tripitaka_53

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 433 เราตเิ ตียนกระทอม คอื สรรี ะรา งอนั สาํ เร็จดวยโครง กระดกู อันฉาบทาดว ยเนื้อ รอยรดั ดวยเสนเอน็ เตม็ ไป ดวยของไมส ะอาด มกี ล่ินเหม็นนา เกลยี ด ทีค่ นท่วั ๆ ไปเขาใจวา เปนของผอู ่ืนและเปน ของตน ในรางกายของ เธอเชน กบั ถงุ อนั เต็มไปดว ยคถู มหี นงั หุมหอปกปดไว เหมอื นนางปศาจ มฝี ที่อก มีชอ งเกา ชองเปน ทไี่ หลออก เน่ืองนติ ย ภิกษคุ วรละเวนสรรี ะของเธออนั มชี อ งเกา ชอง เต็มไปดว ยกล่ินเหม็น ดังชายหนุมผชู อบสะอาด หลกี เลยี่ งมูตรคูถไปจนหา งไกลฉะนั้น หากวาคนพงึ รจู ักสรรี ะ ของเธอเชนเดียวกับฉนั รูจกั กจ็ ะพากนั หลบหลกี เธอไป เสียหางไกล เหมอื นบุคคลผชู อบสะอาด เหน็ หลุมคูถ ในฤดฝู นแลว หลกี เลี่ยงไปเสยี หา งไกลฉะนน้ั . เมอื่ หญิงแพศยาคนนัน้ ไดฟงดงั นแ้ี ลว ก็เกดิ ความสลดใจ จึงตอบพระเถระเปน คาถา ความวา ขา แตสมณะผมู คี วามเพยี รมาก ทานพูดอยา งไรเปน จรงิ อยางนั้น แตค นบางจาํ พวกยงั จมอยใู นรางกายอันนี้ เหมือนกบั โคเฒาทีจ่ มอยใู นตมฉะนนั้ . พระมหาโมคคลั ลานเถระเมื่อจะชแี้ จงใหนางรูว า การประพฤตติ ามใจชอบเชน นไี้ มมปี ระโยชน มีแตน ําโทษมาใหโ ดยถา ยเดยี ว จงึ กลา วเปน คาถา ๒ คาถา ความวา ผใู ดประสงคย อมอากาศดวยขม้ิน หรือดวยนา้ํ ยอม อยา งอ่นื การกระทําของผนู น้ั ก็ลาํ บากเปลา ๆ จิตของเรา

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 434 นกี้ เ็ สมอกบั อากาศ เปนจติ ตั้งมนั่ ดว ยดใี นภายใน เพราะ- ฉะนั้น เธออยา มาหวังความรกั ทมี่ อี ยูในดวงจติ อันลามก ของเธอจากฉนั เลย เหมอื นตัวแมลงถลาเขา สกู องไฟ ยอมถงึ ความพินาศฉะนน้ั เธอจงดรู างกายอนั กระดกู ๓๐๐ ทอนยกข้ึนต้ังไว มแี ผลทัว่ ๆ ไป อันบญุ กรรม กระทําใหว ิจติ ร กระสบั กระสาย พวกคนพาลพากันดําริ โดยมาก ไมม คี วามย่งั ยนื มนั่ คงอยเู ลยนีเ้ ถิด. พระมหาโมคคัลลานะ ปรารภการนิพพานของพระสารบี ุตรเถระเปนเหตุ จึงกลาวคาถาข้นึ ๔ คาถา ความวา เมอื่ ทานพระสารีบุตรเถระ ผูเพยี บพรอ มไปดวย อุฏฐานะเปนอันมาก มีศีลสงั วรเปน ตน นพิ พานไปแลว กเ็ กิดเหตนุ า สะพงึ กลวั ขนพองสยองเกลา สงั ขาร ทัง้ หลายไมเทีย่ งหนอ มคี วามเกดิ ขนึ้ และความเส่ือมไป เปนธรรมดา เกดิ ขึน้ แลวก็ดับไป ความท่ีสังขารเหลานั้น สงบระงับเปน สขุ ชนเหลาใดพจิ ารณาเห็นเบญจขันธ โดย ความเปน ของแปรปรวน และโดยไมใชตัวตน ชนเหลา นนั้ ช่ือวาแทงตลอดธรรมอันละเอยี ด เหมอื นนายขมังธนู ยิงขนทรายจามรถี กู ดวยลกู ศรฉะนนั้ อนง่ึ ชนผูมคี วาม เพยี รเหลา ใด พจิ ารณาเหน็ สงั ขารทัง้ หลาย โดยความ เปนของแปรปรวนและโดยไมใ ชต ัวตน ชนผูมคี วามเพยี ร เหลานั้น ช่อื วาแทงตลอดธรรมอันละเอียด เหมือน นายขมงั ธนูยิงขนทรายจามรีถูกดว ยลูกศรฉะนนั้ .

