tripitaka_32

พระสุตตันตปฎ ก อังคตุ รนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 257อายสมฺ โต โกณฺฑฺสสฺ อฺ าโกณฑฺ ฺโ เตฺวว นาม อโหสิดังนัน้ คาํ นวี้ าอญั ญาโกฑัญญะ จึงไดเปนชือ่ ของทา นโกณฑัญญะดงั น้นั พระเถระจึงดํารงอยใู นโสดาปตติผล ในวันอาสาฬหปรุ ณมีเพญ็ กลางเดือน ๘ วันแรม ๑ ค่าํ พระภทั ทิยเถระ วนั แรม ๒ คาํ่พระวัปปเถระ วันแรม ๓ คํา่ พระมหานามเถระ. วันแรม ๔ ค่ําพระอัสสชเิ ถระ ดาํ รงอยใู นโสดาปต ตผิ ล. สว นวันแรม ๕ คาํ่จบอนตั ตลกั ขณสูตร ก็ดาํ รงอยูในพระอรหัตหมดทกุ รปู . สมัยนนั้แล จึงมพี ระอรหันตในโลก ๖ องค ต้ังแตนน้ั มา พระศาสดาทรงใหม หาชนหย่งั ลงสูอ รยิ ภมู ิอยางน้ีคือ บรุ ุษ ๕๕ คนมียสกลุ บุตรเปน หัวหนา ภัททวคั คยิ กุมารจาํ นวน ๓๐ คน ท่ีปาฝาย ปรุ าณชฏิล จํานวน ๑,๐๐๐ รูป ทหี่ ลงั แผน หินคยาสีสประเทศ ทรงใหราชบรพิ าร ๑๑ นหตุ มพี ระเจา พมิ พสิ ารเปนประมุข ใหด าํ รงอยูในโสดาปต ตผิ ล ๑ นหตุ ใหดํารงอยใู นไตรสรณะ ทรงทําพระศาสนาใหผ ลิตดอกออกผล บนพ้ืนชมพูทวีป ทรงทําทั่วมณฑลชมพูทวีปใหร ุงเร่อื งดวยกาสาวพัสตร คลาคล่าํไปดวยนักแสวงบุญสมยั หน่งึ เสดจ็ ถึงพระเชตวันมหาวหิ าร สถติอยู ณ ทีน่ ั้น ประทบั บนพระพุทธอาสนอยา งดีที่เขาจดั ไวแ ลว ทรงแสดงธรรมทามกลางภกิ ษสุ งฆ เพื่อทรงแสดงวา โกณฑัญญะ บตุ รเรา เปนยอด ระหวางเหลาภิกษุผูแ ทงตลอดธรรม กอ นใคร จึงทรงสถาปนาทานไวในตําแหนงเอตทัคคะ. แมพระเถระเห็นพระอคั รสาวกทัง้ สองกระทําความเคารพนบนอบตน ประสงคจ ะหลีกไปเสยี จากสํานกั ของพระพุทธเจา ทัง้ หลาย

พระสุตตันตปฎก องั คตุ รนิกาย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 258เหน็ วา ปุณณมานพบวชแลว จกั เปน ยอดธรรมกถกึ ในพระศาสนาจงึ กลับไปตาํ บลบา นพราหมณชอื่ โทณวตั ถุ (ชาตภิ มู ขิ องทาน) ใหปุณณมานพหลานชายบรรพชาแลว คิดวา ปุณณมาณพนี้ จักอยใู นสํานกั ของพระพทุ ธเจา จึงไดปุณณมานพนน้ั อยูในสาํ นกั ของพระพุทธเจา ท้งั หลาย ทานเองก็เขาไปเฝาพระทศพล ขออนุญาตพระผมู พี ระภาคเจาวา ขาแตพระผูม พี ระภาคเจา เสนาสนะใกลบา นไมเ ปนสัปปายะสําหรับขา พระองค ขา พระองคไ มอ าจอยูเกล่ือนกลน จําจักไปอยสู ระฉัททนั ต พระเจา ขา ลกุ จากอาสนะถวายบังคมแลวไปยงั สระฉัททันต อาศัยโขลงชางสกลุ ฉทั ทนั ตยับยัง้ อยู ๑๒ ป ปรนิ พิ พาน ดว ยอนปุ านิเสสนิพพานธาตุ ณ ทน่ี ั้นเอง จบ อรรถกถาสตู รที่ ๑ อรรถกถาสูตรที่ ๒ - ๓ ประวตั ิพระสารีบตุ รและพระโมคคัลลานะเถระ สตู รที่ ๒-๓ พึงทราบวินิจฉยั ดังตอไปน้ี :- บทวา มหาปฺาน ไดแก ผูป ระกอบดว ยปญญาอยา งมากมายบทวา อิทฺธมิ นตฺ าน ไดแก ผูส มบรู ณด ว ยฤทธ์ิ. คําวา สารีบตุ ร โมคคัล-ลานะ เปนชื่อของพระเถระทัง้ สองน้นั . ในปญ หากรรมของพระเถระทั้ง ๒ นี้ มีเรอ่ื งทีจ่ ะกลาวตามลําดับ ดังน้ี.

พระสตุ ตันตปฎ ก อังคตุ รนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 259 ในที่สดุ อสงไขยกัปยง่ิ ดว ยแสนกปั นบั แตก ัปนี้ ทานพระสารีบุตรบงั เกดิ ในครอบครัวพราหมณมหาศาล ช่ือสรทมาณพ. ทานพระโมคคัลลานะบงั เกิดในครอบครัวคฤหบดีมหาศาล ชื่อสิริวฑั ฒกุฏมพ.ีท้ัง ๒ คนเปนเพอื่ นเลน ฝนุ ดว ยกนั มา เมื่อบดิ าลว งลบั ไปสรทมาณพก็ไดทรัพยเปน อนั มาก ซ่ึงเปน สมบตั ิของสกลุ วันหน่ึง อยูในที่ลบัคิดวา เราไมรอู ัตภาพในโลกนี้ ไมรูอ ัตภาพในโลกอื่น ขนึ้ ช่ือวาความตายเปนของแน สําหรับเหลา สตั วท ีเ่ กดิ มาแลว. ควรทเี่ ราจะถอื บวชสักอยา งหนง่ึ แสวงหาโมกขธรรม. สรทมาณพนนั้ ไปหาสหายกลาววา เพอ่ื นสริ วิ ัฑฒ เราจักบวชแสวงหาโมกขธรรม เจา จักบวชพรอ มกนั เราไดไหม. สริ วิ ัฑฒกุฏมพตี อบวา ไมไ ดด อกเพอ่ื น เจาบวชคนเดียวเถิด. สรทมาณพคดิ วา คนเม่อื ไปปรโลก จะพาสหายหรือญาติมิตรไปดว ยหามีไม กรรมทต่ี นทาํ ก็เปน ของตนผูเ ดยี ว ตอ น้นักส็ ่งั ใหเปดเรือนคลังรัตนะใหม หาทานแกคนกาํ พรา คนเดนิ ทางไกล วณพิ กและยาจกทง้ั หลาย แลวบวชเปนฤษี. มีคนบวชตามสรทมาณพนัน้ อยา งนค้ี ือ คน ๑ ๒ คน ๓ คน กลายเปน ชฏลิ จํานวนประมาณ ๗๔,๐๐๐ รูป สรทฤษีนน้ั ทาํ อภญิ ญา ๕ สมาบตั ิ ๘ ใหบงั เกดิ แลว ก็สอนกสณิ บริกรรมแกชฏิลเหลานัน้ . ชฎลิ เหลา นน้ัก็ทําอภิญญา ๕ สมาบัติ ๘ ใหบ งั เกิดทกุ รปู . สมยั นน้ั พระพุทธเจา พระนามวา อโนมทัสสีทรงอบุ ัตขิ ึน้ในโลก. พระนครชื่อวา จันทวดี. พระพุทธบิดาเปน กษัตริยพระนามวายศวนั ตะ. พระพุทธมารดา เปนพระเทวีพระนามวา ยโสธรา. ตนไมที่ตรสั รู ชอื่ วา อัชชนุ พฤกษ ตนกุม (ตนรกฟา ขาวกว็ า ). พระอัครสาวก

พระสุตตนั ตปฎก องั คตุ รนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 260ท้ัง ๒ ชื่อวา พระนสิ ภเถระ และพระอโนมเถระ. พระพุทธอปุ ฐากชือ่ พระวรณุ เถระ พระอัครสาวิกาท้ัง ๒ ชื่อ สนุ ทรา และ สมุ นา.ทรงมีพระชนมายุ ๑๐,๐๐๐ พรรษา. พระวรกายสงู ๕๘ ศอก.รัศมีพระวรกายแผไป ๑๒ โยชน. มีภิกษเุ ปน บริวาร ๑๐๐,๐๐๐ รูป.ตอมาวันหนึ่ง พระอโนมทสั สีพทุ ธเจา เสด็จออกจากพระมหากรุณาสมาบัติ ทรงตรวจดูโลก เวลาใกลร ุง ทรงเห็นสรทดาบส ทรงพระดาํ ริวา วนั น้ี เพราะเราไปหาสรทดาบสเปนปจ จยั จักมธี รรมเทศนากัณฑใ หญ และสรทดาบสนัน้ จกั ปรารถนาตาํ แหนง อัครสาวกสริ วิ ฑั ฒกุฏม พสี หายของเขา จกั ปรารถนาตาํ แหนง อัครสาวกท่ี ๒จบเทศนาชฏิล ๗๔,๐๐๐ รูป บริวารของเขา จักบรรลุพระอรหัตควรทีเ่ ราจะไปท่ีน้นั . ดังน้ีแลว ทรงถือบาตรสละจวี รของพระองคไมเ รียกใครอ่นื เสดจ็ ลําพังพระองคเ หมอื นราชสหี  เมอื่ เหลา อนั เต-วาสกิ ศิษยข องสรทดาบส ออกไปแสวงหาผลาผล ทรงอธษิ ฐานวาขอสรทดาบสจงรวู าเราเปนพระพุทธเจา เมือ่ สรทดาบสกําลังดูอยูน ั่นเอง ก็เสดจ็ ลงจากอากาศ ประทับยืนบนพ้นื ดิน. สรทดาบส เห็นพระพทุ ธานุภาพและพระสรรี สมบตั ขิ องพระองคจงึ พิจารณาลกั ษณมนต ก็รวู า ธรรมดาผปู ระกอบดวยลกั ษณะเหลา นี้ เมื่ออยูค รองเรือน กต็ องเปน พระเจา จักรพรรด์ิ เม่อื บวชก็ตอ งเปน พระสัพพัญพู ทุ ธะ ผูท รงเปดกิเลสดุจหลังคาเสยี แลวในโลก มหาบุรษุ ผูนตี้ อ งเปน พระพทุ ธเจา โดยไมต องสงสัย จึงออกไปตอนรบั ถวายบังคมดวยเบญจางคประดษิ ฐ ปูอาสนะถวายพระผมู ีพระภาคเจา กป็ ระทบั นัง่ เหนืออาสนะทีป่ แู ลว. แมส รทดาบส

