tripitaka_54

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย เถรีคาถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนาที่ 341 โสฬสกนิบาต ๑. ปุณริกาเถรีคาถา [๔๔๖] พระปณุ ณกิ าเถรีไดก ลา วคาถาเหลาน้ีเปนอุทานวาขา พเจาถามพราหมณว า ขาพเจา เปนหญิงแบกหมอ น้าํ กลวั เจา นายลงโทษ กลัววาจาและโทสะเจานายคุกคาม จงึ ลงตกั นาํ้ เปน ประจาํ แมแ ตห นาหนาว. ทา นพราหมณ ทานกลัวอะไร จึงลงอาบน้าํ ทกุ เมอื่ ทา นมีตัวสัน่ เทา ประสบความหนาวเย็นอยา งหนกัพราหมณตอบวา ดกู อ นแมป ณุ ณิกาผูเ จริญ เจา รูว า เรากําลงั ทํากศุ ล- กรรม อนั ปด เสียซ่ึงบาปกรรม ยังจะสอบถามอยูหรือ หนอ ผูใดไมวา แกห รอื หนมุ ประกอบกรรมทีเ่ ปนบาป แตผ นู ั้น กจ็ ะหลดุ พนจากบาปกรรมได เพราะการ อาบน้ํา.ขา พเจา กลาววา ใครหนอ ชางไมร ู มาบอกแกทาน ซึง่ กไ็ มร ูวา คนจะหลุดพนจากบาปกรรมได เพราะการอาบนาํ้ พวกกบ เตา งู จระเข และสัตวอ ่ืนใดท่ีสญั จรอยู ในนํา้ ท้ังหมด ก็คงจะพากันไปสวรรคแ นแ ท.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรีคาถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนา ที่ 342 คนฆาแพะ คนฆาสกุ ร คนฆา ปลา คนลา เนอ้ื พวกโจร พวกเพชฌฆาต และทาํ บาปกรรมอ่นื ๆ แม คนทั้งนัน้ กจ็ ะหลุดพน จากบาปกรรมได เพราะการ อาบน้ํา. ถาหากวา แมน ํ้าเหลาน้ี จะพงึ นําบาปที่ทาน ทํามาแตกอนไปไดไ ซร แมน ํ้าเหลา น้ีก็จะพึงนาํ ทง้ั บุญ ของทานไปดวย ทา นกจ็ ะพึงหางจากบุญน้ันไป. ทานพราหมณ ทา นกลวั บาปอนั ใด จงึ ลงอาบน้ํา ทกุ เมอ่ื ทานพราหมณ ทา นก็อยา ทาํ บาปกรรมอนั นน้ั ขอความหนาวเย็นอยาทําลายผิวทา นเลย.พราหมณก ลา ววา ทานนําเราผูเดินทางผดิ มาสูทางถกู [อรยิ มรรค] แมปณุ ณกิ าผเู จริญ เราขอมอบผาสาฏกผืนนใี้ หทา น เพื่อใชอ าบนํ้า.ขา พเจา กลา ววา ผา สาฎกผนื นจ้ี งเปน ของทา นเทา นัน้ เถดิ ขา พเจา ไมต องการผา สาฎกผนื น้ีดอก ถา ทา นกลวั ทกุ ข ถา ทุกขไมนารักสําหรบั ทา น ทา นกอ็ ยา ทําบาปกรรมท้ัง ในท่ีลบั ทัง้ ในทแ่ี จง กห็ ากวาทา นจักกระทาํ หรือ กาํ ลังกระทําบาปกรรม ทานถึงจะเหาะหนไี ป กไ็ มพ น ไปจากทกุ ขไ ดเลย.