tripitaka_50

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาท่ี 351 พระปจ เจกะผูสยมั ภู ไมพา ยแพอ ะไร ๆอาพาธ อาศัยยอดเง้ือม อยใู นระหวา งภเู ขา ขณะนัน้ไดมีเสยี งบันลอื ล่ัน โดยรอบอาศรมของเรา เมือ่ พระ-ปจ เจกะนพิ พาน ไดม ีแสงสวา งในขณะนนั้ หมี หมาปาเสอื ดาว เน้อื รายและราชสีห มีอยูในไพรสณฑประมาณเทา ใด สตั วท ั้งหมดนัน้ ไดพากนั สงเสยี งรอ งขนึ้ ในขณะน้นั เราเหน็ ความอัศจรรยนน้ั แลว ไดไ ปสูเงื้อมณ ท่นี นั้ เราไดเ ห็นพระปจเจกะ ผูไมพา ยแพอ ะไร ๆนิพพานแลว เหมอื นพระยารัง มดี อกบานสะพร่งั เชนพระอาทติ ยอุทัย ดงั ถานเพลิงปราศจากเปลวภยั ผูด ับสนิทแลว ไมแพอะไร ๆ เรานําเอาหญา และไมมากองให็เต็มแลว ไดท ําเชิงตะกอนขึ้นบนนั้น คร้นั ทาํเชิงตะกอนดแี ลว ไดถ วายเพลิงพระปจ เจกพุทธสรีระคร้นั ถวายเพลงิ พระสรีระแลว ไดน าํ เอานา้ํ อบประพรม ในขณะนั้น เทวดายืนอยใู นอากาศไดระบชุ ื่อวา ทา นเปนมุนใี นกาลใด ทานมีนามวาปุณณกะในกาลนน้ั ทานบําเพ็ญกจิ น้นั แกพระปจ เจกะผสู ยมั ภแู ลว เราจุตจิ ากกายนัน้ แลว ไดไ ปสูเทวโลกในเทวโลกน้นั กลน่ิ อนั สําเร็จดวยทิพย ยอ มตกลงจากอากาศ แมใ นเทวโลกนน้ั เรากช็ อื่ วา ปณุ ณกะในกาลนนั้ เราเปนเทวดาหรือมนษุ ย ยอมยังความ

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาท่ี 352 ดาํ รใิ หบริบรู ณ ภพนเ้ี ปนภพสดุ ทายของเรา ภพที่สดุ ยอ มเปนไป แมในภพน้ี นามของเราก็ยังปรากฏวา ปุณณกะ เรายังพระสัมพุทธเจา ทรงพระนามวา โคดม ศายบตุ ร ใหทรงโปรดแลว กาํ หนดรอู าสวะทงั้ ปวง แลว เปนผไู มมอี าสวะอยู ในกปั ท่ี ๙๑ แตภ ทั รกัปนี้ เราไดท าํ กรรมใดในกาลน้ัน ดวยกรรมน้นั เราไม รจู กั ทคุ ตเิ ลย นี้เปน ผลแหง การถวายเพลงิ พระปจ เจก พทุ ธสรรี ะ. เราเผากิเลสทั้งหลายแลว ฯลฯ คําสอน ของพระพุทธเจา เรากระทําสําเรจ็ แลว ดงั น.ี้ ก็พระเถระครนั้ บรรลุพระอรหัตแลว ยงั มนุษยท ั้งหลายเปน อนั มากใหม คี วามเลื่อมใส ในพระศาสนา โดยที่บุรษุ ประมาณ ๕๐๐ คน ประกาศคนเปน อบุ าสก และสตรปี ระมาณ ๕๐๐ คน ประกาศตนเปน อบุ าสิกา. ทา นใหเขาสรา งพระคันธกุฏี ชือ่ วา จนั ทนมาลา ดว ยไมจ นั ทนแ ดงที่สนุ าปรันต-ชนบทน้ัน อาราธนาพระผมู ีพระภาคเจาดวยทตู คอื ดอกไมวา ขอพระบรมศาสดาจงทรงรบั พวงดอกไมพ รอมกบั ภกิ ษทุ งั้ หลาย ๕๐๐ ดงั นี.