พระสุตตนั ตปฎ ก อังคตุ รนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 261กถ็ อื เอาอาสนะทีส่ มควรแกตน น่ัง ณ ทสี่ มควรสว นหนง่ึ . สมัยนั้นชฏิล ๗๔,๐๐๐ รปู ก็ถือผลาผลมโี อชะอนั ประณตี ๆ มาถึงสาํ นักของอาจารย มองดอู าสนะทพี่ ระพุทธเจา และอาจารยน งั่ แลวกลาววาทา นอาจารย พวกเราเทยี่ วไปดวยเขา ใจวา ไมมีใครเปน ใหญกวาทา นในโลกน้ี แตบ รุ ษุ ผนู ีเ้ หน็ ทีจะใหญก วา ทา นแน. สรทดาบสกลาววา พอ เอย พูดอะไร พวกเจา ประสงคจะเปรียบขุนเขาสิเนรุซง่ึ สูง ๖,๐๐๐,๐๐๐ โยชน ทําใหเ ทา กับเมล็ดพันธผุ กั กาด. ลูกเอยพวกเจา อยา เปรียบเรากับพระสัพพญั พู ทุ ธะเลย. คร้ังนั้น ชฏลิเหลา นั้นคดิ วา ถาบรุ ษุ ผูน ี้ จกั เปน สตั วต ํา่ ชา แลวไซร อาจารยของเราคงไมนาํ มาเปรยี บเชนน้ี ท่แี ทบ ุรุษผูน ีต้ อ งเปนใหญห นอทุกรปู จึงหมอบแทบเบอ้ื งพระยุคลบาท ไหวดวยเศียรเกลา . ลําดับน้ันอาจารยจ ึงกลาวกะชฏิลเหลา น้ันวา พอเอย ไทยธรรมของเราทคี่ ูควรแกพ ระพุทธเจาไมมเี ลย. ในเวลาภิกษาจาร พระศาสดาก็เสด็จมาแลวในทีน่ ้ี พวกเราจักถวายไทยธรรมตามกาํ ลงั พวกเจาจงนาํ ผลาผลของเราที่ประณตี ๆ มา แลวใหนํามา ลางมือแลวกว็ างไวในบาตรของพระตถาคตดว ยตนเอง. พอพระศาสดาทรงรบั ผลาผล เทวดาทงั้ หลายก็ใสทิพโอชะลง. ดาบสก็กรองนาํ้ ถวายดวยตนเอง. ลําดับนัน้ เมื่อพระศาสดาประทบั นง่ั เสวยเสรจ็ แลวดาบสก็เรียกอันเตวาสิกมาทกุ คน น่ังพดู แตถ อยคําท่เี ปนสาราณยี กถา(ถอยคําใหห วนระลกึ ถงึ กนั ) ในสํานักพระศาสดา. พระศาสดาทรงดํารวิ า พระอัครสาวกทั้งสอง จงมาพรอ มกบั ภกิ ษสุ งฆ พระอคั รสาวกเหลานนั้ รูพระดาํ รขิ องพระศาสดา

พระสตุ ตันตปฎ ก องั คตุ รนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 262มีพระขีณาสพแสนองคเ ปน บริวาร มาถวายบังคมพระศาสดาแลวยืนณ ที่ควรสวนขา งหน่งึลําดับน้นั สรทดาบสเรยี กพวกอันเตวาสกิ มาพดู วา พอทั้งหลายอาสนะทพ่ี ระพทุ ธเจา ประทบั นง่ั กต็ ํา่ อาสนะที่พระสมณะแสนองคนั่งก็ไมมี วันน้ี ควรที่ทา นทงั้ หลายจะกระทําพุทธสกั การะใหโ อฬารทานทงั้ หลายจงนาํ ดอกไมท่สี มบรู ณดว ยสแี ละกลน่ิ จากเชงิ เขามาเวลาที่กลาวยอมเปนเหมือนเนิ่นนาน แตว ิสยั ของผูมฤี ทธเ์ิ ปน อจินไตยเพราะเหตนุ ั้น ดาบสเหลา นน้ั จงึ นําดอกไมที่สมบูรณด วยสีและกล่นิมา โดยกาลชวั่ ครูเดียวเทานั้น ตกแตงอาสนะดอกไมป ระมาณโยชนหนง่ึ สําหรบั พระพทุ ธเจา สําหรับพระอคั รสาวกทัง้ หลาย๓ คาวุต สําหรบั ภิกษทุ ี่เหลอื ตา งกันก่งึ โยชน เปนตน สําหรบัภิกษุผูใหมใ นสงฆประมาณอสุ ภะเดียว. เมื่อตกแตง อาสนะเสรจ็เรยี บรอ ยแลว สรทดาบสยนื ประคองอัญชลตี รงพระพกั ตรพ ระตถาคตแลวกราบทลู วา ขาแตพระองคผูเจรญิ ขอจงเสด็จข้นึ อาสนะดอกไมน้ี เพ่ือประโยชนและความสุขแกขา พระองคต ลอดกาลนานเถดิ(คร้นั กลา วแลว จึงไดกลาวเปนยาถาประพนั ธดังนว้ี า)นานาปุบฺผ จ คนธฺ จฺ สมฺปาเทตวฺ าน เอกโตปบุ ฺผาสน ปฺาเปตฺวา อิท วจนมพธฺ รวึ ฯลฯ ขา พระองคร ว มกันรวบรวมดอกไมต า ง ๆและของหอมมาตกแตง อาสนะดอกไม ไดก ราบทลู คํานว้ี า ขา แตพ ระผูก ลาหาญ อาสนะนต้ี กแตง

พระสุตตันตปฎ ก อังคตุ รนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 263 ไวเพื่อพระองค เหมาะสมแกพระองค ขอ พระองคจงยงั จติ ของขาพระองคใ หผองใส ประทับน่งั บนอาสนะดอกไมเถิด. พระพทุ ธเจา ไดประทับน่ังบนอาสนะดอกไมตลอดเจ็ดวันเจด็ คืน ทาํ จติ ของเราใหผ องใส ทาํ โลกพรอ มทั้งเทวดา ใหร า เรงิ . เมื่อพระศาสดาประทับนงั่ อยา งนแี้ ลว พระอัครสาวกทัง้ สองกับเหลาภิกษุทีเ่ หลอื กน็ ่ังบนอาสนะอนั ถงึ แลวแกต น ๆ. สรทดาบสถอื ฉัตรดอกไมใหญย ืนกน้ั เหนือพระเศยี รพระตถาคต. พระศาสดาทรงเขานิโรธสมาบัตดิ วยพระดําริวา สักการะนี้ จงมผี ลมากแกชฏิลทงั้ หลาย. พระอัครสาวกท้ังสองกด็ ี ภิกษทุ ่เี หลือกด็ ี รูวา พระศาสดาทรงเขาสมาบตั ิ กพ็ ากันเขาสมาบตั ิ. เมอื่ พระตถาคตนงั่ เขานิโรธสมาบัตติ ลอด. ๗ วัน พวกอันเตวาสิก เมือ่ ถงึ เวลาภิกขาจารก็บรโิ ภคมูลผลาหารของปา ในเวลาทีเ่ หลือกย็ นื ประคองอัญชลแี ดพระพทุ ธเจา . สวนสรทดาบส แมภ ิกขาจารก็ไมไ ป ยบั ยงั้ อยูดว ยปตแิ ละสขุ ทัง้ ๗ วัน โดยทาํ นองท่ีถือฉัตรดอกไมอยูน่นั แหละ. พระศาสดาทรงออกจากนิโรธสมาบัติแลวตรัสเรยี กพระนสิ ภเถระอัครสาวกผนู งั่ อยู ณ เบ้ืองขวาวา นสิ ภะเธอจงทําบุบผา-สนานุโมทนาแกดาบทัง้ หลายผูการทาํ สักการะ. พระเถระดีใจเหมอื นทหารใหญไ ดลาภมากจากสาํ นกั ของพระเจาจกั รพรรดิต้งั อยูในสาวกบารมญี าณเร่มิ อนโุ มทนาเก่ียวกบั การถวายอาสนะดอกไม. ในเวลาจบเทศนาของพระอัครสาวกน้ัน จงตรัสเรียกทตุ ิย-

พระสุตตนั ตปฎ ก องั คุตรนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 264สาวกวา ภิกษุ แมเ ธอกจ็ งแสดงธรรม. ฝา ยพระอโนมเถระพิจารณาพระไตรปฎกพทุ ธวจนะมากลา วธรรมกถา. ดวยเทศนาของพระอคั รสาวกท้ังสอง แมช ฎลิ สกั รูปหนง่ึ ไมไดตรัสรู. ลาํ ดับนนั้ พระศาสดาทรงดํารงอยใู นพุทธวสิ ัยอันหาประมาณไมได ทรงเริม่ พระ-ธรรมเทศนา. ในเวลาจบเทศนา เวน สรทดาบส ชฏิลแมทัง้ หมดจํานวน๗๔,๐๐๐ รปู บรรลุพระอรหัต. พระศาสดาทรงเหยยี ดพระหัตถตรัสวา จงเปน ภกิ ษุมาเถดิ . ในขณะนัน้ เอง ผมและหนวดของชฏิลเหลา น้นั กห็ ายไป บริขาร ๘ กไ็ ดสรวมสอดเขาในกายทันที. ถามวา เพราะเหตุไร สรทดาบสจงึ ไมบรรลุพระอรหตั .ตอบวา เพราะมีจิตฟุงซาน. ไดย ินวา . จาํ เดิมตง้ั แตเร่มิ ฟงเทศนาของพระอคั รสาวกผูนั่งบนอาสนะทสี่ องของพระพุทธเจา ผตู งั้ อยูในสาวกบารมีญาณแสดงธรรมอยู สรทดาบสนั้นเกิดความคดิ ข้ึนวาโอหนอ แมเรากค็ วรไดหนา ทท่ี พี่ ระสาวกน้ไี ด ในศาสนาของพระพทุ ธเจาผจู ะเสดจ็ อุบัติข้นึ ในอนาคต. สรทดาบสนัน้ ไมอ าจทําใหแจง มรรคผล กเ็ พราะความปริวิตกน้นั จงึ ถวายบงั คมพระตถาคตแลว ยืนตรงพระพักตรก ราบทูลวา ขา แตพระองคผเู จรญิ ภกิ ษุผนู ั่งบนอาสนะติดกบั พระองคช อ่ื ไร. ในศาสนาของพระองค. พระศาสดาตรสั วา ภิกษนุ ผี้ ูป ระกาศตามพระธรรมจกั รทีเ่ ราประกาศแลว ถึงท่สี ุดแหงสาวกบารมญี าณ แทงตลอดโสฬสปญหา ช่ือวานิสภเถระอัครสาวกในศาสนาของเรา. สรทดาบส (ไดฟ ง แลว )จึงไดทําความปรารถนาวา ขา แตพระองคเจริญ ขาพระองคก้นั ฉตั รดอกไมต ลอด ๗ วนั การทําสกั การะน้ใี ด ดว ยผลของสักการะนี้

พระสตุ ตันตปฎ ก องั คตุ รนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 265นั้น ขา พระองคมิไดปรารถนาเปนทาวสักกะหรอื เปนพรหมสกัอยา งหนึง่ แตในอนาคต ขอใหข าพระองคพงึ เปน พระอคั รสาวกของพระพทุ ธเจาพระองคหนึง่ เหมอื นพระนสิ ภเถระนี.้ พระศาสดาทรงสง อนาคตงั สญาณไปตรวจดูวา ความปรารถนาของดาบสน้ี จักสําเรจ็ ไหมหนอ กไ็ ดทรงเหน็ วาลว งไปหนึ่งอสงไขยย่ิงดว ยแสนกัปจะสาํ เรจ็ กแ็ หละคร้นั ทรงเหน็ แลว จึงตรสั กะสรทดาบสวา ความปรารถนาอันนข้ี องทานจักไมเปน ของเปลา แตใ นอนาคตลวงไปหนึ่งอสังไขยยิง่ ดวยแสนกปั พระพทุ ธเจา ทรงพระนามวาโคดม จกั อบุ ัตขิ นึ้ ในโลก จักมีพระพทุ ธมารดานามวา มหามายาเทวีจกั มีพระพุทธบดิ านามวา สุทโธทนมหาราช จกั มพี ระโอรสนามวาราหุล จกั มพี ระอุปฏฐากนามวา อานนท จักมีพระทตุ ิยสาวกนามวาโมคคัลลานะ สว นตวั ทา นจักเปน พระอคั รสาวกของพระโคดมนนั้นามวา พระธรรมเสนาบดสี ารบี ุตร คร้ันทรงพยากรณดาบสนน้ัอยางนีแ้ ลว ตรสั ธรรมกถา มภี ิกษสุ งฆเ ปน บริวารเสด็จเหาะไปทางอากาศ. ฝายสรทดาบสไปยงั สํานกั ของพระเถระผูเคยเปนอันเตวาสิกแลว ใหสงขา วแกสริ ิวฑั ฒกุฏมพีผเู ปน สหายวา ทานผเู จริญ ทานจงบอกสหายของขาพเจา วา สรทดาบสผสู หายของทาน ปรารถนาตําแหนงอคั รสาวกในศาสนาของพระโคดมพทุ ธเจา ผจู ะเสดจ็ อุบัติในอนาคต ณ ที่ใกลบ าทมลู ของพระอโนมทัสสีพุทธเจา สวนทานจงปรารถนาตาํ แหนง ทตุ ยิ สาวกเถิด ก็แหละครนั้ กลาวอยา งนี้แลวกไ็ ปโดยครูเดียวกอนหนา พระเถระทัง้ หลาย ไดยนิ อยทู ป่ี ระตูนิเวศนของสริ ิวฑั ฒกฎุ มพี

