tripitaka_23

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌิมนิกาย อปุ ริปณณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนาที่ 151ทรงสั่งการนัน้ อยา งน้ีวา ทา นผเู จรญิ ไปเถิด พวกทา นจงเอาหอกรอยเลม แทงมนั ในเวลากลางวัน พวกราชบรุ ษุ จึงเอาหอกรอ ยเลมแทงบรุ ษุ นัน้ ในเวลากลางวนั ครัน้ เวลาเย็น พระราชาตรสั ถามอยา งนีว้ า พอมหาจาํ เริญ บรุ ษุ นน้ัเปน อยา งไร พวกราชบรุ ษุ กราบทูลวา ขอเดชะ ยังเปน อยูอ ยางเดิมพระเจา ขาพระราชาทรงสั่งการนั้นอยา งนวี้ า ทานผูเจรญิ ไปเถิด พวกทานจงเอาหอกรอยเลม แทงมันในเวลาเย็น พวกราชบุรษุ จึงเอาหอกรอยเลม แทงบุรุษนั้น ในเวลาเย็น ดูกอ นภิกษทุ ั้งหลาย พวกเธอจะสําคัญความขอ นน้ั เปน ไฉน บรุ ุษนั้นถูกแทงดวยหอกสามรอยเลม พึงเสวยทุกขโทมนัสเหตุทถ่ี กู แทงนั้น บางหรอื หนอ. ภกิ ษเุ หลานัน้ กราบทูลวา ขาแตพ ระองคผ ูเ จรญิ บุรษุ นนั้ ถกู แทงดวยหอกแมเลม เดียว กเ็ สวยทกุ ขโ ทมนสั เหตทุ ีถ่ กู แทงน้ันได ปวยการกลาวถึงหอกต้งั สามรอยเลม . [๔๗๔] คร้งั น้นั แล พระผมู พี ระภาคเจาทรงหยบิ แผน หนิ ยอม ๆขนาดเทา ฝา มอื แลว ตรสั ถามภิกษุท้ังหลายวา ดูกอ นภกิ ษุทง้ั หลาย พวกเธอจะสาํ คญั ความขอ น้ันเปนไฉน แผน หนิ ยอม ๆ ขนาดเทาฝา มือท่เี ราถือน้กี ับภูเขาหลวงหิมพานต อยางไหนหนอแลใหญก วา กัน. ภ.ิ ขาแตพ ระองคผ เู จรญิ แผน หนิ ยอ ม ๆ ขนาดเทา ฝา มอื ที่ทรงถอื น้ีมีประมาณนอ ยนกั เปรยี บเทยี บภูเขาหลวงหิมพานตแ ลว ยอมไมถ งึ แมความนบั ยอ มไมถ ึงแมส ว นแหงเสย้ี ว ยอ มไมถ งึ แมการเทียบกนั ได. พ. ดกู อนภิกษุท้งั หลาย ฉนั น้นั เหมอื นกันแลทกุ ขโทมนสั ทบี่ รุ ุษถกูแทงดว ยหอกสามรอยเลม เปนเหตุ กาํ ลังเสวยอยูนัน้ เปรยี บเทยี บ ทกุ ขของนรกยงั ไมถ งึ แมค วามนับ ยงั ไมถ ึงแมส วนแหงเสี้ยว ยังไมถ ึงแมก ารเทียบกนั ได.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก มชั ฌมิ นกิ าย อปุ ริปณ ณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนา ท่ี 152 วา ดว ยการจองจํา ๕ ประการ [๔๗๕] ดูกอ นภิกษุทงั้ หลาย เหลานายนิรยบาลจะใหคนพาลน้นักระทําเหตุชอ่ื การจองจาํ ๕ ประการคือ ตรงึ ตะปูเหลก็ แดงทีม่ อื ขา งท่ี ๑ ขางท่ี ๒ทเ่ี ทา ขางท่ี ๑ ขางท่ี ๒ และที่ทรวงอกตรงกลาง คนพาลน้ัน จะเสวยเวทนาอันเปน ทกุ ขก ลา เจบ็ แสบ อยใู นนรกนัน้ และยังไมต ายตราบเทา บาปกรรมยงั ไมส้นิ สดุ . ดกู อนภิกษทุ ั้งหลาย เหลา นายนริ ยบาลจะจับคนพาลนน้ั ขงึ พืดแลวเอาผงึ่ ถาก คนพาลน้ันจะเสวยเวทนาอันเปนทุกขกลา เจ็บแสบอยใู นนรกนั้นและยงั ไมต ายตราบเทาบาปกรรมยงั ไมส ิ้นสุด. ดูกอนภกิ ษทุ ้งั หลาย เหลา นายนิรยบาลจะจบั คนพาลน้ันเอาเทาข้ึนขางบนเอาหัวลงขา งลางแลวถากดวยพรา คนพาลน้ันจะเสวยเวทนาอนั เปนทุกขกลา เจ็บแสบ อยูในนรกน้ัน และยงั ไมต ายตราบเทา