tripitaka_31

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 261 ๕. ทตุ ยิ อานนั ทสูตร วา ดวยปญ หาของพระอานนท [๑๓๙๙] ครั้งน้ัน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมู ีพระภาคเจาถงึที่ประทับ ถวายบงั คมพระผมู ีพระภาคเจา แลว นง่ั ณ ท่ีควรสว นขางหนงึ่ครัน้ แลว พระผมู พี ระภาคเจาไดต รัสถามทา นพระอานนทว า ดูกอนอานนทธรรมอยางหน่งึ อันภิกษุเจริญแลว กระทาํ ใหมากแลว ยอมยังธรรม ๔ ขอ ใหบริบูรณ ธรรม ๔ ขอ อนั ภิกษุเจริญแลว กระทาํ ใหมากแลว ยอ มยงั ธรรม๗ ขอ ใหบ รบิ รู ณ ธรรม ๗ ขออันภิกษุเจรญิ แลว กระทําใหมากแลว ยอ มยงั ธรรม ๒ ขอใหส มบูรณ มีอยหู รอื หนอ. ทานพระอานนทไดก ราบทลู วาขาแตพ ระองคผูเจริญ ธรรมของขา พระองคท้งั หลาย มพี ระผมู พี ระภาคเจาเปน รากฐาน ฯลฯ พ. ดกู อนอานนท ธรรมอยางหนง่ึ . อันภกิ ษเุ จริญแลว กระทําใหมากแลว ยอมยงั ธรรม ๔ ขอ ใหบรบิ ูรณ ... ธรรม ๗ ขออันภกิ ษเุ จริญแลวกระทําใหม ากแลว ยอ มยงั ธรรม ๒ ขอใหบรบิ ูรณ มีอย.ู . [๑๔๐๐] ดกู อนอานนท ก็ธรรมอยา งหนง่ึ อนั ภิกษเุ จรญิ แลวกระทาํ ใหมากแลว ยอมยงั ธรรม ๔ ขอ ใหบรบิ ูรณ ธรรม ๔ ขอ . . . ธรรม๗ ขอ อันภกิ ษุเจรญิ แลว กระทาํ ใหมากแลว ยอ มยังธรรม ๒ ขอใหบรบิ รู ณเปนไฉน ดูกอ นอานนท ธรรมอยา งหน่งึ คอื สมาธอิ ันสัมปยตุ ดว ยอานา-ปานสติ อันภกิ ษุเจรญิ แลว กระทําใหม ากแลว ยอมยงั สตปิ ฏฐาน ๔ ใหบรบิ ูรณ สตปิ ฏฐาน ๔ อันภิกษเุ จรญิ แลว กระทาํ ใหมากแลว ยอ มยัง

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 262โพชฌงค ๗ ใหบริบรู ณ โพชฌงค ๗ อนั ภิกษเุ จริญแลว กระทาํ ใหม ากแลวยอมยงั วิชชาและวิมุตติใหบ ริบูรณ. [๑๔๐๑] ดกู อนอานนท ก็สมาธอิ ันสัมปยุตดวยอานาปานสติ อนัภิกษุเจริญแลว อยางไร การทําใหมากแลว อยา งไร ยอมยังสติปฏฐาน ๔ ใหบริบรู ณ ภิกษใุ นธรรมวินัยนี้ อยูใ นปากด็ ี ฯลฯ ดูกอ นอานนท โพชฌงค ๗อันภกิ ษุเจริญแลวอยางนี้ กระทาํ ใหมากแลวอยางนี้ ยอ มยังวชิ ชาและวมิ ตุ ติใหบริบูรณ. จบทตุ ิยอานนั ทสูตรท่ี ๔ สูตรที่ ๔ ที่ ๕ และที่ ๖ มขี อกําหนดเทา กับสตู รท่ี ๓ น้ีเอง. คําที่เหลอื ทกุ แหง ต้ืนทงั้ นนั้ แล. จบอานาปานสังยตุ ตวรรณนาท่ี ๑๐ ๕. ปฐมภกิ ขุสูตร วาดว ยปญหาของภิกษหุ ลายรปู [๑๔๐๒] คร้ังน้นั ภิกษมุ ากรปู เขาไปเฝา พระผูมีพระภาคเจา ถงึ ที่ประทบั ถวายบังคมพระผมู ีพระภาคเจาแลว น่งั ณ ท่ีควรสว นขางหนง่ึคร้ันแลว ไดท ูลถามพระผมู พี ระภาคเจา วา ขาแตพระองคผูเจรญิ ธรรม

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 263อยางหน่งึ อันภิกษเุ จรญิ แลว กระทาํ ใหมากแลว ยอมยงั ธรรม ๔ ขอใหบรบิ ูรณ... ธรรม ๗ ขออันภกิ ษุเจริญแลว กระทําใหม ากแลว ยอ มยงั ธรรม๒ ขอ ใหบ ริบูรณ มีอยูหรอื หนอ. พระผูม ีพระภาคเจาตรสั ตอบวา มอี ยูภกิ ษทุ ้ังหลาย. [๑๔๐๓] ภ.ิ ขาแตพ ระองคผ เู จรญิ ก็ธรรมอยางหนง่ึ อันภกิ ษุเจริญแลว กระทาํ ใหมากแลว ยอ มยังธรรม ๔ ขอใหบริบูรณ. .. ธรรม ๗ขออนั ภิกษเุ จรญิ แลว กระทาํ ใหมากแลว ยอมยงั วชิ ชาและวมิ ุตตใิ หบ รบิ ูรณเปน ไฉน. พ. ดูกอ นภกิ ษุทั้งหลาย ธรรมอยา งหนง่ึ คอื สมาธอิ นั สัมปยตุ ดวยอานาปานสติ อนั ภิกษุเจรญิ แลว กระทําใหมากแลว ยอ มยงั สตปิ ฎ ฐาน ๔ใหบริบูรณ สติปฏฐาน ๔ อนั ภกิ ษเุ จรญิ แลว กระทาํ ใหม ากแลว ยอ มยงัโพชฌงค ๗ ใหบรบิ รู ณ โพชฌงค ๗ อนั ภกิ ษเุ จริญแลว กระทําใหมากแลวยอมยังวิชชาและวิมุตตใิ หบ ริบูรณ. (พงึ ขยายเน้อื ความใหพิสดารเหมือนไวยากรณภาษิตขา งตน ) จบปฐมภิกขสุ ูตรท่ี ๕ ๖. ทตุ ยิ ภิกขสุ ูตร วา ดวยปญหาของภิกษหุ ลายรูป [๑๔๐๔] ครั้งนั้น ภิกษุมากรูปเขาไปเฝา พระผูมพี ระภาคเจา ถงึ ที่ประทบั ถวายบังคมพระผูมีพระภาคเจา แลว นง่ั ณ ท่ีควรสว นขา งหน่ึง คร้นั แลวพระผมู พี ระภาคเจา ไดตรสั ถามภิกษุเหลานน้ั วา ดูกอ นภกิ ษทุ ั้งหลาย ธรรม

พระสุตตันตปฎ ก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 264อยางหน่งึ อันภิกษุเจริญแลว กระทําใหม ากแลว ยอ มยังธรรม ๔ ขอใหบรบิ ูรณ... ธรรม ๗ ขอ อันภกิ ษุเจรญิ แลว กระทาํ ใหม ากแลว ยอ มยงั ธรรม๒ ขอใหบริบูรณ มีอยูหรือหนอ ภิกษทุ ้ังหลายกราบทูลวา ขาแตพ ระองคผเู จริญ ธรรมของขา พระองคท ง้ั หลาย มพี ระผูมพี ระภาคเจาเปน รากฐาน ฯลฯภกิ ษทุ ้งั หลายไดสดบั แลว จักทรงจําไว. พ. ดูกอนภกิ ษทุ ้งั หลาย ธรรมอยางหนงึ่ อันภกิ ษเุ จริญแลว กระทาํใหมากแลว ยอมยงั ธรรม ๔ ขอใหบ ริบูรณ . . . ธรรม ๗ ขอ อันภิกษุเจรญิ แลว กระทําใหม ากแลว ยอมยังธรรม ๒ ขอ ใหบริบรู ณ มอี ยู. [๑๔๐๕] ดูกอนภกิ ษทุ ้ังหลาย ก็ธรรมอยา งหนงึ่ อนั ภกิ ษเุ จริญแลวกระทาํ ใหม ากแลว ยอ มยังธรรม ๔ ขอ ใหบ ริบูรณ. .. ธรรม ๗ ขอ อนัภกิ ษุเจริญแลว กระทําใหมากแลว ยอมยงั ธรรม ๒ ขอใหบริบรู ณ เปนไฉน.ธรรมอยา งหนง่ึ คอื สมาธิอันสัมปยุตดวยอานาปานสติ อันภกิ ษุเจรญิ แลวกระทาํ ใหม ากแลว ยอ มยังสติปฏ ฐาน ๔ ขอ ใหบ ริบรู ณ สตปิ ฏฐาน ๔ อนัภกิ ษุเจริญแลว กระทําใหมากแลว ยอมยงั โพชฌงค ๗ ใหบ รบิ รู ณ โพชฌงค๗ อันภกิ ษเุ จรญิ แลว กระทาํ ใหม ากแลว ยอมยังวิชชาและวิมตุ ติใหบ รบิ ูรณ ฯลฯ จบทตุ ยิ ภกิ ขสุ ตู รที่ ๖ ๗. สงั โยชนสตู ร เจริญอานาปานสติเพ่อื สมาธเิ พื่อละสงั โยชน [๑๔๐๖] ดูกอ นภกิ ษทุ ้งั หลาย สมาธอิ ันสมั ปยุตดวยอานาปานสติอันภิกษุเจริญแลว กระทําใหมากแลว ยอ มเปน ไปเพอ่ื ละสงั โยชน.

