tripitaka_53

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 151 บทวา มโหเฆน ไดแก หว งนา้ํ ใหญ มีหวงนํา้ คือกามเปนตน,เราไดถึง คือเขา ถึงพระพทุ ธเจาผูทรงการทาํ การตดั ขาดหวงนํ้านนั้ เปนสรณะที่พง่ึ ไดแ กสรณะคือพระพุทธเจา . บทวา โลหิตปาณี ไดแก ผมู ีมอื เปอ นโลหิต คอื เลือดของคนเหลาอ่นื โดยการทาํ สัตวม ีลมปราณใหตกลว งไป. ดว ยบทวา สรณคมน ปสสฺ นี้ พระเถระรอ งเรยี กเฉพาะตนเองวาทานจงดสู รณคมนของเรา อนั มีผลมาก. บทวา ตาทสิ  กมมฺ  ไดแ ก กรรมชว่ั อันทารณุ เห็นปานน้นั มกี ารฆาคนหลายรอย. บทวา ผฏุ โ  กมมฺ วปิ าเกน ไดแ ก เปนผูอันวบิ ากของกรรมช่ัวที่ทาํ ไวในกาลกอ นถูกตอ งแลว คือละกรรมไดสน้ิ เชิง เสวยแตเ พียงวบิ าก. อกี อยางหนึง่ บทวา ผฏุ โ กมมฺ วิปาเกน ความวา เปนผอู นัโลกตุ รมรรคซ่งึ เปนผลแหง กศุ ลกรรมอันเปนอปุ นสิ ยั หรืออนั วมิ ตุ ตสิ ขุอนั เปน ผลของโลกุตรกรรมนนั่ แหละ ถูกตอ งแลว . เราช่ือวาเปน ผูไมมหี นีบ้ รโิ ภคโภชนะ เพราะกิเลสทงั้ หลายสิน้ ไปแลวโดยประการทั้งปวง พระเถระพูดถงึ ปจจยั ทง้ั ๔ โดยอางโภชนะ. บัดนี้ พระเถระเมื่อจะสรรเสริญการปฏบิ ตั ิ ในความไมประมาทในภายหลัง โดยมขุ คือการติเตียนการอยูดว ยความประมาทของตนในกาลกอ นและเม่อื จะทาํ ความอุตสาหะของคนเหลา อ่นื ใหเกดิ ในความไมประมาทนนั้จึงไดก ลาวคาถามีอาทวิ า ประกอบตามความประมาท ดงั น้ี.

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 152 บรรดาบทเหลา นั้น บทวา พาลา ไดแก ผูป ระกอบดวยความเปนคนพาล ไมรูจกั ประโยชนโ ลกนแ้ี ละประโยชนโลกหนา . บทวา ทมุ ฺเมธโิ น แปลวา ผไู มม ปี ญญา, คนไมมปี ญญาเหลานั้นไมเ ห็นโทษในความประมาท ประกอบตามความประมาทอยู คอื ยังความประมาทใหดาํ เนนิ ไป ไดแก ทาํ กาลเวลาใหล ว งเลยไปดวยความประมาทเทานนั้ . บทวา เมธาวี ความวา สว นบณั ฑติ ประกอบดวยปญ ญามีโอชะอันเกิดแตธ รรม ยอ มรักษาความไมป ระมาทไว เหมอื นทรพั ยคอื รตั นะ ๗อนั ประเสรฐิ คือสูงสดุ อันเปน ของมอี ยูในวงศต ระกูล. เหมอื นอยา งวาชนทัง้ หลายเห็นอานสิ งสใ นทรพั ยว า เราอาศัยอดุ มทรพั ย จักบรรลุโภคสมบัติ จักพอเลีย้ งลูกและเมยี จักชาํ ระทางไปสสู ุคติ ยอมรักษาทรพั ยไวฉ ันใด แมบัณฑติ กฉ็ ันนัน้ เห็นอานสิ งสใ นความไมประมาทวา เพราะอาศยั ความไมป ระมาท เราจักไดเ ฉพาะปฐมฌานเปน ตน จักบรรลุมรรคผลจกั ยังวชิ ชา ๓ และอภิญญา ๖ ใหถึงพรอ ม