พระสุตตันตปฎ ก อังคตุ รนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 266 สริ วิ ฑั ฒกฏุ มพีปราศยั วา นานหนอ พระผเู ปนเจาจะไดม าแลวใหน งั่ บนอาสนะ สวนตนนง่ั บนอาสนะตัวทต่ี ํา่ กวาถามวา ก็อันเตวาสกิ บริษทั ของทานไมปรากฏหรอื ขอรับ สรทดาบสกลาววาเจริญพร สหาย พระอโนมทัสสีพทุ ธเจา เสด็จมาในอาศรมของพวกอาตมภาพ ๆไดกระทาํ สกั การะแดพ ระองคท านตามกาํ ลงั ของตน ๆพระศาสดาทรงแสดงธรรมแกด าบสทง้ั หมด ในเวลาจบเทศนาดาบสทเ่ี หลอื บรรลุพระอรหัต เวน อาตมภาพ. สริ วิ ัฑฒกฏุ ม พถี ามวาเพราะเหตุไรทา นจงึ ไมบวช. สรทดาบสกลา ววา อาตมภาพเหน็ พระ-นิสภเถระอคั รสาวกของพระศาสดาแลว จงึ ไดป รารถนาตาํ แหนงอัคร-สาวกในศาสนาของพระพุทธเจาทรงพระนามวา โคดม ผูจะเสดจ็ อุบัติในอนาคต. แมตัวทานกจ็ งปรารถนาตําแหนงทุติยสาวกในศาสนาของพระโคดมพุทธเจาพระองคนน้ั เถิด. สิรวิ ฑั ฒกฏุ มพกี ลาววา ทา นขอรบั กระผมไมมีความคุนเคยกบั พระพทุ ธเจา. สรทดาบสกลา ววาการกราบทลู กบั พระพทุ ธเจา จงเปน ภาระของอาตมภาพ ทา นจงตระเตรียมอธิการ (สักการะอันย่งิ ยวด) ไวเ ถิด. สิริวฑั ฒกุฏม พี ฟงคําของสรทดาบสแลว จงึ ใหปรับสถานทป่ี ระมาณ ๘ กรสี ดวยไมว ัดหลวงใหมพี นื้ ที่เสมอกัน ณ สถานท่ใี นนิเวศนของตนแลว ใหเ กลี่ยทราย โปรยดอกไมมขี า วตอกเปน ที่ ๕ ใหสรา งมณฑปมงุ ดวยดอกอุบลขาบ ตกแตงพุทธอาสน จดั อาสนะตําหรับพระภกิ ษุแมทีเ่ หลือ เตรียมเครอ่ื งสักการะสมั มานะใหญโ ต แลว ใหสญั ญาณแกสรทดาบสเพื่อทลู นมิ นตพระพุทธเจา.ดาบสไดฟ งคําของสิริวัฑฒกุฏมพนี ้นั แลว จึงพาภิกษุสงฆมพี ระพุทธเจาเปนประมขุ ไปยังนิเวศนของสริ วิ ัฑฒกุฏมพีน้ัน. สิรวิ ัฑฒ-กุฏมพกี ระทําการรบั เสด็จ รบั บาตรจากพระหัตถของพระตถาคต

พระสตุ ตนั ตปฎก อังคุตรนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 267นิมนตใ หเสดจ็ เขา ไปยงั มณฑป ถวายน้ําทักษิโณทกแดภกิ ษุสงฆมีพระพุทธเจาเปนประมขุ ผูนัง่ ณ อาสนะท่ตี กแตงไวแ ลว เลี้ยงดูดวยโภชนะอนั ประณีต ในเวลาเสรจ็ ภตั กิจ ใหภ กิ ษุสงฆม พี ระ-พุทธเจาเปนประมขุ ครองผา อันควรคามากแลว กราบทลู วา ขาแตพระองคผเู จริญ ความริเรม่ิ นี้ เพอื่ ตองการฐานะอันมปี ระมาณเล็กนอ ยกห็ ามไิ ด ขอพระองคทรงกระทาํ ความอนุเคราะหต ลอด๗ วนั โดยทาํ นองน้ีแหละ. พระศาสดาทรงรบั นมิ นตแลว. สิรวิ ฑั ฒกฎุ ม พนี ้ันยงั มหาทานใหเ ปน ไปไมขาดสายตลอด ๗ วัน โดยทาํ นองนั้นนนั่ แหละ. แลวถวายบังคมพระผมู ีพระภาคเจา ยืนประคองอญั ชลีกราบทูลวา ขา แตพระองคผ ูเจรญิ สรทดาบสสหาย ของขา พระองคปรารถนาวา ขอใหเปน อคั รสาวกของพระศาสดาองคใด ขาพระองคขอเปน ทุติยสาวกของพระศาสดาองคน นั้ เหมือนกัน. พระศาสดาทรงตรวจดูอนาคตทรงเหน็ วา ความปรารถนาของเขาสําเรจ็ จงึทรงพยากรณว า ลว งไปหนึ่งอสงไขยยงิ่ ดวยแสนกัปจากภัตรกัปนไ้ี ป ทา นจักเปน ทุตยิ สาวกของพระโคดมพทุ ธเจา. สริ วิ ฑั ฒกฏุ ม พีไดฟง คําพยากรณของพระพทุ ธเจาแลว เปน ผูยินดีรา เรงิ . ฝา ยพระศาสดาทรงทําภตั ตานุโมทนาแลว พรอมท้งั บรวิ ารเสดจ็ กลับไปยังพระวหิ าร. จาํ เดิมแตนน้ั มา สิริวัฑฒกฏุ มพกี ระทํากรรมงามตลอดชีวติ แลวบงั เกิดในเทวโลกช้นั กามาวจร ในวารจติ ท่สี อง.สรทดาบสเจรญิ พรหมวหิ าร ๔ ไดบ ังเกดิ ในพรหมโลก. จาํ เดมิแตนั้นมา ทานไมพูดถงึ กรรมในระหวา งแมข องทานท้ังสองนี้. ก็กอนแตการเสด็จบังเกดิ ขึน้ แหงพระพทุ ธเจาของเราท้ังหลายน่นั แล สรทดาบสถือปฏสิ นธิในครรภของสารีพราหมณใี นบา น

พระสตุ ตนั ตปฎก อังคุตรนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 268อปุ ตสิ สคาม ไมไกลกรงุ ราชคฤห. กใ็ นวนั น้ันแหละ แมสหายของสรทดาบสนน้ั กถ็ ือปฏสิ นธใิ นครรภข องโมคคลั ลพี ราหมณี ในบานโกลติ คาม อันไมไกลกรุงราชคฤหเหมอื นกนั . ไดย ินวา ตระกลูแมท ัง้ สองนน้ั ไดเ ปน สหายเกย่ี วเนื่องกันมา ๗ ชั่วตระกูลทเี ดยี ว.ญาตทิ ้ังหลายไดใ หก ารบรหิ ารครรภแ กค นแมท ัง้ สองนั้นในวันเดียวกัน ไดน ําแมนม ๖๖ คนเขา ไปใหแกคนท้งั สองนน้ั แมผูซ ่ึงเกดิ แลว เมื่อลว งไป ๑๐ เดือน. ในวันต้ังช่อื ญาตทิ ัง้ หลายไดต้ังชอื่บุตรของสารีพราหมณีวา อปุ ตสิ สะ เพราะเปน บตุ รของหวั หนาตระกลู ในบา นอปุ ติสสคาม ตั้งช่อื บตุ รนอกนี้วา โกลติ ะ เพราะเปน บุตรของหัวหนา ตระกูลในบา นโกลติ คาม. คนแมทงั้ สองน้นัเจรญิ วัยขึ้นกส็ ําเรจ็ ศิลปศาสตรท กุ อยา ง. ในเวลาไปยงั แมน ้าํ หรอื อทุ ยานเพื่อจะเลน อปุ ติสสมาณพมวี อทอง ๕๐๐ วอเปนเครื่องแหแหน โกลติ มาณพมีรถเทยี มมาอาชาไนย ๕๐๐ คนั เปน เครอื่ งแหแหน ชนแมทัง้ สองมีมาณพคนละ๕๐๐ เปน บริวาร. ก็ในกรงุ ราชคฤห มมี หรสพบนยอดเขาเปนประจําป. ชนทัง้ หลายผูกเตียงไวในท่เี ดยี วกนั สาํ หรับมาณพแมทง้ั สองนัน้ แมม าณพทง้ั สองกน็ งั่ รวมกนั ดมู หรสพ รา เรงิ ในฐานะทีค่ วรรา เรงิ สังเวชในฐานะท่คี วรสงั เวช ตกรางวลั ในฐานะทคี่ วรตกรางวลั . วันหนงึ่ เมอ่ื ชนท้ังสองนัน้ ดูมหรสพโดยทาํ นองนี้แหละมไิ ดมคี วามราเรงิ ในฐานะที่ควรราเริง สงั เวชในฐานะทคี่ วรสงั เวชหรอื ตกรางวัลในฐานะทีค่ วรตกรางวลั เพราะญาณแกก ลา แลว . ก็ชนแมท ัง้ สองตา งคิดอยา งนวี้ า มีอะไรที่เราจะควรดูในมหรสพนี้

พระสตุ ตนั ตปฎ ก อังคตุ รนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 269คนเหลา นีแ้ มท ัง้ หมด ยงั ไมถ งึ ๑๐๐ ป ตา งกจ็ ะลม หายตายจากกันไป กเ็ ราท้ังหลายควรแสวงหาโมกขธรรมสักอยา งหน่งึ ดังน้ีแลวนั่งนึกเอาเปน อารมณอยู ลาํ ดบั นั้น โกลิตะกลาวกะอปุ ตสิ สะวาเพื่อนอปุ ตสิ สะ ทานไมส นุกราเริงเหมือนวนั กอน ๆ ใจลอย ทา นคดิอะไรหรือ อปุ ติสสะกลา ววา เพือ่ นโกลิตะ เรานั่งคิดถงึ เร่ืองนีอ้ ยูวาในการดขู องคนเหลา นี้ ไมม ีแกนสารเลย การดนู ไี้ มมปี ระโยชนควรแสวงหาธรรมเครอื่ งหลดุ พน สําหรับตน กท็ า นเลา เพราะเหตุไรจงึ ใจลอย แมโ กลติ ะนน้ั ก็กลาวอยางน้นั เหมอื นกนั . คร้นั อปุ ติสสะรูวา โกลิตะนน้ั มอี ชั ฌาศยั อยางเดยี วกับตน จงึ กลาวอยา งนวี้ า ส่ิงท่ีเราแมทั้งสองคิดเปนการคดิ ท่ดี ี เมื่อจะแสวงหาโมกขธรรม ควรจะไดการบวชสักอยา งหน่งึ ดงั นัน้ พวกเราจักบวชในสาํ นกั ใคร. กส็ มัยนัน้ สญั ชัยปรพิ าชกอาศัยอยใู นกรงุ ราชคฤห พรอ มกับปริพาชกบริษัทหมูใหญ มาณพทง้ั สองน้นั ตกลงวา จกั บวชในสาํ นกั ของสัญชยั ปรพิ าชกนัน้ จึงบวชในสํานกั ของสัญชยั ปรพิ าชกพรอ มกบั มาณพ ๕๐๐ คน. จาํ เดิมแตก าลทีม่ าณพทัง้ สองนัน้ บวชแลว สญั ชยั ปรพิ าชกไดล าภไดย ศเหลือหลาย. มาณพทัง้ สองนั้นเรยี นจบลัทธขิ องสญั ชยั ปริพาชกทัง้ หมด โดย ๒ - ๓ วนั เทานน้ัแลวถามวา ทา นอาจารย ลทั ธอิ ันเปนความรูของทา นมีเทา น้ี หรอืมยี ง่ิ ข้ึนไปอกี . สญั ชยั ปริพาชกกลา ววา มีเทานแ้ี หละ พวกทา นรูห มดแลว. มาณพเหลา นนั้ ฟงถอ ยคาํ ของสัญชัยปริพาชกนนั้แลว คิดกันวา เมอื่ เปนอยางนี้ การอยูป ระพฤติพรหมจรรยในสาํ นักของสญั ชัยปรพิ าชกนกี้ ไ็ มม ีประโยชน พวกเราออกบวชกเ็ พือ่

