tripitaka_86

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 401 ปญหาวาระ อนโุ ลมนัย ๑. เหตุปจ จยั [๑๑๘] ๑. สวิตกั กสวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกส วติ ักกสวิจาร-ธรรม ดวยอาํ นาจของเหตปุ จ จัย คือ เหตทุ เี่ ปนสวติ ักกสวิจารธรรม เปน ปจจยั แกสัมปยตุ ตขันธ ดว ยอาํ นาจของเหตปุ จ จัย. ในปฏิสนธขิ ณะ ฯลฯ. [๑๑๙] ๒. สวติ กั กสวจิ ารธรรม เปน ปจ จยั แกอ วิตักกวจิ าร-มัคคธรรม ดวยอํานาจของเหตุปจ จยั คอื เหตทุ ่เี ปน สวติ ักกสวจิ ารธรรม เปนปจ จยั แกวติ ก ดวยอํานาจของเหตุปจจยั . ในปฏสิ นธขิ ณะ ฯลฯ. [๑๒๐] ๓. สวติ กั กสวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกอวติ กั กอวจิ าร-ธรรม ดวยอาํ นาจของเหตุปจ จยั คอื เหตทุ ่เี ปน สวติ กั กสวจิ ารธรรม เปน ปจ จัยแกจ ิตตสมฏุ ฐานรูปดวยอาํ นาจของเหตปุ จจยั . ในปฏสิ นธิขณะ เหตทุ เี่ ปน สวิตกั กสวิจารธรรม เปน ปจจยั แกก ฏตั ตา-รปู ดวยอํานาจของเหตุปจ จัย.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 402 [๑๒๑] ๔. สวติ กั กสวิจารธรรม เปน ปจจยั แกสวิตกั กสวจิ าร-ธรรม และอวิตกั กอวจิ ารธรรม ดวยอาํ นาจของเหตปุ จ จยั คือ เหตุท่ีเปนสวิตักกสวิจารธรรม เปนปจจัยแกส มั ปยตุ ตขันธ และจติ ตสมฏุ ฐานรปู ดวยอํานาจของเหตปุ จ จัย. ในปฏิสนธิขณะ เหตทุ เี่ ปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม เปน ปจจยั แกส มั ปยุตต-ขนั ธ และกฏตั ตารปู ดวยอํานาจของเหตุปจ จยั . [๑๒๒] ๕. สวิตกั กสวิจารธรรม เปน ปจจัยแกอ วติ กั กวจิ าร-มตั ตธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรม ดวยอาํ นาจของเหตปุ จ จยั คอื เหตทุ ีเ่ ปน สวติ ักกสวิจารธรรม เปน ปจ จัยแกว ติ ก และจิตตสมุฏ-ฐานรูป ดว ยอํานาจของเหตปุ จ จยั . ในปฏิสนธขิ ณะ เหตทุ ี่เปนสวติ ักกสวจิ ารธรรม เปน ปจจัยแกว ิตกและกฏตั ตารูป ดว ยอํานาจของเหตปุ จจัย. [๑๒๓] ๖. สวติ กั กสวิจารธรรม เปนปจ จัยแกส วิตกั กสวจิ าร-ธรรม และอวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของเหตุปจ จัย คอื เหตุท่เี ปนสวิตกั กสวจิ ารธรรม เปน ปจจัยแกส มั ปยุตตขันธและวติ ก ดว ยอาํ นาจของเหตุปจจยั . ในปฏิสนธขิ ณะ เหตทุ ่ีเปนสวติ กั กสวิจารธรรม เปนปจจยั แกสมั ปยุตต-ขนั ธ และวิตก ดวยอํานาจของเหตปุ จจยั

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 403 [๑๒๔] ๗. สวติ ักกสวจิ ารธรรม เปนปจ จยั แกส วิตกั กสวิจาร-ธรรม อวิตักกสวจิ ารมตั ตธรรมและอวติ ักกอวิจารธรรม ดว ยอํานาจของเหตปุ จ จัย คือ เหตทุ เ่ี ปน สวิตกั กสวิจารธรรม เปนปจจัยแกส ัมปยุตตขนั ธ วิตกและจิตตสมฏุ ฐานรปู ดวยอาํ นาจของเหตุปจ จัย. ในปฏิสนธิขณะ เหตทุ ่ีเปน สวติ ักกสวจิ ารธรรม เปน ปจจยั แกส ัมปยตุ ต-ขนั ธ วิตก และกฏัตตารูป ดวยอาํ นาจของเหตุปจจัย. [๑๒๕] ๘. อวติ ักกวิจารมัตตธรรม เปน ปจจัยแกอวิตกั ก-วิจารมัตตธรรม ดวยอํานาจของเหตปุ จจยั คอื เหตุท่เี ปนอวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรม เปน ปจ จัยแกส ัมปยตุ ตขนั ธดวยอาํ นาจของเหตปุ จจยั . ในปฏสิ นธขิ ณะ เหตทุ ่ีเปน อวิตักกวิจารมัตตธรรม เปน ปจ จยั แกสมั ปยตุ ตขันธ ดว ยอํานาจของเหตปุ จจยั . [๑๒๖] ๙. อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม เปนปจ จยั แกอวิตักกอวิ-จารธรรม ดวยอาํ นาจของเหตปุ จ จัย คือ เหตทุ ี่เปน อวิตักกวิจารมตั ตธรรม เปน ปจ จัยแกว จิ าร และจติ ต-สมฏุ ฐานรปู ดวยอํานาจของเหตุปจจัย. ในปฏสิ นธิขณะ เหตทุ ี่เปนอวิตกั กวจิ ารมัตตธรรม เปน ปจจัยแกวจิ ารและกฏัตตารูป ดวยอาํ นาจของเหตุปจจัย.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 404 [๑๒๗] ๑๐. อวติ ักกวิจารมตั ตธรรม เปนปจ จยั แกอวติ กั ก-วิจารมัตตธรรม และอวติ กั กอวจิ ารธรรม ดว ยอํานาจของเหตุปจจยั คือ เหตุท่เี ปนอวิตักกวิจารมัตตธรรม เปน ปจ จยั แกสมั ปยตุ ตขนั ธวิจารและจติ ตสมุฏฐานรูป ดวยอํานาจของเหตุปจจยั . ในปฏสิ นธขิ ณะ เหตุทเี่ ปน อวติ ักกวจิ ารมัตตธรรม เปน ปจ จยั แกสมั ปยตุ ตขนั ธ วจิ าร แสะกฏัตตารูป ดวยอํานาจของเหตุปจจยั . [๑๒๘] ๑๑. อวติ กั กอวจิ ารธรรม เปน ปจ จยั แกอ วติ กั กอวจิ าร-ธรรม ดวยอํานาจของเหตุปจ จยั คือ เหตทุ ่เี ปนอวิตักกอวิจารธรรม เปนปจ จัยแกสมั ปยุตตขนั ธ และจิตตสมุฏฐานรูป ดว ยอาํ นาจของเหตุปจ จัย. ในปฏสิ นธขิ ณะ เหตทุ ี่เปน อวิตกั กอวิจารธรรม เปนปจจัยแกสัม-ปยตุ ตขันธ และกฏตั ตารูป ดว ยอาํ นาจของเหตปุ จ จยั . ๒. อารัมมณปจจยั [๑๒๙] ๑. สวิตักกสวิจารธรรม เปนปจจัยแกสวิตกั กวิจาร-ธรรม ดวยอํานาจของอารัมมณปจ จัย คอื บคุ คลใหทาน สมาทานศลี กระทาํ อโุ บสถกรรม ครนั้ กระทําแลวยอ มพจิ ารณากุศลกรรมนั้น บคุ คลพิจารณากศุ ลกรรมท่ตี นส่ังสมไวในกาลกอน. บคุ คลออกจากฌานทีเ่ ปนสวติ ักกสวิจารธรรมออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผล แลวพจิ ารณาผล.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 405 พระอรยิ ะทั้งหลาย พิจารณากิเลสท่ลี ะแลว, พจิ ารณากิเลสทีข่ ม แลว ,รกู ิเลสทเ่ี คยเกิดแลวในกาลกอ น พิจารณาเหน็ ขันธทเ่ี ปนสวติ กั กสวิจารธรรมโดยความเปน ของไมเ ทีย่ ง เปน ทกุ ข เปนอนัตตา ยอมยินดี ยอมเพลิดเพลินยิง่เพราะปรารภขันธน ้ัน ราคะ ฯลฯ โทมนัสยอ มเกิดขน้ึ เพราะปรารภขันธทเ่ี ปนสวติ ักกสวิจารธรรม ขนั ธท เี่ ปนสวติ กั กสวิจารธรรม ยอ มเกดิ ขึน้ . [๑๓๐] ๒. สวติ ักกสวิจารธรรม เปน ปจ จยั แกอวิตักกวจิ าร-มตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของอารัมมณปจจัย คือ บุคคลใหทาน สมาทานศลี กระทําอุโบสถกรรม แลว พจิ ารณากศุ ลกรรมน้ัน เพราะปรารภกศุ ลกรรมนนั้ วิตก ยอมเกิดขน้ึ , พจิ ารณากศุ ลกรรมท่ตี น ไดสง่ั สมไวใ นกาลกอน ฯลฯ. บุคคลออกจากฌานที่เปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ ออกจากมรรคฯลฯ ออกจากผล แลว พจิ ารณาผล เพราะปรารภกศุ ลนน้ั วิตก ยอมเกิดข้ึน พระอริยะท้ังหลาย พิจารณากิเลสที่ละแลว พิจารณากเิ ลสที่ขมแลว ,รกู เิ ลสทีเ่ คยเกดิ แลวในกอ น, พิจารณาเหน็ ขันธทีเ่ ปนสวิตกั กสวจิ ารธรรมโดยความเปน ของไมเ ท่ยี ง เปนทกุ ข เปนอนตั ตา ยอ มยนิ ดี ยอ มเพลิดเพลนิยง่ิ เพราะปรารภขันธนน้ั วติ ก ยอ มเกดิ ข้ึน, เพราะปรารภขันธท ี่เปนสวิ-ตกั กสวิจารธรรม วติ ก ยอมเกิดขน้ึ . [๑๓๑] ๓. สวติ ักกสวจิ ารธรรม เปน ปจ จัยแกอวติ ักกอวิจาร-ธรรม ดวยอํานาจของอารัมมณปจ จัย

