tripitaka_50

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ที่ 273 บทวา จิตฺต สุสมาหติ  มม ความวา พระเถระพยากรณพ ระ-อรหัตผลวา ตอ จากน้ันมา จิตของเราก็ตง้ั ม่ันดวยดี ดว ยโลกตุ รสมาธิ บดั นี้ไมม ีกจิ อะไรท่ีจะตองกระทาํ ในการตง้ั จติ นั้น ดังน.้ี จบอรรถกถาวมิ ลเถรคาถา จบวรรควรรณนาท่ี ๕ ในอรรถกถาเถรคาถา ช่อื วา ปรมตั ถทปี นี ในวรรคนี้ รวมพระเถระได ๑๐ รปู คือ ๑. พระสริ ิวัฑฒเถระ ๒. พระขทิรวนยี เรวตเถระ ๓. พระสมุ ังคลเถระ ๔. พระสานเุ ถระ ๕. พระรมณยี วหิ ารเี ถระ ๖. พระสมิทธิเถระ๗. พระอุชชยเถระ ๘. พระสัญชยเถระ ๙. พระรามเณยยกเถระ ๑๐.พระวิมลเถระ และอรรถกถา.

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ที่ 274 เถรคาถา เอกนบิ าต วรรคท่ี ๖ ๑. โคธิกเถรคาถา วาดวยคาถาของพระโคธิกเถระ [๑๘๘] ไดย นิ วา พระโคธกิ เถระไดภาษิตคาถานี้ไว อยา งน้ีวา ฝนตกลงมา มีเสียงไพเราะ ดงั เสยี งเพลงขับ กุฎีของเรามุงดีแลว มปี ระตูหนาตา งมิดชิดดี จติ ของ เรากต็ ้งั มัน่ ดแี ลว ถาทา นปรารถนาจะตก ก็เชิญตก ลงมาเถดิ ฝน. วรรควรรณนาท่ี ๖ อรรถกถาโคธกิ าทจิ ตเุ ถรคาถา คาถาของพระเถระทัง้ ๔ เหลาน้ี คอื พระโคธิกะ พระสพุ าหุ พระ-วัลลิยะ พระอุตตยิ ะ ทง้ั ๔ คาถาเรมิ่ ตนวา วสฺสติ เทโว. เรอื่ งราวของทานเหลานั้นเปนอยางไร ? แมพ ระเถระเหลา นี้ กไ็ ดม อี ธิการอันกระทําไวแลว ในพระพุทธเจาองคกอน ๆ ส่งั สมบญุ ไวม ากในภพนัน้ ๆ ในกาลของพระผูมพี ระภาคเจาทรงพระนามวา สิทธัตถะ ในกปั ท่ี ๙๔ นับแตภ ัทรกปั นี้ ไดเ กิดในเรือนมี

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 275ตระกูล ถึงความเปนผูรูแลว ไดเปนสหายกนั เทีย่ วไป. ในบรรดาสหายเหลา น้ันสหายคนหนงึ่ เห็นพระผูมพี ระภาคเจา ทรงพระนามวา สทิ ธัตถะ เสดจ็ เที่ยวบณิ ฑบาต ไดถ วายอาหารทัพพี ๑. สหายคนท่ี ๒ มจี ติ เลือ่ มใส ถวายบงั คมดว ยเบญจางคประดษิ ฐแลว ประคองอญั ชลี. สหายคนท่ี ๓ มีจิตเลอ่ื มใสบชู าพระผมู ีพระภาคเจา ดวยดอกอุบลกํามือหนงึ่ สหายคนท่ี ๔ ทําการบูชาดวยดอกมะล.ิ สหายเหลา นน้ั บงั เกดิ ในเทวโลก ดวยบุญกรรม ท่ีทาํ จิตใหเล่อื มใสในพระศาสดา ขวนขวายแลวอยางน้ี กระทําบุญไวม ากแลว ทอ งเท่ยี วไป ๆ มา ๆ อยูในเทวดาและมนษุ ยท ั้งหลาย แลว เกิดในเรือนมีตระกูลในกาลของพระผมู ีพระภาคเจา ทรงพระนามวา กัสสปะ เปน สหายกนับวชในพระศาสนา บําเพ็ญสมณธรรม แลว เกิดเปน โอรสของเจามลั ละทง้ั ๔ในเมอื งปาวา ในกาลแหง พระผูมพี ระภาคเจา ของเราทั้งหลาย. พวกเจา มัลละไดขนานนามของพระโอรสเหลานัน้ วา โคธกิ ะ สุพาหุ วัลลิยะ (และ) อตุ ตยิ ะ.พระโอรสท้งั ๔ ไดเ ปน สหายรกั กนั . พระโอรสเหลาน้นั ไดพ ากันไปยงั เมืองกบิลพสั ดุ ดวยกรณยี กิจบางอยาง. ก็ในสมัยนนั้ พระศาสดาเสด็จไปยังเมอื งกบลิ พัสดุ ประทบั อยูในนโิ ครธาราม ทรงแสดงยมกปาฏิหารยิ  ทรมานเจาศากยะ มีพระเจาสทุ โธทนะเปนประมขุ . ครั้งนั้น แมโ อรสแหง เจามลั ละท้ัง ๔ เหลาน้นั เห็นปาฏิหาริยแลว ไดค วามเล่ือมใส บวชแลว เจรญิ วิปส สนาบรรลพุ ระอรหตั พรอมดวยปฏิสัมภิทาท้งั หลาย ตอ กาลไมนานนกั . สมดังคาถาประพันธท่ีทานกลา วไวใ นอปทานวา พระโคธิกเถระกลา วคาถานีว้ า เราไดเ ห็นพระสมั พทุ ธเจา ผมู ผี ิวพรรณดังทอง สมควรรับเคร่ืองบูชา เสด็จออกจากปา อนั สงัด จาก ตัณหาเคร่ืองรอ ยรดั มาสคู วามดับ จึงถวายภิกษาทพั พี หนงึ่ แดพ ระพุทธเจา ทรงพระนามวา สิทธตั ถะ ผูม ี