พระสุตตันตปฎก สงั ยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 265 [๑๔๐๗] ดกู อนภิกษทุ ัง้ หลาย กส็ มาธอิ ันสมั ปยตุ ดวยอานาปานสติอนั ภกิ ษุเจรญิ แลวอยางไร กระทาํ ใหมากแลวอยางไร ยอมเปน ไปเพอื่ ละสงั โยชน ภกิ ษุในธรรมวินัยนี้ อยใู นปากด็ ี ฯลฯ ยอมสําเหนียกวา จักพจิ ารณาเห็นโดยความสละคนื หายใจออก ยอมสําเหนียกวา จกั พจิ ารณาเห็นโดยความสละคนื หายใจเขา ดูกอนภิกษุทั้งหลาย สมาธอิ ันสัมปยตุ ดว ยอานา-ปานสติ อันภกิ ษุเจริญแลว อยา งน้ี กระทําใหม ากแลวอยา งน้ี ยอ มเปน ไปเพื่อละสงั โยชน ฯลฯ จบสังโยชนสตู รที่ ๗ ๘. อนุสยสตู ร เจรญิ อานาปาสตสิ มาธิเพื่อถอนอนสุ ยั [๑๔๐๘] ดกู อนภิกษุท้ังหลาย สมาธิอันสมั ปยตุ ดว ยอานาปานสติอันภกิ ษุเจรญิ แลว กระทาํ ใหม ากแลว ยอนเปนไปเพอ่ื ถอนอนุสยั ฯลฯ ดูกอ นภิกษุท้งั หลาย สมาธอิ นั สมั ปยตุ ดวยปานาปานสติ อนั ภิกษุเจรญิ แลว กระทาํใหมากแลวอยา งนี้ ยอมเปน ไปเพ่ือถอนอนสุ ัย จบอนสุ ยสตู รที่ ๘

พระสุตตันตปฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 266 ๙. อทั ธานสูตร เจริญอานาปานสตสิ มาธิเพ่อื รอู ัทธานะ [๑๔๐๙] ดกู อนภกิ ษทุ ัง้ หลาย สมาธอิ นั สมั ปยตุ ดว ยอานาปานสติอันภกิ ษุเจรญิ แลว กระทาํ ใหมากแลว ยอ มเปน ไปเพอื่ กําหนดรอู ทั ธานะ ฯลฯสมาธิอันสัมปยุตดวยอานาปานสติ อันภกิ ษุเจรญิ แลว อยา งนี้ กระทาํ ใหมากแลว อยา งน้ี ยอ มเปน ไปเพ่ือกําหนดรอู ัทธานะ. จบอทั ธานสูตรท่ี ๙ ๑๐. อาสวักขยสูตร เจริญอานาปานสติสมาธเิ พอื่ ส้ินอาสวะ [๑๔๑๐] ดูกอนภิกษุทงั้ หลาย สมาธอิ ันสมั ปยุตดวยอานาปานสติอนั ภิกษุเจรญิ แลว กระทาํ ใหม ากแลว ยอ มเปนไปเพ่ือความสิ้นอาสวะ ฯลฯดูกอนภกิ ษุทั้งหลาย สมาธอิ นั สมั ปยุตดว ยอานาปานสติ อันภกิ ษเุ จรญิ แลวอยางนี้ การทาํ ใหม ากแลว อยางนี้ ยอมเปน ไปเพอ่ื ความสิ้นอาสวะ. จบอาสวักขยสตู รท่ี ๑๐ จบวรรคที่ ๒

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 267 รวมพระสูตรทม่ี ีในวรรคน้ี คอื ๑. อจิ ฉานงั คลสูตร ๒. โลมสกังภยิ สตู ร ๓. ปฐมอานนั ทสูตร๔. ทตุ ยิ อานนั ทสตู ร ๕. ปฐมภิกขุสูตร ๖. ทุตยิ ภกิ ขสุ ูตร ๗. สงั โยชนสตู ร๘. อนสุ ยสตู ร ๙. อทั ธานสูตร ๑๐. อาสวกั ขยสูตร และอรรถกถา จบอานาปานสงั ยตุ

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 268 โสตาปต ตสิ ังยตุ เวฬุทวารวรรคที่ ๑ ๑. ราชสูตร คณุ ธรรมของพระอริยสาวก [๑๔๑๑] กรงุ สาวตั ถ.ี ณ ท่นี ้นั แล พระผูมีพระภาคเจา ไดต รสั พระ-พุทธพจนน วี้ า ดกู อ นภกิ ษุท้งั หลาย พระเจาจกั รพรรดเิ สวยราชสมบตั ิเปนอสิ ราธิบดใี นทวปี ท้ัง ๔ สวรรคตแลว ยอ มเขาถึงสุคติโลกสวรรค คือ ไดเปนสหายของพวกเทพชั้นดาวดึงส ทา วเธอแวดลอมไปดว ยหมนู างอัปสร เอิบอม่ิพร่งั พรอ มบาํ เรออยูดว ยกามคุณ ๕ อันเปน ทิพย ณ สวนนนั ทวนั ในดาวดึงสพิภพนน้ั ทาวเธอประกอบดว ยธรรม ๔ ประการ ก็จรงิ ถงึ อยางนัน้ ทาวเธอก็ยงั ไมพ นจากนรก จากกําเนิดสตั วด ริ ัจฉาน จากปต ตวิ สิ ัย และจากอบายทุคติ วนิ ิบาต. [๑๔๑๒] ดูกอนภิกษุทง้ั หลาย อรยิ สาวกเยียวยาอัตภาพอยูด ว ยคาํขาวท่แี สวงหามาดว ยปลแี ขง นุงหมแมผ า ทเี่ ศราหมอง เธอประกอบดว ยธรรม๔ ประการ ก็จริง ถึงอยา งนั้น เธอกพ็ น จากนรก จากกาํ เนดิ สัตวด ิรัจฉานจากปตตวิ ิสยั และจากอบาย ทุคติ วินบิ าต ธรรม ๔ ประการเปน ไฉนอริยสาวกในธรรมวินัยน้ี ประกอบดว ยความเลื่อมใสอันไมหว่ันไหวในพระพุทธเจา วา แมเพราะเหตุนี้ พระผมู พี ระภาคเจาพระองคนัน้ เปนพระอรหันตตรัสรเู องโดยชอบถึงพรอมดว ยวิชชาและจรณะ เสด็จไปดีแลว ทรงรูแจง โลกเปนสารถฝี ก บรุ ษุ ท่ีควรฝก ไมมผี อู ่นื ย่ิงกวา เปนศาสดาของเทวดาและมนษุ ย

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 269ท้งั หลาย เปน ผูเ บกิ บานแลว เปน ผจู าํ แนกธรรน ประกอบดว ยความเลื่อมใสอันไมหว่นั ไหวในพระธรรมวา พระธรรมอันพระผมู พี ระภาคเจาตรสั ดแี ลว อันผใู ดบรรลุจะพึงเหน็ เอง ไมป ระกอบดว ยกาล ควรเรียกใหม าดู ควรนอมเขา มาอนั วิญูซนพึงรูเ ฉพาะตน ประกอบดวยความเลอ่ื มใสอันไมห ว่นั ไหวในพระสงฆวา พระสงฆส าวกของพระผมู พี ระภาคเจา ปฏบิ ัตดิ ีแลว ปฏิบตั ติ รง ปฏิบตั เิ ปนธรรม ปฏิบัติสมควร คอื คแู หงบุรษุ ๔ บุรษุ บุคคล ๘ นี่พระสงฆสาวกของพระผูมพี ระภาคเจา ผคู วรของคํานับ ควรของตอ นรับ ควรของทาํ บญุ ควรทาํ อัญชลี เปน นาบญุ ของโลก ไมมนี าบญุ อ่นื ยงิ่ กวา ประกอบดว ยศีลที่พระอริยเจา ใครแ ลว ไมข าด ไมท ะลุ ไมด า ง ไมพรอ ย เปนไทย วญิ ชู นสรรเสริญ อนั ตณั หาและทฏิ ฐิไมลบู คลาํ แลว เปนไปเพ่ือสมาธิ อริยสาวกยอ มประกอบดว ยธรรม ๔ ประการเหลาน้ี. [๑๔๑๓] ดูกอ นภกิ ษุท้ังหลาย การไดท วีปท้งั ๔ กบั การไดธรรม ๔ประการ การไดทวีปทง้ั ๔ ยอมไมถงึ เสย้ี วท่ี ๑๖ ซึ่งจาํ แนกออกไปแลว ๑๖หน ของการไดธรรม ๔ ประการ. จบราชสูตรท่ี ๑