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 406 คือ บุคคลยอ มรูจติ ของบุคคลผมู ีความพรอมเพรยี งดวยจติ ทเ่ี ปนสวติ ักกสวิจารธรรม ดวยเจโตปรยิ ญาณ. ขันธท ีเ่ ปนสวิตักกสวิจารธรรม เปน ปจจยั แกเจโตปรยิ ญาณ แกปุพ-เพนวิ าสานสุ สตญิ าณ แกยถากมั มูปคญาณ แกอนาคตงั สญาณ ดวยอาํ นาจของอารัมมณปจ จยั . เพราะปรารภขนั ธทเ่ี ปน สวิตักกสวจิ ารธรรม ขนั ธทเี่ ปนอวิตกั กอวจิ าร-ธรรม ยอ มเกิดขึน้ . [๑๓๒] ๔. สวติ ักกสวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกสวิตักกสวจิ าร-ธรรม และอวติ กั กวิจารมัตตธรรม ดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจ จัย คือ บุคคลใหทาน สมาทานศลี กระทําอโุ บถสกรรม แลวพิจารณากุศลกรรมน้ัน เพราะปรารภกุศลกรรมนน้ั ขนั ธท่ีเปนสวิตักกสวิจารธรรม และวติ ก ยอมเกิดขึ้น, พิจารณากุศลกรรมทต่ี นส่ังสมไวในกอ น, ออกจากฌานที่เปน สวติ กั กสวิจารธรรม ฯลฯ ออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผล แลว พจิ ารณาผล,เพราะปรารภกุศลนนั้ ขันธท ี่เปน สวติ กั กสวจิ ารธรรม และวิตก ยอมเกิดขึ้น. พระอริยะทั้งหลาย พจิ ารณากิเลสทีล่ ะแลว. พจิ ารณากเิ ลสที่ขมแลว, รูก ิเลสที่เคยเกิดแลวในกาลกอ น, พจิ ารณาเห็นขนั ธท ่ีเปน สวิตักกสวิจาร-ธรรม โดยความเปน ของไมเท่ยี ง เปน ทกุ ข เปนอนัตตา, ยอ มยินดี ยอ มเพลดิ เพลินยิ่ง เพราะปรารภขันธนัน้ ขนั ธท เ่ี ปน สวิตักกสวจิ ารธรรม ยอ มเกดิ ขึน้ .

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 407 เพราะปรารภขนั ธท ี่เปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม ขันธทีเ่ ปนสวติ ักกสว-ิจารธรรม และวติ ก ยอมเกิดข้ึน. [๑๓๓] ๕. อวิตักกวจิ ารมัตตธรรม เปน ปจ จัยแกอ วิตกั ก-วิจารมัตตธรรม ดวยอาํ นาจของอารมั มณปจ จัย คอื บคุ คลออกจากฌาน ท่เี ปนอวติ ักกวิจารมตั ตธรรม ฯลฯ ออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผล พิจารณาผล เพราะปรารภฌานเปน ตนนั้น วิตกยอ มเกดิ ขึน้ . พิจารณาเห็นขนั ธทเ่ี ปนอวิตักกวจิ ารมัตตธรรม และวติ ก โดยความเปน ของไมเ ที่ยง เปนทกุ ข เปนอนตั ตา ยอ มยินดี ยอ มเพลดิ เพลนิ ย่ิง เพราะปรารภขันธนนั้ วติ ก ยอ มเกิดข้นึ . เพราะปรารภขันธท เี่ ปนอวติ ักกวิจารมัตตธรรม และวติ ก วิตกยอมเกิดขึน้ . [๑๓๔] ๖. อวิตักกวิจารมตั ตธรรม เปน ปจจัยแกส วติ กั กสว-ิจารธรรม ดว ยอํานาจของอารัมมณปจ จยั คือ บคุ คลออกจากฌาน ทเ่ี ปน อวติ ักกวจิ ารมัตตธรรม ฯลฯ ออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผล พิจารณาผล, เพราะปรารภฌานเปนตน นั้น ขันธท่ีเปนสวิตกั กสวจิ ารธรรม ยอ มเกดิ ข้นึ , พิจารณาเหน็ ขันธท ี่เปน อวติ กั กวจิ าร-มัตตธรรม และวติ ก โดยความเปน ของไมเ ท่ียง เปนทกุ ข เปน อนัตตา ยอมยินดี ยอมเพลิดเพลนิ ยง่ิ เพราะปรารภขันธน ้ัน ราคะ ฯลฯ โทมนสั ยอ มเกิดขนึ้ .

