tripitaka_31

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 326ดวยศรัทธา ศีล สุตะ จาคะ ปญญา ตลอดกาลนาน กายนขี้ องผนู ั้น มรี ปูประกอบดวยมหาภูตรูป ๔ มีมารดาบดิ าเปนแดงเกิด เจริญขึน้ ดว ยขา วสุกและขนมสด มีความไมเทย่ี ง ตอ งขัดสี นวดพน้ื และมอี นั แตกกระจัดกระจายไปเปน ธรรมดา พวกกา แรง นกตะกรุม สุนัข สนุ ขั จ้งิ จอก หรอื สัตวตา งชนิด ยอมกัดกนิ กายน้แี หละ สว นจิตของผูนั้นอนั ศรทั ธา ศีล สตุ ะจาคะ ปญ ญาอบรมแลวตลอดกาลนาน ยอมเปนคุณชาตไิ ปในเบอื้ งบน ถึงคุณวิเศษ. [๑๕๐๙] ขอถวายพระพร เปรียบเหมอื นบรุ ุษลงไปยังหวงน้ําลึกแลวพึงทบุ หมอเนยใสหรือหมอ น้าํ มนั สง่ิ ใดที่มีอยใู นหมอ นน้ั จะเปนกอนกรวดหรือกระเบือ้ งกต็ าม สิง่ นนั้ จะจมลง สง่ิ ใดเปนเนยใสหรือนํา้ มนั สงิ่ นนั้ จะลอยข้ึนถึงความวเิ ศษ ฉันใด จติ ของผใู ดผหู นึ่งท่อี บรมแลวดวยศรทั ธาศลี สตุ ะ จาคะ ปญ ญาตลอดกาลนาน กายนีข้ องผนู ้ัน มรี ปู ประกอบดว ยมหาภตู รูป ๔... สวนจติ ของผูน้ันซง่ึ อบรมแลวดวยศรัทธา ศลี สุตะ จาคะปญ ญาตลอดกาลนาน ยอมเปน คณุ ชาติไปในเบื้องบน ถงึ คุณวิเศษ ฉนั นนั้เหมือนกนั ขอถวายพระพร มหาบพติ รอยา กลวั เลย ๆ การสวรรคตอันไมลามกจกั มีแกมหาบพิตร กาลกริ ิยาอนั ไมลามกจักมแี กม หาบพติ ร. จบปฐมมหานามสตู รท่ี ๑

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 327 สรกานวิ รรควรรณนาที่ ๓ อรรถกถาปฐมมหานามสตู ร พึงทราบอธบิ ายในปฐมมหานามสูตรที่ ๑ แหง สรกานวิ รรคท่ี ๓. คําวา มั่งคั่ง คอื สาํ เร็จแลวดว ยน้ํามนั นาํ้ ผงึ้ และนํ้าออยเปน ตน.คําวา เจริญรุง เรอื ง คือเบิกบานแลว ดวยอาํ นาจเครอื่ งประดับ มีเครอื่ งสวมมอืและสวนศรี ษะเปนตน. คําวา แออดั ไปดวยมนุษย คือมีมนษุ ยหาระหวา งมิได.ถนนที่เดินไมไดต ลอด ทา นเรยี กวา พยหู ะ ในบทวา มีถนนคบั แคบคนทงั้ หลายเขา ถึงทางท่เี ขาโดยทางที่เขาไปในถนนเหลาใดแล ถนนเหลานน้ัคับแคบมมี ากในนครนี้ เหตุนนั้ พระนครน้ีชือ่ วา มีถนนคบั แคบ. พระผมู ีพระภาคเจา ยอ มทรงแสดงการอยกู ัน อยางหนาแนน ของชาวพระนคร แมด วยบทนี.้ บทวา วิพฺภนเฺ ตน ไดแ ก หมนุ ไปรอบ ๆ ขา งโนน ขางน้ี เพราะความฟงุ . จบอรรถกถาปฐมมหานามสตู รที่ ๑ ๒. ทตุ ิยมหานามสูตร วาดว ยกาลกิรยิ าอันไมเลวทราม [๑๕๑๐] ขาพเจา ไดส ดับมาแลว อยางนี้:- สมัยหนง่ึ พระผูมีพระภาคเจาประทบั อยู ณ นโิ ครธาราม กรงุกบลิ พัสดุ แควนสกั กะ ครง้ั นนั้ พระเจา มหานามศากยราชเสด็จเขา ไปเฝาพระผูม ีพระภาคเจา ถงึ ทปี่ ระทบั ทรงถวายบงั คมพระผมู ีพระภาคเจา แลว

พระสุตตันตปฎก สงั ยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 328ประทับน่งั ณ ทค่ี วรสว นขา งหน่งึ คร้ันแลวไดทรงกราบทลู วา ขา แตพระองคผเู จริญ พระนครกบลิ พสั ดุน ้ี เปนพระนครมงั่ คง่ั เจรญิ รงุ เรือง มผี คู นมากแออดั ไปดว ยมนษุ ย มถี นนคบั แคบ หมอ มฉนั นง่ั ใกลพระผมู ีพระภาคเจาหรอื น่ังใกลภกิ ษทุ ง้ั หลายผูเ ปนทีเ่ จรญิ ใจแลว เมือ่ เขา ไปยังพระนครกบิลพัสดุในเวลาเย็น ยอมไมไ ปพรอ มกับชาง มา รถ เกวียน และแมกบั บรุ ษุสมัยน้ัน หมอ มฉนั ลืมสตทิ ีป่ รารภถึงพระผมู ีพระภาคเจา พระธรรม พระสงฆหมอมฉันมีความดํารวิ า ถา ในเวลาน้ี เรากระทํากาละลงไป คตขิ องเราจะเปนอยา งไร อภิสัมปรายภพของเราจะเปน อยางไร. [๑๕๑๑] พระผมู พี ระภาคเจา ตรัสวา ขอถวายพระพร มหาบพิตรอยากลัวเลย ๆ การสวรรคตอนั ไมเลวทรามจักมแี กม หาบพติ ร กาลกริ ิยาอนัไมเ ลวทรามจักมแี กมหาบพิตร ดูกอ นมหาบพติ ร อริยสาวกผปู ระกอบดวยธรรม ๔ ประการ ยอมเปน ผนู อ มไปสนู พิ พาน โนมไปสูนพิ พาน โอนไปสูนพิ พาน ธรรม ๔ ประการเปน ไฉน อรยิ สาวกในธรรมวินยั นี้ ประกอบดวยความเลอื่ มใสอนั ไมหวั่นไหวในพระพทุ ธเจา ... ในพระธรรม... ในพระสงฆ ประกอบดว ยศลี ท่พี ระอริยเจา ใครแลว ไมข าด ... เปนไปเพอ่ื สมาธิ. [๑๕๑๒] ดูกอ นมหาบพิตร เปรียบเหมือนตน ไมท ี่นอ มโนมโอนไปทางทศิ ปราจีน เมือ่ รากขาดแลว จะพงึ ลม ไปทางไหน. ม. กพ็ งึ ลมไปทางท่ีตนไมน อ มโนมโอนไป พระเจาขา. พ. ฉนั ใด อรยิ สาวกผูประกอบดว ยธรรม ๔ ประการเหลานี้ กย็ อ มเปน ผูนอ มโนม โอนไปสูนพิ พาน ฉนั นน้ั เหมอื นกนั แล. จบทตุ ิยมหานามสตู รท่ี ๒

พระสุตตนั ตปฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 329 ทตุ ยิ มหานามสตู รมอี รรถตนื้ ทง้ั นัน้ . ๓. โคธาสูตร ปญหาเกี่ยวกบั การเปนพระโสดาบัน [๑๕๑๓] กบิลพสั ดุนิทาน. คร้ังนั้น พระเจา มหานามศากยราชเสด็จเขาไปหาเจา ศากยะพระนามวาโคธา ครนั้ แลวไดต รสั ถามวา [๑๕๑๔] ดูกอ นโคธา พระองคย อ มทรงทราบบคุ คลผปู ระกอบดวย.ธรรมกี่ประการ วา เปน โสดาบัน มีความไมต กตา่ํ เปน ธรรมดา เปน ผูเท่ียงที่จะตรสั รใู นเบ้ืองหนา . เจา ศากยะพระนามวา โคธาตรสั ตอบวา ดกู อ นมหานามหมอ มฉนั ยอมทราบบุคคลผปู ระกอบดวยธรรม ๓ ประการ วาเปนพระ-โสดาบนั ... ธรรม ๓ ประการเปน ไฉน. อรยิ สาวกในธรรนวนิ ัยนี้ เปนผูประกอบดว ยความเล่อื มใสอนั ไมหวัน่ ไหวในพระพทุ ธเจา ... ในพระธรรม...ในพระสงฆ. .. หมอมฉนั ยอ มทราบบุคคลผูป ระกอบดว ยธรรม ๓ประการนเ้ี เลวา เปน พระโสดาบนั มคี วามไมตกตํ่าเปน ธรรมดา เปนผูเทีย่ งทจ่ี ะตรสั รใู นเบอ้ื งหนา . [๑๕๑๕] ดกู อนมหานาม กพ็ ระองคเ ลา ยอมทรงทราบบุคคลผูประกอบดว ยธรรมกป่ี ระการ วา เปนพระโสดาบัน. ม. ดูกอ นโคธา หมอมฉันยอ มทราบบุคคลผูประกอบดวยธรรม ๔ประการ วาเปนพระโสดาบนั ... ธรรม ๔ ประการเปน ไฉน. อริยสาวกใน