้ ก็พระผูม พี ระภาคเจาเสด็จไปทีพ่ ระคันธกฏุ ี ชื่อวา จนั ทนมาลาน้ัน พรอ มกบั ภิกษุท้ังหลายมปี ระมาณเทาน้นั ดวยอานภุ าพแหงฤทธ์ิ ทรงรบั พระคนั ธกฏุ ี ชื่อวา จนั ทนมาลาเมอ่ื ยงั ไมทันรงุ อรุณกเ็ สด็จกลับ ในเวลาตอ มา พระเถระเมือ่ จะพยากรณพระอรหัตผลในสมัยเปน ทปี่ รนิ พิ พาน ไดก ลาวคาถาวา ในโลกนี้ ศีลเทา นั้นเปนเลิศ แตว าผูมปี ญ ญา เปน ผูส งู สดุ ความชนะยอ มมี เพราะศลี และปญญา ทง้ั ในหมมู นุษย และหมเู ทวดา ดังน้.ี

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาท่ี 353 บรรดาบทเหลา น้ัน บทวา สีล ความวา ช่ือวา ศีล ดว ยอรรถวาละเวน อธบิ ายวา ช่ือวา ศลี ดว ยอรรถวา เปนที่ตง้ั และดว ยอรรถวา สมาทาน. แทจ ริง ศลี เปนทต่ี ้งั แหง คุณทั้งปวง ดวยเหตนุ ้ัน ทานจงึ กลา ววานรชน ต้งั อยูแลว ในศลี เปนผูมปี ญญา ดังนี้ อธบิ ายวา ศลี นั้นยอ มตง้ั ม่ันและทํากายวาจาใหเรียบรอ ย ศลี น้นี ั้นเทานัน้ ช่อื วาเปนเลศิ เพราะความเปนพื้นฐาน และเพราะความเปน ประธาน แหงคณุ ท้ังปวง. สมดังคาํ ทที่ า นกลาวไวมอี าทิวา ดกู อนภกิ ษุ เพราะเหตนุ ้นั แหละ เธอจงยังเบือ้ งตนในกศุ ลธรรมทั้งหลายใหบรสิ ุทธกิ์ อ น เบ้ืองตน ของกุศลธรรมคืออะไร ? คอื ศลี ทบี่ รสิ ุทธ์ดิ ีดงั น้ีดว ย และวา ทชี่ ่อื วา ปาฏิโมกข ไดแกศีลท่เี ปน ประธาน และศีลที่เปนประมขุ ดังน้ีดว ย. บทวา อิธ เปน เพียงนิบาต. บทวา ปฺ วา แปลวา ถึงพรอมดวยญาณ. ผูท ี่สมบรู ณดว ยญาณนน้ั เปนผสู ูงสดุ คือประเสริฐสดุ ไดแก บวร เพราะฉะน้ัน พระเถระจงึ แสดงความทป่ี ญญานั่นแหละประเสริฐท่สี ดุ ดวยคาถาอันเปน บคุ ลาธิษฐานเพราะวา กศุ ลธรรมท้ังหลายมีปญญาเปน ยอด. พระเถระแสดงความท่ีศีลและปญญาเปน เลศิ และประเสริฐนั้น โดยเหตุในบัดน้ีวา ความชนะยอมมีท้ังศีลและปญญา ทั้งในหมมู นษุ ยและหมเู ทวดาดงั น้.ี อธบิ ายวา จะชนะปรปกษได จะชนะกามกเิ ลสได เพราะศีลและปญญาเปน เหตุ ดงั นี้. จบอรรถกถาปณุ ณเถรคาถา จบวรรควรรณนาที่ ๗ ในอรรถกถาเถรคาถา ชื่อวา ปรมตั ถทปี นี