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 276ปญ ญา ผูสงบระงบั ผูแกลว กลามาก ผคู งท่ี เราตามเสดจ็ พระองค ผทู รงยังมหาชนใหดับ เรามคี วามยนิ ดีเปนอนั มากในพระพทุ ธเจา ผเู ปนเผา พนั ธุพ ระอาทติ ยในกปั ท่ี ๙๔ แตภทั รกปั นี้ เราไดถ วายทานใดในกาลนนั้ ดวยกรรมน้ัน เราไมร ูจกั ทคุ ตเิ ลย น้ีเปน ผลแหงการถวายภกิ ษา ในกัปที่ ๘๗ แตภ ทั รกัปน้ี ไดเปน พระ-เจา จกั รพรรดิ ๗ พระองค มพี ระนามเหมือนกนั วามหาเรณุ ทรงสมบูรณดว ยแกว ๗ ประการ. เราเผากเิ ลสท้ังหลายแลว ฯ ล ฯ คําสอนของพระพทุ ธเจาเราทําสาํ เร็จแลว ดังนี้.พระสพุ าหเุ ถระ กลา วคาถาน้ีวา เราไดเหน็ พระพุทธเจา ผูม ีพระฉวีวรรณดังทองผอู งอาจดจุ มาอาชาไนย ดงั ชางมาตงั คะ ตกมนั ๓ครั้ง ผูแสวงหาพระคุณอนั ยิง่ ใหญ ทรงยงั ทศิ ทั้งปวงใหสวางไสวเหมือนพญารัง มีดอกบาน เปน เชษฐบรุ ุษของโลก สงู สุดกวานระ เสด็จดาํ เนินไปในถนนจึงยงั จติ ใหเ ลื่อมใสในพระญาณ ประนมอัญชลี มีจติเลอื่ มใส มใี จโสมนัส ถวายบงั คมพระผมู ีพระภาคเจาพระนามวา สิทธัตถะ ในกปั ที่ ๙๔ แตภทั รกปั นี้ เราไดทํากรรมใดในกาลนั้น ดว ยกรรมนัน้ เราไมรูจกัทคุ ติเลย นเ้ี ปน ผลแหงสญั ญาในพระญาณ ในกปั ท่ี๗๓ แตภ ัทรกัปน้ี ไดเปนพระเจา จกั รพรรดิ ๑๖ พระ-องค มีนามวา นรตุ ตมะ สมบูรณดวยแกว ๗

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาท่ี 277ประการ มีพลมาก เราเผากเิ ลสทั้งหลายแลว ฯ ล ฯคําสอนของพระพทุ ธเจา เรากระทาํ สําเร็จแลว ดงั น.้ีพระวัลลยิ เถระ กลา วคาถานว้ี า ในกาลนนั้ เราเปน ชางดอกไม อาศัยอยูในนครติวรา ไดเหน็ พระพุทธเจา ผูป ราศจากธุลี ทรงพระนามวา สทิ ธัตถะ อันชาวโลกบชู า มใี จเล่ือมใสโสมนสัไดถวายดอกอบุ ลกํามือหนง่ึ เราอบุ ัตใิ นภพใด ๆเพราะผลของกรรมน้นั เราไดเ สวยผลอันนา ปรารถนาทต่ี นทาํ ไวดีแลว ในปางกอน แวดลอ มดวยพวกมัลละชนั้ ดี น้เี ปนผลแหง การถวายดอกไม ในกัปท่ี ๙๔แตภ ทั รกปั น้ี เราบูชาพระพุทธเจา ดว ยดอกไมใด ดวยกรรมน้ัน เราไมรจู กั ทุคตเิ ลย นเ้ี ปนผลแหง การบชู าดว ยดอกไม ในกปั ใกลเคียงท่ี ๙๔ เวน กัปปจ จบุ นัไดเปนพระราชา ๕๐๐ พระองค มีนามเหมือนกันวานัชชสมะ เราเผากเิ ลสทั้งหลายแลว ฯ ล ฯ คําสอนของพระพุทธเจา เรากระทําสําเรจ็ แลว ดงั น้ี.พระอตุ ติยเถระ กลา วคาถานี้วา เราไดถ วายดอกมะลิแดพระผูมพี ระภาคเจา ทรงพระนามวา \" สิทธตั ถะ \" ดอกมะลิ ๗ ดอกเราโปรยลงแทบพระบาท ดวยความยนิ ดี ดว ยกรรมนัน้ วนั น้ีเราไดเ สวยอมตธรรม เราทรงกายทีส่ ุด อยูในศาสนาของพระสัมมาสัมพุทธเจา ในกัปท่ี ๙๔ แตภทั รกัปน้ีเราบชู าพระพทุ ธเจาดวยดอกไมใด ดว ยกรรมนัน้

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ที่ 278 เราไมรูจักทุคตเิ ลย น้เี ปน ผลแหงการบชู าดว ยดอกไม ในกปั ท่ี ๕ แตภ ทั รกปั นี้ ไดเ ปนพระเจาจักรพรรดิ ๑๓ พระองค ไดม ีนามวา สมันตคนั ธะ ครอบครอง แผน ดนิ มสี มุทรสาคร ๔ เปน ที่สดุ เปนจอมประชา. เราเผากเิ ลสท้งั หลายแลว ฯ ล ฯ คาํ สอนของพระพทุ ธ- เจา เราทําสําเรจ็ แลว ดังน้ี. กพ็ ระเถระแมทั้ง ๔ เหลาน้ี คร้นั บรรลพุ ระอรหัตแลว ปรากฏชือ่ เสียงโคงดงั ในโลก เปน ผูอันพระราชามหาอมาตยแหง พระราชา สักการะเคารพแลว อยรู ว มกนั ในปานั่นแหละ. คร้นั ในกาลวนั หน่งึ พระเจา พิมพิสารเขาไปหาพระเถระท้งั ๔ รปู เหลา นนั้ ผูเขา ไปสกู รงุ ราชคฤห ไหวแลว นิมนตใหอยูจ ําพรรษาตลอดไตรมาส รับส่ังใหส รา งกุฏถิ วายพระเถระเหลานนั้ แยกกัน(องคละหลงั ) (แต) ไมไดม ุงหลังคาเพราะหลงลมื . พระเถระเหลานนั้ ก็อยูในกฏุ ิท้งั หลายทีย่ ังไมไดมุง ถึงฤดูฝน ฝนก็ไมต ก พระราชาทรงพระดํารวิ าเพราะเหตุไรหนอแล ฝนจึงไมตก ทรงทราบเหตนุ ้ัน แลวรับสงั่ ใหมุงหลงั คากฏุ ิเหลา น้นั ใหฉาบดวยดินเหนียว และตกแตง ใหงดงาม ทาํ การฉลองกุฏิแลวไดถ วายทานแกภกิ ษสุ งฆหมูใหญ. เพื่อจะอนุเคราะหพระราชา พระเถระทง้ั หลายจึงเขา ไปยังกุฏที งั้ หลายแลว เขา สมาบัติเมตตาเปนอารมณ. ลาํ ดับน้ัน มหาเมฆตงั้ ขน้ึ ดานทิศอดุ รและทศิ ปราจีน ตง้ั เคา จะตกในขณะท่พี ระเถระท้งั หลายออกจากสมาบัติทเี ดียว ในบรรดาพระเถระเหลา นนั้ พระโคธิกเถระออกจากสมาบัติพรอ มกับเมฆรอ งคาํ รามไดก ลาวคาถานวี้ า ฝนตกลงมา มีเสยี งไพเราะดงั เสยี งเพลงขบั กุฎี ของเรามงุ ดีแลว มปี ระตูหนาตางมดิ ชดิ ดี จิตของเรา