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรีคาถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนา ที่ 343 ถา ทา นกลัวทุกข ถาทกุ ขไมนา รกั สาํ หรบั ทา น ทานก็จงถงึ พระพทุ ธ พระธรรม และพระสงฆ เชน นัน้ เปน สรณะ จงสมาทานศีล ขอ นน้ั กจ็ ักเปนไปเพือ่ ความหลดุ พน ของทาน.พราหมณก ลาววา แตก อ น เราเปน เผา พนั ธขุ องพรหม บัดนเ้ี รา เปน พราหมณจ รงิ มีวิชชา ๓ ถงึ พรอมดวยเวท เปน โสตถยิ ะ [พราหมณหนที่ ๒] ผูอ าบนาํ้ เสรจ็ แลว . จบ ปุณณกิ าเถรคี าถา จบ โสฬสกนบิ าต อรรถกถาโสฬกนบิ าต อรรถกถาปุณณาเถรคี าถา๑ ใน โสฬสกนิบาต คาถาวา อุทหารี อห สีเต เปน ตน เปนคาถาของ พระปุณณาเถรี มวี นิ ิจฉัยดังตอ ไปน้ี. พระเถรีแมรูปน้ี กบ็ ําเพ็ญบารมีมาในพระพุทธเจา พระองคกอ น ๆ สรางสมกศุ ลอันเปนอุปนิสยั แหง พระนพิ พานมาในภพน้ัน ๆ ครั้งพระผมู ีพระภาคเจาพระนามวาวปิ ส สี กบ็ งั เกิดในเรอื นสกลุ รูเดยี งสาแลว เกดิ ความสงั เวชเพราะเปนผพู รักพรอ มดว ยเหตุสัมปทา กไ็ ปสํานกั ภิกษุณฟี ง ธรรม ไดศ รัทธาแลวบวชมีศีลบริสทุ ธิ์ เรยี นพระไตรปฎ ก เปน พหสู ตู ทรงธรรม และเปน๑. บาลีเปน ปุณณิกาเถรีคาถา.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรีคาถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนา ที่ 344ผกู ลาวธรรม [ธรรมกถกึ ]. บวชในศาสนาของพระผูมีพระภาคเจา พระนามวา สขิ ี เวสสภู กกุสนั ธะ โกนาคมนะ และกัสสปะ กเ็ ปน ผสู มบูรณด ว ยศลี เปนพหสู ตู ทรงธรรม และเปนผกู ลา วธรรม [ธรรมกถึก] เหมือนคร้งั บวชในศาสนาของพระผูมพี ระภาคเจา พระนามวา วิปส สี ฉะน้นั . แตเพราะเปนคนเจามานะ จึงไมอาจตัดกเิ ลสใหข าดได และเพราะกระทํากรรมโดยมีมานะเปน สนั ดาน ในพุทธุปบาทกาลน้ี จงึ บังเกิดในทองของทาสใี นเรอื นของทานอนาถบณิ ฑกิ เศรษฐ.ี นางมชี ื่อวาปุณณา นางเปนโสดาบัน ในเพราะพระธรรมเทศนาชอื่ สีหนาทสตู ร ทรมานพราหมณท ่ีถอื วา บริสุทธด์ิ วยการลงอาบน้ํา ทานเศรษฐสี รรเสรญิ แลว ทาํ นางใหเปน ไทแกต ัว อนุญาตใหนางบวชไดแ ลวกบ็ วช เจรญิ กรรมฐาน ไมนานนกั ก็บรรลุพระอรหตั พรอ มดวยปฏิสมั ภิทา ๔ดว ยเหตุนน้ั ทา นจงึ กลา วไวใ นคัมภรี อ ปทานวา๑ ขา พเจาบวชเปน ภิกษุณี ในพระศาสนาของ พระผมู ีพระภาคเจา พระนามวา วปิ สสี และของพระ พุทธเจา พระนามวาสิขี เวสสภู กกสุ นั ธะ โกนาคมนะ และพระกสั สปะ ถงึ พรอ มดวยศลี มีปญญารักษาตวั สํารวมอันทรีย เปน พหสู ูต ทรงธรรม สอบถามความ แหง ธรรม เลา เรยี นฟง ธรรมอยา งใกลชดิ ขาพเจา แสดงธรรมทามกลางหมูชน อยใู นพระศาสนาของ พระชนิ เจา ดวยความเปนพหสู ตู ดวยเหตนุ น้ั ขาพเจา จงึ มีศีลเปน ทรี่ กั หากแตถอื ตัวจดั๑. ข.