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 408 เพราะปรารภขนั ธที่เปนอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรม และวติ ก ขนั ธทีเ่ ปนสวิตกั กสวิจารธรรม ยอมเกิดขน้ึ ฯลฯ. [๑๓๕] ๗. อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม เปนปจจัยแกอวิตักก-อวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจ จัย คอื บคุ คลรูจติ ของบุคคลผมู ีความพรอ มเพรยี งดว ยจติ ทไ่ี มม วี ิตก มีเพียงวจิ าร ดว ยเจโตปรยิ ญาณ. ขันธที่เปน อวิตักกวิจารมตั ตธรรม เปนปจ จยั แกเ จโตปรยิ ญาณ แกปพุ เพนวิ าสานุสสตญิ าณ แกย ถากัมมปู คญาณ แกอ นาคตังสญาณ ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจ จัย. เพราะปรารภขนั ธท เี่ ปนอวิตกั กวติ กั กวจิ ารมัตตธรรม และวติ ก ขันธท่เี ปนอวติ ักกอวจิ ารธรรม ยอมเกิดข้ึน [๑๓๖] ๘. อวติ ักกวิจารมตั ตธรรม เปนปจจัยแกสวติ กั ก-สวจิ ารธรรม และอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของอารัมมณ-ปจจยั คือ บคุ คลออกจากฌาน ทเ่ี ปนอวติ ักกวิจารมคั คธรรม ฯลฯ ออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผล แลวพิจารณาผล เพราะปรารภฌานเปน ตนนั้นขนั ธท่ีเปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม และวติ ก ยอมเกดิ ข้ึน.

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 409 บคุ คลพิจารณาเห็นขันธที่เปน อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม และวติ กโดยความเปน ของไมเที่ยง เปนทกุ ข เปน อนตั ตา ยอมยินดี ยอมเพลิดเพลนิยงิ่ เพราะปรารภขนั ธน ้นั ขันธทีเ่ ปน สวติ กั กสวิจารธรรม และวิตก ยอมเกดิ ข้นึ . เพราะปรารภขันธท ่เี ปนอวติ กั กวจิ ารมตั ตธรรม และวติ ก ขนั ธท ่ีเปนสวติ ักกสวจิ ารธรรม และวติ ก ยอ มเกดิ ขนึ้ . [๑๓๗] ๙. อวิตกั กอวิจารธรรม เปน ปจ จยั แกอ วิตักกอวิจาร-ธรรม ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจยั คือ นิพพาน เปน ปจจยั แกมรรค แกผ ล ทีเ่ ปน อวติ กั กอวิจารธรรมและวจิ าร ดว ยอํานาจของอารัมมณปจจัย. บุคคลเหน็ รูปดวยทพิ ยจักษุ ฟงเสียงดวยทิพโสตธาตุ รูจติ ของบุคคลผมู ีความพรอ มเพรียงดว ยจติ ทเ่ี ปนอวติ กั กอวิจารธรรม ดว ยเจโตปรยิ ญาณ. อากาสานัญจายตนะ เปน ปจจัยแกวญิ ญาณญั จายตนะ ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจยั . อากิญจัญญายตนะ เปน ปจจยั แกเ นวสัญญานาสญั ญายตนะ ดว ยอํานาจของอารมั มณปจ จัย. รปู ายตนะ เปนปจ จัยแกจ กั ขุวิญญาณ ฯลฯ โผฏฐพั พายตนะ เปน ปจ จัยแกกายวิญญาณ ดว ยอาํ นาจของอารมั มณ-ปจ จัย