บาปกรรมยังไมส ้ินสุด. ดูกอ นภิกษทุ ง้ั หลาย เหลานายนิรยบาลจะเอาคนพาลนน้ั เทยี มรถแลวใหว่ิงกลบั ไปกลบั มาบนแผนดนิ ทมี ีไฟตดิ ท่ัว ลุกโพลงโชตชิ ว ง คนพาลน้นั จะเสวยเวทนาอันเปนทกุ ขกลา เจ็บแสบ อยูในนรกนัน้ และยังไมต ายตราบเทาบาปกรรมยงั ไมส นิ้ สุด. ดูกอนภิกษุท้งั หลาย เหลานายนริ ยบาลจะใหคนพาลนน้ั ปน ขึน้ ปนลงซึง่ ภเู ขาถา นเพลงิ ลูกใหญท่มี ีไฟติดทั่ว ลกุ โพลง โชตชิ วง คนพาลนน้ั จะเสวยเวทนาอนั เปนทกุ ขก ลา เจ็บแสบ อยใู นนรกน้นั และยังไมต ายตราบเทาบาปกรรมยังไมสนิ้ สดุ . ดกู อนภกิ ษทุ ง้ั หลาย เหลานายนิรยบาลจะจับคนพาลนัน้ เอาเทาขนึ้ ขา งบนเอาหวั ลงขางลาง แลวพงุ ลงไปในหมอทองแดงที่รอนมีไฟตดิ ทว่ั ลุกโพลง

พระสุตตันตปฎก มชั ฌิมนกิ าย อปุ รปิ ณ ณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนาที่ 153โชติชว ง คนพาลนนั้ จะเดอื ดเปน ฟองอยูใ นหมอทองแดงน้ัน เขาเมอื่ เดือดเปนฟองอยู จะพลา นข้ึนขา งบนครั้งหนึ่งบา ง พลานลงขางลางคร้ังหน่ึงบา งพลา นไปดานขวางครั้งหนึง่ บาง จะเสวยเวทนาอันเปนทุกขกลา เจบ็ แสบ อยูในหมอทองแดงนัน้ และยงั ไมตายตราบเทาบาปกรรมยงั ไมส้ินสดุ . ดกู อ นภกิ ษุทัง้ หลาย เหลา นายนริ ยบาลจะโยนคนพาลนน้ั เขาไปในมหานรก ก็มหานรกนัน้ แล มสี ม่ี มุ สปี่ ระตูแบงไวโ ดยสวนเทากันมกี ําแพงเหลก็ ลอมรอบครอบไวดวยแผนเหล็ก พน้ื ของนรกใหญนน้ั ลว นแลวดวยเหลก็ ลุกโพลงประกอบดวยไฟแผไปตลอดรอ ยโยชนร อบคานประดษิ ฐานอยูทกุ เม่ือ. ดูกอ นภกิ ษุทั้งหลาย เรากลาวเร่อื งนรกแมโดยอเนกปริยายแล เพียงเทาน้จี ะกลาวใหถ ึงกระทัง่ นรกเปน ทกุ ขไ มใชทําไดง าย. [๔๗๖] ดูกอนภกิ ษุทัง้ หลาย มเี หลาสัตวเ ดียรัจฉานจาํ พวกมีหญาเปนภกั ษา สตั วเ ดยี รจั ฉานเหลา น้นั ยอ มใชฟ น และเลม กินหญาสด ก็เหลา สัตวเดยี รัจฉานจาํ พวกมีหญาเปน ภกั ษา คอื อะไร คือ มา โค ลา แพะ เน้อืหรือแมจาํ พวกอนื่ ๆ ไมว าชนิดไร ๆ ทมี่ หี ญาเปนภกั ษา ดูกอนภกิ ษทุ ้งั หลายคนพาลนน้ั นน่ั และกนิ อาหารดว ยความตดิ ใจรสในเบื้องตน ในโลกนี้ ทํากรรมลามกไวใ นโลกน้ี เม่ือตายไปแลว . ยอ มเขาถึงความเปนสหายของสัตวจ าํ พวกทมี่ ีหญา เปน ภักษาเหลานนั้ . วาดวยสัตวเ ดยี รัจฉาน [๔๗๗] ดูกอ นภกิ ษุท้ังหลาย มีเหลาสัตวเ ดียรัจฉานจาํ พวกมีคูถเปนภกั ษา สตั วเ ดยี รจั ฉานเหลา นน้ั ไดกล่ินคถู แตไ กล ๆ แลวยอมวง่ิ ไปดว ยหวงั วา

พระสุตตันตปฎ ก มชั ฌมิ นกิ าย อุปริปณณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนา ที่ 154จักกนิ ตรงนี้ เปรียบเหมอื นพวกพราหมณเดนิ ไปตามกล่นิ เครอ่ื งบชู าดว ยต้งั ใจวา จกั กนิ ตรงน้ี จักกนิ ตรงน้ี ฉันใด ดูกอ นภิกษุทงั้ หลาย ฉันน้นั เหมือนกนั แล มีเหลาสัตวเ ดียรัจฉานจําพวกมีคูถเปน ภกั ษา สตั วเ ดียรัจฉานเหลานัน้ไดก ล่ินคถู แตไกล ๆ แลว ยอมว่ิงไปดวยหวังวา จกั