พระสตุ ตันตปฎก องั คตุ รนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 270แสวงหาโมกขธรรม พวกเราไมอ าจใหเกดิ ขึ้นในสํานักของสญั ชยั -ปริพาชกนี้ กช็ มพทู วีปใหญโต พวกเราเท่ยี วไปยังคาม นิคม และราชธานี จักไดอาจารยสักทา นหนึ่งผูแ สวงโมกขธรรมไดเปนแนจําเดิมแตน ั้น มาณพท้ังสองนนั้ ไดฟ ง วา สมณพราหมณผ ูเปนบัณฑติมีอยู ณ ที่ใด ๆ กไ็ ป ณ ทนี่ น้ั ๆ กระทําการสนทนาปญหา. ปญ หาทม่ี าณพท้ังนนั้ ถามแลว คนอื่น ๆ ไมม ีความสามารถทจี่ ะแกไ ด. แตมาณพทงั้ สองนั้น แกป ญ หาของคนเหลาน้นั ได. มาณพทัง้ สองนน้ัเทยี่ วสอบไปท่วั ชมพทู วปี ดว ยอาการอยางนี้ แลว กลับมาทีอ่ ยเู ดมิของตน ไดทํากตกิ ากันวา เพ่อื นโกลิตะ ผใู ดบรรลอุ มตะกอน ผนู ้นัจงบอกแกกนั . กส็ มัยนน้ั พระศาสดาของเราทัง้ หลายบรรลพุ ระปรมาภิ-สัมโพธญิ าณแลว ประกาศพระธรรมจกั รอนั บวร เสดจ็ ถงึ กรงุราชคฤหโดยลําดับ. ครง้ั นัน้ พระอัสสชิเถระในจาํ นวนภกิ ษุปญ จ-วัคคีย ในระหวา งภิกษุทั้งหลายท่ที รงสง ไปประกาศคุณของพระรัตนตรัยวา ภกิ ษทุ ง้ั หลาย เธอทัง้ หลายจงเท่ียวไปเพอ่ื ประโยชนเก้ือกูลแกชนเปน อันมาก ดงั น้ี ในสมัยที่กลา ววา พระอรหันต ๖๑องค อุบัติขนึ้ แลว ในโลก ดังนี้ ทานหวนกลับมายงั กรุงราชคฤห ในวันรงุ ข้นึ ถอื บาตรสละจีวรเขาไปบิณฑบาตรยังกรงุ ราชคฤหแ ตเชา ตร.ู สมัยนน้ั อุปตสิ สปรพิ าชกทําภัตกจิ แตเ ชามดื แลวเดนิ ไปอารามปรพิ าชก ไดเหน็ พระเถระจึงคดิ วา ชื่อวาบรรพชติ เหน็ ปานน้ีเราไมเคยเห็นเลย ภิกษุนีค้ งจะเปนภกิ ษรุ ปู ใดรปู หนง่ึ ในบรรดาภกิ ษผุ ูเ ปน อรหนั ตหรือผบู รรลอุ รหัตตมรรคในโลก ถากระไร เรา

พระสุตตันตปฎ ก อังคุตรนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 271ควรเขา ไปหาภิกษุนแ้ี ลวถามปญ หาวา ทานผูมอี ายุ ทานบวชจาํ เพาะใคร หรอื ใครเปน ศาสดาของทาน หรอื วาทา นชอบใจธรรมของใคร.ลาํ ดบั น้นั เขาไดม คี วามคิดวา มใิ ชก าลทจี่ ะถามปญ หากะภิกษนุ ี้ ๆเขาไปยังละแวกบานเที่ยวบณิ ฑบาตอยู ไฉนหนอเราพึงตดิ ตามภิกษุนีไ้ ปขางหลงั ๆ เพราะการติดตามภิกษนุ ้ีไปนัน้ เปนทางท่ีผตู อ งการเขา ไปรูแลว . อปุ ติสสปรพิ าชกเหน็ พระเถระไดบณิ ฑบาตแลว ไปยงั โอกาสแหงหน่ึง และรวู า พระเถระนน้ั ตอ งการจะน่ัง จึงไดลาดตงั่ ปรพิ าชกของตนถวาย แมในเวลาเสรจ็ ภตั กจิ กไ็ ดถวายนํา้ ในคณโฑนํ้าของตนแกพระเถระนนั้ กระทาํ อาจริยวัตรอยางนี้แลวกระทาํ ปฏิสนั ถารออ นหวาน กับพระเถระผกู ระทาํ ภตั กิจเสร็จแลว ถามวา ทานผมู อี ายุ อนิ ทรียทั้งหลายของทานผองใสนักแลฉววี รรณบริสุทธ์ิผุดผอง ผูมอี ายุ ทา นบวชจําเพาะใคร หรอื ใครเปนศาสดาของทา น หรอื วาทา นชอบใจธรรมของใคร. พระเถระกลา ววาผมู ีอายุ พระมหาสมณะศากยบตุ ร ออกบวชจากศากยตระกูลมอี ยูเราบวชจําเพาะพระผูมพี ระภาคเจาพระองคน ั้น และพระผมู ีพระภาคเจา พระองคนน้ั เปนศาสดาของเรา เราชอบใจธรรมของพระผูมพี ระภาคเจาพระองคน ั้น. ลําดบั นัน้ อปุ ตสิ สปรพิ าชกจงึ ถามพระเถระน้ันวา ก็พระศาสดาของทานผูมอี ายมุ ีวาทะอยางไร กลา วอยา งไร. พระเถระคิดวา ธรรมดาปรพิ าชกทัง้ หลายน้ี เปนปฏปิ กษตอ พระศาสนา เราจกั แสดงความลกึ ซงึ้ ในพระศาสนาแกป รพิ าชกน้ีเม่อื จะถอมตนวา เรายังเปน ผใู หมจ ึงกลา ววา ผมู อี ายุ เราแลเปนผใู หมบ วชยงั ไมนาน เพ่ิงมาสูม าสพู ระวินยั น้ี เราไมอ าจแสดงธรรมโดยพสิ ดารไดกอ น. ปริพาชกคดิ วา เราชอื่ วาอปุ ตสิ สะ ทา นจง

พระสตุ ตนั ตปฎ ก องั คตุ รนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 272กลา วนอยหรอื มากตามความสามารถ การแทงตลอดธรรมน่ันดวยรอยนบั พนั นยั เปน ภาระของเรา จงึ กลา ววา อปปฺ  วา พหุ วา ภาสสสฺ ุ อตฺถ เยว เม พรฺ ูหิ อตเฺ ถเนว เม อตโฺ ถ กึ กาหสิ พฺยฺชน พหุ ทานจงกลา วเถดิ นอ ยกต็ ามมากก็ตาม จงกลา ว เฉพาะแตใ จความแกข าพเจา ขา พเจาตอ งการ ใจความเทา นั้น. ทานจะทาํ พยญั ชนะใหม ากไป ทาํ ไม. เม่ือกลาวอยา งน้แี ลว พระเถระจงึ กลา วคาถาวา เย ธมมฺ าเหตุปปฺ ภวา (ธรรมเหลา ใดมเี หตเุ ปน แดนเกดิ ) ดังน้เี ปน ตน. ปรพิ าชกฟงเฉพาะ. ๒ บทแรกเทาน้นั ก็ตงั้ อยูใ นโสดาปตตมิ รรคอันสมบูรณดว ยนยั พนั หนง่ึ . ทาํ ๒ บทหลงั ใหจบลงในเวลาเปน พระโสดาบนั แลว.ปริพาชกนนั้ ไดเปน พระโสดาบนั แลว เมอ่ื คุณวเิ ศษชน้ั สงู ยังไมเ กดิจึงกําหนดวา เหตุในคําสอนน้ีจกั มี จงึ กลาวกะพระเถระวา ทานผเู จรญิ ทา นอยา ขยายธรรมเทศนาใหสูงไป คํามีประมาณเทา น้แี หละพอแลว พระศาสดาของเราทง้ั หลายประทบั อยทู ไี่ หน. พระเถระบอกวา ประทับอยูในพระเวฬวุ นั . ปริพาชกกลาววา ทานเจา ขาขอทานจงลวงหนาไปกอน กระผมมีสหายอยคู นหน่ึง และไดทํากตกิ ากันไววา ผใู ดบรรลอุ มตะกอน ผนู ้ันจงบอกแกกัน กระผมจกั เปล้ืองปฏิญญาขอนั้น แลวพาสหายไปยงั สาํ นักของพระศาสดา ตามทางท่ีทา นไปนนั่ แหละ แลวหมอบลงแทบเทา พระเถระดวยเบญจางค-

พระสุตตนั ตปฎก องั คุตรนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 273ประดิษฐ กระทาํ ประทกั ษณิ ๓ ครง้ั แลวสง พระเถระไป สวนตนกเ็ ดนิ มงุ ตรงไปยงั อารามของปรพิ าชก โกลิตปริพาชกเห็นอุปตสิ ส-ปริพาชกเดนิ มาแตไ กล คิดวา วันน้ีหายเรามสี หี นาไมเหมอื นวนั กอ น ๆเขาจักไดบ รรลอุ มตะแนแท จงึ ถามถงึ การบรรลอุ มตะ. แมอุปติสส-ปรพิ าชกนน้ั กไ็ ดป ฏิญญาแกโกลติ ปริพาชกนน้ั วา ผูมีอายุ เราบรรลุอมตะแลว จงึ ไดกลา วคาถานนั้ น่นั แหละ. ในเวลาจบคาถา โกลิตะตง้ั อยใู นโสดาปต ติผลแลว กลาววา สหาย ไดยินวา พระศาสดาประทับอยทู ไี่ หน. อุปตสิ สะกลาววา สหาย นยั วาพระศาสดาประทบั อยูในพระเวฬวุ ัน. พระอัสสชิเถระอาจารยข องพวกเราบอกอยางน้ีดว ยประการฉะน้ี. โกลติ ะกลา ววา สหาย ถา อยา งนนั้ มาเถิด พวกเราจกั เฝา พระศาสดา. ธรรมดาวา พระสารีบุตรเถระน้ี เปนผูบ ชู าอาจารยแมในกาลทุกเมือ่ เพราะฉะนัน้ จงึ กลาวกะโกลติ มาณพผูส หายอยา งน้ีวา สหาย เราจักบอกอมตะทเ่ี ราบรรลุ แมแ กส ญั ชัย-ปริพาชกอาจารยของเรา ทานรอู ยูก็จักแทงตลอด เมอื่ ไมแ ทงตลอดเชือ่ พวกเราก็จักไปยังสํานักของพระศาสดา ฟง ธรรมเทศนาของพระพทุ ธเจา แลว จกั กระทาํ การแทงตลอดมรรคผล. แตนั้น ชนแมทั้งสองไปยงั สํานักของสญั ชัยกลา ววา อาจารยข อรบั ทานจกั ทาํอยางไร พระพุทธเจา เกดิ ขน้ึ แลว ในโลก พระธรรมอนั พระพุทธเจาตรสั ดีแลว พระสงฆเ ปนผปู ฏบิ ตั ิดีแลว มาเถดิ พวกเราจักเฝาพระทศพล. สัญชัยปรพิ าชกกลา ววา พูดอะไร พอ แลวหา มชนทั้งสองแมน้นั แสดงแตการไดล าภอนั เลศิ และ. อันเลศิ เทานนั้แกชนทงั้ สองนนั้ . ชนทง้ั สองนน้ั กลาววา การอยเู ปน อันเตวาสิกเห็นปานนข้ี องขา พเจาทัง้ หลายเปน ประจาํ ไปทีเดียว จงยกเสียเถดิ

