsV Vs NUHGLVsPH IMDOs Ws WMHUD DIDWLQ H NRQWUDWsV SUD për sa kohë kredia maturohet, që do të thotë afati kur kredia duhet të jetë shlyer plotësisht. Direktiva 2008/48/KE, në nenin 5 të saj, të titulluar “Informacioni Parakontraktor”, parashikon detyrimin për të dhënë informacion edhe në lidhje me identitetin dhe të dhënat e kreditorit dhe ndërmjetësuesit të kredisë. Një gjë të tillë Rregullorja nuk e parashikon si detyrim në fazën parakontraktore, por vetëm në fazën kontrakto- re. Elementi i parë dhe ai i katërt, pra shuma totale e kredisë dhe kohëzgjatja e PDUUsYHVKMHVVsNUHGLVsMDQsQsIDNWG\\LQIRUPDFLRQHWsFLODWNRQVXPDWRULWPXQGW¶L MHQsGKsQsTsQsID]sQHSXEOLFLWHWLWSsUSDUDVHW¶LGUHMWRKHWEDQNsVRVHMDQsWsGKsQD që ai vetë i di sepse kështu i kërkon gjatë fazës së bisedimeve me bankën përpara lidhjes së kontratës. ,QIRUPDFLRQPELDVSHNWH¿QDQFLDUH %DQNDGXKHWW¶LSDUDTHVsNRQVXPDWRULWWsGKsQDSsUWsJMLWKDHOHPHQWHW¿QDQFLDUH të kredisë, të tilla si: (a) normën efektive të interesit: NEI ka rëndësi thelbësore për interesat ekonomikë të konsumatorit, siç është theksuar edhe në analizën e fazës së publicitetit. NEI shprehet gjithnjë në përqindje vjetore interesi dhe llogaritet njësoj nga të gjitha bankat, pra në mënyrë standarde, ba- zuar në një formulë ku e vetmja e panjohur është NEI, i cili përllogaritet kur të gjithë faktorët e tjerë janë të njohur. Prandaj ai jepet me anë të një shembulli përfaqësues. Ndonëse ekziston mundësia që konsumatori të mos e ketë tërësisht të qartë rolin dhe ndikimin e NEI-t, për shkak të konceptit paksa të ndërlikuar të tij, kontrata e kredisë NRQVXPDWRUHGXKHWWsSsUPEDMsWsGKsQDW¿QDQFLDUHGKHWsJMLWKDVXSR]LPHWHSsUGR- rura për llogaritjen e kësaj norme, si edhe kushtet sipas të cilave mund të ndryshojë kjo normë. Me të drejtë bankat mund të shtrojnë pyetjen mbi nevojën e dhënies së këtij in- formacioni konsumatorëve, në kushtet kur një konsumator mesatar mund të mos e kuptojë atë. Por në fakt, së pari, ky është i vetmi informacion mbi bazën e të cilit konsumatorët mund të jenë në gjendje të bëjnë krahasime. Së dyti, prania e këtij in- formacioni është një detyrim ligjor, që rrjedh nga aktet në fuqi. Së treti, konsumatori

400 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime mund të mos e kuptojë atë personalisht, por ai mund të informohet dhe këshillohet në oGRNRKsQsOLGKMHPHWsQsDVSHNWLQ¿QDQFLDU6sWUHWLOLJMLSsUFDNWRQVHQsUDVWHWNXU sVKWsREMHNWLYLVKWHSDPXQGXUWsMHSHW1(,NRQVXPDWRULWGXKHWW¶LMHSHWLQIRUPDFLRQ LPMDIWXHVKsPQsNRQWUDWsQHQsQVKNUXDU (b) normën e interesit të kredisë dhe çdo indeks orientues ose normë reference të aplikueshme për këtë normë interesi, si dhe periudhat, kushtet dhe procedurat për QGU\\VKLPLQHVDM 1RUPDHLQWHUHVLWGRWsSsUFDNWRMsNX¿MWsGKHYOHUsQHSDJHVsVTsGRWsEsMsNRQ- sumatori për të mirën që po merr (shumën e të hollave). Norma duhet të paraqesë çdo indeks apo referencë të zbatueshme: marzhe të referimit mund të janë, për shembull, konceptet e Interesave në tregun ndërbankar të parasë, Euribor, i cili është i bazuar në normën mesatare të interesit me anë të të cilit bankat e Eurozonës janë të gatshme W¶LMDSLQKXDWsSDVLJXUXDUEDQNDYHWsWMHUDQsPRQHGKsQHXUREUHQGDWUHJXWPRQHWDU Libor (London Interbank Offered Rate), që zakonisht bankat shqiptare e përdorin kur MDSLQNUHGLQsGROODUDPHULNDQNXUNUHGLDMHSHWQsOHNsPXQGWsPHUUHWVLUHIHUHQFs 75,%257LUDQD,QWHUEDQN2IIHUHG5DWHLSsUFDNWXDUQJD%DQNDH6KTLSsULVsVLGKH kushtet dhe procedurat për ndryshimin e saj, detyrim i zbatueshëm për norma interesi të ndryshueshme. (c) vlerën e këstit, numrin e kësteve dhe periodicitetin e shlyerjeve të kësteve (pagesave), si dhe një plan të shlyerjes së kredisë, duke përfshirë totalin e detyrimit NU\\HJMsGKHLQWHUHVVLSDVNXVKWHYHDNWXDOHSsUWsJMLWKsNUHGLQs Plani i shlyerjes është i ndarë në dy zëra, kryegjë dhe interes, i cili i sqaron dhe më tej konsumatorit se çfarë vlere të çdo zëri të kostos së kredisë është duke përmbushur. Kjo është e rëndësishme në rastet kur konsumatori dëshiron të shlyejë kredinë përpara afatit, në mënyrë që ai të jetë në gjendje të marrë informacionin e nevojshëm sesa është kostoja totale e kryegjësë. Kryegjëja është shuma totale e parave që ka marrë konsumatori nga banka, ndërsa interesi është në thelb çmimi i kësaj të mire/sendi (kryegjësë) që ai duhet të paguajë, përveçse të kthejë kryegjënë. GNXVKWHWHSsUGRULPLWGKHWsVKO\\HUMHVVsNUHGLVs Në këtë rast kredidhënësi duhet të sqarojë se si do të përdoret kredia, sipas cilave kushteve, nëse do të jepet e gjitha njëherësh apo do të disbursohet me pjesë nga banka. (e) mënyrën e njoftimit, si dhe mënyrën e marrjes së pëlqimit të konsumatorit në UDVWLQHQGU\\VKLPHYHWsNXVKWHYHWsFLODWVMHOOLQSDVRMDQsED]sWsNRQWUDWsV 1sNsWsUDVWNRQVXPDWRULWGXKHWW¶LEsKHWHGLWXUVHVLGRWsQMRIWRKHWDLSVKPH oIDUsPMHWLHPDLOVPVWHOHIRQHWMVDGLWsSsUSDUDQso¶IRUPsGRWsNsUNRKHWGKsQLD e pëlqimit nga konsumatori etj. Si rregull, kushtet e kontratës nuk duhet të ndryshojnë, SRUQsUDVWLQHNUHGLYHPHLQWHUHVWsQGU\\VKXHVKsPNMRGXKHWW¶LEsKHWHQMRKXUNRQVX- matorit që në fazën e informacionit parakontraktor me qëllim që ai të jetë në gjendje WsOORJDULVsHIHNWHWTsNUHGLDGRWsNHWsPELJMHQGMHQHWLM¿QDQFLDUH (f) koston e mbajtjes së një llogarie për kryerjen e transaksioneve të livrimit të kredisë dhe të pagesave, koston e përdorimit të një karte apo mjeti tjetër pagese për transaksionet e livrimit të kredisë dhe të pagesave, kosto të tjera lidhur me transaksio- QHWHSDJHVDYHNXUsVKWsHDSOLNXHVKPH.RQVXPDWRULGXKHWWsQMRIWRKHWQsUDVWVH

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 401 GXKHW Ws KDSs QMs OORJDUL EDQNDUH Ts NUHGLD W¶L NDORMs DW\\ DSR QsVH GXKHW Ws SDMLVHW më një kartë bankare në mënyrë që të tërheqë paratë, apo me një kartë krediti etj. dhe duhet të informohet për çdo kosto që mund të ketë mbajtja e tyre, apo çdo kosto që një transaksion i kryer me kartë mund të ketë. JoGRNRVWRVKWHVsTssVKWsHGHW\\UXHVKPHSsUSsU¿WLPLQHNUHGLVs Këtu mund të përfshihen kostot administrative, kostot noteriale, apo tarifa që GXKHWW¶XSDJXKHQLQVWLWXFLRQHYHSXEOLNHVLSsUVKHPEXOO%DQNsVVs.UHGLVsSsUWs marrë informacion për konsumatorin nga Regjistri i Kredive me qëllim që të vlerësojë aftësinë e tij paguese. (h) garancitë dhe kontratat e VLJXULPLWWsNsUNXDUDNXUsVKWsHDSOLNXHVKPH Në informacionin parakontraktor duhet të parashikohen garancitë e vendosura për të siguruar ekzekutimin e kontratës së kredisë. Këto garanci mund të lidhen me një kontratë tjetër, e cila i bashkëngjitet kontratës së kredisë konsumatore, ose mund të jetë aneks i saj. Parashikimi i garancive dhe lloji i tyre përcaktojnë rregullimin e kredisë nën ter- mat e kredisë konsumatore. Në rastin kur është e zbatueshme, kjo kontratë duhet të përmbajë si aneks të saj, ose bashkëngjitur, kontratën e sigurimit të jetës ose atë të VLJXULPLW Ws VKO\\HUMHV Vs NUHGLVs 1Ms NXVKW L WLOOs QGRQsVH VKWRQ EDUUsQ ¿QDQFLDUH për konsumatorin, krijon siguri për bankën duke zhvendosur një pjesë të rrezikut nga mospërmbushja e detyrimeve të konsumatorit drejt kompanisë së sigurimit. Dhënia e plotë e informacionit për të gjitha elementet e mësipërme ka rëndësi të veçantë, pasi në sajë të tyre konsumatori do të mund të jetë i aftë të vlerësojë mundësitë GKHSRWHQFLDOLQHWLM¿QDQFLDUVLHGKHSsUWsNUDKDVXDUGKHYOHUsVXDURIHUWDWHGKsQDQJD banka të ndryshme, duke ndikuar drejtpërdrejt në zgjedhjen e tij në tregun e kredisë konsumatore. Në mungesë të këtyre informacioneve, konsumatori nuk mund të preten- dojë për mospërputhje të informacioneve të dhëna në fazën parakontraktore me infor- macionet e dhëna në kontratën e kredisë konsumatore të lidhur ndërmjet tij dhe bankës. 2.1.3. Informacion mbi aspekte juridike Informacioni parakontraktor duhet të përmbajë edhe disa elemente që konside- rohen si të drejta të konsumatorit, të cilat përfshijnë: (i) ekzistencën e së drejtës së tërheqjes nga kontrata, periudhën gjatë së cilës mund të ushtrohet kjo e drejtë dhe procedurat për ushtrimin e kësaj të drejte (sipas SsUFDNWLPHYHWsNsVDMUUHJXOORUHMH E drejta për të hequr dorë nga kontrata është një nga kushtet themelore për reali- zimin e të drejtave të konsumatorit. Kjo është vlerësuar nga ligjvënësi si një e drejtë që synon të balancojë pushtetet midis tregtarit dhe konsumatorit. Vetëm nëpërmjet XVKWULPLWWsVDMNRQVXPDWRULPXQGWsULVMHOOsVLWXDWsQHWLMHNRQRPLNHGKH¿QDQFLDUH në gjendjen e mëparshme, pa kosto shtesë. Ligji parashikon për këtë qëllim një afat 14 ditor nga nënshkrimi i marrëveshjes së kredisë, pa dhënë asnjë arsye. Është e rëndësi- shme që konsumatori të informohet për këtë të drejtë që në fazën parakontraktore, në mënyrë që ai të jetë në dijeni të plotë të çdo të drejte që mund të ushtrojë pas lidhjes së kontratës.

402 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Në kushtet e mungesës së informacionit në lidhje me të drejtën për të hequr dorë nga kontrata dhe procedurat për ushtrimin e saj, konsumatori mund të ngarkohet me GHW\\ULPHMXULGLNHSsUWsFLODWQXNNDPsYXOOQHWGKHPXQGsVLREMHNWLYHW¶LSsUPEXVKs Ky informacion i PDQJsW NX¿]RQ PEURMWMHQ OLJMRUH Ts VXEMHNWL Js]RQ Qs FLOsVLQs H konsumatorit. (j) të drejtën për të shlyer para afatit, si dhe kostot që rrjedhin nga kjo (kur është HDSOLNXHVKPHGXNHWUHJXDUYOHUsQGKHPHWRGsQHOORJDULWMHV Kjo e drejtë synon të mbrojë në mënyrë të drejtpërdrejtë interesat ekonomikë të konsumatorit, kundrejt atyre të kredidhënësit (veçanërisht bankës). Në kushtet e af- tësisë paguese konsumatorit i jepet e drejta për të shlyer shumën e kredisë përpara afa- WLWWsPDWXULPLWGXNHOHKWsVXDUQsNsWsPsQ\\UsGKHEDUUsQ¿QDQFLDUHWsWLM0HJMLWKDWs në këtë rast merren parasysh edhe interesat e kredidhënësit dhe njihet e drejta e tij për QMsNRPSHQVLPWsDUV\\HVKsPGKHWsMXVWL¿NXHVKsP (k) kamatëvonesat në rastin e pagesave që kryhen pasi u ka kaluar afati, siç janë të zbatueshme në kohën kur jepet ky informacion, si dhe penalitetet në rast të mosre- VSHNWLPLWWsNXVKWHYHGKHRVHDIDWHYHWsWMHUDWsNRQWUDWsV Informacioni mbi kamatëvonesat është shumë i rëndësishëm, pasi ato ose SHQDOLWHWHWsWMHUDPXQGWsQGLNRMQsWKHOEsVLVKWQsSR]LWsQHNRQRPLNHGKH¿QDQFLDUH të konsumatorit. Shpesh konsumatorët janë entuziastë dhe të prirur për të lidhur një kontratë kredie. Informacioni mbi kamatëvonesat apo penalitetet, të cilat janë zakonisht të larta, mund të ndikojë për një prirje më realiste në analizimin tërësor që konsumatori u bën kushteve të marrëdhënies në të cilën ai dëshiron të hyjë. Në këtë mënyrë ai mund të marrë një vendim të peshuar mirë dhe të mbështetur në konsiderata të plota. Kamatëvonesat janë mjete garancie të përmbushjes së detyrimeve, të cilat kanë për qëllim të nxisin debitorin të përmbushë detyrimin në afatin dhe mënyrën e caktuar në kontratë. O GHW\\ULPLQ SsU NRQVXPDWRULQ Qs UDVWLQ NXU Qs NRQWUDWsQ H NUHGLVsNX¿ RYHU- draftit) parashikohet që kredia të shlyhet në çdo kohë me kërkesën e bankës, me një NsVWWsYHWsPQsVHsVKWsHDSOLNXHVKPH Ky informacion duhet të pasqyrohet në rastet kur banka rezervon të drejtën të zgjidhë kontratën e kredisë konsumatore menjëherë, sidomos në rastet kur ekziston një rrezik eminent se konsumatori nuk do të jetë i aftë të paguajë, ose në raste mashtrimi. (m) periudhën kohore të vlefshmërisë së informacionit parakontraktor për konsu- matorin, e cila është minimalisht 7 (shtatë) ditë kalendarike, periudhë brenda së cilës kushtet e përcaktuara në këtë informacion janë të pandryshueshme. Konsumatori ka të drejtë të dijë për sa kohë është i vlefshëm informacioni që merr në fazën parakontraktore. Kjo i jep atij mundësinë të marrë një vendim të menduar mirë, që më pas të ketë mundësi të hyjë në marrëdhënien kontraktore me të njëjtat NXVKWHGKHWHUPDWsFLODWDLLNDYOHUsVXDUWsSUDQXHVKPHSsUJMHQGMHQHWLM¿QDQFLDUH gjatë fazës parakontraktore. Mungesa e një informacioni të tillë kushtëzon veprimet e mëvonshme të konsumatorit. Ky është njëkohësisht edhe afati brenda të cilit banka në rolin e palës propozuese mbetet e lidhur me propozimin e vet.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 403 2.2. Forma e informacionit parakontraktor: Dhënia me shkrim e tij Të gjitha elementet e përmendura më lart duhet të jepen me shkrim apo me një mjet tjetër të qëndrueshëm,48 pasi, nëse informacioni nuk jepet me shkrim, konsu- PDWRULsVKWsLGHW\\UXDUWsMHWsLNXMGHVVKsPSsUW¶LPEDMWXUPHQGNXVKWHWHNRQWUDWsV në të ardhmen, sidomos kushtet me karakter ekonomik, që ndikojnë në gjendjen e tij ¿QDQFLDUH'KsQLDPHVKNULPHLQIRUPDFLRQLWSDUDNRQWUDNWRUPEURQPsVKXPsLQWH- resat ekonomikë të konsumatorëve, veçanërisht të atyre vulnerabël. Detyrimi i kre- didhënësit për të përmbushur me korrektësi parashikimet ligjore rrit nivelin e kuptimit dhe ndërgjegjësimit të konsumatorit në lidhje me të drejtat dhe detyrimet që rrjedhin nga kjo marrëdhënie kontraktore. Kjo ndikon edhe në rritjen e aftësisë së konsuma- torit për të shfaqur vullnetin e tij gjatë hartimit të kushteve në kontratën e kredisë konsumatore dhe mbi të gjitha për të mbrojtur autonominë e tij në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve të ndërsjella, me synim që të mos bjerë pre e pushtetit të kre- didhënësit. Informacioni parakontraktor është i standardizuar dhe jepet në formatin e përcaktuar në aneksin e rregullores për kredinë konsumatore. Ruajtja e tij e ndihmon konsumatorin që në rast të ndonjë mospërputhjeje të atij informacioni me kontratën e lidhur të kredisë, ai të ketë mundësinë e mbrojtjes juridike, duke paraqitur si provë informacionin parakontraktor. 2.3. Këshillimi parakontraktor Një detyrim tjetër parakontraktor që rezulton nga Direktiva 2008/48 është dety- ULPLLNUHGLGKsQsVLWSsUW¶LGKsQsNRQVXPDWRULWVKSMHJLPHWsPMDIWXHVKPHPHTsOOLP TsW¶LPXQGsVRMQsDWLMWsNXSWRMsGKHYOHUsVRMsQsVHNUHGLDHSURSR]XDUXSsUVKWDWHW QHYRMDYHWsWLMGKHJMHQGMHVVsWLM¿QDQFLDUH6LSDVUUHJXOORUHVSsUkreditë konsuma- tore, banka i sugjeron konsumatorit llojin, vlerën dhe monedhën më të përshtatshme Ws NUHGLVs QGsUPMHW NUHGLYH Ts DMR RIURQ GXNH PDUUs SDUDV\\VK JMHQGMHQ ¿QDQFLDUH dhe aftësinë paguese të konsumatorit, avantazhet dhe disavantazhet që shoqërojnë produktin e propozuar dhe qëllimin e kredisë, sipas përcaktimeve në rregulloret dhe procedurat e brendshme të bankës.49 Gjithashtu, sipas recitalit 27 të Direktivës 2008/48, parashikohet se, pavarësisht dhënies së informacionit parakontraktor, kon- sumatori mund të ketë ende nevojë për ndihmë shtesë me qëllim që të vendosë se cila marrëveshje kredie, midis atyre të ofruara, është më e përshtatshme për nevojat GKH JMHQGMHQ H WLM ¿QDQFLDUH 3UDQGDM GXKHW JDUDQWXDU VH NUHGLGKsQsVLW H MDSLQ NsWs ndihmë në lidhje me produktet e kredisë që ata ofrojnë. Sipas rastit, informacionet parakontraktore me rëndësi si dhe karakteristikat thelbësore të produktit të kredisë 48 “Mjet i qëndrueshëm komunikimi” do të konsiderohet çdo mjet komunikimi (e-mail, disketë, CD-ROM, DVD), i cili përmbush të tria kriteret e mëposhtme: - lejon që informacioni të adresohet SHUVRQDOLVKWWHPDUUsVLLPXQGsVRQPDUUsVLWUXDMWMHQHLQIRUPDFLRQLWSsUWDSsUGRUXUSsUUHIHUHQFs QsWsDUGKPHQSsUQMsSHULXGKsNRKHWsPMDIWXHVKPHSsUTsOOLPHWHLQIRUPDFLRQLWGKHOHMRQNRSML- min/riprodhimin e pandryshuar të informacionit të ruajtur - neni 5, pika 1 e Rregullores “Për kredinë konsumatore dhe kredinë hipotekare”. 49 Neni 6, pika 4 e Rregullores “Për kredinë konsumatore dhe kredinë hipotekare”.