กินตรงนี้ จักกนิ ตรงนี้กเ็ หลาสตั วเ ดียรจั ฉานจาํ พวกมีคถู เปน ภกั ษา คืออะไร คือ ไก สุกร สนุ ัขบานสุนัขปา หรือแมจาํ พวกอนื่ ๆ ไมวา ชนดิ ไร ๆ ท่ีมคี ูถเปนภักษา ดกู อ นภกิ ษุท้งั หลาย คนพาลนน้ั นน่ั แลผูกนิ อาหารดว ยความตดิ ใจรสในเบื้องตน ในโลกน้ีทํากรรมลามกไวในโลกนี้ เมือ่ ตายไปแลว ยอ มเชา ถงึ ความเปน สหายของสตั วจําพวกมคี ถู เปนภักษาเหลา นนั้ . [๔๗๘] ดกู อนภิกษุทัง้ หลาย มีเหลาสัตวเ ดียรัจฉานจําพวกเกดิ แกตายในทมี่ ดื ก็เหลาสตั วเดียรจั ฉานจาํ พวกเกิดแกตายในท่ีมดื คืออะไร คือต๊ักแตน บงุ ไสเดือน หรอื แมจ าํ พวกอ่ืน ๆ ไมว าชนดิ ไร ๆ ทีเ่ กิดแกตายในท่มี ืด ดูกอ นภิกษุทง้ั หลาย คนพาลนั้นนั่นแลผูก นิ อาหารดว ยความติดใจรสในเบ้อื งตน ในโลกน้ี ทาํ กรรมลามกไวในโลกนี้ เมอื่ ตายไปแลว ยอ มเชาถงึ ความเปนสหายของสตั วจ าํ พวกเกิดแกตายในทีม่ ดื . [๔๗๙] ดกู อนภกิ ษทุ ั้งหลาย มีเหลา สตั วเดียรัจฉาน จําพวกเกิดแกตายในน้ํา ก็เหลา สัตวเ ดยี รัจฉานจําพวกเกิดแกต ายในนา้ํ คอื อะไร คือ ปลาเตา จรเข หรือแมจ าํ พวกอนื่ ๆ ไมว าชนดิ ไร ๆ ทีเ่ กดิ แกตายในนา้ํ ดูกอนภกิ ษทุ ้งั หลาย คนพาลนั้นน่นั แลผกู ินอาหารดวยความติดใจรสในเบ้อื งตนในโลกนท้ี าํ กรรมลามกไวใ นโลกน้ี เมอ่ื ตายไปแลว ยอมเขาถงึ ความเปน สหายของสตั วจ ําพวกเกิดแกตายในนํ้า. [๔๘๐] ดกู อนภิกษทุ ง้ั หลาย มเี หลาสัตวเ ดียรจั ฉานจําพวกเกดิ แกตายในของโสโครก กเ็ หลา สัตวเ ดยี รัจฉานจาํ พวกเกดิ แกตายในของโสโครก คอื

พระสุตตนั ตปฎ ก มชั ฌมิ นกิ าย อปุ รปิ ณ ณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนา ท่ี 155อะไร คอื เหลา สตั วจ ําพวกทีเ่ กิดแกต ายในปลาเนาก็มี ในศพเนาก็มี ในขนมกมุ าสเนา ก็มี ในนํา้ คราํ กม็ ี ในหลุมโสโครกกม็ ี หรอื แมจ าํ พวกอน่ื ๆ ไมวาชนดิ ไร ๆ ทีเ่ กิดแกต ายในของโสโครก ดูกอ นภิกษทุ ัง้ หลาย คนพาลนน้ั นัน่และผกู ินอาหารดว ยความติดใจรสในเบ้อื งตนในโลกนี้ ทาํ กรรมลามกไวใ นโลกน้ีเมือตายไปแลว ยอมเขาถงึ ความเปน สหายของสัตวจาํ พวกเกดิ แกต ายในของโสโครก. ดูกอนภกิ ษุท้ังหลาย เรากลาวเรือ่ งกําเนดิ สตั วเ ดียรจั ฉานแมโ ดยอเนก-ปริยายแล เพียงเทา น้ี จะกลาวใหถ ึงกระทงั่ กาํ เนิดสัตวเดยี รจั ฉานเปน ทกุ ขไมใ ชท ําไดงา ย. วา ดว ยบรุ ษุ โยนทนุ [๔๘๑] ดกู อ นภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมอื นบุรุษโยนทนุ มีบวงตาเดยี วไปในมหาสมทุ ร ทุน น้ันถกู ลมตะวนั ออกพดั ไปทางทศิ ตะวันตก ถกู ลมตะวัน-ตกพัดไปทางทศิ ตะวันออก ถูกลมเหนอื พัดไปทางทศิ ใต ถกู ลมใตพัดไปทางทิศเหนอื มเี ตาตาบอดอยใู นมหาสมุทรนัน้ ลวงไปรอยปจ งึ จะผดุ ขึ้นครง้ั หน่ึงดกู อนภกิ ษทุ งั้ หลาย พวกเธอจะสาํ คญั ความขอนนั้ เปนไฉน เตาตาบอดตวั น้นัจะพงึ เอาคอสวมเขา ที่ทุน มบี ว งตาเดยี วโนน