ยอมรักษาความไมประมาทไว เหมือนทรพั ยอันประเสรฐิ ฉะนั้น. บทวา มา ปมาท ความวา ทานทงั้ หลาย จงอยาประกอบตามความประมาท คืออยายังกาลใหล ว งเลยไปดว ยความประมาท. บทวา กามรติสนถฺ ว ความวา ทานทง้ั หลายจงอยา ประกอบตามคอื อยา ประสบ อยาไดเฉพาะแมตณั หาสนั ถวะ กลาวคือความยนิ ดใี นวัตถกุ ามและกิเลสกามทัง้ หลาย. บทวา อปฺปมตโฺ ต หิ ความวา บคุ คลผูไมช อื่ วา ประมาท เพราะ

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 153มีสติเขาไปตั้งไว เพงอยูค อื ขวนขายในการเพง ยอ มบรรลุนพิ พานสุขอันยอดเยยี่ ม คือสูงสุด. บทวา สุวาคต นาปคต ความวา การทเ่ี รามาในสาํ นกั ของพระ-ศาสดาในกาลนั้น หรือในการทพี่ ระศาสดาเสด็จมาในปา มหาวนั น้ัน เปนการมาดแี ลว คือเปนการมาท่ดี ี ไมใชเ ปนการมาไมดี คือเปนการมาทีไ่ มไปปราศจากประโยชน. บทวา เนต ทุมฺมนตฺ ติ  มม ความวา ขอทเ่ี ราคดิ ไวใ นคราวน้นั วาจกั บวชในสํานักของพระศาสดา แมน กี้ ไ็ มใ ชเปนความคิดไมด ีของเราคือเปนความคิดดที ีเดียว. เพราะเหตุไร ? เพราะไดบ รรลใุ นธรรมทัง้ หลายที่มจี าํ แนกไวแลว . อธิบายวา บรรดาธรรมทง้ั หลายทีท่ รงจาํ แนกไวเปนอยา ง ๆ เชนธรรมท่มี โี ทษและธรรมทีไ่ มมโี ทษเปน ตน เราบรรลพุ ระ-นิพพานอันประเสริฐ คือสูงสดุ ประเสรฐิ สุด ไดแ กเ ขาถงึ พระนิพพานนนั้นนั่ แล. พระเถระเม่อื จะแสดงภาวะแหง ธรรมเครือ่ งอยูเปน สุขวา ในกาลนนั้ในเวลาทีย่ ังเปน ปถุ ุชน เราอยลู ําบากในปา เปน ตน เพราะเปน ผูมีประโยคและอาสยวบิ ัติ บดั นี้ เราอยเู ปนสุขในปาเปน ตนนน้ั เพราะเปน ผูส มบูรณดวยประโยคและอาสยะ และเม่อื จะแสดงความเปน พราหมณโ ดยปรมัตถวาเม่ือกอ นเราเปนพราหมณแ ตเ พยี งชาติกาํ เนดิ แตบัดนี้ ชอ่ื วาเปน พราหมณเพราะเปน บุตรอนั เกดิ แตพระอรุ ะของพระศาสดา จึงกลา วคํามีอาทิวาอรเฺ  ดังนี.้ บรรดาบทเหลาน้นั บทวา สุข สยามิ ความวา เราแมนอนอยกู ็

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 154ปราศจากทกุ ขทางใจ นอนเปน สุข โดยสุขไมมีทุกข เพราะไมมีความสะดงุ จติ เปนตน. บทวา ายามิ แปลวา ยืน. บทวา อหตฺถปาโส มารสสฺ ไดแ ก ไมเ ปนที่โคจรของกิเลสเปนตน. บทวา อโห สตถฺ านุกมฺปโ ต ความวา โอ ! พระศาสดาทรงอนเุ คราะหแลว . บทวา พรฺ หมฺ ชจโฺ จ แปลวา ผมู ชี าติกําเนิดเปนพราหมณ. บทวา อทุ ิจฺโจ อุภโต ไดแ ก ผเู กดิ ข้ึนแลว คอื มคี รรภบรสิ ทุ ธ์ิทง้ั สองฝา ย คอื ฝา ยบดิ าและฝายมารดา. คาํ ที่เหลอื ในท่ีน้นั ๆ มีนัยดงั กลาวแลว แล. จบอรรถกถาองคุลิมาลเถรคาถาท่ี ๘