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 279 ก็ตงั้ มน่ั ดีแลว ถา ทา นปรารถนาจะตก ก็เชิญตกลงมา เถิดฝน. บรรดาบทเหลา น้นั บทวา วสสฺ ติ ความวา ฝนตก คอื ยังสายฝนใหโปรยลงมา. บทวา เทโว ไดแก เมฆ. บทวา ยถา สคุ ตี  มอี ธบิ ายวา สง เสยี งครวญครางเหมอื นเสยี งเพลงขับอนั เสนาะ กใ็ นเวลาฝนจะตก เมฆตั้งข้นึ หนาต้ังรอ ยชนั้ พันช้นั ทาํ ใหฟา รองเปลงแสงแปลบปลาบไปทว่ั ทศิ ยอ มงดงาม มิใชอยางเดยี ว เพราะฉะน้นัพระเถระจึงแสดงวา ฝนตกสง เสียงดงั สนิทไพเราะกงั วานลึก (อีกดวย). ดว ยเหตุน้ัน พระเถระจงึ กลาวถงึ การทีไ่ มถูกรบกวนดว ยเรียกวากฎุ ขี องเรามงุ ดีแลวมีประตูหนาตา งมิดชดิ ดี คือ พระเถระกลาววา กุฏขิ องเราน้ี มงุ ดว ยหญาเปนตน แลว ตราบเทาทีฝ่ นยังไมต ก ดวยเหตุนน้ั จงึ ไมถ กู ฝนรบกวน. กฎุ ชี ่ือวานําสขุ มาให เพราะมสี ขุ ในการใชสอย และมฤี ดูเปนท่ีสบาย มีฤดเู ปนสขุ ครบทุกอยา ง ทั้งเวนจากอันตรายอนั เกดิ แตลม เพราะมปี ระตหู นาตา งปด สนิทดีพระเถระจงึ กลาววา ไมถ กู เบยี ดเบยี นดว ยสามารถแหง ทอ่ี ยเู ปน สปั ปายะครบทง้ั๒ อยา ง. บทวา จิตตฺ  สสุ มาหิตฺจ มยฺห ความวา จติ ของเราต้ังมนั่ แลวดวยดี ดว ยอนุตรสมาธิ คือ แนบแนน ดีแลว ในอารมณ คือ พระนิพพาน.ดว ยบทนี้ พระเถระแสดงถงึ ความเปน ผูมคี วามขวนขวายนอย เพราะไมมีอนั ตรายในภายใน. บทวา อถ เจ ปตถฺ ยสิ ความวา บดั นี้ ถาทา นปรารถนาจะตกคือ ถา ทานอยากจะตก.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาที่ 280 บทวา ปวสสฺ ความวา จงพรมนํ้า คือ หล่ังสายฝนลงมา. พระเถระเรยี กเมฆวา เทว. จบอรรถกถาโคธิกาทจิ ตเุ ถรคาถา ๒. สพุ าหเุ ถรคาถา วา ดวยคาถาของพระสพุ าหเุ ถระ [๑๘๙] ไดย ินวา พระสพุ าหเุ ถระไดภ าษติ คาถานีไ้ ว อยางน้วี า ฝนตกลงมา มเี สียงไพเราะดังเสยี งเพลงขับ กุฎี ของเรามงุ ดแี ลว มีประตหู นาตา งมิดชิดดี จิตของเรา กต็ ง้ั ม่นั ดแี ลว ถาทานปรารถนาจะตก กเ็ ชิญตกลงมา เถดิ ฝน. อรรถกถาสุพาหุเถรคาถา ในคาถาที่พระเถระอกี ๓ องคน อกนีก้ ลาวไว แปลกกันเฉพาะในบทที่ ๓. บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา จติ ฺต สุสมาหิตจฺ กาเย ในคาถาทพ่ี ระสพุ าหุเถระกลาวไว ความวา จติ ของเราตง้ั มน่ั แลวดว ยดี คือแนบแนนอยูแลว โดยชอบในกรชกาย ดวยสามารถแหง การเจริญกายคตาสติ อธิบายวาพระสุพาหุเถระนี้ กระทาํ ฌานท่ตี นไดแ ลว ดว ยสามารถแหง การเจรญิกายคตาสติ ใหเ ปน บาท เจริญวิปส สนา บรรลุพระอรหัตแลว พระเถระหมายถงึ การเจริญกายคตาสตนิ น้ั จงึ กลา ววา จิตฺต สุสมาหติ ฺจ กาเย และจติ ของเราตง้ั มั่นดแี ลว ในกาย ดงั นี.้ จบอรรถกถาสุพาหุเถรคาถา

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 281 ๓. วลั ลิยเถรคาถา วา ดว ยคาถาของพระวัลลยิ เถระ [๑๙๐] ไดยนิ วา พระวัลลิยเถระไดภาษิตคาถาน้ีไว อยางนวี้ า ฝนตกลงมา มเี สียงไพเราะดังเสียงเพลงขบั กฎุ ี ของเรามุงดีแลว มปี ระตูหนา ตางมดิ ชิดดี เราเปน ผู ไมป ระมาทอยูในกฎุ ีน้ัน ถา ทานปรารถนาจะตกกเ็ ชิญ ตกลงมาเถดิ ฝน. อรรถกถาวลั ลิยเถรคาถา บทวา ตสสฺ  วิหรามิ อปปฺ มตโฺ ต ในวัลลิยเถรคาถา มอี ธบิ ายวาเราชื่อวา เปน ผูไมประมาทแลว เพราะบรรลถุ ึงที่สดุ แหง ขอ ปฏิบัติอันใหถ งึ ความไมป ระมาท อยผู ัดเปลยี่ นอริ ิยาบถ คือยังอตั ภาพใหเ ปน ไป ดว ยการเขา ไปประกอบดวยธรรมอนั เปนเคร่ืองอยขู องพระอริยเจา และดว ยการประกอบดวยธรรมมีทพิ วิหารธรรมเปนตน ในกุฎีนัน้ . จบอรรถกถาวัลลยิ เถรคาถา