ไดบ า งไหมหนอ ภิกษุเหลา นัน้ ทลู วา ขอ นนั้ เปน ไปไมไดเลย พระพทุ ธเจาขา ขาแตพระองคเจรญิ ถาจะเปนไปไดบางในบางครัง้ บางคราว ก็โดยลว งระยะกาลนานแนนอน. พ. ดูกอ นภิกษุทัง้ หลาย เตาตาบอดตัวนนั้ จะพึงเอาคอสวมเขาทท่ี ุนมีบว งตาเดียวโนนได ยังจะเรว็ กวา เรากลาวความเปนมนษุ ยท ี่คนพาลผไู ปสูวนิ บิ าตคราวหน่ึงแลวจะพงึ ได ยงั ยากกวา น้ี นัน้ เพราะเหตุไร ดกู อ นภกิ ษุ

พระสตุ ตันตปฎก มัชฌิมนกิ าย อุปรปิ ณ ณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนา ท่ี 156ทั้งหลาย เพราะในตัวคนพาลนี้ไมม ีความประพฤติธรรม ความประพฤติสงบการทํากศุ ล การทําบุญ มแี ตการกนิ กันเอง การเบยี ดเบียนคนออ นแอ. [๔๘๒] ดูกอ นภิกษุท้งั หลาย คนพาลนน้ั น่นั แล ถา จะมาสูความเปนมนุษยในบางครั้งบางคราว ไมวากาลไหน ๆ โดยลวงระยะกาลนาน กย็ อ มเกิดในสกลุ ตาํ่ คือ สกุลคนจัณฑาล หรอื สกลุ พรานลาเน้อื หรอื สกลุ คนจกั สานหรือสกุลชา งรถ หรือสกุลคนเทขยะ เห็นปานน้ัน ในบ้นั ปลาย อนั เปนสกลุคนจน มขี า วน้าํ และโภชนาหารนอ ย มีชวี ติ เปนไปลาํ บาก ซึง่ เปนสกลุ ทีจ่ ะไดของกิน และเครอ่ื งนงุ หม โดยฝด เคือง และเขาจะมผี วิ พรรณทราม นา เกลียดชัง รางมอตอ มีโรคมาก เปนคนตาบอดบาง เปนคนงอยบา ง เปน คนกะจอกบา ง เปนคนเปล้ยี บา ง ไมไ ดข าว นาํ้ ผา ยาน ดอกไม ของหอมเครือ่ งลูบไล ที่นอน ทอี่ ยูอ าศยั และเครือ่ งตามประทปี เขาจะประพฤตกิ าย-ทุจริต วจที จุ รติ มโนทุจรติ คร้ันแลว เมอ่ื ตายไป จะเขา ถงึ อบาย ทคุ ติวินบิ าต นรก. [๔๘๓] ดกู อนภิกษุทั้งหลาย เหมอื นนักเลงการพนัน เพราะเคราะหราย ประการแรกเทานั้น จึงตองเสยี ลูกบา ง เสียเมียบาง เสียสมบัตทิ กุ อยางบาง ยิง่ ข้ึนไปอีก ตอ งถงึ ถกู จองจาํ เคราะหรา ยของนกั เลงการพนนั ที่ตอ งเสยีไปดังนนั้ เพียงเลก็ นอ ย ทแ่ี ทแ ลเคราะหร ายอนั ใหญหลวงกวาน้นั คอื เคราะหท่ีคนพาลนน้ั ประพฤติกายทุจริต วจที ุจริต มโนทุจริตแลว ตายไป เชาถงึอบาย ทุคติ วินิบาต นรก น่นั เอง. ดูกอ นภกิ ษทุ ้งั หลาย น้ภี มู ขิ องคนพาลครบถวนบรบิ ูรณ. [๔๘๔] ดกู อ นภิกษุท้ังหลาย ลักษณะ เคร่อื งหมาย เคร่อื งอา งวาเปน บัณฑิตของบณั ฑติ น้มี ี ๓ อยา ง ๓ อยา งเปนไฉน ดกู อ นภิกษุท้ังหลายบณั ฑติ ในโลกนี้มักคิดความคิดที่ดี มกั พูดคาํ พดู ทีด่ ี มักทําการทําทด่ี ี ถา

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌมิ นิกาย อปุ ริปณณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนาที่ 157บณั ฑิตจักไมเปนผูคดิ ความคดิ ทด่ี ี พูดคาํ พดู ท่ดี ี และทําการทาํ ท่ดี ี บัณฑติพวกไหนจะพึงรูจักเขาไดว า ผูน เ้ี ปนบณั ฑติ เปน สตั บรุ ษุ เพราะบัณฑิตมกั คดิความคิดที่ดี มกั พดู คําพูดทดี่ ี และมักทําการทาํ ท่ีดี ฉะนัน้ พวกบัณฑิตจงึ รูดวยวา ผนู ้ีเปน บณั ฑิต เปนสัตบรุ ษุ ดกู อ นภกิ ษทุ งั้ หลาย บัณฑิตนัน้ นัน่ แลยอ มเสวยสุขโสมนสั ๓ อยางในปจจุบัน. วา ดว ยบณั ฑติ เสวยสุขในปจจุบัน [๔๘๕] ดกู อนภกิ ษทุ ง้ั หลาย ถา บณั ฑิตนง่ั ในสภาก็ดี รมิ ถนนรถก็ดีรมิ ทางสามแพรงกด็ ี ชนในทนี่ น้ั ๆ จะพูดถอ ยคําทพ่ี อเหมาะพอสมแกเขา ถาบัณฑติ เปนผู เวนขาดจากปาณาตบิ าต เวน ขาดจากอทนิ นาทาน เวน ขาดจากกาเมสุมจิ ฉาจาร เวน ขาดจากมสุ าวาท เวน ขาดจากเหตุเปน ทท่ี ัง้ ความประมาทเพราะด่ืมน้ําเมาคือสุราและเมรยั ในเรื่องทชี่ นพดู ถอ ยคาํ ที่พอเหมาะพอสมแกเขานัน้ บณั ฑิตจะมคี วามรสู ึกอยา งนว้ี า สภาพเหลา นนั้ มีอยูในเรา และเราก็ปรากฏในสภาพเหลา นน้ั ดวย ดูกอ นภกิ ษทุ งั้ หลาย บณั ฑติ ยอมเสวยสุขโสมนัสขอทห่ี นึ่งนใ้ี นปจ จุบัน. [๔๘๖] ดูกอนภกิ ษทุ ัง้ หลาย ประการอันยงั มอี ีก บณั ฑติ เห็นพระราชาทง้ั หลายจบั โจรผปู ระพฤติผิดมาแลว สง่ั ลงกรรมกรณต างชนดิ คือ ๑. โบยดว ยแส ๒. โบยดวยหวาย ๓. ตดี ว ยตะบองส้นั ๔. ตดั มือ ๕. ตัดเทา ๖. ตดั ทั้งมือท้ังเทา

พระสตุ ตนั ตปฎก มัชฌิมนิกาย อปุ ริปณณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนาท่ี 158 ๗. ตัดหู ๘. ตดั จมูก ๙. ตัดทัง้ หทู ้ังจมกู ๑๐. หมอ เค่ียวนา้ํ สม ๑๑. ขอดสังข ๑๒. ปากราหู ๑๓. มาลัยไฟ ๑๔. คบมือ ๑๕. รว้ิ สาย ๑๖. นุง เปลือกไม ๑๗. ยนื กวาง ๑๘. เกี่ยวเหยือ่ เบ็ด ๑๙. เหรยี ญกษาปณ ๒๐. แปรงแสบ ๒๑. กางเวียน ๒๒. ตงั่ ฟาง ๒๓. น้ํามันเดอื ด ๒๔. ใหสุนขั ท้ึง ๒๕. ใหน อนหงายบนหลาวทัง้ เปน ๆ ๒๖. ตดั ศีรษะดวยดาบ. ในขณะทเ่ี หน็ น้นั บณั ฑติ จะมคี วามรูส ึกอยางนี้วา เพราะเหตแุ หงกรรมชว่ั ปานใดแล พระราชาท้ังหลายจงึ จับโจรผูประพฤติผดิ มา แลวสง่ั ลงกรรมกรณตางชนิด คือ โบยดว ยแสบาง ฯลฯ ตัดศีรษะดวยดาบบาง สภาพ

พระสตุ ตันตปฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปณ ณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนา ท่ี 159เหลานน้ั ไมมอี ยูในเรา และเรากไ็ มป รากฏในสภาพเหลานัน้ ดวย ดกู อนภิกษุท้งั หลาย บณั ฑิตยอมเสวยสุขโสมนัสขอทีส่ องนใ้ี นปจจุบนั . [๔๘๗] ดกู อ นภกิ ษุทงั้ หลาย ประการอนั ยงั มอี กี กรรมงามทีบ่ ณั ฑติทาํ ไวในกอ น คือ กายสุจริต วจีสุจริต มโนสจุ ริต ยอ มปกคลมุ ครอบงาํบณั ฑิตผอู ยบู นตัง่ หรอื บนเตยี ง หรอื นอนบนพนื้ ดนิ ในสมยั นนั้ เปรียบเหมือนเงายอดภเู ขา ยอ มปกคลมุ ครอบงาํ แผน ดินในสมยั เวลาเย็น ฉนั ใดดูกอ นภกิ ษทุ ง้ั หลาย ฉนั นั้นเหมือนกนั แล กรรมงามทีบ่ ัณฑติ ทาํ ไวในกอนคือ กายสจุ รติ วจีสจุ รติ มโนสุจริต ยอ มปกคลมุ ครอบงาํ บัณฑติ ผูอยูบนตัง่ หรือบนเตียงหรือนอนบนพ้ืนดินในสมัยนน้ั ดูกอนภกิ ษทุ ้งั หลาย ในสมยั น้ัน บัณฑิตจะมีความรสู กึ อยา งนีว้ า เราไมไ ดท ําความช่ัว ไมไดท ําความรายไมไดทาํ ความเลว ทาํ แตความดี ทําแตกศุ ล ทําแตเ ครอ่ื