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 410 ขนั ธท ี่เปนอวิตกั กอวิจารธรรม เปนปจจยั แกอทิ ธิวธิ ญาณ แกเจโต-ปริยญาณ แกปพุ เพนวิ าสานสุ สตญิ าณ แกยถากัมมปู คญาณ แกอนาคตังสญาณดวยอํานาจของอารัมมณปจ จัย. เพราะปรารภขนั ธทีเ่ ปน อวติ กั กอวิจารธรรม และวจิ าร ขนั ธทเ่ี ปนอวิตกั กอวจิ ารธรรม ยอมเกดิ ขึน้ . [๑๓๘] ๑๐. อวิตกั กอวจิ ารธรรม เปน ปจ จยั แกส วิตกั กสวจิ าร-ธรรม ดว ยอํานาจของอารมั มณปจ จยั คอื พระอรยิ ะทง้ั หลายออกจากฌาน ทีเ่ ปนอวิตักกอวจิ ารธรรม ฯลฯออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผล พิจารณาผล, เพราะปรารภฌานเปนตนนนั้ขนั ธทเี่ ปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม ยอ มเกิดขนึ้ . พระอริยะท้งั หลาย ยอมพิจารณานพิ พาน. นพิ พานเปนปจ จัยแกโคตรภู แกโ วทาน แกม รรคท่ีเปน สวิตักกสวิจารธรรม แกผ ล แกอาวชั ชนะดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจจัย. บคุ คลพิจารณาเห็นซงึ่ จกั ษุ โดยความเปน ของไมเ ท่ียง เปนทุกข เปนอนตั ตา ยอมยินดี ยอ มเพลดิ เพลินยง่ิ เพราะปรารภจักษนุ ัน้ ราคะ ฯลฯโทมนัส ยอมเกิดขึ้น. บุคคลพิจารณาเหน็ ซงึ่ โสตะ ฆานะ ชวิ หา กายะ รปู เสียง กลิ่นรส โผฏฐพั พะ หทยวตั ถุ ขันธท ่ีเปนอวิตักกอวจิ ารธรรม และวจิ าร โดยความเปน ของไมเ ทย่ี ง เปน ทุกข เปนอนัตตา, ยอ มยนิ ดี ยอ มเพลิดเพลินย่ิงเพราะปรารภโสตะเปนตน นั้น ราคะ ฯลฯ โทมนสั ยอมเกดิ ข้ึน.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 411 เพราะปรารภขันธที่เปน อวิตักกอวิจารธรรม และวจิ าร ขนั ธท ่เี ปนสวิตกั กสวจิ ารธรรม ยอ มเกดิ ข้ึน. [๑๓๙] ๑๑. อวิตกั กอวจิ ารธรรม เปนปจจยั แกอวิตักกวิจาร-มตั ตธรรม ดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจ จัย คือ พระอรยิ ะท้งั หลายออกจากฌาน ท่เี ปน อวติ กั กอวจิ ารธรรม ฯลฯออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผล พจิ ารณาผล, เพราะปรารภฌานเปน ตนนั้นวติ ก ยอ มเกิดขน้ึ . พระอรยิ ะทง้ั หลาย พจิ ารณานพิ พาน, นพิ พานเปน ปจ จัย แกผลที่เปน อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม และวติ ก ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจยั . บุคคลพจิ ารณาเห็นซงึ่ จักษุ ฯลฯ หทยวตั ถุ ฯลฯ ขันธท่เี ปนอวติ ักก-อวิจารธรรม และวิจาร โดยความเปน ของไมเ ทยี่ ง เปน ทกุ ข เปน อนตั ตายอมยินดี ยอมเพลดิ เพลินยงิ่ เพราะปรารภจักษเุ ปนตน นั้น วติ ก ยอมเกิดขึ้น. เพราะปรารภขันธท่เี ปนอวติ ักกอวจิ ารธรรม และวจิ ารวิตกยอ มเกดิ ขน้ึ . [๑๔๐] ๑๒. อวิตักกอวจิ ารธรรม เปน ปจจัยแกอ วติ กั กวจิ าร-มัตตธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรม ดวยอํานาจของอารัมมณปจจยั คอื นพิ พาน เปน ปจ จยั แกม รรค แกผล ท่ีเปน อวติ กั กวจิ ารมตั ต-ธรรมและวิจาร ดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจ จัย. [๑๔๑ ] ๑๓. อวติ กั กอวิจารธรรม เปนปจ จัยแกสวิตกั กสวจิ าร-ธรรม และอวติ ักกวจิ ารมัตตธรรม ดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจ จยั

