tripitaka_53

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 505ของคนท้งั หลาย ผูม ภี ูมิธรรมสงบระงับ เปนที่พง่ึ ทร่ี ะลึกของคนทง้ั หลาย ผแู สวงหาทีพ่ ่ึงทรี่ ะลึก เราไดชมเชยพระสมั มาสัมพทุ ธเจาดว ยคํากลาวสดดุ ี มีอาทอิ ยางนี้แลวไดก ลา วสรรเสริญพระคณุ อนั ยิ่งใหญ จึงไดบรรลคุ ติของภิกษุผูกลา กวา นักพูด. ครั้งนั้น พระผูมพี ระภาคเจาผมู ปี ฏภิ าณไมมที ่ีสิ้นสุดไดต รสั วา ผใู ดเปน ผูเลอ่ื มใส นมิ นตพ ระพุทธเจา พรอ มดวยพระสาวก ใหฉนั ตลอด ๗ วนั ดวยมือท้ังสองของ ตน และไดก ลา วสดดุ คี ณุ ของเรา แลวไดปรารถนาตาํ แหนง แหง ภิกษผุ ูกลา กวา นักพดู ในอนาคตกาล ผนู ัน้จักไดตาํ แหนง นสี้ มดังมโนรถความปรารถนา เขาจกั ไดเสวยทพิ ยสมบัตแิ ละมนษุ ยสมบัติ มปี ระมาณไมนอย.ในกัปทีแ่ สนแตกัปนไ้ี ป พระศาสดามพี ระนามวาโคดมซ่งึ สมภพในวงศแหง พระเจาโอกกากราช จกั เสด็จอุบตั ิขน้ึ พราหมณน้จี กั ไดเปนธรรมทายาทของพระศาสดาพระองคน ้ัน จักเปน โอรสอนั ธรรมนริ มิต จักเปน สาวกของพระศาสดา มนี ามวา วังคสี ะ. เราไดสดบั พระพทุ ธพยากรณนน้ั แลว เปนผมู จี ิตเบิกบาน มจี ติ ประกอบดว ยเมตตา บํารุงพระพชิ ิตมารดวยปจจัยทง้ั หลาย ในกาลน้ันจนตราบเทาส้ินชีวิต เพราะ กรรมท่ที ําไวดีนน้ั และเพราะการตง้ั เจตนจ าํ นงไว เราละรา งมนุษยแลว ไดไปสวรรคช ้นั ดาวดึงส.

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 506 ในภพสดุ ทา ยในบัดนี้ เราเกดิ ในสกุลปรพิ าชก เม่อืเราเกดิ ในครงั้ หลัง มีอายไุ ด ๗ ปโ ดยกําเนิด เราไดเปน ผูรูเ วททกุ คัมภีร แกลว กลาในเวทศาสตร มเี สยี งไพเราะมถี อยคาํ วิจติ ร ยํา่ ยีวาทะของผอู นื่ ได. เพราะเราเกิดท่ีวังคชนบท และเพราะเราเปน ใหญในถอยคาํ เราจงึ ชอ่ื วาวังคสี ะ เพราะฉะนั้น ถงึ แมช ่ือของเราจะเปนเลศิ กเ็ ปนชือ่ ตามสมมติตามโลก. ในเวลาทเ่ี รารเู ดยี งสา ต้งั อยใู นปฐมวัย เราไดพบพระสารีบุตรเถระ ในพระนครราชคฤหอนั รนื่ รมย ทา นถอื บาตร สาํ รวมดี ตาไมล อ กแลก พดู พอประมาณ แลดู ช่ัวแอก เทย่ี วบิณฑบาตอยู ครัน้ เราเหน็ ทา นแลวกเ็ ปนผูอศั จรรยใจ ไดก ลาวบทคาถาอนั วิจิตร เปนหมวดหมูเหมือนดอกกรรณกิ าร เหมาะสม ทา นบอกแกเ ราวาพระสมั พุทธเจาผนู าํ โลกเปนศาสดาของทา น. ครั้งนัน้ ทา นพระสารบี ุตรเถระผูฉลาด ผเู ปนนกั -ปราชญน ้ัน ไดพูดแกเ ราเปน อยางดยี ่ิง เราอนั พระเถระผูคงท่ี ใหยินดีดวยปฏิภาณอันวิจิตร เพราะทาํ ถอ ยคาํ ท่ีปฏิสงั ยตุ ดวยวิราคธรรม เห็นไดย าก สงู สุด จงึ ซบศรี ษะลงแทบเทาของทาน แลวกลาววา ขอไดโปรดใหกระผมบรรพชาเถดิ . ลาํ ดับน้ัน ทานพระสารีบตุ รผูมีปญญามาก ไดนําเราไปเฝาพระพทุ ธเจาผปู ระเสริฐสดุ เราซบเศียรลงแทบพระ-