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 330พระธรรมวนิ ัยนี้ ประกอบดวยความเลอื่ มใสอันไมห วั่นไหวในพระพุทธเจา...ในพระธรรม... ในพระสงฆ. .. ประกอบดว ยศลี ท่พี ระอรยิ เจา ใครแ ลวไมข าด ฯลฯ เปนไปเพ่อื สมาธิ ดูกอ นโคธา หมอมฉันยอมทราบบคุ คลผูประกอบดว ยธรรม ๔ ประการน้ีแล วาเปน พระโสดาบัน... [๑๕๑๖] โค. จงรอกอ น มหานาม จงรอกอ น มหานาม พระผูมีพระภาคเจาเทาน้นั จะพงึ ทรงทราบเร่อื งนี้ วาบคุ คลผูป ระกอบดว ยธรรมเหลานี้หรือมใิ ชที่เปน พระโสดาบัน. ม. ดกู อนโคธา เรามาไปเฝาพระผูม ีพระภาคเจากันเถดิ แลว จกักราบทูลเนื้อความน้ีแกพระองค. [๑๕๑๗] คร้ังนั้น เจาศากยะพระนามวามหานามและเจา ศากยะพระนามวาโคธา เสดจ็ เขา ไปเฝาพระผูมพี ระภาคเจา ถงึ ที่ประทบั ทรงถวายบังคมพระผมู พี ระภาคเจา แลว ประทบั นง่ั ณ ท่คี วรสว นขางหนึง่ ครน้ั แลวเจา ศากยะพระนามวามหานามไดก ราบทูลวา ขา แตพ ระองคผเู จริญ ขอประทานพระวโรกาส หมอ มฉนั เขา ไปหาเจา ศากยะพระนามวาโคธา ไดก ลา วถามวาดกู อนโคธา พระองคยอ มทรงทราบบุคคลผูป ระกอบดวยธรรมก่ีประการวาเปนพระโสดาบัน ... [๑๕๑๘] ขา แตพระองคผูเ จรญิ เมอ่ื หมอ มฉันกลาวถามอยางนีแ้ ลวเจา โคธาศากยะไดตรสั ตอบหมอมฉันวา ดูกอนมหานาม หมอ มฉนั ยอ มทราบบคุ คลผปู ระกอบดวยธรรม ๓ ประการวา เปนพระโสดาบัน... ธรรม ๓ ประการเปนไฉน. อรยิ สาวกในธรรมวนิ ัยนี้ ประกอบดวยความเลอ่ื มใสอันไมหวัน่ ไหวในพระพุทธเจา ... ในพระธรรม... ในพระสงฆ... หมอ มฉนั

พระสุตตนั ตปฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 331ยอ มทราบบุคคลผปู ระกอบดวยธรรม ๓ ประการน้ีแล วา เปน พระโสดาบัน ...ก็พระองคเลา ยอมทรงทราบบคุ คลผปู ระกอบดว ยธรรมกี่ประการ วา เปนพระโสดาบัน. [๑๕๑๙] ขาแตพ ระองคผเู จริญ เมอ่ื เจา โคธาศากยะตรสั ถามอยา งน้ีแลว หมอมฉนั ตอบวา ดกู อนโคธา หมอมฉันยอมทราบบคุ คลผปู ระกอบดว ยธรรม ๔ ประการ วา เปนพระโสดาบนั ... ธรรม ๔ ประการเปนไฉนอรยิ สาวกในธรรมวินัยน้ี ประกอบดว ยความเล่ือมใสอันไมหว่นั ไหวในพระ-พุทธเจา ... ในพระธรรม ... ในพระสงฆ . . . ประกอบดวยศลี ทพ่ี ระอรยิ เจาใครแลว ไมข าด ... เปนไปเพ่ือสมาธิ หมอ มฉันยอ มทราบบุคคลผูป ระกอบดวยธรรม ๔ ประการเหลา นีแ้ ล วา เปนพระโสดาบัน... [๑๕๒๐] เม่ือหมอมฉันกลาวตอบอยางนแี้ ลว เจาโคธาศากยะไดตรัสกะหมอ นฉนั วา จงรอกอน มหานาม จงรอกอ น มหานาม พระผมู พี ระภาคเจาเทานน้ั จะพึงทรงทราบเรื่องนีว้ า บุคคลผูประกอบดวยธรรมเหลานหี้ รือมใิ ชที่เปน พระโสดาบนั . [๑๕๒๑] ขาแตพระองคผูเ จรญิ ความบังเกดิ แหง เหตเุ ฉพาะบางประการพึงบงั เกิดขึ้นไดใ นธรรมวนิ ยั นี้ คอื ฝา ยหนง่ึ เปน พระผูม ีพระภาคเจา(ตรสั ) และฝายหน่ึงเปนภิกษุสงฆ (กลาว) ฝายใด พระผูมีพระภาคเจา ตรัสหมอมฉันพึงเปน ฝา ยนั้น ขอพระผมู พี ระภาคเจาโปรดทรงจาํ หมอ มฉันวาเปนผูเล่อื มใสอยา งน.ี้ [๑๕๒๒] ...ฝายหนึ่งเปนพระผมู พี ระภาคเจา (ตรัส) และฝา ยหน่ึงเปน ภกิ ษุสงฆแ ละภิกษุณสี งฆ (กลา ว) ฝา ยใด พระผูม ีพระภาคเจาตรัส หมอ มฉันเปน ฝายนน้ั ...

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 332 [๑๕๒๓] ... ฝายหนง่ึ เปน พระผมู ีพระภาคเจา (ตรสั ) และฝา ยหนึง่เปน ภกิ ษุสงฆ ภกิ ษุณีสงฆ และอบุ าสกทงั้ หลาย (กลาว) ฝา ยใด พระผูมีพระภาคเจา ตรัส หมอ มฉันเปนฝา ยนั้น ... [๑๕๒๔] ... ฝา ยหนึง่ เปน พระผูมพี ระภาคเจา (ตรสั ) และฝายหน่ึงเปนภิกษสุ งฆ ภิกษณุ ีสงฆ อุบาสกทง้ั หลาย และอบุ าสกิ าท้ังหลาย (กลาว)ฝา ยใด พระผมู ีพระภาคเจา ตรัส หมอ มฉันเปนฝายนนั้ ... [๑๕๒๕] ขา แตพ ระองคผเู จริญ ความบังเกดิ แหงเหตเุ ฉพาะบางประการ พงึ บงั เกิดขึ้นไดใ นธรรมวนิ ัยน้ี คือ ฝา ยหน่งึ เปนพระผูมพี ระภาคเจา(ตรสั ) และฝา ยหนง่ึ เปน ภกิ ษสุ งฆ ภกิ ษณุ ีสงฆ อุบาสกท้งั หลาย และอบุ าสกิ าทงั้ หลาย โลกพรอ มทง้ั เทวโลก มารโลก พรหมโลก หมูสตั วพรอมทัง้สมณพราหมณ เทวดาและมนษุ ย (กลา ว) ฝายใด พระผูมีพระภาคเจา ตรัสหมอมฉนั พงึ เปน ฝา ยน้นั ขอพระผูมพี ระภาคเจา โปรดทรงจาํ หมอ มฉันวา เปนผูเ ลือ่ มใสอยางน.้ี [๑๕๒๖] พระผูมีพระภาคเจา ตรัสถามวา ขอถวายพระพร มหาบพติ รผูมีวาทะอยา งน้ี ยอมตรัสอะไรกะพระเจา มหานามศากยราช เจา โคธาศากยะกราบทลู วา ขาแตพ ระองคผูเจรญิ หมอ มฉนั ผมู วี าทะอยา งน้ี มิไดพดู อะไรกะพระเจามหานามศากยราช นอกจากกัลยาณธรรม นอกจากกศุ ล. จบโคธาสตู รที่ ๓