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 412 คอื พระอรยิ ะท้งั หลาย ออกจากฌาน ที่เปน อวิตักกอวจิ ารธรรมฯลฯ ออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผล ยอ มพจิ ารณาผล เพราะปรารภฌานเปนตนน้ัน ขันธท เี่ ปนสวติ ักกสวจิ ารธรรม และวิตก ยอ มเกิดขึ้น. พระอรยิ ะทง้ั หลาย พจิ ารณานพิ พาน. นพิ พาน เปน ปจ จัยแกโคตรภูแกโวทาน และวิตก ฯลฯ แกม รรคทเ่ี ปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม และวิตก แกผลที่เปน สวิตักกสวจิ ารธรรม และวติ ก แกอ าวัชชนะ และวิตก ดวยอาํ นาจของอารัมมณปจ จยั . บคุ คลพจิ ารณาเห็นซงึ่ จกั ษุ โดยความเปน ของไมเ ทย่ี ง เปนทกุ ขเปนอนัตตา เพราะปรารภจักษุน้ัน ขันธท่ีเปน สวิตักกสวิจารธรรม และวิตกยอมเกดิ ขน้ึ . บคุ คลพจิ ารณาเห็นซง่ึ โสตะ ฯลฯ โผฏฐัพพะ หทยวัตถุ ฯลฯ ขนั ธท ่ีเปน อวติ กั กอวจิ ารธรรม และวจิ าร โดยความเปน ของไมเ ที่ยง เปนทุกข เปนอนตั ตา เพราะปรารภโสตะเปน ตน นัน้ ขันธท ี่เปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม และวติ ก ยอ มเกิดขึ้น. [๑๔๒] ๑๔. อวติ กั กวจิ ารมตั ตธรรม และอวิตกั กอวิจารธรรมเปนปจจยั แกสวิตกั กสวจิ ารธรรม ดวยอาํ นาจของอารมั มณปจจัย คือ เพราะปรารภขนั ธท เ่ี ปน อวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม และวจิ าร ขันธทีเ่ ปน สวติ ักกสวจิ ารธรรม ยอ มเกิดข้ึน. [๑๔๓] ๑๕. อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม และอวัตกั กอวจิ ารธรรมเปนปจ จยั แกอวติ ักกวิจารมัตตธรรม ดวยอํานาจของอารัมมณปจจัย

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 413 คือ เพราะปรารภขันธทีเ่ ปน อวิตักกวิจารมตั ตธรรม และวิจาร วติ กยอมเกดิ ข้ึน. [๑๔๔] ๑๖. อวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรม และอวติ กั กอวจิ ารธรรมเปนปจ จยั แกอวิตกั กอวิจารธรรม ดวยอํานาจของอารมั มณปจจยั คอื ขันธท ่ีเปน อวิตกั กวิจารมัตตธรรม และวจิ าร เปนปจจัยแกเจโต-ปรยิ ญาณ แกปุพเพนวิ าสานุสสตญิ าณ แกย ถากมั มูปคญาณ แกอนาคตังสญาณดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจจัย. เพราะปรารภขนั ธที่เปน อวิตักกวิจารมัตตธรรม และวิจาร ขันธท่ีเปนอวิตักกอวิจารธรรม ยอ มเกิดขนึ้ . [๑๔๕] ๑๗. อวติ กั กวจิ ารมตั ตธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรมเปน ปจจยั แกส วติ ักกสวิจารธรรม และอวติ กั กวจิ ารมตั ตธรรม ดว ยอํานาจของอารัมมณปจจยั คือ เพราะปรารภขันธท เ่ี ปน อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม และวจิ าร ขันธทเี่ ปน สวติ กั กสวจิ ารธรรม และวติ ก ยอมเกดิ ข้ึน. [๑๔๖] ๑๘. สวติ ักกสวิจารธรรม และอวิตกั กวิจารมัตตธรรมเปนปจ จัยแกส วติ กั กสวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของอารัมมณปจจยั คือ เพราะปรารภขันธท่เี ปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม และวติ ก ขันธทเ่ี ปนสวติ ักกสวิจารธรรม ยอมเกดิ ขึ้น.