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 507บาทแลว นง่ั ลงในท่ีใกลพ ระศาสดา. พระพทุ ธเจา ผปู ระเสริฐกวา นกั ปราชญทั้งหลาย ไดตรัสถามเราวา ดกู อ นวงั คีสะ ทานรูศรี ษะของคนทต่ี ายไปแลว วา จะไปสคุ ตหิ รือทคุ ติ ดวยวิชาพิเศษของทานจริงหรือ ถาทา นสามารถก็ขอใหทานบอกมาเถิด. เม่ือเราทลู รบั แลว พระองคก็ทรงแสดงศีรษะ ๓ ศรี ษะ เราไดกราบทูลวา เปน ศีรษะของคนทีเ่ กดิ ในนรกและเทวดา.ครัง้ นัน้ พระผมู ีพระภาคเจาผูนาํ ของโลก ไดแ สดงศรี ษะของพระขีณาสพ. ลําดบั น้นั เราหมดมานะ จึงไดอ อ นวอนขอบรรพชาครั้นบรรพชาแลว ไดก ลาวสดดุ ีพระสุคตเจา โดยไมเลือกสถานที่ ทนี นั้ แหละภิกษทุ ง้ั หลายพากันโพนทะนาวา เราเปนจินตกว.ี ลาํ ดับนน้ั พระพุทธเจาผูนําช้นั วเิ ศา ไดตรัสถามเรา เพือ่ ทดลองวา คาถาเหลาน้ยี อ มแจมแจงโดยควรแกเ หตุสําหรบั คนท้ังหลายผตู รกึ ตรองแลวมิใชหรอื เราทูลวาขา แตพ ระองคผูมีความเพยี ร ขา พระองคไ มใชน กั กาพย-กลอน แตว า คาถาทงั้ หลายแจม แจงโดยควรแกเ หตุสําหรับขา พระองค. พระผมู พี ระภาคเจา ตรัสวา ดูกอนวงั คีสะ ถาถระนัน้ ทา นจงกลา วสดดุ เี รา โดยควรแกเ หตุในบัดน.ี้ คร้งั นัน้ เราไดกลา วคาถาสดุดพี ระธีรเจา ผูเปน พระ-

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 508 ฤาษสี ูงสดุ พระพิชิตมารทรงพอพระทยั ในคราวนน้ั จงึ ทรงต้งั เราไวในตาํ แหนง เอตทัคคะ เราดูหมิ่นภกิ ษอุ ืน่ ๆ กเ็ พราะปฏภิ าณอนั วิจติ ร เรามีศลี เปนทรี่ กั จงึ เกดิ ความ สลดใจ เพราะเหตนุ ้ัน จงึ ไดบ รรลุพระอรหตั . พระผมู ีพระเจาภาคไดตรสั วา ไมม ีใครอนื่ ทจี่ ะเลิศ กวา ภกิ ษุทัง้ หลายผูมีปฏภิ าณ เหมอื นดังวงั คีสะภกิ ษุน้ี ดูกอนภกิ ษทุ ัง้ หลาย ทานท้งั หลายจงทรงจําไวอ ยา งนี้. กรรมท่เี ราไดท ําไวในกัปทแี่ สน ไดแ สดงผลแกเรา ในอตั ภาพนี้ เราหลดุ พน จากกเิ ลส เหมอื นลกู ศรพน จาก แลง ฉะนัน้ เราเผากเิ ลสของเราไดแ ลว กเิ ลสทั้งหลาย เราเผาเสียแลว ภพทง้ั ปวงเราถอนไดแ ลว เราตัดเครื่อง ผกู เหมือนชา งทําลายปลอก ไมมีอาสวะอยู. เราเปน ผู มาดแี ลว ในสํานักของพระพทุ ธเจา ผปู ระเสริฐ วิชชา ๓ เราบรรลแุ ลวโดยลาํ ดบั คาํ สอนของพระพทุ ธเจา เราได ทําเสรจ็ แลว . คณุ วเิ ศษเหลา น้ี คือปฏสิ ัมภทิ า ๔ วโิ มกข ๘ และอภญิ ญา ๖ เราไดท าํ หาํ ใหแจง แลว คาํ สอนของพระ- พุทธเจา เราไดทําเสรจ็ แลว . ก็พระเถระครัน้ เปน พระอรหันตแ ลว เมอื่ จะไปเฝา พระบรมศาสดาไดส รรเสริญ (คุณ) พระศาสดาดวยบทหลายรอย เปรยี บเทยี บกับสิง่ นัน้ ๆต้งั แตต าเหน็ ไดไป คือเปรียบดว ยพระจนั ทร, พระอาทติ ย, อากาศ,มหาสมทุ ร, ขนุ เขาสิเนร,ุ พระยาสีหราช และพระยาชาง แลวจงึ เขา ไปเฝา ดวยเหตนุ ัน้ พระศาสดาประทบั น่งั ในทา มกลางสงฆ จงึ ทรงสถาปนา