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 155 ๙. อนรุ ทุ ธเถรคาถา วา ดว ยตรสั สรรเสรญิ ผูหมดอาสวะ[๓๙๓] พระอนรุ ุทธะละพระชนกชนนี ละพระประยรู ญาติ ละเบญจกามคณุ ไดแ ลว เพงฌานอยู บคุ คลผเู พียบพรอ มดว ยการฟอ นราํ ขบั รอง มดี นตรีบรรเลงปลกุ ใหร ื่นเรงิ ใจ อยูท กุ คํา่ เชา ก็ไมบ รรลถุ ึงความบริสุทธ์ิดว ยการฟอนรําขับรองนัน้ ได เพราะยงั เปน ผูยินดใี นกามคุณอันเปน วิสยัแหงมาร พระอนรุ ุทธะกาวลว งเบญจกามคุณนน้ั เสยี แลว ยนิ ดใี นพระพุทธศาสนา กา วลว งโอฆะทั้งปวงแลว เพงฌานอยู พระอนุรุทธะไดกาวลวงกามคุณเหลาน้ี คือ รูป เสยี ง กลน่ิ รส และโผฏฐัพพะ อันนา รืน่ รมยใ จแลวเพงฌานอยู พระอนุรุทธะเปน นกั ปราชญ หาอาสวะมิได ผเู ดียวไมม เี พอ่ื น กลบั จากบิณฑบาตแลวเทยี่ วแสวงหาผา บงั สุกุลอยู พระอนุรุทธะเปน นกั ปราชญม ปี รชี า หา อาสวะมไิ ด เที่ยวเลือกหาเอาแตผา บงั สกุ ลุ คร้นั ไดม า แลว กม็ าซักยอมเอาเองแลวนงุ หม บาปธรรมอันเศราหมองเหลาน้ี ยอมมแี กภ กิ ษุผมู ักมาก ไมส ันโดษ ระคน ดว ยหมู มีจิตฟงุ ซา น อนึ่ง ภิกษุใดเปน ผมู ีสติ มักนอยสนั โดษ ไมม ีความขดั เคือง ยินดใี นวเิ วก ชอบสงดั ปรารภความเพยี รเปนนิตย กศุ ลธรรมซ่ึงเปน ฝา ยใหตรสั รเู หลานี้ยอ มมีแกภกิ ษุนั้น ท้งั พระสัมมาสมั พทุ ธเจา

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 156ผูทรงแสวงหาคุณอันย่งิ ใหญ กต็ รสั สรรเสรญิ ภิกษนุ ั้นวาเปน ผหู มดอาสวะ พระศาสดาผยู อดเยย่ี มในโลก ทรงทราบความดํารขิ องเราแลว เสดจ็ มาหาเรา ดว ยมโน-มยทิ ธิทางกาย. เมอื่ ใด ความดาํ ริไดม แี กเ รา เมอ่ื นนั้พระพุทธเจา ทรงทราบความดําริของเราแลว ไดเ สดจ็ เขามาหาเราดวยพระฤทธิ์ แลวทรงแสดงธรรมอนั ยิง่ แกเ ราพระพุทธเจา ผทู รงยนิ ดีในธรรมเครอ่ื งไมเ นิ่นชา ไดทรงแสดงธรรมเครือ่ งไมเนิน่ ชา แกเรา เรารทู ั่วถึงพระธรรม-เทศนาของพระองคแ ลว เปนผูยินดีในพระศาสนา ปฏบิ ัติตามคําพรํ่าสอนอยู เราบรรลวุ ิชชา ๓ โดยลําดบั ไดทําตามคาํ ส่งั สอนของพระพุทธเจา เสร็จแลว เราถอื การนงั่เปนวัตรมาเปนเวลา ๕๕ ป เรากาํ จดั ความงวงเหงาหาวนอนมาแลวเปนเวลา ๒๕ ป ในเวลาทพี่ ระผมู ีพระภาคเจาจะเสด็จดับขนั ธปรนิ ิพพาน ภกิ ษุทง้ั หลายถามเราวาพระผูม พี ระภาคเจาปรนิ พิ พานแลวหรือยัง