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 282 ๔. อตุ ติยเถรคาถา วาดวยคาถาของพระอตุ ติยเถระ [๑๙๑] ไดย นิ วา พระอตุ ติยเถระไดภ าษิตคาถานี้ไว อยางน้ีวา ฝนตกลงมา มีเสยี งไพเราะดังเสียงเพลงขบั กุฎี ของเรามุงดแี ลว มปี ระตหู นา ตางมิดชิดดี เราผูเดียว ไมมีเพื่อนอยูใ นกฎุ ีนัน้ ถา ทา นปรารถนาจะตก ก็เชิญ ตกลงมาเถดิ ฝน. อรรถกถาอตุ ตยิ เถรคาถา บทวา อทตุ โิ ย ในคาถาท่ีพระอตุ ติยเถระกลาวแลว ความวาเราเปน ผูไมม สี หาย คือ เวนจากการคลุกคลดี วยกเิ ลส และการคลกุ คลดี ว ยคณะ. จบอรรถกถาอุตติยเถรคาถา จบอรรถกถาคาถาของพระเถระทัง้ ๔ ๕. อญั ชนวนยิ เถรคาถา วาดว ยคาถาของพระอัญชนวนยิ เถระ [๑๙๒] ไดยนิ วา พระอัญชนวนยิ เถระไดภ าษิตคาถานไ้ี ว อยา งนว้ี า เราเขาไปสปู าอัญชนวัน ทาํ ต่ังใหเปนกุฎแี ลว ไดบรรลวุ ิชชา ๓ เราไดกระทาํ คาํ สอนของพระพทุ ธ- เจาเสร็จแลว .

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 283 อรรถกถาอัญชนวนิยเถรคาถา คาถาของทานพระอัญชนวนยิ เถระเรม่ิ ตนวา อาสนฺทึ กฏุ ิก กตวฺ า.เร่อื งราวของทานเปนอยางไร ? ไดยินวา ในกาลของพระผมู พี ระภาคเจาทรงพระนามวา ปทมุ ุตระทานเปน ชางดอกไม นามวา สุทัสสนะ บูชาพระผมู ีพระภาคเจาดวยดอกมะลิกระทําบญุ อยา งอ่ืนไวใ นภพน้ัน ๆ เปน อันมาก บวชในศาสนาของพระผูม-ีพระภาคเจา ทรงพระนามวา กสั สปะ แลวไดบาํ เพญ็ สมณธรรม คร้นั ใน-พุทธุปบาทกาลน้ี เกดิ ในตระกูลเจาวัชชี ในพระนครเวสาลี ในเวลาท่เี ขาเจรญิ เติบใหญแลว ภยั ทั้ง ๓ คอื ภัยเกิดแตฝนแลง ๑ ภยั เกิดแตค วามเจ็บไข ๑ภัยเกิดแตอมนุษย ๑ บงั เกิดแลว ในแควน วัชชี. ภัยท้งั หมดน้ันพึงทราบโดยนัยดงั กลาวแลว ในอรรถกถารัตนสูตร ก็เม่อื พระผมู พี ระภาคเจาเสด็จถึงเมอื งเวสาลีเมือ่ ภยั ทุกอยางสงบแลว และเม่อื ธรรมาภสิ มยั เกดิ แลว แกเทวดาและมนษุ ยทั้งหลาย จํานวนมาก ในการแสดงธรรมของพระบรมศาสดา ราชกุมารนีเ้ หน็พุทธานภุ าพ ไดม ศี รัทธา บรรพชาแลว . ก็ราชกมุ ารนี้ มปี ระวัติอยางไร แมพ ระราชาอีก ๔ องค ท่จี ะกลาวตอ ไป ก็มปี ระวัตอิ ยา งนนั้ ก็ราชกุมารแหง เจา ลิจฉวีผูเ ปนพระสหายของราชกมุ ารน้ี แมเ หลาน้นั ก็บรรพชาแลวโดยทาํ นองน้แี หละดว ยอาการอยางน้ีคือ ราชกุมารเหลานั้นเปน สหายกนั แมในกาลของพระสมั มาสัมพทุ ธเจา ทรงพระนามวา กัสสปะ บวชแลว กไ็ ดบําเพ็ญสมณธรรมรว มกันกับราชกุมารนี้ไดก ระทาํ บุญมีการปลกู พชื คอื กุศลเปนตน ไวแทบบาทมูลของพระผมู พี ระภาคเจาผูทรงพระนามวา ปทมุ ตุ ตระ พระอญั ชนวนิยเถระน้ี การทาํ บุรพกจิ เสรจ็ แลว

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาที่ 284อยูท ีป่ าชา ในปา อัญชนวัน ในเมอื งสาเกตน้นั เม่ือจวนถงึ เวลาใกลเขา พรรษาไดตงั่ เกา ๆ ทม่ี นุษยท ั้งหลายทิง้ แลว วางตัง่ นน้ั ไวบนแผนหินท้งั ๔ ปกปดดานบน และดา นกวา งดวยหญา เปน ตน แลว ประกอบประตอู ยจู าํ พรรษา.ทา นเพียรพยายามอยู ก็ไดบ รรลพุ ระอรหตั ในเดือนแรกเทาน้ัน. สมดังคาถาประพนั ธท ที่ า นกลาวไวในอปทานวา ในกาลนน้ั เราเปนนายมาลาการมชี อื่ วาสทุ ัสสนะ ไดเห็นพระพุทธเจาผปู ราศจากธลุ ี เชษฐบรุ ุษของโลก ประเสรฐิ กวานระ เรามจี กั ษุบริสุทธ์ิ มใี จโสมนสั ถอื ดอกมะลิไปบูชาพระผมู พี ระภาคเจา พระนามวา ปทุมุตตระ ผูตรสั รูแลวมจี ักษทุ ิพย ดว ยบปุ ผบชู าน้ี และดวยการต้งั จติ ไว เราไมเขาถึงทคุ ตเิ ลย ตลอดแสน กปั ในกัปที่ ๓๖ แตภ ทั รกัปมิไดเ ปนพระเจา จกั รพรรดิ ๑๖ พระองค มพี ระนามเหมือนกนั วา เทวุตตระ มี พลมาก. เราเผากิเลสทงั้ หลายแลว คาํ สอนของ พระพทุ ธเจาเรากระทาํ สําเร็จแลว ดงั น้ี. ก็คร้ันทานบรรลพุ ระอรหตั แลว เสวยวมิ ตุ ตสิ ขุ ออกจากสมาบัตแิ ลวพิจารณาสมั บตั ติ ามที่ได เม่อื จะเปลง อุทานดว ยกําลังปติ จงึ ไดก ลา วคาถาวา เราเขา ไปสปู าอัญชนวนั ทําตั่งใหเ ปนกุฎแี ลว ไดบรรลุวชิ ชา ๓ คําสอนของพระพุทธเจา เรากระทาํ สาํ เร็จแลว ดังนี้. บรรดาบทเหลาน้ัน บทวา อาสนทฺ กิ ฏุ ิก กตวฺ า ความวา ตัง่ ๔เหลีย่ ม ขายาว ช่ือวา อาสันทิ แมตงั่ ๔ เหลี่ยมกวา งกม็ เี หมือนกัน. พระเถระกระทาํ ตงั่ ท่สี ามารถเพ่ือจะนง่ั ไดอยา งเดียว นอนไมไ ด ใหเปนกฎุ ีเพือ่ อยูอาศยั โดยนัยดังกลาวแลว ในหนหลัง คือกระทําใหเ ปนกุฎี โดยประการ

