tripitaka_53

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 145บุคคลนน้ั ยอมทาํ โลกมีขนั ธโลกเปนตน นี้ ใหส วางไสวดวยวชิ ชาและอภญิ ญาทตี่ นบรรลุ เหมอื นพระจันทรพ นแลว จากหมอกเปนตน ทําโอกาส-โลกใหส วา งอยูฉะนน้ั . กรรมชว่ั ที่บคุ คลใดทําไวแลว คอื สง่ั สมไวแลว ยอ มปด คอื กน้ั ดว ยการปดก้นั ทวารในอันทจ่ี ะยงั วิบากใหเ กดิ ข้ึน เพราะภาวะท่ีโลกตุ รกุศลอันกระทาํ กรรมใหสิ้นไป นําเอาภาวะท่ีไมควรแกว บิ ากมาให. คําท่ีเหลอืมีนัยดงั กลา วแลวนน่ั เอง. บทวา ทหโร แปลวา เปนหนมุ , ดว ยบทวา ทหโร นนั้ ทา นแสดงถึงความที่พระเถระเปนผมู รี างกายอดทนตอ การประกอบความเพยี ร.จริงอยู พระเถระน้ันสามารถครอบงําอันตรายจากลมและแดดท่เี กิดขึ้นแลวกระทําตามเพียรเปนเครื่องประกอบ. ยอ มประกอบความขวนขวายในพระพทุ ธศาสนา คือเปน ผูประกอบความขวนขวายในสกิ ขา ๓ อธิบายวายังสิกขา ๓ ใหถ งึ พรอ มโดยความเคารพ. พระเถระเกิดปตโิ สมนสั อยางน้ี อยดู วยวมิ ุตตสิ ขุ ในกาลใดเขาไปบิณฑบาตในนคร ในกาลนัน้ กอนดนิ แมค นอื่นขวางมา ก็ตกลงที่รางกายของพระเถระ ทอ นไมแ มที่คนอืน่ ปามา กต็ กลงท่ีรางกายของพระเถระนน้ัเหมอื นกัน. พระเถระน้ันมีบาตรแตก เขาไปยังพระวิหารเขา เฝาพระ-ศาสดา. พระศาสดาทรงโอวาทพระเถระวา เธอจงอดกลั้นเถดิ พราหมณเธอจงอดกล้ันเถดิ พราหมณ เธอจงเสวยวบิ ากของกรรม ท่จี ะทําใหไหมในนรกหลายพันปน ั้น เฉพาะในปจ จุบนั เถดิ พราหมณ. ลาํ ดับนัน้ พระเถระจงึ เขา ไปตั้งเมตตาจติ ในสรรพสัตวท ง้ั หลายโดยไมเ จาะจง แลวไดกลา วคาถาท้งั หลายนวี้ า

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 146 กผ็ เู ปนขา ศกึ ตอเรา จงฟง ธรรมกถาทีเ่ ราไดฟงแลวในสาํ นักของพระศาสดา ขอจงประกอบความขวนขวายในพระพุทธศาสนา ขอจงคบหากบั มนุษยผ ูเ ปน สัตบรุ ุษผถู อื มั่นแตธรรมอยา งเดียว ก็ผเู ปนขา ศกึ ตอเรา ขอเชิญฟง ธรรมของทานผกู ลา วสรรเสริญความอดทน ผูม ปี กติสรรเสริญความไมโกรธ ตามเวลาอันควร และขอจงปฏิบัตติ ามธรรมอนั สมควรแกธรรมน้นั เถดิ ขออยาเบียดเบียนเราและประชาชนหรือวาสตั วอ ่ืนใดเลย พงึบรรลคุ วามสงบอยา งเยี่ยม และพึงรกั ษาสตั วทัง้ ปวง ใหเปนเหมือนบุตรท่ีรกั