เราไดต อบวาลมหายใจออกและหายใจเขามไิ ดม ีแกพระผูมพี ระภาคเจาผมู พี ระหฤทยั ตง้ั มั่นคงท่ี แตพ ระองคยงั ไมปรินิพพานกอ น พระผูมีพระภาคเจา ผมู ีพระจักษุ ผไู มม ีตัณหาเปนเครือ่ งทาํ ใจใหห ว่ันไหว ทรงทํานพิ พานใหเปนอารมณคือเสดจ็ ออกจากจตตุ ถฌานแลว จึงจะเสด็จปรินิพพานพระผมู ีพระภาคเจาทรงอดกล้ันเวทนา ดว ยพระหฤหัย

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 157อันเบิกบาน ก็เม่ือพระผูมีพระภาคเจาผูเ ปน ดวงประทีปของชาวโลกกับทั้งเทวโลก เสด็จดับขนั ธปรินพิ พานความพน พิเศษแหงพระหฤทัยไดมขี ึ้นแลว บดั น้ธี รรมเหลานอ้ี ันมสี ัมผัสเปน ที่ ๕ ของพระมหามุนี ไดส้นิ สุดลงแลว ในเม่อื พระสัมมาสัมพุทธเจา เสด็จปรินิพพานแลว จิตและเจตสกิ ธรรมเหลาอืน่ จกั ไมม ีอีกตอ ไป ดูกอนเทวดา บดั นี้ การอยูอ ีกตอ ไปดวยอาํ นาจการอุบัติในเทพนกิ าย ยอมไมมี ชาตสิ งสารสิ้นไปแลว บดั นี้การเกดิ ในภพใหมม ิไดม ี ภกิ ษุใดรแู จงมนุษยโลก เทวโลกพรอมทัง้ พรหมโลก อนั มปี ระเภทตงั้ พนั ไดใ นเวลาครูเ ดียว ทง้ั เปนผเู ช่ยี วชาญในคณุ คอื อทิ ธฤิ ทธิ์ และในจุติและอุปบัติของสตั วท ง้ั หลาย ภกิ ษรุ ปู น้ันยอมเหน็เทพเจา ทง้ั หลายไดตามความประสงค. เมื่อกอ นเรามีนามวา อันนภาระ เปน คนยากจน เทย่ี วรบั จา งหาเลย้ี งชีพไดถวายอาหารแดพระอปุ ริฏฐปจเจกพุทธเจาผเู ปนสมณะ เรืองยศ. เพราะบุญกรรมทีไ่ ดทาํ มาแลว เราจึงไดมาเกิดในศากยตระกูล พระประยูรญาตขิ นานนามใหเ ราวาอนุรทุ ธะ เปน ผเู พยี บพรอ มไปดวยการฟอนราํ และขบั รอ ง มีเครือ่ งดนตรีบรรเลงปลุกใหร่นื เรงิ ใจอยทู กุ ค่ําเชา ตอ มาเราไดเหน็ พระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจา ผูไมมีภัยแตท ่ไี หนๆ ไดยงั จิตใหเลือ่ มใสในพระองคท า นแลว

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 158ออกบวชเปน บรรพชิต เราระลกึ ถึงชาตกิ อ น ๆ ได เราไดเ คยเปน ทา วสกั กรนิ ทรเ ทวราชอยูใ นดาวดงึ สเ ทพพภิ พมาแลว เราไดป ราบปรามไพรีพายแพแ ลว ข้นึ ผา นสมบตั ิเปน พระเจา จกั รพรรดิ จอมมนษุ ยน กิ รในชมพูทวีป มีสมุทรสาครทง้ั ๔ เปน ขอบเขต ๗ คร้ัง ไดป กครองปวงประชานกิ รโดยธรรม ดว ยไมตองใชอ าชญาหรือศาสตราใด ๆ เราระลึกชาตหิ นหลังในคราวทีอ่ ยใู นมนุษยโลกไดดงั นี้คือเปน พระเจา จักรพรรดิ ๗ ชาติ เปนพระอินทร ๗ ชาติ รวมการทองเทย่ี วอยูเปน ๑๔ ชาติดว ยกัน ในเมอื่ สมาธอิ นั ประกอบดว ยองค ๕ เปนธรรมอันเอกปรากฏขนึ้ ทีเ่ ราไดค วามสงบระงบั กิเลส ทพิ ยจกั ษุของเราจงึบรสิ ทุ ธ์ิ เราดํารงอยูใ นฌานอันประกอบดวยองค ๕ ประ-การ รจู ตุ แิ ละอุปบตั ิ การมา การไป ความเปนอยางน้แี ละความเปนอยา งอ่นื ของสัตวทั้งหลาย เรามีความคนุ เคยกบัพระบรมศาสดาเปน อยา งดี เราไดทําตามคาํ สัง่ สอนของพระพุทธเจา เสรจ็ แลว ปลงภาระอันหนักลงไดแลวถอนตณั หาเครื่องนาํ ไปสูภ พขน้ึ ไดแ ลว เปนผูไ มมอี าสวะจกั นิพพานดวยอนปุ าทเิ สสนิพพานธาตุ ภายใตพุมกอไผใกลบ า นเวฬุวคามแหง แควน วชั ช.ี จบอนุรทุ ธเถรคาถา

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 159 อรรถกถาอนุรุทธเถรคาถาที่ ๙ คาถาของทา นพระอนุรทุ ธเถระ มีคาํ เริม่ ตน วา ปหาย มาตาปต โรดงั น้.ี เรอ่ื งนม้ี ีเหตเุ กิดขึน้ อยา งไร ? แมพระเถระนี้ ก็ไดบ ําเพ็ญบุญญาธิการไวใ นพระพทุ ธเจาแตปางกอ น บงั เกดิ เปนกุฎมพี ผสู มบรู ณดวยทรพั ยส มบตั ิ. ในกาลแหงพระผูม พี ระภาคเจา ปทุมตุ ตระ วันหนึ่ง เขาไปวหิ ารฟง ธรรมในสาํ นักของพระศาสดา ไดเหน็ พระศาสดาทรงสถาปนาภกิ ษรุ ูปหนง่ึ ไวในตาํ แหนงผูเลิศแหง ภกิ ษุผูมีจกั ษุทพิ ย แมตนเองกป็ รารถนาฐานันดรน้นัจึงยงั มหาทานใหเ ปนไปตลอด ๗ วัน แดพระผมู ีพระภาคเจา ผมู ภี กิ ษุบริวารแสนหนง่ึ ในวันที่ ๗ ไดถ วายผา ช้ันเลิศแดพ ระผมู พี ระภาคเจา และภกิ ษุสงฆ แลว กระทําปณิธานความปรารถนาไว ฝา ยพระศาสดาทรงทราบวา ความปรารถนาของเขาจะสําเร็จโดยไมม ีอนั ตราย จึงทรงพยากรณวา ในอนาคตกาล จกั เปน ผเู ลิศแหงภกิ ษุผมู จี ักษุทิพยในศาสนาของพระสมั มาสมั พุทธเจาพระนามวา โคดม. แมเ ขากท็ าํ บุญทงั้ หลายในพระ-ศาสดานั้น เมอ่ื พระศาสดาปรินพิ พานแลว เมอื่ พระเจดียทองสงู ๗ โยชนสาํ เร็จแลว กท็ ําการบูชาประทีปอยา งโอฬาร ดว ยตน ไมประดับประทปีและตวั ประทปี หลายพนั โดยอธษิ ฐานวา ขอจงเปน อุปนสิ ยั ปจจยั แกทิพยจักษญุ าณเถิด. เขากระทาํ บุญทั้งหลายจนตลอดชีวิตดว ยประการอยา งน้ี แลวทอง-เทีย่ วไปในเทวดาและมนุษยท้งั หลาย ในกาลแหง พระผมู ีพระภาคเจา กสั สปบงั เกิดในเรือนกุฎม พี ในเมอื งพาราณสี ถงึ ความเปน ผรู เู ดียงสาแลว เมื่อพระศาสดาปรนิ พิ พานแลว เมื่อสรา งพระเจดียทองโยชนห นึ่งสําเร็จแลว