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาที่ 285ที่ เมื่อนง่ั บนต่งั น้นั แลว สามารถบําเพญ็ สมณธรรมไดโ ดยสะดวกเพราะไมม ีอนั ตรายอนั เกดิ แตฤด.ู พระเถระแสดงถงึ ความมกั นอ ย และความสันโดษอยา งยอดเย่ยี มในเสนาสนะของตน ดว ยบทนี.้ สมดังคาถาประพันธ ท่ที านพระธรรมเสนาบดกี ลา วไววา การน่งั ขัดสมาธิ นบั วา พอเปน การอยูอยา งสบาย ของภิกษุ ผมู ใี จเด็ดเดี่ยว ดังน.ี้ อาจารยอ กี พวกหนง่ึ อา งปาฐะวา อาสนฺทิกฏุ กิ  แลว กลา วอธบิ ายวากระทาํ กฎุ ีขนาดเทา ตั่ง. สว นอาจารยเ หลาอ่นื กลาวอธิบายวา กุฎีทที่ าํ ไวบนเตยี งเฉพาะ คนจะนั่งทําเปน อาสนะเปน ตน (วอหาม) ช่ือวา อาสนั ทิ กระทําอาสนั ทินน้ั ใหเปนกฎุ ี. บทวา โอคยฺห ความวา หยงั่ ลง คือเขาไปแลวโดยลาํ ดับ. บทวาอชฺ น วน ไดแกปาที่มชี ือ่ อยางนี้ อธบิ ายวา เถาวัลย ทานเรยี กวา อัญชนะเพราะมดี อกมีสีเหมือนดอกอญั ชนั ปา น้ันไดนามวา อัญชนวัน เพราะมากไปดว ยเถาวลั ยน้นั . สว นอาจารยพ วกอืน่ กลา ววา กอไมใหญ ช่อื วา อญั ชนวนัตอ งนาํ คาํ ทเ่ี หลือวา วหิ รโต มยา มาประกอบความวา เราเขาไปสปู าอญั ชนวนันนั้ กระทําตง่ั ใหเ ปน กฎุ ี บรรลุวชิ ชา ๓ โดยลาํ ดบั กระทําคาํ สอนของพระพทุ ธเจา แลวอยู. กค็ ําเปน คาถานี้แหละ ไดเปน คาถาพยากรณพระอรหตั ผลของพระเถระ ฉะนแี้ ล. จบอรรถกถาอัญชนวนิยเถรคาถา

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ที่ 286 ๖. กุฏีวิหารีเถรคาถา วาดวยคาถาของพระกุฏวี หิ ารีเถระ [๑๙๓] ไดย นิ วา พระกุฏวิ ิหารีเถระไดภาษิตคาถาน้ีไว อยางนี้วา ใครน่ังอยใู นกฎุ ี ภิกษผุ ูปราศจากราคะ มจี ติ ตั้ง ม่ันอยูในกุฎี ขอทา นจงรูอ ยา งนี้เถิดอาวโุ ส กุฎที ที่ า น ทาํ ไวแลว ไมไ รป ระโยชนเ ลย. อรรถกถากุฎวี ิหารีเถรคาถา คาถาของทานพระกุฏิวิหารีเถระ เรมิ่ ตน วา โก กุฏีกาย . เรื่องราวของทา นเปน อยางไร ? ไดย นิ วา เม่ือพระผมู พี ระภาคเจาพระนามวา ปทมุ ุตตระ เสด็จไปทางอากาศ ทานถือหมอนํา้ เย็นไปดวยคดิ วา เราจกั ถวายน้ําเปนทาน แลวเกิดปต ิโสมนัส แหงนหนา ขึ้น โยนหมอ นา ขนึ้ ไป (บนอากาศ) พระศาสดาทรงทราบอัธยาศัยของทา น แลว ประทับยนื อยูในอากาศรับหมอนํา้ เพือ่ เจรญิศรัทธาปสาทะ. ดวยการรบั นาํ้ นั้น ทานเสวยปตโิ สมนสั มิใชน อ ย. ขอความท่ีเหลอื คลายกบั ทก่ี ลา วไวใ นเรื่องของพระอญั ชนวนยี เถระ ทง้ั น้นั . สว นขอทแ่ี ปลกกันมดี งั นี้ ไดยนิ วา ทานบวชโดยนัยดงั กลา วแลว กระทําบุรพกิจเสรจ็ แลวขวนขวายวปิ สสนา ในเวลาเย็นเดนิ ทางไปใกลท ีน่ า เม่ือฝนลงเมด็ เห็นกุฎี