ุ ๓๓/ขอ ๑๗๘ ปณุ ณิกาเถรีอปทาน.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เถรีคาถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนา ที่ 345 มาในบดั นี้ ภพสุดทาย ขา พเจาเกดิ ในทอง ทาสผี ูแบกหมอ นํ้า [กมุ ภทาส]ี ในเรอื นของทา นอนาถ- ปณฑกิ เศรษฐี กรุงสาวัตถี ราชธานแี หง แควน โกศล. ขาพเจาเปนหญงิ แบกหมอ นา้ํ ไดพ บพราหมณ โสตถิยะ [ผูเ ปน พราหมณห นที่ ๒] กําลงั หนาวส่นั อยูกลางนํ้า ครัน้ พบเขาแลว ไดก ลา วดังน้วี า ขาพเจา เปน หญงิ แบกหมอ นา้ํ กลวั เจา นายลงโทษ ถกู ภัยคอื วาจาและโทสะเจา นายคุกคาม จึงลงตกั น้ําทกุ เมือ่ แมแตหนา หนาว ทานพราหมณ ทานเลา กลัวอะไร จึงลงน้าํ ทกุ เมื่อ ตัวส่นั เทา ประสบความ หนาวเย็นอยางหนัก.พราหมณก ลาววา ดูกอนแมปุณณาผูจาํ เริญ เจาเมื่อรูวา เราผกู ระทาํ กุศลกรรม อนั หามบาปทีท่ ําไวแ ลว ยงั จะสอบถาม หรอื หนอ ก็ผูใด ไมวาเปนคนแกและคนหนมุ ประกอบ บาปกรรมได ผูนน้ั ยอ มจะหลดุ พนจากบาปกรรมได เพราะการลงอาบนาํ้ . ขาพระองคไ ดบ อกแกพ ราหมณผขู นึ้ จากนาํ้ ถงึ บทอันประกอบดวยธรรมและอรรถ พราหมณฟง บท นั้นแลว ก็สลดใจดว ยดอี อกบวช เปนพระอรหันต. เม่ือใด ขา พระองคบาํ เพ็ญบารมมี า ๙๙ ชาติ เกิดในสกลุ ทาสี เมอ่ื นน้ั บดิ ามารดาเหลานั้น ได

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย เถรีคาถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนาท่ี 346 ขนานนามขาพระองควา ปุณณา นําขา พระองคใหเปน ไทแกต ัว. ตอจากนน้ั ขาพระองคขออนุญาตทา นเศรษฐี ออกบวช เปนผไู มมเี รอื น ไมนานเลยก็ไดบรรลพุ ระ- อรหัต. ขา แตพ ระมหามนุ ี ขาพระองคเ ปนผชู าํ นาญใน ฤทธ์ิ ในทิพโสต ชํานาญเจโตปรยิ ญาณ รูป ุพเพน-ิ วาสญาณ ชําระทิพโสตแลว เพราะหมดสิน้ อาสวะ ทุกอยาง บัดนภ้ี พใหมไ มม อี กี แลว. ญาณในอรรถ ธรรม นิรุตติ ปฏิภาณ อัน บรสิ ทุ ธ์ิไรม ลทนิ ของขา พระองคม ีเพราะอานุภาพของ พระพทุ ธเจาผูประเสรฐิ สดุ . ขาพระองคมีปญญามาก เพราะภาวนา มสี ตุ ะ [พหูสูต] เพราะสตุ ะ เกิดในตระกูลตาํ่ เพราะมานะ กรรมกย็ งั ไมสุดสน้ิ . กิเลสทงั้ หลาย ขาพระองคก็เผาเสียแลว ฯลฯ คําสอนของพระพทุ ธเจา กท็ าํ เสร็จสนิ้ แลว คร้นั บรรลุ พระอรหัตแลว กพ็ ิจารณาทบทวนขอปฏิบตั ิของตน ไดกลาวคาถาเหลา น้เี ปนอุทานวาขา พระองคถามพราหมณว า ขา พเจา เปนหญิงแบกหมอนาํ้ กลวั เจานายลง โทษ กลัววาจาและโทสะเจานายคกุ คาม จงึ ลงตกั นํา้ ทกุ เมอ่ื แมแตห นา หนาว.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนิกาย เถรคี าถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนาท่ี 347 ทานพราหมณ ทานกลวั อะไร จงึ ลงอาบนาํ้ ทกุ เมอื่ ทานมตี ัวส่ันเทา ประสบความหนาวเย็นอยางหนกั .พราหมณตอบวา ดูกอนแมปุณณาผูจําเริญ เจา รูว าเรากําลังทํา กศุ ลธรรม อนั ปดซงึ่ บาปกรรม ยงั จะสอบถามอยหู รอื หนอ ก็ผูใ ดไมว า แกหรือหนมุ ประกอบกรรมท่ีเปน บาป แมผนู ้ัน ก็จะหลดุ พน จากบาปกรรมได เพราะ การอาบนํ้า.ขา พเจา กลาววา ใครหนอชา งไมร ูม าบอกกับทาน ซงึ่ ก็ไมร ูวาตน จะหลุดพน จากบาปกรรมได เพราะการอาบน้าํ พวก กบ เตา งู จระเข และสัตวอ ืน่ ๆ ที่สญั จรอยใู นน้ํา ทั้งหมด กค็ งจักพากันไปสวรรคแ นแ ท คนฆาแพะ คนฆาสกุ ร คนฆา ปลา คนลา เนื้อ พวกโจร พวก เพชฌฆาต และคนทําบาปกรรมอ่นื ๆ แมค นทง้ั น้นั จะหลุดพนจากบาปกรรมได เพราะการอาบนา้ํ ถา หากวา แมนาํ้ เหลานี้จะพงึ นําบาปทท่ี านทาํ มาแตก อน ไปไดไ ซร แมน ้าํ เหลา นี้ ก็จะพึงนําแมบุญของทาน ไปดว ย ทา นกจ็ ะพึงเห็นหางจากบุญน้ันไป. ทานพราหมณ ทา นกลัวบาปกรรมอันใด จึงลง อาบนํา้ ทุกเม่ือ ทานพราหมณ ทา นกอ็ ยา ทําบาปกรรม อันน้นั ขอความหนาวเยน็ อยา ทาํ ลายดวยของทานเลย.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เถรคี าถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนาท่ี 348พราหมณกลาววา ทานนาํ เราผูเ ดินทางผดิ มาสทู างถกู [อรยิ มรรค] แมป ุณณาผจู าํ เริญ เราขอมอบผาสาฎกนใี้ หท า น เพอื่ ใชอ าบน้าํขาพเจา กลาววา ผาสาฎกน้ีจงเปนของทา นเถดิ ขาพเจาไมต องการ ผูส าฎกนี้ดอกจะ ถาทา นกลัวทุกข ถา ทกุ ขไ มนารัก สําหรับทาน ทานกอ็ ยา ทําบาปกรรม ทัง้ ในที่ลับ ทง้ั ในท่แี จง ก็หากวา ทา นจักกระทํา หรอื กําลงั กระทํา บาปกรรม ทา นถึงจะเหาะหนีไป กไ็ มพ นไปจากทกุ ข ไดเ ลย. ถา ทานกลวั ทุกข ถาทุกขไ มน า รกั สาํ หรบั ทาน ทานกจ็ งถงึ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ เชนน้นั เปนสรณะ จงสมาทานศลี ขอน้นั ก็จกั เปน ไป เพ่อื ความหลุดพนของทาน.พราหมณก ลา ววา แตกอ น เราเปน เผา พนั ธุข องพรหม บดั นเ้ี รา เปนพราหมณจ ริง มีวิชชา ๓ ถงึ พรอมดว ยเวท เปน โสตถิยะ [พราหมณห นท่ี ๒] ผอู าบนํ้าเสร็จแลว . บรรดาบทเหลานน้ั บทวา อุทหารี ไดแ ก ผูนาํ นํา้ มาดว ยหมอ.บทวา สทา อุทกโมตรึ ไดแก ลงตกั นํ้าทกุ เมอื่ คอื ทั้งกลางคืนกลางวันแมแตใ นหนา หนาว. อธบิ ายวา เวลาใด ๆ เจา นายตองการน้ําเวลานน้ั ๆขา พเจา กต็ องลงตักนาํ้ ครั้นลงตกั นํา้ แลว กต็ องนํานํา้ ไปใหเขา. บทวา

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย เถรคี าถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนา ที่ 349อยยฺ าน ทณฺฑภยภตี า ไดแก กลัวภัยคือการลงโทษของเจา นาย. บทวาวาจาโทสภยฏฏิตา ไดแก ถกู ภัยคอื การลงโทษทางวาจา [การดาวา]และภยั คือการลงโทษทางกาย [การโบย, ต]ี คกุ คาม คอื บบี คน้ั ประกอบความวา ตอ งลงตกั นา้ํ แมแ ตห นาหนาว. ตอ มาวันหน่งึ นางปุณณาทาสไี ปทา นํ้าเพอื่ เอาหมอนําน้ํามา ณ ทนี่ ้นัไดพ บพราหมณผ หู น่งึ ซงึ่ ถอื ลทั ธิวาบริสทุ ธไ์ิ ดดวยการอาบนํา้ เมอ่ื ความนาวเยน็ กําลงั เปนไปอยู ในสมยั หมิ ะตก ลงน้ําแตเชาตรู ดาํ นา้ํ มิดศีรษะรา ยมนตแ ลวขึน้ จากน้าํ ผาเปย ก ผมเปยก สัน่ เทา ฟนกระทบกันดังบรรเลงพณิ ฉะนั้น ครนั้ เหน็ แลว มีใจอนั ความกรณุ ากระตนุ เตือนแลว หวังจะเปลอื้ งพราหมณน นั้ ใหพน จากทฏิ ฐนิ ้นั จึงกลาวคาถาวา กสสฺ พฺราหมฺ ณ ตฺวภโี ต เปนตน. บรรดาบทเหลา นนั้ บทวา กสสฺ พรฺ าหฺมณ ตฺว ภีโต ความวาทา นพราหมณ ทา นกลวั แตเ หตแุ หงภยั ช่อื ไรเลา . บทวา สทา อทุ กโมตริไดแกล งน้ําทกุ เวลา คือทง้ั เชาทง้ั เย็น และครน้ั ลงแลว กม็ ตี ัว คือสว นแหงรา งกายหนาวส่นั คอื ส่นั เท้ิม. บทวา สีต เวทยเส ภุส ไดแก ประสบคือเสวยทกุ ข เกิดแตความหนาวอยางเหลือเกิน คือท่ที นไดย าก. บทวา ชานนฺตี วต ม โภติ ความวา ดูกอ นแมปณุ ณาผูเ จรญิทานกร็ วู า ดว ยการลงนํ้าน้ี เรากําลังทาํ กศุ ลกรรม ทจ่ี ะปด คือสามารถหามกนั บาปกรรมทีส่ รา งสมไวน น้ั ได ยงั จะถามดว ยหรอื หนอ. พราหมณเ ม่ือแสดงวา ความขอน้ปี รากฏในโลกแลว มิใชห รือ แมอยางนั้น เรากจ็ ะบอกแกทาน จึงกลาวคาถาวา โย จ วุทโฺ ฒ เปน ตน .