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 160ใหส รางถาดสําริดเปนจาํ นวนมาก บรรจเุ ต็มดว ยเนยใสอยางใส แลววางกอนงบนํ้าออยกอนหนึง่ ๆ ไวต รงกลาง วางลอ มพระเจดียใ หข อบปากกับขอบปาก (ถาด) จดกัน สว นตนใหสรา งถาดสําริดใหญถ าดหน่งึ บรรจุเต็มดวยเนยใสอยา งใส. ตามไส ๑,๐๐๐ ไส ใหสวางโพลง แลว ทนู ศรี ษะเดินเวียนพระเจดียต ลอดคนื ยังรุง. ในอัตภาพแมน ั้น เขาทํากุศลจนตลอดชีวติ ดว ยประการอยา งน้ี จตุ ิจากอัตภาพน้นั ไปบงั เกิดในเทวโลก ดํารงอยูในเทวโลกน้ันจนตลอดอายุจตุ จิ ากเทวโลกนัน้ เม่ือพระพุทธเจายังไมเสดจ็ อุบัติ ไดบ งั เกิดในตระกูลเข็ญใจ ในเมืองพาราณสนี ่นั แล ไดม ชี ื่อวาอันนภาระ. นายอันนภาระนัน้กระทาํ การงานในเรอื นของสุมนเศรษฐีเล้ียงชีวติ อย.ู วนั หนึง่ เขาเห็นพระปจเจกพทุ ธเจานามวา อุปรฏิ ฐะ ผอู อกจากนโิ รธสมาบตั แิ ลว เหาะจากภเู ขาคันธมาทน มาลงใกลป ระตูเมืองพาราณสี หมจวี รแลว เขา ไปบิณฑบาตในเมอื ง มีจิตเล่อื มใสรับบาตร เริ่มประสงคจ ะใสภัตตาหารที่เขาแบงไวส วนหนง่ึ ซง่ึ เขาเกบ็ ไวเ พื่อตน ในบาตรถวายพระปจเจก-พทุ ธเจา. ฝายภรรยาของเขา กใ็ สภตั ตาหารอนั เปนสวนของตนในบาตรน้ันเหมือนกนั . เขานาํ บาตรน้ันไปวางในมือของพระปจเจกพทุ ธเจา . พระปจเจกพทุ ธเจา รบั บาตรนั้น กระทําอนุโมทนาแลว หลีกไป.เพราะไดเหน็ การกระทาํ นัน้ ตกกลางคนื เทวดาผสู งิ สถิตอยทู ฉี่ ตั รของสมุ นเศรษฐี ไดอนุโมทนาดว ยเสียงดงั ๆ วา โอ ทาน เปนทานอยา งเย่ยี มนายอนั นภาระประดิษฐานไวดีแลวในพระอรฏิ ฐปจ เจกพทุ ธเจา. สุมน-เศรษฐไี ดฟงดังนน้ั จึงคดิ วา ทานท่เี ทวดาอนโุ มทนาอยางนนี้ ่แี หละ เปนอดุ มทาน จงึ ขอสวนบญุ ในทานนนั้ . ฝา ยนายอันนภาระไดใ หสวนบญุ แก

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 161ทา นเศรษฐนี ้นั . สุมนเศรษฐมี ีจติ เลื่อมใสกบั นายอันนภาระนั้น ไดใ หทรัพยพันหน่งึ แกเขาแลว กลา ววา จาํ เดิมแตนไ้ี ป ทา นไมม ีกิจในการทํางานดว ยมอื ของตน ทา นจงสรา งบานใหเ หมาะสมแลวอยปู ระจาํ เถิด. เพราะเหตทุ ่บี ณิ ฑบาตซงึ่ ถวายแกพ ระปจ เจกพทุ ธเจาผูออกจากนิโรธสมาบัติ ยอ มมีวบิ ากโอฬารมากในวันนั้นเอง เพราะฉะนั้น ในวนั นน้ัสมุ นเศรษฐีเม่ือจะไปเฝา พระราชา จึงไดพ านายอนั นภาระน้นั ไปดวย.