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 270 โสตาปต ตสิ งั ยุตวรรณนา อรรถกถาราชสูตร พงึ ทราบอธิบายในราชสูตรที่ ๑. คาํ วา กิ จฺ าป เปน นิบาตลงในอรรถวา อนุเคราะหแ ละติเตยี น.จรงิ อยู พระศาสดาเมื่อจะทรงอนเุ คราะห (เม่ือถือเอา) ราชสมบัติ คือความเปนอสิ ฺราธิบดีแหงมหาทวปี ท้งั ๔ และเม่ือจะทรงติเตียนความเปน คอื การละบายทง้ั ๔ ยังไมได จงึ ตรสั คาํ เปนตนวา ดูกอนภิกษทุ ้ังหลาย พระเจาจักรพรรดิ...แมก็จริง. บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา แหง ทวีปทงั้ ๔ ไดแก ทวปี ใหญ ๔มีทวปี พันหน่ึงเปนบรวิ าร. บทวา อิสฺสรยิ าธปิ จจฺ  ความวา ความเปนอสิ ระ ความเปนอธบิ ดีชื่อวา ความเปนใหญ ความเปนอสิ ระ ความเปน ใหญ ชอื่ วา ความเปนอสิ ราธบิ ดี เพราะอรรถวา ไมมีความแตกตางกนั ในราชสมบตั ิ. บทวากาเรตฺวา ไดแ ก ใหร าชสมบตั ิเหน็ ปานน้เี ปนไป. พระผมู ีพระภาคเจา ไดตรสั คําเปนตน วา ดูกอนภกิ ษทุ ้งั หลาย อริยสาวก ... แมกจ็ ริง. ผามชี ายหามิได ชือ่ วา นนฺตกานิ (ผาท่เี ศรา หมอง) ในบทน้นั . ก็ผาสาฎกแม ๑๓ ศอก ตั้งแตตัดชายผาออก ถึงการนบั วา ผา ไมมชี ายเหมอื นกนั . บทวาดว ยความเลอื่ มใสอันไมห วน่ั ไหว ไดแก ความเลื่อมใสอนั ไมค ลอนแคลน. บทวา ก็ความเล่ือมใสน้ีน้ัน ความวา ความเลื่อมใสอยางหนง่ึ มีหลายอยางเทยี ว กค็ วามเล่อื มใสท่มี าถงึ แลวโดยมรรคน้ัน ยอ มเกดิ ขึ้นไมก อนไมห ลงั ในวัตถเุ หลาใด ดว ยอาํ นาจวตั ถเุ หลา น้ัน ความเล่ือมใสนั้น ทานจึงกลา วไว ๓ อยา ง โดยนัยเปนตนวา ดวยความเลื่อมในอันไมห ว่ันไหวในพระ-* ไมมีการชวงชงิ หรอื โคนลม ราชสมบัตหิ นึ่ง.

พระสตุ ตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 271พุทธเจา . เพราะความเล่ือมใสอยางเดยี ว เหตุนนั้ ความเลื่อมใสนน้ั ยอมเปนเหตใุ หน อ มไปตางๆกนั . จรงิ อยู อรยิ สาวก ยอ มมีความเลือ่ มใส ความรักและความเคารพในพระพทุ ธเจาเทา นน้ั มาก ในพระธรรมหรอื ในพระสงฆไมมากหรือยอ มมีความเลอ่ื มใสในพระธรรมเทานั้นมาก ในพระพทุ ธเจา หรอื ในพระสงฆไ มม าก หรือยอมมีความเลื่อมใสในพระสงฆเทานน้ั มาก ในพระพทุ ธเจาหรอื พระธรรมไมมาก เพราะเหตุน้ัน อริยสาวกมคี วามเลอ่ื มใส ความรักและความเคารพ (ในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ) เพยี งอยางเดียวก็หาไม. คาํ เปน ตนวา แมเ พราะเหตุนี้ พระผมู พี ระภาคเจา พระองคน้นัดังน้ี ทานใหพ ิสดารแลว ในปกรณว ิเสส ช่ือวา วสิ ุทธมิ รรคน่ันแล. บทวาทีพ่ ระอริยเจา ใครแ ลว ความวา ทีพ่ ระอริยเจา ท้งั หลาย ใครเเลว คอื เปนที่ชอบใจเทยี ว เพราะวา พระอรยิ บคุ คลท้งั หลาย ไปแลวระหวา งภพกไ็ มทําใหศีลหากําเรบิ ทา นกลาวแลว อยางน้ี หมายเอาศลี หา เหลานนั้ แมข องพระอริย-บคุ คลเหลานั้น. คําวา ไมขาด เปนตน พระผูม ีพระภาคเจา ตรสั แลว เชนเดียวกนั เทียว. สว นหน่ึงขาดท่รี มิ ทา นเรียกวา ขาดตามลาํ ดบั . บทวาขาดทะลุในทามกลาง ความวา สว นเหลานน้ั มีชนดิ ตางกนั ในทห่ี นึ่ง. บทวา ดาง ไดแ ก มีลวดลายตา ง ๆ. บทวา พรอ ย ความวาศีลทีแ่ ตกในขอ ตน หรอื ทส่ี ดุ ไปตามลาํ ดบั อยางนี้ ชือ่ วา ขาด ทแี่ ตกในทามกลาง ช่อื วา ทะลุ ชอื่ วา ดาง เพราะขาดไปตามลําดับ ๒-๓ สกิ ขาบทในทใ่ี ดท่หี นงึ่ ทที่ าํ ลายระหวางสิกขาบทหนงึ่ ชอื่ วา พรอ ย พึงทราบความทศ่ี ีลไมข าดเปนตน เพราะไมมีโทษเหลานน้ั . บทวา เปนไทย ไดแกโ ดยกระทําความเปนไท. บทวา วิญชู นสรรเสรญิ ความวา อันวิญชู นทัง้หลาย มพี ระพุทธเจา เปน ตน สรรเสริญแลว.

พระสตุ ตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 272 บทวา อนั ตณั หาและทฏิ ฐไิ มลูบคลาํ แลว ความวา อนั ตัณหาและทฏิ ฐไิ มอ าจลูบคลําอยา งนีว้ า ความตรกึ ช่ืออันทานทาํ แลว ความตรึกนท้ี านทําแลว . บทวา เปนไปเพ่อื สมาธิ ความวา สามารถเพ่ือใหอปั ปนาสมาธิหรืออปุ จารสมาธเิ ปนไป. จบอรรถกถาราชสตู รที่ ๑ ๒. โอคธสูตร องคคุณของพระโสดาบนั [๑๔๑๔] ดูกอนภิกษทุ ัง้ หลาย อริยสาวกผูประกอบดว ยธรรม ๔ประการ ยอมเปนพระโสดาบนั มีความไมต กต่ําเปน ธรรมดา เปน ผูเทย่ี งท่จี ะตรัสรูในเบอื้ งหนา ธรรม ๔ ประการเปน ไฉน อริยสาวกในธรรมวนิ ยั นี้ประกอบดวยความเลือ่ มใสอนั ไมหวน่ั ไหวในพระพทุ ธเจา ฯลฯ ในพระธรรมฯลฯ ในพระสงฆ ฯลฯ ประกอบดว ยศลี ทีพ่ ระอริยเจาใครแ ลว ฯลฯ อรยิ สาวกผูประกอบดว ยธรรม ๔ ประการเหลา นี้แล เปน พระโสดาบัน มคี วามไมต กตํ่าเปนธรรมดา เปน ผูเ ทีย่ งทีจ่ ะตรสั รูในเบ้อื งหนา คร้นั พระผูมีพระภาคเจา ผูสคุ ตศาสดา ไดต รัสไวยากรณภาษิตน้จี บลงแลว จึงไดต รัสคาถาประพันธต อไปอีกวา [๑๔๑๕] ศรัทธา ศีล ความเลอ่ื มใสและการ เหน็ ธรรมมีอยแู กผูใ ด ผนู ัน้ แล ยอ มบรรลุ ความสขุ อันหยัง่ ลงในพรหมจรรยต าม กาล. จบโอคธสตู รท่ี ๒

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 273 อรรถกถาโอคธสูตร พึงทราบอธิบายในโอคธสูตรที่ ๒. พระผูม ีพระภาคเจา ทรงถอื เอาความเลอื่ มใสในพระพุทธเจา ดวยบทวาเยส สทฺธา. ทรงถอื เอาศลี ท่ีพระอริยเจา ใครแ ลว ดว ยบทวา ศลี .ทรงถอื เอาความเลอื่ มใสในพระสงฆ ดว ยบทวา ความเลอ่ื มใส. ทรงถอืเอาความเล่ยื มใสในธรรม ดวยบทวา การเหน็ ธรรม เปนอันวา ตรสัองคแหง การบรรลโุ สดา ๔ ดวยประการฉะน.้ี บทวา กาเล ปจฺเจนตฺ ิ ไดแกบรรลุ (ผล) ตามกาล. บทวา ความสุขอันหยง่ั ลงในพรหมจรรย ไดแกสุขท่สี ัมปยตุ ดวยมรรค ๓ เบือ้ งสงู ท่ีรวมเอาพรหมจรรยแลว ดาํ รงอย.ู ก็ความเลอื่ มใสที่มาแลว ในคาถา จดั วา เปน ความเล่อื มใสอันเปน โลกตุ ระ พระต-ิปฏ กจูฬาภยเถระ กลาววา ความเลอื่ มใสกอน. พระติปฏกจฬู นาคเถระกลา ววา ความเลอื่ มใสคอื การพิจารณามรรคท่มี าแลว . พระเถระ แมท้ังสองเปน บณั ฑิต มีสตุ ะมาก สุภาษิตของพระเถระทง้ั สองวา นี้เปน ความเลื่อมใสท่เี จือกัน. จบอรรถกถาโอคธสูตรท่ี ๒

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 274 ๓. ทฆี าวสุ ูตร องคธ รรมเครอ่ื งบรรลโุ สดา [๑๔๑๖] สมยั หนงึ่ พระผูมพี ระภาคเจา ประทบั อยู ณ พระวหิ ารเวฬุวัน กลันทกนิวาปนสถาน กรุงราชคฤห กส็ มัยนนั้ ทีฆาวอุ บุ าสกปว ย ไดรับทุกข เปน ไขหนัก. ไดเชญิ คฤหบดชี อื่ โชตยิ ะ ผูเปน บดิ ามาส่ังวา ขา แตคฤหบดี ขอทานจงไปเฝาพระผูมีพระภาคเจา แลว ถวายบังคมพระบาทท้ังสองของพระผูม พี ระภาคเจาดว ยเศียรเกลา แลว กราบทูลตามคาํ ของผมวา ขา แตพระองคผ เู จรญิ ทฆี าวุอุบาสกปวย ไดร บั ทกุ ข เปน ไขห นกั เขาถวายบงั คมพระบาททัง้ สองของพระผูม พี ระภาคเจาดวยเศยี รเกลา และจงกราบทูลอยา งน้ีวา ขา แตพระองคผเู จริญ ขอพระผมู ีพระภาคเจา จงทรงพระกรุณาเสด็จไปยังนิเวศนของทีฆาวอุ บุ าสก โชตยิ คฤหบดีรับคาํ ทีฆาวุอบุ าสกแลว เขา ไปเฝาพระผูมีพระภาคเจาถงึ ท่ปี ระทบั ถวายบงั คมแลวน่งั ณ ท่คี วรสว นขา งหน่ึง. [๑๔๑๗ ] คร้ันแลว โชตยิ คฤหบดไี ดกราบทูลพระผูมพี ระภาคเจาวาขาแตพ ระองคผูเจรญิ ทฆี าวอุ บุ าสกปวย ไดรับทุกข เปน ไขหนกั เขาถวายบังคมพระบาททั้งสองของพระผูมพี ระภาคเจาดว ยเศยี รเกลา และเขากราบทลูมาอยา งนี้วา ขาแตพ ระองคผ เู จรญิ ขอประทานพระวโรกาส ขอพระผมู พี ระภาคเจา จงทรงพระกรณุ าเสด็จไปยงั นเิ วศนข องทฆี าวอุ บุ าสก พระผมู ีพระภาคเจาทรงรบั ดวยดษุ ณภี าพ. [๑๔๑๘] ครัง้ นนั้ พระผูมพี ระภาคเจา ทรงนุงแลว ทรงถอื บาตรและจีวรเสดจ็ เขา ไปยงั นิเวศนของทีฆาวุอบุ าสก ประทับนัง่ บนอาสนะที่เขาปลู าดไวแลวไดตรัสถามทฆี าวุอบุ าสกวา ดูกอนทีฆาวุอุบาสก ทานพอจะอดทนไดหรือ

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 275พอยังอัตภาพใหเ ปน ไปไดล ะหรอื ทุกขเวทนาทุเลาลง ไมกําเรบิ ข้นึ แลหรือความทุเลายอมปรากฏ ความกาํ เริบไมป รากฎแลหรือ ทฆี าวุอุบาสกกราบทูลวา ขา แตพระองคผเู จริญ ขา พระองคอ ดทนไมได เยยี วยาอัตภาพใหเปนไปไมได ทกุ ขเวทนาของขาพระองคกําเรบิ หนกั ไมทเุ ลาลงเลย ความกําเริบยอมปราฎ ความทุเลายอมไมป รากฏ. [๑๔๑๙] พ. ดูกอนทีฆาวุ เพราะเหตนุ ั้นแหละ ทานพึงศึกษาอยา งนี้วา เราจักเปน ผูประกอบดว ยความเล่อื มใสอนั ไมหวั่นไหวในพระพุทธเจา ฯลฯในพระธรรม ฯลฯ ในพระสงฆ ฯลฯ จกั เปน ผปู ระกอบดว ยศีลท่พี ระอริยเจาใครแลว ฯลฯ เปน ไปเพอ่ื สมาธิ ดูกอนทีฆาวุ ทานพึงศึกษาอยางน้แี หละ. [๑๔๒๐] ที. ขาแตพระองคผเู จริญ องคแ หงธรรมเปน เครอื่ งบรรลุโสดา ๔ เหลา ใด ที่พระผูมีพระภาคเจา ทรงแสดงแลว ธรรมเหลา นน้ั มอี ยใู นขาพระองค และขา พระองคก เ็ หน็ ชดั ในธรรมเหลาน้นั ขา พระองคประกอบดวยความเล่อื มใสอนั ไมห ว่นั ไหวในพระพทุ ธเจา ฯลฯ ในพระธรรม ฯลฯในพระสงฆ ฯลฯ ประกอบดวยศลี ท่ีพระอรยิ เจา ใครแ ลว ฯลฯ เปน ไปเพื่อสมาธ.ิ พ. ดกู อนทฆี าวุ เพราะฉะน้นั แหละ ทานตัง้ อยใู นองคแ หงธรรมเปน เคร่ืองบรรลุโสดา ๔ เหลาน้ีแลว พึงเจรญิ ธรรมอันเปนไปในสวนแหงวิชชา ๖ ประการ ใหย ่งิ ขึ้นไป. [๑๔๒๑] ดูกอนทีฆาวุ ทา นจงพิจารณาเหน็ ในสงั ขารทัง้ ปวงวาเปนของไมเ ทยี่ ง มคี วามสาํ คัญในส่งิ ทีไ่ มเ ทยี่ งวาเปน ทุกข มีความสําคญั ในสงิ่ ที่เปน ทกุ ขว า เปนอนตั ตา มีความสําคญั ในการละ มีความสําคญั ในความคลาย-กําหนดั มีความสาํ คญั ในการดบั ดกู อนทีฆาวุ ทา นพงึ ศกึ ษาอยา งนี้แล.

พระสุตตันตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 276 [๑๘๒๒] ที. ขาแตพ ระองคผ เู จริญ ธรรมอันเปนไปในสว นแหงวิชชา ๖ ประการเหลา ใด ที่พระผูมพี ระภาคเจา ทรงแสดงแลว ธรรมเหลานน้ัมอี ยูในขาพระองค และขาพระองคก็เห็นชดั ในธรรมเหลาน้นั ขา พระองคพิจารณาเห็นในสงั ขารทงั้ ปวงวา เปนของไมเท่ยี ง มคี วามสาํ คัญในสง่ิ ทไ่ี มเ ทย่ี งวาเปนทุกข . . . มคี วามสําคัญในความดับ อีกอยางหนึ่ง ขา พระองคมคี วามคดิ อยางนว้ี า โชติยคฤหบดีน้ี อยา ไดถึงความทุกขโ ดยลว งไปแหงขาพระองคเลย โชติยคฤหบดีไดก ลาววา พอ ทีฆาวุ พออยา ไดใสใจถึงเรือ่ งนีเ้ ลย พอทีฆาวุ จงใสใจพระพทุ ธพจนทพี่ ระผมู ีพระภาคเจาตรัสแกท านใหดเี ถิด. [๑๔๒๓] คร้งั นัน้ พระผูม ีพระภาคเจาตรัสสอนทฆี าวุอุบาสกดวยพระโอวาทนีแ้ ลว เสดจ็ ลุกจากอาสนะแลวหลีกไป เมอื่ พระผูมพี ระภาคเจาเสด็จไปแลวไมน าน ทฆี าวุอุบาสกกระทาํ กาละแลว . [๑๔๒๔] ครั้งนั้น ภกิ ษุมากรูปเขา ไปเฝาพระผูม ีพระภาคเจา ถึงที่ประทับ ถวายบงั คมพระผูมีพระภาคเจา แลว น่ัง ณ ทีค่ วรสวนขางหน่ึงครนั้ แลว ไดท ลู ถามพระผูมีพระภาคเจา วา ขาแตพระองคผเู จริญ ทีฆาวอุ บุ าสกท่พี ระผมู พี ระภาคเจา ตรัสสอนดว ยพระโอวาทโดยยอ กระทาํ กาละแลว คติของเขาเปน อยา งไร อภสิ มั ปรายภพของเขาเปน อยา งไร พระผูมพี ระภาคเจาตรสั ตอบวา ดกู อ นภิกษทุ ้งั หลาย ทีฆาวุอุบาสกเปนบณั ฑติ มปี กตพิ ดู จรงิปฏบิ ตั ิธรรมสมควรแกธรรม และไมย ังตนใหล ําบาก เพราะมีธรรมเปนเหตุทีฆาวอุ บุ าสกเปนอปุ ปาตกิ ะ จักปรนิ ิพพานในภพทเี่ กดิ น้ัน มอี นั ไมกลับมาจากโลกน้นั เปน ธรรมดา เพราะสังโยชนเ บ้อื งตํา่ ๕ สน้ิ ไป. จบทีฆาวสุ ตู รที่ ๓

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 277 อรรถกาทีฆาวุสูตร พงึ ทราบอธิบายในทฆี าวสุ ตู รที่ ๓. บทวา เพราะเหตุนัน้ ความวา เพราะทา นปรากฎในองคแหงธรรมเครื่องบรรลโุ สดา ๔ บทวา วชิ ชฺ าภาคเิ ย ความวา ในสวนแหง วิชชา.บทวา ในสงั ขารท้ังปวง ความวา ในสงั ขารท่เี ปน ไปในภูมิ ๓ ท้ังหมด.พระผมู พี ระภาคเจา ไดต รสั วิปสสนาแหง มรรคทงั้ ๓ เบ้อื งสูง แกท ฆี าวุอุบาสกอยางน.ี้ บทวา วฆิ าต ไดแก ความทุกข. จบอรรถกถาทฆี าวุสูตรที่ ๓ ๔. ปฐมสารปิ ุตตสตู ร เปนพระโสดาบนั เพราะมธี รรม ๔ ประการ [๑๔๒๕] สมยั หนง่ึ ทา นพระสารีบตุ รกบั ทานพระอานนทอ ยูพระวหิ ารเชตวัน อารามของทา นอนาถบณิ ฑกิ เศรษฐี กรุงสาวัตถี ครัง้ น้นัเวลาเยน็ ทานพระอานนทอ อกจากที่เรนเขา ไปหาทานพระสารีบตุ รถงึ ท่ีอยูแลวนั่ง ณ ท่คี วรสวนขา งหนึ่ง ครั้นแลว ไดถามทา นพระสารีบุตรวา ดูกอ นทานสารบี ุตร เพราะเหตทุ ป่ี ระกอบดวยธรรมเทา ไร หมสู ัตวน้พี ระผูม ีพระภาคเจาจงึ จะทรงพยากรณว า เปนพระโสดาบัน มอี ันไมตกตํา่ เปน ธรรมดา เปน ผูเทีย่ งท่ีจะตรัสรใู นเบือ้ งหนา .

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 278 [๑๔๒๖] ทา นพระสารีบตุ รตอบวา ดกู อ นผมู อี ายุ เพราะเหตุที่ประกอบดวยธรรม ๔ ประการ หมูสตั วน พี้ ระผูมีพระภาคเจา จงึ จะทรงพยากรณวาเปน พระโสดาบนั มีอนั ไมต กต่ําเปนธรรมดา เปน ผูเทย่ี งที่จะตรสั รูใ นเบือ้ งหนา ธรรม ๔ ประการเปน ไฉน อรยิ สาวกในธรรมวนิ ยั นี้ ประกอบดวยความเลือ่ มใสอันไมห วนั่ ไหวในพระพุทธเจา ฯลฯ ในพระธรรม ฯลฯในพระสงฆ ฯลฯ ประกอบดว ยศีลทพ่ี ระอรยิ เจา ใครแลว ฯลฯ เปน ไปเพ่อืสมาธิ เพราะเหตุทีป่ ระกอบดวยธรรม ๔ ประการเหลา นแ้ี ล หมสู ตั วน้พี ระ-ผูมพี ระภาคเจา จึงจะทรงพยากรณว า เปนพระโสดาบนั มีอันไมตกตํา่ เปนธรรมดา เปน ผูเ ทีย่ งทจี่ ะตรัสรใู นเบ้ืองหนา. จบปฐมสารปิ ุตตสูตรท่ี ๔ ปฐมสารปิ ตุ ตสตู รท่ี ๔ มีอรรถงายทง้ั นนั้ .

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 279 ๕. ทตุ ิยสารปิ ตุ ตสูตร วา ดว ยองคธ รรมเครือ่ งบรรลโุ สดา [๑๔๒๗] คร้ังน้ัน ทา นพระสารบี ตุ รเขา ไปเฝาพระผูม พี ระภาคเจาถงึ ทีป่ ระทับ ถวายบังคมพระผมู พี ระภาคเจาแลว น่ัง ณ ทค่ี วรสวนขางหนงึ่ครน้ั แลว พระผูมพี ระภาคเจา ไดต รสั ถามทา นพระสารีบตุ รวา ดกู อ นสารบี ตุ รทเี่ รยี กวา โสตาปต ตยิ งั คะ* ๆ ดังน้ี โสตาปตตยิ ังคะเปนไฉน. [๑๔๒๘] ทา นพระสารบี ตุ รกราบทูลวา ขาแตพ ระองคผูเจรญิโสตาปต ติยังคะ คือ สัปปรุ สิ สังเสวะ การคบสัตบุรษุ ๑ สัทธรรมสวนะฟงคาํ สงั่ สอนของทา น ๑ โยนิโสมนสกิ าร กระทาํ ไวในใจโดยอบุ ายท่ีชอบ ๑ธัมมานธุ ัมมปฏิปตติ ปฏิบตั ธิ รรมสมควรแกธรรม ๑. [๑๔๒๙] พ. ถูกละ ๆ สารีบตุ ร โสตาปต ติยงั คะ คือ สปั ปรุ ิส-สังเสวะ ๑ สัทธรรมสวนะ ๑ โยนิโสมนสิการ ๑ ธัมมานธุ มั มปฏปิ ต ติ ๑. [๑๔๓๐] ดูกอ นสารีบุตร ก็ท่เี รยี กวา ธรรมเพยี งดงั กระแส ๆ ดงั นี้กธ็ รรมเพยี งดงั กระแสเปน ไฉน ทานพระสารบี ุตรกราบทลู วา ขา แตพระองคผเู จริญ อริยมรรคประกอบดว ยองค ๘ น้ีแล คอื สัมมาทิฏฐิ ฯลฯ สัมมาสมาธิชอ่ื วา ธรรมเพียงดังกระแส. [๑๔๓๑] พ. ถูกละ ๆ สารีบุตร อรยิ มรรคประกอบดวยองค ๘นแี้ ล คือ สมั มาทิฏฐิ ฯลฯ สมั มาสมาธิ ชอ่ื วาธรรมเพยี งดังกระแส. [๑๔๓๒] ดูกอ นสารบี ตุ ร ทเี่ รยี กวา โสดาบัน ๆ ดังน้ี โสดาบนัเปน ไฉน.* องคแหงธรรมเปนเคร่ืองบรรลโุ สดา

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 280 สา. ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ผูใ ดประกอบดวยอริยมรรคมีองค ๘ นี้ผูน เี้ รียกวา พระโสดาบนั ทานผูน้ีนัน้ มีนามอยางนี้ มีโคตรอยางน้ี [๑๔๓๓] พ. ถกู ละ ๆ สารบี ุตร ผูซึง่ ประกอบดว ยอริยมรรคมีองค๘ น้ี เรียกวาโสดาบัน ทา นผนู ี้นน้ั มีนามอยางน้ี มีโคตรอยา งน้ี. จบทุตยิ สารปิ ุตตสตู รท่ี ๕ อรรถกถาทตุ ยิ สาริปุตตสตู ร พึงทราบอธบิ ายในทตุ ยิ สารปิ ตุ ตสตู รท่ี ๕. บทวา โสตาปตตฺ ิยงฺค ความวา องคค ณุ ทไี่ ดเฉพาะสว นเบื้องตนแหงธรรมเคร่ืองบรรลุโสดา. ก็คุณทีไ่ ดเฉพาะ มคี วามเลอื่ มใสอันไมหวัน่ ไหวในพระพุทธเจา ช่อื วา องคแ หง โสดาบัน กอ็ งคแมเหลาน้ันมาแลววา องคแหง ธรรมเครือ่ งบรรลโุ สดา. ในองคเ หลาน้ัน องคแ มทั้งสองก็มีอธบิ ายคําน้ี วา บุคคล เสพสตั บุรษุ คบ นั่งใกล ฟงธรรม ใสใจโดยแยบคายปฏบิ ัตขิ อปฏบิ ตั ทิ ่เี ปนสวนเบอ้ื งตน อนั เปน ธรรมสมควรแกธรรม ยอ มไดเฉพาะธรรมเคร่ืองบรรลโุ สดา. ธรรมมีการคบสตั บรุ ษุ เปน ตน ชื่อวา องคแ หง ธรรมเครอ่ื งบรรลุโสดา เพราะอรรถวา เปนองคเพ่อื ประโยชนแ หงธรรมเคร่ืองบรรลุโสดา.ธรรมนอกนี้ ชอ่ื วา โสตาปตตยิ ังคะ (องคแ หง ธรรมเครอ่ื งบรรลุโสดา) เพราะอรรถวา เปน องคแ หง ธรรมเคร่ืองบรรลุโสดา กลา วคือปฐมมรรค. โสดา-ปต ตมิ รรค เปนองคแ หงโสดาปตตมิ รรคทีแ่ ทงตลอดแลว เพราะเหตุน้ันจึงช่อื วา องคแหงธรรมเครอื่ งบรรลุโสดา. จบอรรถกถาทุติยสาริปตุ ตสตู รที่ ๕