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาที่ 354 ในวรรคนี้ รวมพระเถระ ๑๐ รปู คือ ๑. พระวัปปเถระ ๒. พระวชั ชปี ตุ ตกเถระ ๓. พระปกขเถระ๔. พระวิมลโกณฑญั ญเถระ ๕. พระอุกเขปกตวจั ฉเถระ ๖. พระเมฆยิ เถระ๗. พระเอกธมั มสวนยี เถระ ๘. พระเอกุทานยิ เถระ ๙. พระฉันนเถระ๑๐. พระปุณณเถระ และอรรถกถา.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาท่ี 355 เถรคาถา เอกนิบาต วรรคท่ี ๘ ๑. วัจฉปาลเถรคาถา วา ดว ยคาถาของพระวจั ฉปาลเถระ [๒๐๘] ไดยินวา พระวัจฉปาลเถระไดภ าษติ คาถาน้ีไว อยา งนีว้ า พระโยคาวจรผมู ปี กตเิ หน็ เนื้อความอนั สุขุมและ ละเอยี ด ผมู ีปญ ญาเฉียบแหลม ผปู ระพฤตศิ ีลของ พระพทุ ธเจาโดยเออื้ เฟอ พึงไดบ รรลุพระนพิ พาน โดยไมย าก. วรรควรรณนาที่ ๘ อรรถกถาวัจฉปาลเถรคาถา คาถาของทานพระวจั ฉปาลเถระ เร่มิ ตน วา สสุ ุขมุ นิปุณตฺถทสฺสินา.เรอ่ื งราวของทา นเปน อยา งไร ? แมพ ระเถระน้กี ม็ อี ธิการอนั กระทาํ ไวแ ลวในพระพทุ ธเจาองคกอน ๆสงั่ สมบญุ ไวในภพนนั้ ๆ ทอ งเท่ยี วไปในเทวดาและมนุษยท ้งั หลาย บงั เกิดในตระกูลพราหมณในกัปท่ี ๙๑ แตภ ทั รกปั นี้ ประสบความสําเรจ็ ในศิลปศาสตรของพราหมณ บาํ เรอไฟอยู วนั หนงึ่ เอาถาดสาํ รดิ ใบใหญใ สขา วปายาสไป

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 356แสวงหาพระทักขไิ ณยบคุ คลเห็นพระผูม พี ระภาคเจา ทรงพระนามวา วปิ สสีเสดจ็ จงกรมอยูในอากาศ เกิดอัศจรรยบันดาลใจ ถวายอภิวาทพระผมู พี ระ-ภาคเจา แสดงความประสงคจ ะถวาย (ขา วปายาส). พระผมู ีพระภาคเจา ทรง-อาศยั ความอนเุ คราะห รับขาวปายาสไว. ดวยบุญกรรมนั้น เขาทองเทีย่ วไปในเทวดาและมนุษยทัง้ หลาย เกิดเปนบุตรของพราหมณ ผสู มบรู ณดวยสมบัติในพระนครราชคฤห ในพทุ ธปุ -บาทกาลน้ี ไดม ีนามวา วัจฉปาละ เมื่อพระอุรเุ วลกสั สปเถระ แสดงอิทธ-ิปาฏหิ าริย ในสมาคมแหงพระเจาพมิ พสิ าร แลวแสดงความนอบนอมถอมตนแดพระบรมศาสดา วัจฉปาลพราหมณเ หน็ ดงั น้ัน ไดศ รทั ธาจิต บวชแลวพอบวชได ๗ วันเทา นัน้ กเ็ จริญวิปสสนา ไดอ ภิญญา ๖. สมดงั คาถาประพันธทท่ี า นกลา วไวในอปทานวา เราตองการจะบวงสรวงบูชายญั จงึ คดขา ว ปายาสใสในถาดสํารดิ ดวยมือของตนแลวไปสูปา ง้ิว ไดเหน็ พระสัมพทุ ธเจา มพี ระฉวีวรรณดงั ทองคาํ มี พระลกั ษณะประเสริฐ ๓๒ ประการ แวดลอ มดว ย ภิกษุสงฆ เสดจ็ ออกจากปาใหญ สมยั น้นั พระผูมี- พระภาคเจา เชษฐบุรุษของโลก ประเสริฐกวานระ เสดจ็ ขนึ้ เดินจงกรมในอากาศ อันเปน ทางลม เราเห็น ความอศั จรรย อันไมเคยเปน ขนลุกชูชนั นนั้ แลว วางถาดสาํ ริดลง ถวายบังคมพระผมู ีพระภาคเจา ทรง. พระนามวา วปิ สสี ทลู วา ขา แตมหามุนี พระองค เปนพระสัพพญั พู ทุ ธเจาในโลก พรอมทั้งเทวโลก และมนุษยโลก ขอจงทรงอนุเคราะห รับขา วปายาส