404 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Ws SURSR]XDU GXKHW W¶L VKSMHJRKHQ NRQVXPDWRULW Qs QMs PsQ\\Us Ws SHUVRQDOL]XDU PH qëllim që ai të mund të kuptojë efektet që kredia mund të ketë në situatën e tij eko- nomike. Detyrimi për këshillimin parakontraktor i kredidhënësve nuk ekziston për të krahasuar ofertat me ato të konkurrentëve, por vetëm për krahasimin e produkteve të YHWD¿QDQFLDUH6LSDVUDVWLWGHW\\ULPLSsUWsQGLKPXDUNRQVXPDWRUsWGXKHWWsVKWULKHW edhe ndaj ndërmjetësuesve të kredisë. Sipas legjislacionit shqiptar, detyrimi i kredidhënësit për të këshilluar dhe ndihmuar konsumatorin është vendosur në rregulloren për kredinë konsumatore, e FLODXGUHMWRKHWYHWsPVXEMHNWHYHEDQNDGKHDW\\UH¿QDQFLDUHMREDQND/0.QXNSD- rashikon një detyrim të tillë, si rrjedhojë ndërmjetësuesit e kredisë nuk i nënshtrohen formalisht këtij detyrimi nëse nuk janë punonjës apo agjentë të bankës. Megjithatë parimi i mirëbesimit dhe përkujdesjes profesionale kërkon në mënyrë të arsyeshme që edhe ndërmjetësuesit e kredisë të respektojnë parimin e këshillimit dhe asistencës. Kryesisht shpjegimet mund të jepen në rastet e mëposhtme sipas rrethanave:  6KSMHJLPL PEL Ws GUHMWsQ SsU W¶X WsUKHTXU QJD NUHGLD SsUIVKLUs VHVL GKH NXU mund të ushtrohet kjo e drejtë. Cilat janë shpenzimet që paguhen në rast të livri- mit të kredisë gjatë kohës që ekziston koha për tërheqje etj. - Shpjegime mbi karakteristikat e veçanta të kredisë që e dallon atë nga lloje të WMHUDNUHGLVKDSURGXNWHVK¿QDQFLDUHGKHTsPXQGWsVMHOOLQSDVRMDSsUNRQVXPD- torin në varësi, për shembull, të përdorimit të kredisë nga konsumatori. - Shpjegime sesi produkti i kredisë funksionon dhe pasojat që mund të ketë në ko- ston e kredisë. Kjo mund të bëhet duke dhënë një shembull ilustrues të ndryshëm nga shembulli përfaqësues që kërkohet për NEI, duke treguar kostot e kredisë në bazë të kombinimeve të ndryshme të tërheqjeve dhe ripagesave. - Shpjegime të karakteristikave të marrëveshjes, të cilat mund të funksionojnë në mënyrë të tillë që të kenë pasoja tejet negative për konsumatorin. Për shembull, tarifat e llogaritura si përqindje e shumës më të lartë të parave të tërhequra gjatë QMsSHULXGKHWsSsUFDNWXDUNRKRUHLQWHUHVDWsQGU\\VKsPKXDPDUUMHMHDSRWDULID Ws]EDWXDUDQsVLWXDWDVSHFL¿NH - Shpjegime mbi pasojat që mund të vijnë në rast se: konsumatori nuk paguan kë- stet në afatin e kërkuar, si për shembull, penalitetet që zbatohen në rast të page- VDYHWsYRQXDUDRVHWsPRVSDJHVsVVsQMsNsVWLSsUNHTsVRKHWJMHQGMDHDIWsVLVs paguese të konsumatorit dhe rrezikohet mospagimi i kredisë, për shembull, shpjegohet se në këto raste banka kërkon menjëherë shlyerjen e të gjithë kredisë dhe mund të ndërmarrë veprimeve ligjore (si lëshimin e urdhrit të ekzekutimit ose ngritjen e padisë etj.), përfshirë shpenzimet shoqëruese. 2.4. Kredidhënia e përgjegjshme Një detyrim tjetër i përcaktuar nga rregulloret e Bankës së Shqipërisë – autoriteti NRPSHWHQWQsPELNsT\\UMHQHPEDUsYDMWMHVVsYHSULPWDULYH¿QDQFLDUHQsYHQG±sVKWs ai i kredidhënies së përgjegjshme, ku kredidhënësi është i detyruar të kontrollojë be- sueshmërinë e kredimarrësit. Besueshmëria e kredimarrësit konsiston në faktin e af- tësisë paguese të tij dhe në historikun e sjelljes së tij në respektimin e detyrimeve në kontratat e kredisë. Për këtë arsye Banka e Shqipërisë ka krijuar Regjistrin e Kredive.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 405 Sipas nenit 22 të Rregullores “Mbi përmbajtjen e informacionit dhe funksionimin e Regjistrit të Kredive në Bankën e Shqipërisë” të miratuar me vendimin nr. 67, datë 13.10.2010, përcaktohen detyrimet e raportuesve, pra kredidhënësve. Raportuesit e të dhënave, përpara miratimit të kredisë, duhet të kërkojnë informacion dhe të dhëna nga Regjistri i Kredive për çdo subjekt të interesuar që bën kërkesë për të marrë kredi, si dhe në rastet e ristrukturimit të kredive. Përveç kësaj, raportuesit e të dhënave, bazuar në vlerësimin e tyre dhe/ose në rregulla të brendshme të miratuara, mund të kërkojnë informacion edhe për personat e lidhur me kredimarrësin ose garantuesin e kredisë. Me qëllim respektimin e të drejtave të fshehtësisë mbi të dhënat personale, në të gji- tha rastet, përpara se raportuesit e të dhënave të kërkojnë informacion dhe të dhëna nga Regjistri i Kredive, duhet të jenë autorizuar paraprakisht me shkrim nëpërmjet klauzolës së pëlqimit paraprak nga subjekti për të cilin do të kërkohet informacion apo të dhëna në Regjistrin e Kredive. Gjithashtu, raportuesit e të dhënave nëpërmjet akteve të brendshme rregullojnë procedurat për marrjen dhe raportimin e informacionit/të dhënave për kredimarrësit e tyre, për korrigjimin e informacionit/të dhënave të pasakta ose të paplota, për PEURMWMHQHNRQ¿GHQFLDOLWHWLWWsNsWLMLQIRUPDFLRQLVLGKHoGRSURFHGXUsWMHWsUWsQH- vojshme lidhur me përfshirjen e tyre në Regjistrin e Kredive dhe zbatimin e akteve nënligjore përkatëse. Ky është një detyrim shumë i rëndësishëm, pasi nga njëra anë, në kuadrin e administrimin të riskut për bankat problematikat që mund të ekzistojnë SsUQMsLQVWLWXFLRQ¿QDQFLDUPXQGWsVMHOOLQHIHNWLQGRPLQRPELWsJMLWKsVKRTsULQs ndërsa nga ana tjetër, mbrohet konsumatori nga entuziazmi i tepërt që mund të pa- raqesë mbi aftësinë e tij paguese, duke rënduar në mënyrë të pakthyeshme gjendjen e WLM¿QDQFLDUHGKHHNRQRPLNH Megjithatë një detyrim i tillë nuk është parashikuar në LMK e për këtë arsye nuk është vendosur ndonjë sanksion nëse kredidhënësi nuk respekton këtë detyrim. 2.5. Sanksionet për shkeljen e detyrimeve parakontraktore Duke qenë se detyrimet parakontraktore janë jashtëzakonisht të rëndësishme, mosrespektimi i tyre duhet të shoqërohet me sanksione dekurajuese, efektive dhe proporcionale. Mosdhënia e informacionit parakontraktor autorizon Komisionin e Mbrojtjes së Konsumatorëve të japë dënim me gjobë jo më pak se 500 000 lekë. Ky sanksion nënkupton rëndësinë që ka informacioni parakontraktor në mbrojtjen e kon- sumatorit në mënyrë që ai të bëjë një zgjedhje të lirë e të mirinformuar të marrëdhënie- YHWsNUHGLVsNXGRWsPDUUsSMHVs3URGXNWHW¿QDQFLDUHMDQsVKXPsWsYsVKWLUDSsUW¶X kuptuar dhe si rregull supozohet se publiku i gjerë nuk ka njohuri të mjaftueshme në këtë fushë, jo vetëm se në sistemin tonë arsimor parauniversitar mungon edukimi ¿QDQFLDUSRUPXQJRQSRDVKWXHGKHSsUYRMDMHWsVRUHQsQMsYHQGVLL\\QLTsSsUJDWL gjysmë shekulli ka operuar me parimet e ekonomisë së centralizuar, me autonomi private dhe liri kontraktore tejet të cunguar. Për këtë arsye është e domosdoshme që fusha e kredisë konsumatore të jetë e mirërregulluar dhe normat juridike të saj të jenë të zbatueshme dhe efektive në realitet. Përgjegjësia administrative nuk e shkarkon kredidhënësin nga përgjegjësitë civile, siç janë, për shembull, detyrimi për shpërbli- min e dëmit ose pavlefshmëria e kontratës së kredisë apo e kushteve të caktuara të saj.

406 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 3. Forma dhe përmbajtja e kontratës së kredisë 3.1. Përmbajtja e kontratës Përmbajtja e kontratës ka humbur rëndësinë e dikurshme sidomos për efekte të konkurrencës midis kredidhënësve, për arsye të parashikimeve mbi informacionin parakontraktor të lartpërmendur, i cili duhet të jepet me shkrim ose në një mjet të qëndrueshëm. Megjithatë kontrata mbetet e rëndësishme për të saktësuar përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve mes palëve. Duke qenë se pala që harton kontratën është praktikisht dhe pothuajse gjithmonë kredidhënësi, pra banka, detyrimi për përfshirjen në kontratë të të gjitha elementeve të parashikuara me hollësi nga rregullorja mbi kreditë konsumatore rëndon mbi të.50 Për sa i përket përmbajtjes së kontratës të kre- disë, sipas pikës 4 të nenit 45 kërkohet që ajo të përfshijë të gjithë informacionin që lidhet me normën vjetore, në përqindje, të detyrimit, kushtet për ndryshimin e kësaj të IXQGLWVKXPDWQXPULQGKHGHQGXULQsRVHGDWDWHSDJHVDYHTsGXKHWWsNU\\HMsNRQVX- PDWRULSsUWsVKO\\HUNUHGLQsVLGKHoIDUsGRNXVKWLWMHWsUWKHOEsVRUWsNRQWUDWsV3UDQJD LMK kërkohen vetëm ato kushte që konsiderohen si kushte thelbësore të kontratës së kredisë. Të tilla janë objekti dhe çmimi, çka në rastin e kredisë do të thotë shuma e parave, përkundrejt interesit. Kushte të tjera thelbësore, siç mund të jenë një kusht i caktuar ose një afat thelbësor i kontratës, zakonisht parashikohen me vullnetin e lirë të palëve dhe duhet të përmbahen në kontratë. Elementet përmbajtësore të kontratës detajohen në rregulloren për kredinë konsumatore dhe ato janë mjaft të ngjashme me elementet që kërkohen në fazën parakontraktore. Për këtë arsye nuk po ndalemi në ilu- strimin e tyre. Sikurse për informacionin parakontraktor, edhe për kontratën kërkohen HOHPHQWHWsDVSHNWLWWsSsUJMLWKVKsPWsDVSHNWLW¿QDQFLDUGKHWsDWLMMXULGLN,UsQGsVL- shëm paraqitet qëllimi i përdorimit të kredisë, i cili duhet të përcaktohet në kontratë, pasi ai mund të tregojë nëse kredia është e lidhur dhe me ndonjë kontratë tjetër dhe nëse i shërben asaj si ndihmëse. Ky element shërben më pas për të përcaktuar detyri- met dhe të drejtat e konsumatorit ndaj kredisë, nëse heq dorë nga kontrata tjetër me të cilën kredia është e lidhur, si në kontratat e lidhura në largësi apo jashtë qendrave të WUHJWLPLWDSRDWRSsUEOHUMHQHSXVKLPHYHDIDWJMDWsGKHµWLPHVKDUH¶VLoMDQsGLVNXWXDU në pjesët respektive të këtij komentari. 3.2. Forma e kontratës Pika 3 e nenit 45 kërkon që marrëveshja të hartohet me shkrim ose në një mjet WMHWsUWsTsQGUXHVKsPGKHQMsNRSMHHVDMW¶XMHSHWSDOsYHQGsUVDSLNDHQHQLWWs rregullores kërkon formën gjithmonë me shkrim dhe nënshkrimin. Kontrata e kredisë duhet të bëhet në të gjitha rastet me shkrim dhe duhet të ketë një formulim të kup- tueshëm në gjuhën shqipe dhe në një paraqitje të qartë dhe të dallueshme. Karakteri WLSRJUD¿NLVKNULPLWWsSsUGRUXUWsMHWs³7LPHV1HZ5RPDQ´PHPDGKsVLWsSDNWsQ 10. Një kopje e kontratës së nënshkruar nga palët i jepet personalisht konsumatorit në momentin e nënshkrimit të kontratës. Kërkesat e rregullores paraqiten mjaft strikte. 50 Neni 7 i Rregullores “Për kredinë konsumatore dhe kredinë hipotekare”.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 407 Sigurisht kontrata ka rëndësinë e vet në mbrojtjen e konsumatorëve. Megjithatë NMRNsUNHVsIRUPDOHQs]KYLOOLPLQHVRWsPWHNQRORJMLNNX¿]RQOLULQsHSDOsYHQsOLGKMHQ e kontratave. Forma është pengesë në qarkullimin civil, për rrjedhojë në krijimin e ¿WLPHYH3UDQGDMQsNsWsUDVWGRWsSUHYDORMs/0.NXHGKHQMs mjet i qëndrueshëm mund të jetë i mjaftueshëm. Mosnënshkrimi i kontratës nga palët nuk do të thotë se kontrata nuk ekziston, mjafton të jepen provat e mjaftueshme të ekzistencës së saj në çfarëdo lloj mjeti të qëndrueshëm. Për më tepër, në këndvështrimin e së drejtës civile kontrata konsiderohet e lidhur në momentin që propozimi i bërë nga njëra palë pranohet nga pala tjetër. Konsumatori pranon atë çka është referuar në informacionin parakontraktor. Informacioni parakontraktor është një propozim që përmban të gjithë elementet e nevojshme për lidhjen e kontratës. Në çastin që kredidhënësi shpreh vull- netin të propozojë duke dhënë informacionin parakontraktor dhe konsumatori pranon e kushtet e vendosura në të, në kuptimin juridik është lidhur një kontratë.51 Madje NMRNRQ¿UPRKHWHGKHQJDNsUNHVDHUUHJXOORUHVSsUkredinë konsumatore, e cila pa- rashikon afatin 7 ditor të vlefshmërisë së informacionit,52 çka në kuptim të së drejtës civile do të thotë propozim me të cilin propozuesi mbetet i lidhur, nëse nuk e ka përjashtuar këtë lidhje shprehimisht.53 Megjithatë në praktikë bankat rezervojnë të drejtën për të mos qenë të lidhura me SURSR]LPLQ SUD PH LQIRUPDFLRQLQ SDUDNRQWUDNWRU GHUL Qs YHUL¿NLPLQ H JMHQGMHV Vs EHVXHVKPsULVs¿QDQFLDUHWsNRQVXPDWRULW)RUPDQsNRQWUDWDWNRQVXPDWRUHNsUNRKHW për provueshmëri dhe jo për vlefshmëri, për më tepër që forma e kërkuar nga ligji për dhënien e informacionit parakontraktor është e mjaftueshme për ta konsideruar elementin e formës të plotësuar. Në kuptimin e kredisë konsumatore, çdo informacion parakontraktor përbën pjesë të kontratës, pasi ky është vetë qëllimi i informacionit. Në rast se ai ndryshon në kontratë, atëherë miratimi duhet veçmas dhe me shkrim. Sikurse WKHNVXDP Qs ¿OOLP Ws .UHXW VKsUELPHW ¿QDQFLDUH MDQs SURGXNWH Ws SDSUHNVKPH DWR krijohen me vullnetin e palëve dhe ekzistojnë vetëm në letër si proces i veprimit men- GRUVLGKHNXSWRKHQYHWsPLQWHOHNWXDOLVKWQJDSDOsW1sUDVWVHSURGXNWL¿QDQFLDUQXN mund të provohet, ai nuk mund të ekzistojë për të drejtën. Mjetet e provës që kërkon ligji janë letra ose një mjet tjetër i qëndrueshëm, por kjo nuk do të thotë që në rast se palët vetë nuk kanë dyshime për ekzistencën e një kontrate mes tyre, por nuk e kanë parashikuar në letër, kontrata nuk vlen. Në rast se palët, pavarësisht se u mungon pro- YDHNDQsQsPHQGMHSURGXNWLQ¿QDQFLDUGKHQXNNDQsG\\VKLPHSsUoIDUsNDQsUsQs dakord, si dhe vazhdojnë pa asnjë pretendim të respektojnë kontratën që kanë lidhur mes tyre, përmbajtjen e së cilës e dinë përmendësh, atëherë nuk ka asnjë dyshim juridik se kontrata ekziston. Vetëm se në këtë rast asnjë prej palëve nuk e provon dot atë që sipas tij ka rënë dakord, përveçse me letër ose mjet tjetër të qëndrueshëm. Prandaj forma e kërkuar mbron të dyja palët në kontratë. Pavarësisht përsiatjeve teo- 51 Shih nenet 663 et seq. të Kodit Civil. 52 Pika (q), neni 6 i Rregullores “Për kredinë konsumatore dhe kredinë hipotekare”. 53 Neni 665 i Kodit Civil.

408 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime rike të mësipërme, në rastin e kredisë konsumatore forma e kërkuar për provueshmëri shndërrohet praktikisht në një element thelbësor të kontratës, pasi kredia që nuk mund të provohet, nuk ekziston. 4. E drejta për të mos miratuar kredinë Sipas pikës 6 të nenit 6 të Rregullores mbi kredinë konsumatore, kredidhënësi ka detyrimin të informojë konsumatorin në rastin e mosmiratimit të kredisë konsu- matore, të shoqëruar me arsyet përkatëse. Me këtë parashikim kuptojmë rastin që banka rezervon të drejtën të mos jetë e detyruar nga propozimi i saj në informacionin parakontraktor. Kjo është e arsyeshme po të mbajmë parasysh se ajo ka detyrimin për të qenë e kujdesshme dhe e përgjegjshme dhe të dijë të administrojë rrezikun e pa- aftësisë paguese të konsumatorit. Ajo ka po ashtu të drejtë të mos e miratojë kredinë kur dyshon për mashtrim apo për deklarime të rreme të konsumatorit. 5. E drejta për të hequr dorë nga kontrata e kredisë konsumatore Si informacioni parakontraktor ashtu edhe kontrata e kredisë konsumatore duhet Ws SsUPEDMs Qs PsQ\\Us Ws VKSUHKXU TDUWs Ws GUHMWsQ H NRQVXPDWRULW SsU W¶X WsUKHTXU nga kontrata. Sipas përcaktimeve të pikës 2 të nenit 45, dhe nenit 9 të Rregullores, konsumatori ka të drejtën të tërhiqet nga kontrata e kredisë pa dhënë asnjë shpjegim apo arsye për këtë, brenda një periudhe kalendarike 14 ditore. Ky afat është 14 ditë GKH ¿OORQ QJD GLWD H QsQVKNULPLW Ws NRQWUDWsV RVH QJD GDWD NXU NRQVXPDWRUL PHUU dijeni për kushtet kontraktore, nëse kjo e fundit është e mëvonshme.54 Pra, në rast se konsumatori nuk njoftohet nga kredidhënësi për të drejtën e heqjes dorë, atëherë ai ka të drejtë të tërhiqet nga kredia 14 ditë pas datës që ai merr vesh se ka pasur këtë të GUHMWs1MRIWLPLSsUWsGUHMWsQHWsUKHTMHVsVKWsLGHW\\UXHVKsPSsUW¶XSDUDVKLNXDUQs kontratë. Nëse ky detyrim nuk parashikohet, atëherë sanksioni për tregtarin është që konsumatori mund të tërhiqet nga kontrata kurdo që ai merr dijeni për ketë të drejtë të tij ligjore. Konsumatori nuk mund të heqë dorë nga kjo e drejtë. P.sh. në rast se në NRQWUDWsSsUPEDKHWQGRQMsNXVKWLFLOLHNX¿]RQNsWsWsGUHMWsSVK³(SUDQRMNsWs kontratë dhe jam i ndërgjegjshëm që nuk mund të heq prej saj”, do të jetë një kusht i padrejtë, për rrjedhojë i pavlefshëm. Përpara ushtrimit të kësaj të drejte konsumatori duhet të njoftojë bankën me shkrim për synimin e tij (brenda afatit prej 14 ditësh ka- OHQGDULNHSsUW¶XWsUKHTXUQJDNRQWUDWDHNUHGLVs55 1sTRIWsVHNUHGLDsVKWsGLVEXUVXDUGKHSsU¿WXDUQJDNRQVXPDWRULGKHQsTRIWs VHN\\LIXQGLWXVKWURQWsGUHMWsQSsUW¶XWsUKHTXUQJDNRQWUDWDEDQNDGXKHWWsQMRIWRMs NRQVXPDWRULQSsUYOHUsQHNUHGLVsTsGXKHWW¶LULNWKHKHWQJDN\\LIXQGLW Kjo vlerë përbëhet nga shuma e kryegjësë dhe e interesit për ditët përkatëse, si dhe për shpenzimet e mundshme të bankës të krijuara nga veprime me palë të treta, për efekt të disbursimit të kësaj kredie.56 54 Pika 1, neni 9 i Rregullores. 55 Pika 2, neni 9 i Rregullores. 56 Pika 3, neni 9 i Rregullores.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 409 Shpenzimet e mundshme të bankës të krijuara nga veprime me palë të treta, për efekt të disbursimit të kredisë, prezumohet se janë të njohura për konsumatorin, pasi ato duhet të përfshihen në çdo rast në informacionin parakontraktor dhe kontraktor, ndërsa shuma e interesit llogaritet mbi bazën e normës së interesit për të cilën është rënë dakord në kontratën e kredisë, që gjithashtu është e njohur për konsumatorin.57 Nëse një konsumator tërhiqet nga kontrata e kredisë, edhe bashkëkredimarrësi ose personi që ka hyrë në detyrime kontraktore duke dhënë garanci për detyrimet e konsumatorit sipas kësaj kontrate, tërhiqet gjithashtu nga kontrata e kredisë ose tërheq garancinë e vendosur prej tij për ekzekutimin e kontratës.58 3RQsUDVWHWNXUNRQVXPDWRULNDOLGKXUQMsNRQWUDWsG\\WsVRUHSsUHIHNWHJDUDQFLH\" Për shembull, nëse konsumatori ka lidhur një kontratë sigurimi për shlyerjen e kredisë ose një kontratë sigurimi për jetën dhe këto kontrata i ka ofruar banka, a do të ketë të GUHMWsDLWsWsUKLTHWQJDNRQWUDWD\"3sUNsWsUDVWOLJMLKHVKWSRUQsPsQ\\UsWsDUV\\HVKPH do të mendonim se për analogji me rastin e dorëzanësit apo personit që lë garanci për konsumatorin, i cili tërhiqet gjithashtu nga kontrata, edhe në rastin e një kontrate si- gurimi konsumatori ka të drejtë të tërhiqet prej saj, pasi kjo kontratë mbetet pa objekt, pra pa rastin e riskut që siguron. 6. E drejta për të shlyer kredinë përpara afatit Konsumatori ka të drejtë të shlyejë kredinë përpara afatit të maturimit dhe të SsU¿WRMsQMsUHGXNWLPWsNRVWRVtotale të kredisë. Kjo e drejtë i lejon konsumatorit për- mbushjen përpara kohe të detyrimeve të tij, eliminon rrezikun që rëndon mbi bankën, por nga ana tjetër prek interesat ekonomikë të bankës, meqenëse konsumatori ka të GUHMWsWsSsU¿WRMsUHGXNWLPWsNRVWRVWRWDOHWsNUHGLVs Reduktimi konsiston në uljen e shumës së interesit dhe shpenzimeve të tjera të zbatueshme për shumën e kryegjësë së shlyer para afatit të maturimit, siç është rënë dakord në kontratën e kredisë për të tilla raste. %DQND ND Ws GUHMWsQ Ws SsU¿WRMs QMs NRPSHQVLP Ws GUHMWs GKH REMHNWLY YHWsP Qs rastet kur shlyerja e kredisë para afatit përkon me një periudhë për të cilën norma e LQWHUHVLW sVKWs ¿NVH VLSDV SsUFDNWLPLW Qs NRQWUDWsQ H NUHGLVs .RPSHQVLPL Qs NsWs rast nuk mund të tejkalojë KXPEMHW¿QDQFLDUHWsEDQNsVWsFLODWGXKHWWsMHQsWsMX- VWL¿NXDUDQJDNRVWRWsPXQGVKPHWsOLGKXUDGLUHNWPHVKO\\HUMHQHNUHGLVsSDUDDIDWLW .XUNRVWRMDsVKWs¿NVHSsUNRQVXPDWRULQSRUQGsUNRKsSsUEDQNsQLQWHUHVDWMDQsWs luhatshëm si p.sh. Libor, Euribor, mund të rezultojë që banka të dalë me humbje. Në NsWRUDVWHDMRSsU¿WRQNRPSHQVLPLQTsGXKHWWsMHWsVDhumbja që ajo pëson për shkak të shlyerjes së kredisë para afatit. Nëse periudha midis shlyerjes para afatit dhe maturimit të kredisë është mbi një vit, kompensimi i përcaktuar për bankën nuk duhet të tejkalojë 1 për qind të shumës së kredisë së paguar para afatit dhe nëse kjo periudhë nuk kalon një vit, kompensimi nuk duhet të tejkalojë 0.5 për qind të shumës së kredisë së paguar para afatit. 57 Pika 4, neni 9 i Rregullores. 58 Pika 5, neni 9 i Rregullores.