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 281 ๖. ถปติลูตร วา ดวยชางไมน ามวา อิสิทตั ตะ [๑๔๓๔] สาวตั ถีนิทาน กส็ มัยนั้น ภิกษุมากรปู กระทาํ จวี รกรรมของพระผูม ีพระภาคเจา ดวยคดิ วา พระผูมีพระภาคเจา มีจวี รสําเรจ็ แลว จกัเสด็จจาริกไปโดยลวงสามเดือน [๑๔๓๕] กส็ มัยนัน้ พวกชางไมผ ูเปน พระสกทาคามมี ากอนนามวาอสิ ทิ ตั ตะ อยอู าศยั ในหมูบานสว ยดวยกรณียกจิ บางอยาง พวกเขาไดฟ ง ขาววา ภกิ ษุมากรปู กระทําจีวรกรรมของพระผมู ีพระภาคเจา ดวยคดิ วา พระผมู ีพระภาคเจามจี ีวรสําเรจ็ แลว จะเสดจ็ จารกิ ไปโดยลว งสามเดอื น จึงวางบุรษุไวในหนทางโดยสงั่ วา ดูกอ นบรุ ุษผเู จรญิ ทานเหน็ พระผมู ีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพทุ ธเจา เสดจ็ มาในเวลาใด พึงบอกพวกเราในเวลาน้นั บรุ ษุนั้นอยมู าได ๒- ๓ วัน ไดเหน็ พระผูมพี ระภาคเจาเสด็จมาแตไ กล จึงเขาไปหาพวกชา งไมแลวไดบ อกวา ทา นผูเจริญทง้ั หลาย พระผูมพี ระภาคอรหนั ตสมั มาสมั พทุ ธเจากาํ ลงั เสดจ็ มา ขอทา นทัง้ หลายจงทราบกาลอันควรในบดั นเี้ ถดิ . [๑๔๓๖] ครั้งนั้น พวกชา งไมผ เู ปนพระสกทาคามมี ากอ นนามวา อสิ ิ-ทตั ตะเขา ไปเฝาพระผมู พี ระภาคเจา ถวายบังคมพระผูมพี ระภาคเจาแลว เดินตามพระผูมพี ระภาคเจาไปขางพระปฤษฎางค พระผมู ีพระภาคเจาทรงแวะจากหนทางเสดจ็ เขาไปยังโคนไมแ หง หนงึ่ แลว ประทับนั่งบนอาสนะท่เี ขาปลู าดถวาย พวกชา งไมถวายบังคมพระผูมีพระภาคเจาแลว นง่ั ณ ท่ีควรสวนขางหนง่ึ คร้ันแลวไดกราบทูลวา

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 282 [๑๔๓๗] ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ เวลาใด ขา พระองคทั้งหลายไดฟง ขา วพระผมู พี ระภาคเจาวา จักเสด็จจารกิ จากกรุงสาวตั ถไี ปในโกศลชนบทเวลาน้นั ขา พระองคท้ังหลายมีความเสยี ใจ นอยใจวา พระผูมีพระภาคเจาจัก เสดจ็ หา งเราทั้งหลายไป เวลาใด ไดฟ ง ขา วพระผมู พี ระภาคเจา วา เสด็จจารกิ จากกรุงสาวตั ถไี ปในโกศลชนบทแลว เวลาน้ัน ขาพระองคทั้งหลายมีความเสียใจ นอ ยใจวา พระผมู ีพระภาคเจา เสดจ็ หา งจากเรา ไปแลว . [๑๔๓๘] ขา แตพระองคผเู จรญิ ก็เวลาใด ขา พระองคทงั้ หลายไดฟ งขา วพระผูมพี ระภาคเจาวา จักเสด็จจาริกจากโกศลชนบทไปยังแควนมัลละเวลาน้ัน ขาพระองคทั้งหลายมีความเสยี ใจ นอยใจวา พระผมู ีพระภาคเจาจักเสดจ็ หา งเราทงั้ หลายไป เวลาใด ไดฟ งขาวพระผูมีพระภาคเจาวา เสด็จจารกิ จากโกศลชนบทไปแควนมัลละแลว เวลานน้ั ขาพระองคทัง้ หลายมคี วามเสียใจ นอยใจวา พระผูม พี ระภาคเจาเสดจ็ หางเราทง้ั หลายไปแลว. [๑๔๓๙] ขาแดพระองคผ เู จริญ ก็เวลาใด ขา พระองคท ้งั หลายไดฟงขาวพระผมู พี ระภาคเจา วา จกั เสดจ็ จาริกจากแควน มลั ละไปยังแควนวัชชีเวลาน้นั ขา พระองคทั้งหลายมคี วามเสียใจ นอ ยใจวา พระผูมีพระภาคเจาจักเสดจ็ หา งเราท้ังหลายไป เวลาใด ไดฟง ขาวพระผูมีพระภาคเจาวา เสดจ็จารกิ จากแควนมลั ละไปยงั แควน วชั ชแี ลว เวลานนั้ ขาพระองคท งั้ หลายมีความเสียใจ นอยใจวา พระผูมพี ระภาคเจาเสดจ็ หา งเราทงั้ หลายไปแลว . [๑๔๔๐] ขา แตพ ระองคผ ูเจริญ ก็เวลาใด ขา พระองคท ัง้ หลายไดฟงขาวพระผมู พี ระภาคเจาวา จักเสดจ็ จารกิ จากแควน วัชชไี ปยงั แควน กาสีเวลานั้น ขาพระองคทง้ั หลายมคี วามเสยี ใจ นอยใจวา พระผูมีพระภาคเจาจักเสด็จหางเราท้ังหลายไป เวลาใด ไดฟ งขาวพระผมู พี ระภาคเจาวา เสด็จ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 283จาริกจากแควน วชั ชีไปยงั แควนกาสีแลว เวลานน้ั ขาพระองคทั้งหลายมีความเสียใจ นอยใจวา พระผูมพี ระภาคเจา เสดจ็ หา งเราทง้ั หลายไปแลว . [๑๔๔๑] ขา แตพ ระองคผูเจรญิ ก็เวลาใด ขาพระองคท ้งั หลายไดฟงขา วพระผมู พี ระภาคเจา วา จกั เสด็จจาริกจากแควน กาสไี ปในแควน มคธเวลาน้นั ขา พระองคทั้งหลายมีความเสียใจ นอยใจวา พระผมู ีพระภาคเจาจักเสด็จหางเราท้ังหลายไป เวลาใด ไดฟ งขาวพระผูมีพระภาคเจา วา เสด็จจารกิ จากแควน กาสีไปในแควน มคธแลว เวลาน้นั ขา พระองคท งั้ หลายมคี วามเสียใจ นอ ยใจเปน อนั มากวา พระผูมพี ระภาคเจา เสดจ็ หา งเราทั้งหลายไปแลว . [๑๔๔๒] ขา แตพระองคผ ูเจรญิ กเ็ วลาใด ขา พระองคท ้ังหลายไดฟงขา วพระผูมพี ระภาคเจาวา จกั เสดจ็ จารกิ จากแควน มคธมายังแควนกาสีเวลานน้ั ขา พระองคท ั้งหลายมคี วามดใี จ ปล้มื ใจวา พระผูมพี ระภาคเจาจกัใกลเ ราทง้ั หลายเขา มา เวลาใด ไดฟ งขาวพระผูมีพระภาคเจา วา เสด็จจาริกจากแควน มคธมายงั แควน กาสแี ลว เวลาน้นั ขาพระองคท งั้ หลายมคี วามดีใจ ปล้มืใจวา พระผมู ีพระภาคเจา ใกลเ ราทง้ั หลายเขามาแลว . [๑๔๔๓] ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ก็เวลาใด ขาพระองคท้งั หลายไดฟงขา วพระผูม ีพระภาคเจา วา จกั เสดจ็ จากแควน กาสีมายงั แควน วัชชี เวลานัน้ขาพระองคท งั้ หลายมีความดีใจ ปลืม้ ใจวา พระผมู พี ระภาคเจาจกั ใกลเราทงั้หลายเขามา เวลาใด ไดฟ ง ขาวพระผูมีพระภาคเจาวา เสดจ็ จาริกจากแควนกาสีมายงั แควน วัชชีแลว เวลานั้นขา พระองคท ัง้ หลายมีความดีใจ ปลื้มใจวา พระผมู พี ระภาคเจาใกลเ ราทั้งหลายเขา มาแลว . [๑๔๔๔] ขาแตพระองคผ เู จริญ ก็เวลาใด ขา พระองคท ง้ั หลายไดฟง ขา ววา พระผูมีพระภาคเจา จกั เสด็จจาริกจากแควนวชั ชีมายงั แควนมลั ละ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 284เวลานน้ั ขา พระองคทัง้ หลายมีความดใี จ ปลื้มใจวา พระผูมพี ระภาคเจา จกัใกลเ ราทงั้ หลายเขา มา เวลาใด ขา พระองคท ง้ั หลายไดฟ ง ขา วพระผมู ีพระ-ภาคเจาวา เสดจ็ จาริกจากแควน วัชชีมายังแควน มัลละแลว เวลานน้ั ขาพระองคท ั้งหลายมคี วามดใี จ ปลมื้ ใจวา พระผมู พี ระภาคเจา ใกลเราทง้ั หลายเขามาแลว. [๑๔๔๕] ขาแตพ ระองคผ ูเจริญ กเ็ วลาใด ขาพระองคทงั้ หลายไดฟ ง ขาวพระผมู ีพระภาคเจาวา จกั เสด็จจาริกจากแควน มลั ละมายงั แควน โกศลเวลานั้น ขาพระองคท งั้ หลายมีความดีใจ ปลม้ื ใจวา พระผมู พี ระภาคเจาจกัใกลเ ราทั้งหลายเขา มา เวลาใด ขาพระองคท ัง้ หลายไดฟงขาวพระผูมีพระภาคเจาวา เสด็จจารกิ จากแควน มัลละมายังแควน โกศลแลว เวลาน้ัน ขาพระองคทัง้ หลายมีความดีใจ ปล้มื ใจวา พระผมู พี ระภาคเจา ใกลเราทงั้ หลายเขา มาแลว. [๑๔๔๖] ขา แตพระองคผเู จรญิ ก็เวลาใด ขา พระองคท ง้ั หลายไดฟงขาวพระผมู พี ระภาคเจาวา จักเสดจ็ จาริกจากแควน โกศลมายังกรุงสาวัตถีเวลานนั้ ขาพระองคท้งั หลายมีความดีใจ ปลมื้ ใจวา พระผูม พี ระภาคเจาจักใกลเราทัง้ หลายเขามา เวลาใด ขา พระองคทง้ั หลายไดฟง ขาวพระผูมีพระภาคเจาวา ประทับอยู ณ พระวิหารเชตวนั อารามของทา นอนาถบณิ ฑกิ -เศรษฐี กรุงสาวตั ถี เวลาน้ัน ขา พระองคท้งั หลายมคี วามดีใจ ปลืม้ ใจเปนอันมากวา พระผูม พี ระภาคเจา ใกลเ ราทงั้ หลายแลว . [๑๔๔๗] พระผมู พี ระภาคเจา ตรสั วา ดูกอ นชางไมทั้งหลาย เพราะฉะน้ันแหละ ฆราวาสคับแคบ เปน ทางมาแหง ธลุ ี บรรพชาปลอดโปรง ทานท้ังหลายควรไมประมาท.