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 333 อรรถกถาโคธาสตู ร พึงทราบอธิบายในโคธาสตู รท่ี ๓. เจา ศากยะน้นั ตรัสคาํ นวี้ า พระผูม ีพระภาคเจาเทา นน้ั จะพึงทรงทราบเรอ่ื งนวี้ า บุคคลผูป ระกอบดวยธรรมเหลา นี้ หรือมใิ ชดวยประสงคว า พระผูมีพระภาคเจา เทานั้น ทรงทราบความที่บุคคลประกอบดวยธรรม ๓ ประการ เปนพระโสดาบนั หรอื ความที่บคุ คลประกอบดวยธรรม๔ ประการ เปน พระโสดาบัน. บทวา ความบังเกดิ แหงเหตุเฉพาะบางประการพงึ บังเกดิ ขน้ึ ความวา พงึ เกิดเหตุไรนน่ั แหละ บทวา ฝา ยหน่งึเปน พระผูมีพระภาคเจา ฝายหนึง่ เปนภิกษุสงฆ ความวา เม่อื เหตใุ ดเกิดขึ้นแลว พระผูมีพระภาคเจา ทรงมลี ทั ธติ างจากภกิ ษุสงฆ ตรสั วาทะอยา งหนง่ึ แมฝ า ยหน่งึ เปนภกิ ษสุ งฆ กลา ววาทะอยางหนึ่ง ฝายหนึง่ . บทวาเตเนวาห ความวา ทา นนน่ั แหละใหว าทะใด ขาพเจา จะพึงถอื เอาวาทะน้ันนัน่ แหละ. ก็ความแปรเปน อยา งอน่ื โดยความเล่ือมใสในพระรัตนตรัย ยอ มไมมแี กพระอรยิ สาวกมิใชหรอื เพราะเหตุไร เจา ศากยะน้นั จงึ ตรัสอยางน้ี.เพราะพระผมู พี ระภาคเจา ทรงเปนพระสัพพัญู. กเ็ จา ศากยะนน้ั ยอมมีความคิดอยา งน้ีวา ภกิ ษสุ งฆ แมไ มรพู งึ กลา ว เพราะตนมใิ ชส ัพพัญู สวนพระศาสดาขึน้ ชือ่ วา ไมทรงทราบไมม ี เพราะเหตุน้นั จงึ กลาวไวอยางนแี้ ล.บทวา นอกจากกลั ยาณธรรม นอกจากกุศล ความวา เรายอ มกลา วกลั ยาณธรรมและกศุ ลนั้นแล. อกี อยางหน่งึ ไดแก พนแลวจากกัลยาณ-ธรรมและกศุ ลหามไิ ด เพราะเหตุนน้ั เจา มหานามจึงมีธรรมทห่ี าโทษมไิ ด. จบอรรถกถาโคธาสูตรท่ี ๓

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 334 ๔. ปฐมสรกานิสตู ร ผูถึงสรณคมนไมไปสวู ินบิ าต [๑๕๒๗] กบิลพสั ดุนทิ าน. ก็สมัยนั้น เจา ศากยะพระนามวาสรกานิส้นิ พระชนม พระผูมีพระภาคเจาทรงพยากรณท า นวา เปนพระโสดาบนั มีความไมตกตา่ํ เปน ธรรมดา เปนผูเที่ยงทจ่ี ะตรสั รูใ นเบ้อื งหนา ดงั ไดย นิ มาพวกเจา ศากยะมากดวยกันมารว มประชุมพรอ มกนั แลว ยอ มยกโทษตเิ ตียนบน วา นา อัศจรรยหนอ ทา นผูเจรญิ ไมเคยมีมาแลวหนอ ทานผูเจริญบดั น้ี ในทีน่ ้ี ใครเลา จักไมเปนพระโสดาบนั เพราะเจาสรกานศิ ากยะส้ินพระชนมแ ลว พระผูมีพระภาคเจาทรงพยากรณท านวาเปนพระโสดาบัน...เจาสรกานศิ ากยะถงึ ความเปนผูท รุ พลดว ยสกิ ขา เสวยน้าํ จณั ฑ. [๑๕๒๘] ครงั้ นัน้ พระเจามหานามศากยราช เสด็จเขา ไปเฝา พระผมู ีพระภาคเจา ถงึ ท่ีประทับ ทรงถวายบังคมพระผมู ีพระภาคเจาแลวประทบั นัง่ ณท่คี วรสว นขางหนงึ่ ครน้ั แลว ไดก ราบทลู วา ขา แตพ ระองคผ ูเจริญ ขอประทานพระวโรกาส เจาสรกานิศากยะสิ้นพระชนม พระผมู พี ระภาคเจาทรงพยากรณท า นวา เปนพระโสดาบนั ... ดังไดย นิ มา พวกเจา ศากยะมากดว ยกนัมาประชมุ พรอ มกันแลว ยอ มยกโทษติเตยี นบนวา นา อศั จรรยห นอ ทานผูเ จรญิ ไมเ คยมีมาแลว หนอ ทานผูเจรญิ บดั นี้ ในทีน่ ี้ ใครเลา จักไมเ ปนพระโสดาบนั เพราะเจาสรกานศิ ากยะส้ินพระชนมแ ลว พระผมู พี ระภาคเจาทรงพยากรณท านวาเปนพระโสดาบัน ... เจา สรกานิศากยะถึงความเปน ผูทุรพลดว ยสิกขา เสวยน้ําจัณฑ.

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 335 [๑๕๒๙] พระผมู ีพระภาคเจาตรัสวา ดกู อ นมหาบพิตร อบุ าสกผถู งึพระพทุ ธเจา พระธรรม พระสงฆ วา เปนสรณะตลอดกาลนาน อยา งไรจะพึงไปสวู นิ ิบาต ก็บคุ คลเม่อื จะกลา วใหถ ูก พึงกลา วอุบาสกน้ันวา อบุ าสกผูถึงพระพุทธเจา พระธรรม พระสงฆ วา เปนสรณะตลอดกาลนาน บุคคลเมื่อจะกลาวใหถกู พงึ กลาวเจา สรกานิศากยะวา เจา สรกานศิ ากยะเปน อบุ าสกถงึ พระพทุ ธเจา พระธรรม พระสงฆ เปนสรณะตลอดกาลนาน อยา งไรจะพึงไปสวู ินบิ าต. [๑๕๓๐] ดกู อ นมหาบพิตร บุคคลบางคนในโลกนี้ ประกอบดวยความเลอ่ื มใสอนั ไมหวั่นไหวในพระพุทธเจา ...ในพระธรรม...ในพระสงฆ. ..มปี ญญา ราเรงิ เฉียบแหลม และประกอบดว ยวิมตุ ติ เขายอ มกระทาํ ใหแจงซึง่ เจโตวิมุตติ ปญญาวมิ ุตติ อันหาอาสวะมไิ ด เพราะอาสวะท้งั หลายส้ินไปดวยปญ ญาอนั ยงิ่ เอง ในปจจุบันเขา ถึงอยู บคุ คลแมนีก้ ็พน จากนรก กาํ เนิดสตั วดิรจั ฉาน ปตตวิ ิสยั อบาย ทุคติ วนิ ิบาต. [๑๕๓๑] ดกู อนมหาบพิตร กบ็ คุ คลบางคนในโลกนี้ ประกอบดว ยความเลื่อมใสอันไมหวัน่ ไหวในพระพทุ ธเจา ...ในพระธรรม...ในพระสงฆ. ..มีปญญา ราเรงิ เฉยี บแหลม แตไ มประกอบดว ยวิมตุ ติ เพราะสงั โยชนอ ันเปน สว นเบอ้ื งตํ่า ๕ สน้ิ ไป เขาเกดิ เปนอปุ ปาตกิ ะ จกั ปรินพิ พานในภพทีเ่ กิดน้นั มอี ันไมกลบั จากโลกน้ันเปนธรรมดา บุคคลแมน ก้ี ็พนจากนรก กําเนดิสัตวดิรจั ฉาน ปต ตวิ ิสัย อบาย ทคุ ติ วนิ ิบาต. [๑๕๓๒] ดูกอนมหาบพิตร ก็บคุ คลบางคนในโลกน้ี ประกอบดวยความเลอื่ มใสอันไมหวน่ั ไหวในพระพทุ ธเจา... ในพระธรรม...ในพระสงฆ. ..ไมมีปญ ญาราเรงิ ไมเฉียบแหลม และไมประกอบดวยวิมตุ ติ เพราะสังโยชน๓ ส้นิ ไป (และ) เพราะราคะ โทสะ และโมหะเบาบาง เขาไดเปนพระ-