410 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Megjithatë kompensimi për bankën për shlyerjet e parakohshme nuk zbatohet në rastet e mëposhtme: (a) nëse shlyerja realizohet në bazë të një kontrate sigurimi në rast të ndodhjes VsQJMDUMHVVsSsUFDNWXDUQsNRQWUDWsQHVLJXULPLWVLSsUVKHPEXOONRQVXPDWRUL bëhet i paaftë për të paguar dhe është siguruesi ai që shlyen pjesën e mbetur të kredisë. E SsU NUHGLQs NX¿ RYHUGUDIWLQ RVH kartën e kreditit, për shkak të natyrës që NDQsNsWROORMNUHGLVKGKH (c) nëse shlyerja e kredisë para afatit i përkon një periudhe për të cilën norma e LQWHUHVLWWsNUHGLVsQXNsVKWs¿NVHSDVLQsNsWsUDVWEDQNDQXNSsVRQhumbje. 7. Marrëveshjet e lidhura të kredisë 0DUUsYHVKMHWHOLGKXUDQXNSsUNX¿]RKHQVLWsWLOODQJD/0.SRUQJDIRUPXOLPL i pikave 5 dhe 6 të nenit 45 duket qartë se legjislatori shqiptar ka transpozuar nenin 15 të Direktivës 2008/48, titulli i të cilit është i njëjtë. Një dukuri e zakonshme e ekonomisë së sotme në shoqërinë e konsumit është përdorimi dhe konsumimi i sa më shumë mallrave dhe shërbimeve. Ekonomia e lirë e tregut nxit fantazinë e tregtarëve për të ofruar produkte dhe shërbime nga më të shumëllojshmet. Me qëllim që kon- sumatorët të kenë më tepër akses në mallra dhe shërbime, tregtarët ofrojnë mundësi nga më të ndryshmet për të tërhequr dhe nxitur konsumatorët në blerjen e mallrave dhe shërbimeve, të tilla si blerja me këste ose me kredi me përqindje shumë të ulët interesi. Shitja me këste është forma më e hershme dhe më e zakonshme e organizimit WsSXQsYHQsWUHJWL3RUQsGLWsWHVRWPHVKLWsVLWQXNMDQsJMLWKPRQsQsJMHQGMHTsW¶X ofrojnë konsumatorëve pagesë me këste. Shpesh ata gjenden edhe vetë në mungesë OLNXLGLWHWHVK H SsU NsWs DUV\\H JMHWMD H PsQ\\UDYH DOWHUQDWLYH Ws ¿QDQFLPLW PH TsOOLP rritjen e qarkullimit të mallrave është forma më e arsyeshme e mbarëvajtjes së treg- WLVsGKHEL]QHVLW.sVKWXDWDRSHURMQsQsWUHJVsEDVKNXPHLQVWLWXFLRQH¿QDQFLDUHWs kreditimit, nga njëra anë duke u dhënë mundësinë konsumatorëve që të realizojnë dëshirat për blerjen e mallrave, nga ana tjetër duke siguruar likuidite për veten e tyre që të vazhdojnë qarkullimin e shpejtë të mallrave e shërbimeve dhe funksionimin e shëndetshëm të biznesit. Shitja me këste është një transaksion i vetëm ku shitësi është njëkohësisht edhe kredidhënës. Në këtë rast, meqenëse blerësi ka të drejtë të deklarojë ndaj shitësit zgjidhjen e kontratës sepse malli është me të meta, atëherë ai e ka të thjeshtë të re- alizojë të drejtën e tij thjesht duke kthyer mallin me të meta pa paguar asnjë këst për çmimin e këtij malli, madje në rast se ka paguar ndonjë këst, mund të kërkojë kthimin e atij kësti. Në këtë rast blerësi nuk mbetet i detyruar nga marrëveshja e huasë (kredisë) kur ai ka zgjidhur kontratën e shitjes, sepse shitësi është një palë dhe i vetëm e kështu detyrimet mes palëve shuhen me kompensim. Por kur shitësit nuk janë vetë në gjendje të ofrojnë shitje me këste, ata gjejnë forma marrëveshjesh GKHEDVKNsS XQLPLWUHJWDUPHLQVWLWXFLRQH¿QDQFLDUHWsNUHGLWLPLWGXNHLPXQGsVXDU konsumatorit marrjen e një kredie për blerjen e një sendi, kredi që natyrisht shlyhet me këste. Në thelb marrëveshje të tilla bashkëpunimi midis tregtarëve dhe bankave QXN MDQs JMs WMHWsU YHoVH QGDUMH DUWL¿FLDOH H WUDQVDNVLRQLW Ts Ps SDUs NRQVLGHURKHM

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 411 shitje me këste dhe përgjegjës ishte vetëm një palë, pra shitësi. Në mënyrë që të mos DQDVKNDORKHQSsUJMHJMsVLWsHVKLWsVLWNXUDLVKHWPDOOUDPHWsPHWDPHDUWL¿FsQMXULGL- ke të transaksionit të ndarë, është e drejtë dhe e arsyeshme që, nga pikëpamja juridike, si rasti i shitjes me këste ashtu dhe rasti i ofrimit të kredisë për blerjen e mallit të trajtohen njësoj, pasi janë raste identike. Nga pikëpamja formale ofrimi i kredisë për blerjen e mallit përbëhet nga dy kontrata, me dy palë të ndryshme, ku në njërën anë të secilës kontratë qëndron e njëjta palë, blerësi/konsumatori. Mirëpo nga pikëpamja substanciale këto dy kontrata realizojnë atë që mund të realizojë vetëm një kontratë, pra shitja me këste. Zakonisht ky është rasti kur shitësi dhe banka kanë marrëveshje bashkëpunimi për të operuar në treg si një njësi e vetme tregtare. Një situatë e tillë nuk duhet të ngatërrohet me rastet kur vetë konsumatori me nismën e tij kërkon kredi për arsye se dëshiron të blejë një mall, ndërkohë që kredidhënësi dhe shitësi nuk kanë asnjë njohje, marrëveshje apo bashkëpunim me njëri-tjetrin, por është konsumatori ai që merr paratë nga njëri dhe ia paguan tjetrit. Në legjislacionin shqiptar janë lënë gjurmë të qarta të rregullimit të këtyre OORM PDUUsYHVKMHYH SDoND VH SD HPsUWLPLQ VSHFL¿N VL Ws WLOOs SRU PH HPsUWLPH Ws QGU\\VKPHSsUWsQMsMWsQSsUPEDMWMH6\\QLPLLOLJMLWsVKWsTsWsPRVOHMRMsDUWL¿FDWMX- ridikë të shkarkojnë nga përgjegjësitë ligjore shitësit. Për shembull, neni 672 i Kodit Civil parashikon të drejtën e tërheqjes nga kontratat jashtë qendrave të tregtimit duke përcaktuar se në rastet kur ofrohet një kredi për blerjen e një sendi, shitësi duhet të njoftojë me shkrim blerësin për të drejtën e heqjes dorë, përndryshe kjo e drejtë shtrihet deri në një vit. Po ashtu edhe LMK dhe aktet nënligjore për zbatimin e tij parashikojnë situata të ngjashme që trajtohen më poshtë. Një shembull tipik është përcaktimi i kontratës ndihmëse në aktin nënligjor “Për përcaktimin e rregullave për kontratat e përdorimit me afat, të produktit të pushi- mit DIDWJMDWs´WUDMWXDUQs.UHXQSDUDUHQGsVNXPHµ.RQWUDWsQGLKPsVH¶NXSWRKHW NRQWUDWD VLSDV Vs FLOsV NRQVXPDWRUL SsU¿WRQ VKsUELPHW Ts OLGKHQ PH QMs NRQWUDWs Ws përdorimit me afat apo me një kontratë të produktit të pushimit afatgjatë dhe të cilat ofrohen nga tregtari ose një palë e tretë sipas një marrëveshjeje midis asaj pale të tretë dhe tregtarit.59 3sUNX¿]LPLLPDUUsYHVKMHYHWsOLGKXUD 6Lo X SsUPHQG Ps VLSsU QXN ND QMs SsUNX¿]LP Qs OHJMLVODFLRQLQ VKTLSWDU PEL PDUUsYHVKMHWHOLGKXUDWsNUHGLVsSRUVLSDV'LUHNWLYsVQHQLQµPDUUsYHVKMH H OLGKXU NUHGLH¶ ND NXSWLPLQ H QMs PDUUsYHVKMHMH NUHGLH NX L NUHGLD Qs IMDOs VKsU- EHQ YHWsP SsU Ws ¿QDQFXDU QMs PDUUsYHVKMH SsU VKLWMHQ H QMs PDOOL RVH VKsUELPL Ws caktuar, dhe (ii) këto dy marrëveshje formojnë, nga një këndvështrim objektiv, një QMsVLWUHJWDUHQMsQMsVLWUHJWDUHSUH]XPRKHWVHHN]LVWRQDW\\NXVKLWsVLRVHIXUQL]XHVL H ¿QDQFRQ YHWs NUHGLQs SsU NRQVXPDWRULQ RVH QsVH DMR ¿QDQFRKHW QJD QMs SDOs H tretë, ku kredidhënësi përdor shërbimet e shitësit ose furnizuesit për të lidhur ose 59 Vendim i Këshillit të Ministrave nr. 652, datë 8.10.2014 “Për përcaktimin e rregullave për kontratat e përdorimit me afat, të produktit të pushimit afatgjatë, rishitjes apo shkëmbimit.”, FZ nr. 162/2014.

412 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime SsUJDWLWXUPDUUsYHVKMHQHNUHGLVsRVHNXUPDOOLDSRVKsUELPLVSHFL¿NMDQsSsUFDNWXDU shprehimisht në marrëveshjen e kredisë. Pra, sikurse u përmend, ky rast nuk duhet të ngatërrohet me rastin kur vetë konsumatori zgjedh të marrë një kredi sepse ka dëshirë të blejë diku një mall apo një shërbim. Për këtë arsye Rregullorja për kreditë konsumatore kërkon që në kontratat konsu- PDWRUHWsMHWsSsUFDNWXDUWLWXOOL³NUHGLNRQVXPDWRUH´GKHWsVSHFL¿NRKHWTsOOLPLLNUH- disë.60 Nga kjo është e lehtë të kuptohet nëse kemi të bëjmë ose jo me një marrëveshje të lidhur kredie. 7.2. E drejta për të hequr dorë nga marrëveshja e lidhur me kredinë Legjislacioni shqiptar rregullon qartë rastet kur konsumatori heq dorë nga kontra- ta e shitjes ose e furnizimit e lidhur në largësi ose jashtë qendrave të tregtimit, atëherë edhe marrëveshja e kredisë zgjidhet pa asnjë penalitet. Për shembull: - Neni 37, pika 4 LMK parashikon: “Nëse çmimi i mallit ose shërbimit mbulohet, plotësisht ose pjesërisht, nga kredia e dhënë nga tregtari, ose nga kredia dhënë konsu- matorit nga një palë e tretë, në bazë të një marrëveshjeje ndërmjet palës së tretë dhe tregtarit, marrëveshja e kredisë anulohet, pa penalizim, nëse konsumatori ushtron të drejtën e tij të heqjes dorë nga kontrata...”, ndërsa në aktin nënligjor për kontratat në largësi, pika 15 përcakton se “në rast anulimi të marrëveshjes së kredisë, sipas për- caktimit në pikën 4 të nenit 37 të ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorit”, konsumatori nuk i paguan tregtarit ose palës kredituese asnjë shpenzim a kompensim.61 - Në të njëjtën linjë logjike shkon dhe Neni 37/7 pas ndryshimeve në LMK, i cili përcakton efektet e ushtrimit të së drejtës së heqjes dorë nga kontratat e ndërvarura, ku përcaktohet se pa cenuar zbatimin e dispozitave të këtij ligji dhe akteve nënligjore në fuqi që rregullojnë kredinë konsumatore, nëse konsumatori ushtron të drejtën e tij të heqjes dorë nga një kontratë në largësi ose nga një kontratë jashtë qendrave të tregtimit, atëherë çdo kontratë e ndërvarur do të përfundojë automatikisht, pa ndonjë kosto për konsumatorin. Në këto raste tregtari ka detyrimin të informojë për heqjen dorë çdo tregtar tjetër, të lidhur nga një kontratë e ndërvarur. - Po kështu, në aktin nënligjor për kontratat jashtë qendrave të tregtimit, pika 7 për- cakton se “Kur çmimi i mallrave ose i shërbimeve është plotësisht a pjesërisht i mbu- luar nga një kredi, të dhënë nga tregtari ose nga një person tjetër, dhe ka një lidhje të ngushtë tregtare ndërmjet kredidhënësit dhe tregtarit, marrëveshja e kredisë anulohet, pa shpenzim dhe penalizim për konsumatorin, nëse konsumatori ushtron të drejtën e tij, të heqjes dorë.”62 E njëjta situatë është edhe për kontratat me afat dhe ato të produktit të pushimit afatgjatë, sipas nenit 43, pika 5 LMK ut supra në komentin përkatës. Megjithatë situata ligjore nuk është e qartë nëse konsumatori dëshiron ta vazhdojë kontratën e kredisë, sepse ka një interes shumë të leverdishëm për të dhe do që me ato para të blejë një mall tjetër në treg. Ky rast duhet të zgjidhet nga vetë kontrata e kre- 60 Neni 7, pika 2, germa (b) e Rregullores. 61 Pika 15 VKM nr. 64, datë 21.01.2009, FZ nr.8/2009. 62 Pika 7, VKM nr. 63, datë 21.01.2009, FZ nr. 8/2009.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 413 GLVsSDVLOLJMLQXNMHSDVQMsSsUJMLJMH6SHFL¿NLPHWHQGU\\VKPHQsNRQWUDWsQHNUHGLVs kërkohen gjithashtu edhe për këtë arsye, që konsumatori të jetë i qartë në raport me të drejtat e tij. 7.3. Pasojat e tërheqjes nga kontrata e kredisë në marrëveshjen e lidhur Ligji gjithashtu nuk parashikon rastet kur konsumatori ushtron të drejtën e tij SsUW¶XWsUKHTXUQJDNUHGLDÇfarë do të ndodhë me kontratën e shitjes së mallit apo IXUQL]LPLW Ws VKsUELPLW Qs QMs UDVW Ws WLOOs\"$ ND Ws GUHMWs DL Ts Ws WsUKLTHW HGKH QJD NRQWUDWD H VKLWMHV Vs PDOOLW\" 3sU NsWs S\\HWMH QXN JMHMPs QMs SsUJMLJMH HNVSOLFLWH Qs ligj. Por në të vërtetë përgjigja varet nga rrethanat dhe qëllimet që ka konsumatori, si edhe nga kushtet e përcaktuara në kontratën e shitjes ose të kredisë. Në rast se do të konsiderojmë se legjislatori ka si qëllim të trajtojë si një të vetme dy kontratat, atëherë heqja dorë nga njëra kontratë duhet të shkarkojë konsumatorin edhe nga detyrimet për tjetrën. Një zgjidhje e tillë juridike u propozua nga Parlamenti Europian në Rezolutën e tij të vitit 2004,63 ku thuhej se, nëse konsumatori është tërhequr nga marrëveshja e kredisë, ai nuk duhet të vazhdojë të detyrohet nga kontrata e shitjes apo e shërbimit të lidhur me atë marrëveshje kredie. Mirëpo një qëndrim i tillë nuk u pranua nga Komisioni Europian.64 Gjithsesi kjo mbetet një çështje që duhet të rregullohet, së pari, nga vetë parashikimet e kontratës dhe, së dyti, nëse ka mosmarrëveshje, do të gjejnë zbatim normat e Kodit Civil mbi kontratat dhe detyrimet përgjithësisht. 7.4. Pretendimet e konsumatorit ndaj kredidhënësit Duke u rikthyer te pika 5 e nenit 45 vihet re se, nga njëra anë, marrëveshja e kredisë nuk pengon asnjë të drejtë të njohur të konsumatorit kundrejt shitësit ose fur- nizuesit. Pra, pavarësisht nga kontrata e kredisë, konsumatori gëzon të njëjtat të drejta të parashikuara në nenin 31 LMK. Ideja këtu është se fakti që konsumatori nuk e ka paguar ende çmimin e plotë të mallit, por e paguan atë me këste, nuk e privon nga e drejta për të pasur një mall të mirë, funksional, pa të meta e defekte, njësoj sikur ta kishte paguar krejtësisht çmimin e mallit. Nga ana tjetër, sipas pikës 6 të nenit 45, në rastet kur ekziston një lidhje e ngushtë tregtie midis kredidhënësit dhe shitësit, atëherë të dy këta subjekte do të trajtohen si WsLVKLQQMs3UDQsUDVWVHNRQVXPDWRULQXNPXQGW¶L]JMLGKsPRVPDUUsYHVKMHWHWLM PHVKLWsVLQVLSDVSLNsVPsVLSsUDWsKHUsGRW¶LGUHMWRKHWNUHGLGKsQsVLWVLNXUN\\Ws ishte vetë shitësi. Me fjalë të tjera kredidhënësi dhe shitësi janë në këtë rast debitorë solidarë. Nëse nuk e përmbush njëri detyrimin, atëherë do ta përmbushë tjetri. Dallimi i vetëm midis përgjegjësisë së shitësit dhe përgjegjësisë së kreditorit është se kreditori bëhet përgjegjës njësoj si shitësi vetëm për mundësinë e fundit që ka konsumatori sipas nenit 31 LMK, atë të anulimit të kontratës, që në gjuhën e Kodit Civil do të thotë 63 Article 16(2) of the position of the European Parliament of 20/04/2004 Doc. (2002)0222http:// HXUOH[HXURSDHXUHVRXUFHKWPO\"XUL FHOODUIHIFDHHIHGD '2&B IRUPDW 3') 64 &RP  ¿QDO DW  6KLK HGKH 3 5RWW µ&RQVXPHU &UHGLW¶ LQ 5HLFK HW DO (XURSHDQ Consumer Law, 2014, f. 228.

414 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime µ]JMLGKMHHNRQWUDWsV¶QsIDNWN\\sVKWsWHUPLMXULGLNNRUUHNW5H]XOWRQDUV\\HVKsPVH kredidhënësi përgjigjet njësoj sikur të ishte shitësi në rastin e mosfurnizimit të mallra- YHDSRVKsUELPHYH1sSLNsSDPMHQHQMsNXSWLPLDEVWUDNWPsWsVR¿VWLNXDUHGUHMWD për dëmshpërblim që ka konsumatori ndaj kredidhënësit do të thotë: Shembull ilustrues: Konsumatori nuk ka marrë në dorëzim mallin për çmimin e të FLOLWQsQVKNURLQMsPDUUsYHVKMHWsOLGKXUNUHGLH$LLNsUNRQVKLWsVLWW¶LGRUs]RMsPDOOLQ por shitësi refuzon. Konsumatori e shpall të zgjidhur kontratën e shitjes. Në këtë rast DLNDWsGUHMWsW¶LNsUNRMsGsPVKSsUEOLPNUHGLGKsQsVLW6DsVKWsYOHUDHdëmshpërbli- PLW\"9OHUDHGsPVKSsUEOLPLWsVKWsVDoPLPLLVHQGLWTsQXNXGRUs]XDNXUUs1JDQMsUD anë, kredidhënësi është i detyruar, sipas pikës 6 të nenit 45, të paguajë dëmshpërbli- min ndaj konsumatorit. Nga ana tjetër, ekziston kontrata e kredisë, ku kredidhënësi është kreditor dhe ka të drejtë të marrë shlyerjen e kredisë. Sa është shuma totale e NUHGLVs\"6KXPDHNUHGLVssVKWsVDoPLPLLVHQGLWTsQXNXGRUs]XD3UDVLoHVKRKLP secila nga palët ka ndaj tjetrës një detyrim të barabartë dhe të njëjtë, i cili shuhet me kompensim sipas Kodit Civil. Pas gjithë kësaj analize kuptojmë thjesht se shitësi dhe kreditori trajtohen si të ishin një. Pra, në rast se konsumatori ka të drejtën e zgjidhjes së kontratës së shitjes, detyrimet midis tij dhe kreditorit kompensohen. Ndërsa në rast se mallrat ose shër- bimet nuk janë në përputhje me kontratën, kredidhënësi do të përgjigjet vetëm në të holla, pasi natyrshëm kredidhënësi nuk mund të riparojë apo zëvendësojë sendet, VHSVH QXN ND VL DNWLYLWHW VKLWMHQ H PDOOUDYH SRU YHWsP YHSULPWDULQs ¿QDQFLDUH 3UD dëmshpërblimi që do të japë kredidhënësi në rast se konsumatori ka të drejtë të ripa- rojë sendin, do të jetë shuma në të holla që vlen për të paguar çmimin në të holla. Po kështu edhe për sa i përket së drejtës së konsumatorit për uljen proporcionale të çmi- mit të kontratës së shitjes, mund të themi që në thelb realizohet, pasi dëmshpërblimi që duhet të paguajë kredidhënësi natyrshëm kompensohet me uljen e vlerës se kredisë.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 415 KREU IV KONTRATAT E PAKETAVE TË UDHËTIMIT DHE DETYRIMET PËR TO 9sVKWULPLSsUJMLWKVKsP Rregullimi ligjor për paketat e udhëtimit, objekt i këtij Kreu të LMK, parashikon, së pari, kontratat mbi paketat e udhëtimit në dy nenet e mëposhtme, të cilat për- caktojnë nocionet e përgjithshme mbi paketat e udhëtimit, si dhe rregullojnë kërkesat e informacionit parakontraktor. Rregullime mbi paketat turistike u parashikuan, së dyti, edhe nga VKM 65/2009, “Për kontratat e paketave të udhëtimit”65, i cili përmban dispozita të detajuara mbi paketat turistike të modeluara sipas Direktivës 90/314,66 duke shfrytëzuar edhe kërkesën e harmonizimit minimal. Ky kuadër ligjor në disa raste parashikon një mbrojtje më të gjerë për konsumatorin shqiptar krahasuar me mbrojtjen që jep Direktiva, pasi në fakt përcakton nëntëmbëdhjetë elemente që duhet të përmbajë kontrata e paketave të udhëtimit, ndërkohë që Direktiva përcakton vetëm njëmbëdhjetë.67 Megjithatë duhet theksuar se Direktiva 90/314 i ka pushuar efektet juridike të zbatimit të saj më 1 korrik 2018, pasi është shfuqizuar nga Direktiva 2015/2302, datë 25 nëntor 2015,68 e cila ka hyrë në fuqi në vendet anëtare të BE që prej datës 1 korrik 2018. Përveç dy neneve të mëposhtme të këtij kreu dhe VKM 65/2009, disa rregullime ligjore për paketat e udhëtimit parashikohen, së treti, edhe nga ligji nr. 93/2015 “Për Turizmin”,69 i cili përmban një harmonizim të pjesshëm me Direktivën 90/314, por në fakt, sikurse do të trajtojmë ut infraMHSQMsSsUNX¿]LPPsEDVKNsNRKRUWsSDNHWsVVs udhëtimit sipas modelit të Direktivës së re 2015/2302. Qëllimi i LMK, aktit nënligjor dhe ligjit për turizmin, ashtu sikurse edhe Direktiva, synon të garantojë një mbrojtje të konsumatorit duke i mundësuar atij marrjen e një vendimi të mirinformuar në favor të interesave të vetë ekonomikë. Parashikimet ligjo- re ndihmojnë konsumatorin në lehtësinë e krahasimit të produktit në treg. Ato rregu- llojnë informimin e konsumatorëve, si në fazën parakontraktore ashtu edhe në fazën pas lidhjes së kontratës. Rregullohen gjithashtu edhe aspekte të ndryshme të kushteve kontraktore të lidhura midis organizatorëve të udhëtimit, agjentit të udhëtimit dhe konsumatorit. Me rëndësi të veçantë paraqiten rregullat për përgjegjësinë profesio- 65 Vendimi i Këshillit të Ministrave, nr.65, datë 21.1.2009, FZ nr. 8/2009. 66 Council Directive 90/314/EEC of 13 June 1990 on package travel, package holidays and packa- ge tours, OJ L 158, 23.6.1990, p. 59–64, e cila i ka pushuar efektet juridike në 1 korrik 2018, pasi sVKWsVKIXTL]XDUQJD(8'LUHFWLYHGDWsQsQWRUHFLOD¿OORQWs]EDWRKHWQsYHQGHW anëtare të BE në 1 korrik 2018. 67 Shih për kompatibilitetin e legjislacionit shqiptar me Direktivën Micklitz, Hans-W. Paper on gap analysis of Chapter 28: Legal framework of consumer protection in the Republic of Albania and its alignment with consumer acquis. Internal Report, Tirana: Ministry of Economy, Trade and Energy of the Republic of Albania and GIZ, 2012, f. 67. 68 Directive (EU) 2015/2302 of the European Parliament and of the Council of 25 November 2015 on package travel and linked travel arrangements, amending Regulation (EC) No 2006/2004 and Directive 2011/83/EU of the European Parliament and of the Council and repealing Council Directive 90/314/EEC, OJ L 326, 11.12.2015, p. 1–33. 69 FZ nr. 164/2015.