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ที่ 287อันเกิดดวยบญุ ของคนเฝา นา จงึ นง่ั บนอาสนะท่ลี าดดว ยหญา . พอทานน่งั ลงกไ็ ดฤดูเปนท่ีสบาย ขวนขวายวิปส สนา บรรลุพระอรหตั แลว . สมดงั คาํ ท่ีทานกลาวไวในอปทานวา เราไดเห็นพระสัมมาสมั พทุ ธเจา มพี ระฉวีวรรณ ดังทอง ผรู ุงเรืองดังกองไฟ เหมือนพระอาทิตย เปน ที่รับรองเครอื่ งบชู าเสดจ็ ไปในอากาศ จงึ เอามือทั้งสอง กอบนํ้าแลว โยนขน้ึ ไปในอากาศ พระพุทธเจา ผมู หา- วีระ มพี ระกรุณาในเรา ทรงรับไว พระศาสดาทรง พระนามวา ปทมุ ตุ ตระ ประทบั ยืนอยูในอากาศ ทรง ทราบความดําริของเรา จงึ ไดต รัสพระคาถาเหลานวี้ า ดว ยการถวายนํ้านแ้ี ละดวยเกดิ ปติ เขาจะไมถ ึงทุคตเิ ลย ตลอดแสนกัป. ขาแตพระองคผเู ปนจอมประชาเชษฐ- บุรษุ ของโลก ผนู ราสภ ดวยกรรมนั้น ขา พระองค ละความชนะและความแพแ ลว บรรลุฐานะอันไมหว่ัน ไหว ในกัปท่ี ๖,๕๐๐ แตภทั รกปั นี้ ไดเปน พระเจา จักรพรรดิ ๓ พระองค มีพระนามวา สหสั สราช เปน จอมคน ปกครองแผน ดิน มีสมุทรสาครเปนทส่ี ุด. กเิ ลสทง้ั หลายเราเผาแลว ฯ ล ฯ คําสอนของพระพทุ ธ- เจา เรากระทําสาํ เรจ็ แลว ดงั น.ี้ ก็เมือ่ พระเถระบรรลพุ ระอรหัตแลว นงั่ อยใู นกระทอมน้ัน คนเฝานากลับมา ถามวา ใครอยใู นกระทอม. พระเถระไดฟ งดังนน้ั จึงกลาวคํามีอาทิวา ภกิ ษุอยูใ นกระทอ ม. คาํ ของคนเฝา นา และของพระเถระนี้น้นั ทานรวบรวมไวเปน หมวดเดยี วกนั แลว ยกขึ้นสสู ังคตี ิ โดยรูปอยางน้นั วา

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ที่ 288 ใครน่ังอยูในกระทอม ภิกษุผูป ราศจากราคะ มี จิตตง้ั มั่นอยูในกระทอ ม ขอทา นจงรูอยางน้เี ถิดอาวโุ ส กระทอมทที่ านทาํ ไวแลว ไมไรป ระโยชนเ ลย ดังนี้. บรรดาบทเหลานั้น บทวา โก กฏุ ิกาย เปน คําถามของคนเฝานาวาใครน่งั อยูใ นกฏุ นิ .ี้ บทวา ภกิ ขฺ ุ กุฏิกาย เปนคําใหคําตอบของพระเถระ แกคนเฝา นา. ลําดับนนั้ พระเถระ ยังคนเฝานาใหอ นุโมทนา การใชสอยกระทอมโดยความท่ี ตนเปน พระทักขิไณยบคุ คลผูเ ลศิ เพอ่ื จะทําบุญนั้นใหดํารงม่นั คงโอฬาร จงึ กลาวคํามีอาทวิ า วตี ราโค. คาถานั้น มใี จความดังน้ี ภิกษผุ ทู ําลายกิเลสไดแ ลวรปู หน่งึ นั่งอยแู ลวในกระทอมของทาน เพราะเหตนุ ัน่ แหละภกิ ษนุ ้นั จงึ ช่อื วา ผูปราศจากราคะแลว เพราะมีราคะอันถอนขึน้ แลว โดยประการท้ังปวง ดวยมรรคอนั เลิศ ชื่อวาผูม ีจติ ต้งั ม่นั แลว เพราะเปนผูม ีจิตตง้ั มน่ั แลว ดว ยดี โดยกระทําพระนพิ พาน ใหเ ปน อารมณ ดว ยสมาธอิ ันยอดเย่ียม ดูกอนคนเฝานา ผูมอี ายุ เรากลาวความนี้ อยางไร ทานจงรู คือจงเช่ืออยางนน้ั ทา นจงพน (ทุกข). กระทอ มอนั ทา นทาํ แลว ไมไรป ระโยชนเ ลย คือกระทอ มท่ที านสรางไว ไมเปนโมฆะ ไมเ ปนหมนั มีแตผล มแี ตก ําไร เพราะพระอรหนั ตขณี าสพไดใ ชส อย. ถาทานจะอนโุ มทนา ขอ น้นั จกั เปนไปเพอ่ื ประโยชนเ ก้อื กลู และเพอ่ื ความสุขแกท า นตลอดกาลนาน. คนเฝานา ฟง ดังนัน้ แลว คิดวา เปนลาภของเราแลวหนอ เพราะในกุฎีของเรา มพี ระผเู ปนเจา เชน นี้เขา ไปนั่ง แลว มจี ติ เลอ่ื มใส ไดย นื อนุ-โมทนาแลว . กพ็ ระผูมพี ระภาคเจา ทรงสดบั ถอยคาํ สนทนา ของพระเถระและคนเฝานาเหลานนั้ น้ี ดว ยทิพโสตธาตุ และทรงทราบการอนโุ มทนาของคนเฝา นา

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาที่ 289เมื่อจะทรงยังสมบตั ิอนั คนเฝา นา จะพึงไดเสวย ใหแ จง ชดั จึงไดตรสั กะคนเฝานาดว ยคาถาเหลาน้ีวา ดว ยผลแหงการทีภ่ กิ ษุ ผูม ีจติ สงบแลว ไมมี อาสวะ อยูในกระทอ มของทานนั้น ทานจักไดเ ปน จอมเทพ ทานจะไดเ ปน จอมเทวัญ เสวยราชสมบตั ใิ น หมเู ทพ ๓๖ ครง้ั จกั ไดเ ปน จอมจักรพรรดิ ในแวน แควน ๓๔ ครงั้ จักไดเ ปนพระปจเจกพุทธเจา ผู ปราศจากราคะ นามวา รัตนกุฏี ดังน้ี. จําเดิมแตนัน้ มา พระเถระ กไ็ ดเ กิดสมญั ญานามวา กฏุ ิวหิ ารเี ถระทเี ดยี ว เพราะเปนนามพิเศษท่ที า นไดใ นกระทอ ม. ก็คาถานี้แหละ ไดเ ปนคาถาพยากรณพ ระอรหัตผลของพระเถระ ฉะน้ีแล. จบอรรถกถากุฏวิ หิ ารเี ถรคาถา ๗. ทุติยกฏุ ิวหิ ารเี ถรคาถา วา ดว ยคาถาของพระกุฏวิ ิหารีเถระ [๑๙๔] ไดย ินวา พระกฏุ ิวหิ ารีเถระไดภาษติ คาถานไ้ี ว อยางนีว้ า กฎุ ีนเ้ี ปนกุฎเี กา ทา นปรารถนากุฎใี หม ก็จงละ ความหวงั ในกุฎใี หมเ สีย ดูกอนภกิ ษุ กุฎใี หมน าํ ทกุ ข มาให.