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 336สกทาคามี มาสูโ ลกน้อี ีกคราวเดียวเทานน้ั จะกระทําที่สดุ แหง ทกุ ขไ ด บุคคลแมน้ีก็พน จากนรก... อบาย ทุคติ วนิ ิบาต. [๑๕๓๓] ดกู อ นมหาบพิตร ก็บุคคลบางคนในโลกนี้ ประกอบดว ยความเลอ่ื มใสอันไมหว่นั ไหวในพระพุทธเจา... ในพระธรรม... ในพระสงฆ...ไมมีปญ ญารา เริง ไมเฉียบแหลม และไมป ระกอบดวยวมิ ตุ ติ เพราะสังโยชน๓ ส้นิ ไป เขาไดเ ปนพระโสดาบัน มคี วามไมต กตํา่ เปนธรรมดา เปน ผเู ท่ยี งที่จะตรัสรูในเบอ้ื งหนา บคุ คลแมน้กี ็พน จากนรก ... อบาย ทคุ ติ วินิบาต. [๑๕๓๔] ดกู อนมหาบพติ ร กบ็ คุ คลบางคนในโลกน้ี ไมป ระกอบดวยความเลอ่ื มใสอนั ไมหว่ันไหวในพระพทุ ธเจา ... ในพระธรรม... ในพระสงฆ. . . ไมม ีปญญาราเริง ไมเฉียบแหลม และไมป ระกอบดว ยวมิ ุตติแตวาเขามีธรรมเหลานี้ คือ สทั ธินทรีย วิริยนิ ทรีย สตนิ ทรีย สมาธนิ ทรยี ปญญินทรยี  ธรรมทงั้ หลายทพ่ี ระตถาคตประกาศแลว ยอ มทนซึง่ การเพงดวยปญญาของเขา (ย่งิ ) กวาประมาณ บุคคลแมนี้กไ็ มไปสูนรก กาํ เนดิ สตั วดริ ัจฉาน ปตติวิสัย อบาย ทุคติ วนิ บิ าต. [๑๕๓๕] ดกู อนมหาบพิตร กบ็ คุ คลบางคนในโลกนี้ ไมป ระกอบดว ยความเล่อื มใสอันไมหวน่ั ไหวในพระพทุ ธเจา ... ในพระธรรม... ในพระสงฆ ... ไมมีปญ ญารา เริง ไมเ ฉยี บแหลม และไมประกอบดว ยวิมุตติแตวา เขามธี รรมเหลาน้ี คือ สัทธนิ ทรยี  ฯลฯ ปญ ญนิ ทรีย และเขามีศรทั ธามีความรักในพระตถาคตพอประมาณ บุคคลแมน้กี ไ็ มไ ปสนู รก... อบายทุคติ วินิบาต. [๑๕๓๖] ดูกอนมหาบพิตร ถาแมต นไมใหญเหลา นพ้ี งึ รทู วั่ ถึงสภุ าษติ ทุพภาษิตไซร อาตมภาพก็พึงพยากรณตน ไมใ หญเ หลา นีว้ า เปน

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 337พระโสดาบัน ... จะตรัสรูในเบ้อื งหนา จะปว ยกลา วไปไยถงึ เจาสรกานิศากยะเจา สรกานิศากยะสมาทานสกิ ขาในเวลาส้นิ พระชนม ขอถวายพระพร. จบปฐมสรการนสิ ูตร ๔ อรรถกถาปฐมสรกานิสตู ร พงึ ทราบอธบิ ายในปฐมสรกานิสตู รท่ี ๔. คําวา อิธ มหานาม เอกจโฺ จ ปคุ ฺคโล ความวา พระผูมีพระภาคเจาทรงปรารภเพ่ือจะทรงแสดงวา เจาศากยะช่ือวา สรกานิน่นั แหละ พนจากอบายอยางเดยี วหามิได แมคนเหลาน้กี ็พน แลว . บทวา ยอ มทนซง่ึ การเพง ดวยปญ ญา (ย่ิง) กวาประมาณความวา ยอ มทนซึง่ การตรวจดูโดยประมาณ. พระผูมพี ระภาคเจาทรงแสดงบุคคลผดู าํ รงอยูใ นมรรค ชอื่ วา ธมั มานุสารี ดว ยบทนี.้ บทวา ไมไ ปสนู รกความวา ก็การกลา ววา บคุ คลผดู ํารงอยใู นมรรคเปนผูพ นแลว หรือวา จกัพน จากอบาย ดังนี้ ก็ควร. ก็บคุ คลยอ มพนโดยรอบ เพราะเหตใุ ด เพราะเหตนุ ้ัน ขนึ้ ชอ่ื วา บคุ คลไปแลว ยอมไมมี เพราะเหตนุ ้ัน ทานจึงกลาววาไมไปแลว อธิบาย ยอมไมไป. พระผมู ีพระภาคเจาทรงแสดงบคุ คลผูด าํ รงอยใู นมรรค ชือ่ วา สัทธานุสารี ผูมีศรัทธาพอประมาณ มีความรักพอประมาณดว ยบทน้ี พระผูม ีพระภาคเจา เม่ือทรงแสดงตนไมม ีแกนใหญ ๔ ตน ซึง่ ต้งัอยใู กลกนั จึงตรัสในบทวา มหาสาลา ดังน.้ี ในคาํ วา เจา สรกานิ

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 338ศากยะสมาทานสกิ ขาในเวลาจะสนิ พระชนม น้ี พระผมู พี ระภาคเจาทรงแสดงวา ไดเ ปน ผูท าํ ใหบ ริบรู ณในสกิ ขาสามในเวลาจะสนิ้ พระชนม. จบอรรถกถาปฐมสรกานิสูตรที่ ๔ ๕. ทตุ ยิ สรกานิสตู ร ผถู งึ สรณคมนไ มไปสูวนิ ิบาต [๑๕๓๗] กบลิ พสั ดุน ทิ าน. ก็สมยั น้ัน เจาสรกานิศากยะสิ้นพระชนมพระผูมีพระภาคเจาทรงพยากรณทาน วาเปน พระโสดาบนั มคี วามไมต กตา่ํเปนธรรมดา เปนผูเที่ยงทจ่ี ะตรัสรใู นเบอ้ื งหนา ดงั ไดย นิ มา พวกเจาศากยะมากดวยกัน มารวมประชุมพรอมกนั แลว ยอมยกโทษติเตยี นบนวา นา -อศั จรรยหนอ ทานผเู จรญิ ไมเ คยมมี าแลว หนอ ทานผเู จริญ บัดน้ี ในทน่ี ี้ใครเลา จกั ไมเปนพระโสดาบัน เพราะเจา สรกานิศากยะสน้ิ พระชนมแ ลวพระผูมพี ระภาคเจา ทรงพยากรณทาน วาเปนพระโสดาบัน มคี วามไมต กต่ําเปนธรรมดา เปนผูเที่ยงทจี่ ะตรสั รูใ นเบ้ืองหนา เจา สรกานศิ ากยะมไิ ดก ระทําใหบรบิ รู ณในสกิ ขา. [๑๕๓๘] คร้งั นน้ั พระเจามหานามศากยราช เสด็จเขา ไปเฝา พระ-ผมู พี ระภาคเจา ถึงท่ีประทบั ทรงถวายบังคมพระผูมีพระภาคเจา แลว ประทบั นง่ัณ ทคี่ วรสว นขา งหนึ่ง คร้นั แลว ไดกราบทลู วา ขาแตพระองคผ เู จริญขอประทานพระวโรกาส เจาสรกานิศากยะสน้ิ พระชนม พระผูมีพระภาคเจาทรงพยากรณวาเปนพระโสดาบัน มคี วามไมตกตาํ่ เปน ธรรมดา เปน ผเู ทย่ี งท่จี ะตรัสรูในเบือ้ งหนา ดังไดย ินมา พวกเจา ศากยะมากดว ยกนั มารว ม