416 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime nale objektive të ofruesve të shërbimeve në rast mospërmbushjeje ose ekzekutimi jo të plotë të shërbimeve për konsumatorin. Konsumatorëve u jepet gjithashtu mbrojtje ¿QDQFLDUHQsUDVWIDOLPHQWLPLWsRUJDQL]DWRULWRVHDJMHQWLWWsXGKsWLPLW Më poshtë, gjatë komenteve të neneve do të jepet një paraqitje sistematike e kua- drit rregullator për paketat e udhëtimit, me qëllim arritjen e një kuptueshmërie të plotë dhe gjithëpërfshirëse të kontratave të paketave të udhëtimit. Neni 46 Kontratat e paketave të udhëtimit Kontratat e paketave të udhëtimit janë kontrata që: a) i sigurojnë ose ofrojnë t’i sigurojnë konsumatorit, me një çmim gjithëpërfshirës, një kombinim të parapërgatitur të jo më pak se dy nga llojet e mëposhtme të shërbimeve: i) transporti; ii) strehimi; iii) shërbime të tjera turistike, që nuk lidhen drejtpërsëdrejti me transpor- tin ose strehimin dhe që përbëjnë pjesë të konsiderueshme të paketës; b) mbulojnë një periudhë kohore prej jo më pak se 24 orë ose që përfshijnë strehimin, të paktën për një natë. Koment 1. Fusha e zbatimit të normave rregulluese mbi kontratat e paketave të udhëtimit 1.1 Fusha subjektive e zbatimit – Palët në kontratën e paketës së udhëtimit Dispozitat ligjore që rregullojnë kontratat e paketave të udhëtimit zbatohen në marrëdhëniet ndërmjet organizatorit ose shitësit, i cili është personi që organizon dhe ofron për shitje paketat e udhëtimit, dhe konsumatorit, i cili është personi që blen ose pranon të blejë këto paketa. 1.1.1. Konsumatori/Udhëtari 1LVXUQJDSsUNX¿]LPLLNRQWUDWsVVspaketës së udhëtimit, sikurse në çdo kontratë tjetër, kemi dy palë. Nga njëra anë qëndron konsumatori, i cili është personi që merr ose bie dakord të marrë paketën e udhëtimit (kontraktuesi kryesor), ose çdo person në emër të të cilit kontraktuesi kryesor bie dakord të blejë paketën, apo çdo person tek i cili kontraktuesi NU\\HVRUDoGRQMsULSUHMSsU¿WXHVYHWsWMHUsWUDQVIHURQSDNHWsQ70 9LKHWUHVHSsUNX¿]LPLL QRFLRQLWµNRQVXPDWRU¶QsNRQWUDWsQHpaketës së udhëtimit është mjaft i gjerë krahasuar PHSsUNX¿]LPLQTsMHSHWQJDOLJMLSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH1sWKHOEN\\QRFLRQ SsUIVKLQSsUNX¿]LPLQHXGKsWDULWTsMHSHWQJD'LUHNWLYDHUH3sUNX¿]LPL i udhëtarit jepet edhe nga ligji për turizmin, ku përcaktohet se “udhëtar është individi që lëviz ndërmjet vendeve të ndryshme, jashtë vendbanimit të zakonshëm, për arsye dhe kohëzgjatje të ndryshme.” 71 Koncepti i udhëtarit jepet me qëllim si nga Direktiva 70 Pika 2, germa (c) e VKM 65/2009. 71 Pika 47 e nenit 4 të ligjit nr. 93/2015 “Për Turizmin”, FZ nr. 164/2015.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 417 ashtu edhe nga ligji për turizmin, që të mos krijohen paqartësi me nocionin e konsuma- torit të parashikuar në LMK, neni 3, pika 6. Kuadri ligjor në shqyrtim ofron mbrojtje jo vetëm për konsumatorët në kuptimin e ngushtë, por edhe për profesionistët apo për përfaqësuesit e bizneseve të vogla të cilët, qoftë edhe për qëllime biznesi, përdorin të njëjtat kanale prenotimi dhe mjete e metoda për blerjen e paketave të udhëtimit sikurse konsumatorët. Këta në thelb meritojnë të njëjtin nivel mbrojtjeje si konsumatorët. Në kontrast me këtë ekzistojnë shoqëri ose organizata të cilat bëjnë ujdi udhëtimi në bazë të një marrëveshjeje të përgjithshme, shpesh e lidhur për një seri udhëtimesh për një kohë të caktuar, me një agjenci udhëtimi. Ky tip marrëveshjesh nuk meriton të njëjtin nivel mbrojtjeje si konsumatorët. Prandaj dispozitat e LMK dhe të legjislacionit për- katës do të zbatohen vetëm për ata profesionistë biznesmenë të vetëpunësuar apo çdo SHUVRQ ¿]LN Ws FLOsW QXN XGKsWRMQs ED]XDU Qs PDUUsYHVKMH Ws SsUJMLWKVKPH Ts NDQs lidhur me organizatorët apo shitësit e paketave të udhëtimit. Dispozitat ligjore nuk zba- tohen as mbi vizitorin, i cili është “çdo person që udhëton në një vend të ndryshëm nga vendbanimi i vet i zakonshëm, për më pak se 1 vit, dhe që nuk ka si qëllim të ndërmarrë veprimtari që paguhen në vendin e vizituar.”72 1.1.2. Organizatori/Shitësi 1JDDQDWMHWsUTsQGURQRUJDQL]DWRULGKHVKLWsVL2UJDQL]DWRULSsUNX¿]RKHWVLWUHJWD- ri, i cili organizon paketat e udhëtimit dhe i shet ose i ofron ato për shitje, drejtpërdrejt a nëpërmjet një shitësi me pakicë.731GsUVDµVKLWsVPHSDNLFs¶RVHWKMHVKWµVKLWsV¶sVKWs tregtari, i cili shet ose ofron për shitje paketa udhëtimesh, të përgatitura nga organizato- ri.741JDOLJMLSsUWXUL]PLQRUJDQL]DWRULSsUNX¿]RKHWQGU\\VKHHGKHVLµRSHUDWRUWXULVWLN¶ QGsUVDVKLWsVLVLµDJMHQFLXGKsWLPL¶µ2SHUDWRULWXULVWLN¶sVKWsSHUVRQL¿]LNGKHMXULGLN që zhvillon një veprimtari tregtare, e cila ka të bëjë me organizimin e një udhëtimi/pa- NHWHWsSDUDSODQL¿NXDUHWsSURPRYXDUPHDQsWsNDWDORJsYHÀHWsSDORVMHYHUHNODPDYH në TV etj., duke qenë përgjegjës për atë produkt, si në rastin e shitjes nëpërmjet agjen- cive të udhëtimit, ashtu edhe në rastin e shitjes së drejtpërdrejtë te klienti. Operatori turistik nënshkruan kontrata drejtpërdrejt me furnizuesit e shërbimeve turistike, duke LSDUDEOHUsDWRVKsUELPH.\\SsUNX¿]LPTDUWsVRQSsUJMHJMsVLQsHGUHMWSsUGUHMWsTsND RSHUDWRULQGDMSDOsVWMHWsUQsPDUUsGKsQLH1GsUVDµDJMHQFLXGKsWLPL¶sVKWsoGRSHUVRQ ¿]LNRVHMXULGLNLFLOLQsPsQ\\UsWsGUHMWSsUGUHMWsRVHVLQGsUPMHWsVPHUUSsUVLSsUW¶X ofrojë turistëve dhe personave të tjerë, si individë apo të organizuar në grup, çdo lloj shërbimi udhëtimi, përfshirë akomodimin në struktura pritëse për turistët, këshillimin dhe ofrimin e shërbimeve të udhëtimit me ajër, me tokë e me det, të ekskursioneve të organizuara, si dhe një sërë shërbimesh të tjera ndihmëse që lidhen me industrinë e tu- rizmit. Agjencia e udhëtimit zhvillon veprimtarinë e saj bazuar në kontrata ndërmjetësi- mi për shitjen e shërbimeve të ofruara nga furnizuesit e shërbimeve të udhëtimit dhe/ ose kontrata konsulence me konsumatorin.75 Ndryshe nga sa rregullon VKM 65/2009 72 Pika 59 e nenit 4 të ligjit nr. 93/2015 “Për Turizmin”, FZ nr. 164/2015. 73 Pika 2, germa (a) e VKM 65/2009. 74 Pika 2, germa (a) e VKM 65/2009. 75 Pika 1 e nenit 4 të ligjit nr. 93/2015 “Për Turizmin”, FZ nr. 164/2015.

418 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime që e barazon përgjegjësinë e shitësit me atë të organizatorit, ligji për turizmin qartëson pozicionin përfaqësues të agjencisë së udhëtimit, pa e bërë atë drejtpërdrejt përgjegjëse. Në rastin e lidhjes së kontratave të paketave të udhëtimit me një konsumator, agjencia e udhëtimit do të jetë përgjegjëse e drejtpërdrejtë përballë konsumatorit, pasi kjo siguron nivelin e duhur të mbrojtjes. Qëllimi është që konsumatori të ndërveprojë me personin që njeh dhe ka kontraktuar, dhe jo të deprimohet duke u vërtitur ndërmjet agjencisë/ VKLWsVLWGKHRSHUDWRULWRUJDQL]DWRULW3sUNX¿]LPHWHPsVLSsUPHYOHMQsSsUWsYHQGRVXU ED]sQOLJMRUHTsVsEDVKNXPH.RGLQ&LYLOLMDSLQWsGUHMWsDJMHQFLVsVsXGKsWLPLWW¶L drejtohet më pas me padi regresi operatorit në rast se ka dëmshpërblyer konsumatorin VLSDVQRUPDYHQsIXTLTsGRW¶LWUDMWRMPsPsSRVKWs Të drejtat dhe detyrimet e palëve në një marrëdhënie kontraktore janë të ndërsje- lla, çka konsiderohet si detyrim për njërën palë është një e drejtë për palën tjetër. 1.2. Fusha objektive e zbatimit – Kuptimi i kontratës së paketës së udhëtimit 3sUNX¿]LPL L NRQWUDWsV Vs SDNHWsV Vs XGKsWLPLW MHSHW QJD SLND  JHUPD o H VKM 65/2009, ku përcaktohet se kontrata e paketës së udhëtimit është marrëveshja e lidhur ndërmjet konsumatorit dhe organizatorit dhe/ose shitësit, në të cilën konsuma- tori detyrohet të paguajë një çmim të caktuar gjithëpërfshirës përkundrejt paketës së udhëtimit të ofruar nga pala organizuese.76 Pra kontrata e paketës së udhëtimit nënkup- ton një kontratë mbi paketën si të tërë, ose në rast se paketa është ofruar me kontrata të ndara nga pala organizuese ose shitëse, atëherë ajo përfshin të gjitha kontratat që mbu- lojnë shërbimet e udhëtimit të përfshira në paketë. Pra dispozitat e këtij Kreu zbatohen gjithashtu edhe në rastet kur propozohen ose kryhen faturime të ndara për përbërës të ndryshëm të së njëjtës paketë nga organizatori ose shpërndarësi i paketës. Paketa e udhëtimit konsiston në shërbimin e ofruar ku sigurohet një kombinim LSDUDSsUJDWLWXULMRPsSDNVHG\\QJDOORMHWHPsSRVKWPHWsVKsUELPHYHWUDQVSRUWL VWUHKLPLVKsUELPHWsWMHUDWXULVWLNHTsQXNOLGKHQGUHMWSsUVsGUHMWLPHWUDQVSRUWLQRVH strehimin dhe që përbëjnë pjesë të konsiderueshme të paketës, si dhe që mbulojnë një periudhë kohore prej jo më pak se 24 orësh ose që përfshijnë strehimin, të paktën për QMsQDWs6LSDVLQWHUSUHWLPHYHWsEsUDQJD*-('WHUPLµSDNHWs¶SsUIVKLQHGKHSXVKL- PHWTsRUJDQL]RQQMsDJMHQWXGKsWLPLVLSDVNsUNHVDYHGKHVSHFL¿NLPHYHWsQMsNRQ- sumatori apo të një grupi konsumatorësh.773RDVKWXQRFLRQLµNRPELQLPLSDUDSsUJD- WLWXU¶SsUIVKLQNRPELQLPHWHVKsUELPHYHWXULVWLNHQsPRPHQWLQHOLGKMHVVsNRQWUDWsV ndërmjet agjencisë së udhëtimit dhe konsumatorit.78 0MDIW LQWHUHVDQW SDUDTLWHW IDNWL VH OLJML SsU WXUL]PLQ MHS QMs SsUNX¿]LP DNWXDO dhe bashkëkohor të paketës së udhëtimit,79 të modeluar sipas pikës 1 të nenit 3 të 'LUHNWLYsV/LJMLSsUWXUL]PLQSsUFDNWRQVHµ3DNHWsXGKsWLPL¶sVKWsNRP- 76 Pika 7 VKM 65/2009. 77 Vendim i GJED i 30 prillit 2002, çështja C-400/00, &OXE7RXU9LDJHQVH7XULVPR6$Y$OEHUWR &DUORV/RER*RQoDOYHV*DUULGRDQG&OXE0HG9LDJHQV/GD, [2002] ECR I-04051, § 16. Shih edhe pikën 9(f) të VKM 65/2009. 78 Ibid., C-400/00, Club-Tour ,§ 20. 79 Pika 1 e nenit 4 të ligjit nr. 93/2015 “Për Turizmin”, FZ nr. 164/2015.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 419 binimi paraprak i jo më pak se dy llojeve të shërbimeve të udhëtimit, si transport e akomodim, ose çdo shërbim turistik për qëllim të të njëjtit udhëtim apo pushim, për më shumë se 24 orë, nëse: (a) këto shërbime janë kombinuar nga një operator turistik i licencuar, me kër- kesën apo me zgjedhjen e shërbimeve prej turistit, përpara përfundimit të kon- WUDWsVVsOLGKXUPHNsWsNRPELQLPVKsUELPHVKRVH (b) pavarësisht nëse janë mbyllur kontrata të veçanta me ofrues të shërbimeve turistike të veçantë, këto shërbime: LVKLWHQQsWsQMsMWsQSLNsVKLWMHMHQsSsUPMHWQMsSURFHVLUH]HUYLPLWsQMsMWs LLRIURKHQRVHVKLWHQPHQMsoPLPWsYHWsP (iii) publikohen ose shiten me emërtimin “paketë” ose me një emërtim të QJMDVKsPPHWs (iv) kombinohen pas mbylljes së kontratës, me anë të së cilës operatori turistik i jep të drejtën udhëtarit të zgjedhë midis opsioneve të ndryshme të shërbimeve WsXGKsWLPLWRVH (v) blihen prej ofruesve të licencuar të shërbimeve, nëpërmjet proceseve të lidhura rezervimesh elektronike, ku emri dhe të dhënat e tjera të udhëtarit, të domosdoshme për mbylljen e rezervimit, i kalojnë ofruesve të tjerë të shërbi- PHYHQsIMDOsMRPsYRQsVHVDNRKDNXUNRQ¿UPRKHWVKsUELPLLSDUs 9LKHW UH VH Qs NsWs SsUNX¿]LP K\\Q HGKH UH]HUYLPL RQOLQH Ts sVKWs QMs IRUPs VKXPs H SsUGRUXU QJD NRQVXPDWRUsW Qs GLWsW H VRWPH 'XNH THQs VH N\\ SsUNX¿]LP paraqitet më afër realitetit të sotëm, në rast se ka paqartësi për llojin e kontratës që NDOLGKXUQMsNRQVXPDWRUDWsKHUsSsUNX¿]LPLLPsVLSsUPGRWs]EDWRKHWSsUWsNXDOL- ¿NXDUNRQWUDWsQNXNRQVXPDWRULsVKWsSDOsVLQMsNRQWUDWspakete udhëtimi. Kjo edhe për shkak se sipas nenit 2 të LMK njihet parimi i prevalencës së ligjit të posaçëm ndaj atij të përgjithshëm. Ligji për turizmin në këtë rast qëndron si një ligj i posaçëm përkundrejt LMK. Pra jo të gjitha kontratat e udhëtimit mbulohen nga dispozitat e LMK, por vetëm ato që quhen “kontrata paketash udhëtimi”. Disa shembuj të kontratave të paketave të udhëtimit mund të jenë: ÀXWXULPKRWHO ÀXWXWLPKRWHOELOHWsWUHQL KRWHOGKHPDNLQsPHTLUD ÀXWXULPSsUQs(JMLSWGKHHNVNXUVLRQQsOXPLQ1LO 1GsUVDUDVWHWsOORMLW³YHWsPÀXWXULP´RVH³ÀXWXULPSOXVXGKsWLPQJDDHURSRUWLSsU në qendër të qytetit” nuk mund të konsiderohen si kontrata të paketave të udhëtimit. Në rast se shërbimet mbulojnë një periudhë më të shkurtër se 24 orë ose nuk përfshijnë strehimin gjatë natës, mbi kontratën e udhëtimit do të zbatohen rregulla të posaçme, por jo ato të parashikuara në këtë Kre. Direktiva 2015/2302 mbi paketat e udhëtimit dhe marrëveshjet e lidhura të udhëtimit, në kuadrin e ndryshimit të organizimit të formave të biznesit dhe shërbi- meve që ato ofrojnë, parashikon edhe rregullimin dhe mbrojtjen e të ashtuquajturave

420 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime “marrëveshje të lidhura udhëtimi”, të cilat përfshijnë të paktën dy lloje të ndryshme të shërbimeve të udhëtimit, të blera për qëllimin e të njëjtit udhëtim apo pushim që nuk përbëjnë paketë, të cilat çojnë në lidhjen e kontratave të ndara me ofruesin individual të shërbimit të udhëtimit, nëse tregtari lehtëson: (a) në rastin e një vizite të vetme ose kontakti me pikën e tij të shitjes, zgjedhjen HQGDUsGKHSDJHVsQHQGDUsWsVHFLOLWVKsUELPXGKsWLPLRVH (b) në mënyrë të qëllimtë, prokurimin e të paktën një shërbim udhëtimi shtesë nga një tregtar tjetër ku kontrata me këtë tregtar tjetër është lidhur deri në 24 orë pas NRQ¿UPLPLWWsUH]HUYLPLWWsVKsUELPLWWsSDUsWsXGKsWLPLW80 Ky është një produkt i ri shërbimi, të cilin legjislatori europian ka zgjedhur ta rregullojë, çka mund të përbëjë një detyrim për të ardhmen që të pasqyrohet edhe në legjislacionin shqiptar. 2. Forma dhe përmbajtja e kontratës 2.1. Forma e kontratës Forma e kontratës duhet të jetë gjithmonë me shkrim.81 Kjo formë nuk kërkohet për efekte vlefshmërie, por për efekte informimi të konsumatorit. Mungesa e formës nuk shkakton pavlefshmëri të kontratës.82 Informacioni dhe përmbajtja e kontratës mund të jepen edhe në një mjet të qëndrueshëm. E rëndësishme është që konsumatori të ketë mundësi të informohet për kushtet e kontratës dhe të ketë një kopje të pa- QGU\\VKXHVKPHWsVDMPHTsOOLPSsUW¶LXUHIHUXDUHGKHQsQMsSHULXGKsWsPsYRQVKPH Në përmbajtje të saj kontrata e paketave turistike duhet të ketë një sërë elementesh të përcaktuara nga VKM 65/2009, për të cilat konsumatori duhet të informohet përpara lidhjes së kontratës. Mungesa e formës së shkruar nuk e shkarkon organizatorin nga përgjegjësia për përmbushjen e detyrimeve kontraktore në përputhje me parashikimet e vetë VKM 65/2009. Legjislacioni ka për qëllim të vendosë një ekuilibër të pra- nueshëm ndërmjet të drejtave dhe detyrimeve të palëve në kontratë, e për këtë arsye është edhe në interes të organizatorit dhe shitësit të paraqesin parashikimet e kërkuara nga ligji në një kontratë me shkrim, përndryshe ata do të mbajnë përgjegjësi për shkak se dispozitat ligjore do të zbatohen drejtpërdrejt në marrëdhënien kontraktore. 2.2. Përmbajtja e kontratës Përmbajtja e kontratës së paketës së udhëtimit parashikohet edhe nga “Ligji për Turizmin”. Të dhënat që kërkohen në përmbajtje janë të ngjashme me elementet që kërkohen nga VKM 65/2009, por jo krejtësisht të njëjta, sidomos në terminologji. Në nenin 54 të “Ligjit për Turizmin” përcaktohet se: 80 Pika 5 e nenit 3 të Direktivës 2015/2302. 81 Pika 8 VKM 65/2009. 82 Krahaso: Ersida Teliti. .RQWUDWDW.RQVXPDWRUHNUHGLDNRQVXPDWRUHGKHNRQWUDWDHSDNHWDYHWs XGKsWLPLW Disertacion për mbrojtjes e gradës Doktor, Tiranë 2013, f. 164-165.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 421 1. Të dhënat bazë të kontratës së operatorëve turistikë dhe agjencive të udhëtimit me konsumatorin duhet të përmbajnë, të paktën: DOLFHQFsQH³2SHUDWRULWWXULVWLN´ (b) emrin, adresën dhe të dhëna të tjera kontakti të agjencisëࡇ së udhëtimit, opera- WRULWWXULVWLNGKHWsVLJXUXHVLW FGHVWLQDFLRQLQHXGKsWLPLWGKHGDWDWHQLVMHVHWsNWKLPLW oPMHWLQHWUDQVSRUWLWWsSsUGRUXU GLWLQHUDULQHXGKsWLPLW GKWLSLQHVWUXNWXUsVVsDNRPRGLPLWYHQGQGRGKMHQNODVL¿NLPLQGKHNDUDNWHUL- VWLNDWNU\\HVRUHWsVDM HYDNWHWHXVKTLPLWWsSsUIVKLUDQsoPLPLQHSDJXDU sOLVWsQHVKsUELPHYHWsWMHUDTsRIURKHQSsUNOLHQWsWEUHQGDoPLPLWWsSDJXDU IOLVWsQHVKsUELPHYHTsQXNSsUIVKLKHQQsoPLPLQHSDJXDU JOLVWsQHVKsUELPHYHVKWHVsTsPXQGWsEOLKHQYHoPDV (gj) numrin minimal të personave të domosdoshëm për realizimin e paketës së XGKsWLPLW KDIDWLQSsUQMRIWLPLQHNOLHQWLWQsUDVWLQHDQXOLPLWQJDDQDHRSHUDWRULWWXULVWLN (i) afatet dhe penalitetet përkatëse, në rastin e anulimit të shërbimit të blerë nga DQDHNOLHQWLW MPXQGsVLQsHWUDQVIHULPLWWsSDNHWsV (k) çmimin e paketës së udhëtimit dhe kur paketa lejon rishikim çmimi, një shënim SsUULVKLNLPLQHPXQGVKsPGKHPsQ\\UsQHSsUOORJDULWMHVVsNsWLMULVKLNLPL OWDEHOsQPHDIDWHWNRKRUHGKHPsQ\\UsQHSDJHVDYH (ll) kërkesat e veçanta që klienti ka bërë me dije në momentin e rezervimit dhe për WsFLODWsVKWsUsQsGDNRUGQJDWsG\\MDSDOsW PSsUJMHJMsVLWsTsGDOLQQJDPRVSsUPEXVKMDHGHW\\ULPHYHQsGsPWsNOLHQWLW QIRUPDWLQHJDUDQFLVsVKWULUMHQGKHOLPLWHW¿QDQFLDUHWsSsUJMHJMsVLVs (nj) detyrimin e përfaqësuesit të huaj për të komunikuar me klientin nëpërmjet RSHUDWRULWWXULVWLN (o) detyrimin e përfaqësuesit të huaj për të ndihmuar në çdo rast. Parashikimi i të njëjtave marrëdhënie në pjesë të ndryshme të legjislacionit përbën rrezik për krijimin e paqartësive jo vetëm për subjektet, të cilave u drejtohen normat juridike, por mund të krijojë tension edhe mes kompetencave të organeve të ndryshme. Për shembull, inspektorati në fushën e turizmit mund të vendosë gjobë për shkeljet që nuk respektojnë përmbajtjen e kontratës deri në masën 100 000 lekë, ndër- sa Komisioni për Mbrojtjen e Konsumatorëve mund të dënojë administrativisht orga- nizatorin ose shitësin në masën jo më pak se 500 000 lekë në rast të mosrespektimit të dhënies së informacionit parakontraktor. Prandaj duhet të kuptohet mirë kjo ndarje, pra që ligji për turizmin në këtë rast dënon shkeljen pas lidhjes së kontratës, ndërsa KMK në rastin kur organizatori ose shitësi operon në treg pa dhënë përpara lidhjes kontratës informacionin e nevojshëm për konsumatorin, që është i detyrueshëm. Megjithatë ligji për turizmin referon në legjislacionin për mbrojtjen e konsuma- torëve. Pika 2 e nenit 54 parashikon se sipërmarrjet turistike të udhëtimit, për sa u takon paketave të udhëtimit, zbatojnë detyrimet e parashikuara në kuadrin ligjor për