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาท่ี 290 อรรถกถาทุติยกุฏวิ หิ ารีเถรคาถา คาถาของทานพระกุฏวิ ิหารีเถระเร่มิ ตน วา อยมาหุ ปุราณยิ า. เร่ืองราวของทา นเปน อยางไร ? ไดย ินวา ทานเปนผมู จี ิตเล่ือมใส ไดถวายพัดที่สานอยา งวิจติ รดวยผลิตภณั ฑไมอ อ แดพ ระผูมีพระภาคเจา ทรงพระนามวา ปทุมุตตระ ในฤดูรอ น พระศาสดาทรงยังเขาใหร ่นื เริง ดว ยพระคาถาอนุโมทนา ในขอ ความใดทยี่ งั มีขอ หลงเหลืออันควรกลาวถงึ ขอความน้นั กเ็ หมือนกบั ท่กี ลา วไวแ ลว ในเรือ่ งของพระอัญชนวนิยเถระ สวนขอ ทแี่ ปลกกนั มีดงั นี้ ไดย ินวา พระเถระนีบ้ วชแลว โดยนยั ดงั กลา วแลวอยใู นกฏุ ิเกาหลงั -หน่งึ ไมคดิ จะบําเพ็ญสมณธรรม คิดแตจะกอสรางอยา งเดยี ววา กุฏขิ องเราเกา แลว เราควรทาํ กุฏิหลังใหม. เทวดาผใู ครป ระโยชนตอ ทา น กลาวคาถาน้ีท่มี ีความชวนใหสลดใจ ภาษางา ย ๆ แตมีใจความลกึ ซึง้ วา กฎุ นี เี้ ปน กุฎเี กา ทานปรารถนากฎุ ีใหมห ลงั อน่ื กจ็ งละความหวงั ในกฎุ ีใหมเ สยี ดกู อนภกิ ษุ กฎุ ีใหม นําทกุ ขม าให ดงั น.้ี บรรดาบทเหลา นั้น บทวา อย เปน คําชใี้ หเ ห็นสงิ่ ทอี่ ยใู กล. บทวาอหุ มคี วามหมายวา ไดมีแลว เพ่ือความสะดวกในการประพันธค าถา ทานจงึกลา วเปน ทฆี ะ. บทวา ปรุ าณิยา ความวา มีมาในกาลกอ น คือ มมี านานแลว . บทวา อฺ ปตถฺ ยเส นว กุฏึ ความวา ทานปรารถนา คอืประสงค ไดแ กอ ยากไดก ุฏิช่ือวา หลงั ใหม เพราะเปน กฎุ ิทจี่ ะพงึ บงั เกดิ ในบัดนี้

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 291อนื่ จากหลงั นี้ เพราะความที่กฏุ ิหลงั นีท้ รดุ โทรมโดยความเปน ของเกา ก็ทา น-จงละความหวังในกุฏิหลงั ใหมเ สียท้ังหมด คือ จงคลายความหวังคอื ความอยากไดแ ก ความเหอ แมในกุฏิหลงั ใหมเ หมอื นในหลงั เกา ยอมเปน ผมู ีจติ ปราศ-จากความอยากไดใ นกุฏหิ ลงั ใหมน ้ัน โดยประการทัง้ ปวง. เพราะเหตไุ ร ?เพราะกุฏิหลังใหมนําทกุ ขมาให คอื ดกู อ นภกิ ษุ เพราะกฏุ ิทช่ี ื่อวา ใหม คือท่ีจะพึงใหเกิดในบดั นี้ ชื่อวา เปน ทกุ ข เพราะนาํ ทกุ ขมาให ฉะนนั้ เธออยาทําทุกขใหมอยา งอนื่ ใหเ กดิ จงอยใู นกฏุ ิหลังเกาน่ันแหละ กระทาํ กจิ ท่ตี นควรกระทํา กใ็ นคาถาน้มี ีอธิบายดังนี้ ดูกอ นภกิ ษุ ทานคิดวา กฏุ ิท่มี ุงดว ยหญาหลงั น้ี ชาํ รุดทรดุ โทรม จึงหวงั จะสรา งกุฏทิ ่ีมงุ ดวยหญา ใหมห ลังอ่ืน ไม-บาํ เพญ็ สมณธรรม ก็เมื่อปรารถนาอยา งน้ี ชื่อวายงั ปรารถนากฏุ คิ ืออตั ภาพตอ ไป เพราะไมพ นจากการเกดิ ในภพใหม โดยไมไ ดขวนขวายในภาวนาจงึ ชื่อวา ยังปรารถนาเพอื่ จะสรางอยูนนั่ เอง. ก็กุฏคิ อื อัตภาพน้ัน เปรยี บเหมอื นกุฏทิ ม่ี งุ ดว ยหญาหลงั ใหม ชอื่ วาเปน ทุกข เพราะเก่ียวขอ งกับทุกขต า ง ๆ มชี รามรณะ โศกะ และปรเิ ทวะเปนตน ยิ่งเสยี กวาทุกขในการสรา งกุฏิ เพราะตองลาํ บากในการกระทํา เพราะฉะน้นั ทา นจงคลายความหวัง ความเพงในกฏุ คิ อื อัตภาพเหมือนคลายความหวงั ในการสรา งกุฏิหญา ฉะนัน้ คือ จงเปนผมู จี ิตปราศจากความกําหนดั ในอัตภาพน้ัน โดยประการท้ังปวง วฏั ทกุ ขจักไมม ีแกท านดวยอาการอยางนี้ ก็พระเถระฟงคําของเทวดาแลว เกิดความสลดใจ เริ่มตั้งวปิ ส สนา เพยี รพยายามอยู ดํารงอยูแ ลวในพระอรหตั ผลตอ กาลไมนานเลย. สมดงั คาํ ทีท่ านกลาวไวใ นอปทานวา เม่อื พระพทุ ธเจา ทรงพระนามวา ปทมุ ุตตระ เชษฐบุรษุ ของโลก ผูคงท่ีสงบระงบั ม่ันคง ประทับ