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 435 พระมหาโมคคัลลานะปรารภพระติสสเถระ จึงกลาวเปนคาถาหน่งึคาถา ความวา ภิกษผุ มู ีสติ ควรรีบละเวน ความพอใจรกั ใครในกา- มารมณเสีย เหมือนบุคคลรีบถอนหอกออกจากตน และ เหมือนบุคคลรีบดับไฟซ่ึงไหมอ ยบู นศรี ษะตนฉะนน้ั ภิกษุ มีสติควรรีบละเวนความกําหนัดในภพเสีย เหมือนบคุ คล รีบถอนหอกออกจากกายตน และเหมอื นบคุ คลทร่ี บี ดบั ไฟ ซ่งึ ไหมอยบู นศรี ษะตนฉะนนั้ เราเปน ผูอนั พระผมู พี ระ- ภาคเจา ซง่ึ ไดทรงอบรมพระองคมาแลว ผทู รงไวซง่ึ พระ- สรีระอนั มีในที่สุดทรงตกั เตอื นแลว จงึ ทําปราสาทของ นางวสิ าขามคิ ารมารดา ใหห ว่ันไหว ดวยปลายนิ้วเทา บคุ คลปรารภความเพยี รอนั ยอ หยอ นแลวพงึ บรรลนุ ิพพาน อันเปนเหตุปลดเปลื้องกเิ ลสเคร่อื งรอยรัดท้งั ปวง ดว ย กาํ ลังความเพียรอันนอยก็หาไม แตพึงบรรลุไดดวยความ เพียรชอบ ๔ ประการ กภ็ ิกษุหนุมน้ี นบั วา เปนบุรุษผูสูงสดุ ชนะมารพรอมทงั้ พาหนะแลว ทรงรา งกายอันมีในท่สี ุด สายฟาทั้งหลาย ฟาดลงไปตามซองภเู ขาเวภารบรรพต และภูเขาบณั ฑวบรรพต สวนอาตมาเปน บตุ รของพระ- พทุ ธเจา ผไู มม ีใครเปรยี บ ผูคงที่ ไดเขาไปสชู องภเู ขา เจรญิ ฌานอยู อาตมาเปนผสู งบระงบั ยินดแี ตในธรรม อนั เปนเคร่อื งเขา ไปสงบระงับ อยแู ตในเสนาสนะอนั สงดั เปนมุนี เปนทายาทของพระพทุ ธเจา ผูประเสรฐิ เปนผู

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 436อนั ทา วมหาพรหมพรอ มทัง้ เทวดากราบไหว ดูกอนพราหมณ ทานจงไหวพ ระกสั สปะผสู งบระงับ ผยู นิ ดีแตในธรรมอันสงบ อยใู นเสนาสนะอันสงัด เปน มนุ ี เปนทายาทแหง พระพุทธเจาผปู ระเสริฐทสี่ ุด อนงึ่ ในหมูมนุษยทัง้ ปวง ผใู ดเปน กษัตริยห รือเปนพราหมณ สบิ วงศตระกลู มาเปน ลําดบั ๆ ต้งั ๑๐๐ ชาติ ถงึ พรอมดวย ไตรเพท ถงึ แมจะเปน ผเู ลา เรยี นมนต เปนผูถงึ ฝงแหงเวท ๓ การกราบไหวผนู น้ั แมบ อย ๆ ยอ มไมถ งึ เส้ยี วท่ี ๑๖อันจาํ แนกออก ๑๖ คร้ัง ของบุญท่ีไหวพระกัสสปะนีเ้ พียงคร้งั เดียวเลย ภกิ ษใุ ดเวลาเชาเขาวโิ มกข ๘ โดยอนุโลมและปฏิโลม ออกจากสมาบัตนิ ั้นแลว เทยี่ วไปบณิ ฑบาตดูกอนพราหมณ ทานอยา รกุ รานภกิ ษุเชน น้นั เลย อยา ไดทาํ ลายตนเสียเลย ทา นจงยงั ใจใหเล่อื มใสในพระอรหันตผคู งทีเ่ ถดิ จงรบี ประนมอญั ชลไี หวเถดิ ศีรษะของทานอยา แตกไปเสียเลย พระโปฐิละไมเห็นพระสทั ธรรมเพราะเปน ผูถ ูกอวิชชาหุมหอ ไวแ ลว เดินไปสทู างผิดซง่ึเปน ทางคดไมค วรเดิน พระโปฐลิ ะหมกมุนอยูในสงั ขารตดิ อยูใ นลาภและสกั การะดังตวั หนอนทต่ี ิดอยใู นคถู จึงเปน ผไู มม แี กส าร อน่ึง เชิญทา นมาดทู า นพระสารีบตุ รผเู พยี บพรอมไปดว ยคุณท่นี าดนู าชม ผูพน แลวจากกิเลสดวยสมาธแิ ละปญ ญา มีจติ ตั้งม่นั ในภายใน เปน ผปู ราศ-จากลกู ศร สน้ิ สังโยชนบรรลวุ ชิ ชา ๓ ละมัจจรุ าชเสียได