422 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime mbrojtjen e konsumatorit. Ky referim mund të lehtësojë disi interpretimin e drejtë të normave juridike përkatëse. Neni 47 Detyrime të përgjithshme e të veçanta 1. Ofruesi i paketës është i detyruar t’i sigurojë konsumatorit informacio- nin e nevojshëm, i cili nuk duhet të jetë çorientues, në lidhje me paketën turistike, çmimin e paketës dhe për çfarëdo kushti tjetër, që i takon kon- tratës së paketës së udhëtimit. 2. Në rastet kur konsumatorit i vihet në dispozicion nga tregtari apo or- ganizatori i paketës së udhëtimit një broshurë, në të duhet të shënohen në mënyrë të lexueshme, të hollësishme dhe të saktë të gjitha të dhënat për: a) çmimin e paketës, shumën ose përqindjen e çmimit, që duhet paguar në formën e paradhënies dhe kalendarin për pagesën e shumës së mbetur; b) destinacionin dhe itinerarin; c) mjetet dhe kategoritë e transportit që do të përdoren; ç) tipin e strehimit, vendndodhjen dhe kategorinë; d) planin e vakteve të ngrënies; dh) kërkesat për pasaportat dhe vizat. Koment: Neni 47 duhet lexuar së bashku dhe në tërësi me VKM 65/2009, sipas të cilit plotësohen më tej kërkesat për përmbajtjen e informacionit parakontraktor dhe të gjitha të drejtat e detyrimet e tjera mes palëve. Të drejtat dhe detyrimet e palëve në një marrëdhënie kontraktore janë reciproke, ajo që konsiderohet si detyrim për njërën palë është një drejtë për palën tjetër. Ndërsa në fazën parakontraktore detyrimi për dhënie informacioni rëndon mbi organizatorin/shitësin, veçanërisht kur ai përgatit PDWHULDOH SXEOLFLWDUH VL SsU VKHPEXOO EURVKXUD ÀHWsSDORVMH IDTH LQWHUQHWL H Ws WMHUD mjete të përdorura në teknologjinë e sotme. Më poshtë pasqyrohen disa nga drejtat dhe detyrimet më karakteristike për secilën palë në kontratën e paketave të udhëtimit. 1. Detyrimet parakontraktore të organizatorit Detyrimet për dhënien e informacionit parakontraktor i përkasin si organizato- rit ashtu edhe shitësit. Përgjegjësia e të dy palëve apo secilës palë në kontratë është një përgjegjësi solidare.83 Në këtë vlerësim referimi tek organizatori nënkupton edhe VKLWsVLQ2IUXHVLLNRQWUDWsVsVKWsLGHW\\UXDUW¶LJDUDQWRMsNRQVXPDWRULWoGRLQIRUPD- cion të nevojshëm në lidhje me shërbimin e paketës së udhëtimit dhe çmimin përkatës, si edhe mbi çdo kusht tjetër të kontratës së paketës së udhëtimit.84 Përpara lidhjes së kontratës ofruesi i kontratës duhet të njoftojë konsumatorin, me shkrim, për të gjitha NXVKWHW H NRQWUDWsV VL GKH W¶L MDSs DWLM QMs NRSMH Ws NsW\\UH NXVKWHYH SsUYHo UDVWHYH të rezervimit në çastin e fundit.85 Qëllimi i këtyre detyrimeve të palës organizatore dhe/ose shitëse, është që konsumatori të formojë një vullnet të informuar, të lirë dhe të pavesuar, duke garantuar kështu efektivisht barazinë kontraktore mes palëve dhe 83 Detyrimet solidare rregullohen sipas nenit 423 e vijues të Kodit Civil. 84 Neni 47, pika 1 e ligjit 9902/2008. 85 Pika 5 dhe 6 e VKM 65/2009.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 423 duke shmangur asimetrinë e informacionit që ekziston mes tyre. Mosdhënia e infor- macionit në fazën e publicitetit përbën shkelje administrative dhe dënohet me gjobë. Mungesa e informacionit parakontraktor sjell edhe pasoja civile, pasi në varësi të rrethanave mund të çojë deri në anulimin e kontratës. Për përcaktimin e këtyre pa- sojave, për shkak se ato nuk janë të përcaktuara në VKM 65/2009, do të gjejnë zbatim parashikimet e përgjithshme në ligjin për mbrojtjen e konsumatorëve, si p.sh. zbatimi i rregullimeve mbi praktikat e padrejta tregtare dhe mbi kushtet e padrejta në kontrata. 1sYDUsVLWsUUHWKDQDYHSsU]JMLGKMHQHNRQÀLNWLWNRQNUHWPXQGGKHGXKHWWsJMHMQs zbatim përcaktimet e përgjithshme të Kodit Civil lidhur me veset e vullnetit, në rastet NXUPXQJHVDHLQIRUPDFLRQLWGRWsNXDOL¿NRKHWVLJDELPDSRPDVKWULP 2. Të drejtat dhe detyrimet e organizatorit Detyrimi i organizatorit për të dhënë informacion shtrihet edhe pas lidhjes së NRQWUDWsV-RPsYRQsVHGLWsSsUSDUD¿OOLPLWWsXGKsWLPLWRUJDQL]DWRULGHW\\URKHWWs japë me shkrim ose me një formë tjetër të qëndrueshme, informacionin mbi emrin e shoqërisë, adresën dhe numrin e telefonit të përfaqësuesit të tij vendor në vendin që do të vizitohet dhe, në mungesë të një përfaqësuesi, të dhëna për të kontaktuar agjencitë YHQGRUH Ws YHQGLW Ts GR Ws YL]LWRKHW Ws FLODW PXQG W¶L MDSLQ DVLVWHQFs NRQVXPDWRULW QsVHQGRGKHWQsYsVKWLUsVL.XUDIDWLNRKRUPLGLVOLGKMHVVsNRQWUDWsVGKH¿OOLPLWWs udhëtimit është më i shkurtër se 7 ditë, atëherë informacioni i mësipërm duhet të jepet në çastin e lidhjes së kontratës.86 Informacioni i lartpërmendur jepet në gjuhën shqipe në mënyrë të qartë e të kuptueshme dhe nuk duhet të jetë çorientues.87 Organizatori dhe/ose shitësi kanë detyrimin të mos e ndryshojnë çmimin e për- caktuar në kontratën e paketës së udhëtimit gjatë 20 ditëve përpara datës së nisjes së udhëtimit. Megjithatë ata kanë të drejtë, nëse e kanë parashikuar në kontratë, ta ndryshojnë çmimin deri 20 ditë përpara nisjes. Në çdo rast rritja e çmimit duhet të argumentohet ekonomikisht dhe të jetë proporcionale me rritjen që pësojnë kostot.88 Pavarësisht se VKM 65/2009 parashikon vetëm rritjen, për analogji, një argumentim i tillë vlen edhe për uljen e çmimit. Direktiva 90/314 shprehet për rishikimin e çmimit, pra për uljen ose rritjen e tij.89 3. Të drejtat dhe detyrimet e konsumatorit Përveç të drejtave bazë të marrjes së informacionit, që u korrespondojnë detyri- meve për informim nga ana e organizatorit, konsumatorit i njihet e drejta që në rast të ndryshimeve të kushteve thelbësore të kontratës,90 të heqë dorë nga kontrata pa penalitet ose të pranojnë një shtojcë kontrate ku pasqyrohen ndryshimet dhe ndikimi i 86 Pika 14 VKM 65/2009. 87 1HQLLOLJMLWVLGKHSLNDHSLND9.0 88 Pika 19 VKM 65/2009. 89 Pika 4 (a) e Direktivës 90/314. 90 Sipas pikës 20 VKM 65/2009, ndryshim thelbësor konsiderohet çdo rritje në çmim me një vlerë më të madhe se 5%.

424 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime tyre në çmim.91 Në rastet kur ushtron një nga këto të drejta, konsumatori ka detyrimin të njoftojë organizatorin brenda 3 ditëve nga marrja dijeni e ndryshimeve, por jo më vonë se data e nisjes së udhëtimit.92 Në rast se konsumatori vendos të heqë dorë nga kontrata për shkak se ndryshojnë kushtet thelbësore të saj ose sepse organizatori anulon paketën e udhëtimit, atëherë ai ka të drejtë të zgjedhë: ose një paketë zëvendësuese, ekuivalente ose të një cilësie më WsODUWsNXURUJDQL]DWRULDVKLWsVLMDQsQsJMHQGMHW¶LDRIURMQsRVHQMsSDNHWHXGKsWLPL zëvendësuese, me një cilësi më të ulët, ku duhet të kompensohet diferenca e çmimit. Konsumatori në kontratën e paketës së udhëtimit ka gjithashtu të drejtën të trans- ferojë të drejtat dhe detyrimet e tij te një palë e tretë, që i përmbush kushtet e pa- rashikuara në paketën përkatëse të udhëtimit. Në raste të tilla konsumatori detyrohet të njoftojë organizatorin brenda afatit të përcaktuar në kontratë. Po ashtu, konsuma- tori dhe personi i tretë janë solidarisht përgjegjës për pagimin e çmimit të paketës së udhëtimit, si dhe për çdo kosto shtesë që mund të vijë nga transferimi.93 Në rastin se në kontratë nuk ka një afat të përcaktuar, atëherë konsumatori ka të drejtë që brenda një kohe të arsyeshme para nisjes së udhëtimit të kryejë këtë transferim, pasi organizatori QXNPXQGWsVKNDUNRKHWQJDSsUJMHJMsVLDPHMXVWL¿NLPLQVHQMsDIDWLWLOOsQXNLVKWH përcaktuar në kontratë.94 Parashikimet ligjore mbi kontratat e paketave të udhëtimit janë urdhëruese e për rrjedhojë të detyrueshme për zbatim. Të drejtat e parashikuara nga ligji janë drejtpërdrejt të zbatueshme mbi konsumatorin, pavarësisht se ato nuk janë parashikuar në kontratë apo se një kontratë e shkruar nuk ekziston. Konsumatori ka edhe të drejtën e heqjes dorë nga kontrata në rast se organizatori nuk i siguron atij kontratën e vlefshme të sigurimit për mbulimin e përgjegjësive kon- traktore. E drejta e heqjes dorë njoftohet me shkrim para nisjes.95 4. Përgjegjësia e organizatorit për mospërmbushjen e detyrimeve kontraktore dhe kërkesat për kontratën e sigurimit Organizatori dhe shitësi janë solidarisht përgjegjës për çdo dëm ndaj konsumato- rit të shkaktuar nga mospërmbushja e plotë apo e pjesshme e detyrimeve kontraktore. Çdo kusht kontraktor që çliron organizatorin nga përgjegjësia është i pavlefshëm, SsUYHo UDVWHYH NXU SDUDVKLNRKHW QMs NX¿ PDNVLPDO L SsUJMHJMsVLVs SsU GsPHW H VKNDNWXDUDRVHNX¿]LPLLNsVDMSsUJMHJMsVLHUUMHGKQJDPDUUsYHVKMHQGsUNRPEsWDUHWs UDWL¿NXDUDQJD5HSXEOLNDH6KTLSsULVs969HQGRVMDHQMsNX¿ULPDNVLPDOOHMRKHWYHWsP për dëmet e ndryshme nga ato vetjake, me fjalë të tjera dëmi në shëndetin dhe inte- JULWHWLQ¿]LNWsSHUVRQLWQXNPXQGWsNX¿]RKHWGXNHYHQGRVXUQMsOLPLWPDNVLPDO97 91 Pika 19(a)(b) VKM 65/2009. 92 Pika 21 VKM 65/2009. 93 Pika 25, 26 VKM 65/2009. 94 Pika 10 VKM 65/2009. 95 Pika 41, 42 VKM 65/2009. 96 Pika 36 VKM 65/2009. 97 Pika 35 VKM 65/2009.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 425 Ashtu sikurse rezulton nga formulimi i dispozitave të mësipërme për mospër- mbushjen e detyrimeve kontraktore, organizatori përgjigjet për dëmet pasurore dhe jopasurore që ka pësuar konsumatori nga prishja e pushimeve, humbja e kënaqësisë së W\\UH]KJsQMLPLGKHSsUVKW\\SMDQHJDWLYH.sWsLQWHUSUHWLPHNDNRQ¿UPXDU*M\\NDWDH Drejtësisë në jurisprudencën e saj, ku ndër të tjera është shprehur se neni 5 i Direktivës 90/314 duhet të interpretohet se në parim i jep të drejtë konsumatorit të kërkojë kom- pensim për dëmet jopasurore të shkaktuara nga mospërmbushja e plotë apo e pjesshme e shërbimeve në paketën e udhëtimit.98 Në çështjen C-168/00, Simone Leitner, GJED, argumentoi se Direktiva 90/314 në përgjithësi dhe neni 5 i saj në veçanti kanë për që- llim të ofrojnë mbrojtje për konsumatorin, dhe në lidhje me pushimet turistike, kom- pensimi për dëmin jopasuror që vjen si rezultat i humbjes së kënaqësisë së pushimeve, është i një rëndësie thelbësore për konsumatorin.99 Organizatori ka gjithashtu përgjegjësinë për të pasur një kontratë sigurimi të detyrueshme, që mbulon përgjegjësinë e tij për dëmet e shkaktuara si rezultat i mos- përmbushjes së detyrimeve, përfshirë rastet e paaftësisë paguese dhe falimentimit. Kontrata e sigurimit duhet të lidhet me një shoqëri sigurimi, në përputhje me dispozitat e parashikuara në legjislacionin në fuqi, për sigurimin dhe risigurimin, dhe mbulon: a) kthimin e parave të paguara nga konsumatori, sipas kontratës së paketës së XGKsWLPLW b) kompensimin e diferencës, nëse gjatë paketës së udhëtimit përmbushet vetëm QMsSMHVsHVKsUELPHYHWsNRQWUDNWXDUD c) shpenzimet për kthimin e konsumatorit në vendin e nisjes. Në këtë rast legjislacioni shqiptar jep një mbrojtje më të gjerë për konsumatorin shqiptar, krahasuar me nenin 7 të Direktivës 90/314, duke parashikuar se me kontratën e sigurimit duhet të mbulohet edhe kompensimi i diferencës në rastet e përmbushjes së pjesshme të kontratës. Parashikimi i shpenzimeve që duhet të mbulohen ndihmon në përcaktimin e primeve të sigurimit nga shoqëritë e sigurimit në rastin e ofrimit të produktit të sigurimit për SDNHWDWHXGKsWLPLW3RNsVKWXNX¿]LPLLSsUJMHJMsVLVsVs RUJDQL]DWRULW GHUL Qs QMs NX¿ PDNVLPDO SsU GsPHW H VKNDNWXDUD SsUYHo GsPWLPHYH vetjake, bën të mundur që të parashikohen dëmet dhe si rezultat të realizohet përlloga- ritja dhe ofrimi i produktit të sigurimit për paketat turistike nga shoqëritë e sigurimit. Megjithatë pika 40 e VKM 65/2009 duhet interpretuar në mënyrë të ngushtë, duke marrë në konsideratë kërkesat e Direktivës 90/314, të cilat janë qartësuar edhe në direktivën aktualisht në fuqi në fushën e paketave të udhëtimit. Detyrimi për të pasur kontratë sigurimi shtrihet vetëm për rastet e falimentimit të organizatorit, duke i ofruar kështu mbrojtje konsumatorit për të rimarrë pagesat e kryera, si edhe shpenzimet e riatdhesimit të tij, përndryshe do të krijoheshin mjaft vështirësi për matjen e riskut ¿QDQFLDUWsRUJDQL]DWRUsYH 98Vendim i GJED i 12 marsit 2002, çështja C-168/00, 6LPRQH/HLWQHUY78,'HXWVFKODQG*PE+ &R.*., [2002] ECR I-02631. 99 Ibid, § 22.

426 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime GJED në praktikën e saj gjyqësore ka theksuar se qëllimi i nenit 7 të Direktivës 90/314 është mbrojtja e konsumatorit, e për më tepër, nga leximi i nenit 7 së bashku me recitalet e Direktivës, kuptohet se nga detyrimi i organizatorëve për të paraqitur VLJXULWsPMDIWXHVKPHQsUDVWHWHIDOLPHQWLPLWSsU¿WRMQsVLNRQVXPDWRULDVKWXHGKHLQ- dustria e paketave të udhëtimit,100GXNHXNRQ¿UPXDUNsVKWXVHSROLWLNDWSsUPEURMWMHQ e konsumatorit janë veçanërisht të rëndësishme brenda sistemit ligjor të BE.101 dsVKWMDHSDUDTLWMHVVsJDUDQFLVs¿QDQFLDUHQJDDQDHRSHUDWRUsYHWXULVWLNsND]sQsQMs vend kryesor në debatet e reformimit të legjislacionit europian në paketat e udhëtimit, madje në propozim-direktivën që u miratua me ndryshimet përkatëse në vitin 2015 kërkohej njohja reciproke e kontratave të sigurimit të lidhura me operatorë që veprojnë jashtë territorit të një shteti, si dhe ngritja e disa pikave kontakti qendrore në vendet anëtare të BE të cilat do të lehtësojnë bashkëpunimin administrativ dhe mbikëqyrës, si dhe do të shkëmbejnë informacion lidhur me skemat e mbrojtjes së ofruar në rastet e falimentimit të organizatorëve.102 .RPLVLRQL(XURSLDQNDLGHQWL¿NXDUGLVDSDULPHSsULPSOHPHQWLPLQHVLJXULPLWQs kontratën e paketës së udhëtimit. Në deduktimin e këtyre parimeve Komisioni është mbështetur në jurisprudencën e Gjykatës së Drejtësisë dhe ka arritur përfundimet e mëposhtme mbi parimet e zbatueshme për çështjet e sigurimit.103 Këto përfundime jepen me qëllim që të orientojnë legjislatorin kombëtar për im- plementimin e drejtë të Direktivës mbi çështjet e kontratës së sigurimit në paketat e udhëtimit. Së pari, kontrata e sigurimit duhet të përfshijë të gjitha rreziqet që vijnë nga fali- mentimi i organizatorit, përfshirë p.sh. kostot e strehimit që i kërkohen konsumatorit përpara se ai të largohet nga vendi ku është strehuar gjatë pushimeve.104 6sG\\WLVLJXUXHVLTRIWsQMsVKRTsULVLJXULPLQMsLQVWLWXW¿QDQFLDUQMsIRQGJDUDQ- cie etj., duhet të marrë përsipër përgjegjësi të palimituar. Shuma që duhet kthyer nuk PXQGWsNX¿]RKHWQJDQGRQMsOLPLWPDNVLPDODSRSRUFLRQPDNVLPDOSDYDUsVLVKWVH 100 Shih çështjet e bashkuara C-178/94, C-179/94, C-188/94, C-189/94 and C-190/94, Erich Dillenkofer, Christian Erdmann, Hans-Jürgen Schulte, Anke Heuer, Werner, Ursula and TrostenKnor v Bundesrepublik Deutschland, [1996] ECR I-04845, § 36-39. 101 Shih Reich, Norbert, Hans-Wolfgang Micklitz, Peter Rott, and Klaus Tonner, European con- sumer law (2014), f. 18. 102 Proposal for a Directive of The European Parliament and of the Council on package travel and assisted travel arrangements, amending Regulation (EC) No 2006/2004, Directive 2011/83/EU and UHSHDOLQJ&RXQFLO'LUHFWLYH((&&20¿QDO%UXVVHOV5HFLWDO Article 15-16. Aktualisht neni 17 dhe 18 i direktivës 2015/2302. 103 Shih, Report on the Implementation of Directive 90/314/EEC on Package Travel and Holiday 7RXUVLQWKH'RPHVWLF/HJLVODWLRQRI(&0HPEHU6WDWHV6(&¿QDO6KLKSRDVKWXHGKH çështjet e GJED: C-178/94, Dillenkofer, >@(&5,&für Konsumenteninformation YgVWHUUHLFKLVFKH.UHGLWYHUVLFKHUXQJV$*>@(&5,VLGKHosVKWMHQ&Jürgen %O|GHO3DZOLNY+DQVH0HUNXU5HLVHYHUVLFKHUXQJ$*, ECLI:EU:C:2012:98. 104 Këtu p.sh. Komisioni Europian është mbështetur në çështjet e bashkuara Dillenkofer [1996] ECR I-04845, e cila trajton një seri çështjesh të bashkuara nga Gjykata Europiane e Drejtësisë ku trajtohet rasti i disa konsumatorëve që ishin mbajtur peng nga hotelieri, derisa të paguanin çmimin e akomodimit, pasi organizatori i paketës së udhëtimit kishte falimentuar.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 427 YHWsRUJDQL]DWRULPXQGWsNX¿]RMsSsUJMHJMsVLQsHWLMPHDQsWsNRQWUDWsVVspaketës së udhëtimit në lidhje me konsumatorët e veçantë. Së treti, sigurimi duhet të ofrohet nga një garantues i cili vetë nuk ekspozohet ndaj riskut që vjen si pasojë e falimentimit të organizatorit. Garantuesi duhet të jetë i pavarur nga organizatori dhe duhet të mbajë fonde të mjaftueshme për të mbuluar riskun e siguruar. Së katërti, sigurimi, i çfarëdo lloj natyre, duhet të vihet në dispozicion me shpejtësi dhe pa shumë burokraci. Shtetet duhet të marrin masa që asnjë organizator të mos ofrojë paketa udhëtimi në treg derisa të japë prova të plota se është siguruar. Nëse ka apo jo një sistem licensimi, kjo nënkupton që përpjekje të vazhdueshme duhet të ndërmerren për të survejuar dhe monitoruar tregun me qëllim që të realizohet nxjerrja jashtë tregut e atyre profesionistëve që nuk respektojnë kërkesën për sigurim. Së pesti, Komisioni Europian vëren se do të ishte e arsyeshme që të parashikohej se duhet të bëhet një vlerësim profesional i riskut të siguruar, nëse është e mundur nga vetë garantuesi. Shtetet duhet të shmangin një sistem ku kostot e sigurimit për paketën HVKLWXUWsMHQsWsQMsMWDSsUoGRRUJDQL]DWRUSVKWsSDYDUXUDQJDJMHQGMD¿QDQFLDUH H RUJDQL]DWRULW DSR QJD UUH]LNX L OLGKXU PH oGR SDNHWs VSHFL¿NH 0DVDW NRPEsWDUH për implementimin e nenit 7 të Direktivës105 nuk duhet të dëmtojnë konkurrencën e OLUsGXNHLPSRQXDUµVROLGDULWHWWsGHW\\UXDU¶QGDMRUJDQL]DWRUsYHNRQNXUUXHVSUDGXNH i imponuar ata të marrin pjesë në sisteme të mbyllura fondesh mbi baza kombëtare. Më tej vërehet se në rastet kur konsumatori ka nevojë të rikthehet në atdhe, atij QXNGXKHWW¶LNsUNRKHWDVWsSDUDSDJXDMsWUDQVSRUWLQSsUQsVKWsSLGKHDVWDRUJDQL]RMs vetë këtë transport. .sWR SsUIXQGLPH Ws .RPLVLRQLW (XURSLDQ MDQs PMDIW Ws UsQGsVLVKPH SsU W¶X mbajtur parasysh nga legjislatori shqiptar dhe organet shtetërore përkatëse për të im- plementuar në mënyrë korrekte kërkesat e VKM 65/2009. Për më tepër në pikën 44 të VKM 65/2009 parashikohet se kushtet e sigurimit do të përcaktohen me udhëzim të përbashkët të Ministrisë së Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës (tani Ministria e Financave dhe Ekonomisë), Ministrisë së Financave dhe Autoritetit të Mbikëqyrjes Financiare. Detyrimi për lidhjen e kontratës së sigurimit në rastet kur ofrohen paketat e udhëti- mit është parashikuar edhe nga neni 55 i ligjit për turizmin mbi garancitë e operatorëve turistikë, sipas të cilit Operatorët turistikë duhet të kenë një kontratë të vlefshme sigu- rimi për mbulimin e përgjegjësive ndaj palëve të treta, si rezultat i mospërmbushjes së detyrimeve, përfshirë aftësinë paguese dhe falimentimin. Kontrata e Sigurimit lidhet me një shoqëri sigurimi, në përputhje me dispozitat e parashikuara nga legjislacioni në fuqi për sigurimet dhe risigurimet. Kontrata e sigurimit duhet të mbulojë dëmet e parashikuara më sipër, si edhe ato të parashikuara në kuadrin ligjor për mbrojtjen e konsumatorit. 105 Përkon me pikën 40 të VKM 65/2009.

428 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime PRAKTIKË GJYQËSORE Vendimet e GJED në lidhje me paketat e udhëtimit 1. Riatdhesimi dhe rimbursimi i konsumatorit në rast falimentimi të organizatorit [çështjet e bashkuara C-178/94 'LOOHQNRIHU]106 1.1. Detyrimi për të garantuar riatdhesimin dhe rimbursimin e konsumatorit në rast falimentimi të organizatorit. Faktet Në këtë çështje paditësit kishin blerë paketën e udhëtimit, udhëtim nga i cili ishin kthyer me shpenzimet e tyre dhe nuk ishin rimbusuar për këto shpenzime sipas nenit 7 GKHWs'LUHNWLYsV3UDQGDMDWDSDGLWsQVKWHWLQJMHUPDQSsUW¶Xdëmshpërblyer me arsyetimin se shteti nuk kishte transpozuar në kohë Direktivën 90/314. Ata u mbështetën në çështjen Francovich.107 Arsyetimi kryesor Sipas GJED, qëllimi i nenit 7 është që të mbrojë konsumatorët, të cilët kanë të drejtë të rimbursohen në rast të falimentimit të organizatorit prej të cilit ata kanë blerë paketën e udhëtimit. Çdo interpretim tjetër do të ishte i palogjikshëm pasi qëllimi i nenit 7 është të mbrojë konsumatorin ndaj rreziqeve që mund të dalin si rezultat i paaftësisë paguese të organizatorit. Parashikimi i përcaktuar në këtë nen siguron se organizatori dhe/ose shitësi me pakicë, palë në kontratë, duhet të ofrojnë dëshmi të mjaftueshme të garancisë për kthimin e parave të paguara në rast të paaftësisë pague- se të organizatorit. Megjithatë Direktiva 90/314 nuk kërkon marrjen e masave për të mbrojtur konsumatorët nga pakujdesia e tyre. Neni 9 kërkon që shtetet anëtare të miratojnë të gjitha masat e nevojshme për të siguruar që dispozitat e Direktivës të jenë efektive dhe të garantojnë arritjen e rezul- tatit të parashikuar, kështu që – u shpreh GJED – pretendimet e qeverisë gjermane se NRKDLVKWHVKXPsHVKNXUWsUSsUWsWUDQVSR]XDU'LUHNWLYsQQXNPXQGWsMXVWL¿NRKHQ Pra shtetet anëtare duhet të kishin miratuar brenda afatit të parashikuar të gjitha ma- sat e nevojshme, në mënyrë që nga data e caktuar e zbatimit të Direktivës individët të kenë mbrojtje efektive kundër rrezikut të falimentimit apo kundër rrezikut të pa- aftësisë paguese të organizatorit. 1.2. Detyrimi i shtetit për të transpozuar në kohën e duhur legjislacionin komunitar (tani: legjislacion i BE-së) Në këtë çështje gjykata trajtoi dhe vuri në dukje përgjegjësinë që kanë shtetet për të transpozuar në kohë Direktivat e BE, përndryshe kjo në vetvete do të përbënte shkelje 106 ECJ judgement of 8 October 1996, Joined cases C-178/94, C-179/94, C- 188/94, C-189/94 and C-190/94, Erich Dillenkofer, Christian Erdmann, Hans-Jürgen Schulte, Anke Heuer, Werner, Ursula and Trosten Knor v Bundesrepublik Deutschland, [1996] ECR I-04845 ECLI:EU:C:1996:375. 107 ECJ Judgement of 19 November 1991, Joined Cases C-6/90 and C-9/90 - Francovich and Others v Italy [1991] ECR I-5357. ECLI:EU:C:1991:428.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 429 të rëndë të së drejtës së BE-së dhe shtetet duhet të mbajnë përgjegjësi nëse e drejta e LQGLYLGsYHNDQMsSsUPEDMWMHWsLGHQWL¿NXHVKPHGKHHN]LVWRQOLGKMDVKNDNsVRUHPLGLV shkeljes së detyrimit për transpozim nga ana e shtetit dhe dëmit të ardhur a humbjes së SsVXDU1sosVKWMHQNRQNUHWHSsUVKT\\UWLPHGUHMWDHNRQVXPDWRUsYHSsUW¶XULDWGKHVXDU GKH ULPEXUVXDU SsU SDJHVDW H NU\\HUD LVKWH H LGHQWL¿NXHVKPH PH SsUPEDMWMH Ws TDUWs Në këto raste mund të ekzistojë rreziku që, kur përmbushen kriteret, të jetë shteti ai që duhet të riatdhesojë dhe të dëmshpërblejë konsumatorët për shkak të mosveprimit të tij në përmbushje të detyrimeve që rrjedhin nga legjislacioni komunitar. Një situatë e tillë është jashtëzakonisht e rëndësishme të mbahet parasysh nga autoritetet shtetërore përgjegjëse në Shqipëri, për të qenë të vëmendshme në detyrat e transpozimit që pa- rashikon MSA dhe më vonë eventualisht gjatë anëtarësimit në BE. Po kështu, autorite- tet tona duhet të kontrollojnë me vëmendje zbatueshmërinë me efektivitet të normave në fuqi, sikurse është rasti i kontratës së sigurimit që duhet të lidhin organizatorët. 5LPEXUVLPLSsUSDJHVDWHG\\¿VKWDSsUVKNDNWsIDOLPHQWLPLWWsRUJDQL]DWRULW [çështja C-364/96 9HUHLQIU.RQVXPHQWHQLQIRUPDWLRQ]108 Faktet Në këtë çështje konsumatorët kishin rezervuar një paketë pushimesh për në Kretë, Greqi, me agjencinë “Karthago-Reisen Gmbh”, e themeluar në Vienë, paketë TsSsUIVKLQWHÀXWXULPLQDNRPRGLPLQQsKRWHOGKHNWKLPLQNXoPLPLLSDNHWsVLVKWH paguar në mënyrë të plotë para nisjes. Mirëpo gjatë kohës që ankuesit ishin me pushi- me, ata u njoftuan nga pronari i hotelit ku qëndronin se “Karthago-Reisen” kishte fa- limentuar dhe se ata ishin të detyruar të paguanin çmimin e plotë të netëve të kaluara në hotelin e tij. Sipas pushuesve, ai i kishte penguar ata me forcë të largoheshin nga KRWHOL1sPsQ\\UsTsWsPXQGWsNDSQLQÀXWXULPLQHW\\UHWsNWKLPLWNRQVXPDWRUsWSD- guan çmimin për akomodimin në hotel. Pas kthimit ankuesit dhe konsumatorë të tjerë viktima të kësaj situate kërkuan ndihmën e “Verein für Konsumenteninformation”, (Shoqata për Informimin e Konsumatorit), për të kërkuar të drejtat e tyre kundër shoqërisë “Österreichische Kreditversicherungs AG”, siguruesit e agjencisë ³.DUWKDJR5HLVHQ´ .XU VLJXUXHVL QXN SUDQRL Ts W¶X NWKHMs NRVWRW H DNRPRGLPLW pushuesve, atëherë Shoqata e Konsumatorëve ngriti padi përpara Gjykatës Tregtare të Qarkut Vjenë. Kjo gjykatë duke menduar se zgjidhja e kësaj mosmarrëveshjeje varej nga LQWHUSUHWLPLL'LUHNWLYsVYHQGRVLW¶LUHIHURMsS\\HWMHQHPsSRVKWPH*-(' për një vendim paraprak. Në thelb pyetja shtrohej nëse neni 7 i Direktivës mbulonte rastet në të cilat blerësi LQMsµSDNHWHSXVKLPHVK¶LFLOLNDSDJXDURUJDQL]DWRULQSsUVKSHQ]LPHWHDNRPRGLPLW përpara se të udhëtojë për pushime, për shkak të falimentimit të organizatorit shtrën- gohet të paguajë përsëri hotelierin, pasi ky i fundit e pengon atë të lërë hotelin dhe të kthehet në shtëpi.109 108 ECJ judgment of 14 May 1998 C-364/96 9HUHLQIU.RQVXPHQWHQLQIRUPDWLRQYgVWHUUHLFKLVFKH .UHGLWYHUVLFKHUXQJV$*. [1998] ECR I-02949 ECLI:EU:C:1998:226. 109 Neni 7 parashikon se “organizatori duhet të japë prova të mjaftueshme për garantimin e kthi- mit të diferencës së pagesave të bëra për riatdhesim në rast falimentimi.”

430 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Arsyetimi kryesor GJED në përgjigje të pyetjes referuar asaj nga “Bezirksgericht für Handelssachen Wien” (Gjykata Tregtare e Vjenës), duke iu referuar edhe çështjes së vet të mëparshme C-178/94 Dillenkofer, u shpreh se qëllimi i nenit 7 është të mbrojë kon- sumatorët kundër rrezikut që rrjedh nga falimentimi i organizatorit. Këto rreziqe janë të pashmangshme dhe bashkëshoqëruese të kontratës së paketës së udhëtimit, nisur nga fakti i parapagesës së çmimit të paketës dhe shpërndarja e përgjegjësisë ndërmjet organizatorit të udhëtimit dhe ofruesve të ndryshëm të shërbimeve të kombinuara që përbëjnë paketën. Prandaj edhe neni 7 i Direktivës parashikon të drejtën e konsuma- torit për të pasur të garantuar riatdhesimin dhe kthimin e pagesave të bëra në rast të falimentimit të organizatorit. *DUDQFLDSsUµNWKLPLQHSDJHVDYHWsNU\\HUD¶PEXORQUDVWHWNXUSDDIWsVLDSDJXHVHH organizatorit ndodh pasi kontrata është lidhur dhe përpara se ajo të përmbushet, ose në rastet kur shërbimet ndërpriten ndërkohë që kontrata po përmbushet, ku konsumatori duhet të rimbursohet për pjesën e pagesës së kryer më tepër sesa shërbimet korrespon- duese që janë ofruar deri në atë moment, pra konsumatori ka të drejtën e pagimit të GLIHUHQFsV4sOOLPLLJDUDQFLVsSsUµULDWGKHVLPLQHNRQVXPDWRULW¶sVKWsWsVLJXURMsVH konsumatori gjatë kohës së përmbushjes së kontratës nuk do të bllokohet në vendin NX SR TsQGURQ VHSVH WUDQVSRUWXHVL PH MXVWL¿NLPLQ VH RUJDQL]DWRUL ND IDOLPHQWXDU refuzon të kryejë shërbimin për të kthyer konsumatorin mbrapsht në vendin e nisjes. Duke mbajtur parasysh këto objektiva, GJED vëren se neni 7 duhet të interpretohet se mbulon edhe situatat ku hotelieri shtrëngon pushuesit të paguajnë për akomodimin PH MXVWL¿NLPLQ VH RUJDQL]DWRUL L IDOLPHQWXDU QXN GR WD SDJXDMs NXUUs VKXPsQ QGDM tij. Për blerësit e paketave të udhëtimit rreziku në fjalë rrjedh prej falimentimit të organizatorit e për këtë arsye duhet të mbulohet nga garancia e dhënë konsumatorit nga organizatori. Argumentit të shoqërisë së sigurimit se hotelierët do të inkurajohen nga këto situata për të detyruar me dhunë klientët të paguajnë, GJED iu përgjigj se shoqëria e sigurimit ka të drejtë të ngrejë padi regresi ndaj hotelierit në çdo rast dhe DMRNDQMsSR]LFLRQPsWsIDYRUVKsPSsUW¶XPDUUsPHSURFHVHJM\\TsVRUHNUDKDVXDU PHNRQVXPDWRULQ3UDLGHMDNsWXsVKWsVHQMsWUHJWDUHNDJMLWKPRQsPsWsOHKWsSsUW¶X marrë me punë tregtie e biznesi, sesa konsumatori që vepron për nevoja vetjake dhe e ka të pamundur që të nisë procese që kushtojnë shumë më shtrenjtë se vetë kontrata prej së cilës ka rrjedhur mosmarrëveshja. Duke marrë në konsideratë situatën konkrete, pra që konsumatori aktualisht pa- goi për akomodimin e tij dy herë, së pari pagoi organizatorin e udhëtimit dhe më pas përsëri hotelierin, atëherë shoqëria e sigurimit duhet të “rimbursojë pagesën ekstra” pra diferencën e pagesës, për të balancuar shërbimet e ofruara me çmimin e paguar. Meqenëse konsumatori në fakt e pagoi akomodimin vet, shuma që ai i ka paguar RUJDQL]DWRULWWsXGKsWLPLWGXKHWW¶LULPEXUVRKHWPHTHQsVHSsUVKNDNWsIDOLPHQWLPLW shërbimet e rëna dakord në kontratë nuk u kryhen nga organizatori. Pra përgjigja ndaj pyetjes së drejtuar nga gjykata kombëtare ishte se neni 7 i Direktivës 90/314 mbulon edhe rastet e sigurimit për të kthyer shumën e paguar shtesë gjatë një situate në të cilën blerësi i një pakete pushimesh i ka paguar organizatorit të udhëtimit shpenzimet e akomodimit të tij para se të udhëtonte për pushime dhe më pas është detyruar që,

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 431 për shkak të falimentimit të organizatorit të udhëtimit, të paguajë përsëri hotelierin për akomodimin e tij, në mënyrë që të jetë në gjendje të lërë hotelin dhe të kthehet në shtëpi. 3. Paketa turistike konsiderohet e tillë edhe kur nuk paguhet çmimi i plotë për të - Përgjegjësia e shtetit për mostranspozimin korrekt të neneve të caktuara të Direktivës [çështja C-140/975HFKEHUJHU]110 Faktet Paditësit në këtë çështje ishin abonentë të gazetës së përditshme “Neue Kronenzeitung” në Austri. Një ditë në vitin 1994 ata morën një letër nga gazeta e cila, në shenjë falënderimi për besnikërinë e tyre si abonentë të gazetës, kishte aranzhuar me organizatorin turistik “Arena-Club-Reisen” një ofertë për abonentët në formë dhu- rimi, që përfshinte një udhëtim 4 ose 7 ditor në një nga katër destinacione në Europë, SsUYHoWDNVDYHDHURSRUWXDOH2IHUWDSsUIVKLQWHYHoDQsULVKWNsWRVKsUELPHÀXWXULPPH SLMHWIUHVNXHVHWsUDVWLWQsERUGRVHQHWDNRPRGLPQsGKRPsG\\VKHPHPsQJMHVQs një hotel me 4 yje, si dhe guidë turistike. Personat që udhëtonin me abonentët duhet të paguanin çmimin e vendosur në broshurë. Nëse abonenti donte të udhëtonte i vetëm, atëherë duhej të paguante për dhomën teke një suplement të caktuar. Abonentët që NLVKLQSUDQXDURIHUWsQPRUsQQMsNRQ¿UPLPSsUUH]HUYLPLQHW\\UHQJDRUJDQL]DWRULL XGKsWLPLWGKHLXNsUNXDTsWsSDJXDQLQWsWDULIDYHVSHFL¿NHSMHVDHPEHWXUHWs cilave do të paguhej jo më vonë se 10 ditë përpara ditës së nisjes. Oferta rezultoi të ishte shumë më e suksesshme se kishte menduar operatori turistik dhe kjo shkaktoi YsVKWLUsVL ORJMLVWLNH GKH ¿QDQFLDUH SsU RUJDQL]DWRULQ oND H GHW\\URL DWs Ws NsUNRQWH çeljen e procedurave të falimentimit. Më vonë fushata e publicitetit e organizuar nga gazeta e përditshme u konsiderua nga Gjykata e Lartë Austriake si e papajtueshme PHOLJMLQNRPEsWDUWsNRQNXUUHQFsV3sUSDGLWsVLWQsIMDOsXGKsWLPLLVKWHSODQL¿NXDU midis nëntorit 1994 dhe prillit 1995. Disa prej tyre kishin kryer dhe parapagesën prej 10%. Ata që do të udhëtonin të shoqëruar kishin bërë të gjithë pagesën e udhëtimit. Megjithatë udhëtimet që do të kryheshin midis prillit dhe korrikut 1995 u anuluan. Disa nga paditësit nuk mbuloheshin nga garancia e përcaktuar në ligjin kombëtar që synonte transpozimin e Direktivës 90/314, sepse rregullorja transpozuese zbatohej që prej majit 1995. Por edhe për ata që mbuloheshin, shuma e lënë garanci nuk mjaftonte për rimbursim të plotë. Kështu që paditësit paraqitën padinë e tyre kundër shtetit au- striak në gjykatën e Linzit, ku kërkonin që Austria të shpallej përgjegjëse për mostran- spozimin korrekt të Direktivës në kohë, me qëllim që të përfshinte të gjithë pagesën e kryer prej tyre. Në këto rrethana gjykata kombëtare i referoi një sërë pyetjesh GJED- së, të cilat konsistonin kryesisht në këto pika: 110 ECJ judgment of 15 June 1999 C-140/97 :DOWHU 5HFKEHUJHU 5HQDWH *UHLQGO +HUPDQQ Hofmeister and Others v Republik Österreich. [1999] ECR I-03499 ECLI:EU:C:1999:306.

432 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 1) nëse Direktiva shtrihej në ato raste kur konsumatorët do të paguanin vetëm taksat portuale ose vetëm një suplement për dhomën teke dhe asgjë tjetër, si dhe nëse publiciteti ishte i paligjshëm. 2) nëse Direktiva ishte transpozuar në kohë dhe në mënyrë korrekte nga Austria e cila ishte anëtarësuar në Komunitetin Europian (tani BE) në 1 janar 1995 dhe e kishte shtyrë zbatimin e ligjit transpozues të Direktivës në maj 1995. 3) a ishte transpozuar në mënyrë korrekte neni 7 i Direktivës. 4) nëse kishte një lidhje shkakësore të drejtpërdrejtë midis transpozimit të pa- plotë të nenit 7 dhe dëmit të shkaktuar ndaj konsumatorit, e tillë që të detyronte shte- tin të dëmshpërblente pagesat e pasiguruara plotësisht, kur shteti provon se sjellja e paligjshme e organizatorit apo një rrethanë e paparashikuar dhe përjashtimore janë shkaku i një dëmi të caktuar. Arsyetimi kryesor Meqenëse çështja ishte e ngjashme me çështjet e bashkuara C-178/94 Dillenkofer, GJED ritheksoi edhe njëherë parimet e vendosura në lidhje me nenin 7 të Direktivës dhe qëllimet e saj në mbrojtje të konsumatorit në rastet e falimentimit, duke pasqyruar rreziqet që mbart në mënyrë të natyrshme kontrata e paketave turistike. 1) Në lidhje me pyetjen nëse direktiva shtrihej në rastet kur konsumatorët nuk kishin paguar një çmim të plotë për paketën, GJED vërejti se paditësit e gjetën ve- ten të ekspozuar pikërisht ndaj atyre rreziqeve që neni 7 synon të shmangë, për të ofruar mbrojtje për konsumatorët. Së pari, kur ata kryen pagesat përpara udhëtimit, u HNVSR]XDQQGDMUUH]LNXWWsKXPEMHVVsDW\\UHSDUDYHVsG\\WLDWDLVKLQWsHNVSR]XDUQGDM UUH]LNXWSsUW¶XEOORNXDUQsGHVWLQDFLRQLQNXNLVKLQVKNXDUQsVHRUJDQL]DWRULIDOLPHQ- ton gjatë udhëtimit dhe transportuesi me këtë argument refuzon të kryejë shërbimin e kërkuar për udhëtimin e kthimit. Gjithashtu, duke mbajtur parasysh se, sipas nenit 2(1) të Direktivës, gjithçka që nevojitet për ta konsideruar një ofertë si një paketë udhëtimi është kombinimi i pa- rapërgatitur i të paktën dy ose 3 komponentëve të përmendura në atë dispozitë, kur shitet apo ofrohet për shitje me një çmim gjithëpërfshirës. Duke konsideruar edhe TsOOLPLQHQHQLWVLGKHSsUNX¿]LPLQHSDNHWsVDWsKHUsUH]XOWRQVHQHQL]EDWRKHW edhe nëse çmimi i kërkuar i blerjes nuk i korrespondon vlerës së paketës ose lidhet vetëm me një komponent të saj. 1sYD]KGLP*-('YsUHMWLVHQXNNDDVQMsED]sQsWHNVWLQH'LUHNWLYsVTsWsNX¿]RMs ]EDWLPLQHVDMSsUSDNHWDWHRIUXDUDQGDMQMsQXPULSRWHQFLDOLVKWWsSDNX¿]XDUNRQVX- matorësh, madje do të ishte kundër qëllimeve të Direktivës po të interpretohej në këtë mënyrë. Me qëllim që Direktiva të gjejë zbatim, mjafton që paketa të jetë shitur ose të jetë ofruar për shitje brenda territorit të Komunitetit me një çmim gjithëpërfshirës dhe të përmbajë të paktën dy komponentë të përmendur në nenin 2(1) të saj. Së fundi, GJED konstatoi se fakti që fushata publicitare që konsistonte në ofertën e udhëtimeve falas nga gazeta “Neue Kronenzeitung” u konstatua si e paligjshme nga gjykata, nuk mund të pengojë që ato udhëtime të konsiderohen si paketa udhëtimi në kuptim të Direktivës.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 433 Për këtë arsye neni 7 i Direktivës 90/314 zbatohet edhe në rastet kur udhëtimet janë ofruar nga një gazetë e përditshme si dhuratë vetëm për abonentët e saj si pjesë e fushatës publicitare që shkel ligjin kombëtar të konkurrencës dhe për të cilën kon- traktori kryesor që udhëton i vetëm, paguan vetëm taksat aeroportuale dhe një suple- ment për dhomën teke, apo nëse është i shoqëruar nga një apo më shumë persona që paguajnë udhëtimin, paguan vetëm taksën aeroportuale. 2) Në lidhje me pyetjen nëse Direktiva ishte transpozuar në kohë dhe në mënyrë korrekte, duke marrë parasysh faktin se Austria sapo ishte anëtarësuar në Komunitetin Europian kur ndodhi ngjarja, GJED vendosi se dispozita nuk konsiderohet e tran- spozuar në mënyrë korrekte kur, pavarësisht se është miratuar një ligj transpozues, ai ofron mbrojtje vetëm për ata që kanë rezervuar nga 1 janari 1995, por e kryejnë udhëtimin pas datës 1 maj 1995. 3) Për sa i përket transpozimit korrekt të nenit 7 të Direktivës, GJED vendosi VHQsVHWUDQVSR]LPLNX¿]RQPEURMWMHQHSDUDVKLNXDUQJD'LUHNWLYDQGDMXGKsWLPHYH katër muaj pas datës së kalimit të afatit të transpozimit, atëherë kjo përbën një shkelje serioze të së drejtës komunitare, edhe nëse shteti anëtar ka implementuar të gjitha dispozitat e tjera të asaj Direktive. Për më tepër neni 7 nuk konsiderohet se është tran- spozuar në mënyrë korrekte nëse legjislacioni kombëtar nuk bën gjë tjetër veçse kër- kon një kontratë sigurimi apo një garanci bankare sipas së cilës shuma e mbuluar nuk duhet të jetë më pak se 5% e xhiros së organizatorit gjatë tremujorit korrespondues të vitit paraardhës dhe që i kërkon një organizatori që sapo ka nisur biznesin ta llogarisë shumën e garancisë në bazë të shumës që ka parashikuar të xhirojë nga biznesi i tij si operator turistik, pa marrë në konsideratë ndonjë rritje të mundshme të xhiros së organizatorit në vitin aktual. 4) Për sa i përket lidhjes shkakësore midis veprimeve a mosveprimeve të shte- tit, pra mostranspozimit apo transpozimit jo korrekt të një Direktive dhe ardhjes së dëmit për personat e dëmtuar, GJED u shpreh se nëse provohet një lidhje shkakëso- re, atëherë shteti nuk mund të përjashtohet nga përgjegjësia për shkelje të nenit 7 të Direktivës, me argumentin se dëmi erdhi edhe për shkak të sjelljes së pakujdesshme a të paligjshme të organizatorit turistik apo për shkak të shfaqjes së rrethanave a ngjarje- ve të paparashikueshme dhe përjashtimore. Shënim: Këto konsiderata të GJED duhet të mbahen parasysh nga autoritetet VKWHWsURUH VKTLSWDUH SsUNDWsVH SsU W¶X SsUJDWLWXU Qs PsQ\\Us NRUUHNWH JMDWs NRKsV Vs paraanëtarësimit në BE, sepse pas anëtarësimit shteti mban përgjegjësi që në ditën e parë të anëtarësimit të tij për mosimplementimin korrekt të Acquis së BE-së. Prandaj transpozimi i Direktivave brenda LMK kërkon një përgjegjësi serioze nga të gjithë aktorët e përfshirë në hartimin e legjislacionit. Vendimet e GJED janë pjesë e Acquis, të detyrueshme për zbatim për shtetet anëtare, prandaj ato duhet të merren parasysh kur shteti shqiptar synon të implementojë një Direktivë të caktuar në kuadër të MSA- së, përndryshe transpozimi nuk konsiderohet i plotë.