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 339ประชมุ พรอมกนั แลว ยอมยกโทษตเิ ตยี นบนวา... เจา สรกานศิ ากยะมไิ ดกระทาํ ใหบ ริบรู ณใ นสิกขา. [๑๕๓๙] พระผมู พี ระภาคเจา ตรสั วา ดูกอนมหาบพติ ร อบุ าสกผถู งึพระพทุ ธเจา พระธรรม พระสงฆ วา เปน สรณะตลอดกาลนาน จะพงึ ไปสูวนิ บิ าตอยา งไรเลา ก็บคุ คลเมือ่ จะกลา วใหถูก พึงกลา วอบุ าสกนั้นวา อุบาสกผถู ึงพระพทุ ธเจา พระธรรม พระสงฆ วาเปนสรณะตลอดกาลนาน เม่ือจะกลา วใหถ กู พงึ กลา วเจาสรกานศิ ากยะวา เจา สรกานิศากยะเปนอบุ าสกผถู ึงพระพุทธเจา พระธรรม พระสงฆ วา เปน สรณะตลอดกาลนาน เจาสรกานิศากยะน้นั จะพึงไป สวู ินบิ าตอยางไร. [๑๕๔๐] ดกู อ นมหาบพิตร บุคคลบางคนในโลกน้ี เลื่อมใสยิง่แนว แนในพระพุทธเจา ... ในพระธรรม... ในพระสงฆ ... มปี ญญาราเรงิเฉยี บแหลม และประกอบดว ยวิมตุ ติ เขายอมกระทาํ ใหแ จง ซึง่ เจโตวิมุตติปญ ญาวมิ ตุ ติ อันหาอาสวะมิได เพราะอาสวะท้ังหลายส้ินไป ดว ยปญญาอนัยง่ิ เอง ในปจจุบัน เขา ถึงอยู บคุ คลแมน ีก้ พ็ นจากนรก กําเนดิ สัตวดิรจั ฉานปตติวสิ ยั อบาย ทุคติ วินบิ าต. [๑๕๔๑] ดูกอนมหาบพติ ร กบ็ ุคคลบางคนในโลกน้ี เล่ือมใสยิ่งแนวแน ในพระพุทธเจา ... ในพระธรรม ... ในพระสงฆ ... มีปญญารา เรงิเฉียบแหลม แตไ มประกอบดว ยวมิ ตุ ติ เพราะสงั โยชนอนั เปน สว นเบือ้ งตํา่ ๕ส้นิ ไป เขาเปน พระอนาคามี ผูอ ันตราปรนิ พิ พายี อปุ หจั จปรนิ พิ พายี อสังขารปรินพิ พายี สสังขารปรนิ ิพพายี อุทธงั โสโตอกนิฏฐคามี บคุ คลแมน ้กี พ็ นจากนรก... อบาย ทคุ ติ วินบิ าต.

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 340 [๑๕๔๒] ดูกอ นมหาบพติ ร กบ็ คุ คลบางคนในโลกนี้ เลื่อมใสยิง่แนวแน ในพระพุทธเจา ... ในพระธรรม ... ในพระสงฆ ... ไมม ปี ญญารา เรงิ ไมเฉยี บแหลม ไมป ระกอบดวยวิมตุ ติ เพราะสังโยชน ๓ สน้ิ ไปเพราะราคะ โทสะ และโมหะเบาบาง เขาไดเปน พระสกทาคามี จักมาสูโลกนีอ้ ีกคราวเดียวเทา นน้ั แลวกระทําทีส่ ุดแหงทุกขได บุคคลแมน ก้ี พ็ นจากนรก ... อบาย ทคุ ติ วนิ ิบาต. [๑๕๔๓] ดูกอนมหาบพิต ร บุคคลบางคนในโลกน้ี เลื่อมใสยง่ิแนวแน ในพระพทุ ธเจา ... ในพระธรรม ... ในพระสงฆ ... ไมมปี ญ ญารา เริง ไมเ ฉยี บแหลม ท้งั ไมประกอบดว ยวิมุตติ เพราะสงั โยชน ๓ สนิ้ ไปเขาไดเปนพระโสดาบนั มคี วามไมตกตํ่าเปนธรรมดา เปนผเู ทย่ี งที่จะตรสั รูในเบื้องหนา บุคคลแมน ้กี ็พนจากนรก .... อบาย ทคุ ติ วนิ ิบาต. [๑๕๔๔] ดูกอนมหาบพติ ร กบ็ คุ คลบางคนในโลกนี้ ไมเลื่อมใสยิง่ แนวแนในพระพุทธเจา ... ในพระธรรม ... ในพระสงฆ ... ไมมปี ญญาราเริง ไมเฉยี บแหลม ทงั้ ไมป ระกอบดวยวิมุตติ แตเขามีธรรมเหลานี้ คือสัทธนิ ทรยี  วริ ิยินทรีย สตนิ ทรยี  สมาธนิ ทรีย ปญ ญนิ ทรีย ธรรมท้ังหลายท่พี ระตถาคตประกาศแลว ยอมทนซงึ่ การเพง ดวยปญญาของเขา (ย่งิ ) กวาประมาณ บุคคลแมน ้กี ็ไมไ ปสูน รก กาํ เนิดสตั วด ริ จั ฉาน ปต ตวิ สิ ยั อบายทคุ ติ วินบิ าต. [๑๕๔๕] ดกู อ นมหาบพิตร ก็บุคคลบางคนในโลกนี้ ไมเลอ่ื มใสย่ิงแนวแน ในพระพุทธเจา ... ในพระธรรม ... ในพระสงฆ ... ไมม ีปญ ญาราเรงิ ไมเ ฉยี บแหลม ทง้ั ไมประกอบดวยวมิ ตุ ติ แตเ ขามธี รรมเหลาน้ี คอืสตนิ ทรีย... ปญญินทรีย และเขามีศรัทธา มคี วามรกั ในพระตถาคตพอประมาณ บคุ คลแมนี้กไ็ มไ ปสูนรก.. อบาย ทุคติ วินบิ าต.

พระสุตตันตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 341 [๑๕๔๖] ดูกอนมหาบพติ ร เปรยี บเหมอื นนาทีไ่ มราบเรยี บ มพี ้ืนไมดี ยังมไิ ดก นหลกั ตอออก และพืชเลา ก็แตกรา ว เสีย ถูกลมและแดดกระทบแลวไมแขง็ (ลบี ) เก็บไวไมดี ถึงฝนจะหล่ังสายน้ําลงมาเปน อยางดี พืชเหลาน้นั จะพึงถึงความเจรญิ งอกงามไพบลู ยบ า งไหม พระเจา มหานามศากยราชกราบทลู วา หามิไดพ ระเจาขา . พ. ขอ นี้ฉันใด ดูกอนมหาบพติ ร ในขอ นีก้ ็ฉันน้นั เหมือนกัน ธรรมทก่ี ลาวไมด ี ประกาศไมดี ไมเปน นิยยานิกธรรม ไมเ ปนไปเพือ่ ความสงบมใิ ชพ ระสัมมาสมั พทุ ธเจา ประกาศ อาตมภาพกลาวเรือ่ งน้ีในเพราะนาท่ีไมราบเรยี บและสาวกเปน ผปู ฏบิ ตั ิธรรมสมควรแกธ รรม ปฏบิ ัตชิ อบ ประพฤตติ ามธรรมในธรรมน้นั อาตมภาพกลาวเร่ืองนี้ในเพราะพืชทไี่ มด ี. [๑๕๔๗] ดกู อนมหาบพิตร เปรยี บเหมือนนาทร่ี าบเรยี บ มพี น้ื ดีกนหลักตอออกหมดแลว และพชื เลา กไ็ มแ ตกรา ว ไมเสยี ลมและแดดมิไดกระทบ แข็งแกรง เก็บไวด แี ลว ฝนพึงหล่งั สายนํา้ ลงมาเปน อยา งดี พชื เหลานัน้ จะพงึ ถงึ ความเจรญิ งอกงามไพบลู ยบางไหม. ม. ได พระเจา ขา . พ. ขอ น้ันฉันใด ดกู อนมหาบพติ ร ในขอนั้นกฉ็ ันนน้ั เหมือนกนัธรรมท่ีกลาวดแี ลว ประกาศดีแลว เปน นิยยานกิ ธรรม เปนไปเพื่อความสงบพระสมั มาสมั พทุ ธเจา ประกาศไว อาตมภาพกลาวเรอ่ื งนใี้ นเพราะนาท่รี าบเรียบและสาวกเปน ผูปฏบิ ตั ิธรรมสมควรแกธ รรม ปฏบิ ัติชอบ ประพฤตติ ามธรรมในธรรมน้ัน อาตมาภาพกลา วเรอื่ งน้ใี นเพราะพืชทีไ่ มดี จะปว ยกลาวไปไยถงึเจาสรกานิศากยะ เจาสรกานศิ ากยะไดกระทําใหบ ริบรู ณในสิกขาในเวลาจะส้นิพระชนม. จบทุตยิ สรกานสิ ตู รท่ี ๕