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 509ทานไวใ นตําแหนงผเู ลิศกวา ภิกษุทัง้ หลายผูมปี ฏภิ าณ. ครัง้ น้ัน พระสังคตี -ิกาจารย ไดรวบรวมคาถาน้ีท่ีพระเถระอาศยั ความคดิ นน้ั ๆ กลา วไวใ นกาลกอ นและภายหลัง แตการบรรลุพระอรหัต และทพ่ี ระอานันทเถระเปนตน กลาวไวเฉพาะพระเถระ แลวยกข้นึ สงั คายนา ความวา ความตรกึ ทง้ั หลายกับความคะนองอยางเลวทรามเหลา นี้ ไดค รอบงาํ เราผูออกบวชเปน บรรพชติ เหมือนกับบุตร ของคนผยู ่ิงใหญ เปน นักแมน ธนมู าก ทง้ั ไดศกึ ษาวิชา ธนศู ิลปมาอยางเชีย่ วชาญ ต้ังพนั คนยิงลกู ธนมู ารอบตัว ใหศ ตั รหู นีไปไมไดฉะนนั้ . ถึงแมพ วกหญงิ จักมามากยิ่ง กวา น้ี กจ็ กั ทําการเบียดเบียนเราไมไ ด เพราะเราไดต้งั อยใู นธรรมเสียแลว. ดว ยวาเราไดสดับทางอนั เปน ท่ีให ถงึ นิพพานของพระพุทธเจาผเู ปน เผาพนั ธแุ หงพระอาทิตย อยางชัดแจง ใจของเรากย็ ินดใี นทางนน้ั . ดูกอ นมารผู ชว่ั ราย ถา ทานยงั เขามารกุ รานเราผูเปน อยูอยา งน้ี ทา นก็ จะไมไ ดเห็นทางของเรา ตามทเ่ี รากระทําไมใ หทา นเหน็ . ภกิ ษุควรละความไมย ินดี ความยนิ ดแี ละความตรึก อันเกี่ยวกบั บตุ รและภรรยาเสียทง้ั หมด ไมควรทําตณั หา ดงั ปา ชัฏในท่ีไหน ๆ อีก เพราะผูน น้ั ไมมตี ัณหาเพยี งดงั ปาชัฏ จงึ ชือ่ วา เปนภกิ ษุ. รูปอยางใดอยางหน่ึง ซึง่ อาศัย แผนดนิ กด็ ี อากาศกด็ ี อยูใตแผนดินก็ดี ทัง้ หมดลว น ไมเ ท่ยี ง ยอ มครํา่ ครา ไป ผูแทงตลอดอยางนแ้ี ลว ยอม เที่ยวไป เพราะเปน ผูห ลดุ พนแลว. ปุถุชนทัง้ หลายหมก

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 510มนุ พัวพนั อยูใ นรูปที่ไดเหน็ เสียงทีไ่ ดฟง กล่นิ ทม่ี ากระทบ และอารมณทไ่ี ดท ราบ, ภิกษคุ วรเปนผไู มห ว่ัน-ไหว กาํ จดั ความพอใจในเบญจกามคณุ เหลานี้เสยี เพราะผใู ดไมต ิดอยใู นเบญจกามคณุ เหลาน้ี บัณฑติ ทง้ั หลายกลา วผูน ั้นวา เปน มุน.ี ท่นี ัน้ มิจฉาทฏิ ฐซิ งึ่ อิงอาศยั ทฏิ ฐิ๖๐ ประการ เปนไปกบั ดว ยความตรกึ อันไมเ ปนธรรม จงึต้ังม่นั ลงในความเปน ปุถชุ น. ในกาลไหน ๆ ผูใ ดไมเ ปนไปตามอาํ นาจของกิเลส ท้ังไมก ลาวถอ ยคําหยาบคายผูน้ันช่อื วา เปน มนุ ี. ภกิ ษผุ ูเ ปน บัณฑติ มีจติ มัน่ คงตลอดกาลนาน ไมล วงโลก มีปญญารักษาตน ไมมีความทะเยอทะยานเปนมุนี ไดบ รรลสุ ันตบิ ทแลว หวังคอยเวลาเฉพาะปรินิพพานเทา นนั้ . ดูกอนทา นผสู าวกของพระโคดม ทานจงละทง้ิ ความเยอ หย่ิงเสยี จงละทง้ิ ทางแหงความเยอหยง่ิ ใหห มดดว ยเพราะผหู มกมุนอยใู นทางแหงความเยอ หย่งิ จะตอ งเดอื ดรอนอยูตลอดกาลนาน. หมูสัตวผมู คี วามลบหลคู ณุทา น ถูกมานะกาํ จดั แลว ยอ มตกนรก. หมูชนถูกความทะนงตวั กําจดั แลว พากนั ตกนรก ยอมเศรา โศกตลอดกาลนาน. ในกาลบางคร้ัง ภิกษุผูปฏบิ ัติชอบแลว ชนะกิเลสดวยมรรค ยอ มไมเ ศราโศก ลับจะไดเกียรตคิ ุณและความสุข บัณฑติ ทั้งหลายเรียกภิกษุผปู ระพฤติชอบอยางนน้ั วา เปนผเู หน็ ธรรม. เพราะเหตนุ ั้น ภิกษุใน

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 511ศาสนานี้ ไมค วรมีกเิ ลสเครอื่ งตรึงใจ ควรมแี ตค วามเพยี รชอบ ละนวิ รณแลว เปน ผบู รสิ ทุ ธิ์ และละมานะโดยไมเ หลอื แลว เปน ผูสงบระงับ บรรลถุ ึงทีส่ ุดแหงวิชชาได. ขา พเจา เรารอนเพราะกามราคะ และจติ ใจของขา พเจาก็เรา รอ นเพราะกามราคะเหมอื นกัน ดกู อ นทา นผสู าวกพระโคดม ขอพระคุณจงกรณุ าบอกธรรมเคร่อื งดับความเรา รอนดว ยเถดิ . จิตของทา นเรารอนกเ็ พราะความสาํ คญั ผดิ เพราะ-ฉะนัน้ ทานจงละสภุ นมิ ติ อันประกอบดว ยราคะเสีย ทา นจงอบรมจติ ใหมอี ารมณเ ปนอันเดียว ตง้ั มน่ั เดด็ เด่ียว ดวยการพิจารณาสงิ่ ทัง้ ปวงวาไมสวยงาม จงอบรมกายคตาสติจงเปนผมู ากไปดวยความเบื่อหนาย ทา นจงเจริญอนิ-มติ ตานปุ ส สนา (คืออนจิ จานปุ ส สนา) จงตัดอนสุ ัยคอืมานะเสีย แตนน้ั ทา นจักเปน ผสู งบระงับเทยี่ วไป เพราะละมานะได. บุคคลควรพดู แตวาจาท่ไี มทําตนใหเดอื ดรอน อน่ึงวาจาใดไมเ บียดเบยี นผอู ื่น วาจาน้ันแลเปนวาจาสุภาษติบคุ คลควรพดู แตวาจาทนี่ ารัก ท้งั เปน วาจาทที่ าํ ใหร า เรงิ ได ไมพ งึ ยดึ ถอื วาจาที่ชั่วชาของคนอ่ืน พึงกลา วแตว าจาอนัเปน ท่รี กั . คาํ สตั ยแลเปน วาจาที่ไมตาย ธรรมนีเ้ ปน ของเกา สัตบรุ ุษทั้งหลายตงั้ อยูแลว ในคําสตั ย ท้งั ทเี่ ปน

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 512อรรถเปน ธรรม. พระพุทธเจาตรสั พระวาจาใด เปนพระวาจาปลอดภัย เปนไปเพื่อบรรลุนิพพาน และเพื่อทําที่สดุ ทกุ ข พระวาจานนั้ แลเปน พระวาจาสงู สดุ กวาวาจาทงั้ ปวง. ทา นพระสารบี ุตรมีปญญาลกึ ซึ้ง เปน นกั ปราชญฉลาดในทางและมิใชทาง มีปญญามาก แสดงธรรมแกภิกษทุ ั้งหลาย ยอบา ง พิสดารบาง เสยี งของทานผกู าํ ลังแสดงธรรมอยู ไพเราะเหมอื นกับเสียงนกสารกิ า เปลงขน้ึ ไดชัดเจน รวดเรว็ เหมอื นกบั คล่นื ในมหาสมุทร เม่ือทานแสดงธรรมอยดู วยเสยี งอันนายนิ ดี นา สดบั ฟงไพเราะจบั ใจ ภกิ ษุทงั้ หลายไดฟ งคาํ ไพเราะ กม็ ีใจราเริงเบิกบาน พากันต้ังใจฟง. ในวันขน้ึ ๑๕ ค่ําวันน้ี เปนวันปวารณาวิสทุ ธิ์ ภกิ ษุประมาณ ๕๐๐ รปู มาประชุมกนั ลว นแตเปน ผตู ัดเครื่องเกาะเกีย่ วผูกพันเสยี ไดส ้ิน ไมมีความทกุ ข ส้ินภพ สน้ิชาติแลว เปน ผูแสวงหาคณุ ธรรมอนั ประเสริฐทั้งน้นัพระเจาจักรพรรดิมหี มอู ํามาตยห อมลอม เสดจ็ เลยี บแผนดินอนั ไพศาลนี้ มมี หาสมุทรเปนขอบเขต ไปรอบ ๆไดฉันใด พระสาวกทั้งหลาย ผูม ีวิชชา ๓ ละมจั จุราชไดแ ลว พากันเขา รปู หอ มลอมพระผูมพี ระภาคเจาผูชนะสงครามแลว เปนพระผูนาํ ช้ันเย่ียมฉนั นนั้ พระสาวก

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 513 ท้งั มวลลว นแตเ ปน พระชิโนรส กใ็ นพระสาวกเหลานี้ ไมมคี วามวางเปลา จากคณุ ธรรมเลย ขาพระองคข อถวาย บังคมพระองคผ เู ปนเผาพนั ธุแหงพระอาทติ ย ผูท รง ประหารลกู ศรคือตัณหาไดแลว. ภกิ ษุนากกวาพัน ไดเ ขารูปเฝาพระสุคตเจาผกู าํ ลัง ทรงแสดงธรรมอนั ปราศจากธุลี คอื พระนพิ พาน อนั ไม มภี ัยแตท่ีไหน ๆ ภกิ ษุท้ังหลายพากนั ตัง้ ใจฟง ธรรมอนั ไมมีมลทิน ทพ่ี ระสัมมาสัมพทุ ธเจา ทรงแสดงแลว พระ- สมั มาสมั พุทธเจาอันหมภู ิกษุหอ มลอ ม เปนสงางามแท หนอ. พระผูมพี ระภาคเจา ทรงพระนามวา นาคะผู ประเสริฐ ทรงเปน พระฤาษีผสู งู สดุ กวาฤาษที งั้ หลาย ทรง โปรยฝนคอื อมฤตธรรมใดพระสาวกทั้งหลายคลา ยกับฝน หา ใหญฉ ะนนั้ . ขาแตพระมหาวรี เจา พระวงั คสี ะผูสาวก ของพระองค ออกจากที่พกั กลางวนั มาถวายบงั คมพระ- ยคุ ลบาทอยู ดวยประสงคจ ะเขาเฝาพระองค.พระศาสดาตรสั วา พระวงั คสี ะครอบงําทางแหงกเิ ลสมารไดแ ลว ทง้ั ทาํ ลายกิเลสเคร่อื งตรงึ ใจดีแลว จงึ เท่ียวไปอยู เธอ ทง้ั หลายจงดูพระวงั คีสะผูป ลดเปลอื้ งเคร่อื งผูกไดแ ลว ผู อันตณั หามานะและทิฏฐิ ไมอิงแอบแลว ท้งั จําแนกธรรม เปน สว น ๆ ไดด วยนนั้ เปน ตัวอยา งเถิด. อันที่จรงิ พระ- วังคีสะ ไดบ อกทางไวห ลายประการ เพอ่ื ใหข า มหว งนํ้า

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 514 คือกามเปนตน กใ็ นเมื่อพระวงั คสี ะไดบ อกทางอันไมต าย นน้ั ไวใ หแ ลว ภกิ ษทุ งั้ หลายผไู ดฟ ง แลว กค็ วรเปน ผตู ั้ง อยูในความเปน ผเู หน็ ธรรม ไมง อนแงน คลอนแคลนใน ธรรม พระวังคีสะเปนผูทําแสงสวางใหเ กดิ ข้ึน แทง ตลอดแลว ซึ่งธรรมฐิตทิ ั้งปวง แสดงธรรมอันเลศิ ตาม กาลเวลาไดอ ยา งฉับพลนั เพราะรูมาเองและเพราะทาํ ให แจง มาเอง เม่ือพระวังคสี ะแสดงธรรมดวยดีแลวอยา งน้ี จะประมาทอะไรตอ ธรรมของทา นผรู แู จงเลา เพราะเหตุ นน้ั แหละ ภิกษุพงึ เปน ผไู มป ระมาทในคาํ สอนของพระ- ผูมีพระภาคเจา พระองคนนั้ ตง้ั ใจศกึ ษาไตรสกิ ขา ใน กาลทกุ เม่อื เถิด.พระวงั คีสะกลาวชมพระอัญญาโกณฑัญญะวา พระอญั ญาโกณฑญั ญเถระ เปน ผตู รสั รูตามพระ- พทุ ธเจา มคี วามเพยี รอยางแรงกลา ไดวเิ วกอันเปน ธรรมเครือ่ งอยเู ปน สุขเปนนติ ย สงิ่ ใดทีพ่ ระสาวกผูก ระทาํ ตามคาํ สอนของพระศาสดาจะพงึ บรรลุ สิ่งนัน้ ท้งั หมดทา น พระอญั ญาโกณฑัญเู ถระ ไมประมาทศึกษาอยู ก็บรรลุ ตามไดแ ลว ทา นพระอญั ญาโกณฑญั ญเถระมีอานุภาพ มาก มวี ชิ ชา ๓ ฉลาดในการรูจ ติ ของผูอ่ืน เปน ทายาท ของพระพทุ ธเจา ถวายบังคมพระยคุ ลบาทของพระบรม- ศาสดาอย.ู