434 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 4. Shpërblimi i dëmit jopasuror shkaktuar konsumatorit [çështja C-168/00 6LPRQH/HLWQHU]111 Faktet Familja e Simone Leitner kishte blerë nëpërmjet agjentit turistik “KUONI”, QJDLSDGLWXUL³78,'HXWFKODQG*PEK &2.*´QMsSDNHWsSXVKLPHVKWsJMLWKDWs SsUIVKLUDDOOLQFOXVLYHSsUQsNOXELQHSXVKLPHYH³5RELQVRQ&OXE3DP¿OL\\D´Qs6LGH Turqi, për një periudhë qëndrimi prej 14 ditësh. Disa ditë pasi familja Leitner kishte arritur në klubin e pushimeve, vajza e familjes, Simone, shfaqi simptoma të helmimit ushqimor nga salmonela. Kjo sëmundje, e cila kishte prekur dhe shumë pushues të tjerë, ishte shfaqur me temperaturë të lartë dhe të gjitha simptomat shoqëruese të salmonelës. Ajo kishte vazhduar gjatë gjithë qëndrimit të tyre në plazh duke u prishur kështu plotësisht pushimet. Dy javë pas përfundimit të pushimeve z. Leitner i dërgoi një letër “TUI” duke kërkuar kompensim, por nuk mori asnjë përgjigje. Atëherë familja nisi procedurat gjyqësore kundër “TUI Deutchland *PEK &2.*´QsJM\\NDWsQDXVWULDNHPHNsUNHVsQQGsUWsWMHUDWsSDJLPLWWsGsPH- ve pasurore dhe jopasurore, duke pasur parasysh humbjen e kënaqësisë së pushimeve. Në këto kushte, duke qenë i nevojshëm një interpretim i saktë i Direktivës, gjykata rajonale iu drejtua GJED me pyetjen nëse neni 5 i Direktivës duhet të interpretohet në PsQ\\UsWsWLOOsTsW¶XMDSsQsSDULPWsGUHMWsNRQVXPDWRUsYHSsUWsNsUNXDUVKSsUEOL- min e dëmit që rrjedh nga mospërmbushja ose përmbushja e pjesshme e detyrimeve të parashikuara në Direktivë. Arsyetimi kryesor GJED iu përgjigj pyetjes duke konstatuar se sipas recitalit të dytë dhe të tretë të Direktivës, qëllimi i saj është të eliminojë ndryshimet ndërmjet ligjeve kombëtare dhe praktikave të shteteve anëtare në fushën e paketave turistike, duke i harmonizuar ato. Në këto kushte ekzistenca në legjislacionin kombëtar të disa shteteve anëtare, por jo në të tjera, e detyrimit për shpërblimin e dëmit jopasuror do të shkaktonte shtrembërime të ndryshme të konkurrencës. Për më tepër, Direktiva synon të mbrojë konsumatorët. Duke qenë se kënaqësia e pushimeve është një karakteristikë kryesore e paketave të udhëtimit e pushimit, lind gjithashtu edhe detyrimi për dëmshpërblim, kur kjo karakteristikë thelbësore e detyrimit nuk përmbushet. Direktiva në parim u jep konsumatorëve të drejtën e kompensimit për dëmet jomateriale që rrjedhin nga mospërmbushja ose përmbushja e papërshtatshme e shërbimeve që përfshihen në një paketë udhëtimi a pushimi. Edhe pse neni 5 i Direktivës i referohet në mënyrë të përgjithshme konceptit të GsPLWIDNWLTsQsQsQSDUDJUD¿QHG\\WsWsQHQLWOHMRKHWTsNRPSHQVLPLSsUYHoGsPH- YHQsVKsQGHWWsNX¿]RKHWVLSDVNRQWUDWsVPHNXVKWTsQMsNX¿]LPLWLOOsWsPRVMHWs i paarsyeshëm, nënkupton se në mënyrë implicite Direktiva njeh të drejtën e shpërbli- mit të dëmit, përveç atij në shëndet, përfshirë dëmin jopasuror. 111 ECJ judgment of 12 March 2002 C-168/00 6LPRQH/HLWQHUY78,'HXWVFKODQG*PE+ &R .*. [2002] ECR I-02631. ECLI:EU:C:2002:163.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 435 Pra, neni 5 i Direktivës 90/314 duhet të interpretohet ne atë këndvështrim që NRQVXPDWRULWW¶LOLQGsHGUHMWDHshpërblimit për dëme jopasurore që kanë ardhur si pasojë e përmbushjes së papërshtatshme dhe jo të duhur të shërbimeve të ofruara në një pakete turistike all inclusive (të gjitha të përfshira). 5. Kuptimi i paketave turistike [çështja C-400/00 &OXE7RXU]112 Faktet Konsumatori në këtë çështje bleu nga “Club-Tour” një paketë pushimi e cila kon- sistonte në biletën e udhëtimit dhe akomodimin për dy javë, me vakte të plota, në fshatin turistik Gregolimano të Greqisë. Për këtë qëllim “Club-Tour” bleu paketën e pushimeve nga agjencia e udhëtimit “Club Med Viagens Ld.a” (Club Med). Në këto kushte ishte “Club Med” që mori përsipër të bënte rezervimet e nevojshme pranë fshatit turistik Gregolimano për akomodimin, vaktet dhe transportin e organizuar dhe publikuar në programin e pushimeve, si edhe të vendoste çmimin gjithëpërfshirës. Në ditën e mbërritjes në fshatin turistik konsumatori dhe familja e tij vunë re se fshati ishte i pushtuar nga mijëra grerëza, të cilat praktikisht ua prishën pushimet. Për më tepër, kërkesa e konsumatorit dhe familjes së tij për transferim të menjëhershëm në një fshat tjetër nuk u zgjidh dot nga “Club-Tour”, pasi “Club Med” që u kontaktua për këtë qëllim u përgjigj se nuk e kishte të mundur të bënte aranzhimet përkatëse për një akomodim të përshtatshëm alternativ. Për këto arsye konsumatori refuzoi të paguante çmimin e pushimeve të rënë dakord me “Club-Tour”, i cili kërkoi lëshimin e urdhrit të ekzekutimit nga gjyka- ta tregtare e Portos, Portugali, për pagimin e çmimit të paketës turistike nga ana e konsumatorit duke mohuar kështu zbatimin e Direktivës 90/314. Gjykata e Portos, duke marrën në konsideratë qëllimin e Direktivës për mbrojtjen e konsumatorëve në shërbimet e pushimeve, e cila ngarkonte me përgjegjësi operatorët turistikë për dëmet e shkaktuara konsumatorëve si rezultat i përmbushjes së detyrimeve kontraktore me mangësi, si edhe duke marrë në konsideratë faktin se ligji kombëtar duhet të interpre- tohet në përputhje me Direktivën, i drejtoi pyetjet e mëposhtme GJED-së: $GXKHWWsSsUIVKLKHWQsNRQFHSWLQµSDNHWsWXULVWLNH¶WsSsUNX¿]XDUQJDQHQL 2(1) i Direktivës 90/314, rasti kur me kërkesë dhe iniciativë të konsumatorit apo një grupi të përcaktuar konsumatorësh, në përputhje me dëshirat e tyre, një sipërmarrje turistike ka organizuar një paketë, me çmim gjithëpërfshirës, përfshirë transportin dhe DNRPRGLPLQSsUQMsSHULXGKsPHWsJMDWsVHRUs\" $GXKHWTsVKSUHKMDµHSDUDSsUJDWLWXU¶HSsUPEDMWXUQs'LUHNWLYsWsLQWHUSUH- WRKHWVHLUHIHURKHWPRPHQWLWWsOLGKMHVVsNRQWUDWsVQGsUPMHWDJMHQFLVsGKHNOLHQWLW\" 5.1. Paketat e pushimeve të kombinuara sipas kërkesave të konsumatorit konsiderohen paketa në kuptim të Direktivës 90/314 GJED pasi konstatoi se me pyetjen e parë gjykata kombëtare pyeste në thelb QsVH IMDOD µSDNHWs¶ H SsUGRUXU QJD 'LUHNWLYD SsUIVKLQWH HGKH UDVWHW H SXVKLPHYH Ws 112 ECJ judgement of 30 April 2002, C-400/00, Club-Tour, Viagens e Turismo SA v Alberto Carlos Lobo Gonçalves Garrido, and Club Med Viagens Lda, [2002] ECR I-04051. ECLI:EU:C:2002:272.

436 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime RUJDQL]XDUDQJDQMsDJMHQFLPHNsUNHVsGKHVSHFL¿NLPHWsEsUDQJDNRQVXPDWRULLX përgjigj asaj pyetjeje pozitivisht. Direktiva, e cila ka për qëllim mbrojtjen e konsu- PDWRUsYHTsEOHMQsSDNHWDSXVKLPHVKMHSQMsSsUNX¿]LPWsWHUPLWQsQHQLQWs saj, sipas të cilit është e mjaftueshme që një shërbim të cilësohet si paketë, nëse, së pari, kombinimi i shërbimit turistik të shitur nga agjencia e udhëtimit me një çmim gjithëpërfshirës përmban dy ose më shumë shërbime të përcaktuara në atë paragraf (konkretisht transporti, akomodimi dhe shërbime të tjera turistike jo aksesore ndaj WUDQVSRUWLWDSRDNRPRGLPLWGKHTsSsUEsMQsQMsSMHVsWsUsQGsVLVKPHWsSDNHWsVGKH së dyti, ai shërbim përfshin një periudhë më të gjatë se 24 orë ose përfshin strehimin SsUQMsQDWs1XNNDDVJMsQsNsWsSsUNX¿]LPTsWsVXJMHURMsVHSXVKLPHWHRUJDQL]XD- ra me kërkesë dhe në përputhje me përcaktimet e konsumatorit apo një grupi konsu- matorësh, të mos konsiderohen si paketë pushimesh brenda kuptimit të Direktivës. Ky SsUNX¿]LPSsUIRUFRKHWQJDJHUPDMH$QHNVLWWsVDMTsSsUFDNWRQVHPHVHOHPHQWHYH të tjera që duhet të përfshihen në kontratat e rregulluara nga Direktiva, janë kërkesat e veçanta që konsumatori ia ka komunikuar organizatorit ose shitësit në kohën e rezer- vimit dhe që të dyja palët i kanë pranuar. Në këto kushte përgjigjja ndaj pyetjes së parë sVKWsVHWHUPLµSDNHWs¶LSsUGRUXUQsQHQLQWs'LUHNWLYsVGXKHWWsinterpretohet se përfshin pushimet e organizuara nga një agjenci udhëtimi me kërkesë të konsumatorit GKHVLSDVVSHFL¿NLPHYHWsWLMRVHWsQMsJUXSLNRQVXPDWRUsVK 5.2. Kombinimi i parapërgatitur përfshin kombinimet e kërkuara nga konsumatori deri në çastin e lidhjes së kontratës. 0HS\\HWMHQHG\\WsJM\\NDWDUHIHUXHVHS\\HWQsWKHOEQsVHWHUPLµNRPELQLPLSDUDSsU- JDWLWXU¶LSsUGRUXUQsQHQLQWs'LUHNWLYsVGXKHWWsSsUIVKLMsHGKHNRPELQLPHWH shërbimeve turistike që janë vendosur bashkë në kohën e lidhjes së kontratës ndërmjet agjencisë së udhëtimit dhe konsumatorit, pra nuk janë ofruar më parë si të parapërgati- WXUDQJDRUJDQL]DWRULSRUMDQsNRPELQXDUQsoDVWPHNsUNHVsVSHFL¿NHWsNRQVXPDWRULW 'XNHSDVXUSDUDV\\VKNRQVLGHUDWDWHPsVLSsUPHSUDVHWHUPLµSDNHWs¶GXKHWWsSsUIVKLMs SXVKLPHWHRUJDQL]XDUDVLSDVNsUNHVDYHVSHFL¿NHWsNRQVXPDWRULWWHUPLµNRPELQLPL SDUDSsUJDWLWXU¶TsSsUEsQQMsQJDHOHPHQWHWHSsUNX¿]LPLWWsµSDNHWsV¶SsUIVKLQPH- doemos edhe rastet kur kombinimi i shërbimeve turistike vjen si pasojë e dëshirave të shprehura të konsumatorit deri në momentin kur palët arrijnë një marrëveshje dhe lidhin një kontratë. Përgjigjja ndaj pyetjes së dytë, u shpreh GJED, është si rrjedhojë VHWHUPLµNRPELQLPLSDUDSsUJDWLWXU¶LSsUGRUXUQsQHQLQWs'LUHNWLYsVGXKHWWs interpretohet se përfshin kombinimet e shërbimeve turistike të kombinuara bashkë në kohën e lidhjes së kontratës midis agjencisë së udhëtimit dhe konsumatorit. 3UDWHUPLµNRPELQLPLSDUDSsUJDWLWXU¶QXNSsUIVKLQYHWsPUDVWLQNXUYHWsRUJDQL- zatori i ka parapërgatitur paketat, por edhe rastet kur paketa përgatitet në marrëveshje dhe me bisedime me konsumatorin sipas kërkesave të tij. Kjo konsiderohet e parapër- gatitur sepse kombinohet përpara çastit të lidhjes së kontratës. Nuk është kriter i do- mosdoshëm që paketa të jetë menduar, parapërgatitur dhe ofruar nga vetë organizato- ri. Në momentin që lidhet një kontratë e tillë ajo hyn në fushëzbatimin e Direktivës.

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 437 6. Kthimi i shumës së paguar nga konsumatori në rastet kur organizatori me mashtrim i ka shpërdoruar ato pagesa dhe nuk organizon udhëtimin [çështja C-134/11 %O|GHO3DZOLN]113 Faktet Në këtë çështje konsumatori rezervoi një paketë udhëtimi me organizatorin “Rhein Reisen GmbH”, i cili nga ana e tij kishte lidhur një kontratë sigurimi për rastet e paaftësisë paguese. Siguruesi i udhëtimit “Hanse-Merkur” e kishte siguruar konsu- PDWRULQPHG\\QMRIWLPHJDUDQFLHTsNRQ¿UPRQLQVHoPLPLLXGKsWLPLWGRWsULPEXU- sohej nëse ky udhëtim nuk do të realizohej nga ana e organizatorit. Përpara nisjes së udhëtimit organizatori e informoi blerësin se ishte në gjendjen e paaftësisë paguese. Nga dosja e paraqitur përpara gjykatës, duke marrë parasysh kronologjinë e ngjarjeve dhe transaksionet në llogarinë bankare të organizatorit, u kuptua se udhëtimi nuk do të mund të realizohej ndonjëherë. Gjykata Rajonale e Hamburgut drejtoi pyetjen nëse neni 7 i Direktivës 90/315 gjen zbatim edhe në ato raste kur organizatori ndodhet në gjendjen e paaftësisë pa- guese për shkak të mashtrimit që ka kryer dhe i ka përdorur paratë e marra nga kon- sumatori për qëllime vetjake, pa pasur ndonjëherë qëllim të organizonte udhëtimin. Siguruesi “Hanse-Merkur” argumentoi se Direktiva nuk mund të mbulojë rastet kur udhëtimi anulohet thjesht dhe vetëm për shkak të mashtrimit që kryen organizatori. Arsyetimi Kryesor Duke iu referuar çështjeve të veta të mëparshme Dillenkofer dhe Rechberger, GJED argumentoi se objektivi kryesor i nenit 7 të Direktivës në fjalë ishte të garan- tonte rimbursimin e çmimit të paguar nga ana e konsumatorit në rastet e paaftësisë paguese apo të falimentimit nga ana e organizatorit. Duket qartë se Direktiva nuk e lidh këtë garanci me ndonjë kusht të veçantë për të cilin ka ndodhur kjo gjendje e paaftësisë paguese. Sipas gjykatës, qëllimi i Direktivës është të sigurojë mbrojtje maksimale e konsumatorit. Neni 7 i Direktivës 90/314 ka posaçërisht qëllimin që të garantojë këtë mbrojtje kundër pasojave të falimentimit, pavarësisht nga shkaku i tij. Në pajtim me objektivat e Direktivës, fakti se falimentimi ka ardhur si rezultat i mashtrimit të tij, nuk pengon rimbursimin e pagesave sipas nenit 7, i cili mbulon pa dallim dhe ato situata në të cilat paaftësia paguese e organizatorit të udhëtimit është pasojë e mashtrimit të tij. Përfundimi që del nga kjo çështje, e integruar edhe me të tjerat, është se detyrimi i organizatorit për të dhënë prova të mjaftueshme të garancisë nënkupton se një fond i caktuar nga pagesat e kryera për urdhëtimin duhet të jetë në dispozicion të konsu- matorit në rast të falimentimit të organizatorit. GJED vendosi se mashtrimi nga ana e organizatorit nuk e pengon të drejtën e konsumatorëve as për riatdhesim dhe as për dëmshpërblim. Megjithatë në këtë rast është e diskutueshme nëse është ruajtur ekui- libri i drejtë midis qëllimit për të arritur një mbrojtje të lartë të konsumatorëve, nga 113 ECJ Judgment 16 February 2012. & -UJHQ %O|GHO3DZOLN Y +DQVH0HUNXU 5HLVHYHUVLFKHUXQJ$* ECLI:EU:C:2012:98.

438 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime njëra anë, dhe efekteve praktike që mund të sjellë një detyrim i tillë për organizatorët e paketave të udhëtimit dhe siguruesve të tyre, nga ana tjetër. Shënim përfundimtar: Autoritet kompetente duhet të mbajnë në konsideratë jo vetëm të gjithë praktikën e GJED, por edhe përditësimet dhe amendimet e vazhdueshme në Acquis konsumatore. Në këtë pjesë duhet të mbahet parasysh se Direktiva 90/314 shfuqizohet nga Direktiva 2015/2302/EU me efekt nga data 1 korrik 2018. Për këtë arsye duhet të merren masa për transpozimin korrekt të Direktivës së re dhe duhet të ndreqen problemet e mbivendosjes së ligjeve, qoftë edhe duke lejuar që Direktiva e re të transpozohet krejtësisht në ligjin për turizmin, nëse kjo do të ishte e nevojshme për VKPDQJLHQHNHTLQWHUSUHWLPHYHWsOLJMLWDSRNRQÀLNWLWWsNRPSHWHQFDYH

3MHVD9,,±.RQWUDWDWsYHoDQWD 439 SHTOJCË: NJË LISTË KONTROLLI MBI INFORMACIONIN PARAKONTRAKTOR /H[XHVLW PXQG W¶L YLMs Qs QGLKPs QMs OLVWs H VWUXNWXUXDU H LQIRUPDFLRQLQ SDUD- kontraktor që duhet të jepet nga organizatori për të kontrolluar me lehtësi nëse janë respektuar të gjitha kërkesat e ligjit. Ky informacion duhet të jepet si në broshurë, ashtu edhe në website publicitare të operatorëve turistikë. Përpara se konsumatori/udhëtari të lidhë kontratën e paketës së udhëtimit me or- JDQL]DWRULQVKLWsVLQ NsWD Ws IXQGLW GXKHW W¶L VLJXURMQs NRQVXPDWRULW LQIRUPDFLRQLQ H mëposhtëm, kur është i zbatueshëm për paketën: 1. Çmimin e plotë të paketës, përfshirë taksat dhe sipas rastit të gjitha tarifat GKHNRVWRWsWMHUDQsUDVWVHNsWRNRVWRQXNPXQGWsOORJDULWHQSDUDSUDNLVKWQs mënyrë të arsyeshme, tregohet fakti se kostot shtesë janë në ngarkim të udhëtarit. 2. Shumën ose përqindjen e çmimit që duhet paguar në formën e paradhënies dhe kalendarin për pagesën e mbetur. 3. Karakteristikat kryesore të shërbimit të udhëtimit: 3.1. Destinacionin e udhëtimit, itinerarin dhe periudhën e qëndrimit, me data. 3.2. Mjetet, karakteristikat dhe kategorinë e transportit, datat, oraret dhe pikat e nisjes e të kthimit, ose kur orari i saktë nuk është vendosur ende, orarin e përafërt të nisjes dhe kthimit, kohëzgjatjen e udhëtimit dhe vendet e ndalesave të ndërmjetme dhe të pikave lidhëse të udhëtimit. 3.3. Tipin e strehimit, karakteristikat kryesore dhe kategorinë turistike të akomodimit. 3.4. Planin e vakteve të ngrënies, nëse sigurohen. 3.5. Vizitat, ekskursionet ose shërbime të tjera të përfshira në çmimin e plotë të SDNHWsVSsUWsFLOLQSDOsWMDQsPDUUsYHVK 4. Emrin e shoqërisë së sigurimit me të cilën organizatori ka lidhur një kontratë sigurimi. 5. Afatin e fundit për informimin e konsumatorit në rast anulimi të paketës së XGKsWLPLWQsVHSsU]KYLOOLPLQHVDMNsUNRKHWQMsQXPsUPLQLPDOSMHVsPDUUsVLVK 6. Një informacion të përgjithshëm për kërkesat e zbatueshme për vizat dhe pa- saportat, sidomos për afatet kohore për pajisjen me to, si edhe informacion për formalitetet shëndetësore. Informacioni i mësipërm duhet të jepet në mënyrë të lexueshme, të kuptueshme dhe të saktë.