พระสุตตนั ตปฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 285 [๑๔๔๘] ถ. ขา แตพระองคผเู จริญ ความคับแคบอยางอ่นื ทเ่ี ปนความคับแคบกวา และทนี่ ับวา เปน ความคบั แคบย่งิ กวาความคบั แคบนี้มีอยหู รอืหนอ. พ. ดูกอนชา งไมท งั้ หลาย ก็ความคบั แคบอยางอนื่ ทเ่ี ปน ความคับแคบกวาและทน่ี บั วา เปน ความคบั แคบยง่ิ กวาความคับแคบน้เี ปน ไฉน. [๑๔๔๙] ถ. ขา แตพระองคผเู จริญ ขอประทานพระวโรกาส เมื่อใด พระเจา ปเสนทโิ กศลมพี ระราชประสงคจะเสด็จออกไปยงั พระราชอุทยานเม่ือนนั้ ขาพระองคท งั้ หลายตอ งกําหนดชา งทขี่ ้ึนทรงของพระเจา ปเสนทโิ กศลแลว ใหพระชายาซ่ึงเปนที่โปรดปราน เปน ที่พอพระราชหฤทัยของพระเจา-ปเสนทิโกศลประทบั ขา งหนา พระองคหนง่ึ ขา งหลังพระองคหนงึ่ กลิ่นของพระชายาเหลานั้นเปนอยางนี้ คอื เหมือนกลน่ิ ของนางราชกัญญาผปู ระพรมดว ยของหอมดงั ขวดนํ้าหอมท่เี ขาเปดในขณะนัน้ กายสมั ผัสของพระชายาเหลานน้ั เปนอยางนี้ คือ เหมือนกายสมั ผัสของนางราชกญั ญาผูดาํ รงอยดู วยความสุข ดังปยุ นนุ หรือปุยฝา ย ก็ในสมัยน้ัน แมช างขาพระองคท ้ังหลายก็ตองระวงัแมพ ระชายาท้งั หลายขา พระองคท ง้ั หลายกต็ องระวัง แมพ ระเจา ปเสนทโิ กศลเลา ขา พระองคท้ังหลายกต็ องระวัง. [๑๔๕๐] ขา แตพ ระองคผ ูเ จริญ ขา พระองคทง้ั หลายไมร สู กึ วา จิตอันลามกบังเกดิ ขึ้นในพระชายาเหลา น้ันเลย ขอ น้ีแล คือความคบั แคบอยางอ่ืนท่เี ปน ความคับแคบกวา และทน่ี ับวาเปน ความคบั แคบยง่ิ กวาความคับแคบน้.ี [๑๔๕๑] พ. ดกู อนชา งไมทงั้ หลาย เพราะฉะนัน้ แหละ ฆราวาสจึงคบั แคบ เปน ทางมาแหง ธุลี บรรพชาปลอดโปรง ก็ทานท้งั หลายควรไมประมาท.

พระสตุ ตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 286 [๑๔๕๒] ดูกอ นชางไมท ง้ั หลาย อรยิ สาวกผปู ระกอบดว ยธรรม ๔ประการ ยอ มเปนพระโสดาบัน มีความไมตกตํ่าเปนธรรมดา เปนผูเท่ียงจะตรสัรูในเบื้องหนา ธรรม ๔ ประการเปนไฉน อริยสาวกในธรรมวนิ ัยน้ี ประกอบดว ยความเล่อื มใสอันไมหวัน่ ไหวในพระพุทธเจาวา แมเพราะเหตุนี้ ๆ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ฯลฯ ในพระธรรม ฯลฯ ในพระสงฆ ฯลฯ มีใจปราศจากความตระหนีอ่ ันเปน มลทิน มีจาคะอันปลอ ยแลว มีฝามอื อนั ชุม ยนิ ดีในการสละ ควรแกการขอ ยินดใี นการจําแนกทาน อยคู รองเรือน ดูกอนชางไมทงั้ หลาย อริยสาวกผปู ระกอบดวยธรรม ๔ ประการเหลา นแ้ี ล ยอมเปน พระ-โสดาบัน มีความไมตกตํ่าเปนธรรมดา เปนผเู ทยี่ งท่ีจะตรสั รูในเบอื้ งหนา . [๑๔๕๓] ดูกอนชางไมท ั้งหลาย ทานท้ังหลายประกอบดวยความเล่อื มใส อนั ไมห วนั่ ไหวในพระพุทธเจา ฯลฯ ในพระธรรม ฯลฯ ในพระสงฆฯลฯ ก็ไทยธรรมส่งิ หนึง่ ส่งิ ใดมอี ยใู นตระกูล ทา นทั้งหลายเฉลีย่ ไทยธรรมนน้ัทง้ั หมด กบั ผมู ศี ีลมกี ลั ยาณธรรม ทา นทงั้ หลายจะสาํ คัญความขอน้ันเปน ไฉนเหมอื นวาพวกมนษุ ยในแควน โกศลมเี ทา ไร ทานทงั้ หลายกเ็ ฉล่ยี แบง ปน ใหเทา ๆ กัน. ถ. ขา แตพระองคผ เู จรญิ เปน ลาภของขาพระองคท ั้งหลาย ขา พระองคท้ังหลายไดด แี ลว ท่ีพระผูมพี ระภาคเจา ทรงทราบพฤตกิ ารณอ ยา งน้ีของขาพระองคท ้งั หลาย. จบถปติสตู รท่ี ๖

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 287 อรรถกถาปตสิ ตู ร พงึ ทราบอธิบายในถปตสิ ูตรที่ ๖. บทวา อยูอาศยั ในหมูบา นสวย ความวา อยูใ นบานสวยของตน.บรรดาชา งไมเหลานัน้ ชา งไมชื่อ อสิ ทิ ัตตะ เปน พระโสดาบนั พระสกทาคามีมากอน เปนผูสนั โดษในกาลทกุ เม่อื . บทวา วางบุรุษไวในหนทางความวา ทราบวา ทางเปนที่เสด็จไปของพระผูม ีพระภาคเจา โดยประตบู านของพวกชา งไมเ หลา น้นั เพราะฉะนั้น พวกชา งไมน ัน้ จงึ วางบุรุษไวกลางหนทาง ดวยคิดวา พระผมู ีพระภาคเจา เมอื่ พวกเราหลบั แลว หรอื ประมาทแลวในเวลา พึงเสด็จไป ครัง้ น้นั พวกเราพงึ ไดเฝา . บทวา เดินตามแลวความวา ตดิ ตามไปขา งพระปฤษฎางค ๆ แตไ มไ กล. พระผูมีพระภาคเจา ไดเ สด็จโดยทางพระบาทในทามกลางทางเกวียน.พวกชางไมนอกนี้ ไดต ิดตามไปทั้งสองขาง บทวา ทรงแวะจากหนทางความวา การทาํ ปฏสิ ันถารแกพระพุทธเจาท้งั หลาย. ผูเสด็จไปกับใคร ๆ กค็ วรการทาํ ปฏสิ ันถารของพระพทุ ธเจาทัง้ หลาย ผูป ระทับยืนกับใคร ๆ ผูประทบั น่งัตลอดวนั กบั ใคร ๆ กค็ วร เพราะฉะน้นั พระผูมพี ระภาคเจา ทรงดาํ ริแลววา การทาํ ปฏิสนั ถารของพระพทุ ธเจา ผูเ สด็จไปกับคนพวกนไ้ี มควรแลว การทาํ ปฏสิ นั ถารของพระพุทธเจา ผเู สด็จไปกบั คนผูยนื อยไู มควรแลว เพราะวาชนเหลานี้ เปน เจาของศาสนาของเรามผี ลอนั ถงึ แลว (เปน พระสกทาคามี) เราจักนัง่ ทําปฏิสนั ถารตลอดทัง้ วันกบั คนพวกนี้ ดงั น้ีแลว จงึ ทรงแวะลงจากหนทางเสด็จเขาไปหาทางทศิ ทมี่ ีโคนไมอ ยู. บทวา ประทบั นัง่ บนอาสนะทีเ่ ขาปูลาดถวาย ความวา ถามวา พวกชางไมไ ดใ หถอื เอารม รองเทา ไมเทา น้ํามันทาเทา