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 437เปน พระทักขเิ ณยยบคุ คล ผเู ปน นาบุญอันยอดเยี่ยมของมนุษยท้งั หลาย เทวดาเปน อันมากที่มฤี ทธเ์ิ ดชเร่อื งยศศักดนิ์ ับจาํ นวนหมื่น พรอ มดวยพรหมชน้ั พรหมปโุ รหิตไดพ ากนั มาประนมอัญชลีนมสั การพระโมคคัลลานเถระโดยกลา ววา ขาแตท า นผูเ ปน บุรษุ ผูอาชาไนย ขอนอบนอมแดทา น ขาแตทานผเู ปน บรุ ุษอุดม ขอนอบนอมแดท า น ขา แตทานผนู ริ ทุกข พระคุณเจามอี าสวะทั้งหลายส้นิ ไป เปน ทกั ขิเณยยบคุ คล พระโมคคลั ลานเถระเปน ผอู นั มนุษยแ ละเทวดาบชู าแลว เปนผเู กิดโดยอริย-ชาติครอบงาํ ความตายแลว ไมต ดิ อยูในสังขาร เหมอื นดอกบวั ไมต ิดอยูดวยนํ้าฉะน้นั พระโมคคัลลานเถระรแู จงโลกไดต้ังพนั เพียงครเู ดยี วเสมอดว ยทาวมหาพรหม เปนผชู าํ นาญในคณุ คอื อทิ ธฤิ ทธิ์ ในจตุ ิและอปุ บัตขิ องสตั วยอมเห็นเทวดาท้ังหลายในกาลอนั สมควร ภกิ ษุใดทรงคณุ ธรรมชั้นสูงดวยปญญา ศีล และอุปสมะ ภิกษุนน้ั คอืพระสารบี ุตร เปนผูส ูงสดุ อยา งย่งิ แตเราเปน ผูฉ ลาดใน วธิ ีแสดงฤทธ์ติ าง ๆ เปน ผถู งึ ความชํานาญในฤทธิ์ พงึเนรมิตอัตภาพช่ัวขณะเดียวไดตั้งแสนโกฏิ เราชอื่ วา โมคคลั ลานะโดยโคตร เปนผชู าํ นาญในสมาธิและวิชชาถงึ ทสี่ ุดแหง บารมี เปนปราชญในศาสนาของพระพทุ ธเจา ผอู นั ตณั หาไมอาศยั มีอินทรียมน่ั คง ไดตดั เครื่องจองจําคอื กิเลสทั้งสิ้นเสียเด็ดขาด เหมือนกุญชรชาติตดั ปลอก

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 438ทที่ ําดว ยเถาหัวดว นใหข าดกระเดน็ ไปฉะน้ัน เราคุนเคยกบั พระศาสดา ฯ ล ฯ ถอนตัณหาเครือ่ งนําไปสูภ พข้ึนไดแลว เราบรรลถุ งึ ประโยชนท กี่ ลุ บุตรผูอ อกบวชเปน บรรพ-ชติ ตอ งการน้ันแลว บรรลุถงึ ความสน้ิ สงั โยชนท ้ังปวงแลวมารผูม กั ประทษุ รา ย เบยี ดเบียนพระสาวกนามวาวิธูระและพระสมั มาสมั พุทธเจา ทรงพระนามวากกสุ นั ธะ แลวหมกไหมอ ยใู นนรกใด นรกน้ันเปนเชนไร คอื เปน นรกทมี่ ีขอเหลก็ ตั้งรอ ย และเปนทที่ ําใหเ กดิ ทุกขเวทนาเฉพาะตนทุกแหง มารผมู กั ประทษุ ราย เบียดเบยี นพระสาวกนามวาวธิ ูระ และพระสัมมาสัมพุทธเจา ทรงพระนามวากกสุ นั ธะ หมกไหมอยูในนรกใด นรกนน้ั เปน เชนนี้ภิกษใุ ดเปน สาวกแหง พระพทุ ธเจา รกู รรมและผลกรรมโดยประจกั ษ ดูกอนมารผมู ธี รรมดาํ ทานเบียดเบยี นภิกษนุ ัน้ เขา กจ็ ะตองประสบทกุ ขเปนแนแ ท วมิ านทัง้ -หลายลอยอยทู า มกลางมหาสมทุ ร ตงั้ อยูตลอดกัป มีสีเหมอื นแกว ไพฑูรย เปน วมิ านงดงาม มรี ัศมพี ลุงออกเหมือนเปลวไฟผุดผอ ง มีหมูนางอัปสรผูมผี วิ พรรณแตกตางกันเปน อันมากฟอนรํา ภิกษุใดเปน สาวกแหงพระ-พทุ ธเจา รูกรรมและผลกรรมโดยประจกั ษ ดูกอ นมารผูมธี รรมดํา ทา นเบยี ดเบยี นภกิ ษรุ ปู น้ันเขา ก็จะตอ งประสบทุกขเปนแนแท ภิกษุรปู ใดทพี่ ระพุทธเจา ทรงใชไปแลว ภิกษสุ งฆเปน อนั มากกเ็ หน็ อยู ไดท ําปราสาท