คาถาน้ันมีความวา คนใดคนหน่ึง ไมว า แก หนมุ หรือกลางคน ประกอบคือกระทําเหลอื เกนิ ซึ่งบาปกรรม ตางโดยปาณาตบิ าตกรรมเปน ตน คนแม

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย เถรคี าถา เลม ๒ ภาค ๔ - หนา ที่ 350นนั้ ยนิ ดีนักในบาปกรรมอยางหนัก ก็หลุดพน คอื รอดพนโดยสวนเดียว จากบาปกรรมนนั้ ได ดว ยการรดนา้ํ คือดวยการอาบนํ้า. นางปุณณาฟง คําของพราหมณน ั้น เมื่อจะใหค ําตอบแกพราหมณนนั้จึงกลาวคาถาวา โก นุ เต เปน ตน. บรรดาบทเหลานน้ั บทวา โก นุ เตอทิ มกขฺ าสิ อชานนตฺ สสฺ อชานโก ความวา ใครหนอชางไมรู ชา งไมเขา ใจ ชางเขลา มาบอกแกทา นผไู มรูวิบากกรรม คือไมรูวิบากของกรรมทกุ ๆ ประการ ถึงความขอ นว้ี า คนยอมหลดุ พน จากบาปกรรมได เพราะเหตทุ ่ีรดนํ้า ผนู ้นั มถี อยคาํ ท่ีเชือ่ ไมไ ดเ ลย อธบิ ายวา คํานน้ั ไมถ กู ตอ ง. บัดน้ี นางปุณณาเมอื่ ชี้แจงถึงความไมถกู ตองนั้นแกพราหมณน ัน้ จึงกลา วคาถามีวา สคฺค นนู คมสิ สฺ นฺติ เปน ตน . บรรดาบทเหลา นน้ั บทวานาคา แปลวา ง.ู บทวา สุ สุมารา แปลวา จระเข. บทวา เย จฺเอทุ เก จรา ความวา สตั วแ มเหลา อ่ืนใด ทห่ี ากนิ อยูในนาํ้ มีปลา มงั กรและปลาใหญน ันทยิ าวตั เปนตน สัตวแ มเหลานน้ั เหน็ ทจี กั ไปสวรรค เขา ถึงเทวโลกกันแนแท ถา จะหลุดพนจากบาปกรรมได เพราะอาบนํ้า. บทวา โอรพภฺ ิกา แปลวา คนฆาแพะ. บทวา สกู ริกา แปลวาคนฆาสุกร. บทวา มจฉฺ ิกา แปลวา ชาวประมง. บทวา มคิ พนธฺ กาแปลวา พรานเนอื้ . บทวา วชฺฌฆาตกา ไดแ ก คนมีหนา ที่ฆา. บทวา ปุ ฺมฺปมา วเหยฺยุ ความวา ถา แมน ้ําเหลา นนั้ มแี มนา้ํอจิรวดเี ปนตน จะพึงนาํ ไปคือนําออกไปซึง่ บาปที่ทานทาํ มาแตก อน ดว ยการลงอาบน้ําในแมนํา้ เหลา น้ัน ฉนั ใดไซร แมน า้ํ เหลานั้นกพ็ งึ นําคือลอยซ่ึงบุญที่ทา นทาํ ไวแ ลวกฉ็ ันนัน้ ทา นกพ็ งึ หางจากบญุ กรรมนัน้ คือ เมอื่ เปน ดังนัน้ทา นกพ็ งึ หา งวางเวน จากบญุ กรรมนัน้ อธบิ ายวา คาํ นน้ั ไมถูกตอง หรือวา