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 414 [๑๔๗] ๑๙. สวิตกั กสวจิ ารธรรม และอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรมเปน ปจจยั แกอวิตักกวจิ ารมัตตธรรม ดว ยอํานาจของอารมั มณปจจยั คอื เพราะปรารภขันธท เ่ี ปน สวติ กั กสวิจารธรรม และวติ ก วติ กยอมเกิดขึ้น. [๑๔๘] ๒๐. สวติ ักกสวิจารธรรม และอวิตักกวิจารมัตตธรรมเปนปจ จัยแกอ วติ กั กอวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของอารมั มณปจจยั คอื ขนั ธทีเ่ ปน สวติ กั กสวิจารธรรม และวิตก เปน ปจจัยแกเจโต-ปริยญาณ แกปพุ เพนิวาสานุสสตญิ าณ แกยถากมั มูปคญาณ แกอ นาคตังสญาณดวยอาํ นาจของอารมั มณปจ จยั . เพราะปรารภขนั ธทเี่ ปนสวติ ักกสวิจารธรรม และวิตก ขันธท เ่ี ปนอวติ กั กอวิจารธรรม ยอมเกดิ ขน้ึ . [๑๔๙] ๒๑. สวิตกั กสวิจารธรรม และอวิตักกวิจารมตั ตธรรมเปน ปจจยั แกสวติ กั กสวิจารธรรม และอวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของอารัมมณปจจยั คือ เพราะปรารภขนั ธท เี่ ปนสวิตักกสวิจารธรรม และวิตก ขันธที่เปนสวิตกั กสวจิ ารธรรม และวติ ก ยอ มเกดิ ข้นึ . ๓. อธิปติปจ จัย [๑๕๐] ๑. สวติ ักกสวิจารธรรม เปน ปจ จัยแกสวติ กั กสวจิ าร-ธรรม ดวยอํานาจของอธิปตปิ จจัย

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 415 มี ๒ อยาง คือทีเ่ ปน อารัมมณาธิปติ และ สหชาตาธปิ ติ ทเ่ี ปน อารัมมณาธิปติ ไดแ ก บคุ คลใหทาน สมาทานศีล กระทาํ อุโบสถกรรมแลว กระทํากศุ ลกรรมน้ันใหเปน อารมณอ ยา งหนกั แนน แลว พจิ ารณา. กระทาํ กุศลกรรมทีต่ นสั่งสมดแี ลว ในกาลกอนใหเ ปนอารมณอยา งหนักแนน แลว ยอ มพจิ ารณา. ออกจากฌาน ทเ่ี ปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ ออกจากมรรค ฯลฯออกจากผลแลว กระทาํ ผลนั้นใหเ ปนอารมณอ ยางหนักแนน แลวพิจารณา. บคุ คล ยอ มยินดี ยอมเพลิดเพลินยงิ่ เพราะกระทาํ ขนั ธท เ่ี ปน สวิตักก-สวจิ ารธรรมใหเ ปน อารมณอ ยา งหนักแนน ครั้นกระทาํ ขนั ธนั้นใหเปน อารมณอยางหนักแนนแลว ราคะ ทฏิ ฐิ ยอมเกิดขน้ึ . ที่เปน สหชาตาธิปติ ไดแก อธิปตธิ รรมที่เปน สวติ ักกสวจิ ารธรรม เปนปจจยั แกสัมปยตุ ตขันธดวยอํานาจของอธปิ ตปิ จจยั . [๑๕๑] ๒. สวิตักกสวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกอ วิตักกวิจาร-มตั ตธรรม ดว ยอาํ นาจของอธปิ ตปิ จจัย มี ๒ อยาง คอื ที่เปน อารัมมณาธปิ ติ และ สหชาตาธปิ ติ ที่เปน อารัมมณาธิปติ ไดแก บคุ คลใหท าน สมาทานศีล การทาํ อุโบสถกรรมแลว การทํากุศลกรรมนัน้ ใหเปน อารมณอ ยา งหนักแนน แลวพจิ ารณา ครัน้ กระทาํ กุศลกรรมนั้นใหเปนอารมณอยา งหนักแนน แลว วิตก ยอมเกิดขึ้น.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 416 บุคคลกระทํากุศลกรรมทตี่ นส่ังสมไวด แี ลว ในกาลกอ น ใหเ ปน อารมณอยางหนักแนนแลวพิจารณา ออกจากฌานทีเ่ ปนสวิตักกสวจิ ารธรรม ฯลฯออกจากมรรค ฯลฯ ออกจากผลแลว กระทําผลนัน้ ใหเ ปนอารมณอยา งหนกั แนน แลว พิจารณา ครั้นกระทําฌานเปน ตน นนั้ ใหเปนอารมณอยา งหนกัแนนแลว วติ ก ยอ มเกดิ ข้ึน. บุคคล ยอ มยนิ ดี ยอ มเพลดิ เพลินยิง่ เพราะกระทําขันธท่เี ปนสวติ ักก-สวจิ ารธรรมใหเ ปน อารมณอยางหนกั แนน ครั้นกระทาํ ขนั ธน้นั ใหเปนอารมณอยา งหนักแนนแลว วิตก ยอมเกดิ ขน้ึ . ทเ่ี ปน สหชาตาธิปติ ไดแ ก