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 439ของนางวิสาขามิคารมารดา ใหห วั่นไหวได ดว ยปลายนิ้วเทา ภิกษใุ ดเปน สาวกแหงพระพุทธเจา รกู รรมและผลแหงกรรมโดยประจกั ษ ดกู อนมารผมู ธี รรมดาํ ทานเบยี ดเบียนภิกษุรปู น้ันเขา กจ็ ะตอ งประสบทกุ ขเปน แนแท ภิกษใุ ดมีอิทธิพลอนั กลา แขง็ ทาํ เวชยนั ตปราสาทใหห วั่นไหวไดดว ยปลายนว้ิ เทา และยังเทพเจาใหสลดใจภกิ ษใุ ดเปน สาวกแหง พระพุทธเจา รกู รรมและผลกรรมโดยประจักษ ดกู อ นมารผูม ธี รรมดํา ทานเบยี ดเบียนภกิ ษุน้นั เขา กจ็ ะตองประสบทกุ ขเ ปนแนแ ท ภิกษใุ ดไตถ ามทา วสกั กเทวราชทเ่ี วชยันตปราสาทวา มหาบพติ รทรงทราบวมิ ตุ ติอันเปน ท่สี ้นิ ตณั หาบา งหรอื ขอถวายพระพรทา วสกั กเทวราชถกู ถามปญหาแลว ทรงพยากรณตามแนวเทศนาที่พระศาสดาทรงแสดงแลวแกภกิ ษนุ ้นั ภิกษใุ ดเปน สาวกแหง พระพทุ ธเจา รกู รรมโดยประจักษ ดูกอ นมารผูมีธรรมดํา ทา นเบยี ดเบียนภกิ ษนุ ั้นเขา ก็จะตอ งประสบทกุ ขเปนแนแ ท ภิกษใุ ดสอบถามทา วมหาพรหมวาดูกอนอาวโุ ส แมว ันนที้ า นยังมคี วามเหน็ ผิดอยเู หมอื นเมอ่ื กอ นวา สุธรรมสภาน้มี ีอยูบนพรหมโลกเทา นน้ั ท่ีดาวดงึ สพภิ พไมมีหรอื หรือวาทา นยังมคี วามเห็นผิดอยูเหมือนกอน คอื ทา นยังเห็นอยูว า บนพรหมโลกมแี สงสวาง

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 440พวยพงุ ออกไดเองหรอื คร้ันทาวมหาพรหมถูกถามปญ หาแลว พยากรณตามความเปนจริงแกภ ิกษนุ ้นั วา ขา แตพระคุณเจา ผูนริ ทกุ ข ขาพเจาไมไ ดเ หน็ ผดิ เหมอื นเมอ่ื กอนคอื ไมไดเ ห็นวา บนพรหมโลกมรี ัศมีพวยพุง ออกไปไดเอง ทกุ วนั น้ขี าพเจาละท้งิ คาํ พูดท่ีวา มานั้นเสยี ได กลับมีความเหน็ วาไมเท่ยี ง ภกิ ษใุ ดเปน สาวกของพระพุทธเจารูกรรมและผลกรรมโดยประจักษ ดกู อ นมารผูมธี รรมดําทา นเบียดเบียนภกิ ษนุ ้ันเขา ก็จะตอ งประสบทกุ ขเปนแนแท ภิกษุใดแสดงยอดขุนเขาสเิ นรรุ าช ชมพทู วีปและปพุ พวเิ ทหทวปี ใหหมมู นุษยชาวอมรโคยานทวีปและชาวอตุ ตรกุรุทวีปเหน็ กนั ดว ยวิโมกข ภิกษใุ ดเปนสาวกของพระพทุ ธเจา รกู รรมและผลกรรมโดยประจกั ษดูกอนมารผูมธี รรมดาํ ทานเบียดเบยี นภกิ ษนุ ั้นเขา ก็จะ ตอ งประสบทกุ ขเปน แนแ ท ไฟไมไดตั้งใจวาเราจะไหมคนพาลเลย แตคนพาลรีบเขา ไปหาไฟอนั ลกุ โพลงให ไหมต นเองฉนั ใด ดกู อนมาร ทา นประทุษรา ยพระตถาคตนน้ั แลว กจ็ ักเผาตนเองเหมอื นกบั คนพาลถูกไฟไหมฉนั น้นั แนะมารผูชาติช่ัว ตวั ทานเปนมารคอยแตประ-ทษุ รา ยพระตถาคตพระองคน ั้น ก็ตองพบแตส่งิ ซง่ึ มิใชบุญหรือทานเขา ใจวา บาปไมใหผลแกเ รา แนะ มารผมู ุงแต