งปองกนั ความหวาดกลวั ไว ละโลกน้ีไปแลว จะไปสูค ติของตนท่ีไมไ ดท าํ ความชัว่ ไมไดท าํ ความเลว ทาํ แตความดี ทาํ แตก ุศล ทําแตเครือ่ งปอ งกันความหวาดกลวั ไวเปนกําหนด บัณฑิตนัน้ ยอ มไมเศราโศก ไมลําบากใจ ไมคราํ่ ครวญ ไมร าํ่ ไหท ุมอก ไมถ งึ ความหลงพรอม ดกู อ นภิกษุทัง้ หลาย บณั ฑิตยอ มเสวยสขุ โสมนัสขอท่ีสามดังนใี้ นปจ จบุ ัน. [๔๘๘] ดกู อ นภกิ ษุทัง้ หลาย บณั ฑิตนัน้ นน่ั แลประพฤตสิ จุ รติ ทางกาย ทางวาจา ทางใจแลว เม่ือตายไป ยอมเขาถึงสคุ ติโลกสวรรค ดกู อนภิกษทุ ้งั หลาย บุคคลเมอ่ื จะกลาวถงึ สุดซึ่งเราพูดหมายถึงสวรรคน้ันแลโดยชอบ พงึ กลา วไดว า เปน สถานที่นาปรารถนา นาใคร นา พอใจสวนเดียวดูกอนภกิ ษทุ ้งั หลาย เพยี งเทา นแ้ี มจ ะเปรียบอุปมาจนถึงสวรรคเปน สขุ ก็ไมใชงายนัก.

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌมิ นกิ าย อปุ รปิ ณ ณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนา ท่ี 160 [๔๘๙] เม่ือพระผูมีพระภาคเจาตรสั แลว อยา งน้ี ภกิ ษุรปู หนึ่งไดกราบทูลพระผมู ีพระภาคเจาดังนี้วา ขาแตพระองคผ เู จริญ อาจเปรียบอุปมาไดห รอื ไม พระผมู ีพระภาคเจาตรสั วา ดูกอนภกิ ษุ อาจเปรียบได แลวตรสัตอไปวา ดกู อ นภกิ ษุทัง้ หลาย เปรยี บเหมอื นพระเจาจักรพรรดิ ทรงประกอบดว ยแกว ๗ ประการและความสมั ฤทธผิ ล ๔ อยา ง จึงเสวยสขุ โสมนัสอัน มสี ่งิประกอบน้นั เปนเหตไุ ด พระเจาจักรพรรดทิ รงประกอบดว ยแกว ๗ ประการเปนไฉน. วาดวยจักรแกว [๔๙๐] ดกู อนภิกษทุ ้ังหลาย พระราชามหากษัตรยิ ในโลกนีผ้ ูท รงไดมูรธาภิเษกแลว ทรงสรงสนานพระเศยี ร ทรงรกั ษาอุโบสถในดิถีท่ี ๑๕ ซ่งึวันนนั้ เปนวันอโุ บสถ เมอื่ ประทบั อยใู นพระมหาปราสาทช้นั บน ยอมปรากฏจกั รแกวทพิ มีกําตั้งพนั พรอมดวยกงและดุม บรบิ ูรณด ว ยอาการทกุ อยา งคร้นั ทอดพระนครแลวไดมพี ระราชดําริดังนว้ี า ก็เราไดสดบั มาดังน้แี ล พระราชาพระองคใด ผูทรงไดมรู ธาภิเษกแลว ทรงสรงสนานพระเศยี ร ทรงรกั ษาอโุ บสถในดถิ ีที่ ๑๕ ซ่งึ วนั น้ัน เปนวนั อุโบสถ เมอื่ ประทบั อยูใ นพระมหาปราสาทช้นั บน ยอ มปรากฏจกั รแกวทพิ มกี าํ ตั้งพัน พรอมดวยกงและคุม บริบูรณดวยอาการทกุ อยา ง พระราชานั้น ยอมเปน พระเจาจักรพรรดิ เราเปน พระเจาจกั รพรรดหิ รอื หนอ. ดูกอ นภิกษุทั้งหลาย ตอน้นั พระองคเสดจ็ ลกุ จากราชอาสน ทรงจับพระเตาน้าํ ดวยพระหตั ถซ าย ทรงหล่ังรดจกั รแกว ดว ยพระหัตถขวา รบั ส่งั วาจงพดั ผันไปเถิดจักรแกวผเู จริญ จกั รแกว ผูเจรญิ จงพิชติ ใหย งิ่ เถดิ ลาํ ดับน้ันจักรแกว นั้นก็พดั ผันไปทางทิศตะวนั ออก พระเจา จักรพรรดพิ รอ มดว ยจตุรง-