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ที่ 515พระวงั คีสะกลา วชมพระพุทธเจา และพระสาวกเปน ตนวา เชญิ ทา นดูพระพุทธเจาผเู ปนจอมปราชญ เสดจ็ ถึงฝง แหง ความทกุ ข กําลังประทับอยูเหนือยอดเขากาลสิลา แหง อสิ คิ ิลบิ รรพต มีหมูสาวกผมู วี ชิ ชา ๓ ละมจั จรุ าชได แลวนง่ั เฝา อยู พระมหาโมคคัลลานะผูเร่อื งฤทธติ์ าม พจิ ารณาดจู ิตของภกิ ษุผูม หาขณี าสพเหลานั้นอยู ทา นก็ กาํ หนดไดว า เปน ดวงจติ ทีห่ ลดุ พนแลว ไมม อี ปุ ธิ ดว ยใจ ของทา น ดว ยประการฉะนี้ ภิกษุทัง้ หลายจงึ ไดพ ากนั หอ มลอ มพระผูมีพระภาคเจาพระนามวาโคดม ผทู รง สมบูรณด ว ยพระคุณธรรมทกุ อยา ง ทรงเปนจอมปราชญ เสด็จถึงฝงแหง ทุกข ทรงเต็มเปย มดว ยพระอาการกิริยา เปนอันมาก. ขาแตพระมหามนุ อี ังคีรส พระองคไพโรจนล วงโลกน้ี กับทัง้ เทวโลกท้งั ปวง ดว ยพระยศ เหมือนกับพระจนั ทร และพระอาทิตยท่ีปราศจากมลทิน สวา งจา อยบู นทอ งฟา อนั ปราศจากเมฆหมอกฉะนั้น. เม่ือกอน ขาพระองคร กู าพยกลอน เท่ยี วไปบา นโนน เมอื งน้ี แตเดี๋ยวนี้ ขาพระองคไ ดเ ห็นพระสัมพุทธเจา ผูถึงฝง แหงธรรมทงั้ ปวง พระองคผ เู ปน พระมหามนุ ี ทรง ถึงฝง แหงทุกข ไดท รงแสดงธรรมแกข าพระองค ๆ ได ฟงธรรมแลว เกดิ ความเลอ่ื มใสศรัทธา ขา พระองคไดฟง พระดํารัสของพระองคแลว จึงรแู จงขนั ธ อายตนะ

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 516และธาตไุ ดแจมแจง ไดอ อกบวชเปนบรรพชติ พระ-ตถาคตเจาท้ังหลายเสด็จอุบตั ขิ ึน้ มา เพือ่ ประโยชนแกสตรีและบรุ ุษเปน อันมากผกู ระทําตามคําสอนของพระองคพระองคผูเปนมุนี ไดบรรลุพระโพธญิ าณเพื่อประโยชนแกภกิ ษุและภิกษณุ ีเปน อันมากหนอ ผูไ ดบ รรลุสัมมัต-นยิ าม พระพทุ ธเจาผูเปนเผาพันธแุ หงพระอาทิตย มีจักษุทรงแสดงอริยสัจ ๔ คอื ทุกข เหตุเกิดทุกข ความดบั ทกุ ข และอริยมรรคประกอบดว ยองค ๘ อนั ใหถ งึความสงบระงบั ทุกข เพ่ือทรงอนเุ คราะหส ัตวทง้ั หลายอรยิ สจั ธรรมเหลา น้ี พระองคท รงแสดงไวแลวอยา งไรขาพระองคกเ็ ห็นแลว เหมอื นอยางนนั้ ขา พระองคบ รรลุประโยชนของตนแลว กระทําตามคาํ สอนของพระพุทธ-เจา เสรจ็ แลว การที่ขา พระองคไดม าในสาํ นักของพระองคเปน การมาดขี องขา พระองคหนอ เพราะขา พระองคไ ดเขาถึงธรรมอันประเสริฐในบรรดาธรรมทพ่ี ระองคท รงจํา- แนกไวดีแลว ขา พระองคไ ดบรรลุถึงความสงู สุดแหงอภิญญาแลว มีโสตธาตอุ ันหมดจด มวี ิชชา ๓ ถงึความเปน ผมู อี ทิ ธิฤทธ์ิ เปนผูฉลาดในการกาํ หนดรูจ ิตของคนอนื่ . ขา พระองคขอทูลถามพระศาสดา ผูมีพระปญ ญาอันไมท รามวา ภิกษุรูปใดมีจิตไมถ กู มานะทําใหเรา รอ น เปนผูเร่อื งยศ ตรสั ความสงสัยในธรรมทตี่ นเห็นไดแลว ได