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 441 ความตาย เพราะทา นไดทําบาปมาโดยสวนเดียว จะตอ ง เขา ถึงทุกขต ลอดกาลนาน ทา นจงอยา คิดรายตอพระ- พุทธเจา และภกิ ษุท้ังหลายผสู าวกของพระพทุ ธเจาอีก ตอไปเลย พระมหาโมคคลั ลานเถระไดคกุ คามมารทปี่ า เภสกฬาวนั ดังนแ้ี ลว ลําดับนนั้ มารนัน้ เสยี ใจจงึ ได หายไป ณ ที่นนั้ น่นั เอง. ไดทราบวา ทา นพระมหาโมคคัลลานเถระไดภาษิตคาถาท้ังหมดดว ยประการฉะนี้แล. ในสัฏฐกิ นบิ าตปรากฏวา พระมหาโมคคัลลานเถระ ผมู ีฤทธิ์มากองคเดียวเทา น้ัน ไดภ าษติ คาถาเหลา นั้นไว ๖๐ คาถา. จบสัฏฐกิ นิบาต อรรถกถา สัฏฐนิ บิ าต๑ อรรถกถามหาโมคคัลลานเถรคาถาที่ ๑ ในสฏั ฐิกนบิ าต คาถาของทานพระมหาโมคคลั ถามเถระ มีคําเริม่ ตน วา อารฺ กิ า ปณ ฺฑปาติกา ดงั น้ี เร่อื งนม้ี ีเหตุเกดิ ขนึ้ อยา งไร ? เรื่องทา นพระมหาโมคคัลลานเถระนัน้ ทานไดก ลา วไวแลว ในเร่อื งแหง พระธรรมเสนาบดีนั่นแล. จริงอยู ในวันที่ ๗ แตว นั ทบ่ี วชแลว พระเถระเขา ไปอาศัยกลั ลวาลคาม ในมคธรฐั กระทาํ สมณธรรม เมอ่ื ถนี มิทธะครอบงํา ถูก๑. บาลีเปน สัฏฐิกนิบาต.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 442พระศาสดาทรงใหสลดดว ยคํามอี าทิวาโมคคลั ลานะ โมคคัลลานะ พราหมณทานอยา ประมาทความเปน ผูน่งิ อันประเสรฐิ ดงั นแ้ี ลว บรรเทาถีนมิทธะฟงธาตุกรรมฐานท่พี ระศาสดาตรัสนน่ั แล เจรญิ วิปสสนา เขา ถงึ มรรคเบ้ืองบน ๓ ตามลาํ ดับ บรรลุสาวกบารมญี าณในขณะพระอรหตั ผล. ดวยเหตุนั้น ทานจึงกลาวไวใ นอปทานวา ๑ พระผมู พี ระภาคเจา พระนามวา อโนมทสั สี เปน ผู ประเสรฐิ สดุ ในโลก เปนนระผอู งอาจ อนั เทวดาและ ภกิ ษสุ งฆแวดลอ มประทบั อยู ณ ประเทศหิมวันต เวลาน้นั เราเปนนาคราชมีนามช่ือวา วรุณ แปลงรปู อันนาใครได ตาง ๆ อาศยั อยูในทะเลใหญ เราละหมนู าคซ่ึงเปน บรวิ ารทงั้ สิน้ มาต้งั วงดนตรใี นกาลนั้น หมูนาคแวดลอม พระสัมมาสัมพทุ ธเจาประโคมอยู เมื่อดนตรีของมนุษย และนาคประโคมอยู ดนตรีของเทวดาก็ประโคม พระ- พทุ ธเจาทรงสดับเสยี ง ๒ ฝายแลว ทรงตื่นบรรทม เรา นมิ นตพ ระสมั พุทธเจา ทูลเชญิ ใหเสด็จเขาไปยังภพของ เรา เราปูลาดอาสนะแลว กราบทูลเวลาเสวยพระกระยา- หาร พระผมู ีพระภาคเจาผูนายกของโลก อนั พระขีณาสพ พันหน่งึ แวดลอมแลว ทรงยังทิศทุกทิศใหส วา งไสว เสด็จมายงั ภพของเราเวลานนั้ เรายังพระมหาวีรเจา ผปู ระเสรฐิ กวา เทวดา เปนนระผอู งอาจ ซง่ึ เสดจ็ เขา มา (พรอ ม) กับภกิ ษุสงฆ ใหอ่มิ หนาํ ดวยขาวและน้าํ๑. ข.ุ อ. ๓๒/ขอ ๔.