เถิด. ก็ชาวนาที่ตอ งการน้าํ ยอมไขนํา้ไป ชา งศรยอมดัดลูกศร ชางไมย อมถากไม บัณฑติยอมฝก ตน. คนบางพวกยอมฝก ชางและมา เปนตน ดว ยทอ นไมบา ง ดวยขอบา ง ดวยแสบ าง สวนเราเปนผูอนัพระศาสดาผคู งทท่ี รงฝก แลว โดยไมไ ดทรงใชอาชญาและศาสตรา. เมือ่ กอ นเรามีชอ่ื วา อหิงสกะ ผูไมเบยี ด-เบียน แตเ รายงั เบยี ดเบยี นผูอ่ืนอยู วันนี้ เราเปนผูม ชี ่อื จรงิ ไมเ บยี ดเบยี นใคร แตกอนเราเปนโจรลอื ชาทวั่ ไปวาองคลุ มิ าล แตบ ดั น้ี องคุลิมาลไดมาพบพระพุทธเจา ผูเปน ทพ่ี ่ึงเขา แลว ถอนตัณหาเครอ่ื งนําไปสูภ พนอยใหญข้ึนไดแ ลว เราไดท ํากรรมเชน น้นั อันเปน เหตใุ หไ ปสทู คุ ติเปนอันมาก จึงตองมารบั ผลกรรมทที่ าํ ไว แตบ ดั น้ี เรา

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 147บรโิ ภคโภชนะโดยไมเ ปนหนี้ คนพาลผูม ปี ญ ญาทรามยอ มประกอบตามความประมาท สวนนกั ปราชญ ยอมรักษาความไมประมาทไว เหมอื นทรัพยอ นั ประเสรฐิ สุดฉะนนั้ . ทานทัง้ หลายอยา ประกอบตามความประมาทอยา ประกอบความสนทิ สนมดวยความยินดีในกาม เพราะวา ผไู มประมาทเพงพนิ จิ อยู ยอ มถึงความสขุ อนั ไพบลู ย. การท่ีเรานาสูส าํ นกั ของพระศาสดา เปนการมาดแี ลวมใิ ชว า เปนการมาไมดี การท่ีเราคิดจะมาบวชในสาํ นกัของพระศาสดาน้ี ก็ไมใชเ ปน ความคิดทีเ่ ลวเลย เพราะเปน การเขา ถึงธรรมอนั ประเสริฐ ในธรรมทั้งหลายที่พระศาสดาทรงจําแนกดีแลว การท่เี รามาสูสาํ นกั ของพระศาสดาทรงจําแนกดีแลว การท่เี รามาสสู ํานกั ของการที่เราคิดจะมาบวชในสาํ นกั ของพระศาสดาน้ี ก็ไมใชเปนความคิดทเ่ี ลวเลย. เราไดบ รรลุวชิ ชา ๓ ตามลาํ ดบัไดท ําตามคําสัง่ สอนของพระพุทธเจา เสร็จแลว. แตกอนเราอยูในปา โคนไม ภเู ขา หรือในถ้ําทุกแหง มใี จหวาดเสียวอยูเปนนติ ย เราผอู ันพระศาสดาทรงอนุเคราะหแลว ไมไปในบวงมาร จะยืน เดนิ นง่ั นอน ก็เปนสุข.เม่ือกอ นเรามเี ช้อื ชาติเปน พราหมณ มคี รรภเ ปน ที่ถือปฏสิ นธิ บริสุทธ์ิทั้งสองฝา ย บดั น้เี ราเปนโอรสของพระสุคตผูศ าสดา ผูเปน พระธรรมราชา เราเปน ผู