แมพ ระราชาก็ทรงทอดพระเนตรดว ยความเอือ้ เฟอ . เศรษฐกี ราบทลู วาขาแตมหาราช บุรษุ ผนู สี้ มควรเปนผูจะพงึ ทอดพระเนตรทเี ดยี ว พระเจาขาแลว กราบทูลถงึ บุญทเ่ี ขาทําในกาลน้นั ทัง้ ความทีค่ นไดใหท รพั ยพันหน่ึงแกเ ขาใหทรงทราบ. พระราชาทรงสดบั ดงั น้นั กท็ รงโปรด ไดประทานทรพั ยพันหนึง่ แลว ทรงสง่ั วา เจา จงสรางบา นอยูในท่ชี ื่อโนน. เมอื่นายอนั นภาระกําลงั ชาํ ระสถานทีน่ นั้ อยู หมอทรพั ยใหญก ็ผุดข้นึ เขาเหน็ดังนั้นจึงกราบทูลพระราชาใหท รงทราบ. พระราชารบั สง่ั ใหขนทรพั ยทงั้ หมดมากองไวแ ลวตรสั ถามวา ในนครน้ี ในเรือนของใครมีทรพั ยประมาณเทา นี้บา ง. อาํ มาตยราชบริพารพากันกราบทูลวา ของใครๆไมมีพระเจา ขา . จงึ ตรสั วา ถา อยางน้ัน อนั นภาระนี้ จงเปน ผูช่อื วาอันนภารเศรษฐีในนครน้ี ดงั น้แี ลว พระราชทานฉตั รเศรษฐีแกเ ขาในวันนั้นเอง. จําเดิมแตน น้ั เขากระทาํ กศุ ลกรรมจนตลอดอายุ จุตจิ ากอตั ภาพนั้น ทองเทยี่ วไปในเทวดาและมนษุ ยทงั้ หลาย ในพุทธปุ บาทกาลน้ีไดถ ือปฏิสนธิในพระราชมนเทยี รของพระเจา สุกโกทนศากยะ ในเมอื งกบิลพัสดุ ไดม พี ระนามวา อนรุ ทุ ธะ. เจา อนุรทุ ธะนน้ั เปนพระกนษิ ฐ-

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 162ภาดาของเจา มหานามศากยะ เปน โอรสของพระเจาอาของพระศาสดาเปน ผูละเอยี ดออนอยางย่งิ มีบญุ มาก อนั พวกหญิงนกั ฟอนผูป ระดบั ประดาแวดลอ มอยูในปราสาท ๓ หลังอันเหมาะสมแกฤดูท้งั ๓ เสวยสมบัติดจุ -เทวดา เขา ไปเฝาพระศาสดาผเู สด็จประทบั อยใู นอนปุ ย อัมพวนั กบั กมุ ารท้งั หลายมภี ัททยิ กุมารเปนตน ผอู นั เจา ศากยะทง้ั หลาย ซึ่งพระเจา สทุ โธ-ทนมหาราชใหก ําลังใจสง่ั ไปเพอ่ื เปนบริวารของพระศาสดา จงึ บวชในสาํ นกั ของพระศาสดา ก็ในภายในพรรษานั่นเอง ทําทพิ ยจักษใุ หบงั เกิด แลวเรียนเอากรรมฐานในสาํ นักของพระธรรมเสนาบดี แลวไปยงัปาจนี วังสทายวัน ในเจติยรัฐ กระทาํ สมณธรรมอยู ตรึกถงึ มหาปรุ สิ วติ กได ๗ ประการ ไมอ าจรปู ระการท่ี ๘. พระศาสดาทรงทราบความเปนไปของเธอ จงึ ตรัสมหาปรุ ิสวติ กขอ ที่ ๘ แลว ทรงแสดงมหาอริยวังสปฏิปทาอนั ประดับดว ยความยินดีในการเจริญสนั โดษดวยปจ จยั ๔. ทานพระอนรุ ทุ ธะนั้น เจริญวิปส สนาตามแนวแหง พระธรรมเทศนานน้ั ไดทาํ ใหแจง พระอรหตั มีอภิญญาและปฏสิ มั ภิทาเปนองคประกอบ.ดว ยเหตนุ ้ัน ทา นจงึ กลาวไวใ นอปทานวา ๑ เราไดเหน็ พระผูม พี ระภาคเจา พระนามวา สเุ มธ เชษฐบรุ ษุ ของโลก เปนนระผอู งอาจ ผนู ายกของโลก เสด็จหลีกเรน อยู จงึ ไดเ ขาไปเฝาพระสุเมธสมั พทุ ธเจา ผูเ ปนนายกของโลก แลวไดประคองอญั ชลี ทลู ออนวอน พระพทุ ธเจาผูป ระเสรฐิ สุดวา ขา แตพ ระมหาวีรเจา ผู๑. ขุ. อ. ๓๒/ขอ ๖.