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาท่ี 357 ของขา พระองคเ ถิด พระผมู ีพระภาคเจา สัพพญั ู ผนู ําของโลก เปน ศาสดาผยู อดเย่ียมในโลก ทรงทราบ ความดํารขิ องเราแลว ทรงรบั ในกปั ที่ ๙๑ แตภัทรกปั น้ี เราไดถ วายทานใดในกาลนัน้ ดว ยทานนั้น เรา ไมรูจ กั ทคุ ตเิ ลย นเ้ี ปนผลแหง การถวายขาวปายาส ในกปั ท่ี ๔๑ แตภ ทั รกัปนี้ ไดเปนพระเจาจกั รพรรดิ จอมกษตั ริย พระนามวา พทุ โธ สมบรู ณดวย แกว ๗ ประการ มพี ลมาก เราเผากิเลสทั้งหลายแลว ฯ ล ฯ คาํ สอนของพระพุทธเจา เรากระทําสําเรจ็ แลว ดังน.้ี กพ็ ระเถระครั้นบรรลุพระอรหตั แลว เม่ือจะประกาศความทพ่ี ระ-นิพพานอันตนบรรลแุ ลวโดยงา ยดาย จึงไดก ลาวคาถานีว้ า พระโยคาวจรผูมีปกติ เหน็ เนือ้ ความอันสุขมุ และละเอยี ด ผูมปี ญ ญาเฉียบแหลม ผูประพฤตนิ อบ- นอ ม ถอ มตน ผูประพฤตศิ ลี ของพระพุทธเจา โดย เอ้ือเฟอ พงึ บรรลุพระนิพพานไดโ ดยไมยาก ดงั น้ี. บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา สุสขุ มุ นปิ ณุ ตถฺ ทสสฺ ินา ความวาพระโยคาวจรยกสงั ขารขึน้ สไู ตรลกั ษณ มีความเปนของไมเ ทย่ี งเปนตน แลว เหน็เนื้อความในธรรมมอี รยิ สัจและปฏิจจสมุปบาทเปนตน ท่ชี อ่ื วา สุขุม เพราะอรรถวา เหน็ ไดยากอยา งยง่ิ ชื่อวา ละเอียด เพราะอรรถวา ละเอียดออ น.เพราะฉะนั้น จึงช่อื วา สุสุขุมนปิ ุณตถฺ ทสฺสี อันพระโยคาวจรผมู ีปกติเหน็ เน้อื ความอันสขุ ุมและละเอียดนนั้ .

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 358 บทวา มติกสุ เลน ความวา ผมู ปี รชี า คือ ปญ ญาฉลาดเฉยี บแหลมไดแ ก ฉลาดในการยังธรรมวจิ ยสมั โพชฌังคปญ ญาใหเกดิ ขน้ึ วา ปญ ญายอมเจรญิ แกผ ูประพฤตอิ ยางน้ี ไมเจริญแกผ ปู ระพฤตอิ ยา งนี้ ดังนี.้ บทวา นิวาตวตุ ตฺ ินา ความวา มปี กตปิ ระพฤตนิ อบนอมถอ มตนในเพอ่ื นสพรหมจารีทง้ั หลาย และประพฤติปฏิบตั โิ ดยสมควรในพระเถระผูสงูอายุและในภิกษุใหม. บทวา ส เสวิตพุทธฺ สีลินา ความวา ศลี ของพระพทุ ธเจาอนั พระโยคาวจรชองเสพแลว คอื ประพฤติแลวโดยเอ้อื เฟอ ช่อื วา ผูมีศลีของพระพทุ ธเจาอนั ประพฤตแิ ลวโดยเออื้ เฟอ อนั พระโยคาวจรผมู ศี ลี ของพระพทุ ธเจา