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 148 ปราศจากตณั หาแลว ไมถ อื มั่น คมุ ครองทวาร สาํ รวม ดแี ลว เราตดั รากเหงาของทุกขไดแ ลว บรรลุถึงความ สิ้นอาสวะแลว เรามีความคุนเคยกับพระศาสดา ทําตาม คําสอนของพระพุทธเจาเสร็จแลว ปลงภาระอันหนกั ลง แลว ถอนตัณหาเคร่อื งนาํ ไปสภู พเสยี แลว . บรรดาบทเหลา น้นั บทวา ทิสาป ความวา แมโ จรผูปรากฏ คือแมข า ศกึ ผไู มเ ปน มติ รตอเราเหลา ใด ยอ มวารายเราอยางน้ีวา พวกเราถูกทุกขเ พราะพลัดพรากจากญาติครอบงํา ยอมไดร ับทกุ ขดว ยอาํ นาจขององคุลมิ าลฉนั ใด แมองคุลมิ าลก็จงไดรบั ความทกุ ขฉันน้นั . บทวา เม ธมมฺ กถ สุณนฺตุ ความวา จงฟง กถาอนั ปฏสิ ังยุตดว ยสจั ธรรมทง้ั ๔ ซึง่ เราไดฟง มาแลวในสํานักของพระศาสดา. บทวา ยุชฺ นตฺ ุ ความวา กค็ รั้นไดฟงแลว จงปฏิบตั เิ พ่ือประโยชนแกสจั ธรรม ๔ น้นั . บทวา เต มนเุ ช ภชนตฺ ุ ความวา จงคบ คอื จงเสพกลั ยาณมิตรผูเปนสัปบรุ ษุ เชน น้ัน. บทวา เย ธมฺมเมวาทปยนตฺ ิ สนฺโต ความวา สัปบรุ ษุ เหลาใดใหถอื เอา คือใหสมาทาน ใหย ดึ ถอื เฉพาะกศุ ลธรรม เฉพาะอตุ ริมนุสธรรมและเฉพาะโลกุตรธรรมท่บี ังเกิดแลว. บทวา ขนตฺ ิวาทาน ไดแ ก ผกู ลาวเฉพาะอธิวาสนขนั ต,ิ เพราะเหตุนนั้ แหละ จงึ เปน ผสู รรเสริญความไมโ กรธ อธิบายวา เปนผมู ีปกติสรรเสรญิ เฉพาะเมตตาอนั เปน ความไมโกรธกับใครๆ.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 149 บทวา สณุ นตฺ ุ ธมฺม กาเลน ไดแก จงฟง ธรรมในสํานักของสปั บรุ ษุ เหลานั้น ในกาลประกอบความขวนขวายแลว. บทวา ตจฺ อนุวธิ ยี นฺตุ ความวา และจงเรยี นธรรมตามทไ่ี ดฟงน้ันโดยชอบแลวกระทาํ ตาม คือจงปฏบิ ัตธิ รรมสมควรแกธ รรม. บทวา น หิ ชาตุ โส มม หเึ ส ความวา ขา ศกึ คือศัตรูของเราน้นั จงเกดิ มี แตไมพึงเบียดเบยี นเราเลย. บทวา อฺ  วา ปน กจฺ ิ น ความวา ไมใชไมเ บยี ดเบยี นเราเทา นน้ั แมส ตั วไ ร ๆ อนื่ กไ็ มพงึ เบยี ดเบยี น. บทวา ปปฺปยุ ฺย ปรม สนฺตึความวา พึงบรรลคุ วามสงบคือพระนิพพานอยางเย่ยี ม คือสูงสดุ , ก็ครนั้บรรลแุ ลวพึงรกั ษาสตั วท้งั หลาย อธิบายวา พงึ รกั ษาสตั วท ง้ั ปวงดว ยการรกั ษาอยางยอดเยี่ยม คอื พึงรักษาศิษยเหมอื นบุตรฉะนนั้ . พระเถระปลดเปลอ้ื งคนอ่ืนจากบาป ดว ยคาถาเหลานอี้ ยางนแ้ี ลวจงึ กระทาํ ชอ่ื วาปรติ ตกิรยิ า คอื กระทําพระปริตร เมื่อจะประกาศการปฏบิ ัติของตน จงึ กลาวคาถามีอาทิวา อทุ ก หิ ดงั นี้. บรรดาชนเหลา นน้ั ชนทั้งหลายใด ขุดที่ดอนของแผนดินแลว ทาํทลี่ มุ ใหเตม็ ทาํ เหมอื งนํ้าหรือวางรางไม แลว นาํ นา้ํ ไปยงั ทท่ี ต่ี นปรารถนาแลว ๆ เพราะเหตนุ นั้ ชนท้งั หลายน้นั ช่อื วา เนตฺติกา คอื ผูชกั น้ําไป. บทวา เตชน ไดแก ลกู ศร. อธบิ ายวา คนผไู ขนํ้ายอ มนาํ นํา้ ไปตามความชอบใจของตน ฝายชา งศร เอาลูกศรอังไฟใหร อน เม่ือทาํ ไมใหค ด ชื่อวาดดั ลูกศร คือทาํ ใหต รง, ฝายนายชางถาก เมือ่ ถากเพือ่ ตองการดมุ เปนตน ชือ่ วายอ มถากไม, คือทาํ ใหตรงหรอื คดตามความชอบใจของตนฉนั ใด บัณฑติ คือคนผมู ีปญญาก็ฉนั นั้น การทาํ เหตกุ ารณเ ทาน้ใี ห

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 150เปน อารมณ ทาํ อริยมรรคใหเกดิ ข้นึ ชื่อวายอมฝกตน สวนทานผูบรรลุพระอรหัตแลว ยอมช่อื วา เปนผูฝ ก เสร็จแลว . บดั นี้ พระเถระเมือ่ จะประกาศอาการทีพ่ ระศาสดาผทู รงเปนดจุ สารถีฝก บุรษุ ที่ควรฝกไดฝก ตน และความกตัญู จึงไดก ลา วคาถา ๕ คาถามีอาทิวา ทณเฺ ฑเนเก ดงั น้.ี บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา ทณฺเฑเนเก ทมยนฺติ ความวา พระ-ราชาและมหาอํามาตยของพระราชาเปน ตน ยอมฝก ขา ศกึ เปนตน ดว ยอาชญา และดว ยหมพู ลมีชา งและมาเปนตน และนายโคบาลเปนตน ยอ มฝกโคเปนตน ดว ยทอนไมแ ละดว ยไมเทา นายควาญชา งยอ มฝก ชา งดวยขอ และอาจารยผ ฝู กมา ยอมฝก มาดวยแส. บทวา อทณฺเฑน อสตฺเถน อห ทนโฺ ตมฺหิ ตาทินา ความวาสวนเราเปน ผูอันพระสัมมาสมั พุทธเจา ผูถึงภาวะเปน ผคู งทใ่ี นอารมณมีอฏิ ฐารมณเ ปนตน ทรงเวน จากอาชญา ทรงเวนจากศาสตรา ฝกแลวคือทรมานแลว ไดแ กกระทาํ ใหห มดพยศแลว โดยภาวะท่ที รงวางอาชญาและวางศาสตรา. บทวา อหึสโกติ เม นาม หึสกสสฺ ปุเร สโต ความวา ในกาลกอนแตไ ดส มาคมกบั พระศาสดา เราเปน ผูเบียดเบยี น ไดม ีแตเ พยี งช่ือวาผไู มเ บยี ดเบยี น. บทวา อชชฺ าห ความวา ก็บัดนี้ เราเปน ผมู ีนามจรงิ คอื นามแทวา อหงิ สกะ ผูไมเ บียดเบียน เพราะเหตนุ ั้น เราจงึ ไมเ บยี ดเบยี น คือไมเบียดเบียนสตั วแมไร ๆ, ศพั ทวา น เปน เพียงนบิ าต. บทวา วสิ สฺ ุโต ไดแ ก เปนผูปรากฏ โดยนยั มีอาทวิ า เปน ผูม ักฆาสัตว หยาบชา มีมือเปอ นเลือด.