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 517มรณภาพลง ณ อัคคาฬววหิ าร ขา แตพ ระผมู พี ระ-ภาคเจา ภิกษรุ ปู นัน้ เปนพราหมณโดยกําเนดิ มนี ามตามท่พี ระองคท รงต้งั ใหว า พระนิโครธกัปปเถระ ผมู ุงความหลุดพน ปรารภความเพียร เห็นธรรมอันมน่ั คง ไดถวายบงั คมพระองคแลว. ขา แตพ ระองคผศู ากยะทรงมีพระจักษรุ อบคอบ แมข าพระองคท ง้ั ปวงปรารถนาจะทราบพระสาวกองคน ัน้ โสตของขาพระองคทงั้ หลายเตรยี มพรอ มท่ีจะฟง พระดาํ รัสตอบ พระองคเปน พระ-ศาสดาของขาพระองคท ้ังหลาย พระองคทรงเปนผยู อดเย่ยี ม. ขา แตพระองคผ ูมพี ระปญญากวา งขวาง ขอพระองคท รงตดั ความเคลือบแคลงสงสัยของขาพระองคทง้ั หลายเถิด และขอไดโปรดตรัสบอกพระนโิ ครธกปั ป-เถระ ผปู รินิพพานแลว นนั้ แกขา พระองคดวย ขา แตพระองคผมู ีจักษุรอบคอบ ขอพระองคไดโ ปรดตรสั บอกในทา มกลางแหง ขา พระองคท ัง้ หลายเถดิ เหมือนทาวสักกเทวราชผมู พี ระเนตรตง้ั พันดวง ตรัสบอกแกเทวดาทง้ั หลายฉะน้นั กเิ ลสเครือ่ งรอยรัดชนิดใดชนิดหนง่ึ ในโลกนี้ ซง่ึ เปนทางกอใหเกิดความหลงลืม เปนฝา ยแหงความไมรู เปนมูลฐานแหงความเคลอื บแคลงสงสยักิเลสเครอ่ื งรอ ยรัดเหลา นั้น พอมาถึงพระตถาคตเจา ก็พินาศไป พระตถาคตเจา ผูมพี ระจักษนุ อ้ี ันยง่ิ กวา นรชนท้ังหลาย ก็ถา พระผมู ีพระภาคเจาจะเปนบุรษุ ชนดิ ที่ทรง

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 518ถอื เอาแตเ พียงพระกาํ เนดิ มาเทา นั้นไซร ก็จะไมพึงทรงประหารกิเลสทง้ั หลายได คลา ยกับลมทีร่ ําเพยพดั มาครัง้เดียว ไมอาจทําลายกลุมเมฆหมอกทห่ี นาไดฉะนน้ั โลกทั้งปวงท่มี ดื อยูแลว ก็จะย่งิ มืดหนกั ลง ถึงจะมีแสงสวางมาบางก็ไมสกุ ใสได นักปราชญท ั้งหลายเปนผกู ระทําแสงสวางใหเ กิดขน้ึ ขา แตพระองคผทู รงพระปรชี า เหตุนนั้ ขาพระองคจ ึงขอเขาถงึ พระองคผ ทู ี่ขาพระองคเขา ใจ วา ทรงทํา แสงสวา งใหเกดิ ข้นึ ไดเองเชนน้ัน ผเู ห็นแจงทรงรอบรสู รรพธรรมตามความเปนจริงได ขอเชญิ พระ-องคโ ปรดทรงประกาศพระนโิ ครธกปั ปเถระ ผูอ ปุ ชฌายะของขา พระองคทป่ี รินพิ พานไปแลว ใหปรากฏในบรษิ ทัดวยเถิด. พระผูมีพระภาคเจาเมอ่ื จะทรงเปลงพระดํารสัก็ทรงเปลงดวยพระกระแสเสียงกังวานทีเ่ กิดแตนาสิก ซึ่งนับเขาในมหาปุรสิ ลักษณะประการหน่ึง อันพระบญุ ญา-ธกิ ารแตงมาดี ท้ังเปลงไดรวดเร็ว และแผว เบาเปนระเบยี บ เหมือนกบั พญาหงสท องทอ งเทย่ี วหาเหย่ือ พบราวไพรใกลส ระนํ้า กช็ คู อปองปก ทั้งสองขนึ้ สงเสยี งรอ งคอ ย ๆ ดวยจะงอยปากอันแดงฉะนั้น. ขา พระองคท้งั หมดต้ังใจตรง กําลงั จะฟง พระดาํ รสั ของพระองคอ ยูขาพระองคจ กั เผยการเกิดและการตายท่ขี าพระองคล ะมาไดห มดสิ้นแลว จักแสดงบาปธรรมท้งั หมดท่ีเปน เครอ่ื งกาํ จัด เพราะผกู ระทําตามความพอใจของตน ๓ จําพวก