อธิปติธรรมทีเ่ ปน สวิตกั กสวิจารธรรม เปนปจจยั แกว ติ ก ดว ยอาํ นาจของอธิปตปิ จจัย. [๑๕๒] ๓. สวิตักกสวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกอวติ ักกอวจิ าร-ธรรม ดวยอาํ นาจของอธปิ ติปจ จัย อยา งเดยี ว คอื สหชาตาธิปติ ไดแก อธิปตธิ รรมทีเ่ ปน สวติ ักกสวิจารธรรม เปนปจ จยั แกจ ิตตสมุฏฐานรปูดวยอํานาจของอธปิ ตปิ จ จยั [๑๕๓] ๔. สวิตกั กสวจิ ารธรรม เปน ปจจัยแกสวติ ักกสวิจาร-ธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรม ดว ยอาํ นาจของอธปิ ตปิ จจยั มอี ยางเดยี ว คือ สหชาตาธิปติ ไดแ ก

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 417 อธิปตธิ รรมทเ่ี ปนสวติ ักกสวจิ ารธรรม เปน ปจ จยั แกส ัมปยตุ ตขันธและจิตตสมุฏฐานรูป ดวยอํานาจของอธปิ ตปิ จจัย. [๑๕๔] ๕. วติ กั กสวจิ ารธรรม เปน ปจ จัยแกอวติ กั กวจิ าร-มัตตธรรม และอวติ กั กอวิจารธรรม ดว ยอํานาจของอธปิ ตปิ จจยั มอี ยางเดียว คอื สหชาตาธิปติ ไดแ ก อธิปติธรรมท่เี ปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม เปนปจ จยั แกว ติ ก และจติ ต-สมุฏฐานรปู ดว ยอาํ นาจของอธปิ ติปจจยั . [๑๕๕] ๖. สวิตกั กสวิจารธรรม เปน ปจจัยแกส วิตักกสวจิ าร-ธรรม และอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของอธปิ ตปิ จจัย มี ๒ อยา ง คอื ท่เี ปนอารัมมณาธปิ ติ และ สหชาตาธิปติท่ีเปน อารมั มณาธิปติ ไดแก บุคคลใหทาน สมาทานศลี การทาํ อุโบสถกรรมแลว กระทาํ กศุ ลกรรมน้ันใหเ ปน อารมณอ ยา งหนักแนน แลวพิจารณา ครนั้ กระทาํ กุศลกรรมน้นั ใหเปน อารมณอ ยางหนกั แนน แลว ขนั ธทีเ่ ปนสวิตักกสวจิ ารธรรม และวิตกยอ มเกดิ ขึน้ . บุคคลกระทํากศุ ลกรรมที่ตนส่งั สมไวด ีแลว ในกาลกอ น ใหเ ปน อารมณอยา งหนักแนน แลว พิจารณา.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 418 บุคคลออกจากฌานท่ีเปนสวิตักกสวจิ ารธรรม ฯลฯ ออกจากมรรคฯลฯ ออกจากผล กระทําผลใหเปนอารมณอยา งหนักแนน แลวพจิ ารณา คร้นักระทําฌานเปน ตน นัน้ ใหเ ปนอารมณอ ยางหนกั แนน แลว ขันธที่เปน สวิตกั ก-สวิจารธรรม และวิตก ยอมเกิดขน้ึ . บคุ คลยอมยินดี ยอมเพลิดเพลนิ ยิง่ เพราะการทําขนั ธท ่เี ปนสวิตกั ก-วิจารธรรมใหเปน อารมณอ ยา งหนักแนน คร้ันกระทําขนั ธน นั้ ใหเ ปน อารมณอยา งหนักแนน แลว ขันธท ี่เปนสวติ กั กสวิจารธรรม และวิตก ยอมเกิดข้นึ . ทเี่ ปน สหชาตาธปิ ติ ไดแ ก อธิปติธรรมทีเ่ ปนสวติ ักกสวจิ ารธรรม เปน ปจ จัยแกส ัมปยตุ ตขันธและวติ ก ดว ยอาํ นาจของอธปิ ติปจ จยั . [๑๕๖] ๗. สวติ ักกสวิจารธรรม เปนปจจัยและสวติ ักกสวจิ าร-ธรรม อวิตักกวจิ ารมัตตธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรม ดว ยอาํ นาจของอธปิ ตปิ จจยั มีอยางเดยี ว คือ สหชาตาธิปติ ไดแก อธปิ ตธิ รรมที่เปน สวติ กั กสวิจารธรรม เปน ปจจัยแกสัมปยุตตขันธวิตก และจิตตสมุฏฐานรปู ดวยอํานาจของอธปิ ตปิ จ จยั . [๑๕๗] ๘. อวติ ักกวิจารมัตตธรรม เปน ปจจยั แกอ วติ ักก-วิจารมตั ตธรรม ดว ยอาํ นาจของอธิปติปจ จยั