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 443พระมหาวรี เจา ผเู ปน สยัมภูอัครบคุ คลทรงอนโุ มทนาแลวประทบั น่ังในทา มกลางภิกษสุ งฆ ไดตรัสพระคาถาเหลานีว้ า ผูใดไดบชู าสงฆและไดบูชาพระพุทธเจา ผนู ายกของโลก ดว ยจติ อนั เลอ่ื มใส ผนู ้ันจักไปสเู ทวโลก จกัเสวยเทวรัชสมบัติส้นิ ๓๓ ครงั้ จักเสวยราชสมบัตแิ ผน ดินครอบครองพสุธา ๑๐๘ ครั้ง และจกั เปน พระเจา จกั รพรรดิ๕๕ คร้งั โภคสมบตั อิ ันนบั ไมถว นจกั บงั เกิดแกผนู ัน้ ขณะน้นั . ในกัปนบั ไมถว นแตกปั นี้ พระศาสดาพระนามวา โค-ตมะ โดยพระโคตร ซ่ึงสมภพในวงศพ ระเจา โอกกากราชจักเสด็จอบุ ัติขน้ึ ในโลก ผนู นั้ เคลือ่ นจากนรกแลว จักถึงความเปน มนุษย จกั เปนบตุ รพราหมณม ีนามช่อื วา โกลิตะภายหลังอนั กศุ ลมูลตกั เตือนแลว เขาจักออกบวช จักไดเปนพระสาวกองคทสี่ อง ของพระผูมีพระภาคเจาพระนามวา โคดม จักปรารภความเพยี รมอบกายถวายชีวิต ถงึทส่ี ุดแหง ฤทธิ์ กาํ หนดรูอ าสวะทง้ั ปวงแลว เปนผูไมมีอาสวะจกั ปรนิ พิ พาน. เพราะอาศัยมิตรผลู ามก ตกอยใู นอาํ นาจกามราคะ มใี จอนั โทษประทุษรายแลว ฆา มารดาและแมบ ิดาไดเราไดเขา ถงึ ภมู ใิ ด ๆ จะเปนนริ ยภมู ิ หรอื มนุสสภมู ิกต็ าม อันพรง่ั พรอ มดวยกรรมอันลามก เราก็ตอ งศีรษะแตกตายในภูมนิ ้นั ๆ น้เี ปน กรรมครั้งสุดทายของเราภพทีส่ ุดยอ มเปนไป แมในภพนก้ี รรมเชนน้ีจกั มีแกเ ราในเวลาใกลจะตาย

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 444 เราหม่นั ประกอบในวิเวก ยินดีในสมาธิภาวนา กาํ หนด รูอาสวะท้ังหลาย เปนผูไ มมอี าสวะอยู แมแผนดนิ อนั ลึกซ้ึง หนาอนั อะไรขจัดไดยาก เราผูถ ึงทีส่ ุดแหงฤทธพิ์ ึงใหไหว ไดดว ยน้ิวแมม ือซาย เราไมเหน็ อัสมมิ านะ มานะของเรา ไมม ี (เราไมมมี านะ) เรากระทาํ ความยาํ เกรงอยา งหนกั แมที่สุดในสามเณร ในกปั อันประมาณมไิ ดแ ตก ปั นี้ เรา ส่ังสมกรรมใดไว เราบรรลุถึงภูมแิ หงกรรมนน้ั เปน ผู บรรลถุ ึงธรรมเคร่อื งส้นิ อาสวะแลว คุณวิเศษเหลา น้ีคือ ปฏสิ มั ภิทา ๔ วิโมกข ๘ และอภญิ ญา ๖ เราทาํ ใหแ จง แลว พระพทุ ธศาสนาเราไดท าํ เสรจ็ แลว ฉะน้แี ล. ครั้นในกาลตอมา พระศาสดาประทบั นั่งในทามกลางหมแู หง พระ-อริยะ ในเชตวนั มหาวิหาร เม่อื จะทรงต้ังสาวกท้งั หลายของพระองคในเอคทัคคะดวยคณุ นัน้ ๆ จึงทรงตั้งทานไวในเอตทคั คะดว ยความเปน ผมู ีฤทธิว์ า ภกิ ษุทง้ั หลาย บรรดาภิกษุสาวกของเราผูมีฤทธ์ิ โมคคลั ลานะเปน เลิศ เพราะเหตุน้นั พระมหาเถระผถู ึงท่ีสุดแหง สาวกบารมญี าณ ท่ีพระศาสดาทรงตง้ั ไวใ นเอตทัคคะอยางนี้ อาศัยนิมติ นนั้ ๆ จึงไดกลาวคาถาในทน่ี ัน้ ๆ ซึ่งพระธรรมสงั คาหกาจารยท้ังหลาย ไดยกขึ้นสสู ังคายนารวมกนั ในสงั คตี ิกาล โดยลาํ ดบั นวี้ า ภกิ ษุผูถือการอยปู า เปนวัตร ถอื การเทยี่ วบิณฑบาต เปน วัตร ยนิ ดเี ฉพาะอาหารท่มี อี ยูในบาตรอนั เนือ่ งแต การแสวงหา มจี ติ ใจม่นั คงดว ยดีในภายใน พึงทาํ ลาย เสนาแหง พระยามจั จุราชเสียได ภกิ ษผุ ูถือการอยใู นปา