พระสุตตนั ตปฎก มชั ฌิมนิกาย อปุ ริปณ ณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนา ท่ี 161คินีเสนาก็เสดจ็ ตามไป จกั รแกวประดษิ ฐานอยู ณ ประเทศใด พระเจา จักรพรรดกิ เ็ สดจ็ เขา ประทบั ณ ประเทศนน้ั พรอมดว ยจตรุ งคนิ ีเสนา บรรดาพระราชาทีเ่ ปน ปฏปิ กษในทศิ ตะวนั ออก เขา มาเฝา พระเจาจักรพรรดแิ ลว ทูลอยา งน้วี า เชิญเสดจ็ เถดิ มหาราช พระองคเ สด็จมาดีแลว มหาราช ขา แตมหาราช แผน ดินนี้เปนของพระองค ขอพระองคจงครอบครองเถิด พระเจาจักพรรดิรบั สง่ั อยา งนว้ี า ทา นทุกคนไมค วรฆาสัตว ไมค วรลกั ทรัพยท เี่ จาของมไิ ดใ ห ไมค วรประพฤติผดิ ในกาม ไมควรพดู เทจ็ ไมควรด่มื นาํ้ เมา และทา นท้ังหลายจงครอบครองบานเมืองกัน ตามสภาพที่เปนจริงเถิด บรรดาพระ-ราชาท่ีเปนปฏปิ ก ษในทิศตะวนั ออกเหลา นน้ั แล ไดก ลายเปน ผสู นับสนนุพระเจาจกั รพรรดิ ตอ นั้น จักรแกวน้ันไดพ ดั ผนั ไปจดสมุทรดา นทศิ ตะวันออกแลวกลบั ข้ึนพัดผันไปทิศใต ฯลฯ พัดผันไปจดสมุทรดานทิศใตแ ลว กลับขึน้พดั ผนั ไปทศิ ตะวนั ตก ฯลฯ พดั ผันไปจดสมุทรดา นทศิ ตะวนั ตก แลว กลับขนึ้พัดผันในทิศเหนือพระเจาจกั รพรรดิพรอ มดวยจตุรงคินเี สนา ก็เสดจ็ ตามไปจกั รแกว ประดษิ ฐานอยู ณ ประเทศใด พระเจา จักรพรรดิก็เสด็จเขา ประทับ ณประเทศน้ัน พรอ มดวยจตุรงคินเี สนาบรรดาพระราชาท่ีเปน ปฏิปกษใ นทศิ เหนือเขามาเฝาพระเจา จกั รพรรดิ แลว ทูลอยางนี้วา เชิญเสด็จเถดิ มหาราชพระองคเสดจ็ มาดีแลว มหาราช ขาแตมหาราช แผนดนิ นี้เปนของพระองคขอพระองคจงครอบครอง พระเจาจกั รพรรดิตรัสสง่ั อยา งน้ีวา ทา นทกุ คนไมค วรฆา สัตวไมค วรลกั ทรัพยท เ่ี จาของมไิ ดใ ห ไมควรประพฤตผิ ิดในกาม ไมควรพดู เทจ็ จะไมค วรดมื่ น้ําเมา และทานทง้ั หลายจงครอบครองบานเมอื งกันตามสภาพที่เปน จริงเถิด บรรดาพระราชาพเี่ ปน ปฏิปกษใ นทิศเหนือเหลานนั้ แล ไดกลายเปนผสู นบั สนุนพระเจาจกั รพรรดิ กอนภกิ ษทุ ้งั หลาย ครัง้ นน้ั แลจักรแกว นั้นพิชิตย่งิ ตลอดแผน ดินมสี มทุ รเปนขอบเขต แลวกลบั มาสูราชธานี

พระสุตตนั ตปฎ ก มัชฌมิ นิกาย อปุ รปิ ณ ณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนาที่ 162เดิม ประดษิ ฐานอยูเปนเสมือนลิ่มสลักพระทวารภายในพระราชวังของพระเจา-จกั รพรรดทิ าํ ใหงดงามอยา งม่นั คงอยู ดูกอนภิกษุทงั้ หลาย ยอมปรากฏจักรแกวเหน็ ปานน้ี แกพ ระเจาจกั รพรรดิ. [๔๙๑] ดูกอนภิกษุทัง้ หลาย ประการอื่นยงั มีอีก พระเจาจกั รพรรดิยอ มปรากฏมีชางแกว เปน ชา งหลวงช่อื อโุ บสถ เผือกทัว่ สรรพางคกาย มีท่ตี ั้งอวัยวะท้ังเจ็ดถูกตองดี มีฤทธเิ์ หาะได ครัน้ พระเจาจักรพรรดทิ อดพระเนตรเห็นแลว ยอมมีพระราชหฤทยั โปรดปรานวา จะเปนยานชา งทีเ่ จริญหนอ พอมหาจําเรญิ ถาสําเรจ็ การฝกหัด ตอนั้น ชา งแกว นั นี้จงึ สาํ เร็จการฝกหัดเหมอื นชางอาชาไนยตวั เจริญ ท่ฝี กปรอื เปนเวลานาน ดกู อนภกิ ษทุ ้งั หลาย เรือ่ งเคยมีมาแลว พระเจาจกั รพรรดิเมื่อจะทรงทดลองชา งแกวนนั้ จึงเสดจ็ ข้ึนทรงในเวลาเชา เสด็จเวียนรอบปฐพมี สี มทุ รเปน ขอบเขตแลว เสด็จกลบั มาราชธานเี ดิมทรงเสวยพระกระยาหารเชาไดท นั เวลา ดูกอนภิกษุทัง้ หลายยอมปรากฏชา งแกวเหน็ ปานนแี้ กพระเจาจักรพรรด.