อันประพฤติแลว โดยเอือ้ เฟอนน้ั . อกี อยางหนึง่ ศีลของพระ-พทุ ธเจา อนั พระโยคาวจรนนั้ ชองเสพแลว คอื เขาไปบาํ เรอแลว เพราะเหตุนนั้ จึงชอื่ วา มศี ลี ของพระพทุ ธเจาอันเสพแลว อันพระโยคาวจรผมู ีศลี ของพระพทุ ธเจา อนั เสพแลวน้นั . หิ ศัพท มเี หตุเปน อรรถ ขยายความวา เพราะพระโยคาวจรมคี วามประพฤตถิ อ มตน มศี ีลของพระพทุ ธเจาอนั ชองเสพแลว มีปญญาเฉียบแหลมมีปกตเิ หน็ เนอื้ ความอันสขุ มุ และละเอยี ด ฉะนน้ั พระนพิ พานอันพระโยคาวจรนั้น จึงไดโดยไมยาก. อธบิ ายวา บณั ฑติ ท้งั หลาย ยอมสําคัญพระโยคาวจรนั้นวา ควรโอวาท ควรสั่งสอน เพราะเปน ผมู ีปกตปิ ระพฤตอิ อนนอม และเพราะเปน ผมู ศี ลี ของพระพทุ ธเจา อนั ตนชอ งเสพแลว ทั้งพระโยคาวจรน้ี กต็ ้งัอยูใ นโอวาทของบัณฑติ เหลาน้ัน บําเพญ็ วปิ สสนา ยอมบรรลพุ ระนิพพานตอ กาลไมนานนัก เพราะเปนผมู ีปญญาเฉยี บแหลม และเพราะเปน ผมู ปี กติเห็นเนอื้ ความอันสขุ ุมและละเอียด ดงั น้ี ก็คาถาน้ีนน่ั แหละ ไดเปนคาถาพยากรณพระอรหัตผลของพระเถระ ฉะน้แี ล. จบอรรถกถาวจั ฉปาลเถรคาถา

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ท่ี 359 ๒. อาตมุ เถรคาถา วาดว ยคาถาของพระอาตมุ เถระ [๒๐๙] ไดย นิ วา พระอาตมุ เถระไดภ าษิตคาถานีไ้ ว อยางนี้วา หนอ ไมม ยี อดอนั งอกงาม เจริญดว ยก่งิ กานโดย- รอบ ยอมเปนของที่บคุ คลขุดข้นึ ไดโดยยาก ฉันใด เม่ือโยมมารดานาํ ภรรยามาใหฉนั แลว ถาฉันมีบุตร หรอื ธิดาขนึ้ กย็ ากท่จี ะถอนตนออกบวชไดฉ ันนนั้ เพราะฉะนนั้ ฉันจึงบวชแลว ในบดั น.ี้ อรรถกถาอาตุมเถรคาถา คาถาของทา นพระอาตุมเถระ เร่ิมตน วา ยถา กฬโี ร สสุ ุวฑฒฺ ติ คฺโค เรอื่ งราวของทานเปน อยา งไร ? แมท านก็มอี ธกิ ารอันกระทาํ แลว ในพระพทุ ธเจาองคกอ น ๆ สั่งสมบุญอนั เปนอปุ นสิ ยั แหง พระนพิ พานไวในภพนน้ั ๆ ในกัปท่ี ๙๑ แตภ ทั รกปั น้ี บงั เกิดในเรอื นแหงตระกูล ถึงความเปน ผูรแู ลว เหน็ พระผูมพี ระภาคเจา ทรงพระนามวา วปิ ส สี ทรงดาํ เนนิ ไปในระหวา งถนน มใี จเลอ่ื มใส ไดทําการบูชาดว ยน้ําหอม และดว ยจุณแหงของหอม. ดว ยบญุ กรรมนัน้ ทา นบงั เกดิ ในเทวโลกทองเทยี่ วไป ๆ มา ๆ อยูใ นเทวโลกเทา นัน้ บวชในศาสนาของพระผมู ีพระ-ภาคเจา ทรงพระนามวา กัสสปะ แลวบําเพ็ญสมณธรรม แตไมสามารถจะทาํ คุณพเิ ศษใหเ กดิ ขึน้ ได เพราะญาณยงั ไมแกกลา .