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 445เปนวตั ร ถอื การเที่ยวบณิ ฑบาตเปนวัตร ยินดีเฉพาะอาหารท่มี ีอยูในบาตรอนั เนือ่ งแตก ารเสาะแสวงหา พงึกาํ จดั เสนาแหงพระยามจั จรุ าชเสียได เหมอื นกุญชรทาํลายเรือนไมอ อฉะนน้ั . ภกิ ษุผถู อื การอยโู คนตน ไมเ ปนวัตร มคี วามพากเพียรเปนนิตย ยนิ ดีเฉพาะอาหารในบาตรอันเนอื่ งแตการแสวงหา มีจิตใจมนั่ คงดวยดี พึงทาํ ลายเสนาแหงพระยามัจจรุ าชเสียได ภกิ ษทุ ้ังหลายผูถ ือการอยโู คนไมเปน วัตร มคี วามพากเพยี รเปนนิตยยนิ ดีเฉพาะอาหารในบาตรอนั เน่ืองแตก ารแสวงหา พงึกาํ จดั เสนาแหงพระยามัจจรุ าชเสียได เหมอื นชา งกุญชรทาํ ลายเรอื นไมอ อฉะนั้น. เราตเิ ตยี นกระทอม คือสรรี ะรา งอันสําเร็จดวยโครงกระดกู อนั ฉาบทาดว ยเน้ือ รอยรดั ดว ยเสนเอน็ เตม็ ไปดวยของไมส ะอาด มีกล่ินเหมน็ นาเกลยี ด ท่ีคนท่ัว ๆ ไป เขา ใจวา เปน ของผูอ่ืนและเปน ของตนในรางกายของเธอเชนกบั ถงุ อนั เตม็ ไปดวยคูถ มีหนังหอหุมปกปดไวเหมือนนางปศาจ มีฝทีอ่ ก มชี องเกา ชองเปนที่ไหลออกเนืองนิตย ภิกษคุ วรละเวน สรรี ะของเธออนั มชี องเกาชองเตม็ ไปดว ยกลิน่ เหมน็ ดังชายหนุมผูชอบสะอาด หลกีเลย่ี งมตู รคถู ไปจนหางไกลฉะนนั้ , หากวา คนพงึ รูจกัสรรี ะของเธอเชนเดยี วกบั ฉนั รจู ัก ก็จะพากนั หลบหลีกเธอไปเสยี หางไกล เหมือนบคุ คลผูชอบสะอาดเหน็ หลุม

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 446คูถในฤดูฝนแลว หลกี เล่ียงไปเสยี หางไกลฉะนัน้ . ขาแตสมณะผมู คี วามเพียรมาก ทา นพูดอยา งไรก็เปน จริงอยางน้นั แตค นบางจําพวกยังจมอยใู นรางกายอนั น้ีเหมือนกับโคเฒาท่ีจมอยูในตมฉะน้ัน. ผูใดประสงคย อ มอากาศดวยขมน้ิ หรือดวยนา้ํ ยอม อยา งอื่น การกระทาํ ของผนู ัน้ ก็ลําบากเปลา ๆ จติ ของเรานกี้ ็เสมอกับอากาศ เปนจิตตง้ั ม่ันดว ยดีในภายใน เพราะ-ฉะนน้ั เธออยา มาหวังความรักทีม่ ีอยูในดวงจติ อนั ลามกของเธอจากฉันเลย เหมือนตัวแมลงถลาเขาสูกองไฟยอมถงึ ความพินาศฉะน้นั เธอจงดูรางกายอนั กระดกู ๓๐๐ ทอ นยกขน้ั ต้งั ไว มแี ผลทว่ั ๆ ไป อนั บุญกรรมกระทาํ ใหว จิ ติ รกระสบั กระสา ย พวกคนพาลพากันดําริโดยมาก ไมมีความย่ังยนื มัน่ คงอยูเลยนเี้ ถดิ . เม่อื ทา นพระสารีบุตรเถระ ผูเพียบพรอมไปดวยอฏุ -ฐานะเปน อนั มาก มศี ีลสังวรเปนตน นพิ พานไปแลว ก็เกิดเหตุนาสะพงึ กลวั ขนพองสยองเกลา สังขารท้งั หลายไมเ ทย่ี งหนอ มีความเกิดขนึ้ และความเส่ือมไปเปน ธรรมดา เกิดข้นึ แลวกด็ ับไป ความทส่ี งั ขารเหลานน้ัสงบระงับเปน สุข ชนเหลา ใดพจิ ารณาเห็นเบญจขันธโดยความเปนของแปรปรวน และโดยไมใ ชต ัวตน ชนเหลา นัน้ ช่ือวา แทงตลอดธรรมอันละเอียด เหมือนนาย