ิ [๔๙๒] ดกู อนภกิ ษุท้ังหลาย ประการอน่ื ยงั มีอกี พระเจา จักรพรรดิยอมปรากฏมมี า แกว เปนอัศวราชชือ่ วลาหก ขาวปลอด ศรี ษะดําเหมอื นกาเสน ผมสลวยเหมือนหญา ปลอง มีฤทธ์ิเหาะได ครนั้ พระเจา จกั รพรรดิทอดพระเนตรเหน็ แลว ยอ มมีพระราชหฤทัยโปรดปานวา จะเปนยานมา ทเี่ จรญิหนอ พอมหาจาํ เรญิ ถา สําเรจ็ การฝกหดั ตอนนั้ มาแกวนัน้ จงึ สาํ เร็จการฝกหดั มาอาชาไนยตัวเจรญิ ท่ีฝก ปรือดแี ลวเปนเวลานาน ดกู อ นภิกษทุ ้งั หลายเร่ืองเคยมมี าแลว พระเจา จกั รพรรดเิ มื่อจะทรงทดลองมา แกวนัน้ จึงเสด็จข้นึทรงในเวลาเชา เสด็จเวียนรอบปฐพีมสี มุทรเปนขอบเขตแลว เสด็จกลับมาราชธานีเดิม ทรงเสวยพระกระยาอาหารเชา ไดทนั เวลา ดกู อนภกิ ษทุ ้ังหลายยอ มปรากฏมา แกว เหน็ ปานน้แี กพระเจา จักรพรรดิ.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก มัชฌิมนิกาย อุปรปิ ณณาสก เลม ๓ ภาค ๒ - หนาท่ี 163 วาดว ยมณแี กว [๔๙๓] ดกู อนภิกษทุ ั้งหลาย ประการอื่นยงั มีอกี พระเจาจักรพรรดิยอ มปรากฏมมี ณแี กว เปน แกวไพฑรู ย งามโชตชิ ว ง แปดเหล่ยี ม อนั เจยี ระไนไวอยางดี มแี สงสวา งแผไปโยชนห นึ่งโดยรอบ ดูกอนภกิ ษุท้งั หลาย เรือ่ งเคยมาแลว. พระเจา จักรพรรดเิ มอ่ื จะทรงทดลองมณแี กวน้ัน จึงส่งั ใหจตรุ งคนิ -ีเสนายกมณขี ึ้นเปน ยอดธง แลวใหเคล่ือนพลไปในความมืดทบึ ของราตรี ชาว-บา นท่ีอยูรอบ ๆ พากนั ประกอบการงานดวยแสงสวางนั้น สาํ คญั วา เปน กลางวันดูกอ นภกิ ษุทง้ั หลาย ยอมปรากฏมณีแกว เหน็ ปานนแี้ กพ ระเจาจักรพรรด.ิ [๔๙๔] ดูกอ นภิกษทุ ั้งหลาย ประการอน่ื ยงั มีอีก พระเจาจักรพรรดิยอมปรากฏมนี างแกวรปู งาม นาดู นาเลือ่ มใส ประกอบดวยความงามแหง ผิว-พรรณอยางย่ิง ไมส งู นัก ไมต ํา่ นกั ไมผอมนกั ไมอว นนกั ไมด าํ นกั ไมขาวนัก ลวงผวิ พรรณของมนษุ ย แตยงั ไมถ ึงผิวพรรณทิพย มีสัมผัสทางกายปานประหน่ึงสัมผัสปยุ นุนหรือปยุ ฝาย นางแกว นั้น มีตวั อนุ ในคราวหนาว มตี วัเยน็ ในคราวรอ น มกี ลิ่นดังกลน่ิ จันทนฟงุ ไปแตกาย มีกลิน่ ดงั กลิน่ อบุ ลฟุงไปแตป าก นางแกว นนั้ มปี กติคนกอ นนอนทหี่ ลัง คอยฟง คาํ บรรหาร ประพฤติถกู พระทัย ทูลปราศรัยเปน ที่โปรดปรานตอ พระเจาจกั รพรรดิ และไมประพฤติลว งพระเจา จกั พรรดิแมท างใจ ไฉนเลา จะมปี ระพฤติลวงทางกายได ดูกอ นภิกษุทง้ั หลาย ยอ มปรากฏนางแกว เห็นปานน้ีแกพระเจา จักรพรรดิ. [๔๙๕] ดูกอนภกิ ษทุ ้ังหลาย ประการอื่นยงั มีอีก พระเจา จักรพรรดิยอมปรากฏมแี ตคฤหบดแี กว ผมู จี กั ษุเพยี งดังทพิ ยเกดิ แตวบิ ากของกรรมปรากฏ ซ่งึเปน เหตุใหมองเห็นทรพั ยทั้งที่มีเจาของ ทงั้ ทไ่ี มมเี จา ของได เขาเขาเฝาพระ-เจาจกั รพรรดิ แลวกราบทลู อยา งน้วี า ขอเดชะ พระองคจงทรงเปนผขู วนขวาย