พระสุตตันตปฎ ก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 288นา้ํ ปานะ ๘ อยา ง และบลั ลงั กม ีขาเหมอื นเทา สัตวไปแลว หรอื หนอ. ตอบวาใหป บู ลั ลังกท่ีเขานาํ มาถวายแลว. พระศาสดาประทับน่งั บนบัลลังกน ัน้ . บท วา นงั่ ณ ทคี่ วรสว นขา งหนึ่ง ความวา พวกชางไมกลาวแลว วา พวกทา นจงถวายของทีเ่ หลอื มีรมและรองเทาเปน ตน แกภ กิ ษุสงฆ. แมตนเองกไ็ ดถ วายบงั คมพระผมู ีพระภาคเจา แลวนั่ง ณ ท่ีควรสว นขา งหนงึ่ คําทง้ั หมดเปน ตน วา พระผูมพี ระภาคเจาจกั เสดจ็ จารกิจากกรุงสาวตั ถีไปในโกศลชนบท พวกชางไมม อี ิสทิ ัตตะเปนตนกราบทูลแลว ดวยอาํ นาจมชั ฌมิ ประเทศนนั่ เอง. เพราะเหตุไร จึงกาํ หนดเพราะวา การเท่ียวจาริกไปกด็ ี การยังอรณุ ใหต ้งั ขน้ึ กด็ ี ของพระผูมพี ระภาคเจาพวกชา งไมกลาวแลว ดว ยอาํ นาจมัชฌมิ ประเทศ เพราะคาํ นน้ั กาํ หนดแนนอน วาพระผูมพี ระภาคเจา ยอ มเสดจ็ จาริกไปในมัชฌิมประเทศน่นั เทยี ว พระองคยอ มใหอรณุ ต้งั ข้นึ ในมัชฌมิ ประเทศ. ในบทวา พระผูมีพระภาคเจาจกั ใกลเราทงั้ หลาย ความวา พวกชางไมนน้ั มคี วามยนิ ดี เพราะพระผมู พี ระภาคเจา อยใู กลนน่ั เทียว อยางเดียวหามิได ทีแ่ ทแ ล พวกเขามคี วามดีใจวา บัดนี้ เราจกั ไดถวายทาน ทําการบชู าดว ยของหอมและระเบยี บเปนตน (และ) ถามปญ หา. บทวา คฤหบดีทง้ั หลาย เพราะเหตนุ ั้นนัน่ แหละ ฆราวาสคบั แคบ ความวา คฤหบดีทง้ั หลาย เม่อื เราอยูไกล พวกทา นยอ มมคี วามเสียใจไมน อ ย เมือ่ เราอยใู กลกย็ อ มมคี วามดใี จไมน อย เพราะเหตุใด เพราะเหตุนน้ั พงึ ทราบคําน้ีวาฆราวาสคับแคบ. ก็เพราะโทษของฆราวาส พวกทา นจงึ มคี วามคดิ อยา งน้วี าก็ถา เราละฆราวาสแลวบวช. ลาํ ดับนนั้ พระผูมพี ระภาคเจา เมอ่ื ทรงแสดงเนื้อความนี้ แกช างไมช ือ่ วาอิสทิ ตั ตะน้ัน จงึ ตรสั อยางนวี้ า เมื่อพวกทานไปและมากบั เราอยา งน้ี เหตุนัน้ จงึ ไมมี. พงึ ทราบความท่ีการอยคู รองเรือนน้นั คบั แคบ

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 289เพราะอรรถวา มกี เิ ลสเครือ่ งกงั วล และ มีความหว งใยในคํานน้ั .กฆ็ ราวาสของผูท่ีอยูในทอ่ี ยูอาศยั ใหญ ชอื่ วา คบั แคบ เพราะอรรถวา มกี เิ ลสชาติเครอ่ื งใหก งั วล และมคี วามหว งใย. บทวา เปนทางมาแหงธลุ ี ความวา เปนทางมาแหง ธลุ ี คือ ราคะโทสะ และโมหะ อธบิ ายวา เพอื่ ประโยชนแ กก ารมา. บทวา บรรพชาปลอดโปรง ความวา บรรพชา ช่ือวา ปลอดโปรง เพราะอรรถวา ไมม ีกเิ ลสชาตเิ คร่ืองกงั วล และไมมคี วามหวงใย กบ็ รรพชาของภิกษสุ องรปู ผูนั่งคูบัลลังกใ นหอ งแม ๔ ศอก ช่ือวา ปลอดโปรง เพราะอรรถวา ไมม กี เิ ลสชาติเคร่ืองกงั วล และไมมคี วามหว งใย. บทวา คฤหบดที ง้ั หลาย กท็ า นทงั้ หลายควรไมประมาท ความวา การทพี่ วกทา นอยเู ปน ฆราวาสทคี่ ับแคบแลวอยา งนี้ ควรทําความไมป ระมาทเทียว. บทวา พวกขา พระองค จะใหพระชายาซ่ึงเปนที่โปรดปรานนงั่ ขา งหนา พระองคหนง่ึ ขา งหลงั พระองคห นึ่ง ความวาไดย นิ วาชนแมทัง้ สองเหลา น้นั ใหหญิงเหลานนั้ ทีป่ ระดบั ดวยเครอื่ งอลังการทกุ อยาง ประทับนงั่ บนชา งสองเชอื กเหลานน้ั อยา งน้ี ยืนชา งของพระราชาไวต รงกลาง แลว ไปในขางทง้ั สอง เพราะฉะนัน้ พวกชา งไมน ้นั จึงกลา วแลวอยา งนี.้ บทวา แมชา งขาพระองคทัง้ หลายกต็ องระวงั ความวา ชา งยอ มไมท าํ อะไร ๆ ใหเปนอนัเสพผิดแลวฉนั ใด เปน อันพึงรกั ษาไวฉ นั น้นั . บทวา พระชายา แมเหลานัน้ความวา พระชายาเหลา นัน้ ยอมไมถึงความประมาทโดยประการใด ยอ มเปนอนั พงึ รกั ษาโดยประการน้นั . บทวา แมต น. ความวา แมตนอนั บคุ คลผูไ มทํากิริยามกี ารแยม การราเรงิ การกลา ว และการชําเลอื งเปนตน ชื่อวา เปนอัน

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 290พงึ รกั ษา ตนแมบ ุคคลกระทําอยอู ยางน้ัน เปน อนั พงึ ขมวา นาย เจานี่ประทุษรา ย. คฤหบดที ง้ั หลาย เพราะเหตุนน้ั นัน่ แล พระราชายอมมอบใหพวกทา นรบั ของหลวงเปน นิจ เพราะเหตุใด เพราะเหตุน้นั ฆราวาสคบั แคบชอื่ วา เปน ทางมาแหง ธลุ .ี กภ็ กิ ษุถือผา บงั สกุ ุล เมอื่ ใหร บั อยูอยา งน้ี ยอมไมมีเพราะเหตใุ ด เพราะเหตนุ ั้น บรรพชา ชือ่ วา ปลอดโปรง. พระผม ีพระ-ภาคเจา ทรงแสดงวา แมบรรพชาก็เปน อยา งน้ี คฤหบดีท้งั หลาย ก็ทานทั้งหลายควรไมป ระมาท คอื ทําความไมป ระมาทนัน่ แล. บทวา มจี าคะอันปลอยแลว ความวา มจี าคะอนั สละแลว . บทวามีฝา มืออนั ชมุ ความวา มีมอื อนั ลางแลว เพื่อประโยชนแ กการใหแกผ ทู ี่มาแลว ทง้ั หลาย. บทวา ยินดีในการสละ ความวา ผยู ินดแี ลวในการสละกลา วคอื การสละลง. บทวา ควรแกก ารขอ คือ ผูค วรทบ่ี ุคคลพงึ ขอ.บทวา ยนิ ดีในการจําแนกทาน ความวา ผยู นิ ดีแลว ในการจําแนกวตั ถุไร ๆ แมมปี ระมาณนอ ย ในทานนน่ั เทียวทไ่ี ดแลวน้นั . บทวา เฉลยี่ แบงปนใหเ ทา ๆ กัน ความวา ของทง้ั ปวงท่ไี มทาํ การแบงอยางนี้วา นี้จักเปนของพวกเรา น้ีจกั เปนของพวกภกิ ษุ เปน ของอนั พวกเธอพึงใหตัง้ อยูแลว. จบอรรถกถาถปตสิ ูตรท่ี ๑