พระสตุ ตันตปฎก องั คุตรนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 274แตทา นจงรตู วั ทา นวาจะไปหรอื ไมไป. สัญชยั ปริพาชกรูวา ชนเหลา นี้รูความตอ งการมีประมาณเทา น้แี ลว จักไมเชอ่ื ถอื คาํ พดูของเรา จงึ กลาววา ไปเถดิ พอ ทง้ั หลาย เราไมอาจอยูเปนอนั เตวาสกิ(ของตนอน่ื ) ในคราวเปนคนแก. ชนท้งั สองนนั้ ไมอ าจใหส ญั ชยั -ปรพิ าชกนนั้ เขา ใจดวยเหตแุ มเ ปน อันมาก จึงไดพาชนผูป ระพฤติตามโอวาทของตนไปยังพระเวฬุวนั . คร้งั น้ัน ในบรรดาอนั เตวาสิก๕๐๐ คนของชนท้งั สองนน้ั ๒๕๐ คนกลบั อกี ๒๕๐ คนไดไ ปกับชนทั้งสองน้ัน. พระศาสดากําลังทรงแสดงธรรมอยทู า มกลางบรษิ ัท ๔ทรงเห็นชนเหลา น้นั แตไ กล จึงตรสั เรยี กภิกษุท้ังหลายมาวา ภกิ ษุทง้ั หลาย สหาย ๒ คนน้ัน คอื ไกลิตะและอปุ ตสิ สะกําลงั เดินมา คสู าวกน้ีแหละจักเปน คูสาวกท่เี ลิศท่เี จริญ คร้ันแลว ทรงขยายพระธรรม-เทศนา เนือ่ งดวยจรยิ าแหง บรษิ ัทของ ๒ สหายนัน้ . เวนพระอัครสาวกทั้งสอง ปริพาชก ๒๕๐ คนแมท ัง้ หมดนัน้ บรรลพุ ระอรหตั พระ-ศาสดาทรงเหยยี ดพระหัตถตรสั วา จงเปน ภิกษมุ าเถิด. ผมและหนวดของปรพิ าชกเหลาน้นั หายไป บาตรและจวี รอันลว นแลว ดวยฤทธ์ิกไ็ ดม มี าแมแ กพระอัครสาวกทง้ั สองดวย แตก ิจดวยมรรคท้งั๓ เบ้อื งสูง ยงั ไมสําเรจ็ . เพราะเหตุไร ? เพราะสาวกบารมญี าณเปน ของใหญ. ครน้ั ในวันท่ี ๗ ตั้งแตวนั บวช ทานพระมหาโมคคลั ลานะเขา ไปอาศยั บา นกลั ลวาลคามแควนมคธ กระทาํ สมณธรรมอยูเม่อื ถูกถีนมิทธะครอบงํา พระศาสดาทรงทําใหส ังเวชใจ บรรเทาถีนมิทธะเสยี ได กาํ ลงั ฟงธาตกุ รรมฐานทพ่ี ระตถาคตประทาน

พระสุตตันตปฎก อังคตุ รนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 275อยทู เี ดียว ทํากิจแหง มรรค ๓ เบ้อื งสงู ใหสาํ เร็จถึงท่ีสดุ แหง สาวก-บารมญี าณ. แมพระสารบี ุตรเถระลวงเลยเวลาไปครึ่งเดือนตั้งแตวันบวช เขาไปอาศยั กรุงราชคฤหน้ันนนั่ แหละอยใู นถํ้าสกุ รขาตากับพระศาสดา เมอื่ พระศาสดาทรงแสดงเวทนาปรคิ หสูตรแกทฆี นขปริพาชกผูเปน หลานของตน ไดส ง ญาณไปตามกระแสพระสตู รกไ็ ดบรรลถุ งึ ท่สี ุดสาวกบารมญี าณ เหมือนบรโิ ภคขา วทค่ี ดไวเพ่อื คนอืน่ สว นหลานของทานาตงั้ อยใู นโสดาปต ติผล ในเวลาจบเทศนา. ดังนน้ั เมือ่ พระตถาคตประทบั อยูในกรุงราชคฤหน ่ันแลกิจแหงสาวกบารมญี าณของพระอคั รสาวกแมท้งั สองไดถ ึงทีส่ ดุแลว. ก็ในเวลาตอ มาอีก พระศาสดาประทับอยูในพระเชตวนั ไดทรงสถาปนาพระมหาสาวกแมท ้ังสองไวใ นตําแหนงเอตทัคคะวาสารบี ุตรเปนยอดของภกิ ษุสาวกของเราผมู ีปญ ญามาก มหาโมคคัล-ลานะเปนยอดของภกิ ษสุ าวกของเราผมู ีฤทธิม์ าก ดังน้.ี จบ อรรถกถาสตู รท่ี ๒ - ๓ อรรถกถาสูตรที่ ๔ ประวัติพระมหากสั สปเถระ ในสูตรท่ี ๔ พึงทราบวินจิ ฉัยดงั ตอ ไปนี้ :- ในบทวา ธตุ วาทาน นี้ พงึ ทราบธตุ บุคคล (บคุ คลผกู ําจดั กิเลส)ธตุ วาทะ (การสอนเร่ืองการกาํ จัดกิเลส) ธตุ ธรรม (ธรรมเคร่อื งกาํ จัดกเิ ลส) ธดุ งค (องคของผูกําจดั กเิ ลส).

พระสตุ ตนั ตปฎ ก อังคตุ รนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 276 บรรดาบทเหลานัน้ บทวา ธุโต ไดแ ก บคุ คลกําจดั กิเลสหรือธรรมอนั กําจัดกิเลส. กใ็ นบทวา ธตุ วาโท น(้ี พงึ ทราบวา ) มบี ุคคลผูกําจดั กเิ ลสไมมกี ารสอนเร่ืองกําจัดกิเลส ๑ มีบคุ คลผูไมกําจัดกิเลสแตมีการสอนเรือ่ งกําจัดกเิ ลส ๑ มีบคุ คลผูไ มกาํ จัดกิเลส ทั้งไมมกี ารสอนเรอื่ งกําจดั กิเลส ๑ มีบคุ คลผทู ง้ั กาํ จดั กิเลสและมกี ารสอนเรอ่ื งกาํ จดั กิเลส ๑. ในบรรดาบคุ คลเหลา น้ัน บุคคลไดกาํ จัดกิเลสของตนดวยธุดงค แตไมโ อวาทไมอนุศาสนคนอืน่ ดว ยธุดงคเ หมอื นพระพักกุลเถระ บคุ คลนี้ชือ่ วา ผูกาํ จดั กิเลสแตไมม ีการสอนเร่ืองกาํ จดั กิเลส เหมอื นดงั ทา นกลา ววา คอื ทา นพระพักกุละเปนผกู าํ จดักเิ ลส แตไ มม กี ารสอนเร่ืองกาํ จดั กเิ ลส. แกบุคคลใดไมก าํ จัดกิเลสของตนดว ยธดุ งค แตโ อวาทอนุศาสน คนอ่นื ดวยธุดงคอ ยา งเดยี วเหมือนพระอุปนันทเถระ กบ็ คุ คลนีช้ ื่อวา ไมเ ปน ผกู าํ จัดกิเลส แตม ีการสอนเรอื่ งกาํ จัดกเิ ลส เหมือนดงั ทา นกลาววา คือ ทานพระอปุ นนั ทะ ศากยบุตร ไมเปน กําจัดกเิ ลส แตมีการสอนเรอื่ งกาํ จัดกเิ ลส.ก็บคุ คลใดไมกําจดั กเิ ลสของตนดวยธุดงค ไมโ อวาท ไมอ นศุ าสนคนอื่นดวยธดุ งค เหมอื นพระโลลุทายีเถระ กบ็ ุคคลนี้ชอื่ วา ไมเ ปนผูก ําจดั กเิ ลส (และ) ไมมกี ารสอนเรื่องกาํ จัดกเิ ลส เหมือนดังทานกลา ววา คอื ทา นพระมหาโลลทุ ายไี มเ ปนผกู ําจดั กเิ ลส ไมม ีการสอนเร่ืองกําจดั กิเลส. สวนบคุ คลใดสมบรู ณด วยการกําจัดกเิ ลสและมกี ารสอนเร่อื งกาํ จัดกเิ ลส เหมอื นพระมหากัสสปเถระ บคุ คลนี้ช่อื วาเปนผกู าํ จัดกเิ ลสและมีการสอนเร่ืองกาํ จดั กิเลสเหมอื นดัง

พระสุตตนั ตปฎ ก อังคตุ รนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 277ทานกลาววา คอื ทานพระมหากสั สปะเปน ผูกาํ จดั กเิ ลพและมกี ารสอนเรอ่ื งกําจัดกิเลส ดังน.ี้ บทวา ธุตธมมฺ า เวทิตพพฺ า ความวา ธรรม ๕ ประการอันเปนบรวิ ารของธุดงคเจตนาเหลาน้ี คอื ความเปนผูมักนอย ๑ความเปนผสู ันโดษ ๑ ความเปนผูข ัดเกลา ๑ ความเปนผสู งดั ๑ความเปน ผมู ีสง่ิ นี้ ๑ ชอื่ วาธรรมเคร่ืองกําจดั กิเลส เพราะพระบาลีวา อปฺปจ ฉฺ  เยว นสิ สฺ าย (อาศยั ความมักนอยเทานน้ั ) ดังน้ีเปนตน. ในธรรม ๕ ประการนั้น ความมกั นอยและความสันโดษเปน อโลภะ. ความขัดเกลาและความวเิ วกจัดเขา ในธรรม ๒ ประการคือ อโลภะและอโมหะ. ความเปนผมู สี ่ิงนี้คอื ญาณนน่ั เอง. บรรดาอโลภะและอโมหะเหลา นัน้ กําจัดความโลภในวัตถุทตี่ องหา มดวยอโลภะ กําจดั โมหะอันปกปด โทษในวตั ถทุ ี่ตองหามเหลา นั้นแหละดว ยอโมหะ อน่ึงกําจดั กามสขุ ลั ลกิ านโุ ยคอันเปน ไปโดยมุข คือการสอ งเสพสิ่งที่ทรงอนุญาต ดวยอโลภะ กาํ จดั อตั ตกลิ มถานโุ ยคอนั เปนไปโดยมขุ คอื การขัดเกลายิ่งในธดุ งคท ั้งหลาย ดว ยอโมหะเพราะฉะน้ันธรรมเหลานี้ พึงทราบวา ธรรมเครื่องกาํ จดั กิเลส. บทวา ธตุ งคฺ านิ เวทติ พฺพานิ ความวา พงึ ทราบธดุ งค ๑๓คอื ปง สกุ ลู ิกงั คะ (องคของภกิ ษุผูถือผาบงั สกุ ุลเปน วตั ร) ฯลฯเนสชั ชกิ งั คะ (องคของภกิ ษผุ ูถือการนัง่ เปนวัตร). บทวา ธุตวาทาน ยทิท มหากสสฺ โป ความวา ทรงสถาปนาไวในตาํ แหนงเอตทัคคะในระหวา งภิกษผุ ูส อนธุดงควา มหากัสสป-เถระน้เี ปนยอด. บทวา มหากสสฺ โป ความวา ทา นกลาววา ทาน

พระสตุ ตนั ตปฎ ก อังคตุ รนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 278พระมหากัสสปะองคน้ี เพราะเทียบกับพระเถระเลก็ นอ ยเหลาน้ีคอื พระอุรุเวลกสั สปะ พระนทกี สั สปะ พระคยากัสสปะ พระกุมาร-กัสสปะ. ในปญหากรรม แมข องพระมหากสั สปะนีม้ ีเรื่องท่กี ลาวตามลาํ ดบั ดงั ตอไป ไดย ินวา ในอดีตกาล ปลายแสนกปั พระศาสนาพระนามวาปทมุ ตุ ตระ อุบัติข้ึนในโลก เมือ่ พระองคเสดจ็ เขาไปอาศัยกรุงหงสวดีประทับอยูใ นเขมมฤคทายวัน กฎุ มพีนามวา เวเทหะ มีทรัพยส มบัติ๘๐ โกฎิ บริโภคอาหารดแี ตเชา ตรู อธิษฐานองคอ ุโบสถ ถอื ของหอมและดอกไมเ ปนตนไปพระวิหารบูชาพระศาสดา ไหวแ ลวน่ัง ณ ที่ควรสวนขางหน่ึง. ขณะนัน้ พระศาสดาทรงสถาปนาสาวกองคท ี่ ๓นามวา มหานสิ ภเถระไวในตาํ แหนงเอตทคั คะวา ดกู อ นภกิ ษทุ ั้งหลายนิสภะเปนยอดของภกิ ษสุ าวกของเราผสู อนธุดงค. อุบาสกฟงพระดํารัสนั้นแลว เลอ่ื มใสเวลาจบธรรมกถา มหาชนลกุ ไปแลวจงึ ถวายบงั คมพระศาสดากราบทูลวา ขา แตพระองคผ เู จริญ ขอพระองคท รงรับภกิ ษาของขาพระองคในวันพรุงน.ี้ พระศาสดาตรัสวา อุบาสก ภิกษสุ งฆม ากนะ อบุ าสกทลู ถามวา ขา แตพ ระผูมีพระภาคเจา ภกิ ษสุ งฆมปี ระมาณเทาไร ? พระศาสดาตรัสวามปี ระมาณหกลา นแปดแสนองค อุบาสกกราบทลู วา ขา แตพ ระองคผเู จริญ ขอพระองคจงรับภิกษา แมแ ตสามเณรรปู เดียวก็อยา เหลือไวในวหิ าร. พระศาสดาทรงรบั นมิ นตด วยดษุ ณีภาพ. อบุ าสกรวู าพระศาสดาทรงรบั นิมนตแ ลว จึงไปเรือนตระเตรยี มมหาทานในวนั รุงขึน้ สง ใหค นไปกราบทูลเวลา (ภตั ตาหาร) สพู ระศาสดา.