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 342 อรรถกถาทตุ ิยสรกานิสูตร พึงทราบอธิบายในทุตยิ สรกานิสตู รที่ ๕. บทวา นาที่ไมราบเรียบ ไดแ กน าทีไ่ มเ สมอกัน. บทวา มีพื้นไมด ีไดแ ก มีพ้ืนกระดาง ประกอบดว ยความเคม็ . บทวา แตกรา ว ไดแ ก แตกท่วั ไป. บทวา เสยี ไดแก ชมุ นา้ํ แลว กเ็ ปอยเนา . บทวา ถกู ลมและแดดกระทบแลว ความวา ถึงความไมมรี ส เพราะลมและแดดกระทบแลว บทวาไมแข็ง ไดแก ไมถ อื เอาแกน คอื ยังไมเ กิดแกน . บทวา เกบ็ ไวไมด ีความวา ใสไ วในฉางเปน ตนเก็บไวด หี ามไิ ด. บทวา เกบ็ ไวด ีแลวความวา ไมง อกตลอด ๔ เดือนจากท่ี ทเ่ี ก็บไว. จบอรรถกถาทตุ ิยสรกานิสูตรที่ ๕ ๒. ปฐมทุสีลยสตู ร จาํ แนกโสดาปตติยังคะ ๔ ดว ยอาการ ๑๐ [๑๕๔๘] สาวัตถีนทิ าน. ก็สมัยน้นั ทานอนาถบิณฑกิ คฤหบดีปว ย ไดรบั ทกุ ข เปน ไขหนกั ครงั้ น้นั ทานอนาถบิณฑกิ คฤหบดีเรียกบรุ ุษคนหน่งึ มาสั่งวา ดกู อนบรุ ษุ ผูเจรญิ ทา นจงไปเถิด จงเขาไปหาทานพระสารีบุตรคร้ันแลว จงไหวเทา ทงั้ สองของทานพระสารีบตุ รดว ยเศยี รเกลาตามคําของเราวาขา แตทา นผูเจรญิ อนาถบณิ ฑกิ คฤหบดปี วย ไดร ับทกุ ข เปน ไขห นกั เขาขอกราบเทาท้ังสองของทานพระสารบี ตุ รดว ยเศียรเกลา และทา นจงเรียนอยาง

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 343น้ีวา ขา แตทานผเู จริญ ไดโ ปรดเถิด ขอทา นพระสารีบตุ รจงอาศัยความอนุเคราะหเขาไปยังนเิ วศนข องทา นอนาถบณิ ฑิกคฤหบดีเถิด บุรุษนั้นรับคําของทานอนาถบณิ ฑิกคฤหบดีแลว เขา ไปหาทานพระสารบี ุตรถึงที่อยู อภิวาทแลวนัง่ ณ ท่คี วรสวนขา งหนึง่ ครนั้ แลว ไดเ รยี นวา ขาแตทานผเู จรญิ ทา นอนาถบิณฑิกคฤหบดปี วย ไดร บั ทุกข เปน ไขห นัก ทา นขอกราบเทาท้งั สองของทา นพระสารบี ตุ รดวยเศยี รเกลา และทา นสัง่ มาอยางนี้วา ขา แตทา นผเู จริญไดโ ปรดเถดิ ขอทานพระสารีบุตรจงอาศัยความอนเุ คราะหเขาไปยังนิเวศนของทานอนาถบิณฑิกคฤหบดเี ถดิ ทานพระสารีบุตรรบั นมิ นตดวยดุษณภี าพ. [๑๕๔๙] ครงั้ น้ัน เวลาเชา ทานพระสารบี ุตรนงุ แลว ถอื บาตรและจวี ร มีทา นพระอานนทเปนปจ ฉาสมณะ เขาไปยงั นเิ วศนข องทานอนาถบิณฑกิ -คฤหบดีแลวนง่ั บนอาสนะที่เขาปูลาดไว ครัน้ แลว ไดถามทา นอนาถบณิ ฑิกคฤหบดีวา ดูกอ นคฤหบดี ทา นพออดทนไดหรอื พอยงั อตั ภาพใหเ ปน ไปไดหรอื ทกุ ขเวทนาคลายลง ไมก ําเรบิ ขึ้นแลหรอื ความทุเลายอ มปรากฎ ความกาํ เริบไมปรากฏแลหรือ ทานอนาถบิณฑิกคฤหบดตี อบวา ขา แตท า นผูเจริญกระผมอดทนไมไ ดยังอตั ภาพใหเปน ไปไมได ทุกขเวทนาของกระผมกําเริบหนกั ไมทุเลาลงเลย ความกาํ เริบยอ มปรากฏ ความทุเลาไมป รากฎ. [๑๕๕๐] สา. ดกู อนคฤหบดี ปุถุชนผไู มไดส ดบั ประกอบดวยความไมเล่ือมใสในพระพทุ ธเจา เห็นปานใด เม่ือแตกกายตายไป ยอมเขาถึงอบาย ทคุ ติ วนิ บิ าต นรก ความไมเล่ือมใสในพระพุทธเจาเหน็ ปานน้นัยอมไมมแี กท านสวนทา นมีความเล่อื มใสอันไมห วัน่ ไหวในพระพทุ ธเจา วา แมเพราะเหตนุ ี้ ๆ พระผมู ีพระภาคเจา พระองคนั้น ฯลฯ เปนผูจําแนกธรรม ก็เมอื่ ทา นเห็นความเลอื่ มใสอนั ไมหวนั่ ไหวในพระพทุ ธเจานัน้ อยูในตน เวทนาจะพงึ สงบระงับโดยพลัน.

พระสตุ ตันตปฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 344 [๑๕๕๑] ดูกอ นคฤหบดี ปุถุชนผูไมไดสดับ ประกอบดวยความไมเล่อื มใสในพระธรรมเหน็ ปานใด เมอื่ แตกกายตายไป ยอ มเขา ถึงอบาย ทุคติวินิบาต นรก ความไมเลือ่ มใสในพระธรรมเห็นปานนน้ั ยอ มไมมแี กทานสว นทา นมีความเล่อื มใสอันไมห ว่นั ไหวในพระธรรมวา ธรรมอันพระผมู พี ระ-ภาคเจาตรสั ดแี ลว ฯลฯ อันวญิ ูชนพึงรูเฉพาะตน กเ็ ม่ือทานเห็นความเลอ่ื มใสอนั ไมห ว่นั ไหวในพระธรรมน้ันอยูใ นตน เวทนาจะพึงสงบระงับโดยพลัน. [๑๕๕๒] ดูกอ นคฤหบดี ปถุ ชุ นผูไ มไดส ดับ ประกอบดว ยความไมเล่อื มใสในพระสงฆเหน็ ปานใด เมอ่ื แตกกายตายไป ยอมเขาถงึ อบาย ทคุ ติวินิบาต นรก ความไมเ ลือ่ มใสในพระสงฆเ ห็นปานน้ัน ยอ มไมมแี กท านสว นทานมีความเลื่อมใสในพระสงฆวา พระสงฆสาวกของพระผมู ีพระภาคเจาเปนผูป ฏบิ ัติดแี ลว ฯลฯ เปนนาบุญของโลก ไมม นี าบญุ อื่นยงิ่ กวา กเ็ มื่อทานเหน็ ความเลอื่ มใสอนั ไมหวั่นไหวในพระสงฆนน้ั อยใู นตน เวทนาจะพงึ สงบระงบั โดยพลนั . [๑๕๕๓] ดูกอ นคฤหบดี ปุถชุ นผูไมไดสดับ ประกอบดว ยความเปนผูทุศีลเหน็ ปานใด เมอื่ แตกกายตายไป ยอมเขาถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรกความเปน ผูทุศลี เหน็ ปานน้ัน ยอ มไมมแี กท า น สวนทานมศี ลี ทพ่ี ระอริยเจาใครแ ลว ไมข าด ฯลฯ เปนไปเพ่อื สมาธิ ก็เม่ือทานเห็นศลี ทพี่ ระอริยเจาใครแลวอยูใ นตน เวทนาจะพึงสงบระงับโดยพลนั . [๑๕๕๔] ดูกอ นคฤหบดี ปถุ ชุ นผูไ มไดสดับ ประกอบดว ยมิจ-ฉาทฏิ ฐิเห็นปานใด เมอ่ื แตกกายตายไป ยอ มเขาถึงอบาย ทุคติ วนิ ิบาตนรก มจิ ฉาทฏิ ฐเิ ห็นปานน้ัน ยอมไมมีแกท า น สวนทานมีสัมมาทฏิ ฐิ ก็เมอ่ืทานเห็นสัมมาทฏิ ฐิน้นั อยใู นตน เวทนาจะพึงสงบระงบั โดยพลนั .