PJESA VIII INSTITUCIONET PËR MBROJTJEN E KONSUMATORËVE 9sVKWULPLSsUJMLWKVKsP Përgjegjësia kryesore për ndërtimin e politikave për konsumatorët bie mbi insti- tucionet shtetërore, çka parashikohet në kreun e parë të kësaj pjese. Zbatimi i ligjit për mbikëqyrjen e tregut është gjithashtu detyrë e institucioneve shtetërore, parashikuar në kreun e dytë të kësaj pjese. Ndërsa kuadri institucional për politikat e konsuma- torëve përfshin edhe shoqatat e konsumatorëve, roli i të cilave trajtohet në kreun e tretë të kësaj pjese. 0HJMLWKDWs WLWXOOL L NsVDM SMHVH Ws /0. QXN UHÀHNWRQ VDNWs Ws JMLWKD osVKWMHW H trajtuara në të, pasi përveç institucioneve për mbrojtjen e konsumatorëve, Pjesa VIII trajton edhe çështjet që lidhen me mjetet dhe procedurat ligjore për mbrojtjen e kon- sumatorëve, përfshirë vendimet për parandalimin e shkeljes, parashikuar në kreun e katërt, dhe trajtimin e ankesave të konsumatorëve, parashikuar në kreun e pestë. KREU I ORGANET SHTETËRORE Neni 48 Organet kompetente Institucionet shtetërore kompetente janë organet kryesore përgjegjëse për zhvillimin dhe zbatimin e politikave për mbrojtjen e konsumatorëve, për të mbrojtur të drejtat bazë të konsumatorëve, në mënyrë të veçantë të grupeve të konsumatorëve më të ndjeshëm, si: fëmijët, të moshuarit, të YDUIULWLQYDOLGsWWsVsPXUsWVLGKHSHUVRQDWPHDIWsVLWsNX¿]XDUDPHQ- GRUHH¿]LNH Koment: Neni 48 shpall parimin se zhvillimi dhe zbatimi i politikave për mbrojtjen e konsumatorëve janë detyra të organeve shtetërore. Kjo kërkohet për të siguruar që WsGUHMWDWWKHPHORUHWsNRQVXPDWRUsYHWsSDUDVKLNXDUDQs/0.WsNRQ¿UPRKHQGKH të zbatohen për të gjithë shtetasit shqiptarë, duke u kushtuar një vëmendje të veçantë grupeve më të dobëta si fëmijët, të moshuarit ose të varfrit. Kjo normë ka si qëllim lehtësimin e pjesëmarrjes në treg të grupeve vulnerabël. Meqenëse tregjet janë të ha- pura për këdo, në parim dhe me shtimin e prodhimit masiv të mallrave, pjesëmarrës në treg janë të gjithë qytetarët, përfshirë grupet e dobëta. Konsumatorët e ndjeshëm kanë më pak njohuri mbi tregun dhe punët e shitblerjeve, prandaj tregu duhet të respektojë rigorozisht parimet e drejtësisë dhe të ndershmërisë. Tregtarët duhet të detyrohen të

442 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime marrin në konsideratë interesat e konsumatorëve, sidomos atyre të ndjeshëm, me që- llim që ata të mos e humbasin besimin në treg, përndryshe do të krijohej përçarje, mosfunksionim dhe dështim i tregut. Neni 49 Organi përgjegjës 1. Ministria përgjegjëse për fushën e tregtisë, nëpërmjet strukturës ad- ministrative përkatëse (më poshtë struktura përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve), harton politikat dhe siguron instrumentet rregulluese të mbrojtjes së konsumatorit, si dhe zbatimin efektiv të këtij ligji. 2. Përgjegjësitë kryesore të kësaj strukture janë: a) studimi dhe paraqitja e propozimeve për hartimin dhe zhvillimin e poli- tikës kombëtare për mbrojtjen e konsumatorit; b) përgatitja dhe shqyrtimi i akteve normative dhe masave të tjera rregu- lluese, që lidhen me mbrojtjen e konsumatorit; c) bashkërendimi i politikave dhe i veprimtarive për mbrojtjen e konsuma- torit me ministritë e linjës dhe institucionet e tjera shtetërore; ç) marrja e masave bashkërenduese për zbatimin e dokumenteve strategji- ke në fushën e mbrojtjes së konsumatorëve; d) propozimi i masave të nevojshme për të garantuar nivel të lartë të mbrojtjes së konsumatorit; dh) marrja e nismave për hartimin e kodeve të sjelljes ose kontratave stan- darde, në bashkëpunim me operatorët ekonomikë; e) bashkëpunimi me organet qendrore e vendore për mbrojtjen e konsumatorëve; ë) bashkëpunimi me shoqatat e konsumatorëve; f) mbikëqyrja e zbatimit të këtij ligji; g) zhvillimi i sistemeve të trajtimit të ankesave të konsumatorëve dhe i skemave alternative për zgjidhjen mosmarrëveshjeve; gj) mbështetja e veprimtarive të shoqatave të konsumatorëve; h) bashkëpunimi dhe shkëmbimi i përvojës me institucionet analoge, euro- piane dhe ndërkombëtare; i) zhvillimi i fushatave për ndërgjegjësimin e konsumatorëve, sensibilizimi dhe njoftimi i vazhdueshëm i konsumatorëve. Koment: LMK ngarkon Ministrinë përgjegjëse për çështjet e tregtisë si organin përgjegjës për të hartuar politikat për mbrojtjen e konsumatorëve në Shqipëri dhe për të propozuar masat dhe mjetet që sigurojnë “një nivel të lartë mbrojtjeje” për konsu- matorët shqiptarë. Ky është organi më i specializuar për këtë qëllim, pasi në thelb inte- resi i konsumatorëve mbrohet nëpërmjet garantimit të parimit të ekonomisë të tregut, në një treg të lirë, në respekt të vullnetit dhe iniciativës së lirë të palëve pjesëmarrëse në të, bazuar në konkurrencën e ndershme. Përgjegjësitë kryesore të organit përgjegjës për mbrojtjen e konsumatorëve përfshijnë midis të tjerave: EDVKNsSXQLPLPHVKRTDWDWHNRQVXPDWRUsYHGKHPEsVKWHWMDHDNWLYLWHWLWWsW\\UH ]KYLOOLPLLVLVWHPLWWsWUDMWLPLWWsDQNHVDYHWsNRQVXPDWRUsYH ]KYLOOLPLLVNHPDYHDOWHUQDWLYHSsU]JMLGKMHQHPRVPDUUsYHVKMHYH ]KYLOOLPLLIXVKDWDYHSsUQGsUJMHJMsVLPLQHNRQVXPDWRUsYH

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 443 - ndërmarrja e iniciativave për të përcaktuar kodet e sjelljes në bashkëpunim me operatorët ekonomikë. Neni 50 Këshilli bashkërendues 1. Për shqyrtimin e politikave dhe të masave organizative në mbrojtje të konsumatorit, krijohet Këshilli Bashkërendues. 2. Këshilli Bashkërendues përbëhet nga përfaqësues të organeve të admini- stratës shtetërore, të lidhura drejtpërdrejt ose jo me mbrojtjen e interesave WsNRQVXPDWRUsYHVLGKHQJDRUJDQL]DWDWMR¿WLPSUXUsVHWsNRQVXPDWRUsYH dhe shoqatat e biznesit. 3. Përbërja e Këshillit Bashkërendues miratohet me urdhër të Kryeministrit. 4. Këshilli Bashkërendues kryesohet nga ministri përgjegjës për fushën e tregtisë. 5. Rregullorja e funksionimit të Këshillit Bashkërendues miratohet nga mi- nistri përgjegjës për fushën e tregtisë. Struktura përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve, e përcaktuar sipas nenit 49 të këtij ligji, ngarkohet me funksionet e sekretariatit teknik të Këshillit Bashkërendues. .RPHQW1HQLNULMRQQMs.sVKLOO%DVKNsUHQGXHVPHIXQNVLRQWsG\\¿VKWs - Nga njëra anë të lehtësojë bashkëpunimin midis strukturave administrative të ngarkuara me mbrojtjen e konsumatorëve dhe institucioneve të tjera shtetërore kompetente për çështje që lidhen drejtpërdrejt ose tërthorazi me mbrojtjen e konsumatorëve. Ky bashkëpunim do të ndihmojë për të realizuar parimin inte- grues efektiv në hartimin e politikave për mbrojtjen e konsumatorëve. - Nga ana tjetër, të bashkojë aktorët përkatës, për shembull përfaqësuesit e shoqa- tave të tregtarëve dhe të konsumatorëve për hartimin e politikave për mbrojtjen e konsumatorëve. Këto grupime kanë njohuri të specializuara dhe interesa që mund të ndihmojnë hartimin sa më të përshtatshëm dhe gjithëpërfshirës të poli- tikave për mbrojtjen e konsumatorëve.

444 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime KREU II ORGANET ZBATUESE Ky Kre i LMK parashikon organet zbatuese të ligjit, ku më kryesori është KMK. Duhet pasur parasysh se nenet 52/2 deri 52/6 janë shtuar me ligjin nr. 71/2018. Për këtë arsye leximi zyrtar gjithmonë referohet në Fletoren Zyrtare. Neni 51 Inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut 1. Inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut, sipas përcaktimit të ne- nit 16 të ligjit nr. 9779, datë 16.7.2007 “Për sigurinë e përgjithshme, kërke- sat thelbësore dhe vlerësimin e konformitetit të produkteve joushqimore”, kontrollon zbatimin e neneve 5, 7, 8, 9, 11, 12, 18, 31, 32 e 33 të këtij ligji. 2. Inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut bashkëpunon ngushtë me strukturën përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve dhe i raporton asaj. 3. Kontrolli i respektimit të kërkesave ligjore, sipas këtij ligji, bëhet në për- puthje me këtë ligj dhe ligjin nr. 10 433, datë 16.6.2011 “Për inspektimin në Republikën e Shqipërisë” Koment: Inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut tashmë sipas ligjit nr. 10 480, datë 17.11.2011 “Për sigurinë e përgjithshme të produkteve joushqimore”, Kreu III, neni 9 et. seq., pas shfuqizimit të ligjit nr. 9779, datë 16.7.2007 “Për Sigurinë e Përgjithshme, kërkesat thelbësore dhe vlerësimin e konformitetit të produkteve joushqimore”, është kompetent për zbatimin e neneve të mëposhtme: QHQLPELNsUNHVDWHVLJXULVsVsSsUJMLWKVKPHWsSURGXNWHYHMRVKTLPRUH QHQLPELGHW\\ULPLQLSsUJMLWKVKsPSsULQIRUPLPWsNRQVXPDWRUsYH QHQLPELHWLNHWLPLQHPDOOUDYH QHQLPELWUHJXHVLWHoPLPHYH QHQLPELSDNHWLPLQHPDOOUDYH QHQLPELGHW\\ULPLQHSsUGRULPLWWsJMXKsVVKTLSH QHQLPELVKSDOOMHQHWsGKsQDYHWsWUHJWDULW - neni 31 mbi GsPVKSsUEOLPLQHNRQVXPDWRUsYHQsNRQWUDWDWHVKLWMHV QHQLPELJDUDQFLWsNRQWUDNWXDOHQsNRQWUDWDWHVKLWMHVNRQVXPDWRUH - neni 33 mbi detyrimet pas shitjes në kontratat e shitjes konsumatore. Për pasojë, ky organ është përgjegjës kryesisht për ato dispozita të LMK që lidhen me informimin e konsumatorëve, transparencën e çmimeve dhe sigurinë e produkte- ve. Një mangësi që kishte LMK përpara ndryshimeve të 2011, ishte se për praktikat tregtare ishin ngarkuar si përgjegjëse për zbatimin e ligjit dy organe të ndryshme, situatë e cila është korrigjuar tashmë. Megjithatë inspektoriati i mbikëqyrjes së tregut duhet të bashkëpunojë ngushtë me strukturën përgjegjëse për mbrojtjen e konsuma- torit dhe me Komisionin e Mbrojtjes së Konsumatorëve, me qëllim informimi dhe raportimi. Është pikërisht kjo strukturë që ndihmon Komisionin për të garantuar me efektivet zbatimin e ligjit në mbrojtjen e të drejtave të konsumatorëve dhe respektimin e tregut të lirë funksional.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 445 Neni 52 Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve 1. Për shqyrtimin e shkeljeve dhe marrjen e masave për zbatimin e dispo- zitave të këtij ligji, si dhe të akteve nënligjore të dala në zbatim të këtij ligji, me përjashtim të funksioneve që kryen inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut, të përcaktuara në nenin 51 të këtij ligji, krijohet Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve. Bëjnë përjashtim rastet kur ligje të veçanta përcaktojnë struktura të tjera përgjegjëse. 2. Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve përbëhet nga 5 anëtarë: a) 2 përfaqësues të ministrisë përgjegjëse për fushën e tregtisë, njëri prej të cilëve nga Inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut; b) 2 përfaqësues nga Ministria e Drejtësisë; c) përfaqësues nga shoqëria civile me përvojë në fushën e ekonomisë dhe jurisprudencës. Anëtarët e Komisionit, referuar në shkronjat “a” dhe “b”, janë nëpunës të shërbimit civil, të propozuar nga ministri përkatës. Kryetari dhe anëtarët e Komisionit emërohen dhe shkarkohen me urdhër të Kryeministrit. Kryetari i Komisionit emërohet ndërmjet dy përfaqësuesve të ministrisë përgjegjëse për fushën e tregtisë dhe duhet të ketë të paktën 3 vjet përvojë pune në fushën e mbrojtjes së konsumatorëve. 3. Mandati i anëtarëve të komisionit është 5-vjeçar, me të drejtë përsëritjeje.  3sU LGHQWL¿NLPLQ H VKNHOMHYH Ws GLVSR]LWDYH Ws UHIHUXDUD Qs SLNsQ  Ws këtij neni, shfrytëzohen konstatimet, kërkesat, ankesat dhe çdo lloj tjetër informacioni, që përbëjnë shkak të mjaftueshëm për shqyrtim. 3sUYHUL¿NLPLQHVKNHOMHYHWsGLVSR]LWDYHWsUHIHUXDUDQsSLNsQWsNsWLM neni, komisioni bashkëpunon me strukturën përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve dhe me inspektoratin përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut. 6. Struktura përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve ngarkohet me funksionet e sekretariatit teknik të këtij komisioni. 7. Mënyra e funksionimit, mënyra e pagesës së Komisionit të Mbrojtjes së Konsumatorëve dhe përcaktimi i procedurave të vlerësimit të shkeljeve përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave. 8. Komisioni harton një raport në fund të çdo viti dhe sa herë që i kër- kohet, rreth veprimtarisë së tij dhe e publikon atë në faqen e tij të interne- tit të ministrisë përgjegjëse për tregtinë. 9. Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve është autoriteti kompetent për mbikëqyrjen e zbatimit të neneve 52/3 deri 52/5, të këtij ligji, nga strukturat ZAM përgjegjëse, të përcaktuara në nenet 52/2 dhe 52/6 të tij. Komisioni publikon në faqen e tij zyrtare të internetit listën e strukturave të ZAM-it, të cilat plotësojnë kërkesat e përcaktuara sipas këtyre dispozitave. 10. Në ushtrimin e funksioneve të tij, sipas përcaktimit të pikës 9, të këtij neni, Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve merr, sa herë e konsideron të nevojshme dhe në çdo rast jo më pak se një herë në fund të çdo viti kalendarik, nga secila strukturë ZAM përgjegjëse, sipas përcaktimit të ne- neve 52/2 dhe 52/6, të këtj ligji, raportin vjetor të aktivitetit, i cili përfshin të paktën informacion për: a) numrin e mosmarrëveshjeve të paraqitura dhe llojet e ankesave me të cilat ato lidhen;

446 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime b) çdo problem sistematik ose të rëndësishëm që ndodh shpesh dhe që shpie në mosmarrëveshje, ndërmjet konsumatorëve dhe tregtarëve, përfshirë rekomandime në lidhje me mënyrën se si mund të shmangen probleme të tilla ose zgjidhjen në kohë të tyre, kur është e mundur; c) shkallën e mosmarrëveshjeve që struktura ZAM ka refuzuar të trajtojë dhe përqindjen e llojeve të shkaqeve për këto refuzime, siç përcaktohet në nenin 52/4 të këtij ligji; ç) përqindjen e zgjidhjeve të propozuara ose të detyrueshme në favor të konsumatorëve dhe në favor të tregtarëve dhe mosmarrëveshjet e zgjidhu- ra me anë të një zgjidhjeje miqësore; d) përqindjen e procedurave të ZAM-it që janë ndërprerë dhe kur dihen arsyet e ndërprerjes; dh) kohëzgjatjen mesatare të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve; e) shkallën e pranimit, nëse dihet, të rezultateve të procedurave të ZAM-it. 11. Raporti vjetor i aktivitetit të strukturës ZAM bëhet publik në faqen e saj të internetit përmes një mjeti komunikimi të qëndrueshëm, sipas kër- kesës dhe në çdo mënyrë tjetër që struktura e konsideron të përshtatshme. Koment: Me qëllim zbatimin e LMK është themeluar një organ shumë i rëndësi- shëm, Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve (KMK). Komisioni përbëhet nga 5 anëtarë, mandati i të cilëve është 5 vjet. Funksionimi dhe procedurat për vlerësimin e shkeljeve janë përcaktuar në akte nënligjore. KMK heton shkeljet e mundshme të parashikimeve që lidhen me prakti- kat tregtare të padrejta, çorientuese apo agresive, publicitetin krahasues, kushtet e padrejta të kontratave, garancinë ligjore dhe tregtare që lidhen me shitjen e mallrave konsumatore, kontratat e lidhura jashtë qendrave të tregtimit, kontratat e lidhura në largësi, kontratat për shitjen e energjisë, furnizimin me ujë dhe shërbime telekomu- nikacioni, kontratat për përdorimin me afat, të pushimit afatgjatë, kontratat e kredisë konsumatore dhe kontratat e paketave të udhëtimit. KMK është një strukturë vendimmarrëse e ngarkuar: WsQ[MHUUsSDUDODMPsULPHSsUNRUULJMLPLQHVKNHOMHYH WsKDUWRMsPDVDNRUULJMXHVHSsUVKNHOMHW - të nxjerrë një urdhër për të ndaluar praktikat e konsideruara në kundërshtim me ligjin, sipas nenit 55 LMK. - të vendosë mbi kundërvajtjet administrative dhe të japë dënimet përkatëse sipas QHQLW/0. - të vendosë mbi vlerësimin e dëmeve dhe shpërblimin e tyre sipas rastit. KMK ka marrë tagër hetimor. Ai mund të vendosë të ndërhyjë në bazë të anke- save të marra ose të dhënave të mbledhura me iniciativën e tij, ose në bashkëpunim me strukturat mbikëqyrëse të tregut, sikurse inspektorati, apo nga organe të tjera apo shoqatat konsumatore. Operatori ekonomik kundër të cilit KMK ka marrë një vendim dhe ka vendosur një masë administrative, mund të paraqesë ankim përpara gjykatës brenda 30 ditësh.

3MHVD9,,,±,QVWLWXFLRQHWSsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRUsYH 447 Funksionet si autoritet kompetent për mbikëqyrjen e strukturave të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve1 Ligji nr. 71/2018 për ndryshimet në LMK, i cili synon të transpozojë Direktivën 2013/11/EU mbi zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve për mosmarrëveshjet konsumatore (ZAM konsumatore),2 zgjeron konsiderueshëm kompetencat e KMK, duke parashikuar edhe funksionin mbikëqyrës ndaj strukturave që do të zgjidhin mos- marrëveshjet konsumatore. Ky funksion formal synon vetëm kontrollin e plotësimit të kritereve, por jo thelbin e aktivitetit të ushtruar nga strukturat e tjera. Për më tepër kontrolli sjell si efekt përfshirjen ose jo të strukturave ZAM si ZAM konsumatore. Direktiva 2013/11e cila synohet të transpozohet në legjislacionin shqiptar përmes neneve 52, pikat 9-11, dhe neneve 52/2 - 52/6 të LMK, përveçse kërkon mundësi- min e strukturave ZAM të gatshme për të zgjidhur mosmarrëveshje konsumato- re bazuar në disa parime cilësie, kërkon gjithashtu që këto struktura të mbikëqyren nëse po i respektojnë kërkesat ligjore gjatë funksionimit të tyre. Sipas recitalit 55 të kësaj Direktive kërkohet që “për të siguruar që entet e zgjidhjes alternative të mo- VPDUUsYHVKMHYH Ws IXQNVLRQRMQs VL GXKHW GKH Qs PsQ\\Us H¿NDVH DWR GXKHW Ws PRQL- torohen me kujdes. Për këtë qëllim secili Shtet Anëtar duhet të caktojë një autori- tet kompetent ose autoritete kompetente për të kryer këtë funksion. Komisioni dhe autoritetet kompetente sipas kësaj Direktive duhet të botojnë dhe përditësojnë një listë me entet e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve që janë në përputhje me këtë Direktivë. Shtetet Anëtare duhet të sigurojnë që entet e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve, Rrjeti i Qendrës Evropiane të Konsumatorëve, dhe, sipas rastit, organet e caktuara në përputhje me këtë Direktivë ta botojnë këtë listë në website-et e tyre, duke ofruar një lidhje që të shpie në website-in e Komisionit, dhe kurdoherë që është e mundur, në një mjet të qëndrueshëm komunikimi në mjediset e tyre. Për më tepër, Shtetet Anëtare duhet gjithashtu të inkurajojnë organizatat përkatëse të kon- sumatorëve dhe shoqatat e biznesit ta botojnë listën. Shtetet Anëtare duhet gjithashtu të sigurojnë shpërndarjen e informacionit të duhur për çka duhet të bëjnë konsuma- torët në rast të ndonjë mosmarrëveshjeje me ndonjë tregtar. Përveç kësaj, autoritetet kompetente duhet të botojnë raporte të rregullta për zhvillimin dhe funksionimin e enteve të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve në Shtetet e tyre Anëtare. Entet e ]JMLGKMHVDOWHUQDWLYHWsPRVPDUUsYHVKMHYHGXKHWW¶LQMRIWRMQsDXWRULWHWHWHW\\UHNRPSH- WHQWHSsULQIRUPDFLRQHVSHFL¿NHPELWsFLODWNsWRUDSRUWHGXKHWWsPEsVKWHWHQ6KWHWHW Anëtare duhet të nxisin entet e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve të japin një informacion të tillë duke përdorur Rekomandimin e Komisionit 2010/304/BE të 12 PDMLW  SsU SsUGRULPLQ H QMs PHWRGRORJMLH Ws KDUPRQL]XDU SsU NODVL¿NLPLQ GKH raportimin e ankesave dhe pyetjeve të konsumatorëve3.” 1 Këto funksione janë shtuar me anë të ndryshimeve të LMK të vitit 2018. 2 Directive 2013/11/EU of the European Parliament and of the Council of 21 May 2013 on alter- native dispute resolution for consumer disputes and amending Regulation (EC) No 2006/2004 and Directive 2009/22/EC, OJ L 165, 18.6.2013, p. 63-79. 3 OJ L 136, 2.6.2010, f. 1.

448 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Në funksion të këtyre kërkesave të Direktivës, LMK përcakton KMK-në si Autoritet kompetent që monitoron strukturat ZAM të përcaktuara në këtë ligj. KMK duhet të bëjë publike listat e strukturave ZAM që pajtohen me kriteret e vendosura në nenet 52/3 -52/5. Gjithashtu KMK duhet të mbledhë jo më pak se një herë në vit raportin vjetor të aktivitetit të strukturave ZAM. Pika 10 e nenit 52 përcakton se çfarë duhet të përm- bajë ky raport. Kërkohet që raporti të përmbajë në përgjithësi një vlerësim statistikor, si p.sh. numrin e çështjeve të paraqitura për zgjidhje nga konsumatorët, përqindjen e çështjeve të zgjidhura dhe atyre të refuzuara, përqindjen e çështjeve të ndërprera kur janë vetë palët që e ndërpresin procedurën, numrin dhe përqindjen e çështjeve ku ven- dimi është pranuar dhe zbatuar nga palët, kohëzgjatjen mesatare për zgjidhjen e një çështjeje, si dhe problemet sistematike që mund të hasen në ankesat e konsumatorëve ndaj tregtarëve dhe ndonjë rekomandim se si këto probleme mund të zgjidhen. Informacionet kryesore që duhet të përmbajë raporti janë të domosdoshme për të përcaktuar jo vetëm mbarëvajtjen e vetë strukturës, por për të përcaktuar politikat legjislative për të ardhmen, apo ndërmarrjen e veprimeve të caktuara administrative dhe ligjore për të zgjidhur probleme sistemike në marrëdhëniet e tregtarëve me kon- sumatorët, probleme që përndryshe rrezikojnë të deformojnë tregun. Prandaj është e rëndësishme që ky funksion i është veshur KMK-së, i cili mund të marrë masa YHWs RVH W¶XD SURSR]RMs DWR RUJDQHYH NRPSHWHQWH Ws KDUWLPLW Ws SROLWLNDYH 3sU Ps tepër, Ministria përgjegjëse për konsumatorin është në pozitën më të përshtatshme për të marrë të gjitha masat e nevojshme dhe për të parashtruar propozime legjisla- tive në funksion të përmirësimit të situatës në drejtim të zgjidhjes alternative të mo- smarrëveshjeve konsumatore. Raporti vjetor i strukturave ndikon gjithashtu në marrjen e një informacioni kohe- rent dhe të saktë nga ana e konsumatorit, me qëllim që ai të formojë bindjen se çështja e tij mund të zgjidhet drejt dhe të jetë e suksesshme. Raporti vjetor duhet gjithashtu të publikohet në faqen e internetit të Strukturës =$0SsUNDWsVHGKHW¶XYLKHWQsGLVSR]LFLRQSDOsYHWsLQWHUHVXDUDNXUDWRHNsUNRMQs në një mjet të qëndrueshëm. Pra, ashtu si kanë të drejtë qytetarët të njihen me vendimet gjyqësore për të kup- tuar në mënyrë të përgjithshme se si gjykatat e zbatojnë dhe e interpretojnë ligjin, në të njëjtën mënyrë kanë të drejtë të gjithë të njihen me suksesin ose të metat e vendimeve apo rezultatet e procedurave ZAM. Neni 52/1 Detyrimi për dhënie informacioni Tregtarët janë të detyruar të japin, në mënyrë të qartë, të vërtetë e jo të mangët, të gjithë informacionin e kërkuar nga organet zbatuese dhe struktura përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve, sipas dispozitave të këtij ligji. Koment: Neni 52/1 trajton detyrimin e tregtarëve për dhënie informacioni jo vetëm ndaj konsumatorëve, por edhe përpara strukturave përgjegjëse publike të ngri- tura me anë të këtij ligji në mbrojtje të interesave të konsumatorëve. Ky detyrim ligjor