พระสุตตนั ตปฎก องั คุตรนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 279พระศาสดาทรงถอื บาตรและจวี ร มภี กิ ษุสงฆหอ มลอมไปยงั เรือนของอุบาสก ประทับนั่งบนอาสนะที่เขาแตง ไวถ วาย. เวลาเสร็จหล่งั นาํ้ ทักษโิ ณทก ทรงรบั ขา วตมเปน ตน ไดท รงสละขาวสวย.แมอ บุ าสกก็น่ังอยทู ี่ใกลพระศาสดา. ระหวา งน้ัน พระมหานสิ ภเถระกําลังเที่ยวบณิ ฑบาต เดินไปยงั ถนนนน้ั นน่ั แหละ อุบาสกเหน็ จึงลกุ ขนึ้ ไปไหวพ ระเถระแลวกลา ววา ทา นผูเ จริญ ขอทานจงใหบาตร พระเถระไดใหบาตร.อบุ าสกกลา ววา ทานผูเจรญิ ขอนิมนตเ ขาไปในเรือนน้แี หละ แมพระศาสดาก็ประทับนง่ั อยูในเรือน. พระเถระกลา ววา ไมควรนะอบุ าสก. อุบาสกรับบาตรของพระเถระใสบ ณิ ฑบาตเตม็ แลว ไดนําออกไปถวาย. จากนนั้ ไดเ ดนิ สง พระเถระไปแลว กลับมานั่งในท่ใี กลพระศาสดา กราบทูลอยางน้วี า ขาแตพ ระองคผ เู จรญิ พระมหานสิ ภเถระแมขา พระองคก ลา ววา พระศาสดาประทับอยใู นเรือนก็ไมปรารถนาจะเขามา พระมหานิสภเถระนั่น มีคุณยิง่ กวา พระองคหรือหนอ อันธรรมดาพระพุทธเจา ท้ังหลาย. ยอ มไมม วี รรณมัจ-ฉริยะ. (ตระหนค่ี ณุ ความดีของคนอน่ื ). ลาํ ดบั นนั้ พระศาสดาตรสัอยางนวี้ า ดกู อ นอุบาสก เราน่ังคอยภกิ ษาอยูในเรือน แตภ ิกษุนน้ัไมน ง่ั คอยภิกษาในเรือนอยา งน้ี เราอยูในเสนาสนะชายบาน ภิกษุนัน้ อยใู นปาเทานนั้ เราอยใู นท่ีมงุ บงั ภิกษนุ ้ันอยกู ลางแจงเทานนั้ดงั นั้น ภิกษนุ ัน้ มคี ณุ นี้ ๆ ตรสั ประหนง่ึ ทาํ มหาสมุทรใหเ ต็มฉะน้นั .อบุ าสกแมตามปกตเิ ปนผเู ลื่อมใสดีย่งิ อยูแ ลว จึงเปน ประหนึ่งประทีปท่ลี กุ โพรงอยู (ซํ้า) ถกู ราดดวยน้ํามนั ฉะนน้ั คดิ วา ตอ งการอะไรดวย

พระสุตตันตปฎ ก องั คุตรนิกาย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 280สมบตั ิอน่ื สําหรบั เรา เราจกั การทาํ ความปรารถนา เพอ่ื ตองการความเปน ยอด ของภิกษทุ ้ังหลายเปน ธุตวาทะในสาํ นกั ของพระพุทธเจาพระองคหน่ึงในอนาคต. อบุ าสกแมน้นั จึงนมิ นตพระศาสดาอกี ถวายมหาทานทํานองนัน้ น่ันแหละถึง ๗ วัน วนั ที่ ๗ ถวายไตรจีวรแกภ กิ ษสุ งฆมีพระ-พุทธเจาเปนประมขุ . แลว หมอบกราบพระบาทของพระศาสดา กราบทูลอยา งนว้ี า ขา แตพ ระองคผ ูเจริญ ดว ยเมตตากายกรรม เมตตาวจีกรรม เมตตามโนกรรม ของขา พระองคผ ถู วายมหาทาน ๗ วันขา พระองคจ ะปรารถนาสมบัตขิ องเทวดา หรอื สมบัติของทา วสกุ กะมาร และพรหม สกั อยา งหนง่ึ ก็หาไม กก็ รรมของขาพระองคน ี้จงเปน ปจ จยั แกความเปน ยอดของภกิ ษผุ ทู รงธุดงค ๓ เพอ่ื ตองการถงึ ตําแหนงท่ีพระมหานสิ ภเถระถงึ แลว ในสํานักของพระพทุ ธเจาพระองคห นึ่ง ในอนาคต. พระศาสดาทรงตรวจวา ทีอ่ ุบาสกน้ีปรารถนาตําแหนง ใหญ จกั สาํ เร็จหรอื ไมหนอ ทรงเหน็ วาสําเร็จจึงตรสั วา ทา นปรารถนาอัครฐานอันใหญโ ต พระพุทธเจา พระนามวา โคดม จักอบุ ัติขนึ้ ในท่สี ดุ แสนกปั ในอนาคต ทานจักเปนพระสาวกที่ ๓ ของพระโคดมพทุ ธเจา นั้น ชือ่ วา มหากสั สปเถระ. อุบาสกไดฟง พทุ ธพยากรณน ั้นแลว คิดวา ธรรมดาวาพระพุทธเจาทัง้ หลายยอมไมตรัสเปนคํา ๒ จึงไดสาํ คัญสมบตั ิน้ันเหมือนดังจะไดในวันพรงุ น.ี้ อุบาสกนนั้ ดํารงอยูช่ัวอายุ ถวายทานมีประการตาง ๆรักษาศลี กระทํากุศลกรรมนานปั ประการ ตายไปในอตั ภาพน้นัแลวบงั เกิดในสวรรค.

พระสตุ ตันตปฎ ก องั คุตรนิกาย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 281 จําเดิมแตน้นั เขาเสวยสมบตั ิทั้งในเทวดาและมนุษย ในกปัท่ี ๙๑ แตภ ัตรกัปนี้ เม่อื พระวงิ สสีสมั มาสัมพทุ ธเจา ทรงอาศัยกรุงพนั ธมุ ดี ประทับอยใู นมฤคทายวันอนั เกษม ก็จิตจุ ากเทวโลกไปเกดิในตระกลู พราหมณเกา แกต ระกลู หนึง่ . กใ็ นคร้ังน้ัน พระผมู พี ระภาคเจาพระนามวิปสสี ตรัสพระ-ธรรมเทศนาทุก ๆ ปท ่ี ๗ ไดมคี วานโกลาหลใหญหลวง. เทวดาทงั้ หลายทว่ั ชมพทู วีป ไดบอกพราหมณนั้นวา พระศาสดาจักทรงแสดงธรรม. พราหมณไ ดสดับขา วน้นั . พราหมณน นั้ มีผานงุอยูผืนเดียว นางพราหมณกี ็เหมอื นกนั แตท งั้ สองคนมีผาหมอยูผนื เดียวเทา นนั้ จงึ ปรากฏไปท่ัวพระนครวา เอกสาฎกพราหมณ.เม่อื พวกพราหมณประชุมกนั ดว ยกิจบางอยาง ตอ งใหนางพราหมณีอยูบาน ตนเองไป เม่ือ(ถงึ คราว ) พวกพราหมณปี ระชุมกัน ตนเองตองอยบู า น นางพราหมณีหมผาน้ันไป (ประชุม) ก็ในวนั นั้นพราหมณพดู กะพราหมณวี า แมม หาจาํ เริญ เธอจักฟง ธรรมกลางคนื หรือกลางวนั . พราหมณพี ดู วา พวกฉนั ชอื่ วาเปนหญงิ แมบาน ไมอ าจฟงกลางคนื ไดขอฟง กลางวันเถดิ แลวใหพ ราหมณอ ยเู ฝาบาน(ตนเอง) หมผา นัน้ ไปตอนกลางวนั พรอ มกับพวกอุบาสกิ า ถวายบังคมพระศาสดาแลว น่ัง ณ ท่คี วรสวนขา งหนึ่ง ฟง ธรรมแลว กลับมาพรอ มกบั พวกอุบาสกิ า ทนี ั้นพราหมณ ไดใหพ ราหมณอี ยูบา น(ตนเอง) หม ผาน้นั ไปวิหาร. สมยั นัน้ พระบรมศาสดาประทบั นง่ับนธรรมาสนทีเ่ ขาตกแตงไวท ามกลางบรษิ ทั ทรงจบั พดั อันวิจติ รตรสั ธรรมกถาประหนงึ่ ทาํ สตั วใหข า มอากาศคงคา และประหน่ึง

พระสตุ ตนั ตปฎ ก องั คุตรนิกาย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 282ทรงกระทาํ เขาสิเนรุใหเปนโมก วนสาคร ฉะนน้ั . เม่อื พราหมณน่งั ฟง ธรรมอยทู า ยบริษทั ปต ิ ๕ ประการเกิดขนึ้ เต็มทัว่ สรรี ะในปฐมยามนนั่ เอง พราหมณน น้ั ดงึ ผา ท่ีตนหม ออกมาคิดวา จกั ถวายพระทศพล. ครงั้ น้นั ความตระหน่ชี โ้ี ทษถึงพนั ประการเกิดข้นึแกพราหมณน ั้นวา พราหมณีกบั เรามีผาหมผืนเดยี วเทาน้นั ผาหมผืนอ่ืนไร ๆ ไมม ี ก็ธรรมดาวาไมหม ผา กอ็ อกไปขางนอกไมไ ดจงึ ตกลงใจไมต องการถวายโดยประการท้ังปวง ครนั้ เม่ือปฐมยามลว งไป ปตเิ หมอื นอยางน้ันนนั่ แหละเกิดขนึ้ แกพ ราหมณนน้ั แมในมชั ฌมิ ยาม พราหมณคดิ เหมอื นอยา งนนั้ แลวไมไ ดถวายเหมือนเชน นนั้ . คร้นั เมือ่ มชั ฌิมยามลวงไป ปตเิ หมอื นอยางนน้ั น่นั แหละเกิดขน้ึ แกพ ราหมณน้ันแมในปจ ฉิมยาม. พราหมณนน้ั คิดวา เปน ไรเปน กัน คอ ยรูกันทหี ลัง ดังน้ีแลวดึงผา มาวางแทบพระบาทพระ-บรมศาสดา. ตอ แตน นั้ ก็งอมือซา ยเอามือขวาตบลง ๓ ครง้ั แลวบันลือข้นึ ๓ วาระวา ชติ  เม ชติ  เม ชิต เม ( เราชนะแลว ๆ). สมยั น้นั พระเจาพนั ธุมราชประทบั นั่งสดับธรรมอยภู ายในมา นหลังธรรมาสน อันธรรมดาพระราชาไมทรงโปรดเสียงวาชติ  เม ชติ  เม จึงสง ราชบุรุษไปดวย พระดํารัสวา เธอจงไปถามพราหมณน ัน้ วา เขาพูดทําไม. พราหมณน้นั ถูกราชบรุ ษุ ไปถามจงึ กลา ววา คนอืน่ นอกจากขาพเจา ขน้ึ ยานคอื ชางเปนตน ถอื ดาบและโลห นงั เปนตน จึงไดช ัยชนะกองทพั ขา ศกึ ชัยชนะนั้นไมน าอัศจรรย สว นเราไดยา่ํ ยจี ิตตระหนแี่ ลว ถวายผา ท่ีหมอยูแดพ ระทศพล เหมือนคนเอาฆอ นทุบตัวโคโกงท่ีตามมาขางหลงัทาํ ใหม นั หนไี ป ชยั ชนะของเราน้ันจึงนาอัศจรรย. ราชบรุ ุษจงึ ไป