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาที่ 345 [๑๕๕๕] ดกู อนคฤหบดี ปุถุชนผูไมไดสดบั ประกอบดว ยมจิ ฉา.สังกปั ปะ เหน็ ปานใด เมื่อแตกกายตายไป ยอมเขาถงึ อบาย ทคุ ติ วินบิ าตนรก มิจฉาสังกัปปะเห็นปานน้นั ยอมไมม ีแกทา น สว นทา นมสี มั มาสังกปั ปะกเ็ มอื่ ทานเหน็ สัมมาสังกัปปะน้นั อยูใ นตน เวทนาจะพงึ สงบระงับโดยพลนั . [๑๕๕๖] ดกู อ นคฤหบดี ปถุ ุชนผไู มไดส ดับ ประกอบดวยมจิ ฉาวาจาเหน็ ปานใด เม่ือแตกกายตายไป ยอมเขา ถงึ อบาย ทคุ ติ วินบิ าต นรกมจิ ฉาวาจาเห็นปานนั้น ยอ มไมมแี กทา น สวนทานมีสมั มาวาจา กเ็ มอ่ื ทานเหน็ สัมมาวาจานนั้ อยูใ นตน เวทนาจะพงึ สงบระงับโดยพลนั . [๑๕๕๗] ดูกอ นคฤหบดี ปุถุชนผไู มไ ดส ดบั ประกอบดว ยมิจฉา.กัมมันตะเหน็ ปานใด เมือ่ แตกกายตายไป ยอ มเขาถึงอบาย ทคุ ติ วนิ ิบาตนรก มจิ ฉากมั มันตะเหน็ ปานนัน้ ยอ มไมมีแกท าน สวนทานมีสัมมากัมมันตะกเ็ มอ่ื ทานเห็นสัมมากัมมันตะนนั้ อยูในตน เวทนาจะพงึ สงบระงับโดยพลนั . [๑๕๕๘] ดกู อนคฤหบดี ปถุ ชุ นผูไมไ ดส ดับ ประกอบดว ยมจิ ฉา-อาชีวะเห็นปานใด เมื่อแตกกายตายไป ยอ มเขา ถงึ อบาย ทุคติ วนิ บิ าต นรกมจิ ฉาอาชีวะเหน็ ปานนนั้ ยอ มไมม ีแกทาน สว นทา นมีสมั มาอาชวี ะ ก็เมอื่ทา นเห็นสมั มาอาชีวะนั้นอยใู นตน เวทนาจะพงึ สงบระงบั โดยพลนั . [๑๕๕๙] ดูกอนคฤหบดี ปถุ ชุ นผูไมไ ดสดับ ประกอบดวยมจิ ฉา-วายามะเห็นปานใด เม่ือแตกกายตายไป ยอ มเขาถึงอบาย ทคุ ติ วนิ ิบาต นรกมิจฉาวายามะเหน็ ปานนัน้ ยอ มไมม แี กท า น สว นทา นมีสมั มาวายามะ กเ็ มื่อทานเห็นสมั มาวายามะน้ันอยูในตน เวทนาจะพงึ ระงบั โดยพลัน. [๑๕๖๐] ดูกอ นคฤหบดี ปถุ ชุ นผูไมไ ดส ดับ ประกอบดวยมจิ ฉาสติเห็นปานใด เม่อื แตกกายตายไป ยอ มเขา ถงึ อบาย ทุคติ วินิบาต นรก

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 346มิจฉาสตเิ ห็นปานนัน้ ยอ มไมมีแกทา น สวนทานมสี ันมาสติ กเ็ ม่ือทานเห็นสัมมาสตนิ ้ันอยูในตน เวทนาจะพงึ สงบระงบั โดยพลนั . [๑๕๖๑] ดูกอนคฤหบดี ปถุ ุชนผูไมไดสดับ ประกอบดว ยมิจฉาสมาธิ เห็นปานใด เมอื่ แตกกายตายไป ยอ มเขาถึงอบาย ทุคติ วินิบาตนรก มิจฉาสมาธเิ หน็ ปานนนั้ ยอมไมม แี กทาน สวนทา นมสี ัมมาสมาธิ ก็เมือ่ ทานเห็นสมั มาสมาธนิ ั้นอยใู นตน เวทนาจะพงึ สงบระงับโดยพลัน. [๑๕๖๒] ดกู อนคฤหบดี ปถุ ชุ นผไู มไ ดสดบั ประกอบดวยมจิ ฉา.ญาณะ เห็นปานใด เมอื่ แตกกายตายไป ยอ มเขาถึงอบาย ทคุ ติ วินิบาตนรก มจิ ฉาญาณะเห็นปานนนั้ ยอมไมม แี กทาน สว นทา นมีสมั มาญาณะ ก็เมือ่ ทา นเห็นสมั มาญาณะน้นั อยูในตน เวทนาจะพงึ สงบระงบั โดยพลนั . [๑๕๖๓] ดกู อ นคฤหบดี ปถุ ชุ นผูไมไ ดส ดบั ประกอบดวยมจิ ฉาวมิ ุตติ เหน็ ปานใด เมื่อแตกกายตายไป ยอ มเขาถึงอบาย ทคุ ติ วนิ ิบาตนรก มิจฉาวิมุตติเห็นปานน้นั ยอ มไมมีแกทา น สว นทา นมีสมั มาวมิ ุตติ ก็เม่อื ทา นเห็นสัมมาวมิ ุตตนิ นั้ อยูในตน เวทนาจะพงึ สงบระงับโดยพลัน. [๑๕๖๔] คร้ังนั้น เวทนาของทานอนาถบิณฑกิ คฤหบดีสงบระงบัแลวโดยพลัน ทานอนาถบิณฑิกคฤหบดอี งั คาสทา นพระสารีบตุ รและทานพระ-อานนทด ว ยอาหารที่เขาจดั มาเฉพาะตน คร้ังนน้ั ทา นอนาถบณิ ฑกิ คฤหบดีเมอ่ื ทา นพระสารีบตุ รฉนั เสรจ็ นาํ มือออกจากบาตรแลว จึงถอื เอาอาสนะตา่ํ อันหนง่ึ นง่ั ณ ทค่ี วรสวนขางหนึง่ แลว ทานพระสารบี ุตรอนุโมทนาดว ยคาถาเหลา นี้ [๑๕๖๕] ผูใดมศี รทั ธา ต้ังม่ันไมห วัน่ ไหว ในพระตถาคต มศี ลี อันงามที่พระอริยเจา ใครแลว สรรเสริญแลว มีความเล่อื มใส

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ท่ี 347 ในพระสงฆ และมคี วามเห็นอันตรง บัณ- ฑติ ท้งั ทลายเรยี กผูนน้ั วา เปน คนไมข ัดสน ชีวติ ของผนู ัน้ ไมเ ปลาประโยชน. เพราะฉะนั้น บุคคลผมู ีปญ ญา เม่ือ ระลึกถงึ คาํ สอนของพระพุทธเจาทง้ั หลาย พึงประกอบตามซง่ึ ศรทั ธา ศลี ความ เลอื่ มใสและความเหน็ ธรรม. [๑๕๖๖] คร้ังนัน้ ทา นพระสารบี ตุ รครนั้ อนุโมทนาดว ยคาถาเหลา นี้แลว จงึ ลุกจากอาสนะหลกี ไป. [๑๕๖๗] ลาํ ดบั น้นั ทานพระอานนทเขาไปเฝา พระผูม พี ระภาคเจาถงึ ที่ประทบั ถวายบังคมพระผูมีพระภาคเจา แลว น่ัง ณ ท่ีควรสว นขางหนึง่ คร้ันแลว พระผูมีพระภาคเจา ไดต รสั ถามทานพระอานนทวา ดูกอ นอานนท เธอมาจากไหนแตย งั วัน ทานพระอานนทก ราบทูลวา ขา แตพ ระองคผูเจริญ ทานพระสารบี ุตรกลาวสอนอนาถบิณฑกิ คฤหบดดี วยโอวาทขอนี้ ๆพระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา ดกู อนอานนท สารีบตุ รเปนบณั ฑิต สารบี ตุ รมีปญ ญามาก ไดจาํ แนกโสดาปต ติยงั คะ ๔ ดวยอาการ ๑๐ อยา ง. จบปฐมทสุ ีลยสตู รที่ ๖