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนาที่ 360 ครัน้ ในพทุ ธุปบาทกาลน้ี เกิดเปน เศรษฐีบตุ ร ในพระนครสาวตั ถีไดม ีนามวา \" อาตุมะ\" เมอื่ ทา นเจรญิ วัยแลว มารดาปรกึ ษากับหมญู าตวิ าพวกเราจกั นาํ ภรรยามาใหบ ตุ รของเรา เขาพิจารณาใครครวญดเู หตนุ ั้นแลวอนั เหตุสมบตั ทิ ักทว งไว จึงคดิ วา ประโยชนอ ะไรดวยการอยูค รองเรือนแกเ ราเราจกั บวชในบัดนแี้ หละ ดังนี้แลว ไปยงั สาํ นักของภกิ ษุท้ังหลายบวชแลว.มารดามคี วามประสงคจ ะยังทานผูแ มบ วชแลวใหส กึ เลา โลมโดยนยั ตาง ๆ.ทานไมยอมใหโอกาสแกมารดา เมื่อจะประกาศอัธยาศัยของตน ไดก ลา วคาถาวา คนหนุม เหมอื นหนอ ไมม ียอดอนั งอกงาม เจริญ ดว ยกิง่ กานโดยรอบ ยอมเปนของที่บคุ คลขุดขน้ึ ได โดยยาก ฉนั ใด เมือ่ โยมมารดานําภรรยามาใหอ าตมา แลว ถาอาตมามีบุตรหรอื ธิดาขึ้น กย็ ากทจ่ี ะถอนตน ข้นึ ออกบวชได ฉนั นั้น เพราะฉะนนั้ อาตมาจึงไม ยินยอม บวชแลว ในบัดนี้ ดังนี้. บรรดาบทเหลา นั้น บทวา กฬโี ร แปลวา หนอ ไม. แตในคาถานี้หมายเอาหนอ คือเชอ้ื สาย. บทวา สุสุ แปลวา คนหนุม. บทวา วฑฺฒิตคโฺ ค ความวา มีก่ิงกา นเจริญงอกงาม. อีกอยางหน่งึ บทวา สุสุวฑฒฺ ติ คฺโค ความวา แผกิ่งกานสาขาออกไปดว ยดี คือ มใี บและกง่ิ เกดิ แลว . บทวา ทุนนฺ กิ ขฺ โม ความวา ไมส ามารถเพอื่ จะถอน คอื นําออกจากกอไผได. บทวา ปสาขชาโต ความวา มกี ง่ิ เล็กกง่ิ ใหญเกดิ แลว คอืแมแ ตละกิง่ กเ็ กดิ กง่ิ เลก็ ๆ ข้นึ ทุก ๆ ปลอง.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรคาถา เลม ๒ ภาค ๓ ตอน ๑ - หนา ที่ 361 บทวา เอว อห ภรยิ ายานีตาย ความวา หนอ คอื ยอดท่ีแตกกอไดแ กก ่งิ เล็กก่ิงนอ ย ที่เก่ียวประสานกนั ในระหวา งหนอ ยอมเปนของนําออกไดโดยยาก จากพุม ไผ ฉันใด แมต ัวอาตมาเองก็ฉันนัน้ เมือ่ โยมมารดานําภรรยามาให พึงเปน ผูม หี นอเจริญงอกงาม โดยเปนบตุ รและธิดาเปนตนพงึ เปนของยาก ทจี่ ะปลีกตนออกจากฆราวาสวสิ ยั ได ดวยอํานาจแหง ตณั หา(รัดรงึ ไว) . กห็ นอคอื เช้อื สาย ทีเ่ นือ่ งกับกิง่ ท่ยี งั ไมเกิด ยอ มนาํ ออกจากพุม ไมไ ผไดงายฉันใด แมเรากฉ็ ันนนั้ เนื่องดว ยหนอมีบุตรและธดิ า ที่ยังไมเ กิดแลวเปน ตน ยอ มนาํ ออกไดง าย เพราะฉะน้ัน เม่ือมารดายงั ไมน าํ ภรรยามามอบใหขาพเจาจึงไมยินดี คือไมย อมรับรูดว ยตนเอง. บทวา ปพพฺ ชิโตมหฺ  ทานิ ความวา พระเถระประกาศความยนิ ดีในการออกบวชของตนวา ก็บดั นี้ ขาพเจาบวชแลว คือการที่ขา พเจาบวชแลวน้ัน เปน การดีคือดแี ลว . อกี อยางหนึง่ พระเถระบอกแกมารดาวา ขา พเจาไมย นิ ดี จงึ ออกบวชในบดั น้ี. กใ็ นบาทคาถานี้ มอี ธบิ ายดงั นี้ แมถ าโยมมารดาไมย นิ ยอมในตอนตน แตบ ัดน้ี ขา พเจา กไ็ ดบวชแลว เพราะฉะน้ันทานจงยินยอมอนุญาต เพ่ือใหขา พเจา ดํารงอยูในสมณภาพน่ันแล. กเ็ มอื่พระเถระกลาวอยางน้ี ทง้ั ๆ ท่ยี ืนอยนู ั่นแหละ เจรญิ วิปสสนา ยงั กเิ ลสใหสิ้นไปตามลําดบั แหง มรรค ไดเ ปนผมู อี ภิญญา ๖ แลว. สมดังคาถาประพันธทท่ี า นกลาวไวใ นอปทานวา เรานั่งอยใู นปราสาทอันประเสริฐ ไดเหน็ พระ- ชนิ เจา ทรงพระนามวา วิปสสี งามดังไมร กฟา ผู เปนสัพพัญู เปนผนู ําอันอุดม พระองคผ ูนําของโลก