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนา ท่ี 519มปี ุถชุ นเปน ตน ไมอาจรธู รรมทตี่ นปรารถนาหรือแสดงได สวนผกู ระทําตามความไตรต รอง พิจารณาตามเหตุผลของพระตถาคตเจา ท้ังหลาย สามารถจะรธู รรมที่ตนปรารถนาทง้ั แสดงได พระดํารัสของพระองคน ีเ้ ปนไวยา-กรณอ นั สมบูรณ พระองคต รัสไวดีแลวดวยพระปญญาท่ีตรง ๆ โดยไมมกี ารเสียดสใี ครเลย การถวายบังคมครงั้ น้เี ปนคร้งั สดุ ทา ย อนั ขา พระองคถ วายบงั คมดแี ลวขา แตพระองคผูมีพระปญญาไมท ราม พระองคท รงทราบแลวจะทรงหลงลมื ไปกห็ ามิได ขา แตพระองคผ ูมวี ริ ิยะอนั ไมต าํ่ ทราม พระองคต รัสรูอ ริยธรรมอนั ประเสรฐิ กวาโลกิยธรรมแลว กท็ รงทราบไญยธรรมทกุ อยางไดอยางไมผ ิดพลาด ขา พระองคหวังเปนอยางยิง่ ซ่ึงพระดํารสั ของพระองค เหมือนกับคนท่ีมีรางกายอันชุมเหงอื่ คราวหนารอน ยอ มปรารถนานาํ้ เยน็ ฉะนั้น ขอพระองคท รงยังฝนคอื พระธรรมเทศนาที่ขา พระองคเคยฟงมาแลวใหตกลงมาเถิด พระเจา ขา ทานพระนโิ ครธกปั ปะ ไดป ระพฤติพรหม-จรรยเ พอื่ ประโยชนใด ประโยชนข องทานน้นั เปนประ-โยชนไมเปลา แลหรือ ทานนพิ พานดว ยอนุปาทิเสสนพิ -พานแลว หรอื ทานเปนพระเสขะยงั มีเบญจขนั ธเ หลอื อยูหรือวา ทานเปนพระอเสขะผูหลุดพนแลว ขา พระองคขอฟง พระดํารสั ท่ขี าพระองคม ุง หวังนนั้ พระเจา ขา.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาท่ี 520 พระผมู พี ระภาคเจาทรงพยากรณว า พระนโิ ครธกปั ปะไดต ัดขาดความทะเยอทะยานอยาก ในนามและรูปน้ี กบั ท้ังกระแสแหง ตณั หาอนั นอนเน่อื ง อยูใ นสนั ดานมาชานานแลว ขา มพนชาตแิ ละมรณะได หมดสิน้ แลว พระผมู ีพระภาคเจาผปู ระเสรฐิ สุดดวยพระ- จักษุ ๕ ไดต รัสพระดาํ รสั เพยี งเทา น้.ี พระวงั คีสะกราบทูลวา ขา แตพระองคผเู ปนพระฤาษีองคที่ ๗ ขาพระองคนี้ ไดฟงพระดํารัสของพระองคแ ลวก็เสือ่ มใส ทราบวา คาํ ถามท่ขี า พระองคทลู ถามแลวไมไรประโยชน พระองค ไมห ลอกลวงขา พระองค ขาพระองคเปน สาวกของพระ- พทุ ธเจา มปี กติกลา วอยางใดทําอยางนนั้ ไดต ัดขา ยคือ ตณั หาอนั สรา งขวาง มัน่ คง ของพระยามจั จุราชผมู ากเลห ไดเด็ดขาด ขาแตพระผมู ีพระภาคเจา ทานพระนิโครธ- กัปปเถระกัปปายนโคตร ไดเ ห็นมูลเหตแุ หง อปุ าทาน ขามบว งมารที่ขา มไดแสนยากไดแลวหนอ ขา แตพระองค ผูส งู สุดกวา สตั วทง้ั หลาย ขา พระองคข อนมสั การทา น พระนโิ ครธกัปปเถระ ผูเปน วิสทุ ธเิ ทพผูลวงเสยี ซง่ึ เทพดา ผูเปน อนชุ าตบตุ รของพระองค ผูมคี วามเพียรมาก ผู ประเสรฐิ สุด ทั้งเปน โอรสของพระองคผปู ระเสรฐิ . บรรดาบทเหลา นน้ั คาถา ๕ คาถา มอี าทิวา เราเปน ผอู อกบวชแลว ดงั น้ี ทานพระวังคีสะยงั เปน ผูใหม บวชยงั ไมนาน เหน็ พวกหญิง