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาท่ี 292น่งั บนอาสนะทลี่ าดดวยหญา เราเอาดอกออมาผูกเปนพดั แลวนอ มถวายแดพระพทุ ธเจา ผเู ปนจอมประชาผคู งท่ี พระสัพพญั ูผเู ปน นายกของโลก ทรงรบั พดัแลว ทรงทราบความดาํ ริของเรา ไดตรสั พระคาถาน้ีวา กายของเราดับแลว ความเรารอ นไมม ี ฉนั ใดจิตของทานจงหลุดพนจากกองไฟ ๓ กอง ฉนั นนั้เทวดาบางเหลา ท่ีอาศยั ตนไมอยู มาประชมุ กันท้งั หมดดว ยหวังวา จักไดฟ งพระพทุ ธพจน อันยังทายกใหยนิ ดี พระผูมพี ระภาคเจา ประทับนั่ง ณ ทนี่ ัน้ แวดลอ มดวยหมูเ ทวดา เมอ่ื จะทรงยงั ทายกใหร่ืนเรงิ จงึ ไดตรัสพระคาถาเหลา นีว้ า ดว ยการถวายพัดนี้ และดวยการตง้ั จิตไว ผนู จี้ ักไดเปนพระเจาจักรพรรดิ มีพระ-นามวา สพุ พตะ ดว ยกรรมท่ีเหลือนน้ั อนั กศุ ลมูลตกั เตือนแลว จักไดเ ปนพระเจาจักรพรรดิ มพี ระนามวา \" มาลุตะ \" ดว ยการถวายพดั น้ี และดวยการนบั ถืออันไพบลู ย ผูนจ้ี กั ไมเขาถึงทุคตติ ลอดแสนกปั ในกปัทีส่ ามหม่นื จกั เปนพระเจา จักรพรรดิ ๓๘ พระองคมพี ระนามวา สพุ พตะ ในกปั ท่ีสองหมน่ื เกา พนัจักไดเปนพระเจาจกั รพรรดิ พระนามวา มาลตุ ะอีก ๘ ครง้ั . เราเผากเิ ลสท้ังหลายแลว ฯ ล ฯ คําสอนของพระพทุ ธเจา เรากระทําสาํ เร็จแลว ดังน้ี.

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 293 กพ็ ระเถระ ตง้ั อยูในพระอรหัตผลแลว ไดก ลา วคาถานั้นแหละซาํ้ อีกวา คาถานเี้ ปน ขอสบั ในการบรรลุพระอรหตั ผลของเรา. กค็ าถาน้นั แหละไดเ ปน คาถาพยากรณพ ระอรหตั ผลของพระเถระ. กพ็ ระเถระนัน้ ไดมีนามวากฏุ ิวิหารเี ถระ เพราะทานไดคุณพเิ ศษ เพราะโอวาทเร่อื งกุฏิ ฉะนแี้ ล. จบอรรถกถาทุติยกุฏิวหิ ารเี ถรคาถา ๘. รมณยี กุฏิกเถรคาถา วา ดว ยคาถาของพระรมณียกฏุ ิกเถระ [๑๙๕] ไดย ินวา พระรมณียกฏุ ิกเถระไดภาษติ คาถาน้ีไว อยางนว้ี า กฎุ ขี องเรา นาร่ืนเริงบันเทิงใจ เปน กุฏิทที่ ายก ใหด วยศรทั ธา ดกู อนนารที ้ังหลาย เราไมต องการ ดวยกุมารที ้ังหลาย ชนเหลา ใดมีความตองการ เธอ ท้ังหลายก็จงไปในสาํ นกั ของชนเหลาน้นั เถดิ .

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 294 อรรถกถารมณียกฎุ ิกเถรคาถา คาถาของทานพระรมณยี กุฏกิ เถระ เรมิ่ ตนวา รมณยี า เม กุฏิกา.เร่อื งราวของทา นเปน อยา งไร ? ไดยนิ วา แมพระเถระน้นั กระทาํ การหวานพืช คือ กศุ ลไวในกาลของพระผมู พี ระภาคเจา ทรงพระนามวา ปทุมตุ ตระ ทอ งเทีย่ วไปในเทวดาและมนษุ ยท ง้ั หลาย เกดิ ในเรอื นแหงตระกลู ในกาลของพระผูมีพระภาคเจาทรงพระนามวา อัตถทสั สี ในที่สุดแหง กปั ๑,๘๐๐ จาํ เดิมแตภ ัทรกปั นี้ ถงึความเปน ผรู แู ลว ไดถ วายอาสนะอนั สมควรแกพระพุทธเจา แดพระผมู ีพระ-ภาคเจา และบชู าพระผมู พี ระภาคเจา ดว ยดอกไมทงั้ หลาย ถวายบังคมดวยเบญจางคประดษิ ฐ กระทาํ ประทกั ษณิ แลวหลีกไป ขอ ความท่เี หลอื คลา ยกบั ที่กลาวไวแ ลว ในเรื่องของพระอญั ชนวนิยเถระนัน่ แหละ. สวนความท่พี ิเศษออกไป มีดังนี้. ไดยินวา พระเถระน้ี บวชโดยนยั ดงั กลา วแลว กระทําบพุ กจิ แลวอยใู นกระทอ มในอาวาสใกลบ านแหง หน่งึ ในแควน วัชชี กระทอมหลงั นั้นจัดเปนกระทอมสวยงาม นาดู นาเล่อื มใส มีฝาและพ้นื ตกแตง เรยี บรอ ยสมบรู ณดว ยทัศนียภาพ มีสวนรนื่ รมยแ ละสระโบกขรณีเปน ทีน่ า ยนิ ดเี ปน ตน มีภมู ิภาคดาษเตม็ ไปดว ยทรายคลา ยขายแหง แกวมุกดา เปนสถานท่นี ารืน่ รมยย่ิงกวา ประมาณ โดยมีบริเวณลานทก่ี วาดเกลย้ี งเกลาดีแลว เปน ตน เพราะพระเถระเปนผูสมบูรณดวยวตั ร ตั้งอย.ู พระเถระอยูในกระทอมนัน้ เร่มิ ตั้งวิปส สนา แลวบรรลุพระอรหตั ตอ กาลไมนานนกั . สมดังคาถาประพันธท ่ที า นกลา วไวใ นอปทานวา