พระสตุ ตนั ตปฎ ก อังคตุ รนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 283กราบทลู เรอื่ งราวนั้นแดพระราชา. พระราชารบั ส่งั วา พนาย พวกเราไมร ูส่งิ ที่สมควรแกพระทศพล พราหมณรู จึงใหสงผาคหู น่ึง (ผานงุกับผาหม ) ไปพระราชทาน พราหมณเห็นผาคูน ั้นแลว คดิ วา พระ-ราชาน้ีไมพระราชทานอะไรเปนครงั้ แรกแกเราผนู ่งั นงิ่ ๆ เม่ือเรากลา วคณุ ทั้งหลายของพระบรมศาสดาจงึ ไดพระราชทาน จะมีประโยชนอะไรแกเ รากับผาคทู อ่ี าศัยพระคณุ ของพระบรมศาสดาเกิดขน้ึ จึงไดถ วายผาคูแมคูน ั้นแดพระทศพลเสยี เลย. พระราชาตรัสถามวา พราหมณท ําอยางไร ทรงสดับวา พราหมณถ วายผาคูแมน้ีแดพระตถาคตเทา นน้ั จึงรบั สงั่ ใหส ง ผา คู ๒ ชุดแมอ่นื ไปพระราชทาน. พราหมณน ัน้ ไดถ วายผา คู ๒ ชดุ แมน้ัน. พระราชาทรงสงผาคู ๔ ชุดแมอ ืน่ ไปพระราชทาน ทรงสงไปพระราชทานถงึ ๓๒ คู ดวยประการอยา งนี้. ลาํ ดบั นัน้ พราหมณคิดวา การทาํดงั นี้ เปน เหมอื นใหเ พิ่มขึ้นแลวจงึ จะรบั เอา จงึ ถือเอาผา ๒ คู คอืเพอ่ื ประโยชนแกต นคู ๑ เพอื่ นางพราหมณคี ู ๑ แลว ถวายเฉพาะพระทศพล ๓๐ คู. จําเดิมแตน้นั พราหมณก็ไดเปน ผสู นทิ สนมกบัพระบรมศาสดา. คร้ันวันหนงึ่ พระราชาทรงสดบั ธรรมในสาํ นักของพระบรมศาสดาในฤดูหนาว ไดพ ระราชทานผา กมั พลแดงสําหรบั หมสว นพระองคม ีมลู คา พนั หนง่ึ กะพราหมณ แลว รับสงั่ วา จําเดมิแตน ี้ไป ทานจงหมผากัมพลแดงผนื นฟ้ี งธรรม พราหมณนั้นคิดวาเราจะประโยชนอ ะไรกบั ผากัมพลแดงน้ี ทจ่ี ะนอ มนําเขาไปในกายอนั เปอ ยเนา นี้ จงึ ไดทําเปน เพดานเหนือเตยี งของพระตถาคตในภายในพระคันธกุฏแี ลว ก็ไป. อยูมาวนั หนึ่ง พระราชาเสด็จไปพระวิหารแตเ ชา ตรู ประทับน่งั ในทใี่ กลพ ระบรมศาสดาในพระคนั ธกฏุ ี

พระสตุ ตนั ตปฎก องั คุตรนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 284ก็ในขณะนั้น พระพุทธรศั มีมพี รรณ ๖ ประการ กระทบที่ผากมั พลผากัมพลก็บรรเจิดจา ขนึ้ พระราชาทอดพระเนตรเหน็ กจ็ ําไดจ ึงกราบทูลวา ขา แตพ ระองคผเู จริญ ผากัมพลผืนนขี้ องขา พระองค ๆใหเอกสาฎกพราหมณ. มหาบพติ ร พระองคบูชาพราหมณ พราหมณบูชาอาตมภาพ. พระราชาทรงเล่ือมใสวา พราหมณร สู ง่ิ ทีเ่ หมาะทคี่ วรเราไมร ู จงึ พระราชทานส่ิงท่ีเปน ของเกอื้ กูลแกมนุษยท กุ อยาง ๆละ ๘ ชนิด ๘ คร้งั ใหเปนของประทานช่อื วา สัพพัฏฐกทานแลวทรงต้งั ใหเ ปนปโุ รหิต. พราหมณนั้นคดิ วา ชื่อวาของ ๘ ชนดิ ๘ ครง้ัก็เปน ๖๔ ชนิด จึงสลากภัต ๖๔ ท่ี ใหท านรกั ษาศลี ตลอดชีวิตจตุ ิจากชาตนิ ้ันไปเกดิ ในสวรรค จุตจิ ากสวรรคก ลบั มาเกดิ ในเรือนของกุฏมพี ในกรุงพาราณสี ในระหวางกาลของพระพุทธเจา ๒พระองค คอื พระผูมพี ระภาคเจา โกนาคมน และพระกสั สปทศพลในกปั น.้ี เขาเจรญิ วัยก็แตง งานมเี หยา เรอื น วนั หน่ึง เดินเท่ียวพักผอนไปในปา . กส็ มยั นั้น พระปจเจกพทุ ธเจากระทาํ จีวรกรรม (คอื การเยบ็ จวี ร) อยทู ร่ี มิ แมนํา้ ผาอหวาต (ผาแผน บาง ๆ ทที่ าบไปตามชายสบงจวี รและสงั ฆาฏิ) ไมพอจึงเริม่ จะพับเก็บ เขาเหน็เขาจงึ กลา วถามวา เพราะอะไรจึงจะพบั เก็บเสยี เลา เจา ขา . พระปจเจกพทุ ธเจากลา ววา ผา อนุวาตไมพ อ. กฏุ ม พีกลา ววา โปรดเอาผาสาฎกนี้ทาํ เถดิ เจาขา . เขาถวายผาวาฎกแลว ตัง้ ความปรารถนาวา ในทที่ ่ขี า พเจาเกดิ แลว ๆ ความเลื่อมไส ๆ ขอจงอยา ไดม ี.ครัง้ น้ัน พระปจเจกพทุ ธเจา เขา ไปบณิ ฑบาตแมใ นเรือนของเขาในเมอ่ื ภรรยากบั นอ งสาวกําลงั ทะเลาะกนั . ทนี ั้น นอ งสาวของเขา

พระสตุ ตันตปฎ ก องั คุตรนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 285ถวายบิณฑบาตแกพระปจ เจกพทุ ธเจา แลว กลา วอยา งนมี้ งุ ถงึ ภรรยาของเขา ตั้งความปรารถนาวา ขอใหเราหา งไกลหญิงพาลเห็นปานน้ีรอ ยโยชน. ภรรยาของเขายนื อยูท่ีลานบานไดย ินจงึ คดิ วา พระรูปน้จี งอยาไดฉ ันอาหารทนี่ างคนน้ถี วาย จึงจับบาตรมาเทบิณฑบาตทิ้งแลวเอาเปอ กตมมาใสจ นเต็ม. นางเหน็ จึงกลา ววา หญิงพาลเจา จงดา จงบริภาษเรากอ นเถดิ การเทภัตตาหารจากบาตรขอ งทา นผไู ดบําเพ็ญบารมีมา ๒ อสงไขยเห็นปานนแี้ ลว ใสเ ปอ กตมใหไ มสมควรเลย. คร้งั น้ัน ภรรยาของเขาเกิดความสํานกึ ขึ้นไดจ งึ กลา ววา โปรดหยดุ กอ นเจา ขา แลว เทเปอ กตมออกลา งบาตรชะโลมดวยผงเครอ่ื งหอมแลว ไดใ สข องมรี สอรอย ๔ อยา งเตม็ บาตรแลววางถวายบาตรอันผุดผอ งดวยเนยใส มสี เี หมอื นกลบี ปทุมอนั ลาดรดลงขางบนในมือของพระปจเจกพุทธเจา ตง้ั ความปรารถนาวา สรีระของเราจงผุดผองเหมอื นบิณฑบาตอนั ผดุ ผองนเี้ ถิด. พระปจ เจกพุทธเจาอนโุ มทนาแลว เหาะขึน้ สูอากาศ. ผัวเมียแมท งั้ สองนั้นดาํ รงอยูช ว่ั อายุแลว ไปเกิดบนสวรรคจตุ จิ ากสวรรคน น้ั อีกครั้ง อบุ าสกเกดิ เปนบุตรเศรษฐีมีสมบัติ๘๐ โกฏใิ นกรงุ พาราณสี ในคร้งั พระกสั สปทศพลสัมมาสมั พทุ ธเจาฝา ยภรรยาเกดิ เปน ธิดาของเศรษฐีเหมอื นกัน เมอ่ื เขาเจรญิ วยัพวกญาตกิ ็นาํ ธิดาของเศรษฐีคนน้นั แหละมา. ดวยอานุภาพของกรรมซึง่ มวี ิบากอันไมน า ปรารถนาในชาตกิ อน พอนาง (ถูกสงตวั )เขา ไปยงั ตระกูลของสามี ท่วั ทั้งสรีระเกดิ กลน่ิ เหม็นเหมอื นสว มที่เขาเปดไว (ต้ังแตยา งเขา ไป) ภายในธรณปี ระต.ู เศรษฐีกุมาร

พระสุตตันตปฎก อังคตุ รนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 286ถามวา นก้ี ลน่ิ ของใคร ไดฟง วา ของลูกสาวเศรษฐี จงึ กลา ววานาํ ออกไป ๆ แลวสงกลบั ไปเรอื นตระกลู โดยทํานองทมี่ า นางถกูสงกลับมาถึง ๗ แหง โดยทาํ นองนีน้ น่ั แล. ก็สมัยนนั้ พระกัสสปทศพลเสดจ็ ปรนิ พิ พานแลว พุทธศาสนิก-ชนเร่มิ กอพระเจดียส งู โยชนห นึ่งดว ยอฐิ ทองสีแดง ทง้ั หนาทัง้ แนนมีราคากอ นละหนึ่งแสน. เมอ่ื เขากําลังสรางพระเจดียก ันอยู เศรษฐีธดิ าคนนั้นคดิ วา เราตองถกู สงกลบั ถงึ ๗ แหง แลว จะประโยชนอะไรกับชวี ติ ของเรา จงึ ใหย ุบสงิ่ ของเครือ่ งประดับตัว ทําอิฐทองยาวดอก กวางคบื สงู ๔ นว้ิ ตอแตน ัน้ ถือกอ นหรดาลและมโนสิลาเกบ็ เอาดอกบัว ๘ กํา ไปยังสถานทท่ี ่ีสรางพระเจดีย. ขณะนน้ั ๑เเถวกอนอิฐแถวหนึ่งกอ มาตอ กนั ขาดอฐิ แผนตอเชือ่ ม นางจึงพดู กบั ชา งวาทานจงวางอฐิ กอ นนีต้ รงน.้ี นายชา งกลาววา นางผเู จริญ ทา นมาไดเวลา จงวางเองเถิด. นางจึงข้นึ ไปเอานํ้ามันผสมกบั หรดาลและมโนสลิ าวางอิฐติดอยไู ดดวยเครือ่ งยึดน้นั แลว บชู าดวยดอกอบุ ล๘ กาํ มอื ขางบน (อิฐ) ไหวแ ลว ต้ังความปรารถนาวา ในทท่ี เ่ี ราเกดิกล่นิ จนั ทนจ งฟงุ ออกจากตัว กล่ินอบุ ลจงฟงุ ออกจากปาก แลวไหวพระเจดีย ทาํ ประทกั ษณิ แลวกลบั ไป. ครั้นแลวในขณะน้นั เองเศรษฐบี ุตรกเ็ กิดสตปิ รารภถงึ เศรษฐธี ิดาท่เี ขานํามาเรอื นคร้งั แรก.แมในพระนครก็มีนักขัตฤกษเสยี งกึกกอ ง เขาจงึ พดู กับคนรบั ใชวาคราวน้นั เขานําเศรษฐีธดิ ามาในที่น้ี นางอยูท ี่ไหน. คนรบั ใชก ลา ววาอยทู ่ีเรอื นตระกูลขอรบั นายทา นเศรษฐีบตุ รกลาววา พวกทา นจง๑. ปาฐะวา อฏิ  กา สนฺธึ ปรกิ ฺขปิ ตวฺ า พมาเปน อฏิ กาปนตฺ ิ ปริกขฺ ปิ ตฺวา แปลตามพมา