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนา ที่ 348 อรรถกถาปฐมสีลยสูตร พงึ ทราบอธบิ ายในปฐมทสุ ีลยสตู รที่ ๖. คาํ วา เวทนาจะพงึ สงบระงบั โดยพลัน ไดแก เวทนาพงึ ระงับในขณะ. คําวา ดว ยมิจฉาญาณะ ไดแ ก ดว ยการพิจารณาทผ่ี ิด. คาํ วาดว ยมจิ ฉาวิมตุ ติ ไดแ ก ดว ยการหลุดพน ท่ีไมน ําออกจากทุกข. คาํ วาตสฺมา สทธฺ จฺ สลี ฺจ ทานไดกลาวไวในคาถาแลวทีเดียว. คําวายตฺร หิ นาม เทา กับ โย นาม. จบอรรถกถาปฐมสลี ยสูตรที่ ๖ ๗. ทตุ ิยทสุ ีลยสูตร กลัวความตายเพราะไมมธี รรม ๔ ประการ [๑๕๖๘] สาวตั ถีนิทาน. ก็สมยั นน้ั ทานอนาถบณิ ฑิกคฤหบดีปว ยไดร บั ทุกข เปน ไขหนัก ครัง้ น้ัน ทา นอนาถบณิ ฑกิ คฤหบดีเรียกบุรษุ คนหน่ึงมาสงั่ วา ดูกอ นบรุ ษุ ผูเจริญ ทานจงไปเถดิ จงเขา ไปหาทานพระอานนทครน้ั แลว จงไหวเ ทาทัง้ สองของทา นพระอานนทดวยเศยี รเกลาตามคาํ ของเราวาขา แตทานผเู จริญ อนาถบิณฑิกคฤหบดปี วย ไดร ับทุกข เปนไขหนักขอกราบเทา ทงั้ สองของทา นพระอานนทด วยเศียรเกลา และทานจงเรียนอยา ง-นว้ี า ขา แตท านผเู จริญไดโ ปรดเถิด ขอทา นพระอานนทจงอาศยั ความอน-ุเคราะหเ ขาไปยังนเิ วศนของทา นอนาถบณิ ฑิกคฤหบดีเถิด บรุ ษุ นนั้ รับคาํ ของ

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 349ทานอนาถบณิ ฑิกคฤหบดีแลว เขา ไปหาทา นพระอานนทถ งึ ทอ่ี ยู อภวิ าทแลวน่งั ณ ทค่ี วรสว นขางหน่ึง ครั้นแลวไดเ รยี นวา ขาแตท านผูเจรญิทานอนาถบิณฑิกคฤหบดีปวย ไดร ับทุกข เปนไขหนัก ทา นขอกราบเทาทงั้ สองของทา นพระอานนทด ว ยเศียรเกลา และทานสง่ั มาอยางนวี้ า ขาแตทานผเู จรญิ ไดโปรดเถิด ขอทานพระอานนทจงอาศยั ความอนเุ คราะหเ ขา ไปยงันิเวศนของทา นอนาถบิณฑิกคฤหบดีเถิด ทา นพระอานนทร บั นมิ นตด ว ยดษุ ณีภาพ. [๑๕๖๙] ครัง้ นั้น เวลาเชา ทานพระอานนทนุงแลว ถือบาตรเเละจีวรเขา ไปยงั นิเวศนของทานอนาถบณิ ฑกิ คฤหบดี แลว น่งั บนอาสนะท่ีเขาปลู าดไว ครน้ั แลวไดถามทา นอนาถบณิ ฑกิ คฤหบดวี า [๑๕๗๐] ดกู อนคฤหบดี ทานพออดทนไดห รือ พอยังอตั ภาพใหเปน ไปไดแลหรือ ทุกขเวทนาคลายลง ไมกําเริบข้ึนแลหรือ ความทุเลายอมปรากฏ ความกําเรบิ ไมปรากฏแลหรอื ทา นอนาถบิณฑิกคฤหบดีตอบวาขาแตท านผเู จรญิ กระผมอดทนไมได ยงั อัตภาพใหเ ปนไปไมได ทกุ ขเวทนาของกระผมกําเริบหนกั ไมทเุ ลาลงเลย ความกาํ เริบยอ มปรากฏ ความทเุ ลาไมป รากฏ. [๑๕๗๑] อ. ดูกอนคฤหบดี ปุถชุ นผไู มไดสดับ ประกอบดวยธรรม ๔ ประการ ยอมมีความสะดงุ หวาดเสยี ว กลัวความตายท่ีจะมาถงึ ในภายหนา ธรรม ๔ ประการเปน ไฉน ปุถชุ นผูไมไ ดส ดับในโลกน้ี ประกอบดวยความไมเลอื่ มใสในพระพทุ ธเจา ก็เม่อื เขาเห็นความไมเลอ่ื มใสในพระ-พทุ ธเจา นน้ั อยใู นตน ยอ มมีความสะดงุ หวาดเสยี ว กลวั ความตายท่จี ะมาถึงในภายหนา.

พระสุตตันตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย มหาวารวรรค เลม ๕ ภาค ๒ - หนาท่ี 350 อกี ประการหนึง่ ปุถชุ นผไู มไ ดสดบั ประกอบดว ยความไมเ ลื่อมใสในพระธรรม กเ็ ม่ือเขาเหน็ ความไมเล่ือมใสในพระธรรมนน้ั อยใู นตน ยอมมคี วามสะดงุ หวาดเสียว กลวั ความตายท่ีจะมาถึงในภายหนา. อีกประการหน่งึ ปถุ ชุ นผูไมไ ดสดบั ประกอบดว ยความไมเ ลอ่ื มใสในพระสงฆ กเ็ ม่ือเขาเหน็ ความไมเ ลื่อมใสในพระสงฆน ั้นอยูใ นตน ยอมมีความสะดงุ หวาดเสยี ว กลวั ความตายที่จะมาถึงในภายหนา . อกี ประการหน่งึ ปถุ ุชนผไู มไดสดับ ประกอบดว ยความเปน ผูทศุ ลีก็เมื่อเขาเหน็ ความเปนผูทศุ ีลนน้ั อยใู นตน ยอมมคี วามสะดงุ หวาดเสยี วกลวัความตายทจ่ี ะมาถึงในภายหนา . ดูกอนคฤหบดี ปุถชุ นผไู มไดส ดับ ประกอบดว ยธรรม ๔ ประการนีแ้ ล ยอ มมีความสะดุงหวาดเสียว กลัวความตายทจี่ ะมาถงึ ในภายหนา [๑๕๗๒] ดกู อนคฤหบดี อรยิ สาวกผูไดส ดบั ประกอบดวยธรรม๔ ประการ ยอ มไมมคี วามสะดงุ หวาดเสียว ไมกลัวความตายทจี่ ะมาถึงในภายหนา ธรรม ๔ ประการเปนไฉน อรยิ สาวกผไู ดสดบั ในธรรมวินัยน้ีประกอบดว ยความเลอื่ มใสอันไมหวัน่ ไหวในพระพุทธเจา วา แมเพราะเหตนุ ี้ ๆพระผูมีพระภาคเจาพระองคน ้ัน ฯลฯ เปน ผูจาํ แนกธรรม กเ็ ม่ือเขาเห็นความเลอ่ื มใสอนั ไมห วัน่ ไหวในพระพทุ ธเจา น้นั อยูในตน ยอมไมมีความสะดุงหวาดเสยี ว ไมกลวั ความตายที่จะมาถึงในภายหนา . อกี ประการหน่งึ อรยิ สาวกผูไดสดับ ประกอบดว ยความเลื่อมใสอันไมห วนั่ ไหวในพระธรรมวาพระธรรมอันพระผมู พี ระภาคเจา ตรัสดแี ลว ฯลฯอนั วญิ ูชนพงึ รูเฉพาะตน ก็เมอื่ เขาเหน็ ความเล่อื มใสอันไมหวน่ั ไหว ในพระธรรมน้นั อยูในตน ยอมไมมคี วามสะดุงหวาดเสียว ไมก ลัวความตายที่จะมาถึงในภายหนา .