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 447ขมังธนยู งิ ขนทรายจามรถี กู ดว ยลกู ศรฉะนนั้ อนึ่ง ชนผูมีความเพียรเหลา ใด พจิ ารณาเห็นสังขารทัง้ หลายโดยความเปน ของแปรปรวนและโดยไมใ ชตวั ตน ชนผูมีความเพยี รเหลาน้นั ชอ่ื วา แทงตลอดธรรมอันละเอยี ด เหมือนนายขมงั ธนยู งิ ขนทรายจามรีถกู ดว ยลกู ศรฉะน้นั . ภกิ ษุผมู สี ติ ควรรีบละเวนความพอใจรักใครใ นกามา-รมณเสยี เหมือนบุคคลรบี ถอนหอกออกจากตน และเหมือนบุคคลรบี ดบั ไฟซง่ึ ไหมอยบู นศรี ษะตนฉะน้ัน ภกิ ษุผูมีสตคิ วรรบี ละเวน ความกาํ หนัดในภพเสยี เหมอื นบุคคลรีบถอนหอกออกจากกายตน และเหมอื นบคุ คลทรี่ ีบดับไฟซง่ึ ไหมอยูบ นศรี ษะตนฉะนั้น เราเปนผูอนั พระผูมี-พระภาคเจา ซง่ึ ไดท รงอบรมพระองคมาแลว ผทู รงไวซง่ึพระสรรี ะอันมีในท่สี ุดทรงตกั เตอื นแลว จงึ ทําปราสาท ของนางวิสาขามคิ ารมารดาใหห ว่นั ไหว ดว ยปลายนิว้ เทาบุคคลปรารภความเพยี รอันยอ หยอนแลวพึงบรรลนุ พิ พานอันเปน เหตปุ ลดเปลื้องกิเลสเครื่องรอยรดั ทั้งปวง ดว ยกําลงั ความเพียรอนั นอยกห็ าไม แตพงึ บรรลไุ ดดว ยความเพยี รชอบ ๔ ประการ กภ็ ิกษหุ นุมนี้ นบั วาเปน บรุ ษุผสู ูงสุด ชนะมารพรอมท้ังพาหนะแลว ทรงรา งกายอันมีในท่ีสุด สายฟา ทง้ั หลายฟาดลงไปตามชอ งภเู ขาเวภารบรรพต และภเู ขาบณั ฑวบรรพต สว นอาตมาเปน

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 448 บตุ รของพระพุทธเจา ผไู มมีใครเปรียบ ผคู งท่ี ไดเ ขาไปสชู องภูเขาเจริญฌานอยู อาตมาเปน ผสู งบระงบัยินดีแตในธรรมอันเปน เคร่อื งเขา ไปสงบระงับ อยแู ตในเสนาสนะอันสงดั เปนมุนี เปน ทายาทของพระพุทธ-เจา ผปู ระเสริฐ เปน ผูอันทา วมหาพรหมพรอ มทัง้ เทวดากราบไหว ดกู อนพราหมณ ทานจงไหวพระกสั สปะผสู งบระงบั ผูยินดีแตธรรมอันสงบ อยใู นเสนาสนะอนั สงัดเปนมุนี เปน ทายาทแหง พระพทุ ธเจาผูป ระเสริฐทสี่ ดุอนึ่ง ในหมูมนุษยทงั้ ปวง ผใู ดเปนกษัตรยิ  หรอื เปนพราหมณส ืบวงศต ระกลู มาเปน ลาํ ดบั ๆ ตง้ั ๑๐๐ ชาติถึงพรอมดว ยไตรเพท. ถงึ แมจ ะเปนผเู ลา เรียนมนตเปนผถู ึงฝง แหง เวท ๓ การกราบไหวผนู ั้นแมบ อย ๆยอ มไมถงึ เสยี้ วที่ ๑๖ ซ่ึงจาํ แนกออก ๑๖ คร้งั ของบญุ ที่ไหวพระกสั สปะนีเ้ พยี งคร้งั เดียวเลย ภิกษใุ ดเวลาเชาเขาวโิ มกข ๘ โดยอนุโลมและปฏิโลม ออกจากสมาบัตนิ นั้แลวเทย่ี วไปบณิ ฑบาต ดูกอนพราหมณ ทา นอยา รุกรานภิกษเุ ชน น้นั เลย อยา ไดท ําลายตนเสียเลย ทา นจงยงั ใจใหเลอื่ มใสในพระอรหนั ตผูคงทเี่ ถดิ จงรบี ประนมอัญชลไี หวเถิด ศรี ษะของทา นอยาแตกไปเสียเลย พระ-โปฐิละไมเ หน็ พระสัทธรรม เพราะเปนผูถูกอวชิ ชาหมุ หอไวแ ลว เดินไปสูทางผิดซ่ึงเปน ทางคดไมค วรเดนิ พระ-