พระสุตตันตปฎ ก องั คุตรนกิ าย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 287พามา เราจักเลนนกั ขัตฤกษก ับนาง. พวกคนรบั ใชไปไหวนางแลวยืนอยถู ูกนางถามวา พอทงั้ หลายมาทาํ ไมกนั จึงบอกเรื่องราวทม่ี านน้ั นางกลา ววา พอ ทงั้ หลาย เราเอาเครอ่ื งอาภรณบชู าพระเจดียเสยี แลว เราไมมเี ครอื่ งอาภรณ คนรับใชเหลา นัน้ จงึ ไปบอกแกบตุ รเศรษฐี ๆ กลาววา จงนาํ มาเถอะ นางจกั ไดเ ครอ่ื งประดบั นนั้ พวกเขาจึงไปนํานางมา กล่ินจนั ทนแ ละกลนิ่ อบุ ลขาบฟงุ ไปทวั่ เรอื น พรอ มกบั ทนี่ างเขาไปในเรือน. บตุ รเศรษฐีจงึ ถามนางวา คร้ังแรก กลนิ่เหม็นฟงุ ออกจากตวั กอน แตบ ดั นี้ กลิ่นจันทนฟ ุงออกจากตัว กลน่ิอบุ ลฟุงออกจากปากของเธอ น่อี ะไรกนั . ธดิ าเศรษฐจี ึงบอกกรรมที่ตนกระทําต้ังแตตน. บตุ รเศรษฐเี ล่อื มใสวา คาํ สอนของพระพุทธเจาทัง้ หลายเปน นยิ ยานกิ ธรรมหนอ จงึ เอาเครือ่ งปกคลมุ ทีท่ ําดวยผากัมพลหมุ พระเจดยี ท องมปี ระมาณโยชนหนงึ่ แลว เอาดอกประทมุ ทองขนาดเทาลอรถประดบั ทพ่ี ระเจดยี ทองนน้ั . ดอกประทุมทองท่แี ขวนหอยไวมีขนาด ๑๒ ศอก. บตุ รเศรษฐนี ้นั ดํารงอยูช วั่ อายุในมนษุ ยโลกนนั้ แลวเกิดในสวรรค จตุ จิ ากสวรรคนั้น บงั เกิดในตระกลู อาํ มาตยตระกลู หนึง่ (ซ่ึงพํานักอย)ู ในท่ีประมาณโยชนห น่งึ จากกรุงพราณสีฝา ยลกู สาวเศรษฐีจุตจิ ากเทวโลกเกดิ เปนพระราชธดิ าองคใ หญในราชตระกลู . เมอื่ คนท้งั สองน้นั เจรญิ วยั เขาปาวรอ งงานนกั ขัตฤกษใ นหมูบ านทกี่ ุมารอย.ู กุมารนัน้ กลาวกะมารดาวา แมจ า แมจ งใหผาสาฎกฉนั ฉนั จะเลนนักขัตฤกษ มารดาไดน าํ ผาทใ่ี ชแ ลว มาให.เขาปฏิเสธวา ผา น้หี ยาบจะแม. นางกน็ ําผนื อื่นมาให แมผ าผนื นัน้เขากป็ ฏิเสธ. ทนี ั้น มารดาจึงกลาวกะเขาวา พอ เราเกิดในเรอื น

พระสตุ ตนั ตปฎก องั คุตรนิกาย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 288เชน น้ี พวกเราไมม ีบญุ ท่จี ะไดผา เน้ือละเอยี ดกวา น.ี้ เขากลาววาแมจ า ถาอยางนนั้ ฉันจะไปยงั ทที่ ี่จะได. มารดากลา ววา ลูกเอยแมปรารถนาใหเ จา ไดร าชสมบตั ิในกรุงพาราณสีวันนีท้ เี ดยี วนะ.เขาไหวมารดาแลว กลาววา ฉนั ไปละแม. มารดาวา ไปเถอะพอนัยวา มารดาของเขามคี วามคิดอยางนว้ี า มันจะไปไหน คงจักน่ังทน่ี ี่ท่นี นั่ อยใู นเรือนหลงั นแ้ี หละ. กก็ ุมารน้ันออกไปตามกาํ หนดของบุญไปถงึ กรุงพาราณสี นอนคลมุ ศรี ษะอยบู นแผนมงคลสิลาอาสนในพระราชอทุ ยาน. กพ็ ระเจา พาราณสีน้ัน สวรรคตแลวเปน วันท่ี๗. อาํ มาตยทงั้ หลายทําการถวายพระเพลงิ แลวนั่งปรกึ ษาอยูที่พระลานหลวงวา พระราชามีแตพระธิดา ไมมพี ระราชโอรสราชสมบตั ไิ มมีพระราชา ไมส มควร ใครจะเปน พระราชา ตา งพดู กันวา ทา นเปน ทา นเปน . ปุโรหิตกลา ววา ไมค วรเลอื กมากเอาเถอะ พวกเราจกั เชญิ เทวดาแลว เสี่ยงบุษยรถ (รถเสี่ยงปลอ ยไปเพือ่ หาผทู ี่สมควรจะครองราชย เม่อื พระราชาองคกอนสวรรคตแลวไมม ีรัชทายาท) ไป. อํามาตยเ หลา น้นั เทยี มมา สนิ ธพ ๔ ตวั มีสีดังดอกโกมุทแลว ตัง้ เครอ่ื งราชกกุธภัณฑ ๕ อยาง กับเศวตรฉตั รไวบนรถนน่ั แหละปลอยบุษยรถน้นั ไปใหป ระโคมดนตรไี ปขางหลัง. รถออกทางประตูดา นทิศปราจีน บา ยหนาไปทางพระราชอทุ ยาน. อาํ มาตยบ างพวกกลาววารถบา ยหนา ไปทางพระราชอทุ ยาน เพราะความคนุ เคย พวกทานจงใหกลบั มา ปโุ รหิตกลา ววา อยา ใหกลบั . รถทําประทกั ษณิ กุมารแลว ไดหยดุ เตรยี มพรอ มทีจ่ ะใหข้ึน ปุโรหิตเลกิ ชายผา หม ตรวจพ้ืนเทา กลาววา ทวปี นีจ้ งยกไว ผนู ้ีสมควรครองราชยใ นทวีปทงั้ ๔มที วีปสองพันเปน บริวาร แลวสัง่ ใหประโคมดนตรีข้นึ ๓ ครง้ั วา

พระสตุ ตันตปฎก องั คตุ รนกิ าย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 289พวกทา นจงประโคมดนตรีข้ึนอีก. ครั้งนั้น กุมารเปดหนามองดูแลวพูดวา พอทัง้ หลาย พวกทานมาดวยกิจกรรมอะไรกัน. พวกอํามาตยท ลู วา ขา แตสมมตเิ ทพราชสมบัตถิ งึ แกพ ระองค. กมุ าร พระราชาไปไหน. อาํ มาตย-ทิวงคตแลว นาย. กมุ าร ลว งไปกวี่ นั แลว . อํามาตย วนั นเ้ี ปนวนั ท่ี ๗.กมุ าร พระราชโอรสหรือพระราชธดิ าไมมหี รอื ? อํามาตย ขา แตสมมติเทพ พระราชธดิ ามี พระราชโอรสไมม.ี กุมาร เราจกัครองราชย. อาํ มาตยเ หลานัน้ สรางมณฑปสําหรับอภเิ ษกในขณะน้ันทันที ประดับพระราชธดิ าดว ยเคร่อื งอลังการทกุ อยา งนาํ มายงัพระราชอุทยานทาํ การอภเิ ษกกับกุมาร. ครงั้ นัน้ เมือ่ พระกมุ ารทําการอภิเษกแลว ประชาชนนาํ ผา มีราคาแสนหนึง่ มาถวาย. พระกมุ ารกลา ววา นอี้ ะไรพอ . พวกอํามาตยทลู วา ขา แตส มมติเทพ ผานงุ พระเจา ขา , พระกมุ าร เนอื้ หยาบมใิ ชหรือ พอ . ผา อ่นื ทเี่ นื้อละเอียดกวานี้ไมมีหรอื ? อาํ มาตย ขาแตสมมติเทพ ในบรรดาผาทีม่ นษุ ยท ้งั หลายใชสอย ผา ทเ่ี นื้อละเอยี ดกวา นไี้ มม ี พระเจา ขา . พระกมุ าร พระราชาของพวกทา นทรงนงุ ผา เหน็ ปานนีห้ รือ ? อํามาตย พระเจาขา ขาแตสมมติเทพ.พระกุมาร พระราชาของพวกทานคงจะไมม ีบุญ พวกทา นจงนําพระเตา ทองมา เราจกั ไดผ า. อํามาตยเ หลา นนั้ นําพระเตา ทองมาถวาย.พระกุมารนัน้ ลกุ ขนึ้ ลา งพระหัตถบว นพระโอฐ. เอาพระหตั ถว กั นําสาดไปทางทิศตะวันออก. ในขณะนัน้ เอง ตนกัลปพฤกษกช็ ําแรกแผนดินทึบผุดขนึ้ มา ๘ ตน ทรงวักน้ําสาดไปอีกทวั่ ทิศ ๓ ทศิ อยางน้ี

พระสุตตันตปฎ ก องั คุตรนิกาย เอกนบิ าต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 290คือ ทิศใต ทิศตะวันตก ทิศเหนือ. ตนกลั ปพฤกษผ ุดขนึ้ ในทศิ ท้งั ๔ทศิ ละ ๘ ตน รวมเปน ๓๒ ตน. พระกมุ ารนน้ั ทรงนุงผาทิพผืนหน่ึงทรงหมผนื หน่งึ แลวรับส่งั วา พวกทา นจงเทยี่ วตกี ลองปา วรอ งอยา งนี้วา ในแวน แควนของพระเจานันทราช พวกสตรีท่ีทําหนา ท่ีกรอดาย อยา กรอดา ย ดังนแ้ี ลวใหย กฉตั รข้นึ ทรงประดับตกแตงพระองค ทรงขึ้นชา งตวั ประเสริฐเสด็จเขาพระนคร ข้ึนสปู ราสาทเสวยมหาสมบัติ. ครัน้ กาลเวลาลว งไปดว ยอาการอยางน้ี วนั หนึ่งพระเทวีเหน็มหาสมบัติของพระราชาแลว ทรงแสดงอาการของความกรุณาวา โอ ทา นผมู ตี ปะ ถูกพระราชาตรัสถามวา น่ีอะไรกนั นะ เทวีจงึ ทูลวา ขาแตส มมติเทพ สมบตั ิของพระองคย ง่ิ ใหญ ในอดตี กาลพระองคไ ดท รงเชอื่ ตอ พระพทุ ธะทง้ั หลายไดท าํ กรรมดีไว เดี๋ยวน้ียังไมท รงกระทํากุศลอนั จะเปน ปจจยั แกอ นาคต พระราชาตรสั วาเราจกั ใหแกใคร ผูมีศลี ไมมี. พระเทวีทลู วา ขา แตสมมตเิ ทพ ชมพู-ทวีปไมว างจากพระอรหนั ตท ั้งหลายดอก พระองคโปรดทรงตระเตรียมทานไวเ ทา นนั้ หมอมฉนั จะขอพระอรหนั ตใ นวันรงุ ขึน้ พระ-ราชารับส่ังใหตระเตรียมทานไวท ป่ี ระตดู า นทศิ ปราจีน. พระเทวีทรงอธิษฐานองคอ ุโบสถแตเ ชา ตรูบายหนาไปทางทศิ ตะวนั ออกหมอบลงบนปราสาทช้นั บนแลว กลา ววา ถาพระอรหันตม ิอยใู นทศิ นี้พรงุ น้ขี อนมิ นตมารับภกิ ษาหารของขา พเจาทัง้ หลายเถิด. ในทิศนัน้ ไมม พี ระอรหันตก็ไดใ หสกั การะทีเ่ ตรยี มไวนน้ั แกค นกําพราและยากาจน ในวันรุงขึน้ ตระเตรียมทานไวทางประตทู ศิ ใตแลวได